Kronik böbrek hastalığı tanımı ve temel kavramlar
Transkript
Kronik böbrek hastalığı tanımı ve temel kavramlar
Kronik böbrek hastalığı tanımı ve temel kavramlar Dr. Nurol Arık Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi, Nefroloji Bilim Dalı, Samsun K ronik böbrek hastalığının klasik tanımlamasında azalmış glomerüler filtrasyon hızı karakteristiktir.Buna karşın yeni tanımlama sistemindeki iki tanı kriterinden birisi glomerüler filtrasyon hızından (GFH) bağımsızdır.NKF tanımlamasında glomerüler filtrasyon hızı ne olursa olsun 3 ayın üzerinde süren yapısal ya da fonksiyonel anormallikler kronik böbrek hastalığı olarak tanımlanır. Bu anormallikler patolojik olarak saptanmış olabilir. Ya da idrar/kan testleri ve görüntüleme yöntemi ile anormallikler saptanmış olabilir. NKF’nin diğer tanımlaması glomerüler filtrasyon hız bağımlıdır ve 3 ayın üzerinde glomerüler filtrasyon hızı ≤ 60 ml/dakika ise vaka kronik böbrek hastası olarak tanımlanır. Cockgroft-Gault ve Modification of Diet in Renal Disease (MDRD) NKF sınıflamasında glomerüler filtrasyon hızına göre evreleme şu şekilde özetlenebilir; (kadınlarda) EVRE GFH I ≥90 II 60-89 III 30-59 IV 15-29 V <15 (veya diyaliz) Glomerül filtrasyon hızının tahmin edilmesi Kronik böbrek hastalığının tanımı ve evrelemesinde GFH’nın tahmin edilmesi kritik önem taşır.GFH total renal filtrasyonunun iyi bir ölçüsüdür. Düşük yada azalan GFH kronik böbrek hastalığının iyi bir indeksidir. GFH doğrudan ölçülemez.Ancak farklı yöntemler ile tahmin edilebilir. GFH ölçümünde altın standart yöntem inülin klerensidir. Erkeklerde bu değer 127±20 ml/dakika, kadınlarda ise 118±20 ml/dakikadır.30 yaş sonrasında her yıl 1 ml/dakika azalır.Ancak ölçümdeki pratik güçlükler nedeniyle klinikte yerine kreatinin klerensi kullanılır. Kreatininin tubüler ekskresyonu nedeni ile ölçülen kreatinin klerens kreaterleri gerçek glomerül filtrasyon hızından daha fazladır.Bir diğer handikap da idrar toplanmasındaki güçlüklerdir. O nedenle hesaplama öncesinde idrarın doğru toplandığından emin olmak için toplam idrar kreatinin ekskresyonunun kabul edilebilir limitlerde olduğundan emin olmak gereklidir(erkeklerde 20-25 mg/kg,kadınlarda 15-20 mg/kg ). Klinik olarak stabil olan kişilerde glomerüler filtrasyon hızının tahmini için kullanılabilecek iki formül daha vardır; Cockgroft-Gault eşitliği: Bu eşitlik stabil hastalarda glomerüler filtrasyon hızının tahminine yarar. (140-yaş) X vücut ağırlığı Pcr X 72 Kadınlarda hesaplanan değerin 0.85 ile çarpılması gereklidir. Modification of Diet in Renal Disease(MDRD) eşitliği: 186.3 X (serum kreatinini)-1.154 X (yaş)-0.203 X 0.742 Bu formüller ile klerens hesaplamaları ilgili web sayfaları üzerinden kolaylıkla yapılabilir. MDRD förmülü böbrek yetmezlikli hastalarda yapılan çalışmalar sonrasında ortaya konmuştur. Renal disfonksiyonlu tüm hastalar için kullanılabilir. Ancak renal fonksiyonları normale yakın olanlar, renal allograft alıcıları ve aşırı kas kitlesi yada morbid obes olanlar için doğru sonuçlar vermekten uzaktır. Serum kreatinin yüksekliği ve böbrek hastalığı Genel ilke olarak bir böbrek hastasında serum kreatinini kabaca renal hastalık aktivitesini yansıtır. Ancak bunun pek çok istisnası vardır.Erken böbrek hastalığı döneminde artmış tubuler kreatinin ekskresyonu nedeni ile azalmış glomerül filtrasyon hızlarına rağmen serum kreatinin değeri fazlaca değişmez. Ancak glomerül filtrasyon hız azalması sürer ve klerens 60-80 ml/dakikaya ulaşır ise bu durumda üriner kreatinin ekskresyonu doyuma ulaşır ve kreatinin klerens azalması ile parelel yükselmeye başlar. Serum kreatinini 1.5-2.0 mg/dl’yi aştığında kreatinin değerinin böbrek hastalığının derecesini yansıtma gücü artar. Bazı nefropati formlarında eğer tutulum fokal karakter gösterir ise bu durumda sağlam nefronların kompanzatris hipertrofisi yaygın nefron hasarına karşın glomerül filtrasyon hızı ve kreatinin değerlerinde önemli değişiklikler yaratmaz. Bu durumda renal hasarı diğer proteinüri,üriner sediment gibi markırlar ile izlemek daha gerçekçi olur. BUN ve böbrek hastalığı Renal hastalık aktivite ilişkisi serum kreatininden daha azdır.Yüksek proteinli diyet, katabolizma artışı kanamalar,kortikosteroid kullanımı, azalmış renal perfüzyon hallerinde BUN düzeyleri renal disfonksiyon ile korele olmaksızın artabilir.