Dúû HEKúMLERú úÇúN BAû VE BOYUN ANATOMúSú Dúû
Transkript
Dúû HEKúMLERú úÇúN BAû VE BOYUN ANATOMúSú Dúû
Netter’in Dúû HEKúMLERú úÇúN BAû VE BOYUN ANATOMúSú NEIL S. NORTON Çeviri Editörü MEHMET YILDIRIM GÜNE TIP KTABEVLER Önsöz Netter’in Difl Hekimleri ‹çin Bafl ve Boyun Anatomisi, difl hekimli¤i fakültesi ö¤rencileri ve mesle¤i uygulayan difl hekimleri için bafl ve boyun anatomisini ö¤renmeleri ve tekrarlamalar› için yaz›lm›fl kitap/atlas’t›r. Kitap, difl hekimli¤i fakültesi ve dental hijyen bölümü birinci s›n›f ö¤rencilerine anatomiyi ö¤retmek; ayr›ca mesle¤ini icra eden klinisyenlere de bir tekrar sa¤lamak amac›yla haz›rlanm›flt›r. Bafl ve boyun, difl hekimli¤i anatomisi e¤itiminin temelini oluflturmaktad›r. Çok say›daki küçük, kendi içinde ba¤lant›l› yap›lar› kavramak kolay de¤ildir; bu durum bafl ve boyun anatomisini, ö¤rencilerin baflarmas› gereken en zor disiplin haline getirmektedir. Bir anatomik konseptin klinik önemini anlamak için, anatomiyi anlamak gerekir. Bu nedenle her bölümün sonunda difl hekimli¤i ile ilgili klinik ba¤lant›lara yer verilmifltir. Baflboyun konular› kapsam›ndaki birçok bafll›k, bu kitap için özellikle geniflletilmifltir. Temporomandibular eklem için bir bölüm ayr›lm›flt›r. A¤›z bofllu¤u bölümünde, örne¤in difllenme (dentisyon) gibi alt bölümlerde, okuyucuya daha fazla bilgi sunulmufltur. Di¤er anatomik bölümlerle ba¤lant› kurabilmek için bafl ve boyun embriyolojisi ve temel nöroanatomi bölümleri eklenmifltir. Ö¤renilmesini desteklemek için, genellikle göz ard› edilen bir bölüm olan intraoral enjeksiyonlar bölümü eklenmifltir. Bu bölümler okuyucuya baflboyun anatomisi ile ilgili önemli k›s›mlar›, k›saca gözden geçirmelerini sa¤lamaktad›r. T›bbi ressamlardan oluflan muhteflem bir grup, Dr. Frank H. Netter’in anatomik resimlerini tamamlamak için yeni bir tarz uygulayarak tam bir e¤itim arac› oluflturmufllard›r. Okuyucular›n bafl ve boyun anatomisi ile ilgili eksikliklerini giderebilmeleri ve bilgilerini tamamlayabilmeleri için tablolara ve k›sa metinlere, Netter’in çizimleri ile bütünleflen önemli bilgiler eklenmifltir. Netter’in Difl Hekimleri ‹çin Bafl ve Boyun Anatomisi, difl hekimli¤i uygulamas›n›n her basama¤› için uygundur. Umar›m bu kitap, okuyucular›na karmafl›k bafl ve boyun anatomisini ö¤renmelerini ve gereken önemi vermelerini sa¤layacak bir kaynak oluflturur. Neil S. Norton, PhD ÖNSÖZ vii Çeviri Editörünün Önsözü Anatomi, sa¤l›kla ilgili fakülte ve yüksek okullar›n en temel derslerinden biridir. ‹lgili yüksekö¤retim kurumlar›nda, genellikle sistematik düzende ö¤retilen ‹nsan Anatomisi’nden sonra, fakülte veya yüksekokulun özelli¤ine göre ileri bir anatomi olarak Topografik Anatomi, Nöroanatomi, Bafl ve Boyun Anatomisi de müfredata girmifltir. Difl Hekimli¤i Fakültesi e¤itiminde, “Sistematik Anatomi” ö¤retiminden sonra “Bafl ve Boyun Anatomisi” okutulmaktad›r. Bafl ve Boyun Anatomisi, T›p Fakültelerinde okutulan “Topografik Anatomi” nin bir bölümü olup, ince ayr›nt›lar› nedeniyle oldukça zorluklar içermektedir. Bu zorluklar›n afl›lmas›, görsel yönü ön planda olan ve kolay kavramay› sa¤layacak pedogojik özellikte metinler, tablolar ve maddelefltirilmifl bilgiler içeren kitaplarla sa¤lanabilir. Ülkemizde, telif eser olarak böyle bir kitab›n bulunmamas› oldukça manidard›r. “Netter’in Difl Hekimleri ‹çin Bafl ve Boyun Anatomisi”, yukar›da belirtti¤im ö¤retim prensiplerine uygun olarak yaz›lm›fl iyi bir kitap olarak dikkat çekmektedir. Kitaptaki t›bbi resimlerin ço¤u, 20.000 resimlik Netter koleksiyonundan al›nm›fl, bir k›sm› da kitab›n bafl sayfalar›nda belirtilen yeni kuflak, Netter ekolünde resimler de çizen befl T›bbi Ressam taraf›ndan yap›lm›flt›r. Birçok karmafl›k bilgi, tablolar fleklinde verilerek kolayca ö¤renilebilecek hale getirildi¤i gibi, genifl kapsam, tek sayfalar halinde göz önüne getirilmifltir. Anatomi ö¤retiminin as›l amac›, yaflayan insana yöneliktir ve anatomik bilgilerin hastalar›n tan› ve tedavisinde kullan›labilmesini kavratmakt›r. “Netter’in Difl Hekimleri ‹çin Bafl ve Boyun Anatomisi” kitab›nda yazar, temel bilgiler yan›nda, her konunun sonundaki “Klinik Ba¤lant›lar” bafll›klar› alt›nda bunu sa¤lam›flt›r. Baflta Difl Hekimli¤i Fakültesi ö¤rencileri ve mesleklerini icra eden Difl Hekimleri olmak üzere, T›p Fakültelerinin ilgili dallar›ndaki hekimler için de bir temel eser olan bu kitab›n Türkçe’ye aktar›lmas›nda görev alan tüm meslektafllar›ma teflekkürlerimi sunuyorum. Eserin yay›nlanmas› karar›n› alarak hedef kitleye ulaflt›ran, baflta Genel Yay›n Yönetmeni Say›n Murat Y›lmaz olmak üzere Günefl T›p Kitabevleri yönetimini kutlar teflekkür ederim. Eserin, ülkemiz hekim adaylar› ve hekimlerinin baflar›lar›n› art›rmas› dileklerimle, sayg›lar sunar›m. A¤ustos 2012/Cerrahpafla Prof. Dr. Mehmet YILDIRIM ÇEV‹R‹ ED‹TÖRÜNÜN ÖNSÖZÜ ix Çeviri Kurulu Prof. Dr. Yasin Arifo¤lu Bezmialem Vak›f Ünivesitesi T›p Fakültesi Anatomi Anabilim Dal› Yrd. Doç. Dr. Hüseyin A. Balc›o¤lu ‹stanbul Üniversitesi Difl Hekimli¤i Fakültesi Doç. Dr. Okan Bilge Ege Üniversitesi T›p Fakültesi Anatomi Anabilim Dal› Prof. Dr. ‹rfan Papila ‹stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T›p Fakültesi Kulak Burun ve Bo¤az Hastal›klar› Anabilim Dal› Prof. Dr. Tuncay Peker Gazi Üniversitesi T›p Fakültesi Anatomi Anabilim Dal› Doç. Dr. Cudi Tuncer Dicle Üniversitesi T›p Fakültesi Anatomi Anabilim Dal› Prof. Dr. Mustafa Büyükmumcu Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram T›p Fakültesi Anatomi Anabilim Dal› Prof. Dr. Celal Tümer Hacettepe Üniversitesi Difl Hekimli¤i Fakültesi Doç. Dr. Aynur Emine Çiçekcibafl› Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram T›p Fakültesi Anatomi Anabilim Dal› Doç. Dr. Yi¤it Uyan›kgil Ege Üniversitesi T›p Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dal› Prof. Dr. Samih Diyarbak›r Atatürk Üniversitesi T›p Fakültesi Anatomi Anabilim Dal› Prof. Dr. Mehmet Y›ld›r›m ‹stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T›p Fakültesi Anatomi Anabilim Dal› Prof. Dr. Erdem Gümüflburun Gaziantep Üniversitesi T›p Fakültesi Anatomi Anabilim Dal› Doç. Dr. Ali Y›lmaz Trakya Üniversitesi T›p Fakültesi Anatomi Anabilim Dal› Prof. Dr. E. Savafl Hatipo¤lu Dicle Üniversitesi T›p Fakültesi Anatomi Anabilim Dal› Yrd. Doç. Dr. M. Tu¤rul Y›lmaz Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram T›p Fakültesi Anatomi Anabilim Dal› Arafl. Gör. Dr. Asl› Kara Atatürk Üniversitesi T›p Fakültesi Anatomi Anabilim Dal› Doç. Dr. Ali Zeybek Kocaeli Üniversitesi T›p Fakültesi Anatomi Anabilim Dal› Prof. Dr. Mehmet Ali Malas Katip Çelebi Üniversitesi T›p Fakültesi Anatomi Anabilim Dal› Yrd. Doç. Dr. Gülnur Özgüner Süleyman Demirel Üniversitesi T›p Fakültesi Anatomi Anabilim Dal› * S›ralama soyad›na göre yap›lm›flt›r. ÇEV‹R‹ KURULU xi Netter’in Difl Hekimleri ‹çin Bafl ve Boyun Anatomisi ‹çindekiler 1 Bafl ve Boyunun Geliflimi — 2 Osteologia/Kemikler — 25 Çeviri: Dr. Yasin Arifo¤lu 3 Temel Nöroanatomi ve Kranial Sinirler — 4 Boyun/Collum — Çeviri: Dr. Mehmet Y›ld›r›m Çeviri: Dr. M. Tu¤rul Y›lmaz 7 Fossa Temporalis ve Fossa Infratemporalis — 8 Çi¤neme Kaslar›/Musculi Masticatorii — 9 Temporomandibular Eklem — 10 Fossa Pterygopalatina — Çeviri: Dr. Ali Y›lmaz Çeviri: Dr. Hüseyin A. Balc›o¤lu Çeviri: Dr. Asl› Kara, Dr. Samih Diyarbak›r Çeviri: Dr. E. Savafl Hatipo¤lu, Dr. M. Cudi Tuncer 13 A¤›z Bofllu¤u/Cavitas Oris — Çeviri: Dr. Gülnur Özgüner 16 G›rtlak/Larynx — 18 Kulak/Auris — ‹ndeks — Çeviri: Dr. Mehmet Y›ld›r›m Çeviri: Dr. Mehmet Y›ld›r›m 283 317 343 503 Çeviri: Dr. Ali Zeybek Çeviri: Dr. Celal Tümer 267 473 Çeviri: Dr. ‹rfan Papila 21 ‹ntraoral Enjeksiyonlar — 255 459 Çeviri: Dr. Mehmet Y›ld›r›m 20 Bafl ve Boyunun Otonom ‹nnervasyonu — 241 441 Çeviri: Dr. Hüseyin A. Balc›o¤lu 19 Göz/Oculus ve Orbita — 219 423 Çeviri: Dr. Erdem Gümüflburun 17 Fascia Cervicalis — 195 399 Çeviri: Dr. Mehmet Ali Malas 15 Yutak/Pharynx — Ek: Lenfatikler — Çeviri: Dr. Tuncay Peker Çeviri: Dr. Hüseyin A. Balc›o¤lu 11 Burun ve Burun Bofllu¤u — 12 Sinus Paranasales — 159 Çeviri: Dr. Mustafa Büyükmumcu 6 Parotis Loju ve Parotis Bezi/Gl. parotidea — 69 111 Çeviri: Dr. Aynur Emine Çiçekcibafl› 5 Scalp ve Mimik Kaslar› — 14 Dil/Lingua — 1 Çeviri: Dr. Yi¤it Uyan›kgil Çeviri: Dr. Okan Bilge 537 563 595 599 ‹Ç‹NDEK‹LER xvii BÖLÜM 1 BAfi VE BOYUNUN GEL‹fi‹M‹ Çeviri: Dr. Yi¤it Uyan›kgil Genel Bak›fl 2 Faringeal Arkuslar 4 Faringeal Keseler, Membranlar ve Yar›klar 7 Kafatas› 10 Yüz 13 Damak 15 Dil 17 Tiroid Bezi 18 Klinik Ba¤lant›lar 19 1 Genel Bak›fl GENEL B‹LG‹ Geliflen embriyoda üç ana germ yapra¤› oluflur: ● Ektoderm ● Mezoderm ● Endoderm Mezoderm afla¤›dakilere farklan›r: Paraksiyal mezoderm ● Ara mezoderm ● Lateral plak mezodermi ● Ektoderm 2 tabakaya farklan›r: Nöroektoderm ● Nöral krest ● Bafl ve boyun Paraksiyal mezoderm ● Lateral plak mezodermi ● Ektodermal plakodlardan oluflmaktad›r. ● Bafl boyun k›sm›n›n ço¤u faringeal arkuslardan flekillenir. 16. günde insan embriyosu A.Orta sagital kesit Nöral plak Notokord Amniyon kesesi Hensen düğümü (notokordun kökeni) Vücut sapı Kardiyak taslak Enine kesit düzlemi aşağıda gösterilmiştir Yolk kesesi çatısı 1.8 mm 2 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ Allantois 1 Genel Bak›fl GENEL B‹LG‹ DEVAMI Embriyonun enine kesiti Notokord Nöral plak Paraksiyal kolon (somitlere segmente olur) Ara mezoderm Lateral plak mezodermi Ok işareti ekstraembriyonik sölom ve intraembriyonik sölom arasındaki geçici bağlantıdan geçmektedir. İntraembriyonik sölom kardiyojenik mezodermdeki sölom ile devam etmektedir. 4 hafta sonra omurgalı vücut planı Bağlantı sapı Amniyon (kesilmiş) Nöral plak Nöral krest Nöral tüpü oluşturan nöral plak Somit Ara mezoderm Paraksiyal kolon Ara mezoderm İntraembriyonik sölom Notokord Lateral plak Notokord İntraembriyonik Ara mezoderm: Nefrojenik sırt söloma doğru ara mezodermin Nefrojenik kordon Genital sırt dorsali Splanknoplöra (endoderm + lateral plak mezodermi) Somatoplöra (ektoderm + lateral plak mezordermi) Ventral mezenterin yapısı Amniyonun koryona füzyonu Barsak tüpü Bağlantı sapı Lateral plağın somatik mezodermi Embriyo kıvrımının kenarları etrafında amniyon katlanması Lateral plağın splanknik mezodermi Yolk kesesi Sağ ve sol dorsal aort Lateral plak sölomun ince mezodermal kaplamasıdır Gastrointestinal tübü (barsak) oluşturan embriyonik endoderm Yolk kesesi (kesit düzleminin tam dışındaki sap) Somit sklerotom vertebral kolonu oluşturmak için nöral tüp ve notokordu çevreler Spinal sinir Dermatomiyotom Aorta Dorsal mezenter Ventral mezenter Göbek kordonu Koryon karşısındaki amniyon BAfi VE BOYUNUN GEL‹fi‹M‹ 3 BÖLÜM 2 KEM‹KLER Çeviri: Dr. Yasin Arifo¤lu Genel Bak›fl 26 Kafa Kemikleri 28 Kafatas›n›n Görünümü ve Sutura’lar 49 Kafatas›ndaki Büyük Delik ve Aç›kl›klar 54 Boyun Omurlar› 59 Klinik Ba¤lant›lar 64 2 Genel Bak›fl GENEL B‹LG‹ Cranium, insan vücudunun en karmafl›k kemik yap›s›d›r Mandibula ile birlikte kafa iskeletini oluflturur 28 ayr› kemik, kafa iskeletini oluflturur: ● ● 11 tanesi çift 6 tanesi tek olarak bulunur Sutural kemikler; tabii olarak kaynaflm›fl düzensiz flekilli ve suturalar etraf›nda yer alan birçok küçük kemiktir FONKS‹YON En önemli fonksiyonu: Beyni korumakt›r Ayr›ca özel 5 duyu organ›n› da korur: ● Koku ● Görme ● Tat ● Denge ● ‹flitme BÖLÜMLER‹ Kafa kemiklerinin ay›r›m› için iki metot kullan›l›r: ● Bölgesel ● Geliflimsel Bölgesel olarak, Kafa iskeleti; mandibula (alt çene) ve cranium (mandibula’s›z kafa iskeleti) olmak üzere ikiye ayr›l›r. Cranium kendi içinde: Kafa kubbesi—calvaria, kafa iskeletinin üst k›sm›, kafatas› ● Kafa taban›—Kafa iskeletinin alt k›sm›, alt parças› ● Cranial kavite—cavitas cranii, kafa iskeletinin iç k›sm›nda yer alan kafa bofllu¤u ● Facial iskelet—yüz iskeleti, yüz kemikleri ● Akustik iskelet—kulak kemikçikleri ● Yap›sal olarak, Kafa iskeleti kendi içinde: Viscerocranium—sindirim ve solunum sistemi aç›kl›klar› çevresinde yer alan k›s›m, yüz kemikleri ● Neurocranium—Beyin ve 5 özel duyu organ›n› koruyan (çevreleyen) kemikler ● Cavitas cranii bölümleri: Fossa cranii anterior—Lobus frontalis yerleflir ● Fossa cranii media—Lobus temporalis yerleflir ● Fossa cranii posterior—Cerebellum yerleflir ● Kafa iskeletine 5 yönden bak›l›r: Norma frontalis—Önden ● Norma lateralis—Yandan ● Norma occipitalis— Arkadan ● Norma basalis—Alttan ● Norma verticalis—Üstten ● 26 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ 2 Genel Bak›fl EKLEMLER Kemik Ad› Tek Os frontale X Çift Eklem Yapt›¤› Kemikler Parietal, sphenoid, zygomatic, maxilla, ethmoid, nasal, lacrimal Os parietale Os temporale X Frontal, parietal, temporal, occipital, sphenoid X Parietal, sphenoid, zygomatic, maxilla, ethmoid, nasal, lacrimal Os occipitale X Parietal, temporal, sphenoid ve atlas (C1 vertebra) Os sphenoidale X Frontal, Parietal, temporal, occipital, zygomatic, maxilla, ethmoid, palatin, vomer Os zygomaticum X Frontal, temporal, maxilla Maxilla X Frontal, sphenoid, zygomatic, maxilla, ethmoid, palatin, vomer, nasal, lacrimal, concha nasalis inferior Os ethmoidale X Frontal, sphenoid, maxilla, palatin, vomer, nasal, lacrimal concha nasalis inferior Os palatinum X Vomer X Sphenoid, maxilla, ethmoid, palatin, vomer, Concha nasalis inferior Sphenoid, maxilla, ethmoid, palatin Os nasale X Frontal, maxilla, nasal Os lacrimale X Frontal, maxilla, ethmoid, nasal concha inferior Concha nasalis inferior X Maxilla ethmoid, palatine, lacrimal Mandibula X Temporal Os frontale Glabella Sutura coronalis Os parietale Incisura (Foramen) supraorbitalis Facies orbitalis Os sphenoidale Os nasale Ala major Os lacrimale Os temporale Ala minor Os ethmoidale Lamina orbitalis Os zygomaticum Processus frontalis Lamina perpendicularis Facies orbitalis Concha nasalis media Processus temporalis Foramen zygomaticofacialis Maxilla Processus zygomaticus Facies orbitalis Concha nasalis inferior Vomer Mandibula Ramus mandibula Foramen infraorbitalis Processus frontalis Corpus mandibula Foramen mentale Processus alveolaris Spina nasalis anterior Tuberculum mentale Protuberentia mentalis KEM‹KLER 27 BÖLÜM 3 TEMEL NÖROANATOM‹ VE KRAN‹AL S‹N‹RLER Çeviri: Dr. Mehmet Y›ld›r›m Sinir Dokusu 70 Merkezi Sinir Sistemi 72 Periferik Sinir Sistemi 76 Kranial Sinirler 78 Klinik Ba¤lant›lar 107 3 Sinir Dokusu GENEL B‹LG‹ Sinir doku, iki temel hücre tipine ayr›l›r: ● Nöronlar ● Nöroglial hücreler (neuroglia) NÖRONLAR Sinir sisteminin yap›sal ve fonksiyonel hücreleridir Bir sinir uyar›s›na (stimulus) yan›t verir ve sinir impulsu hücrenin uzunlu¤unca iletilir Nöronun hücre cismi, perikaryon veya soma olarak adland›r›l›r Hücre cisimleri, yerleflim yerine göre s›n›fland›r›l›r/adland›r›l›r : ● Ganglion—periferik sinir sisteminde bulunan sinir hücresi gövdeleri toplulu¤udur (ör. ganglion spinale, ganglion trigeminale, ganglion ciliare) ● Nucleus—merkezi sinir sisteminde bulunan sinir hücresi gövdeleri toplulu¤udur (ör. Edinger-Westphal çekirde¤i, nuc.principalis nervi trigemini, nuc.nervi facialis) Nöronlar›n hücre gövdelerinin sitoplazmas›, tipik sellüler organeller içerir : ● Mitokondriler ● Nucleus ● Nucleolus ● Ribozomlar ● Granüler endoplazmik retikulum (Nissl cisimcikleri) ● Nörotubuller ● Golgi aparat› ● Lizozomlar Nöronlar, sinir hücre gövdelerinden ç›kan 2 tip ç›k›nt›ya sahiptir: Dendrit – hücre gövdesine do¤ru impuls ileten ç›k›nt›; nöronlar çok say›da dendrite sahip olabilir ● Axon – hücre gövdesinden ç›kan sinir impulslar›n› ileten ç›k›nt›; nöronlar sadece 1 axon’a sahiptir ● Nöronlar›n 3 major tipi: ● Unipolar—hücre gövdesinden ç›kan sadece 1 ç›k›nt›ya sahiptir (duyu nöronlar›) ● Bipolar—hücre gövdesinden ç›kan 2 ç›k›nt›ya sahiptir: 1 dendrit ve 1 axon (duyu nöronlar›; sadece retina, olfaktor epitel, vestibuler ve kohlear ganglionlarda bulunur) ● Multipolar—hücre gövdesi, 3 veya daha çok ç›k›nt›ya sahiptir; 2 veya daha fazla dendrit ile 1 axon (motor nöronlar ve internöronlar) Dendritler Kaba/granüllü endoplazmik retikulum (Nissl cisimcikleri) Dendritik dikenler İnternöronlar (gemmula) Ribozomlar Kan damarı Nucleus Nucleolus Axon Axon tepeciği Nörotubuller Golgi aparatı Hücre gövdesi (soma) Lizozom Mitokondri Çizgili (istemli) kas 70 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ CN VIII’ in bipoler hücresi Duysal ganglion’un unipoler hücre Satellit hücreler Schwann hücresi Miyelinli lifler Serbest sinir sonlanmaları Multipoler Kapsüllü sonlanma nöron Spesialize/özel sonlanma Oligodendrosit Kas iğciği Multipoler somatik motor hücre Astrosit Kollateral Miyelinli somatik motor lif Miyelin kılıf Kırmızı: Motor nöron Mavi: Duyu nöronu Pembe: Internöron Gri: Glial ve Schwan neurolemmal hücre kılıflı hücreler ve miyelin motor son plak 3 Sinir Dokusu NEUROGLIA Nöroglialar, nöron fonksiyonunda yard›mc› rollere sahip olmas›na karfl›n, nöronlar için destekleyici sinir dokudur. Nöroglial hücreler, sadece bir tip ç›k›nt›ya sahiptir S›n›flama: ● Astrositler—merkezi sinir sisteminde bulunurlar; kan-beyin bariyerinin bir bölümünü olufltururlar, ekstrasellüler matriksi regüle ederler, nöronlar›n yerinin korunmas›na ve nutrisyonel destek sa¤lamada yard›mc› olurlar ● Oligodendrositler—merkezi sinir sisteminde bulunurlar; merkezi sinir sisteminde axon miyelinasyonundan sorumludurlar ● Mikroglialar—merkezi sinir sisteminde bulunurlar; art›k maddelerin uzaklaflt›r›lmas›nda fagositozdan sorumludurlar ● Schwan hücreleri—periferik sinir sisteminde bulunurlar; periferik sinir sisteminde axon miyelinasyonundan sorumludurlar ● Satellit hücreler—periferik sinir sisteminde bulunurlar; ganglionlardaki sinir hücre gövdelerini sararlar Ventrikül Mikroglial hücre Ependim Tanisit Neuron Oligodendrosit Neuron Astrosit Astrosit ayakçığı Perivaskuler perisit Pia mater Kapiller TEMEL NÖROANATOM‹ VE KRAN‹AL S‹N‹RLER 71 BÖLÜM 4 BOYUN Çeviri: Dr. Aynur Emine Çiçekcibafl› Genel Görünüfl ve Topografik (Bölgesel) Anatomi 112 Trigonum Cervicale (Boyun Üçgenleri) 116 Trigonum Cervicale Anterius (Ön Boyun Üçgeni) 118 Trigonum Cervicale Posterius (Arka Boyun Üçgeni) 125 Trigonum Suboccipitale 127 Visseral ‹çerik 128 Boyun Kökü 130 Kaslar 132 Boyun Damarlar› 137 Boyun Sinirleri 144 Klinik Ba¤lant›lar 154 4 Genel Görünüfl ve Topografik (Bölgesel) Anatomi GENEL B‹LG‹ Boyun, basis cranii ve mandibula alt kenar› ile apertura thoracis superior aras› bölgedir Boyun ön bölgesi, bafl ile gö¤üs aras›nda bulunan büyük visseral yap›lar› içerir: ● Pharynx ● Larynx ● Trachea ● Oesophagus ● Glandula thyroidea ve glandula parathyroidea Tan›mlay›c› olmas› aç›s›ndan, boyun 2 üçgene ayr›l›r: Trigonum cervicale anterius (ön boyun üçgeni) ● Trigonum cervicale posterius (arka boyun üçgeni) ● Deri, boynu çevreleyen en yüzeyel yap›d›r BOYUN FASYALARI Boyun, alt bölümlere ayr›labilen fascia cervicalis’in 2 ana tabakas› ile çevrelenmifltir: ● Fascia superficialis ● Fascia profunda ● Fascia profunda’n›n lamina superficialis’i (investing fasya) ● Fascia profunda’n›n lamina media’s› (pretrakeal kas ve visseral bölümleri içerir) ● Fascia profunda’n›n lamina profunda’s› (lamina prevertebralis ve fascia alaris’i içerir) ● Vagina carotica (karotis k›l›f›) Fascia superficialis, deri alt›ndad›r ve platysma’y› çevrelemifltir Boyundaki duyu dallar›, fascia superficialis’te bulunur Fascia superficialis’in derininde, fascia profunda’n›n lamina superficialis’i bulunur Fascia profunda’n›n lamina superficialis (investing fasya)’i orta hat boyunca arkada birleflir ve boynun tümünü çevrelemek için önden geçer Fascia profunda’n›n lamina superficialis (investing fasya)’i afla¤›daki kaslar› çevreler: M. trapezius ● M. sternocleidomastoideus ● 112 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ 4 Genel Görünüfl ve Topografik (Bölgesel) Anatomi GENEL B‹LG‹ DEVAMI Glandula parotidea (kesilmiş) Ramus mandibulae M. styloglossus M. masseter Trigonum submandibulare Glandula submandibularis M. hyoglossus M. mylohyoideus Processus mastoideus Processus styloideus M. stylohyoideus Venter posterior m. digastrici Corpus mandibulae M. constrictor pharyngis medius Venter anterior m. digastrici M. splenius Trigonum submentale (yarısı) Os hyoideum M. thyrohyoideus Trigonum caroticum Venter superior m. omohyoidei M. sternohyoideus M. sternocleidomastoideus M. levator scapulae Trigonum cervicale posterius Mm. scalenii Posterior Medius Anterior Plexus brachialis M. constrictor pharyngis inferior M. trapezius M. sternothyroideus Trigonum musculare Venter inferior m. omohyoidei Clavicula M. pectoralis major Caput sternalis M. sternocleidomastoideus Caput clavicularis BOYUN 113 BÖLÜM 5 SAÇLI DER‹ VE YÜZ KASLARI Çeviri: Dr. Mustafa Büyükmumcu Genel Bak›fl ve Topografik Anatomi 160 Saçl› Deriye Genel Bak›fl 162 Saçl› Derinin Kan Damarlar› 163 Saçl› Derinin ‹nnervasyonu 165 Yüz Kaslar›na Genel Bak›fl 167 Yüz’ün Kan Damarlar› 176 Yüz’ün ‹nnervasyonu 184 Klinik Ba¤lant›lar 192 5 Genel Bak›fl ve Topografik Anatomi GENEL B‹LG‹ SCALP Al›n bölgesini üst taraf›ndan bafllayarak, oksipital bölgede linea nuchalis superior’un hemen üst taraf›na kadar devam eden, cranium’un üst parças›d›r. Scalp’›n lateral parças›, arcus zygomaticus’un alt k›sm›na kadar uzan›r bu yüzden temporal bölgeye kar›fl›r. Saçl› deri anatomisi, bölgenin s›k travmaya u¤ramas›ndan dolay› önemlidir YÜZ BÖLGES‹ Bölge saçlar›n iç kesimleri, kulaklar›n ön k›sm› ve çene aras›nda kalan bölge ile s›n›rlanmaktad›r. Önemli oluflumlar: Gözler, burun, a¤›z, mimik kaslar›, çi¤neme kaslar›, glandula parotidea, n. trigeminus ve n. facialis. KEM‹KLER Yüz iskeletinin kemikleri ● Os frontale ● Os zygomaticum ● Maxilla ● Os palatinum ● Os nasale ● Mandibula ● Mimik Kaslar› Os nasale’den sonra, oz zygomaticum, yüz iskeletinin en fazla k›r›lan kemi¤idir M‹M‹K KASLARI N. facialis taraf›ndan innerve edilirler Embriyolojik olarak II. Yutak kavsinden geliflirler Kemik ve fascialardan bafllayarak, deri içerisinde sonlan›rlar Os frontale Saçl› Deriye Genel Bak›fl İncissura supraorbitalis Margo infraorbitalis Os zygomaticum Arcus superciliaris Glabella Os nasale Ala nasi (Burun kanatları) Philtrum Commissura labiorum Angulus mandibulae Sulcus nasolabialis Tuberculum labii superius Protuberentia mentalis 160 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ 5 Genel Bak›fl ve Topografik Anatomi GENEL B‹LG‹ DEVAMI Os frontale Os parietale Os sphenoidale Os nasale Os temporale Os lacrimale Os ethmoidale Os zygomaticum Concha nasalis inferior Vomer Maxilla Mandibula SAÇLI DER‹ VE YÜZ KASLARI 161 BÖLÜM 6 PAROT‹S LOJU VE GLANDULA PAROT‹DEA Çeviri: Dr. M. Tu¤rul Y›lmaz Genel Bak›fl ve Topografik Anatomisi 196 Parotis Loju’nun S›n›rlar› 198 Parotis Lojunda Bulunan Oluflumlar 200 Klinik Ba¤lant›lar 210 6 Genel Bak›fl ve Topografik Anatomisi GENEL B‹LG‹ Major tükrük bezlerinin en büyü¤üdür. Salg›s› tamamen seröz’dur. Piramit fleklindedir, 5 adet ç›k›nt›s› (genifllemesi) vard›r. Gl. parotidea’n›n kapsülü fascia cervicalis profunda kaynakl›d›r. ANATOM‹K LANDMARK’LAR Gl. parotidea’ n›n %75’i ya da daha fazlas› m. masseter üzerinde bulunur, geri kalan› ise retromandibulard›r. N. facialis; parotis lojuna’ya, m. stylomastoideus ve m. digastricus venter posterioru aras›ndan girer, ard›ndan bezi bir isthmusla birbirine ba¤lanan yüzeyel ve derin loblar›na ay›r›r. Derin lob, spatium lateropharyngeum ile komfludur. A. transversa faciei, ductus parotideus’un paralelinde ve biraz üstünde seyretmektedir. N. facialis’in dallar›; rr. buccales ve rr. zygomatici, ductus parotideus’un üzerinde anastomoz yaparlar. 196 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ 6 Genel Bak›fl ve Topografik Anatomisi GENEL B‹LG‹ DEVAMI Rr. temporales Glandula parotidea Rr. zygomatici N. auricularis posterior Ductus parotideus Rr. buccales N. facialis (Foramen stylomastoideum’dan çıkar) R. marginalis mandibularis M. digastricus’un venter posterior ve m. stylohyoideus’u innerve eden sinir R. cervicalis Glandula parotidea: tamamen seröz PAROT‹S LOJU VE GLANDULA PAROT‹DEA 197 BÖLÜM 7 FOSSA TEMPORALIS VE FOSSA ‹NFRATEMPORALIS Çeviri: Dr. Tuncay Peker Genel Bak›fl ve Topografik Anatomi 220 Fossa Temporalis’in S›n›rlar› 221 Fossa Temporalis ‹çindeki Yap›lar 222 Fossa ‹nfratemporalis’in S›n›rlar› 228 Fossa ‹nfratemporalis ‹çindeki Yap›lar 230 7 Genel Bak›fl ve Topografik Anatomi GENEL B‹LG‹ FOSSA TEMPORAL‹S Bafl›n flakak bölümü ile ilgilidir Arcus zygomaticus’un alt›nda fossa infratemporalis ile ba¤lant›l›d›r FOSSA INFRATEMPORAL‹S Arcus zygomaficus’un iç ve alt taraf›nda yer alan düzensiz flekilli bir çukurdur Fissura pterygomaxillaris arac›l›¤›yla fossa pterygopalatina ile ba¤lant›l›d›r Os temporale Os sphenoidale Fossa temporalis Processus condylaris Arcus zygomaticus Incisura mandibulae Processus coronoideus LProcessus pterygoideus, lamina lateralis (Kesik çizgi) Hamulus pterygoideus (kesik çizgi) Raphe pterygomandibularis (Kesik çizgi) Mandibula Processus mastoideus Meatus acusticus externus Atlas (C1) Processus styloideus Axis (C2) Lig. stylomandibulare Ramus mandibulae Angulus mandibulae Corpus mandibulae Lig. stylohyoideum Os hyoideum Corpus ossis hyoidei Cornu minus Cornu majus C3 Omur Epiglottis Spina ossis sphenoidalis Foramen spinosum Foramen ovale Foramen sphenopalatinum Fossa pterygopalatina Choana (apertura nasalis posterior) Tuber maxillae Fossa (eminentia maxillae) Maxilla, infratemporalis processus alveolaris 220 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ Lamina lateralis Lamina medialis Hamulus pterygoideus Processus pterygoideus Os palatinum, processus pyramidalis 7 Fossa Temporalis’in S›n›rlar› GENEL BAKIfi S›n›r Yap›lar Üst Linea temporalis superior Alt Arcus zygomaticus Ön Os zygomaticum’un processus frontalis’i Os frontale’nin processus zygomaticus’u Arka Linea temporalis superior Taban Os frontale, os sphenoidale’nin ala major’u, os parietale ve os temporale’nin pars squamosa’s› (pterion’un yap›s›na kat›l›r). Os parietale Fossa temporalis Os sphenoidale Ala major Os frontale Processus zygomaticus Linea temporalis superior Linea temporalis inferior Sutura coronalis Pterion Os temporale Pars squamosa Os zygomaticum Processus frontalis Arcus zygomaticus FOSSA TEMPORALIS VE FOSSA ‹NFRATEMPORALIS 221 BÖLÜM 8 Ç‹⁄NEME KASLARI Çeviri: Dr. Ali Y›lmaz Genel Bak›fl ve Bölgesel Anatomi 242 Çi¤neme Kaslar› 244 Damarlar› 247 Sinirleri 251 Klinik Ba¤lant› 253 8 Genel Bak›fl ve Bölgesel Anatomi GENEL B‹LG‹ Çi¤neme, g›dalar›n yutma ve sindirim için parçalanma sürecidir Çi¤neme kaslar›, kafatas› kemiklerinden bafllar ve mandibula’da sonlan›r Çi¤neme kaslar›n›n sinirleri n.trigeminus’un n. mandibularis dal›ndan gelir Çi¤neme kaslar›n›n hepsi birinci farengeal arktan geliflir Mandibula hareketlerinin s›n›flamas›: ● Elevasyon ● Depresyon ● Protraksiyon ● Retraksiyon ● Sa¤-sol Ekskursiyon Foramen spinosum Spina ossis sphenoidalis Foramen ovale Foramen sphenopalatina Fossa pterygopalatina Tuber maxillae Fossa infratemporalis Choanae Lamina lateralis Processus Lamina pterygoideus medialis Hamulus pterygoideus Processus pyramidalis Processus alveolaris 242 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ 8 Genel Bak›fl ve Bölgesel Anatomi GENEL B‹LG‹ DEVAMI Alt dişler, çene, dişetinden (n. alveolaris inferior) Dilin arka parçasından (n. lingualis Dilin ön parçasından (n lingualis) M. buccinator’a, m. orbicularis oris’e XII Plexus cervicalis M. mylohyoideus’a, m. digastricus’a (venter posterior) VII IX M temporalis’e, m masseter’e, m. pterygoideus lateralis’e, m. pterygoideus medialis’e V3 V2 Üst dişler, çene, dişeti ve damaklardan Yanaktan Somatik efferentler Afferenler ve merkezi sinir sistemi bağlantıları Propriyosepsiyon M. pterygoideus lateralis M. temporalis Çeneyi geri çeken m. temporalis’in arka lifleri M. pterygoideus medialis M. masseter M. buccinator Lingua M. orbicularis oris Gıdaların çiğneme esnasındaki hareketlerini düzenler M. geniohyoideus (derin diğer kaslar) M. mylohyoideus Musculi linguae’ya (Dil kaslarına) Mandibulayı aşağı çeker M. digastricus, venter anterior Musculi infrahyoidei’ye (İnfrahyoid kaslara) Ç‹⁄NEME KASLARI 243 BÖLÜM 9 TEMPOROMAND‹BULAR EKLEM Çeviri: Dr. Hüseyin A. Balc›o¤lu Genel Bak›fl ve Topografik Anatomisi 256 Anatomisi 257 Vasküler Beslenme 260 Sinirleri 262 Klinik Ba¤lant›lar 263 9 Genel Bak›fl ve Topografik Anatomi GENEL B‹LG‹ Temporomandibuler eklem (TME, art. temporomandibularis) os temporale’nin pars squamosa’s› ile mandibula kondili aras›ndaki artikülasyondur Yap›sal Bileflenler TME, iki tip sinovyal eklemden—mentefle ve kayma hareketleri—ve afla¤›dakilerden ibarettir: ● Os temporale’nin pars squamosa’s› ● Discus articularis (TME’nin bizatihi içindedir) ● Mandibula kondili ● Ligamentler (s›n›r olarak ifllev görür) TME Bozuklu¤u Popülasyonun yaklafl›k %25’ini etkiler ve küçük alt gruplarda fliddetli seyredebilir Nedenleri aras›nda artrit, travma, enfeksiyon, bruksizm ve disk deplasman› vard›r Kad›nlarda daha yayg›nd›r M. pterygoideus lateralis’in caput inferius’u Discus articularis Superior kompartman Superior lamina Retrodiskal doku İnferior kompartman İnferior lamina M. pterygoideus lateralis’in caput inferius’u Lig. sphenomandibulare Ganglion oticum Choanae Tuba auditiva’nın kıkırdak parçası N. massetericus Lamina lateralis processus pterygoidei Articulatio temporomandibularis (TME) A. meningea media N. auriculotemporalis Lamina medialis processus pterygoidei A. masseterica A. maxillaris M. pterygoideus medialis N. alveolaris inferior N. lingualis M. tensor veli palatini M. levator veli palatini M. pterygoideus medialis Hamulus pterygoideus Lamina medialis processus pterygoidei Hamulus pterygoideus N. mylohyoideus Posterior görünüm 256 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ 9 Anatomisi ANATOM‹K OLUfiUMLAR Oluflum Temporal kemi¤in squamoz parças› (pars squamosa ossis temporalis) Aç›klamalar Articulatio temporomandibularis , temporal kemi¤in (os temporale) squamoz parças› (pars squamosa) üzerinde yerleflmifltir Eklem yüzeyi, hyalin k›k›rdak de¤il avasküler fibröz ba¤ dokusundan oluflur As›l yük karfl›layan alanlar squamoz parçan›n, kondilin ve artiküler diskin lateral yüzündedir Yo¤un fibröz ba¤ dokusunun en kal›n oldu¤u yerler yük karfl›layan alanlard›r Os temporale’nin pars squamosa’s›n›n komfluluklar›: ● Anterior - eklem tüberkülü (tuberculum articulare) olacak olan artiküler eminens (eminentia articularis) ● Orta (intermediate) - fossa glenoidalis ● Posterior – pars tympanica’n›n sivrilerek yapt›¤› postglenoid tüberkül Eminentia articularis Zigomatik ç›k›nt›n›n (processus zygomaticus) taban›nda bariz kemik kabart› Eklem tüberkülü (tuberculum articulare) Eminentia articularis’in lateral parças›nda yerlefliktir. Kapsül (capsula articularis) ve lateral ligament (ligamentum laterale) için ataflman sa¤lar Fossa glenoidalis Kondilin yerleflti¤i çukurluk Bu ince kemik laminan›n üzerinde fossa cranii media bulunur. Pars tympanica ossis temporalis D›fl kulak yolunun (meatus acusticus externus) anteriorundaki dikey kemik lamina Tuberculum postglenoidale Os temporale’nin pars squamosa’s›n›n inferior uzant›s› Fossa glenoidalis’in posterior yüzünü yapar Eklem kapsülü ve retrodiskal doku için ataflman sa¤lar Mandibuler kondiller Discus articularis’le eklem yapar Rugby topu fleklindedir: ● Mediolateral—20 mm ● Anteroposterior—10 mm Eklem yüzeyi hyalin k›k›rdak de¤ildir Avasküler fibröz ba¤ dokusundan ibarettir As›l yük karfl›layan alanlar lateral yüzdedir Discus articularis (eklem diski) Yo¤un fibröz ba¤ dokusundan müteflekkildir Temporal kemi¤in squamoz parças› ve kondil aras›nda yerleflmifltir Orta k›s›mda damardan ve sinirden yoksundur ancak yük karfl›laman›n minimum oldu¤u periferal alanlarda vaskülarize ve innervedir Esas yük karfl›layan alanlar lateral yüzde olup potansiyel perforasyon bölgeleridir Çepeçevre kapsüle tutunur 3 bölümden ibarettir ● Anterior bant—kal›n olan bu bant, a¤›z kapal› iken hemen kondilin önündedir ● Orta (intermediate) bant—bu en ince olan k›s›m, a¤›z kapal› iken eminentia articularis boyunca uzan›r ● Posterior bant—bu kal›n k›s›m, a¤›z kapal› iken kondilin üzerindedir. ‹lave tutunma yerleri: ● Medial/lateral—kuvvetli medial ve lateral kollateral ligamentler, diski kondile tutundurur ● Anterior—disk, kapsüle ve m. pterygoideus lateralis’in caput superius’una tutunur, kondile tutunmaz. Diskin anteroposterior yönde, kondilin üzerinde rotasyonuna izin verir ● Posterior—disk, kapsülle bütünleflen bilaminar zon ile devaml›l›k gösterir TEMPOROMAND‹BULAR EKLEM 257 BÖLÜM 10 FOSSA PTERYGOPALAT‹NA Çeviri: Dr. Hüseyin A. Balc›o¤lu Genel Bak›fl ve Topografik Anatomi 268 S›n›rlar ve Aç›kl›klar 269 Fossa Pterygopalatina’n›n ‹çindeki Oluflumlar 272 10 Özet ve Topografik Anatomi GENEL B‹LG‹ Kafan›n lateral yüzünde, maksilla’n›n infratemporal yüzü ve processus pterygoideus ossis sphenoidalis aras›nda piramit fleklinde bir fossad›r Burun bofllu¤unu, üst çeneyi, sert ve yumuflak dama¤› besleyen kan damarlar› ve major sinirleri içerir: nervus trigeminus’un maksiller dal›, ganglion pterygopalatinum (sphenopalatinum, Meckel) ve a. maxillaris’in 3. Parças› Fossa infratemporalis, fossa cranii media, foramen lacerum, nasopharynx, cavitas nasi, cavitas orbitalis ve cavitas oris ile ba¤lant›l›d›r 7 foramen/fissura, sinir ve damarlar›n geçiflini sa¤lar Spina ossis sphenoidalis Foramen spinosum Foramen ovale Foramen sphenopalatinum Fossa pterygopalatina Choanae (posterior nares) Lamina lateralis Lamina medialis Tuber maxillae Fossa infratemporalis Processus pterygoidei Hamulus pterygoideus Processus pyramidalis ossis palatini Processus alveolaris maxillae 268 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ 10 S›n›rlar ve Aç›kl›klar SINIRLAR S›n›r Yap› Anterior duvar Maksilla’n›n infratemporal yüzü Posterior duvar Processus pterygoideus ossis sphenoidalis Medial duvar Lamina perpendicularis ossis palatini Lateral duvar Yok (fissura pterygomaxillaris’e aç›l›r) Superior duvar Os sphenoidale’nin inferior yüzü ve processus orbitalis ossis palatini ‹nferior duvar Processus pyramidalis ossis palatini AÇIKLIKLAR Aç›kl›k Lokasyon ‹çinden Geçen Yap›lar Fissura pterygomaxillaris Fossa pterygopalatina’n›n lateral k›sm› Fossa infratemporalis ve fossa pterygopalatina aras› Fossa pterygopalatina’dan fossa infratemporalis’e geçen n. alveolaris superior posterior Fossa infratemporalis’ten fossa pterygopalatina’ya geçen a. maxillaris’in 3. bölümü V. sphenopalatina gibi pterygoid ven pleksusuna dökülen variab›l ven a¤lar› Foramen sphenopalatinum Fossa pterygopalatina’n›n medial duvar› Fossa pterygopalatina ve cavitas nasi aras› Ço¤u zaman concha nasalis media’n›n posterioru N. nasopalatinus Posterior superior nasal sinirler Sphenopalatin damarlar (a. et v. shenopalatina) Fissura orbitalis inferior Fossa pterygopalatina’n›n üst k›sm› Fossa pterygopalatina ve orbita aras› Arkaya do¤ru fissura pterygomaxillaris’in üst k›sm› ile devam eder N. trigeminus’un maksiller dal›ndan n. infraorbitalis N. trigeminus’un maksiller dal›ndan n. zygomaticus ‹nfraorbital damarlar Pterygoid ven pleksusuna dökülecek olan v. ophtalmica inferior Canalis palatinus major Fossa pterygopalatina’n›n alt k›sm› Fossa pterygopalatina ile sert ve yumuflak damak aras› Nihayetinde foramen palatinum majus ve minus’ta sonlan›r (Foramen palatinum majustan geçerek) sert dama¤a giden n. palatinus major ve a., v. palatina major (Foramina palatina minora yoluyla) yumuflak dama¤a giden nn. palatini minores ve aa., vv. palatinae minores Foramen rotundum Fossa pterygopalatina’n›n posterolateral k›sm› Fossa pterygopalatina ve fossa cranii media aras› N. trigeminus’un maksiller dal› Canalis pterygoideus Fossa pterygopalatina’n›n posterior k›sm› Fossa pterygopalatina ve foramen lacerum aras› Foramen rotundum’un alt iç yan› N. pterygoideus (vidian siniri) Efllik eden arter Canalis palatovaginalis Fossa pterygopalatina’n›n posteromedial k›sm› Fossa pterygopalatina ve nasopharynx aras› Canalis pterygoideus’un mediali N. pharyngeus Pharyngeal damarlar FOSSA PTERYGOPALAT‹NA 269 BÖLÜM 11 BURUN VE BURUN BOfiLU⁄U Çeviri: Dr. Asl› Kara, Dr. Samih Diyarbak›r Özet ve Topografik Anatomi 284 Burun (Nasus) 286 Burun Bofllu¤u (Cavitas Nasi) 294 Klinik Ba¤lant›lar 312 11 Özet ve Topografik Anatomi GENEL B‹LG‹ Nasus (Burun) Burun, göz seviyesinin alt›nda ve iki gözün ortas›nda öne do¤ru yerleflim gösteren anatomik yap›d›r Koku ve nefes almaya yard›m eden solunum yolu organ›d›r Cavitas Nasi (Burun Bofllu¤u) Burun bofllu¤u, karmafl›k bir boflluk olup, burnun vestibul ve atrium bölümlerinin arka taraf›nda yer al›r Solunum Epiteli Çok damarl› ve kolayca fliflme (konjestiyon) özelli¤ine sahiptir Bu doku uyar›ld›¤› zaman nispeten kan damarlar› genifller ve bezler salg› yapar. Ayr›ca hapfl›rma da meydana gelebilir Sagital kesit (önden arkaya) Cellulae ethmoidales Sinus frontalis Apertura sinus sphenoidalis Apertura sinus frontalis Sinus sphenoidalis Hiatus semilunaris Concha nasalis medius (kesilmiş şekilde) Processus uncinatus Apertura sinus maxillaris Concha nasalis inferior Sinus frontalis Sinus maxillaris’in meatus nasi medius’a açıldığı apertura Cavitas orbitalis Fossa pterygopalatina Sinus maxillaris Radix dentis Lateral kesit (yan) 284 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ 11 Özet ve Topografik Anatomi GENEL B‹LG‹ DEVAMI Koronal Kesit Bulbus olfactorius (iki tarafta) Falx cerebri Encephalon (beyin) Sinus frontalis Cavitas nasi Corpus adiposum orbitae Septum nasi Cellulae ethmoidales Concha nasalis media Apertura sinus maxillaris Meatus nasi medius İnfraorbital Zygomatik Alveolar Sinus maxillaris Meatus nasi inferior Sinus maxillaris’e ait recessus’lar M.buccinator Processus alveolaris (maxilla) Concha nasalis inferior Corpus linguae Palatum durum Gl. sublingualis Cavitas oris Corpus mandibulae Cavitas nasi Bulbus oculi Septum nasi Cellulae ethmoidales Corpus adiposum orbitae ve m.externi bulbi oculi Sinus sphenoidales Chiasma opticum Orbita’nın medial duvarı N.opticus (II. kafaçifti) Encephalon (beyin) Horizontal kesit BURUN VE BURUN BOfiLU⁄U 285 BÖLÜM 12 SINUS PARANASALES Çeviri: Dr. E. Savafl Hatipo¤lu, Dr. M. Cudi Tuncer Genel Bak›fl ve Topografik Anatomi 318 Sinus Frontalis 322 Cellulae Ethmoidales 325 Sinus Maxillaris 329 Sinus Sphenoidalis 332 Sinus Paranasales’lerin Gürüntülenmesi 335 Klinik Ba¤lant›lar 336 12 Genel Bak›fl ve Topografik Anatomi GENEL B‹LG‹ Sinus paranasales (Paranasal sinüsler): Cavitas nasi’den bafllayan invaginasyonlar burun bofllu¤unun lateral duvar› ile iliflkili olan boflluklara do¤ru drene olur Her bir paranasal sinüs, bir respiratuvar epitelyum tabakas› ile örtülüdür Sinüslar›n morfolojisi oldukça de¤iflkendir Sinüs veya burun duvarı kesiti Mukosiliyer akışın yönü Jel halindeki mukus tabakası Muköz bez Koloit halindeki mukus tabakası Siliyalı hücreler Goblet hücresi Submukozal kapiller yatak Venöz sinüs Periosteum Kemik Arteriovenöz (AV) şant Anter Ven Paranasal sinüs enfeksiyonlarının kafatası kemiklerine yayılımı 318 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ 12 Genel Bak›fl ve Topografik Anatomi GENEL B‹LG‹ DEVAMI Sinus frontalis Ductus nasofrontalis Cellulae ethmoidales Septum nasi Meatus nasi medius Sinus maxillaris’in infundibulum’u Processus uncinatus Hiatus maxillaris Sinus maxillaris Concha nasalis media Meatus nasi inferior Frontal görünüm Coronal kesit Osteomeatal kompleks SINUS PARANASALES’LER‹N ÖZELLL‹KLER‹ Sinus Yerleflim Sinus frontalis Frontal kemik içinde Maxilla içinde Sinus maxillaris Ethmoid kemik Cellulae ethmoidales içinde Sinus Sphenoid kemik sphenoidalis içinde fiekil Arter Bas›k üçgen fleklinde Oftalmik dallar Piramit fleklinde, ilk geliflen 3 ile 18 aras›nda de¤iflen düzensiz flekilli hücreler Küboid flekilli Maksiller dallar Oftalmik ve maksiler dallar Sinir N. trigeminus’un dal› olan n. ophthalmicus N. trigeminus’un dal› olan n. maxillaris N. trigeminus’un dallar› olan n. ophthalmicus ve n. maxillaris SINUS PARANASALES 319 BÖLÜM 13 CAVITAS ORIS (A⁄IZ BOfiLU⁄U) Çeviri: Dr. Gülnur Özgüner Genel Bak›fl ve Topografik Anatomi 344 Eksternal Anatomi 345 Cavitas Oris S›n›rlar› 350 Difller 359 Cavitas Oris Damarlar› 372 Cavitas Oris Sinirleri 378 Tükrük Bezleri 386 Klinik Ba¤lant›lar 392 13 Genel Bak›fl ve Topografik Anatomi GENEL B‹LG‹ Cavitas oris: dudaklar ve yanaklar›n aras›nda ve plica palatoglossus internal yüzeyi aras›nda kalan alan Cavitas oris, çi¤nemede, tat almada ve konuflmada önemlidir Cavitas oris’in alan› iki k›sma ay›labilir: ● Vestibulum oris—difller, dudaklar ve yanaklar aras›nda kalan aland›r. ● Cavitas oris propria—difllerin iç- arka k›sm›nda kalan ve orofarinks ile devam eden k›s›md›r Sert damak ve yumuflak damak cavitas oris’deki önemli s›n›rlard›r Dil, cavitas oris’in taban›n›n büyük k›sm›n› oluflturur Major tükrük bezleri (glandula parotidea, glandula submandibularis ve glandula sublingualis) cavitas oralis’e drene olur Philtrum Vestibulum oris Palatum molle Arcus palatapharyngeus Uvula Arcus palatoglossus Tonsilla palatina Farinks arka duvarı Frenulum labii superius Glandula lingualis (minor) A., v. profunda linguae et n. lingualis Plica fimbriata Ductus submandibularis Gl. sublingulais Frenulum linguae Plica ve ductus sublingualisler’in açılı delikleri Caruncula sublingualis ve ductus submandibularis’in açılış delikleri Frenulum labii inferioris 344 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ 13 Eksternal Anatomi EKSTERNAL ÖZELL‹KLER Yap› Aç›klama Dudaklar (Labia) Alt ve üst dudaklar cavitas oralis’i çevreler. Dudaklar›n muskuler iskeletini m. orbicularis oris oluflturur Üst dudak sulcus nasolabialis ile yanaktan ayr›lm›flt›r Alt dudaklar çeneden sulcus mentolabialis ile ayr›l›r Üst ve alt dudaklar commissura labiorum’da birleflir Vermilion zone–dudaklar›n k›rm›zi alan›d›r, dudaklar vermilion s›n›r› ile yüzün derisinden ayr›lm›flt›r. Ayr›ca k›rm›z› zon olarak bilinir. Philtrum–üst duda¤›n vermilion s›n›r› ile burun taban› aras›nda kalan deprese alan Mukus salg›layan bir çok labial gland, dudaklar›n submukozal tabakas›nda (nonkeratinize, çok katl› yass› epitel) ve cavitas oralis’teki müköz membran›n bafllad›¤› yerde lokalize olmufltur Vestibulum oris–dudaklar, yanaklar ve difller aras›nda kalan alan Dudaklar ve difller aras›ndaki plica vestibularis ya da plica mukolabialisler vestibulum oris taraf›ndan oluflturulur Plica vestibularisi örten müköz membran, proc. alveolaris’llerde aniden gingiva’ya dönüflür Plica vestibularis içinde frenulum labii olarak bilinen doku bantlar› vard›r Frenulum labii superioris maxillan›n orta k›sm›nda, Freulum labii inferioris ise mandibulan›n orta k›sm›nda Vestibulum oris’te plica accesoria bulunabilir Yanak (Bucca) Commissura labiorum ile ramus mandibulan›n üzerindeki mukoza aras›ndad›r. Muskuler iskeletini m. buccinator oluflturur Molar glandlar olarak bilinen mukus salg›layan birçok gland, cavitas oris’in (nonkeratinize, çok katl› yass› epitel) müköz membran› ile s›n›rlanan yana¤›n iç k›sm›nda submukazal tabakada bulunur Vestibulum oris yanak ve difllerin aras›nda kalan aland›r, dudak ve difllerin posterior’un do¤ru devam eder Vestibulum oris’in oluflturdu¤u, dudaklar ve difller aras›nda bulunan plicaya, plica vestibularis ya da plica mucobuccalis denir Regio retromolaris, vestibulum oris ile cavitas oris propria aras›nda ba¤lant›n›n oldu¤u tek yerdir Ductus parotideus, cavitas oralis’te maxillar 2. molar difl hizas›nda müköz membranda bulunan papilla ductus parotidei’ye drene olur Comumissura labiorum Philtrum Sulcus nasolabialis Tuberculum labii superioris Vermillion zon Protuberantia mentalis Sulcus labiomentalis/mentolabialis CAVITAS ORIS (A⁄IZ BOfiLU⁄U) 345 BÖLÜM 14 D‹L Çeviri: Dr. Mehmet Ali Malas Genel ve Topografik Anatomi 400 Gros Anatomi 402 Kaslar 405 Sinirleri 408 Damarlar 414 Klinik Ba¤lant›lar 417 14 Genel ve Topografik Anatomi GENEL B‹LG‹ Dil: cavitas oris propria içerisinde bulunan bir kas yap›s› olup, 2 bölümde incelenir: ● Oral, hareketli bölüm ● Pharyngeal, hareketsiz bölüm Orta hatta bulunan kal›n fibröz septum ile dil ikiye ayr›lm›flt›r Fonksiyonlar› ● ● ● ● Çi¤neme Tat Konuflma Yutma Görünüm Dilin görünümü sayesinde çeflitli hastal›klar›n varl›¤›n› yans›tabilir: ● Yar›klaflm›fl dil (Yar›k dil, Çatlak dil) ● Siyah k›ll› dil ● Co¤rafik flekilli dil Kas Tipleri Ekstrinsik Kaslar›—cavitas oris propria içerisinde dilin hareket etmesini sa¤larlar ‹ntrinsik Kaslar›—dilin fleklini de¤ifltirirler M. palatopharyngeus, arcus palatopharyngeus içerisinde M. styloglossus Tonsilla palatina Pterygomandibular raphe A. v. n. alveolaris inferior Ramus mandibulae M. pterygoideus medialis N. lingualis M. palatoglossus- arcus palatoglossus içerisinde N. buccalis ve m. constrictor pharyngis superior M. masseter M. buccinator M. orbicularis oris Lingula mandibulae altından alınan horizontal kesit (üstten görünüm), gl. parotideanın yatağının demonstrasyonu 400 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ 14 Genel ve Topografik Anatomi GENEL B‹LG‹ DEVAMI Yarık dil Siyah kıllı dil Coğrafik dil D‹L 401 BÖLÜM 15 PHARYNX Çeviri: Dr. Erdem Gümüflburun Genel Bak›fl ve Bölgesel Anatomi 424 Pharynx’in Bölümleri 426 Kaslar 428 Pharyx Duvar›nda Potansiyel Aç›kl›klar 432 Damarlar› 433 Sinirleri 436 Klinik Ba¤lant›lar 439 15 Genel Bak›fl ve Bölgesel Anatomi GENEL B‹LG‹ Pharynx: Kafatas› taban›ndan cartilago cricoidea’n›n taban›na (C6) uzanan 5 inç uzunlu¤unda kassal bir tübdür Pharynx’in arka k›sm› lamina prevertebralis’in karfl›s›nda bulunur Cavitas nasi, cavitas oris ve larynx’in arkas›nda yer al›r ve bundan dolay› 3 k›sma ayr›l›r: ● ● ● Pars nasalis pharyngis (nasopharynx) Pars oralis pharyngis (oropharynx) Pars laryngea pharyngis (laryngopharynx) Özellikle besinin oesophagus’a ve havan›n akci¤erlere tafl›nmas›ndan sorumludur ● ● ● ● Üç sirküler (konstriktör) kas Üç longitudinal kas Cartilago tubae auditivae Palatum molle’den oluflur Pharynx duvar› 5 tabaka içerir: Tunica mucosa-en iç tabaka ● Tela submucosa ● Fascia pharyngobasilaris ● Tunica muscularis pharyngis-3 iç longitunal ve 3 d›fl sirküler tabaka (m. constrictor pharyngis superior en içte, m. constrictor pharyngis inferior en d›flta oldu¤u gibi birbiri üzerine binerler) ● Fascia buccopharyngea-buccinator ve pharyngeal kaslar› örten faysa ile devaml› gevflek ba¤ dokusu tabakas›d›r ● Sella turcica Ostium pharyngeum tubae auditivae Sinus sphenoidalis Synchondrosis sphenooccipitalis Tonsilla pharyngealis Pars nasalis pharyngis Palatum molle Glandulae palatinae Palatum durum Cavitas oris Tonsillla palatina Corpus linguae Pars oralis pharyngis C1 C1 Foramen caecum linguae Tonsilla lingualis C2 Radix linguae Epiglottis C3 Mandibula C4 Os hyoideum Pars laryngea pharyngis C5 Aditus laryngis Cartilago tyroidea C6 Plica vocalis C7 Cartilago cricoidea Trachea Oseophagus Glandula tyroidea Yüzey projeksiyon Lamina superficialis fascia cervicalis (profundus) 424 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ T1 Mm. constrictor pharyngis Fascia buccopharyngea Spatium retropharyngeum 15 Genel Bak›fl ve Bölgesel Anatomi GENEL B‹LG‹ DEVAMI Pars basillaris ossis occipitalis Tuberculum pharyngeum Tonsilla pharyngealis Cartilago tubae auditivae Processus styloideus M. digastricus (venter posterior) M. stylohyoideus M. stylopharyngeus Os temporale’nin pars petrosa’sından aksesuar kas demeti M. pterygoideus medialis Fascia pharyngobasilaris Raphe pharyngis M. constrictor pharyngis superior Os hyoideum (cornu majus’un ucu) M. constrictor pharyngis medius Epiglottis M. constrictor pharyngis inferior Tuberculum cuneiforme Tuberculum corniculatum M. arytenoideus (transversus ve obliquus) M. cricoarytenoideus posterior M. cricopharyngeus (m. constrictor pharyngis inferior’un parçası) Oseophagus’un longitudinal kas lifleri Fascia pharyngobasilaris Choana M. levator veli palatini M. constrictor pharyngis superior M. salpingopharyngeus Uvula palatina M. palatopharyngeus M. constrictor pharyngis medius M. stylopharyngeus Plica pharyngoepiglottica Plica aryepiglottica M. constrictor pharyngis inferior (kesilmiş) Pharyngeal longitudinal kaslar Cornu superius cartilago thyroidea Membrana thyrohyoidea R. internus n. laryngeus superior Aponeurosis pharyngis M. cricopharyngeus (m. constrictor pharyngis inferior’un parçası) Lamina cartilago thyroidea’nın arka kenarı Oseophagus’un longitudinal kas liflerinin cartilago cricoidea’ya tutunduğu yer Oseophagus’un sirküler kas lifleri PHARYNX 425 BÖLÜM 16 LARYNX (GIRTLAK) Çeviri: Dr. Hüseyin A. Balc›o¤lu Özet ve Topografik Anatomi 442 K›k›rdaklar› 444 Membranlar› ve Ba¤lar› 450 Kaslar› 451 Damarlar› 453 Sinirleri 455 Klinik Ba¤lant›lar 457 16 Özet ve Topografik Anatomi GENEL B‹LG‹ Larynx: pharynx ve trachea aras›ndaki ba¤lant›y› sa¤lar Yabanc› cisimlerin hava yollar›na girmesini engeller Sesin üretimi için tasarlanm›flt›r (fonasyon) Kad›nlarda ve çocuklarda daha k›sad›r 9 k›k›rdaktan oluflur: 3 çift ve 3 tek 3-6. boyun omurlar›n›n karfl›s›nda, orta hatta yerlefliktir Larynx’in bölümleri: ● Vestibulum laryngis ● Ventriculus laryngis ● Cavitas infraglottica Larynx’in komfluluklar› ● ● ● ● ● Anterolateral—hyoid alt› kaslar, platysma Lateral—glandula thyroidea’n›n loblar›, vagina carotica Posterior–laryngopharynx’in anterior duvar›n› yapar Superior–dil taban› ve vallecula Inferior–trachea Cartilago thyroidea Lig. cricothyroideum A. carotis communis M. sternocleidomastoideus’un medial kenarı M. cricothyroideus Cartilago cricoidea Gl. thyroidea Cupula pleura Trachea 442 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ 16 Özet ve Topografik Anatomi GENEL B‹LG‹ DEVAMI C1 C1 Mm. constrictor pharyngeae C2 M. genioglossus C3 Epiglottis Mandibula M. geniohyoideus C4 Os hyoideum Lig. hyoepiglotticum C5 Membrana thyrohyoidea Corpora vertebralia Laryngopharynx Aditus laryngis C6 Cartilago thyrohyoidea Plica vocalis M. arytenoideus transversus C7 Cartilago cricoidea Trachea T1 Oesophagus Glandula thyroidea Manubrium sterni V. thyroidea superior Ramus internus nervi laryngei superioris A. laryngea superior Vestibulum laryngis M. thyrohyoideus M. aryepiglotticus Plica vestibularis Cartilago thyroidea M. cricoarytenoideus lateralis M. cricothyroideus M. constrictor pharygnis inferior M. sternothyroideus Cartilago cricoidea Ventriculus laryngis Plica vocalis M. vocalis Vena thyroidea superior Cavitas infraglottica Gl. thyroidea N. laryngeus recurrens A. laryngea inferior LARYNX 443 BÖLÜM 17 BOYUN FASYASI (FASCIA CERVICALIS) Çeviri: Dr. Mehmet Y›ld›r›m Özet ve Topografik Anatomi 460 Boyun Fasyas› 462 Fasyal Aral›klar 465 Klinik Ba¤lant›lar 470 17 Özet ve Topografik Anatomi GENEL B‹LG‹ Fascia: Oluflumlar› saran (kaslar› saran dokuda oldu¤u gibi) ba¤ dokusu band› olup, enfeksiyonlar›n yay›lmas›na olanak veren potansiyel doku aral›klar› da oluflturur Yüzeyel Fasya/Fascia Superficialis Hemen deri alt›nda yer al›r Ya¤ içerir Derin Fasya Yüzeyel fasyan›n derininde bulunur Kas hareketlerine yard›m eder Sinir ve damarlar için geçifl yollar› sa¤lar Baz› kaslar için tutunma olana¤› sa¤lar Boyunu 4 bölgeye ay›r›r: ● Visseral bölge ● Muskuloskeletal bölge ● 2 nörovaskuler kompart›man Ayr›ca 4 tabakaya ayr›l›r: ● Lamina superficialis (derin fasyan›n investing tabakas›) ● Lamina pretrachealis (derin fasyan›n orta tabakas›) ● Lamina prevertebralis (boyun fasyas›n›n derin tabakas›) ● Vagina carotica (fascia cervicalis’in 3 tabakas›n›n kat›l›m› ile oluflur) Yüzde, s›v›n›n serbestçe yay›lmas›na olanak verecek derin fasya yoktur V. jugularis anterior Gl. thyroidea Trachea Gl. parathyroidea V. jugularis interna A. carotis communis N. laryngeus recurrens N. vagus N. phrenicus Truncus sympathicus Oesophagus 460 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ Platysma M. sternohyoideus M. sternothyroideus M. omohyoideus M. sternocleidomastoideus N. laryngeus recurrens A. thyroidea inferior M. scalenus anterior M. longus colli Corpus vertebrae (C5) M. scalenus medius ve posterior 17 Özet ve Topografik Anatomi GENEL B‹LG‹ DEVAMI Sella turcica Sinus frontalis Sinus sphenoidalis Ostium pharyngeum tubae auditivae Nasopharynx Arcus anterior (C1, atlas) Cavitas oris Dens axis (C2) Tonsilla pharyngea Oropharynx C1 C1 C2 C3 Cartilago epiglottica Mandibula Spatium retropharyngeum C4 Os hyoideum Pharynx’in konstriktor kasları Fascia buccopharyngea Fascia prevertebralis ve lig.longitudinale anterius C5 Laryngopharynx C6 Omur cisimleri Cartilago thyroidea C7 Cartilago cricoidea Trachea Oesophagus T1 Oesophagus’un kas tabakası Gl.thyroidea Investing tabaka (derin boyun fasyasının lamina superficialis’i) Fascia pretrachealis Spatium suprasternale Manubrium sterni BOYUN FASYASI (FASCIA CERVICALIS) 461 BÖLÜM 18 KULAK Çeviri: Dr. ‹rfan Papila Özet ve Topografik Anatomi 474 Yap›lar ve S›n›rlar 477 Kaslar 485 Sinirleri486 486 Damarlar› 492 Klinik Ba¤lant›lar500 500 18 Özet ve Topografik Anatomi GENEL B‹LG‹ ‹kili ifllevler: ● Bedenin dengesini sa¤lar (vestibüler) ● Sesleri alg›lar (iflitsel) 3 bölüm: auris externa (d›fl kulak) ● auris media (orta kulak) ● auris interna (iç kulak) ● Auris externa (d›fl kulak) Kula¤›n en yüzeyel k›sm› olan d›fl kulakta auricula, meatus acusticus externus (d›fl akustik kanal) ve membrana tympanica (timpanik membran) yer almaktad›r Seslerin toplanmas›n› ve timpanik membrana iletilmesini sa¤lar Auris media (orta kulak) Timpanik membrandan gelen ses titreflimlerini, kulak kemikçikleri olan malleus, incus ve stapes arac›l›¤›yla iç kula¤a aktar›r Genel olarak temporal kemi¤in petröz bölümü (pars petrosae ossis temporalis) içerisinde yer al›r. Genel biçimi, bir bikonkav lense benzemektedir Önden östaki borusu (tuba auditiva) yoluyla nasopharynx’e ve arkadan mastoid haval› hücrelere (cellulae mastoideae) ba¤lanan timpanik boflluktan (cavitas tympani) oluflur Cavitas tympani’de kulak kemikçikleri (malleus, incus ve stapes), kaslar (m. tensor tympani ve m. stapedius), sinirler (chorda tympani, n. tympanicus ve n. petrosus minor) ve plexus tympanicus (n. glossopharyngeus’tan gelen parasempatikler ve plexus caroticus yoluyla ganglion cervicale superius’tan gelen sempatikler) bulunur Auris interna (iç kulak) ‹çleri s›v› ile dolu vestibüler (denge) ve iflitsel yap›lar iç kula¤› meydana getirir ● ‹flitsel bölüm (cochlea) s›v›n›n hareketi ile stimüle olur ● Vestibüler bölüm (utriculus, sacculus ve semisirküler kanallar), bu boflluklar›n içerisindeki s›v› hareketi ile stimüle olur Kemik labirent içerisinde yer alan bir membranöz labirentten (labyrinthus membranaceus) oluflur ‹flitsel ve vestibüler ifllevlerin reseptörleri membranöz labirentte yer al›r Membranöz labirentte ve kemik labirentte (labyrinthus osseus) yer alan s›v›lar (s›ras›yla endolenf ve perilenf) iflitsel ve vestibüler reseptörleri uyar›r N. vestibulocochlearis, iç kula¤a meatus acusticus internus yoluyla girer 474 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ 18 Özet ve Topografik Anatomi GENEL B‹LG‹ DEVAMI Nervus facialis (CN VII) (kesik) Frontal Kesit Crura stapedis Prominentia canalis semicircularis lateralis Incus Tegmen tympani Caput mallei Fenestra vestibuli içindeki stapes’in tabanı Vestibulum Ductus semicirculares, ampullae membranaceae, utriculus, sacculus Nervus facialis (CN VII) (kesik) Nervus vestibularis Recessus epitympanicus Nervus cochlearis Auricula Meatus acusticus internus N. vestibulocochlearis (CN VIII) Meatus acusticus externus Helicotrema Nasopharynx Scala vestibuli Membrana tympanica Cavitas tympani Promontorium Fenestra cochleae Tuba auditiva Organum spirale’yi içeren ductus cochlearis Cochlea Scala tympani Not: Oklar, ses dalgalarının izlediği yolu göstermektedir KULAK 475 BÖLÜM 19 ORBITA VE GÖZ Çeviri: Dr. Ali Zeybek Orbita’n›n Topografik Anatomisi ve Genel Bir Bak›fl 504 Orbita’n›n Kemik Yap›s› 506 Orbita’n›n ‹çerikleri 508 Klinik Ba¤lant›lar 532 19 Orbita’n›n Topografik Anatomisi ve Genel Bir Bak›fl GENEL B‹LG‹ Orbita: periorbital fasya ad› verilen periosteum ile sar›l›, kafatas›n›n ön parças›ndaki piramit flekilli bir kemik çukurlukdur ‹çeriklerinin kapsad›klar›: ● Göz-görme ile ilgili organ ● Ekstrinsik kaslar ● N. opticus ● N. oculomotorius ● Ganglion ciliare ● N. trochlearis ● N. trigeminus’un dal› n. ophthalmicus ● N. abducens ● A. ophthalmica ve dallar› ● V. ophthalmica superior ve inferior ● Apparatus lacrimalis ● Çok miktarda ya¤ dokusu (corpus adiposum orbitae) Conjunctiva palpebrae superioris: çizgisel parlayan gll. tarsales Cornea’dan görülen Pupilla Iris Sclera’nın üzerindeki conjunctiva bulbi Punctum ve papilla lacrimalis superior Plica semilunaris Lacus lacrimalis’deki caruncula lacrimalis Punctum ve papilla lacrimalis inferior Fornix conjunctivae inferior Conjunctiva palpebrae inferioris: çizgisel parlayan gll. tarsales Os frontale M. levator palpebrae superioris’in insersiyosu Septum orbitale Tarsus superior Ligamentum palpebrale laterale ve üzerindeki raphe Tarsus inferior Septum orbitale Os zygomaticum 504 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ A., n. supraorbitalis A., n. supratrochlearis A. dorsalis nasi, n. infratrochlearis Saccus lacrimalis Ligamentum palpebrale mediale Processus frontalis maxillae A. n. infraorbitalis 19 Orbita’n›n Topografik Anatomisi ve Genel Bir Bak›fl GENEL B‹LG‹ DEVAMI Horizontal kesit Fibrae zonulares (ligamentum suspensorium lentis) Cornea Camera anterior Lens Sinus venosus sclerae (Schlemm kanalı) Camera posterior Iris Processus ciliaris Corpus ciliare et m. ciliaris Conjunctiva bulbi Pars ciliaris retinae Ora serrata Pars optica retinae Corpus vitreum Choroidea Canalis hyaloideus Sclerae Lamina cribrosa sclerae Göz küresinin fasyal kılıfı (Tenon kapsülü) Macula lutea’daki fovea centralis N. opticus (II) A.,v. centralis retinae N. opticus’un dış kılıfı Spatium subarachnoidale ORB‹TA VE GÖZ 505 BÖLÜM 20 BAfi VE BOYUN OTONOM S‹N‹RLER‹ Çeviri: Dr. Okan Bilge Otonom Sinir Sistemine Genel Bak›fl 538 Bafl ve Boyundaki Sempatikler 545 Bafl ve Boyun Parasempatik Yollar 547 Klinik Ba¤lant›lar 562 20 Otonom Sinir Sistemine Genel Bak›fl GENEL B‹LG‹ Otonom sinir sistemi (OSS) birçok organ, sistem ve doku ifllevleri üzerinde kontrol sahibidir. Sinirlendirdi¤i (innerve etti¤i) yap›lar: ● Kalp kas› ● Düz kas ● Bezler Ayr›ca ba¤›fl›kl›k sistemi ve metabolizma ile ilgili organlar› da (ço¤unlukla sempatik lifler arac›l›¤›yla) sinirlendirir. Hypothalamus OSS’ni kontrol eder ve vücudun homeostaz› korumas›na yard›mc› olur. OSS iki nöronlu bir zincir sistemi kullan›r: Preganglionik nöronlar—nöronlar›n hücre gövdesi merkezi sinir sistemi (MSS) (beyin ve omurilik) içerisinde yer al›rken miyelinli aksonlar› otonomik ganglionlara uzan›r ● Ganglionik nöronlar—hücre gövdeleri MSS d›fl›ndaki otonomik ganglionlar içerisinde yer al›rken, miyelinsiz aksonlar› hedef organlara uzan›r ● OSS iki bölüme ayr›l›r: ● Parasempatik—enerjiyi korumak ve depolamakla sorumlu bölüm ● Sempatik—Vücudu acil durumlara karfl› haz›rlamakla sorumlu bölüm Organlar genellikle birbirlerine z›t etki gösteren, ikili sinirlenme özelli¤ine sahiptirler. Bu duruma istisna olabilecek örnekler ise m. arrector pili (yaln›zca sempatik) ve erkek cinsel cevaplar›d›r (ereksiyon parasempatik, ejakülasyon sempatik). OSS sinapslar›nda kullan›lan bafll›ca iki nörotransmitter asetilkolin ve norepinefrin’dir 538 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ 20 Otonom Sinir Sistemine Genel Bak›fl GENEL B‹LG‹ DEVAMI Preganglionik sempatik lifler Postganglionik sempatik lifler Göz (Oculus) C1 Plexus cardiacus C2 C3 Kalp (Cor) C4 C5 C6 C7 C8 Akciğerler (Pulmones) T1 T2 T3 Plexus pulmonalis T4 T5 T6 Karaciğer ve safra ke (Hepar ve vesica bili Ganglia coeliaca T7 Dalak (Splen/L Mide T8 N. splanchnicus major ve minor T9 T10 Pankreas Ganglion mesentericum superius T11 T12 L1 İnce barsak (Intestinum tenue) Kalın barsak (Intestinum crassum) Nn. splanchnici lumbales L2 Ganglion mesentericum inferius L3 Nn. spinales’e katılan postganglionik lifler (derideki kan damarları, ter bezleri ve mm. arrector pili’lere) L4 Medulla, glandula suprarenalis L5 Böbrek (Ren) S1 S2 S3 S4 S5 Ganglia trunci symphatici Co Mesane (Vesica urinaria) Ovarium Penis Uterus Scrotum BAfi VE BOYUN OTONOM S‹N‹RLER‹ 539 BÖLÜM 21 A⁄IZ ‹Ç‹ ENJEKS‹YONLAR Çeviri: Dr. Celal Tümer Genel Bak›fl ve Topografik Anatomi 564 Mandibular Enjeksiyonlar 565 Maksiller Enjeksiyonlar 578 21 Genel Bak›fl ve Topografik Anatomi GENEL B‹LG‹ A¤›z içi enjeksiyonlar de¤iflik dental giriflimler için uygun a¤r› kontrolü sa¤larlar Birçok teknik gelifltirilmifltir Tüm tekniklerin en do¤ru flekilde uygulanmas› ve komplikasyonlar›n en aza indirilmesi için bafl ve boyun anatomisinin detayl› olarak bilinmesine gereksinim vard›r Enjeksiyonlar enfekte ve inflame bölgelere uygulanmamal›d›r Enjeksiyon bölgelerine yüzeyel anestezi uygulanmas› i¤nenin bat›r›lmas› sonucu oluflan a¤r›n›n azalt›lmas›na yard›mc› olur S›n›fland›rma ● ● Lokal enjeksiyonlar (Alan bloklar›) Sinir bloklar› Yayg›n Bloklar Mandibular: ● ‹nferior alveolar ● Uzun bukkal ● Mental ● Gow-Gates ● Akinosi Maksiller: Posterior superior alveolar ● Nazopalatin ● Greater palatin ● Infraorbital ● Maksiller dal ● 564 NETTER’‹N D‹fi HEK‹MLER‹ ‹Ç‹N BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ 21 Mandibular Enjeksiyonlar S‹N‹RLENME (‹NERVASYON) VE KEM‹K REHBER NOKTALARI Mandibula: Genel De¤erlendirme ve Rehber Noktalar En sa¤lam ve genifl yüz kemi¤idir ‹ki parça kal›n kortikal kemikten oluflmufltur: lingual tabaka ve bukkal tabaka At nal› fleklindeki gövde diflleri içerir Ramus, angulus mandibuladan yukar›ya do¤ru uzan›r Koronoid cincisura mandibulae ramusun ön k›sm›ndaki konkavite olup, ayn› zamanda okluzal düzlemlede ayn› yükseklikte yerleflim gösteren mandibular foramenin yüksekli¤ini hesaplamak için kullan›l›r ‹lgili Sinirler ● ‹nferior alveolar sinir, mandibulaya mandibular foramenden girer ● Lingual sinir a¤›z bofllu¤una lingual tüberositenin karfl›s›ndan geçerek girer ● Bukkal sinir bukkal s›rt boyunca uzan›r Caput mandibulae Fovea pterygoidea Proc. condylaris Proc. coronoideus Incisura mandibulae Sulcus mylohyoideus Collum mandibulae Lingula Foramen mandibulae Linea obliqua Fossa submandibularis Linea mylohyoidea Fossa sublingualis Septa interaveolaria Ramus Alveolar bölüm (sırt) Foramen mentale Protuberantia mentalis Tuberculum mentale Corpus Angulus mandibulae Corpus Caput mandibulae Proc. coronoideus Collum Incisura mandibulae Fovea pterygoidea Erişkin mandibulası: anterolateral superior görünüm Proc. condylaris Lingula Foramen mandibulae Sulcus mylohyoideus Linea mylohyoidea Lingula: Foramen açılışını örter Ramus Chorda tympani N. alveolaris inferior Angulus us Fossa submandibularis Fossa sublingualis Fossa digastrica Corp Spina mandibulae Erişkin mandibulası: sol posterior görünüm N. lingualis N. buccalis N. mentalis N. mylohyoideus Condylus/ caput mandibulae Proc. coronoideus Bukkal sırt Foramen mentale A⁄IZ ‹Ç‹ ENJEKS‹YONLAR 565