MB1 ödev yardım
Transkript
MB1 ödev yardım
T.C. Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Makine Mühendisliği Bölümü KONSTRUKSİYONDA ŞEKİLLENDİRME PROJE: HASSAS DÖNME SAYISI AYAR MEKANIZMASI TASARIMI Prof. Dr. Emin GÜLLÜ Hazırlayan: Makine Müh. İlyaz İDRİZOGLU 500810025 Bursa 2009 İÇİNDEKİLER I. TASARI 1 1.ÖDEVĠN BELĠRLENMESĠ 1 AMAÇ 1 2. TEMEL PRENSĠBĠN BELĠRLENMESĠ 1 2.1.1 FONKSĠYON PRENSĠBĠ 1 2.2. FĠZĠKSEL ANALĠZ: 2 2.3 TEKNĠK ANALĠZ: 2 2.3.1 ÖZEL ĠSTEKLER 2 2.4 MALĠYET ANALĠZĠ 2 2.5 BĠRĠNCĠ KISIM ĠÇĠN KARAR 2 II A. ŞEKİLLENDİRME 3 1. ÇALIġMA PRENSĠBĠNĠN BELĠRLENMESĠ 3 2. KĠNEMATĠK ġEMANIN BELĠRLENMESĠ 4 3. KONTRÜKSĠYON ġEMASININ BELĠRLENMESĠ: 5 II B. İMALAT İÇİN DETAYLAR 5 1. MONTAJ RESMĠ: 5 2. DETAY RESĠMLERĠ: 6 3. PROTOTĠP ÜRETĠMĠ 6 4. ĠMALAT: 6 4.1 ĠMALAT USULÜ 6 4.2 MALZEME 6 1 4.3 KULLANMA ÖZELLĠKLERĠ III. BAĞINTILAR VE HESAPLAMALAR 7 8 HASSAS DÖNME SAYISI AYAR MEKANĠZMASI ÇEVRĠM ORANI 8 b. GÜÇ ĠLE ĠLGĠLĠ BAĞINTI 10 c. HESAPLAMALAR 11 MEKANİZMADAKİ ELEMANLAR HAKKINDA BİLGİLER VE DİĞER UYGULAMA ALANLARI 14 Sonsuz vida 14 Düz DiĢli Mekanizması 15 Diferansiyel 16 Varyatörler (kademesiz hız değiĢtirme sistemleri) 19 SÜRTÜNMELĠ VARYATÖRLER 22 KAYIġLI VARYATÖRLER 24 ZĠNCĠRLĠ VARYATÖRLER 26 2 KONSTRÜKSĠYON KADEMELERĠ: I. TASARI: 1.ÖDEVĠN BELĠRLENMESĠ: Hassas Dönme Sayısı Ayar Mekanizması tasarlanması isteniyor. AMAÇ: Matbaa Baskı Makinesi ve/veya Kâğıt ĠĢleme Makinesinde kullanılmak üzere devir sayısının ayarının yapılmasını sağlayan, gürültüsüz çalıĢacak hassas dönme sayısı ayar mekanizmasının tasarımı isteniyor. (Ödevin belirlenmesi ile ilgili açıklama: İlk problem ödevin belirlenmesidir. Ödev konstrüksiyonun özel teknik şartlarını tespit eden bir işlemdir. Ödevin belirlenmesi bizzat konstrüktör tarafından veya başka merciler tarafından yapılır. Burada ödevin ilk amacı fonksiyonun gayesini belirlemek ve sınırlamaktır) 2. TEMEL PRENSĠBĠN BELĠRLENMESĠ: 2.1 TEMEL PRENSĠBĠN BELĠRLENMESĠ: Hassas dönme sayısı ayar mekanizmalarında, kuvvet etki yüzeyleri arasında büyük bir kayma hali mevcuttur. Kuvvet birçok nokta üzerinden diğer yüzeye geçer. Bu mekanizmaların önemli bir özelliği sessiz çalıĢmaları ve küçük boyutlarda büyük çevrim oranlarını gerçekleĢtirebilmeleridir. Büyük mahzurları ise özel tertipler alınmamıĢsa verimlerinin küçük olması ve montajda eksen mesafelerinin ve açılarının tam doğru olarak gerçekleĢtirilmesidir. Burada bir kolu direkt, diğer kolu varyatör üzerinden geçen güç tekrar toplanmaktadır. Varyatörden geçen kol üzerinden hız ayarı yapılmaktadır. Mekanizmanın baĢlıca özelliği, verilen bir giriĢ sayısından, iki sınır arasında kademesiz olarak ayar edilebilen sonsuz adet çıkıĢ dönme sayısını verebilmesidir. 2.1.1 FONKSĠYON PRENSĠBĠ: Bir milin dönme hızının, bunun üstüne eklenen ikinci bir hız yardımı ile arzu edilen sınırlarda hassas olarak belirlemedir. Ana tahrik mili sabit bir hızla çalıĢmaktadır. Buna paralel yan kol ise değiĢtirilebilen bir hızla dönmektedir. Bu hızın esas hız üzerine eklenmesi ile çıkıĢ hızı istenen bir değere ayarlanabilmektedir. Şekil 1. Sistemin Basitleştirilmiş Blok Diyagramı Ana tahrik milin sahip olduğu sabit hız değerinin üzerine, değiĢtirilebilen yan kolun hızının eklenmesi ile çıkıĢ hızının ayarlanması söz konusudur. 1 2.2. FĠZĠKSEL ANALĠZ: Ġkinci kol olarak tanımladığımız varyatör, kuvvet bağlı bir mekanizmadır. Uygulanan diĢli mekanizmaları tüm kuvvet geçiĢ Ģartları, yani yuvarlanma ve kayma olaylarının fiziksel yapıları üzerinde genellikle fazla durulmamaktadır. Ancak mekanizmanın yüksek hız ve güçler bölgesindeki geliĢmelerinde bu fiziksel olayların derinine inmek gerekebilir. Ele alınan örnekte bu bölgede bulunulmamaktadır. Yüksek hızlar bölgesinde bu mekanizmada titreĢim kuvvet bağını zayıflatan atalet kuvvetleri etkilerinin incelenmesi gerekmektedir. Ele aldığımız mekanizmanın orta hız bölgesinde çalıĢtığını göz önüne alarak yuvarlanma ve kayma olaylarının özerinde durulmamıĢtır. 2.3 TEKNĠK ANALĠZ: DiĢlilerin imali esnasında malzeme olarak, sementasyon çeliği seçilmiĢ olup, diĢli çemberi için bronz tercih edilecektir. Özellikle diĢli gövdesinin imalinde yatak deliklerinin hassas bir yatay delik tezgâhında iĢlenmesi gerekecektir. DiĢliler ise özel diĢli imal tezgâhlarına ihtiyaç gösterecektir. DiĢli gövdesi dökme demirden yapılmıĢ olacaktır, üretim yöntemi olarak da döküm yada kaynak tercih edilebilir. Sonsuz vida çarklarının tümü veya diĢli çemberleri bronzdan yapılacaktır. 2.3.1 ÖZEL ĠSTEKLER: Gürültü oluĢumu istenmediği için diĢlilerin taĢlanması ve gövdede ses yalıtımı hususu dikkate alınacaktır. Devir sayısının ayarını yapmak için ayrıca ayar volanı ve hız göstergesi istenecektir. 2.4 MALĠYET ANALĠZĠ: Bu kısımda sistemi oluĢturması öngörülen elemanlar teker teker not edilir ve maliyeti çıkartılır. Nihai ürünü elde etmek için kullanılan ara elemanlardan ve iĢçilikten elde edilen maliyet hesabına kar miktarı da ilave edilerek müĢteriye tasarımın toplam maliyetiyle ilgili bilgi verilir. 2.5 BĠRĠNCĠ KISIM ĠÇĠN KARAR: Ödevin belirlenmesi ve Temel prensibin belirlenmesi aĢamalarından sonra birinci bölüm hakkında karar verilir. GiriĢ mili (1) üzerinde bir sonsuz vida diĢlisi (2) bulunmaktadır. Bu taraftan sonsuz vida çarkı (3) döndürülmektedir. Sonsuz vida çarkı (3) diferansiyelin (4) güneĢ diĢlilerinden birini çevirmektedir. Milin (1) devamı üzerinde bir düz diĢli mekanizması (5) bulunmakta ve bu mekanizmanın çarkı (6) varyatörün (7) giriĢ milini döndürmektedir. Varyatörün çıkıĢ mili üzerinde bir düz diĢli mekanizması (8) daha bulunmaktadır. Bu mekanizmanın çıkıĢ mili üzerinde bir sonsuz vida (9) bulunmaktadır. Sonsuz vida ile eĢ çalıĢan çark (10) diferansiyelin ikinci güneĢ diĢlisini çevirmektedir. Diferansiyelin planet taĢıyıcı mili ise (11) çıkıĢ milini teĢkil etmektedir. 2 Şekil 2. Sistemin krokisi Tasarım bu elemanlardan oluĢuyor. Karar olumlu ise IIA. Kademesine geçilir. Karar olumsuz ise Ödevin belirlenmesi ve temel prensibin belirlenmesi aĢamaları tekrar gözden geçirilir. II A. ġEKĠLLENDĠRME: 1. ÇALIġMA PRENSĠBĠNĠN BELĠRLENMESĠ: Hareket iletimi Ģu elemanlardan gerçekleĢiyor: GiriĢ mili (1) üzerinde bir sonsuz vida diĢlisi (2) bulunmaktadır. Bu taraftan sonsuz vida çarkı (3) döndürülmektedir. Sonsuz vida çarkı (3) diferansiyelin (4) güneĢ diĢlilerinden birini çevirmektedir. Milin (1) devamı üzerinde bir düz diĢli mekanizması (5) bulunmakta ve bu mekanizmanın çarkı (6) varyatörün (7) giriĢ milini döndürmektedir. Varyatörün çıkıĢ mili üzerinde bir düz diĢli mekanizması (8) daha bulunmaktadır. Bu mekanizmanın çıkıĢ mili üzerinde bir sonsuz vida (9) bulunmaktadır. Sonsuz vida ile eĢ çalıĢan çark (10) diferansiyelin ikinci güneĢ diĢlisini çevirmektedir. Diferansiyelin planet taĢıyıcı mili ise (11) çıkıĢ milini teĢkil etmektedir. Bu tip mekanizmalar birbirlerine seri olarak bağlanmıĢ makinelerin mekanik yoldan senkronize edilmesinde çok uygulanır. Örneğin, matbaa baskı makineleri, kâğıt iĢleme makineleri gibi. Diğer bir kullanılıĢ alanını katı veya sıvı maddelerin hassas olarak miktar ayarlamaları teĢkil eder. 3 Bu mekanizmalara bağlı diĢli veya helezon vidalı pompalar yardımı ile hassas debi ayarı yapmak mümkündür. Kâğıt ve plastik Ģeritlerin arzu edilen boylarda kesilmesine yarayan makas sistemlerinde de bu mekanizmalar uygulanır. Uygulama bulan konstrüksiyon elemanları: Miller, alın diĢlileri, sonsuz vida diĢlisi ve çarkı, varyatör, konik diĢlili diferansiyel, rulmanlı yataklar. DiĢliler ve diferansiyel bir karter dilinde toplanmıĢ ve bu varyatör gövdesine bir flanĢla (kaplin) bağlanmıĢtır. Varyatör, yataklar hariç, yağlanmamaktadır. Buna karĢılık, diĢliler grubu aynı karter içinde dalma yağ1amaya tabidir. 2. KĠNEMATĠK ġEMANIN BELĠRLENMESĠ: Şekil 3. Sistemin Blok Şeması Bu aĢamada tasarımı oluĢturan elemanların seçim nedenleri tartıĢılır. Hepsinin ayrı ayrı Teknik ve Ekonomik Yönden değerlendirilmesi yapılır. Bu iĢlemler ödevin “Mekanizmadaki elemanlar hakkında bilgi” kısmında yapılmıĢtır. 3. KONTRÜKSĠYON ġEMASININ BELĠRLENMESĠ: Yapılabilirlik sorusu burada tartıĢılmalıdır. Teknik yönden böyle bir mekanizmaya ihtiyaç vardır. Hassas dönme sayısı ayar mekanizması için bir dizi makine elemanından hareket iletimi gerçekleĢir. Teknik yönden buradaki en 4 önemli görevi varyatör üstlenir. Burada kademeli devir sayısı değiĢikliği yapılarak çıkıĢ devri için hassas bir dönme sayısı elde edilir. Ekonomik yönden bakıldığında bu mekanizmanın görevini görecek “servo motorlar” da mevcuttur. Fakat maliyet servo motorun kullanılması durumunda çok fazla artmaktadır. Bu nedenle ekonomik yönden de mukayese edildiği zaman varyatör, diferansiyel, sonsuz vida ve çarkların kullanıldığı sistem iĢ verimi açısından da değerlendirildiğinde daha ekonomik olduğu sonucuna varılır. II B. ĠMALAT ĠÇĠN DETAYLAR: 1. MONTAJ RESMĠ: Montaj resmi oluĢturulduktan sonra bu aĢama için Teknik analiz ve Ekonomik analiz yapılır. Alınan karar olumluysa üretim için montaj resminden detaylı resimler oluĢturulur. Şekil 4. Montaj Resimi Mekanizmayı oluĢturan parçalar: 1: GiriĢ mili; 2: GiriĢ mili üzerindeki Sonsuz vida diĢlisi; 3: GiriĢteki Sonsuz vida çarkı; 4: GüneĢ diĢlileri; 5: Düz diĢli mekanizması; 6: Çark; 7: Varyatörün giriĢ mili; 8: Varyatörün çıkıĢ mili üzerindeki Düz diĢli mekanizması; 9: Sonsuz vida; 10: GiriĢteki Sonsuz vida çarkı; 11: Planet taĢıyıcı mil; 12: ÇıkıĢ mili. 5 2. DETAY RESĠMLERĠ: Detay resimleri oluĢturulduktan sonra tekrar bu aĢamada da Teknik analiz ve Ekonomik analiz yapılır. Alınan karar olumluysa Prototip üretimine geçilir. 3. PROTOTĠP ÜRETĠMĠ: Ġlk imalat denemesi yapılır. Bu aĢamada imalatla ilgili detaylı bilgiler edinilir. Üretimde minimum zaman ve maliyet için alınması gereken önlemler konuĢulur. En önemlisi de Bilgisayar ortamında oluĢturulan katı model üzerinde yapılan analizlerin üretilen prototip üzerinde de yapılma imkanı vardır. 4. ĠMALAT: Prototip üzerinde gerekli olan analizlerin yapılmasının neticesinde elde edilen veriler istenilen değerlerdeyse imalata geçilme kararı alınır. Bu tasarımda istenilen değer hassas dönme sayısına ulaĢabilmektir. Matbaa Baskı Makinesi ve/veya Kâğıt ĠĢleme Makinesinde kullanılmak üzere devir sayısının ayarının gereği çok önemlidir. Varyatörler sadece kademesiz hız değiĢtirici değil, hızın sabit kalması için de kullanılan mekanizmalardır. Örneğin, kağıt çekme mekanizmasında, makara üzerinde sarılmıĢ bulunan kağıt kangalı, çözülmeye baĢlayınca çapı D azalır. Makaranın n devir sayısı sabit kaldığı sürece v Dn bağıntısına göre v çevre hızı azalır, yani kağıt makaranın üzerinden daha yavaĢ çözülmeye baĢlar ve çekme kuvveti sabit olduğundan kağıdın kopma tehlikesi doğar. Ancak, D’ nin azalması ile orantılı olarak n’ nin büyümesi sağlanırsa bu tehlike ortadan kalkar. Bu da kademesiz hız değiĢtirici denilen sistemler ile gerçekleĢtirilir. Böylece oluĢturulan yeni tasarım imalattan çıktıktan sonra piyasaya sunulur. 4.1 ĠMALAT USULÜ: Ġmal usulü ile ilgili en önemli noktalar Ģöyle özetlenir. Özellikle diĢli gövdesinin imalinde yatak deliklerinin hassas bir yatay delik tezgâhında iĢlenmesi gerekecektir. DiĢliler ise özel diĢli imal tezgahlarına ihtiyaç gösterecektir. Varyatör muhtemelen kendini bu imalata spesiyalize etmiĢ (ihtisaslaşmış) bir firmadan alınacaktır. DiĢli gövdesi için uygun bir imal usulü (döküm, kaynak, pres döküm vs) seçilecektir. 4.2 MALZEME: Sonsuz vida çarklarının tümü veya diĢli çemberleri bronzdan, diğer diĢliler sementasyon çeliğinden, gövde dökme demir, muhtemelen GG22 den imal edilmiĢtir. Küçük parça sayılarında kaynak konstrüksiyon da olabilir. Rulmanlar seri imalat parçaları olarak varyatörle birlikte dıĢarıdan temin edilecektir. 6 4.3 KULLANMA ÖZELLĠKLERĠ: Mekanizmanın yerleĢtirilmesi için uygun bağlantı noktaları, yağ kontrol göstergesi, yağ doldurma ve boĢaltma kapakları, uygun sızdırmazlık sistemleri yapılacak ve geliĢtirilecektir. MüĢteri az gürültü Ģartını koĢmuĢsa, diĢliler taĢlanacak, gövdede ses yalıtımına önem verilecektir. Devir sayısının ayarı el ile yapılacaksa, bir ayar volanı ve hız göstergesi konacaktır. Otomatik ayar için de, gerekli araçların bağlanması imkânı konstrüksiyonda gözetilecektir. Ömür ve emniyet istekleri istikametinde toplam konstrüksiyonda daha yüksek kaliteye gidebilme imkânı açık bırakılacaktır. Mekanizma dıĢ görünüĢ ve renk bakımından estetik bir yapıya sahip olacaktır. 7 III. BAĞINTILAR VE HESAPLAMALAR: a. HASSAS DÖNME SAYISI AYAR MEKANĠZMASI ÇEVRĠM ORANI: Şekil 5. Temel çevrim oranı denilen ve io ile gösterilen mekanizmanın çevrim oranı i0 nGi z r GD GD ġeklinde yazılır. nGD z Gİ rGİ Mekanizmanın kinematik durumunu incelemek için planet mekanizmalarında elde edilen denklemler kullanılır. Burada ZGi=ZGD olduğu halde io= -1 olur ve nGi nGD 2nK olarak bulunur. GüneĢ diĢlilerden biri, mesela dıĢ güneĢ diĢlisinin sabit olması halinde nGD =0 değeri ile denklem nGi 2nK Ģeklinde yazılır. ÇıkıĢ millerinin farklı devir sayıları ile dönmesi halinde nGi nGD 2n Ġfadesi ile nGi nK n ve nGD nK n olarak bulunur. “Sistem incelenirse 1 i i i i i ( 2 3 4 x 1 ) olduğu görülür.” n0 2 i1i2 i3i4 i x nç Ġspatı Ģöyle yapılabilir: Diferansiyele ait özellikler gereği, “çıkıĢ millerinin farklı devir sayıları ile dönmesi halinde geçerli olan nGİ nDG 2n ifadesini kullanarak” Ģunlar yazılabilir: n nDif . giriş1 nGİ 0 Diferansiyele kısa yoldan giriĢi devri i1 n nDif . giriş 2 nGD 0 Diferansiyele uzun yoldan giriĢi devri i2i3i4ix 8 Fark ifadesini yazarsak: nGİ nGD 2n veya n0 n 0 2n buradan da i1 i2i3i4ix 1 i i i i i n ( 2 3 4 x 1 ) bulunur ki bu diferansiyeldeki güneĢ diĢlilerinin fark hız ifadesidir. 2 i1i2i3i4ix Çevrim oranı ise: itop n0 n0 n i i i i i nç 0 ( 2 3 4 x 1) i1 i1i2i3i4ix Şekil 6. Sistemin krokisi olması gerekir. Şekil 7. Sistemin Blok Şeması n0 : GiriĢ mili dönme hızı (d/dak) i1 : Birinci sonsuz vida mekanizmasının çevrim oranı Varyatör giriĢindeki düz diĢli mekanizmasının çevrim oranı. Varyatörün her hangi bir ayar durumundaki çevrim oranı i2 : ix : i3 : Varyatörün çıkıĢındaki düz diĢli mekanizmasının çevrim oranı. i4 : ÇıkıĢtaki sonsuz vida mekanizmasının çevrim oranı i A / B :Diferansiyelin temel çevrim oranı. nç : ÇıkıĢ mili dönme hızı Çevrim oranlarının tarifinde daima giriĢ mili dönme hızının çıkıĢ mili dönme hızına oranı alınmıĢtır. Hızlar aynı yönlü ise çevrim oranı pozitif, ters yönlü ise negatif alınmıĢtır. Sistemdeki diferansiyelin temel çevrim oranı iA/B = -1 dir. Görülüyor ki (Ġx) i ayar etme suretiyle nç yi istenilen değere getirmek mümkün olacaktır. 9 b. GÜÇ ĠLE ĠLGĠLĠ BAĞINTI: eğer “Sürtünme kayıpları ihmal edilirse (verim=1) ve giriş gücü N0 ile gösterilirse, NVaryatör i1 varyatörden geçen değer genel olarak N0 i2i3i4ix i1 NVaryatör 1 1 ve i1 i4 ise oranında olacaktır” denmektedir. i2 N0 ix 1 i3 Ġspatı Ģöyle yapılabilir: NVaryatör N0 NVaryatör N0 Nv M bV v N1 N 2 M b11 M bV v M bV M b1 M bV M b1 n1 30 nV 30 M bV nV M bV nV M b1n1 M bV nV 30 n0 i2i3i4ix n0 M bV i1 1 i2i3i4ix i1 n0 1 1 i i i 2 3 4 i x i1 i1 i2i3i4ix i2i3i4ix Bu ancak MbV=Mb1 olursa mümkün olur. Yani dizayn yapılırken bunu sağlamalıdır. M b 22 N2 N1 N 2 M b11 M b 22 Mbv=Mb2=Mb1 Bu bağıntıda NV ile diferansiyele varyatörün bulunduğu yoldan giren güç anlaĢılmaktadır. Yani N2. 10 c. HESAPLAMALAR: Sonsuz vida çevrim oranı: i1 Düz diĢli çevrim oranı: i2 n1 z 2 n2 z1 n1 n2 GiriĢteki düz diĢli için: z1 81 z 2 17 i2 17 0,2098 81 ÇıkıĢtaki Düz DiĢli Ġçin: z1 51 z 2 15 i3 15 0,2941 51 GiriĢteki Sonsuz Vida mekanizması için: z1 2 z 2 18 i3 18 9 2 GiriĢteki Sonsuz Vida mekanizması için: z1 1 z 2 35 i4 35 35 1 Verilen GiriĢ Dönme sayısı: n0 1450 dev dak Varyatördeki (Ġx) i ayar etme suretiyle nç yi istenilen değere getirmek mümkün olacaktır. Varyatörde olması istenen çevrim oranları bu aralıklarda alınırsa: i x 1,05 için: 1 i i i i i n ( 2 3 4 x 1 ) n 0,2276057 2 i1i2i3i4ix n0 n0 nç 160,558997d / d i2 i3i4 i x i1 nç n 0 ( ) i1 i1i2 i3i4 i x Varyatördeki giriĢ gücü: N 0 2200W N Varyatör N0 N i1 9 … Varyatör … N var yatör 1757,2578W 2200 0,2098 0,2941 35 1,05 9 i2 i3i4 i x i1 11 i x 1,1 için: 1 i i i i i n ( 2 3 4 x 1 ) n 0,266034 2 i1i2i3i4ix n0 n0 nç 160,579042d / d i2 i3i4 i x i1 nç n 0 ( ) i1 i1i2 i3i4 i x Varyatördeki giriĢ gücü: N 0 2200W N Varyatör N0 N i1 9 … Varyatör … N var yatör 1740,5776W 2200 0,2098 0,2941 35 1,1 9 i2 i3i4 i x i1 i x 1,15 için: 1 i i i i i n ( 2 3 4 x 1 ) n 0,256883 2 i1i2i3i4ix n0 n0 nç 160,597345d / d n i i i i i nç 0 ( 2 3 4 x 1) i1 i1i2 i3i4 i x Varyatördeki giriĢ gücü: N 0 2200W N Varyatör N0 N i1 9 … Varyatör … N var yatör 1724,211W 2200 0,2098 0,2941 35 1,15 9 i2 i3i4 i x i1 i x 1,25 için: 1 i i i i i n ( 2 3 4 x 1 ) n 0,2407777 2 i1i2i3i4ix n0 n0 nç 160,62955d / d i2 i3i4 i x i1 nç n 0 ( ) i1 i1i2 i3i4 i x Varyatördeki giriĢ gücü: N 0 2200W N Varyatör N0 N i1 9 … Varyatör … N var yatör 1692,3843W 2200 0,2098 0,2941 35 1,25 9 i2 i3i4 i x i1 12 i x 1,5 için: 1 i i i i i n ( 2 3 4 x 1 ) n 0,209906 2 i1i2i3i4ix n0 n0 nç 160,691298d / d i2 i3i4 i x i1 nç n 0 ( ) i1 i1i2 i3i4 i x Varyatördeki giriĢ gücü: N 0 2200W N Varyatör N0 N i1 9 … Varyatör … N var yatör 1617,73105W 2200 0,2098 0,2941 35 1,1 9 i2 i3i4 i x i1 13 MEKANĠZMADAKĠ ELEMANLAR HAKKINDA BĠLGĠLER VE DĠĞER UYGULAMA ALANLARI: Sonsuz vida Bu tür diĢlilerde eksenler ayrı düzlemlerde birbirlerine dik konumdadır. Küçük çark sonsuz vida ismini alır. Vidaya benzer Ģekildedir. Üzerine dolanan bir veya birkaç helisel diĢ bulunabilir. Sonsuz vida bir trapez vidadır, iletilen gücün büyüklüğüne ve iletme oranına göre tek ağızlı, iki, üç ve dört ağızlı olarak yapılır. Sonsuz vida çarkının diĢ sayısı 40 olduğu zaman, tek ağızlı sonsuz vida kullanılır. 40-50 diĢli olduğu zaman çift ağızlı sonsuz vida ve diğer diĢ sayıları için de çok ağızlı sonsuz vida kullanılır, iyi bir kavrama için sonsuz vida çarkının diĢ sayısı mutlaka 30 dan büyük olmalıdır. Sonsuz vida çarkının çevresi düz veya sonsuz vidayı kavrayacak Ģekilde kavisli olarak yapılır (sonsuz vidayı bir somun gibi kavraması için kavisli olarak, sonsuz vida adımında ve aynı modülle açılır). Mekanizma sonsuz vidadan tahrik edilir. Tahrik büyük diĢli çarktan yapılmaz. Yâni hareket nakli tersinir değildir. Sonsuz vidanın çark üzerine sarıldığı gibi globoid (kavisli ) mekanizma olmak üzere iki türü vardır. Bu mekanizmalarda diĢler arasındaki aĢırı sürtünme dolayısıyla verim düĢüktür. Sonsuz vida ve çarkı, yüksek devir düĢürülerek, yükün ağır ve hız oranının küçük olduğu yerlerde kullanılır. Az bir kuvvetle çok iĢ görürler. Sonsuz vida mekanizmasıyla, yüksek oranda hız düĢürülebilir. Hız düĢürülebilmesinin sebebi çok büyük çevrim oranları (1/30- 1/200) sağlanabildiğindendir. Bu nedenle, bir elektrik motoru ile ağır çalıĢan bir KONVEYÖR arasında kullanılmaya elveriĢlidir. Bununla beraber kullanım alanlarını Ģöyle sıralayabiliriz: Divizörlerde, kaldırma araçlarında ( vinçlerde ), otomobillerde (direksiyonlarda, cam silecek mekanizmalarında v.s.), döner tablalarda, elektrikli süpergelerde v.b. yerlerde kullanılırlar. Normal olarak çark, sonsuz vidayı döndüremez, çünkü sonsuz vidanın sarmalı daha büyüktür. Tasarım, çarkın sonsuz vidayı döndüreceği biçimde yapılırsa, verim % 50'nin üstüne çıkar ve sistem, hız artırıcı olarak kullanılabilir. Böyle bir sistem, sözgelimi SÜPERġARJÖR'lerde kullanılabilir. Şekil 8; Sonsuz Vida, 2; Karşılık Dişlisi ( Çark ) Divizör nedir? Sonsuz vida ve karşılık dişlisiyle dönme hareketi yapan, sayısal veya açısal bölüntülerin yapımında kullanılan, delikli aynalı veya optikli bölme aygıtlarıdır. Divizörlere taksimat tertibatı da denir. 14 Şekil 9. Divizör Helisin silindir üzerine sarılma yönüne göre, sağ ve sol vidalar oluĢur. Silindire sarılan helis birden fazla ise vida, helis sayısına göre iki, üç ağızlı vida olarak adlandırılır demiĢtik. 1. Vida profilleri kullanım amacına göre tespit edilir: 2. Üçgen Vida Profili: Bağlantılarda kullanılan vidalardır. Metrik, Whitworth, vb. 3. Trapez ve Testere Profilli Vidalar: Hareket vidası olarak kullanılırlar. 4. Yuvarlak Profilli Vidalar: Atmosferik etkilere maruz kalan ve sık sık sökülüp takılması gereken yerlerde kullanılırlar. 5. Kare Vidalar: Genellikle hareket iletmelerde daha hızlı hareket iletmelerde ve güç aktarımlarımlarında kullanılmaktadır. Helis oluklar karedir. Düz DiĢli Mekanizması: Aralarında bir kayma oluĢmadan, iki mil arasında kuvvet ve hareket ileten elemanlardır. Güç iletme bakımından, mekanizmanın bir döndüren ve bir veya birkaç döndürülen elemanı vardır. Genellikle mekanizmanın küçük diĢlisine pinyon, diğerine çark denir. Ġki mil arasında Ģekil bağıyla kuvvet ve hareket ileten elemanlardır. Birbiri ile eĢ çalıĢan iki çarktan oluĢur. Kuvvetten kazanç yanında hareketin yönünün değiĢtirilmesi gerçekleĢmektedir. 15 Diferansiyel Bu tasarımda GiriĢ ve ÇıkıĢ sonsuz vida arasına diferansiyel elmanı eklenmiĢtir. Diferansiyel elemanın eklenmesiyle diferansiyelin özelliklerinden faydalanmaya çalıĢılmıĢtır. Diferansiyelin temel görevi sonsuz vidadan gelen hareketi dengeli bir Ģekilde iletmektir, yani devir dengesini sağlar. Böylece hassas dönme sayısı ayarı yapılması daha iyi gerçekleĢir. Konik diĢlilerden meydana gelen bir basit planet mekanizmasıdır. Bu mekanizmanın temel çevrim oranı i A / B 1 dir. Planet mekanizmaları Güç Ayırıcı ( diferansiyel ) ve Güç BirleĢtirici (entegral) mekanizmalar olarak uygulanabilir. Buradaki uygulama bir diferansiyel mekanizma Ģeklindedir. Diferansiyel en çok taĢıtlarda kullanılır. Diferansiyel, bir akstaki iki teker arasındaki devir dengesini sağlar. Özellikle virajlara sol ve sağ tekerler farklılık gösterdiği için gereklidir. Arka köprüde bulunan bir düzendir, arka tekerleklerin farklı dönmesini ve tork artıĢını sağlar. ġafttan aldığı hareketi 90 derece döndürerek akslara iletir. -Diferansiyele Ġhtiyaç Duyulmasının Sebebi: Farklı dönüĢlerle aradaki mesafe farkı olamadığı zaman her teker bir miktar patinaj yapmaya çalıĢacaktır. Yani tekerlekler kayma yaparak harekette farklılık yaratmaya çalıĢacaklardır. Bu tür sürekli kaymalar ise lâstik ömrünü oldukça kısaltır ve belki de aracı kullanmak mümkün olmaz. ġu halde dönüĢlerdeki hareket farklılığını sağlayacak bir düzen gereklidir. Bu, diferansiyel diĢli kutusu adı verilen düzendir. -Diferansiyel DiĢli Kutusu: Kardan milinin arka akslara ileteceği hareket mahruti diĢlisi aracılığı ile arka köprüde bulunan diferansiyele ulaĢır. Konik yapıdaki ayna diĢli, aracın ekseni boyunca olan döndürme hareketinin açısını 90° değiĢtirerek arka akslara itilmesini sağlar. Mahruti diĢlisi ile sürekli kavraĢma halinde olan diğer konik diĢli ayna diĢlisidir. Ayna diĢlisi gerek çap gerekse diĢ sayısı bakımından mahruti diĢliden büyüktür. Aralarındaki hareket iletme oranı aracına göre değiĢmekle beraber 5:1 e kadar çıkabilir. Bu nedenle transmisyondan gelen döndürme kuvveti daha da arttırılarak arka akslara iletilir. ġüphesiz momentteki artmaya bağlı olarak devirde düĢme meydana gelir, diğer bir deyiĢle ayna mahruti üzerinde bir redüksiyon sağlanır. Mahruti diferansiyel diĢli kutusunun taĢıyıcı muhafazası içinde yataklanır. Ayna diĢlisi ise diferansiyel diĢli kutusuna ya cıvatalarla yada perçinlerle bağlıdır. Kutu bu Ģekliyle muhafaza içinde yataklanmıĢtır. Mahruti diĢlisi ayna diĢlisini döndürdüğü zaman kutuyu da beraberinde döndürür. 16 Şekil 10. Diferansiyel Dişli Kutusu -Kullanılan DiĢliler: Hipoid diĢliler kullanılarak aracın ağırlık merkezi yere yaklaĢtırılmıĢ ve güçlükler yenilmiĢtir. Gerek düz ve gerekse helisel konik ayna-mahruti diĢlilerinde, ayna diĢlisi ile mahruti diĢlileri aynı merkez ekseninde kesiĢiyorlardı. Diğer bir ifade ile denilebilir ki ayna ve mahruti diĢlileri birbirini tam ortadan kesiyorlardı. Hipoid diĢlilerde mahrutinin ekseni, ayna ekseninin altından geçer; bir bakıma mahruti ekseni ayna diĢlisinin dik eksenini merkezin biraz altında keser. Böyle bir diĢli sistemi ile kardan milini biraz daha aĢağıya almak mümkün olmuĢtur. Kardan milinin biraz daha aĢağıdan bağlanması araç ağırlık merkezinin yere yaklaĢtırılmasını sağlamıĢtır. Şekil 11. A. Dili ve helisel konik dişliler. Kavratan dillilerin eksenleri kesişir. B Hipoid dişli. Mahrutinin ekseni ayna dişli ekseninin altındadır. Özetle diferansiyel ayna-mahruti diĢlisi olarak düz konik diĢliler, helisel konik diĢliler ve hipoid diĢliler kullanılmıĢtır. Günümüzün tüm otomobillerinde Hipoid diĢli sistemi kullanılmaktadır. -Hareket Ġletme Oranları: Arka akslarda kullanılan redüksiyon veya hareket iletme oranlan genellikle 3:1 ile 4.5:1 arasında değiĢir Motorun, maksimum momenti maksimum verimle verdiği belirli devirleri vardır. Motorun bu devirlerin üzerinde çalıĢtırılması zararlıdır. Motorla uyum içinde bulunan bir vites kutusu aracılığı ile Ģoför, aracı motorun uygun devirle rinde değiĢik hızlarda sürebilir. Halbuki vites kutusunun üzerindeki en düĢük vites olan birinci vitesle aracın yerinden kaldırılması çok zordur. 17 Ayna-mahruti arasında 3:1 veya 4.5:1 gibi bir hareket iletme oranı transmisyonun çıkıĢından alınan momentin üç kat yada 4.5 kat artmasına imkân verir. -Diferansiyel DiĢli Kutusu Ve Yataklar: Diferansiyel diĢli kutusu bir muhafaza içine yerleĢtirilmiĢtir. Bu muhafazaya diferansiyel taĢıyıcısı denir. Şekil 12. A.Diferansiyel dişli kutusu, iki teker aynı hızda dönerken, yekpare bir ünite gibi çalışır. B. Virajlarda istavrozlar kendi milleri üzerinde kendi eksenleri etrafında dönerler. TaĢıyıcı arka köprüye bağlanmıĢtır. Arka köprü aks kovanlarından ve diferansiyel taĢıyıcısını örten muhafazadan oluĢur. Diferansiyel diĢli kutusu taĢıyıcı üzerinde iki yatak tarafından taĢınır ve yataklanır. Bunlar kutunun sağ ve solundadır. Bu yataklara diferansiyel diĢli kutusu ya da taĢıyıcı yatakları denir. Bazı yapımlarda kutu ya da taĢıyıcı arka köprünün sabit bir parçası halindedir. -Diferansiyel ÇeĢitleri: Otomobiller ve diğer ağır hizmeti araçlar üzerinde kullanılan diferansiyelleri üç çeĢide ayırabiliriz. Bunlar: a. Standart diferansiyel diĢli kutuları, b. Kontrollü kayma yapabilen diferansiyeller, c. Kayma yapmayan diferansiyellerdir. a. Standart diferansiyel diĢli kutuları: Standart diferansiyel diĢli kutusunun bazı eksik yanları vardır, özellikle kaygan yollarda tekerin biri patinaja geçtiği zaman aracı yürütmenin, imkânı zorlanır. Çünkü diferansiyel diĢli kutusunun yapısı patinaja geçen tekerin rahatlıkla patinaj halini sürdürmesine imkân verir. Yerde sabit kalan tekere herhangi bir moment iletimi olmaz. Diferansiyel diĢli kutusunun yapısından kaynaklanan bu eksik yan, özellikle, ağır hizmet tipi araçlar için büyük güçlükler doğurur. Lâstikler erken aĢınır; iĢin kötüsü aracı kurtarmak büyük gayret ve zaman kaybına yol açar. Bu nedenle kayma yapmayan diferansiyeller üzerinde çalıĢıldı ve bu tür diferansiyeller gerçekleĢtirildi. b. Kontrollü kayma yapabilen diferansiyeller: Bu tür diferansiyeller birkaç çeĢit olmakla beraber prensipleri bakımından birbirinin benzeridirler. Bu diferansiyelde bir istavroz mili yerine iki istavroz mili vardır. ġüphesiz istavroz diĢlileri de iki yerine dört tanedir, istavroz milleri birbirini keser fakat birbirine bağlı olmadan 18 her biri serbest olarak çalıĢabilir. Ġstavroz türlerinin dıĢ uçları yuvarlak değildir. Yani, miller, normal yuvarlaklıklarında, dıĢa kadar devam edemezler. DıĢ tarafta V Ģeklinde kam biçimine sokulmuĢlardır. V Ģeklindeki bu rampalar, diferansiyel diĢli kutusundaki yuvalarına geçer. Diğer taraftan kutunun içinde bulunan konik aks diĢlilerinin arka taraflarında bir seri kavrama diski vardır. Disklerden iki-tanesi diferansiyel diĢli kutusunun gövdesine geçmiĢ, diğer ikisi ise aks diĢlisinin arkasında bulunan dayanma puluna ya da dayanma elemanına geçmiĢtir. Bu diferansiyel çeĢidinin çalıĢması Kardan milini, gelen dönme hareketi mahruti üzerinden ayna diĢlisine ve oradan da diferansiyel diĢli kutusuna iletilir, istavroz milleri kutuya bağlı olduklarından kutu ile dönerler. Düz gidiĢ halinde çalıĢma bu Ģekilde devam eder. Bu düz gidiĢ halinde istavrozlar herhangi bir nedenle aks diĢlilerini döndürmek zorunda kalırlarsa bir dirençle karĢılaĢırlar istavroz diĢlilerinde meydana gelen direnç olduğu gibi kendi millerine, yani istavroz millerine iletilir, istavroz millerinin uçları rampalı olduğundan karĢılaĢılan direncin etkisi ile yuvalarındaki rampalara tırmanmaya zorlanırlar. Millerin rampalara tırmanması, diĢliler aracılığı ile aks diĢlilerine ve onların arkasındaki dayanma plâkasına iletilir. Çünkü rampaya tırmanmaya çalıĢan istavroz milleri kendi diĢlileri aracılığı ile dayanma plâkasını dıĢa doğru itmeye çalıĢır. Plâkanın itilmesi kavrama disklerini birbirine bastırır ve kavrattırır. Kavramanın kavraĢması ile iki aks diferansiyel diĢli kutusuna kilitlenir. Böylece düz gidiĢ halinde direksiyonun herhangi bir yöne döndürülmediği zamanlarda iki aks aynı devirde dönerek çalıĢmayı sürdürürler. DönüĢlerdeki çalıĢma ise Araç virajı dönerken, dönüĢ yönüne göre iç tarafta kalan aks yavaĢlar. Çünkü araç iç aksı daha yavaĢ dönmeye zorlar. Bu durumda istavroz diĢlileri kendi eksenleri etrafında dönmeye baĢlar, istavrozlar yavaĢlayan aks diĢlisi üzerinde kendi eksenleri etrafında dönerek yuvarlanmaya giriĢirler ve bu hareketlerini diğer aks diĢlisine iletirler. Dolayısı ile dıĢta iken aks diĢlisi daha hızlı dönmeye baĢlar. Aks diĢlisinin, dolayısı ile aksın ve tekerin, diferansiyel diĢli kutusundan daha hızlı dönmesi ile istavroz milinin üzerine tırmandığı, rampadan inmesini sağlar. Böylece kavrama çözülür ve standart diferansiyelde olduğu gibi iki aksın birbirine göre farklı devir yapmalarına müsaade edilir. Diferansiyelinin kaygan yollarda daha iyi bir sürüĢ sağlayacağı görülmektedir. c. Tam kayma yapmayan diferansiyeller: Kayma yapmayan diferansiyeller daha çok ağır hizmet tipi araçlarda kullanılır. Bunlar moment dağıtımlı diferansiyellerdir. ĠĢ, yol hafriyat makinelerinde diğer bir ifade ile kara yolu dıĢı yerlerde kullanılan makinelerde ve araçlarda kullanılırlar. Varyatörler (kademesiz hız değiĢtirme sistemleri) Varyatörlere Neden Ġhtiyaç Duyulur? Teknikte birçok hallerde, hızların belirli sınırlar içinde kademesiz olarak değiĢtirilmesi gerekir. Böyle sistemlerde, giriĢ devir sayısı n g sabit olduğu halde çıkıĢ devir sayısı değiĢkendir ve sistemin çevrim oranı i gç ng nç değiĢken 1 19 olur. Bu tür sistemlere varyatörler denir. Varyatörler sadece kademesiz hız değiĢtirici değil, hızın sabit kalması için de kullanılan mekanizmalardır. Örneğin, ġekil 1. de gösterilen kağıt çekme mekanizmasında, makara üzerinde sarılmıĢ bulunan kağıt kangalı, çözülmeye baĢlayınca çapı D azalır. Makaranın n devir sayısı sabit kaldığı sürece v Dn 2 bağıntısına göre v çevre hızı azalır, yani kağıt makaranın üzerinden daha yavaĢ çözülmeye baĢlar ve çekme kuvveti sabit olduğundan kağıdın kopma tehlikesi doğar. Ancak, D’ nin azalması ile orantılı olarak n’ nin büyümesi sağlanırsa bu tehlike ortadan kalkar. Bu da kademesiz hız değiĢtirici denilen sistemler ile gerçekleĢtirilir. Şekil 13. Varyatörün yaptığı iĢi Elektrik motoru yapar mı? Kademesiz hız değiĢimi veya ayarı elektrik motorunun hızının değiĢimi ile de mümkündür. Hızların elektrik motorları ile değiĢtirilmesi pahalı bir çözüm olmakla beraber sınırlı bir yöntemdir. Motorların devir sayıları standart olduğundan, ancak standart devir sayıları civarında hız değiĢtirilebilir. Fizibilite hesaplarına göre en ekonomik yöntem sabit devir sayılı bir elektrik motorunun varyatör ile kullanılmasıdır. 20 Varyatörlerin Özellikleri Varyatörlerde sabit bir n g giriĢ hızına karĢılık, çıkıĢ hızları nç min ve nç max arasında değiĢir. Böylece, sistemin çevrim oranı imax ng imin ve nç min ng nç max 3 arasında değiĢim gösterir. Bununla ilgili olarak varyatörün baĢlıca özelliği ng DB nç max nç min imin imax ng imin imax 4 Ģeklinde ifade edilen değiĢim veya ayar bölgesi DB dir. Nispeten sınırlı olan değiĢme bölgesini büyütmek için iki yöntem uygulanır: 1. Birinci yöntemde, kutupları değiĢtirilebilen bir elektrik motoru kullanılarak varyatörün n g 1 ve n g 2 olmak üzere iki giriĢ hızına sahip olması husus sağlanır. ng 2 DBmax nç max nç min i imin i g max ng 1 imin imax 5 Burada i g varyatörün giriĢteki çevrim oranıdır. 2. Ġkinci yöntemde, devir hızı sabit olan elektrik motoru ile varyatörün arasına iki veya daha çok kademeli vites kutusu eklenir. Bu durumda giriĢ hızları n g max nm iD min ve n g min n g max DBmax nç max nç min nm iD max değerleri ile nm i i i imin i D min max D max max n g min nm imin iD min imin iD max imax 6 21 yazılır. Burada nm motorun devir sayısı, iD max ile i D min diĢli çark vites kutusunun maksimum ve minimum çevrim oranlarıdır. dev dev Örneğin, ng 1 750 dak ve varyatörün çevrim oranları imin 0,5 ve imax 2 olan , ng 2 1500 dak bir sistemde değiĢim (ayar) bölgesi, 5 numaralı denklemden DBmax 1500 2 8 olarak bulunur. 750 0.5 Varyatörler, fiziksel olaya bağlı olarak mekanik, hidrolik ve elektronik olmak üzere 3 gruba ayrılabilirler. Bu ödev çerçevesinde mekanik varyatörler incelenecektir. Mekanik varyatörler sürtünmeli, kayıĢlı ve zincirli olmak üzere üç gruba ayrılabilir. SÜRTÜNMELĠ VARYATÖRLER Çevrim oranı: Ġlke olarak rulo (1) ve çarktan (2) oluĢan bu tip varyatörlerde hız değiĢimi rulonun çark üzerinde radyal yönde kaydırılması ile elde edilir. Pratik uygulamada gerek rulo ve gerekse çark, plan, konik disk gibi çeĢitli Ģekillerde olabilir. ġekil 2-3-4-5-6. Şekil 14. Şekil 15. 22 Şekil 16. Şekil 17. Diğer hareket iletim elemanlarında olduğu gibi, bu tip sistemlerde döndüren ve döndürülen elemanların ayırt edilmesi gerekir. n1 : döndüren elemanın devir sayısı; n2 x : döndürülen elemanın devir sayısı; r1 x ve r2 x : her iki elemana ait temas alanın yarıçaplarını gösterir. Buna göre: ix r2 x r n1 n veya yaklaĢık olarak i x 1 2 x yazılabilir. n2 x r1 x 1 K k n2 x r1 x Burada K k kayma faktörüdür. r1 x ’ in r1 max ile r1 min ; r2 x ’ in r2 max ile r2 min ; n2 x ’ in n2 max ile n2 min arasında değiĢtiği düĢünülürse, sistemin maksimum ve minimum çevrim oranları: r r n n imax 1 2 max ; imin 1 2 min n2 min r1min n2 max r1max Ģeklinde ifade edilir. Bazı hallerde r1 sabit veya r2 sabit olabilir. r1 sabit olduğu taktirde imax n1 n2 min r2 max r n ; imin 1 2 min r1 n2 max r1 ve r2 sabit olduğu taktirde imax n1 n2 min r2 r1min ; imin n1 n2 max r2 r1max bulunur. 23 KAYIġLI VARYATÖRLER Bu varyatörlerin çalıĢma ilkesi kayıĢ kasnak mekanizmalarına dayanır. Düz ve V - kayıĢlı olabilirler. a) Düz KayıĢlı Varyatörler: ġekil 7 de gösterildiği gibi, bu varyatör esas anlamıyla iki konik çarktan oluĢmaktadır. Çarkların arasında irtibat, eksenel yönde ayarlanabilen bir düz kayıĢ ile sağlanmaktadır. Sistemin maksimum ve minimum çevrim oranları imax n1 n2 min D2 max ; D1min imin n1 n2 max D2 min D1max Bağıntıları ile hesaplanır. Pratikte ender kullanılan bu mekanizmalar, küçük değiĢim i bölgelerine ( DB max ) ve düĢük güç iletme kabiliyetlerine sahiptir. imin Şekil 18. V - KayıĢlı Varyatörler: ġekil 8 de gözüken V – kayıĢlı varyatör, varyatörler arasında en çok kullanılan sistemlerdir. (ġekil 9, ġekil 10) Şekil 19. 24 Şekil 20. Şekil 21. 25 ZĠNCĠRLĠ VARYATÖRLER Zincirli varyatörler, zincir mekanizmasının özelliklerine sahiptir. P.Ġ.V. (Positive infinitely variable – pozitif sonsuz değiĢken) denilen bu mekanizmalarda, ġekil 11 ve ġekil 12 de gösterildiği gibi, kasnakların konik yüzeylerine diĢler açılmıĢtır. Bu diĢlerle, ġekil 12 de gösterilen özel diĢli zincir kavrama halinde bulunur. Hız değiĢimi, kasnağı oluĢturan parçaların arasındaki mesafenin ayarlanması (ġekil 13) suretiyle meydana gelen çap değiĢimlerinin neticesi olarak elde edilir. Bu mekanizmalar pozitif (yani kısmi kaymasız) bir çevrim oranına ve nispeten büyük bir güç iletme kabiliyetine sahiptir. dev Böyle bir mekanizma 500 dak giriĢ hızında maksimum 35 kW lık güç iletebilir. Sistemin verimi %90 civarındadır. Hız değiĢimi (ayar) bölgesi DB 6 ya kadar çıkabilir. Şekil 22. Şekil 25. Şekil 23. Şekil 26. 26