Kaya Delici Sarf Malzemelerde - İş Makinaları Mühendisleri Birliği

Transkript

İŞ MAKİNALARI MÜHENDİSLERİ BİRLİĞİ DERGİSİ
4
6
İş Makinaları Mühendisleri Birliği Derneği yayın organıdır.
Üç ayda bir yayınlanır.
ISSN 1306-6943
2015 Ağustos Sayı: 51
İMMB Adına Sahibi
Duran KARAÇAY
Sorumlu Yazı İşleri Müdürü
ÖNSÖZ
Kaya Delici Sarf Malzemelerde
Sürdürülebilir Verimlilik
16
Depolama Bakımı
20
Otomobil Fren Sistemlerinin
Hidrolik Ünite İle Kontrolü
Bayramali KÖSA
Yayın Komisyonu
Duran KARAÇAY
Mustafa SİLPAĞAR
Bayramali KÖSA
Murtaza BURGAZ
Halil OLKAN
Halide RASİM
Selami ÇALIŞKAN
Faik SOYLU
Turgay KARGIN
Tuğba DEMİRBAĞ
Gülderen ÖÇMEN
Yazışma Adresi
Uzayçağı Caddesi No: 62/7 Ostim / ANKARA
Tel: 0.312 385 78 94 • Faks: 0.312 385 78 95
www.ismakinaları.org.tr
e-posta: bilgi@ismakinalari.org.tr
Grup-e-posta: ismakinalari@yahoogroups.com
Grup e-posta üyelik adresi:
ismakinalari-subscribe@yahoogroups.com
Tasarım ve Baskı
Bizim Grup Basımevi
Mithatpaşa Cad. 62/11 Kızılay / ANKARA
Tel: 0.312 418 18 03 - 0.312 418 10 89
Faks: 0.312 418 10 69
e-posta: bizimgrupajans@gmail.com
www.bizimgrup.com.tr
Grafik Tasarım
Hasan ERKAN
Burak ÖNEN
Yayının Türü: Yerel
Basım Tarihi: 14 Eylül 2015
Bu dergi üyelerine ilgili kurum ve kuruluşlara
ücretsiz olarak dağıtılır.
Yayınlanan yazılardaki sorumluluk yazarlarına, ilanlardaki
sorumluluk ilan veren kurum ve kişilere aittir.
Yayınlanan yazılara ücret ödenmez.
Yayınlanmayan yazılar geri iade edilmez.
30
42
Siyah İçindeki Yeşil Yansımalar
Verimlilik ve 5 S Metodu
46
Yenilenebilir Enerji: Akıntı ve Dalga
Enerji Üretiminde Hidrolik Çözümler
56
Çoruh Havzası Projeleri Neden
Önemli ?
60
Deprem ve Farkındalık
66
Dergimizin 24 - 50’nci Sayıları
Arasında Yayınlanmış Yazılar
74
78
82
88
90
94
Evde Ergonomi
Menisküs Yaralanmaları
Reklam İndeksi
ALPEM (Arka Kapak İçi Karşısı)
ANADOLU ELEKTRİK
53
ANADOLU FLYGT
29
ANİŞMAK (Önsöz Karşısı)
BP CASTROL
41
CARRARO
39
DAS OTOMOTİV (Ön Kapak İçi)
ECE FİLTRE
64-65
EXXON MOBİL (Arka Kapak İçi)
GÜRİŞ
55
HAKMAK
37
HİDROMEK (İçindekiler Karşısı)
İMMB HİDROLİK EĞT.
89
İMMB OPR. (Ön Kapak İçi Karşısı)
Teknik Terimler Sözlüğü
İMMB İLANI
73
İNS MAKİNA
19
Fıkra Köşesi
IRENEC72
Sektör Haberleri
Eğitimler
KASTAŞ
11
LUPAMAT
13
ÖZBEKOĞLU
51
ÖZÇELİKLER HİDROLİK
27
PİMMAKSAN
25
PMS
45
PROFİMAK
59
ROLEDA77
SRP
23
TEMSA
15
TİTAN (Arka Kapak)
Önsöz
Önsöz
Duran KARAÇAY
İMMB Yönetim Kurulu Başkanı
Değerli Okurlar,
Ağustos ayında 30 Ağustos Zafer Bayramı’nın yani ulusca verilen Milli Mücadele Zaferi’nin 93. yılını kutladık.
Diğer yandan, Ulusal Kurtuluş Savaşı’nı birlik ve beraberlikle verilen mücadele
sonucu kazanan ülke evlatlarının bugün terör olaylarıyla mücadele ediyor olması
ve her gün şehitler veriyor olmamız da çok üzücü ve düşündürücü.
Bugün hepimizin sağ duyulu olarak ülkemize ve şehitlerimize sahip çıktığımızı, vatandaşlarımızı birbirinden ayırmanın mümkün olmadığını göstermemiz
gerekiyor.
Terörü lanetliyoruz ve kınıyoruz. Birlik ve beraberlik içinde gücümüzü, ülkemizi
kalkındıracak ve gençlerimize iş sağlayacak üreten bir Türkiye için harcamalıyız.
İMMB Nedir?
İMMB; İş makinaları konusunda uzmanlaşmış makina
mühendisleri tarafından 1998 yılı Ağustos ayında kuruldu.
Farklı sektörlerden (inşaat firmaları, maden firmaları, iş makinası üreticileri, iş makinası temsilcileri ve servisler) gelen profesyonellerin ortak amaçla toplandığı bir dernektir.
İMMB’nin Amacı Nedir?
İMMB’nin amacı; çoğunluğu ithal ürünler olan iş makinalarının tanınmasını, ulusal servetimiz olan bu üretim
makinalarının iyi işletilmesini ve ekonomik ömürlerinin verimli bir şekilde sürdürülmesini sağlamaktır.
Amacımız; verimliliği sağlayacak bilgi kaynaklarına
en kısa sürede ulaşmak, bu kaynaklara ihtiyaç duyacak
nitelikli insan potansiyelinin güç birliğini oluşturmaktır. Bu
bilgilerin teknik alt kadrolara ulaştırılmasıyla da en yaygın
şekilde paylaşımını sağlamaktır.
İMMB; Üyelerine her yıl düzenli seminerler vermek suretiyle, üyelerinin bilgi düzeyinin yükseltilmesini sağlamaktadır. Bu seminerler aynı zamanda sektördeki insanların bir araya gelerek tanışmalarını sağlamaktadır ki bu da gelişimi ivmelendirmektedir.
İMMB’nin internet ortamındaki grup mailinde üyeler ihtiyaçlarını gruba duyurmak suretiyle yardımlaşmayı sürdürmektedir.
Derneğin her üç ayda yayınladığı İMMB dergisi ilgili kurumlar, şirketler ve bireylere ücretsiz olarak gönderilmektedir.
Okullarımız yeni bir eğitim dönemine başlıyor, tüm çocuklarımıza ve gençlerimize başarılar diliyoruz. Kalkınmanın, kaliteli ve katma
değeri yüksek üretimin yolunun iyi bir eğitimden geçtiğini, eğitimdeki eksikliklerin özellikle
mesleki eğitimde giderilmesi gerektiğine İMMB
olarak tekrar dikkat çekmek istiyoruz.
Saygılarımızla. İŞ MAKİNALARI MÜHENDİSLERİ BİRLİĞİ DERNEĞİ
Kaya Delici Sarf Malzemelerde
Sürdürülebilir
Verimlilik
Tunay TOLUNGÜÇ/Maden Müh./Atlas Copco Türkiye
Kaya delici sarf malzemelerinin teknik özellikleri, hangi
şartlarda ve zeminlerde daha iyi sonuçlar vereceği ve bu
hususta teknolojide yaşanan son gelişmeler, işletmeler için
yüksek önem arzetmektedir. Maksimum sarf malzeme ömrü
ile maksimum üretime ulaşmanın ekonomik yolları, kabuk değiştiren ve gelişen maden-inşaat sektöründe işletme maliyetleri içerisinde önemli bir yüzdeye sahiptir.
Kullanılan makine ne kadar güçlü olursa olsun, doğru
delici takım seçilmediğinde, o makineden optimum verimi
almak mümkün olmamaktadır. Doğru sarf malzeme seçimi,
işletmeye; tüketilecek yakıttan insan kaynağına, kullanılan
patlayıcı miktarından doğru geometride delik delmeye kadar,
proje sürecinin her aşamasında tasarruf sağlar.
Bir maden işletmesinde, operasyonun ilk aşamalarında
kullanılan, delici makinaların kullandığı sarf malzemelerin
doğru seçimi, patlatma ve üretim proseslerine doğrudan
etki etmektedir. Hızlı ve düzgün delinen bir delik paterni sonucunda yapılacak olan patlatma işlemi, üretime doğrudan
yansıyacaktır. Bu doğrultuda, amacımız doğru çalışabilecek
ve ihtiyaca en iyi cevabı verebilecek özellikte çözümler sunmak olmalıdır.
Bu çalışmada sarf malzemelerin etkin kullanımı ve maksimum verim için ele alınması gereken parametrelerden bahsedilmektedir.
1. Giriş
Günümüzde madencilik ve inşaat alanında yüksek önem
arzeden proseslerden belkide en önemlilerinden biri delik
delme aşamasıdır.
Üretim aşamasına geçmeden önce yer alan bu proseste,
yüksek verim ve maksimum tasarruf odaklı çalışmak esastır.
Bu amaçla projelerden alınan veriler ışığında, teknolojik imkanlar, sektörün ihtiyacı doğrultusunda kullanılmaktadır.
Yapılan işin içeriği, çalışılan bölgenin jeolojik formasyonu
ve hedeflenen iş hacmi gibi değerler alt alta konularak, sarf
malzeme seçimi ve önerilmesi, sürdürülebilir verimlilik hedefi
ile birlikte düşünülmelidir.
6
İŞ MAKİNALARI MÜHENDİSLERİ BİRLİĞİ DERNEĞİ
Delinecek olan formasyonu iyi tanımak, sürdürülebilirlik
yolunda, sahada operasyonun her aşamasında bulunan
çalışanlara kolaylık sağlayacaktır. Zeminin bizden ne istediğini bilmek oldukça önemlidir.
2.2 Makina Özellikleri
Yapılacak olan işe ve zemine en uygun makinayı belirlemek, metre başı maliyet başta olmak üzere, işletme maliyetlerini doğrudan etkiler.
Şekil 1 Delme Metodları
Sarf malzemelerin üretimi aşamasında, üretici firma tarafından belirlenen, çelik kalitesi ve tungsten-carbide alaşımı oranının, ürünün seçimi sırasında çalışılacak formasyon
koşullarına bağlı olarak seçilmesi esastır.
Farklı delme metodlarının, avantaj ve dezavantajları
göz önünde bulundurularak, en doğru seçim yapılmalıdır.
Çalışılacak formasyonun jeolojik özellikleri iyi analiz
edilmeli ve alternatif delme metodlarından en uygunu seçilmelidir.
1. DTH- Down the Hole (Delik Dibi)
2. TH-Tophammer (Üstten Darbeli)
3. Coprod
4. Rotary
5. Raiseboring (Baş yukarı sondaj)
2. Seçim Kriterleri
2.1 Kayaç Tipi
Şekil 3. Boomer 282
Şekil 4. FR T35
2.3 Delik Çapı & Paterni
Projelendirme aşamasında, üretim miktarına, proje ömrüne göre belirlenen delik çapı ve paterni de, değerlendirmeye alınması gereken parametrelerden biridir. Ulaşılması
istenen üretim miktarına ve projeye göre belirlenen delik
paterninden maksimum verim almak için, yine maksimum
verimlikle bir patlatma gerçekleştirmek şarttır. Düzgün delinemeyen delikler, patlatma işleminden sonra patar, topuk
gibi istenmeyen durumlar ortaya çıkarabilir. Bu da başta
zaman kaybı olmak üzere, daha fazla patlayıcı, ekstra yakıt
ve iş gücü masrafı doğuracaktır.
Delici takımın son parçası olan, delici ucu seçerken,
kayaç tipi, seçim aşamasındaki ilk parametre olarak düşünülebilir.
Şekil 5. Düzgün delinemeyen delikler
3 Sarf Malzeme Ömrüne Doğrudan Etki
Eden Faktörler
3.1 Üfleme
Şekil 2. Delme esnasında karşılaşılabilecek formasyonlar
Üfleme, delme işlemi sırasında bit tarafından delik içinden koparılan malzemenin, kompresör vasıtası ile üretilen
hava yardımıyla delik dışına atılması işlemidir. Basınçlı
hava ile kayaç kırıntıları rod(tij) ile delik duvarı arasından
yukarı doğru ilerlemekte ve kırıntılarla beraber delik dışına
çıkmaktadır.
7
Şekil 6. Üfleme
Şekil 7. Rotasyon
Şekil 8. Darbe
Üfleme yetersiz olursa, bit delik içinde ilerlemek yerine,
koparılmış malzemenin öğütülmesi için çalışmaya başlayacak, dolayısı ile delik ilerleme hızı (penetrasyon) düşecek
ve aşınma daha hızlı olacaktır.
Üfleme kompresörden elde edilen basınçlı hava yardımı ile yapılmaktadır.
3.2 Dönüş
Ardışık darbeler arasında oluşan dönme hızı mümkün
olan optimum kayaç kırıntısını oluşturacak şekilde ayarlanmalıdır.
Düşük dönme hızı takım dizisinin sıkışması ve kayaç
kırıntılarının öğütülmesine bağlı olarak delik ilerleme hızını
düşürmektedir.
8
3.3 Darbe
Tabanca pistonu tarafından üretilen darbe enerjisi, rodlar vasıtası ile kayaç üzerine iletilir.
Darbe enerjisi kullanılan bit çapı ve rod çapına bağlı
olarak ayarlanmalıdır.
Darbe enerjisinin seviyesi kayacın sertliğine göre belirlenmelidir. Sert bir kayaçta, yumuşak bir kayaca oranla
daha yüksek bir darbe tercih edilmelidir.
3.4 Yağlama
Yağlama, delici tabanca aksamlarının erken aşınmasını önlemek için önemlidir. Bu parçaların birbirleri üzerinde
çalıştığını düşünürsek, yüksek verimli ve uzun ömürlü bir
takım için yağlama en önemli faktörlerdendir.
Şekil 9. Yağlama
3.5 Baskı
Darbe enerjisinin kayaca aktarılabilmesi için delici ucun(bit),
kayaç ile temas halinde olması gerekir. Bitin kayaç ile temas
edebilmesi için üzerine belirli bir baskı kuvveti uygulanmalıdır.
Üstten darbeli delicilerde baskı üstten verilmektedir.
Baskı gücü, darbe ünitesinin bir kızak üzerinde zincirler
vasıtası ile aşağı doğru harekete zorlanmasıyla sağlanır.
Çok düşük baskı gücü verildiğinde, şok dalgası kayaca
yeteri kadar aktarılamaz ve diş kesmelere sebep olur. Bu
da rodların yükünü arttırır. İlerleme hızını da düşürür.
Çok yüksek baskı gücü verildiğinde ise, dönmeye
karşı direnç oluşur. Delicinin rodları yüksek oranda
aşınacağı için rodlar eğilir ve delikte sapmalar meydana gelir.
3.6 Geri Dönüş Basıncı
Delici takımın zeminle sürekli olarak temas etmesi istenir. Bu temas doğru olarak sağlanmazsa, tabancanın
ürettiği enerji, zeminin de direnciyle, takımın üzerine geri
dönecek, ve istenmeyen kırılmalara dolayısı ile delici takım
ömrünün kısalmasına yol açacaktır.
Şekil 10. Baskı
Şekil 11. Geri Dönüş Basıncı
9
4. Delici Uç (Bit) Seçimi
Delici ucun görevi, kullanılacağı formasyonda en iyi
penetrasyon(ilerleme) oranı ile delik delmektir.
Bit seçimi yapılırken aşağıdaki parametreler mutlaka
değerlendirilmelidir.
• Kayaç Özellikleri
• Delici Tabanca Özellikleri
• Penetrasyon Oranı
• Servis Ömrü
4.2 Bit Tipleri
Maksimum penetrasyon oranı ile iyi delikler delebilmek
için, formasyonun özelliklerine göre bit seçimi, en önemli
parametrelerden biridir.
Çatlaklı ve delik çökmesinin yaşanabileceği zeminlerde retrac(bıçaklı) tip bit tercih edilmesi uygundur. Bitin
arkasında bulunan bıçak şeklindeki yapı, delik ilerlemesi
esnasında, delinen malzemenin bit arkasında toplanmasını, olası çökmelerde sıkışmayı engellemek amacı ile tasarlanmıştır.
• Bileme Aralıkları
• Delik Kalitesi
4.1 Buton Tipleri
Çalışılacak olan zemine göre, farklı tipte tasarlanmış
butonlar mevcuttur. Sert formasyonlarda küresel (spherical), yumuşak zeminlerde ise sivri(ballistic) butonlu bitler
tercih edilmelidir.
Şekil 15. Çeşitli retrac gövdeli bitler
4.3 Bit Bilemenin Performansa Etkisi
Bitler delik delerken doğal olarak aşınacaklar ve bir
müddet sonra ömürlerini tamamlayacaklardır. Bu süreyi maksimum düzeyde tutmak işletme maliyeti açısından
oldukça önemlidir. Aşınan buttonları bilemek, bit ömrünü
uzatmak için tercih edilebilir.
Şekil 12. Spherical, Ballistic ve Full Ballistic Bitler
Şekil 13. Tungsten-carbide alaşımlı buttonlar.
Şekil 14. Çeşitli düz gövdeli delici uçlar
10
Ülkemizde bileme operasyonu yapan madenler mevcuttur.
Şekil 16. Aşınmış bir delici uç.
Şekil 17. Bilenmeyi bekleyen bitler
Eğer buton çapının ½ - ¾ oranında aşınırsa, penetrasyon oranı, orijinal penetrasyon oranına göre 1/3 oranında
azalır. Bu durumda delici takım ve bitin üzerindeki baskı
artacaktır.
Bazen aşınmış olan buton, çok sivri kenarlı şekil alabilir.
Bu sivri kenarlar çok kırılgandır ve bitin taşlanmadan bu
şekilde kullanılması sonucunda buton kırılmaları veya düşmeleri yaşanabilir.
Teorik olarak delici takım ömrü %30 oranında azalır. Buton %30 oranında aşındığında, butonların kendi arasındaki
ve butonların kaya ile arasındaki mesafe de %30 oranında
azalır. Bu durumda butonlar tarafından kırılan kaya parçacıkları, yeterli oranda temizlenemez ve yeniden kırılacak
şekilde delik dibinde kalır.
Resimde görülen bitlerin, bir bakır işletmesinde ortalama ömrü, cevher içerisinde 150m, yan kayaçta ortalama
500-600m’dir.
Sonuç olarak yeterli ilerleme sağlanamaz ve darbe
mekanizması sıkışan parçaların tekrar kırılması için çaba
sarfeder. Bu durumda istenilen penetrasyon oranında delik
delinemez, delici takım ve darbe mekanizması yıpranır.
Butonları tamamen körelmiş bir bit ile delik delmeye çalıştığınızda, tabancadan gönderilen darbe enerjisi, tekrar
tabancaya geri dönecek ve ömrünü azaltacaktır.
Butonların yüzeylerinde, çıplak gözle görülemeyecek
şekilde, kılcal çatlaklar (snake skin) oluşabilir. Bu şekilde
olan bitlerin mutlaka taşlanması gerekmektedir. Aksi takdirde kılcal çatlaklardan başlayarak, delici uç kırılabilir.
Şekil 17. Çeşitli aşınmış delici uçlar.
12
Şekil 18. Bilemeden önce / sonra
Bileme operasyonu sonrasında, tekrar kullanılabilir duruma gelen bu bitler ile, toplamda cevher içerisinde 300400m, yan kayaçta 800-1000m metrajlara ulaşılmıştır.
5. Saha testlerinin sürdürülebilir
verimlilikte önemi
En doğru biti belirlemek, bahsettiğimiz tüm parametrelerin ardından, bir saha testi ile sonuçlandırabilir. İşletmenin taleplerine göre belirlenen farklı özellikte ve markalarda
ürünler, mümkün olduğunca aynı formasyonlarda ve eşit
şartlarda çalıştırılmalı, delici makinanın yakıt sarfiyatı, bitin
butonlarındaki aşınma payı, gövdesinin incelme oranı, ve
delik ilerleme hızı göz önünde bulundurularak, işletmeye
maksimum verim sağlayacak delici ucun seçimi yapılmalıdır.
Ürün
X
Y
Delgi Boyu
5,5 m
5,5 m
Çalışma Saati
22 saat
22 saat
Toplam Delik
195 adet
136 adet
Toplam Metraj
1072,5 m
748,00 m
Yakıt
310,7 lt
329,4 lt
Formasyon
Silis oranı yüksek, silisleşmiş
serpantinit ve granit
Şekil 18. Altın Madeni Saha Testi Sonuçları
Yukarıda detayları verilen test sonuçlarının ardından X
ürünün seçimi kısa ve uzun vadede, hem işletme maliyetleri açısından, hem de zaman açısından yüksek verimlidir.
14
Basitçe bir yakıt maliyeti hesabı yaparsak;
-Yakıt’ın lt fiyatını 4,00 TL kabul edelim.
-X marka ürünün 310,7 lt x 4,00 TL = 1.242,00 TL
-Y marka ürünün 329,4 lt x 4,00 TL = 1.317,00 TL
Yakıt maliyeti olacaktır. (22saat için)
X marka ürün ile yakıt tasarrufu günde 75,00 TL olacaktır.
Altın madeni ayda 25 gün delik delmektedir ve bu ayda
1.875,00 TL, yılda ise 22.500,00 TL yakıt tasarrufu demektir.
6.Sonuç
Günümüzde gelişen teknoloji ile karşılaşılan farklı formasyonlara göre, malzeme materyali, ürün dizaynı sürekli
olarak geliştirilmekte, taleplere karşılık verilmeye çalışılmaktadır.
Her işletme ve çalışılan her sektör, işletme maliyetleri
ve metre başı maliyet konusuna her geçen gün daha çok
önem vermektedir. Çalışanlar saha verileri ışığında seçimlerini, bu çalışmada anlatılan parametreleri gözönünde bulundurarak yapmalıdırlar. Bu şekilde operasyonun ilk aşamalarından olan delik delme işlemi esnasında, maksimum
üretime ulaşma hedefinde, sarf malzemelerde sürdürülebilir verimlilik ilkesi doğrudan rol oynamaktadır.
Kaynaklar
Atlas Copco, Face Drilling
Atlas Copco, Rock & Soil Reinforcement
Atlas Copco, Surface Drilling
Depolama Bakımı
Makinaların arıza oranlarını azaltmak ve öngörülen ekonomik ömürlerini yakalamak, iş
güvenliği için önleyici tedbir amacı ile yağlamak, ayarlarını yapmak, çeşitli noktaları
kontrol etmek gibi işlemler “Makina Bakımı” olarak ifade edilmektedir.
Ahmet ÖZCAN/ Makina Eğt. Müh. Teknik Elemanı/ Karayolları Akköprü Atölye Müd.
Bu yazımızda; bakım sistemi içerisinde “Depolama Bakımı” da olarak anılan ve uzun süre stok veya park alanlarında çalışmadan bekletilecek makinaların, çevre şartlarından en az etkilenmesi amacıyla alınması gereken bazı
önlemlere değineceğiz. Uygulanacak olan depolama bakımı, öncelikle üretici firmanın kullanma-bakım el kitabı ve
diğer yayınlarındaki önerilerine uygun yapılmalıdır.
Makinanın emniyetli kullanım bakım bilgilerini okuyup
anlamadan makinaya müdahale edilmesinin can güvenliğiniz açısından tehlikeli olduğunu unutmayın.
Aşağıda belirtilen temizleme, bakım, kontrol ve manevralarda eğer makinenin etrafında göremediğiniz kör alan
kalıyorsa ve /veya ikinci bir yardımcı kişi ile çalışıyorsanız,
kesinlikle tahminle hareket etmeyin. Mutlaka yardımcınızı
ve sizi aynı anda görebilecek noktada bir manevracı bulundurun.
16
1. Makinanın genel temizliğini yapın. Mümkünse basınçlı (en fazla 10 bar) sıcak su ile çamur ve yağlar
temizlenmelidir. Bu esnada elektronik parçalar su ile
temas ettirilmemelidir.
Makina şasisi aralarında veya diğer kapalı hacimlerde kalan su ve nemin de kuruması için makineyi
havalandırılması iyi olan bir ortamda kurutun.
2. Makinanın çevresinde gezerek, şaside, süspansiyon
sistemlerinde, yürüyüş takımları vb.ataşmanlarda
gözle görülebilecek gevşeme, çatlama, kırılma,
aşınma gibi durumların olup olmadığının kontrolünü
yapın, varsa arızalarını giderin.
3. Makina üzerindeki hortumlarda ve borularda, eziklik, kırılma, şekil bozukluğu olanları değiştirin. Bütün
hortumların kelepçelerini kontrol edin.
4. Tüm yüzeylerin pasını temizleyin. Boyası zarar gören tüm yüzeyleri boyayın.
5. Korozyona ve oksidasyona (pas) maruz olabilecek
ve boya uygulanamayan açıkta kalan tüm hareketli parçalara (silindir rodları, bağlantılar, eklemler,
dişli, zincir, çelik halatlar, pimler, istavrozlar, kapı
menteşeleri, kilit mandalı vb.) imalatçının önerdiği kalitede paslanmayı önleyici uygun bir madde
veya gres sürün.
6. Makinanın şasi yağlaması olarak da ifade edilen
şaftlardaki, mafsallardaki, oynak başlıklardaki gresörlüklerinden yeterli miktarda uygun gres basın.
7. Motor, şanzıman, diferansiyel, cer sistemi vb. ünitelerle beraber hidrolik devrelerde sızıntı kontrolü
yapın, varsa arızalarını giderin.
8. Tüm ünitelerin (motor, şanzıman, diferansiyel vb.)
yağını ve filtresi olanların filtrelerini değiştirin. Depolama 6 aydan fazla olacak ise değiştirme işlemi
depolama sonrasına bırakılabilir.
9. Yakıt tankını doldurun.
10.Motordaki soğutma sıvısının, bölgenin en düşük sıcaklığına uygun derecede olup olmadığını kontrol
edin ve gerekirse uygun antifriz ilave edin.
11.Kabinli makinaların cam sileceklerini çıkarın. Poşet
içerisinde kabine koyun cam suyunun donmaması
için deposuna katkılı su doldurun.
12.Makina yıkanırken lastikleri de su ile yıkayın ve herhangi bir aşınmayı sınırlandırmak için iyice kurutun.
Lastiklerin kanalları arasına sıkışmış olan taş veya
molozu temizleyin.
alın. Su tutabilecek kova, kamyon kasası gibi tüm
ataşmanları suyu tahliye edecek şekilde konumlandırın.
15.Beton pompası, transmikser ve vakumlu süpürge
gibi temizlik suyu için ilave su hazneleri olan araçlarda, su pompaları gövdesindeki tahliye tapalarını
açarak suları boşaltın. Tesisatta su kalmaması için,
tesisatın en alt noktalarındaki tapaları da (eğer varsa) açarak suları boşaltın. Pompa içinde su kalmaması ve iç yüzeylerde tabaka oluşturması amacıyla
basınçlı hava ile pompa gövdesinin içine bir miktar
antifriz püskürtün.
16.Tüm kumanda levyelerini nötr (boş) konuma getirin.
Güvenlik kilit sistemlerini ve park frenini devreye alın.
17.Makinalar toprak zeminde depolanacak ise paletli
makinaları zeminle temasları kesilecek şekilde yeterli mukavemette kalaslar üzerine teraziye alın. Palet gerginliğini azaltın.
18.Yakıt tankının, varsa su ayırıcı (şasi) filtrenin sularını
boşaltın.
19.Hava tanklarının havalarını tamamen boşaltın.
20.Aküleri sökün. Oda sıcaklığında muhafaza edin. Kabinsiz makinelerde operatör koltuğunu ve kumanda
panelini ıslanmayacak şekilde örtün. Makinaların
emniyet kapakları varsa kapatın ve kilitleyin. Açıkta
kalan tüm alanların zarar görmesini engelleyecek
şekilde koruyun.
13.Lastik tekerlekli makinalarda, lastikler sökülecekse,
lastikleri firmaların önerdiği şekilde korumaya alın.
Lastiklerin ve jantların sökülmemesi yönünde karar
alınmışsa lastiklere yük binmeyecek şekilde makinanın zeminle temasını kestikten sonra lastiklerin
basıncını yarı basınca ayarlayın ve siyah torba ile
örterek güneş ışığından ve dış etkilerden koruyun.
Özellikle lastikli asfalt silindirlerinde bu işleme dikkat edilmelidir.
14.Makinayı koruma alanında park edin. Altına yeterli
mukavemette bloklar yerleştirerek makinayı teraziye
17
21.Makinaların açık havaya maruz kalan (egzoz boruları gibi) bölümlerini kar ve yağmur gibi dış etkilerden korumak için bütün kapakları kapatın.
22.Makinada uygun bir yere depolama bakımı yapıldığı
tarihi ve yapılan işlemleri de belirtilen bir etiket asın.
23.Makinayı belirli aralıklarla kontrol edin. Korozyon,
oksitlenme veya başka olumsuzluklar fark edildiğinde gerekli önlemleri alın.
24.Gerekli seviye, emniyet ve çalıştırma öncesi işlem
ve kontrolleri yaptıktan sonra belirli zamanlarda makineyi yerinde çalıştırın. Ataşmanlarını boşta hareket
ettirin. Bu sayede keçe, conta, ring gibi metal olmayan sızdırmazlık elemanlarının uzun süre yağsız
kalıp kurumaları ve çatlamaları da önlenecektir.
Not:
a. Çalıştırmadan önce silindir millerindeki gresleri
temizleyin. Motorun çalışmasını engelleyecek
olan daha önce kapatılan kapakları açın.
b. Makineyi stop ettikten sonra aynı önlemleri tekrar alın.
c. Kapalı ortamda çalıştırmalarda egzoz dumanının sağlığa vereceği zararı düşünerek gerekli
kişisel koruyucu donanımı kullanın.
25.Makina üzerinden demonte edilen ekipmanlar
varsa, bu ekipmanların makine ile bağlantısını
sağlayan (varsa) hidrolik soketlerin ve karşılıklarının (quick coupling) plastik kapaklarını mutlaka
takın. Hortumları plastik kapaksız, yerlere sürünür
vaziyette gelişi güzel bırakmayın.
26.Aracın üzerinde kontak anahtarını bırakmayın. El
freni çekili bulundurun ve yere basan tekerleri mutlaka iki taraflı yeterli takoza yaslayın.
27.Yetkisiz kişilerin, çocukların kullanmasını ve müdahalesini önleyecek işaretleme, sınırlama tedbirlerini
alın.
28.Aracın kullanım bakım kitabının, araç üzerinde ve
yerinde olduğundan emin olunuz.
Kaynaklar:
a. A.ÖZDER İMMB Dergisi Sayı:12
b. İMMB Komisyon Çalışması, D.KARAÇAY-B. KÖSA -M.A.ÖZ
c.http://makina-market.com.tr/makale/102/bakim
18
Otomobil Fren
Sistemlerinin
Hidrolik Ünite
İle Kontrolü
Bu çalışmada, taşıtların disk frenlerinde kullanılan balataların belirli basınç, sıcaklık, ve
hız faktörleri altında sürtünmeden dolayı meydana gelen aşınma direncinin tespiti için
test cihazı ve hidrolik ünite imalatı yapılmıştır. Sistemin, analog ek modülü, operatör
paneli ve bilgisayar bağlantısı ile kontrolü sağlanmaktadır.
Mustafa TİMUR/ Kırklareli Üniversitesi, Teknik Bilimler MYO
Hilmi KUŞÇU / Trakya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makine Mühendisliği
Test cihazında kullanılan farklı balata malzemeleri
belirlenen sürede sürekli olarak hidrolik valfler ile frenlenme işlemine tabi tutulmaktadır. Bu sayede balataların sürtünmeden dolayı meydana gelen aşınma direnci
ve sıcaklık altındaki termal etkileşimi yapılacak olan test
cihazı ve bu işleme yardımcı olacak hidrolik ünite ile belirlenmiş olacaktır.
20
Sistemde kullanılan hidrolik ünite sayesinde sürtünme deney setine uygun temel fren balatalarının davranışlarını incelemenin yanı sıra, kolaylıkla sökülüp takılabilen karşı sürtünme
elemanı numunelerinin de sürtünme davranışlarını, farklı basınç aralıklarında incelemek mümkün olacaktır. Böylece temel
sürtünme elemanı malzemesi geliştirebilmenin yanında karşı
sürtünme elemanı malzemesi ve bunlara yapılacak işlemlerin
de sürtünmeye etkisi incelenebilecektir.
Şekil 2.1 Sürtünme Katsayısı Test Cihazı [5].
1.Giriş
Gelişen teknoloji ile sanayide insan gücüne dayalı yapılan üretim, günümüzde yerini makinelere bırakmaktadır. Bu
değişim süreci ile birlikte tesislerde istenilen ve planlanan
biçimde üretim başlamış, buna izlenebilme özelliği eklenmiş, ayrıca kişilerin yapabileceği hata oranı da bu gelişim
ile azalmıştır. Makineleşme ve otomasyon teknolojileri hızlı
ve güvenilir üretim özelliklerini de beraberinde getirmiştir.
Bu nedenle mikroişlemci tabanlı gerçeklenen kontrol yöntemleri ile hayata geçen makineler ve süreçler sanayinin
vazgeçilmez bir parçası olmaya başlamışlardır. Bu sistemlerin insan gücünün yerine geçmesi, en çok kontrol sistemleri gibi süreçlerde kendini göstermiştir. Çünkü kontrol
sistemleri gelişmiş yapı ile kontrol edildiği takdirde insan
gücünün hızından daha hızlı, gücünden daha yüksek güçlü ve güvenilir sistemlere olanak sağlamaktadırlar [1].
Otomotiv teknolojisinin hızla ilerlemesine paralel olarak,
otomatik kontrol bu alanda insan hayatının her aşamasında
daha fazla önem kazanmaktadır. Daha kontrollü bir hareket
ve işin her aşamasına müdahale edebilme yeteneği, tasarımların önemini ve değerini artırıcı bir özellik olarak değerlendirilmektedir [2].
2.Materyal ve Metot
İyi bir tasarımcı, tasarım görevini yerine getirirken, belli
başlı üç etkinlikte bulunur. Bunlar; hayal gücü, karar verme ve modellemedir. Hayal gücü, sanıldığı gibi doğuştan
gelen bir yetenek değildir. İnsanın kendisini geliştirmesi ve
eğitmesine de bağlıdır. Karar verme tasarımcının zaman
silahıdır. Tasarımcı kısıtlı zamanda en doğru kararı vermek
zorundadır. Bunun için kısıtlı zamanda uzun hesaplamalardan kaçınır, sezgilerine ve deneyimlerine güvenir. Modelleme ise tasarımcının tasarımını ve hesaplama işlemlerini
gerçekleştirdikten sonra yapılan işin prototipini çıkarma
işlemidir [3].
2.1.Sürtünme Katsayısı Test Cihazı
Fren balatasının test cihazının tasarımında Türk standartlarında belirtilen deney şartlarını sağlamasına ve teknolojinin gerektirdiği veri alma, denetleme ve veri aktarma
özelliklerine sahip olmasına dikkat edilmiştir. Şekil 2.1’de
gösterilen Test cihazı, deneysel çalışmaların verilerinde
standartlar doğrultusunda güvenilir sonuçlar alınabilecek
şekilde tasarlanmıştır. Gerek tasarımda ve gerekse üretime geçildikten sonra test cihazında deneysel aşamala-
21
Şekil 3.1 Blok Diyagramı [2].
rın pratik olarak yapılabilmesi için her bir ayrıntı dikkate
alınmıştır. Balataların, farklı devir, sıcaklık, basınç vb. gibi
faktörlerin etkisinde sürtünme katsayısı incelenebilmektedir. Bu tasarımla sürtünme katsayısı-sıcaklık, sürtünme
katsayısı-zaman, sıcaklık-zaman grafiklerini oluşturmak
mümkündür [4].
Test cihazının imalatında birinci aşama olarak taşıt üzerindeki fren sisteminin mekanik kısmı oluşturulmaya çalışılmıştır. Mekanik sistemde disk, diskin hareketini sağlamak
için elektrik motoru, kaliper, kaliperde fren balatalarının
yerleştirileceği balata sacı kullanılmıştır. Söz konusu test
cihazının mekanik sistemi test cihazını oluşturan tezgâh
üzerine yerleştirilmiş.
İkinci aşama olarak, mekanik sistemde frenleme sağlanabilmesi için balata üzerinde oluşacak olan pedal kuvvetini oluşturan basınç hidrolik sistemle sağlanmıştır. Hidrolik
sistem tezgâhın alt kısmına yerleştirilmiştir.
3.HİDROLİK ÜNİTE
3.1.Kontrol Elemanları
Hidrolik ünitede elektrik motorunun tahrik ettiği hidrolik
pompa ile akışkanın belirli basınçta ve debide basıldığı ve
bu hidrolik enerji ile doğrusal, hareketin üretildiği bir sistem
oluşturulmuştur. Sisteme giriş enerjisi olarak elektrik enerjisi verilir. Bu enerji ile hidrolik pompanın mili kavramalarla
22
bağlı olduğu elektrik motorundan hareket alarak dönmekte
ve yağ haznesinde statik durumda bulunan yağı vakumlayarak çeker ve sisteme gönderir. Elektrik motoruna bağlı
olan hidrolik pompa, elektrik motorundan aldığı hareketle
depo içerisindeki yağı emerek hidrolik on/off valfe gönderir.
On/off valften sistemin basınç kontrolü için elektro hidrolik
oransal valfe (basınç kontrol valfi) gönderir. On/off valf ve
oransal valf kontrol panosundaki elektronik kartlarla kumanda edilmektedir. Elde edilen basınçlı akışkan hareket
ve kuvvet üretme özelliğine sahip olduğundan piston disk
üzerinde istenilen oranlarda kontak basıncını oluşturur. Sistem üzerinde kullanılan elektronik kontrollü oransal valfin
kontrolü için otomasyon sistemi geliştirilmiştir. Otomasyon
sisteminin blok diyağramı şekil 3.1’de gösterilmiştir.
Elektronik karta verilen sinyaller 4-20 mA’lik çıkış sağlayarak oransal basınç değerlerini bilgisayara aktarmaktadır. Test cihazı üzerinde bulunan hidrolik ünitenin oransal
basınç kontrol kartı şekil 3.2’de görüldüğü gibidir. Elektronik oransal basınç kontrol kartı sayesinde yeni yazılım
ve kontrol üniteleri ile üretim ve kalite kontrolünde en üst
seviyede hâkimiyet sağlanmaktadır. Kartın özellikleri; fren
balatası test cihazına monte edilerek otomatik prosesleri
algılamakta ve merkezi bilgisayar sistemine bildirmektedir.
Sistemde meydana gelen durum değişikliklerini algılar ve
operatöre veri girişi için hazırlar. Sistem üzerinde bulunan
yazılım ile biriken bilgiler istenilen şekilde raporlanmakta-
Şekil 3.2 Elektronik Oransal Basınç Kontrol Kartı [2].
dır. Test esnasında deneyleri aksatan, kaliteyi düşüren ve
zamanı uzatan etkenlerin tespit edilmesine ve giderilmesini
sağlamaktadır.
Tanktan çıkan yağın pistonu hareket ettirmesi ve hareket halinde olan fren diskini yavaşlatması valfler sayesinde
olmaktadır. Şekil 3.3’ de görüldüğü gibi yağ basıncının pistona ulaşabilmesi ve tekrar tanka geri dönebilmesi için pistonun ileri hareketini sağlayabilecek oransal basınç kontrol
valfi, ve yön kontrol valfi kullanılmıştır. Oransal basınç kontrol valfinin teknik özellikleri; geçirgenliği litrede / dk 1-160,
maksimum akım 750 mA, maksimum basınç 350 bar,
basınç esnasında gecikme %2’dir. Yön kontrol valfi teknik
özellikleri ise; valfin yağ geçirgenliği litrede / dk 1-95, maksimum basınç 315 bar, basınç esnasında gecikme %0-5,
tekrarlama % 0-5’dir.
Şekil 3.4’de hidrolik ünitenin devre şeması gözükmektedir. Sistemde elektrik motorunun emniyet valfini tetiklemesi
ile birlikte yön valfi harekete geçmektedir. Yön valfinden
çıkan yağ regülatör üzerinde deney için üretilen basınç
Şekil 3.4 Hidrolik Ünite Devre Şeması [2].
aralıklarında manuel olarak ayarlanmaktadır. Regülatörde
istenilen basınç aralıklarında ayarlanan yağ piston üzerinde 0-1.05 Mpa arasında basınç oluşturması istenmektedir.
Oransal valf pistonu tetikleyerek pistonun ileri ve geri hareketini orantısal olarak yapmasını sağlamıştır.
a
b
Şekil 3.3 Oransal basınç kontrol valfi (a) – Yön kontrol valfi (b) [2].
24
on-off ve oransal elektro-hidrolik valfler vasıtasıyla program kontrolü ile sağlanmakta ve basınç göstergesiyle takip
edilmektedir.
Şekil 3.5’de gösterilen hidrolik ünite tertibatı ile fren balatası testlerinden yararlanarak;
• Malzeme seçiminde, teknoloji ve teoride iyileştirme
veya ilerleme imkânı sağlanabilmesi,
• Sistemin gerçek zamanlı (real-time) olarak çalışması,
• Ekonomik olarak yeterli hız ve doğruluk oranına ulaşılması,
• Günümüz şartlarında hidrolik, elektronik ve mekanik
malzemelerin hassaslığı sayesinde ulaşılması istenilen değerlere doğru bir biçimde ulaşılması,
• Hidrolik ünite de parametreler bilgisayar yardımıyla
kontrol edilmesi ve sonuçların daha güvenilir olması,
Şekil 3.5 Hidrolik Ünite [2].
3.2 Hidrolik Ünitenin Montajı
Mekanik sistemde frenleme sağlanabilmesi için balata
üzerinde oluşacak olan pedal kuvvetini oluşturan basınç
hidrolik sistemle sağlanmıştır. Hidrolik sistem tezgâhın
alt kısmına yerleştirilmiştir. Hidrolik sistem belirli bir hızda
dönmekte olan fren diskini 0-1.05 MPa basınç aralığında
yavaşlatmaya çalışmaktadır. Diski durdurmak için disk
dönme ekseninde kısmi olarak hareket edebilen kaliper
frenleme sırasında fren kuvvetinin algılandığı Loadcell’e
dayanmaktadır. Loadcell üzerinden alınan değerler yazılım
üzerinden bilgisayara kaydedilmektedir.
Fren diski istenilen devir aralıklarında dönerken hidrolik üniteden gelen basıncın kaç bar olduğunu anlamak için
pleytin üzerine basınç sensörü takılmıştır. Basınç sensörü
0-60 bar aralığında çalışma basıncına sahiptir basınç sensörü 4-20 mA çıkış sinyali üretmektedir. Bu sayede yazılım programında hidrolik ünitenin yapmış olduğu basınç
rahatlıkla kaydedilebilmekte ve sonuçlar grafik haline dönüştürülmektedir. Fren balatasının farklı basınçlardaki performansı da yapılan bu sistem sayesinde deneysel olarak
incelenebilmektedir.
Test cihazında Kaliper loadcell’e dayanana kadar disk
dönme ekseninde hareket edebilir. Hidrolik sistemin uyguladığı fren kuvveti kaliper üzerinde bulunan iki taraflı fren
balatası ile diske iletilir. Durdurma esnasında meydana
gelen hidrolik sistem basıncı, sisteme yerleştirilmiş olan
• Otomotiv fren balata malzemelerinin durumu hakkında bilgi elde edinilmesi,
• Fren balata malzemesinin hidrolik ünitenin oluşturduğu kontak basıncı sayesinde oluşan sıcaklık dağılımı ve sıcaklık değişiminin incelenmesi,
• Fren sisteminde temas basıncının oluşturduğu sürtünme nedeniyle dinamik kararsızlıktan dolayı kaynaklanan gürültü ve titreşim oluşumunun incelenmesi,
• Isı oluşumundan kaynaklanan termoelastik dayanıksızlık, sıcaklık ve frenleme modu altında termal deformasyon değişimi ve balata-disk yüzeyleri arasında basınç dağılımının düzgün olmamasından dolayı
balatada oluşan aşınma konuları hakkında detaylı
bilgi elde edinilmektedir.
4. Deneysel Çalışmalar
Şekil 3.6’da görülen NK 11, GM 11 ve DK 2 nolu üç
farklı otomobil fren balatası üzerinde yapılan deneysel
çalışmalarda yapılan incelemeler neticesinde sürtünme
katsayılarının farklı olması balataların içeriğinde meydana
gelen farklı madde oranlarından kaynaklanmaktadır. Bu
grafikte yapılan farklı numuneler için deneysel çalışmaların farklı sonuçlarını göstermektedir. Bu durum tasarım ve
imalatı yapılan hidrolik ünitenin amaca uygun olduğunu
göstermektedir.
Numune
Kod Adı
Yoğunluk
değeri
(g/m3)
Aşınma Oranları
(cm3. daN. m)
Aşınma
Direnci
Ortalama
Sürtünme
Katsayısı (μ)
Ortalama
Sıcaklık
(°C)
GM 11
2,30
0,09
11,10
0,35
294
DK 2
2,17
0,06
16,60
0,27
280
NK 11
2,42
0,04
25
0,36
240
Çizelge 3. 1 Balata Numunelerinin Deney Sonucu Karakteristik Özellikleri
26
5.Sonuç
Bu çalışmanın amacı yeni bir yaklaşımla otomotiv fren balatalarını sürtünmeye maruz bırakarak sürtünme
katsayısını tespit eden hidrolik ünite
tasarım ve imalatıdır. İmalatı yapılan
sistemde taşıttaki fren sistem basıncını
ve TS 555’te belirtilen sürtünme katsayısı deney basınçlarını sağlayabilecek
elektro-hidrolik sistem mevcuttur. Bilgisayar programı kontrolü ve sistemdeki
elektronik geri besleme donanımları
ile kapalı çevrim oluşturulmuştur. Sistem ilk çalıştırılırken istenilen sistem
Şekil 3.6 NK11-GM 11-DK 2 Nolu Fren Balatalarının Hidrolik Ünite İle Oluşturduğu
Sürtünme Katsayı Değerleri
basıncı elektronik kontrol kartı tarafından algılanarak elektro-hidrolik on/
off ve oransal valflere yol vermektedir.
Çizelge 3.1’de deney numunelerinin birbirlerine göre
Sistemin çalıştırılması ile birlikte oluşturulan kapalı çevrim
aşınma ve sürtünme durumları belirlenmiştir. Aşınma disayesinde geri besleme bilgileri ile sistem basıncı sabit turenci çok yüksek sürtünme malzemeleri karşı malzemenin
tulmaya çalışılmaktadır. Deneysel çalışmaların verilerinde
aşınmasına sebep olur.
SAE-J661 ve TSE 555-9076’da yer alan standartlar doğrulBu nedenle sürtünme malzemelerinde aşınma süretusunda güvenilir sonuçlar alınmaktadır.
cinden ziyade sürtünme katsayısının sıcaklıkla değişimi
önemli görülür.
Çizelgede görüldüğü gibi balataların yoğunluk değerleri artmış, aşınmaya karşı dayanımları da artmıştır. Aşınmada, sıcaklık artışı sürtünme sebebiyle oluşmaktadır. Sıcaklık düştükçe balataların aşınma direnci artmaktadır.
Çizelge de GM 11 balatasının aşınma direncinin düşük olduğu görülmektedir. Bu durum numuneleri oluşturan
kompenentin içeriği ile ilgilidir. NK 11’in aşınma direnci
değerinin yüksek çıkması, sürtünme esnasında disk yüzeyinde balata bünyesinde parçacıkların kopmamasından
ve balata içeriğinde bulunan bağlayıcı özelliğinde malzemelerin iyi bir tutunma göstermesindendir. İyi bir balatanın
özellikleri yüksek sıcaklığa karsı iyi aşınma direnci olmalıdır. Bu özellikleri sağlayacak balatanın bileşimine bağlayıcı, güçlendirme elemanı elyaflar, aşındırıcı elemanlar, dolgu maddeleri, yağlayıcılar ve yanma önleyicilerden oluşan
maddeler katılmaktadır.
GM 11 ve NK 11 fren baltalarının ortalama sürtünme
katsayısı, birbirine yakın değerler göstermektedir. Ortalama sürtünme katsayısı yüksek olan numunelerin sürtünme
sırasında zorlanmanın etkisiyle balata bünyesinden büyük
parçacıkların kopmalarının önemli bir etkisi vardır. DK 2 numunesinin yoğunluğu diğer numunelerden düşük seviyededir bu durum şu şekilde açıklanmaktadır. Yoğunlukların
düşmesi ise, fırınlama esnasında düşük buharlaşma sıcaklığına sahip malzemelerin bünyeden uzaklaşarak bünyede
mikro ölçülerde gözeneklilik oluşturması ve kararlı bir sürtünme performansı sergilerken yoğunluğun düşmesine de
sebep olmaktadır [6].
28
Hidrolik sistemde yağ deposu ile hidrolik pompa arasındaki akış hattı ve hidrolik pompadan çıkan ve basınçlı
akışkanın taşındığı akış hattı üzerindeki oransal valfin istenilen basınç aralıklarında çalışması fren balatalarının
disk üzerinde %95 oranında kontak basıncı oluşturmasını
sağlamaktadır. Fren balatasının disk üzerinde oluşturduğu
bu basınç balatanın sürtünmesi sonucu oluşan ısı akışını
homojen hale getirmektedir. Isı akışının balata üzerinde
homojen olması frenlerin performansındaki azalma, hatalı
çalışma, hızlı balata aşınması ve ses gibi olumsuz özellikleri ortadan kaldırır.
Hidrolik ünitede kullanılan kontrol sistemi ve yazılım
programı otomobil fren balatasının karakteristik özelliklerini
belirlemede kullanılan yeni ve farklı bir yöntemdir. Tüm bu
deneysel çalışma sonuçları ışığında sürtünme malzemelerinin sürtünme katsayılarını belirlemede hidrolik ünitenin
amacına uygun olduğu belirlenmiştir.
Kaynaklar
[1] Mutlu, I., ‘’Seramik Katkılı Asbestsiz Otomotiv Fren Balatası Üretimi Ve Frenleme
Karakteristiğinin Deneysel İncelenmesi’’, Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü, Sakarya, Kasım 2002.
[2] Timur, M., “Otomotiv Fren Balatalarının Sürtünme Sonucu Oluşan Aşınma Direncinin ve Termal Etkileşiminin Otomatik Test Sistemi İle Tespit Edilmesi”, Doktora Tezi,
Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Edirne, Haziran 2014.
[3] Parr, E.A., ‘’Endüstriyel Kontrol El Kitabı’’, MEB, İstanbul, 1997.
[4] Timur, M., Kuşçu, H., Sürtünme Malzemelerindeki Sürtünme Katsayısını Test
Eden Test Cihazı” TMMOB Makina Mühendisleri Odası 12. Otomotiv ve Üretim Teknolojileri Sempozyumu 13-14 Mayıs 2011
[5] Timur, M., “ Otomobillerde Kullanılan Sürtünme Malzemelerinin sürtünme katsayısını tespit eden test cihazı tasarımı ve imalatı” , Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Afyon, Aralık 2007.
[6] İ.Sugözü, “Bor katkılı asbestiz fren balatası üretimi ve frenleme karakteristiğinin
incelenmesi” Fırat Üniversitesi, Makine Eğitimi, Doktora tezi, Elazığ 2009.
Siyah İçindeki
Yeşil Yansımalar
Kazanma hırsı (para ve yönetme gücü anlamında) sanayileşmeyi,
sanayileşme de çevre kirliliğini getirdi, insanların yaşanacak bir çevre
kalmamasını fark etmesiyle Çevre Bilinci oluşmaya başladı. Gidilecek
dünya ortamını sunan başka gezegen de bulunamayınca mecburen
mevcudu koruma mücadelesi ön plana çıktı. Bunun adına da ÇEVRECİLİK
denildi ve ürünlerin üzerine ÇEVRECİ, ÇEVREYE DOST gibi açıklayıcı,
yönlendirici hatta bilgilendirici ibareler kullanıldı.
Sadettin ATAMAN / Lastik Magazin Sayı :71
30
Dün, dünyayı bir şekilde kirletenler bugün, kirliliğe savaş açtılar, protokoller imzaladılar. Sadece kendi ülkelerinde değil diğer ülkelerdeki üretim yöntemlerine de müdahale etmeye başladılar. Her şey daha temiz bir dünya için...
Otomotiv, önce yakıt çözümlerine yoğunlaştı. Dizel motor öne çıktı, üst performans seviyelerine ulaştı. Karbüratörlü sistem yerini doğal olarak enjeksiyon (Akıtma) sistemine
bıraktı. Araç ağırlıkları azaltılarak (hafif alaşımlı parçalar
hem hafif hem de geri dönüştürülebilir motor bloklarının
bile üretilmesiyle) devam etti. Sadece daha küçük motorlarla daha fazla güç üretmeyi değil daha iyi yanmayı elde
etmeye ve üretilen gücü daha az kayıpla ileri veya geri hareket enerjisi haline dönüştürmeye başladılar.
yerine karahindiba, mısır gibi bitkilerden ya da pirinç kabuğu külünden silika (Goodyear, Çinli Yihai Food and Oil
Industry ile ortak çalıştıkları proje) bu yıl içinde lastik üretip
piyasaya verecek. Örneğin Yokohama, hem ıslak/kuru yüzeyde tutunmadan ödün vermeden yol yüzeyindeki çıkıntı
ve girintilere uyum sağlayan yumuşaklıkta taban kaçuk karışımını “Orange Oil Technology” adıyla kullanıyor. Portakal
Yağı; tatlı ve yapışkan meyvelerinden değil kabuklarından
elde ediliyor. Oldukça asitli olan bu yağ değdiği kauçuğu
yumuşatıyor. Bu sayede normal bir lastiğin taban kauçuk
karışımının sertleştiği koşullarda, soğuk ve ıslak vb. portakal yağı kullanılan karışım aynı oranda sertleşmiyor. Hem
de yuvarlanma direncini düşürüyor.
Otomotiv endüstrisi “çevre dostu” ürünlere yöneldi.
Geri dönüşüm sistemleri geliştirildi, yağ, akü, lastik gibi
ürünlerin geri toplanarak hiç değilse bir bölümünün tekrar
değerlendirilme yolları bulundu. Yeni enerji kaynaklarını
araçlarında kullanmaya başladılar. Güneş enerjili, Elektrikli,
hidrojenli, bio-dizelli, atık yağlı….bu modellerden bazılarını ülkemizde de görmeye başladık. Bu arayışlar içerisinde
tabiî ki otomotivin vazgeçilmez ürünü lastik endüstrisi de
katkı ve çözüm çalışmalarından geri kalmadı. Çapraz katlı
lastiklerden radyal lastiklere geçtiler. Radyal karkas yapı
basık serili lastiklerin üretimini getirdi ve kullanımını yaygınlaştırdı.
Modern bir lastik tipik olarak sadece yüzde 10 doğal
kauçuk (sis -1,4 -poliizopren) içeren çapraz bağlanmış polimer temelli bir yapı ön plandadır. Doğal ve sentetik poliizopren, poli ( stiren- bütadien), polibütadien ve poli (izopren- izobutilen ) dâhil olmak üzere bu polimerlerin dolgu
maddeleri olan (karbon karası ya da silika) sülfür (çapraz
bağlama ajanı), antioksidanlar ve işlem yağları ile karıştırıldığı karmaşık bir yapıdır. Kısaca, lastik yüksek mühendislik
gerektiren bir karışımdır demek doğrudur. Bir otomobil lastiğinde 18 kadar farklı karışım, 12 farklı bileşim; taban, çelik
ve tekstil kuşaklar, yanak, omuz taban gibi farklı yerlerde
kullanılır.
Böyle bir teknolojik üründe değişiklikler yapmak ve bu
değişiklikleri hem otomobil üreticilerine ve müşteriye kabul
ettirirken yasal düzenlemeler çerçevesinden taşmamak
gerekir.
“Çevreci lastik” 1990’da bir kavram/tasarım/görüş (consept) olarak başladı. Lastik mühendisleri taban kauçuğuna
güçlendirici/takviye edici dolgu maddesi olarak geleneksel karbon karası yerine silan katkılı silika kullandıklarında
yuvarlanma direncinin azaldığını keşfettiler. 1992 yılında
Michelin’in Green X’i piyasaya sunmasıyla başlayan “çevreci” akıma diğer lastik firmalarının kayıtsız kalması olanaksızdı ve Energy, Eco, Fuel Saver, Green… gibi isimlerle
piyasaya yuvarlanma veya dönme direnci standart lastiklerden daha düşük lastikleri sundular. Doğal kauçuğun
31
Çevreci lastik algısının artması için üreticiler ellerinden geleni yapıyorlar. Kurdukları arıtma tesisleriyle üretimde kullandıkları soğutma suyunu defalarca kullanıyorlar.
Üretim esnasında harcadıkları enerjiyi dünyamızın yaşam
kaynağı güneşten almaya başladılar. Çevreci lastikler konusunda Michelin, Bridgestone, Goodyear, Pirelli, Hankook
ve Yokohama’nın sürekli olarak çalışmalarından haberler
medyada yer alırken diğer firmaların da kendi çaplarında
yarışa katılmamaları mümkün değil.
Gelişmiş Araştırma ve Geliştirme gücüyle, üretimde
kullandığı yüksek teknolojilerle lastik endüstrisi bu alanda
da hızla ve aktif katılımla ön plana çıktı. Bu, yeterli mi? Hayır! Lastiği oluşturan malzemelerin bir bölümü hâlâ sentetik
ve geri dönüştürülemez. Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin
geri kazanımları hakkında öncelikle üretici konumda olan
lastik firmalarına çok iş düşüyor.
Depoya doldurulan yakıtın yaklaşık %13 kadarlık bir bölümü aracı yolda ilerletmek için kullanılır!
Aklımıza ilk gelen soru doğrudur. O halde “ % 87’si ne
oluyor?”
Çok detaylı incelemeden ziyade, genel anlamda bir
aracın deposundaki yakıtın sahip olduğu enerjinin:
- Yaklaşık % 60’ı motor sürtünmesine, pompalama kayıplarına ve kaybedilen ısıya,
- Yaklaşık % 5 civarı aktarma organlarında sürtünme
esnasında oluşan kayıplarına,
- Yaklaşık % 2’si klima ve diğer sistemler gibi yararlı
aksesuarlara,
- Yaklışık % 20’si rölentide (boşta) çalışmaya, özellikle
ilk çalıştırmada motor ısınması için ve şehir içi kullanımlardaki dur/kalk, sık beklemeler (trafik ışıkları,
yaya geçişleri, trafiğin durması..).
Bu arada Sart & Stop sisteminin yararını hatırlayalım.
Günümüzde modern içten yanmalı motorlar bile yakıttaki enerjinin sadece üçte birini yararlı bir işe dönüştürmektedir. Kalan enerji ise ısı, hareketli parçaların sürtünmesi,
motordan içeri giren ve dışarı çıkan havanın yarattığı sürtünme şeklinde kaybedilmektedir.
Fizik kanunları tüm bu kayıpların bütünüyle ortadan
kalkmasına asla izin vermez!
Çünkü ısı enerjisini % 100 verimle mekanik enerjiye dönüştürmek termodinamiğin ikinci yasasına “Entropi yasası”
aykırıdır. Entropi; Fizikte, bir sistemin mekanik işe çevrilemeyecek termal enerjisini temsil eden termodinamik birim
olarak bilinir. Çoğunlukla bir sistemdeki rastgelelik ve düzensizlik olarak ifade edilir.
Genel bir yaklaşımla şehir içi kullanımda hızlanma en
önemli ihtiyaçtır ve bunu yuvarlanma direnci ve hava sürtünmesi takip eder. Şehir dışı yüksek hızda kullanımdaysa,
bu sıra tersine döner ve hava sürtünmesi en önemli etken
olur. Aracın şeklinin hava içinde sürtünmesini düşürecek
biçimde tasarlanması (aerodinamik) ve yüksek dayanıma
sahip hafif metallerin kullanılmasıyla araç ağırlıkları azaltılmıştır. Bunun yanında gelişmiş lastik tasarımlarıyla da
yuvarlanma direncinin azaltılması sonucunda toplamda
yaklaşık % 30 oranında enerji tasarrufu sağlanması olasıdır. Genellikle kent merkezlerindeki karbonmonoksit (CO)
salımlarının % 70 - 90’indan, azotoksit (NO) salımlarının
% 40 - 70’inden, hidrokarbon (HC) salımlarının yaklaşik %
50’sinden ve şehir bazinda kurşun salımlarının % 100’ünden özellikle motorlu taşitlar sorumludur.
Bu durumda; motorda üretilen bu enerjinin kayıp olarak
atmosfere bırakıldığı üstte sıralanan bu alanların her biri yakıt
ekonomisini geliştirmek için büyük bir fırsat, aynı zamanda da
iştah kabartan bir “Pazar” olarak önümüzde duruyor. Başlangıç araştırmaları, toplam araç enerji tüketiminin % 4 - 7’sinin
otomobilin lastiklerinden kaynaklandığını ortaya çıkardı.
Çok kaba anlatımla depomuza koyduğumuz 50 lt. yakıtın 2 - 3,5 lt.’si lastikler tarafından boşa harcanıyor. Isı
veya ses enerjisi olarak kaybolup gidiyor. Oranın büyüklü-
32
ğü lastik üreticisi firmaları önce kayıpların nereden ve nasıl
oluştuğunu doğru ölçen test cihazları, similasyon teknikleri,
karışımlar… ortaya çıkarmaya ve sonrasında doğal olarak
daha az enerji israf eden lastikler üretmeye yönlendirdi.
Yuvarlanma/Dönme Direnci nedir?
Serbest yuvarlanan bir lastik düşünelim. Tekerlek torku
sıfıra eşittir ve tekerleğin dengeli haraket edebilmesi için
yer ile temas ettiği noktadan, bir kuvvet etki etmek zorundadır. İşte bu yatay kuvvete yuvarlanma direnç kuvveti denir. Bu kuvvetin normal yüke oranına da yuvarlanma direnç
katsayısı denir. Araç altındaki lastik, sert bir zemin üzerinde
yuvarlanmaya başladığı zaman, lastiğin karkas yapısı yer
ile temas ettiği alanda şekil değiştirir. Çünkü lastiğin taşı-
ması gereken yük, çok genel anlamda, dikey olarak lastiği
yola doğru bastırır. Yere temas alanında zemin sert olduğundan lastiğin yere değen bölümü, yani tabanı, dairesel
şeklini kaybederek geçici de olsa düz konuma gelir. Yanaklar dışa doğru esnerken lastiğin tabanı düzleşir ve yere
temas eden alanda, sürücünün hissedemediği oranlarda,
kayma oluşur. Yüklü yarıçap ile serbest yarıçap arasında
fark oluşur. Bu fark ne kadar yüksekse lastik yere temas
eden alanda o oranda fazla şekil değiştirmek ve kaymak
zorunda kalır. Lastiğin yere temas eden bölümleriyle temas
etmeyen bölümleri arasında da hız farkı oluşur. Serbest
bölgeler hızlı dönerken (açısal hızın etkisi) yere temas eden
bölgeler daha yavaş dönmek zorunda kalır. İşte tam bu esnada kayma olur. Bu tip kaymalar aracın her hızında vardır.
Gelelim tekrar lastikteki şekil değiştirme eylemine. Şekil
değiştirme sonucu lastiğin hareket yönündeki normal basınç, hareket yönünün tersindeki diğer taraftaki basınçtan
yüksek olur. Lastiğin yere temas ettiği alanı haraket yönüne
33
ölçüsündeki bir lastik 50 km/saat hızla giderken 1 saniyede
yaklaşık 6,77 kez, 150 km/saat hızda ise yaklaşık 21,67
kez döner. Bu şartlarda çalışan bir lastik daireselliğini koruyabilir mi? Şekil değiştiren bölgeler daha ilk şeklini alamadan tekrar yere temas etmek zorunda kalır.
dik olarak ikiye böldüğümüzde ön ve arka alanlarda farklı
etkiler yaşanır. Yani, normal basınç merkezi lastik ekseninden hareket yönüne doğru bir miktar kayar (bakınız çizimdeki kırmızı toplar, ön taraftan arakaya doğru gidildikçe
küçülüyor). Şekil değiştiren lastik sanki bir tümseği çıkıyor
gibi zorlanır. Karlı veya kumlu zeminlerde gördüğümüz gibi
lastik gömülemez ama haraket etmesi için de şekil değiştirmesi gerekir. Hatırlayalım, büyük çoğunluğumuz lastik tercihini yaparken “yumuşaklık” olgusunu ilk sıraya yerleştirir.
Bu ne tezattır!
Sert zeminlerdeki yuvarlanma direncinin ana kaynağı
yuvarlanma sırasında lastiğin karkas yapısındaki şekil degişiminden kaynaklanan ve bir şekilde tüm lastiği çevreleyen şekil değişikliğidir (histerisis). Düşünün, 245/40 R 18
34
Yerle teması kesen her bir bölüm ilk şeklini almak için
(dairesel konuma gelmek için) yeniden esner. Düzleşen
bölümlerin yaptığı salınım her bir bölümde eşit güçlerde
değildir. Hız artıkça salınım şiddeti de artar. Neden lastiğin üzerinde yük ve hızla ilgili değerler vardır? Neden tüm
lastik üreticileri şişirme basınçları konusunda sürekli uyarıda bulunur? Anlaşılıyordur umarım. Bu çalışma koşulları
altında lastiğe döndürmek için verdiğimiz enerjinin tamamı
dönme olayı için kullanılamaz ve bir kısmı üstte anlatılan
şekil değişikliği esnasında ısı, ses.. enerjilerine dönüşür.
Sürtünme kuvvetinin hiç mi faydası yok?
Tekerleğin kusursuz bir dönme veya yuvarlanma hareketi durumunda sürtünme, tekerleğin yol yüzeyine tutunmasını ve kaymayı durdurmasını sağlar. Araç patinaja veya
kaymaya başladığında, eylemi durdurmak için sürtünme
kuvveti devreye girer. Tekerlekler kusursuz yuvarlanma eylemine geçene değin etkili bir rol oynar.
Yol yüzeyi
Sert ve düzgün yüzeylerdeki yuvarlanma direnci bozuk
yol şartlarına göre oldukça düşüktür. Yumuşak yüzeylerde yuvarlanma direncinin artmasının sebebi lastik temas
alanındaki normal basıncın daha da öne kaymasıdır, yani
lastik zemine batma oranına göre küçük bir tümseği geçiyormuş gibi davranır. Yumuşak zeminlerde çalışacak taşıtların lastiklerinin zemine batma miktarı, yani normal basınç
şiddeti, azaltılmalıdır. Bunu sağlayabilmek için daha geniş
lastikler kullanılabileceği gibi, lastiğin şişirme basıncı azaltılarak temas alanı artırılabilir. Lastiğin ıslak veya karlı yollardaki davranışı da yumuşak zemindekine benzemektedir,
yani bu şartlar altında da yuvarlanma direnci artmaktadır.
Lastik Şişirme Basıncı
Lastik şişirme basıncı direk olarak lastiğin esnekliği ile
ilgilidir. Yolun yumuşaklığına göre, şişirme basıncının yuvarlanma direncine olan etkisi de farklıdır. Sert zeminlerde şişirme basıncının yüksek olması, yuvarlanma direncini düşürür.
Bunun sebebi yüksek basınçta lastiğin şekil değiştirmesinin
yani yapısal histerisislerinin azalmasıdır. SAE’nin bu konu
ile ilgili yaptığı çalışmalar şişirme basıncının çapraz katlı
lastiklerin yuvarlanma dirençleri üzerinde radyal yapılı lastiklerden daha etkili olduğunu göstermiştir. Örneğin radyal
lastiğin şişirme basıncını yarıya indirdiğimizde yuvarlanma
direnci 1,27 katına çıkmasına karşın çapraz katlıda bu oran
1,92 dir. Kum gibi yumuşak zeminlerde lastik şişirme basıncının artırılması zemine batma miktarını artıracağı için yuvarlanma direncini artırır. Buna karşın lastik şişirme basıncının
azaltılması yapısal histerisisleri artıracağı için yumuşak zeminlerde lastik şişirme basıncının uygun bir değeri vardır. Bu
değer, batmaya karşı yapılan iş ve yapısal histerisislerden
dolayı kaybolan işlerin toplamının en az olduğu noktadır.
Lastiğin ilk şekil değiştirme esnasında harcadığı enerji,
eski konumuna gelmek için harcadığından fazladır.
Fazla esneyip zor ilk şeklini alan malzemeler (örn; kauçuk) az esneyip hızlı ilk şeklini alan malzemelere (metal) göre daha yüksek dönme veya yuvarlanma direncine
sahiptir. Silika da hızlı ilk şeklini alan bir bileşiktir. Taban
kauçuk karışımında karbon siyahı yerine dolgu malzemesi
olarak kullanılır. Silika veya silan’ın kullanımıyla yuvarlanma
direnci % 20’yakın düştü. Bir hatırlatma: Yuvarlanma veya
dönme direncindeki % 10’luk düşüş araç yakıt sarfiyatını
yaklaşık % 2 azaltır. Tutunmada kayıplar yaşatmadan, güvenliği tehlikeye atmadan dönme veya yuvarlanma direncinin düşmesine yardımcı olur.
35
direncinin hız ile artması çapraz katlı lastiğe oranla daha düşüktür. Sonuçta verdikleri tepki aynı
şiddetleri faklıdır.
Lastiğin tasarımında, çalışma şartlarındaki parametrelerin çokluğu ve
bunların oluşturduğu karmaşık
ilişki yüzünden, lastiğin yuvarlanma direncini veren analitik
bir formülün çıkarılması neredeyse imkansızdır. Bu yüzden lastik yuvarlanma direci
ile ilgili hesaplar tamamen
deneysel verilere dayanmaktadır. SAE lastik yuvarlanma
direncinin ölçülmesi ile ilgili
bazı prosedürler ortaya koymuştur. Bu prosedürlerin uygulanması
sonucu elde edilen deneysel verilerle
deneye dayalı formüller oluşturulmuştur.
Bu formüller bazı ölçütlerin/parametrelerin
sabit tutulduğu kabulü ile ortaya çıkmıştır. Örneğin yük ve
lastik şişirme basıncı sabit gibi.
Çalışma Sıcaklığı
Yük
Lastiğin üzerine düşen yük ne kadar artarsa lastik
de daha geniş alanlarda çalışmaya zorlanır. Yanaklardan
daha fazla esner, yere temas eden alanda oluşan düzleşme daha geniş alana yayılır. Şekil değiştiren alan yerle
teması kestikten sonra dairesel konuma gelmek için daha
fazla enerji harcar. Bu sayede iç ısı, dolayısıyla iç basınç
artar. Yük arttıkça buna paralel olarak şişirme basıncı da
artmalıdır veya hız düşürülmelidir.
Hız
Hızın artışı ile lastiğiin şekil değiştirmesi için gerekli iş
ve lastiğin yapısındaki titreşimler arttığı için lastiğin yuvarlanma veya dönme direnci de artar. Hatırlayalım; lastik ilk
hali daire biçimindedir, araç altında yükün etkisiyle yanaklar esner, yere temas eden alan düzleşir. Düşük hızlarda
lastiğin ilk şeklini alması çok kolay olur. Yere temas eden ve
düzleşen bölüm yerle teması kestikten sonra hızla dairesel
konuma gelmek için esner. Hız artırmaya devam edilirse
lastik ilk haline gelemeden temas etmeye zorlanır. Bu da
fazladan dönmeye direnmedir. Radyal lastiğin yuvarlanma
36
Lastiğin çalışma sıcaklığı yuvarlanma direncini iki
yönde etkiler. Bunlardan birincisi lastiğin içindeki havanın sıcaklığının değişimiyle şişirme basıncının değişmesi,
ikincisi ise lastik malzemesinin sıcaklığının değişimi ile
malzemenin katılığının, sertliğinin yani yapısal histerisisinin, değişimidir.
çevreleyen, saran ortama ısısının bir bölümünü aktaramazsa, kendine zarar verir. Yazın, yüklü veya otoyolda araç
kullanımlarında, bu olasıkları en alt düzeyde tutmak için,
lastik şişirme basınçları artırılmalıdır. Genelde, araç üreticisi firmalar, “konfor” endişesiyle olsa gerek, sıkça şişirme
basıncını değiştirmeyi önermiyorlar. Buradaki amaç yaklaşık % 8 - 10’dur. Aşırı yüksek şişirme basıncı açısal hızı
ve yere temas eden alanda artan kaymayı getireceğinden,
yuvarlanma veya dönme direncini belirgin oranda düşürmez. Kısmen sürüş güvenliği tehlikeye girerken yakıt sarfiyatındaki kazanç ise minimum düzeyde kalır.
Lastik Çapı
Ortam Sıcaklığı
Lastik araç altında dönerken kendini saran hava içindedir. Ortam olarak tanımlayacağımız bu havanın sıcaklığı da
lastiğin yuvarlanma veya dönme direncini etkiler. Lastiğin
yere temas eden bölgesine baktığımızda değişik açı, kalınlık, derinlik ve uzunlukta kanallar görürüz. Bunların amacı
sadece su tahliyesi içindir demek bilgi eksikliğidir. Bunlar,
lastiğin göze hoş görünmesini (albeni) sağlarken aynı zamanda lastiğin ısı tahliyesinde de temel rolü üstlenirler. Ne
kadar fazla hava kanallar arasında dolaşırsa lastik o denli
çabuk ortam sıcaklığına döner, soğur. Bu tüm lastikler için
geçerlidir. Lastik dönerken yukarıda belirttiğimiz nedenlerden dolayı ısı üretir. Bu ısının belirli sınırlarda kalması gerekir. Üst sınırlarda iç ısısı yükselmiş bir lastik; eğer kendisini
38
Lastik çapının sert yüzeylerde dönme veya yuvarlanma
direncine çok az etkisi vardır. Şekil değiştiren alan oranı
çok daha önemlidir. Zemin kumlu veya toprak ise çap büyüdükçe dönme veya yuvarlanma direnci de artar. Lastiğin
orijinal diş derinliğinden 2 mm’ye inene değin geçirdiği süreçte, göreceli olarak yuvarlanma veya döne direnci % 20
civarına kadar azalır. Bu; genelde, lastiğin toplam ağırlığının azalması ve yere temas eden kauçuk karışımının sertleşerek daha az hareket etmesiyle açıklanabilir. Isınan, soğuyan, güneş ışınlarının olumsuz etkisi ozon’a maruz kalan,
yol yüzeyindeki çeşitli petrol türevi ürünlerle (yağ, mazot,
solvent…) temas eden, oksijen etkisiyle yaşlanan karışımın
ilk konumu koruması çok zordur. Bunun yanında, yeni bir
lastiğin bir tam turda aldığı mesafeyle, aşınmış bir lastiğin
aldığı mesafe aynı değildir. Yeni lastikle aşınmış lastiğin
ölçü, yük, hız ve şişirme basıncı gibi her şeyi aynı olmasına karşın bu sonuç kaçınılmazdır. Araçlar Orijinal Ekipman
(OE) lastiklerin teknik değerlerine göre ayarlanırlar ve kilometre sayacı bu değerleri temel alarak değer gösterir. Lastik teknik değerlerindeki değişme kilometre sayaç değerlerine yansır. Gerçek hızla, kilometre sayacının gösterdiği hız
arasında fark oluşur.
Hız değişimleri
(azaltma, artırma, ani, göreceli)
Belirtilen bu hareket biçimleri esnasında tekerlerin taşıdıkları yükler aynı dingilde de olsa genelde değişiklik
gösterir. Amortisörlerin etkili çalışma oranları, araç ağırlık
merkezindeki değişiklikler, aracın ön ve arka dingil ağırlıkları, yol yüzeyi…nedeniyle detayda tekerlekler aynı yükü
taşıyamazlar. Her bir tekerlek, farklı yük ve çalışma koşulunda, farklı tepkiler göstereceğinden, farklı yuvarlanma
direç değeri verecektir. Hız artırılırken oluşan yuvarlanma
veya dönme direnci hız azaltırken oluşan dirençten çok
daha yüksektir.
Aracın geometrik ayarları ve balans
(Ön/arka düzen, aks paralelliği, set back..) hem lastik
aşınmasına hem de yakıt sarfiyatının artmasına neden olur.
Dengesiz lastikler yukarı ve aşağı kuvvet uygulayacakları
için lastik tabanında oluşan düzleşmeye katkıda bulunurken temas kesildiğinde ise merkezkaç kuvvetinin de etkisiyle tabanın ilk şeklini almasını oluşturdukları kuvvet oranında olumsuz etkileyeceklerdir.
Bir lastiğin yeşil olduğunu nasıl anlarız?
Lastik etiket değerleri ilk başvuru yerimizdir. Etiketteki
küçük resimlerin ilki daha gözler görüntüyü beyne yönlendirdiğinde “akaryakıt” pompası ve akaryakıt düşüncesini
oluşturur. Alfabeden biliyoruz sıralama “A” ile başlar. Yani,
lastik etiketinde bu ilk küçük resimde “A” değeri varsa o,
lastik “B, C, D..” değeri taşıyan diğer lastiklerden daha fazla yakıt tasarrufu sağlar. Bir diğer yol ise lastik tanıtım el ilanına veya el kitapçığına bakmak, onu incelemektir. Orada
verilen değerlerin nasıl elde edildiğini, kıyaslamanın hangi
kuruluş tarafından hangi koşullarda yapıldığını görmek gerekir. Eğer yoksa (bazen olmuyor) şüpheyle yaklaşmakta
yarar var.
Yeşil Lastiklerin sağladığı yakıt tasarrufu
nasıl anlaşılır?
Sıradan kullanımlarda bunu anlaması çok zordur. Örneğin “Bu lastik ömrü boyunca 100 lt yakıt tasarrufa sağlar”
ifadesi doğru mudur? Sıradan sürücü bunu anlayabilir mi?
İfade, eğer üretici firma tarafından yazılı olarak belirtiliyorsa
ve bu firmayı bağlayacağından kesinlikle doğrudur! Firma
kıyaslamalı testleri defalarca yapmıştır ve ulaştığı sonucu
test yaptıkları lastiklerin ölçüsü, şişirme basıncı, test araçlarının marka ve modellerini, test yapılan güzergahı, ortam sıcaklığı, tarih.. bilgileriyle birlikte gururla beyan etmektedir.
Ancak benim gibi sıradan bir sürücü için bunun anlaşılma
aşaması sıkıntılıdır. Olsun, lastiklerimin çevreye daha az zarar verdiğini bilmek bile bana yeter.
40
Verimlilik ve
5 S Metodu
Ahmet ÖZGENÇ / Hukukçu / Sultan Consulting
www.sultanconsulting.de • www.energierecht.cms4people.de
:
I. Konuya Giriş
Kaizen küçük adımlarla sürekli iyileştirme demek. İş
hayatında zorluklara karşı kaçınılmaz bir araç olarak kullanılan bir (çalışma) felsefesi. Zorluklardan en önemlisi, rekabetli bir ortamda ayakta kalmak ve başarılı olmak (özellikle
rakipler batılı ve Japon şirketleri olursa) çünkü bu şirketlerin verimlilik seviyesi oldukça yüksek. Verimlilik hakkında iki
ilginç açıklama aktarmak istiyorum:
Birincisi Japonya´dan geliyor: Taiichi Ohno “Toyota
Ruhu” adlı kitabında şöyle diyor:
“1937 yılında Toyoda Spining and Weaving dokuma
tesislerinde çalışıyordum. Bir gün Alman işçilerin bireysel
üretkenliğinin Japonlar`dan üç kat daha fazla olduğunu,
Amerikalı işçilerin de Almanlar`ın üç katı üretim yaptığını
duydum. Bunun anlamı Japon ve Amerikan işgücü arasındaki farkın 1`e 9 olması demekti: Bir tek Amerikan işçinin yaptığı işi gerçekleştirmek için tam 9 Japon işçisi
gerektiğini dinlerken duyduğum şaşkınlığı dün gibi hatırlıyorum.”1
Öbür açıklama ise Türkiye`den geliyor: Makine Tanıtım Grubu (MTG) Başkanı Sayın Adnan Dalgakıran Aralık
2014`te İstanbul`da “Uluslararası İleri Endüstriyel Otomasyon Kongre ve Sergisi”nde şöyle bir açıklamada bulundu:
42
“Türkiye`de 3 işçi bir Alman`ın ürettiğini üretiyor...iş verimliliğe geldiğinde, üçümüz ancak bir Alman ediyoruz. Bazıları işçilerimizin verimsiz çalıştığını ileri sürer ama onu çalıştıran kim?”.
İlginç değil mi? Taiichi Ohno o zamanlar durumu şöyle
değerlendirdi:
“Japonlar bir şeyleri boşa harcıyorlardı ve bu israfları
ortadan kaldırabildiğimiz taktirde, üretkenlik istenen ve hedeflenen düzeylere çıkarılabilirdi. Bugünkü Toyota Üretim
Sistemi` nin kökeninde işte bu düşünceler vardı.”2
Toyota Üretim Sistemi` ndeki israfları Taiichi Ohno şöyle
sıralıyor :31. Üretim fazlası 2. Ölü zamanlar 3. Gereksiz nakliye ve bakım işlemleri 4. Gereksiz ve uygun olmayan işler
5. Stok fazlası 6. Gereksiz hareketler 7. Hatalı parça üretimi.
Kaizen felsefesi sürekli iyileştirme demek. Sürekli iyileştirmenin ana hedefi israfları yok etmek. Yalın üretim (Lean Productiıon) hiç bir şekilde israf etmeden üretim yapmak demektir.
Zaman kaybı bir israftır. Zaman kaybını önlemek kazanç
elde etmek (“Time is money!”) ve verimliliği yükseltmek demektir. Yüksek verimlilik yüksek rekabet gücü demektir. Bu
yüzden Türk şirketleri ister istemez verimliliğe batı şirketleri
gibi önem vermesi gerekiyor. Türk şirketlerin rekabet gücü
sadece ucuz iş gücüne dayalı olması çözüm olamaz: 4“...
yaptığımız ihracatın tamamen ucuz iş gücüne dayalı bir rekabet unsuruyla yapıldığına...”.
II. 5 S Metodu
Dağınık ve kirli bir iş yerinin çok sayıda olumsuz etkileri vardır. Örnek verecek olursak; İşçinin kalite düşüncesini özendirmez, dışarıya kötü imaj, stres kaynağı (kavgaya
sebep olabilir), huzur bozucu (morali düşürür), kaza kaynağı (personel kaybı icabında ciddi üretim geciktirmesine
neden olur) ve zaman kaybı (zaman para ve verimlilik demek).
yacı duyulmayan malzemeleri, el aletleri vs. kullanım oranına göre uzaklaştırılsın.
• Nerede kullanıyor?
• Kimler kullanıyor? Mesafeler hepsine aynı mı?
• Ne kadar sık kullanıyor?
5 S metodunun amacı, iş kazalarına olanak tanımadan,
hata yapılmadan, zaman kaybetmeden, rekabet gücünü
arttıran verimli bir iş yeri yaratmaktır. Bu metod Toyota şirketi tarafından geliştirildi. 5 S aslında Kaizen felsefesinin iş
hayatındaki ilk adımları. Sürekli küçük adımlarla iyileştirme
felsefesi uygulanırsa/yaşanırsa, o zaman bir gün bu birikimin ürünü yalın üretim olur. Hedef yalın üretim ise, ozaman 5 S ile başlamakta fayda var, çünkü bu metod tüm
personelin katılmasını sağlıyor ve kolay bir şekilde Kaizen
felsefesini tanıtıyor ve yaşatıyor.
İlk harfleri S ile başladığı için 5 S metodu deniliyor.
III. 5 S`nin Aşamaları
1. Toparlama (Seiri)
Bu aşamada gerekli ve gereksiz malzemeler, eşyalar,
takımlar vs. ayıklanır ve böylece gereksiz birikimler ve yer
kaplamaları yok edilir.
3. Temizleme (Seiso)
Temizleme aşamasının faydaları: Temiz bir iş yeri moral
verici, müşteri sever, makine arızaları önlenir ve sapmalar
ortaya çıkar.
Temizleme esnasında arızalar veya arıza yapabilecek
durumlar tespit edilir ve önlenir. ‘’Arıza’’ buz dağının görünen tepesi demektir, çünkü arızanın görünmeyen nedenleri
vardır: Kir, yağ sızıntıları, çatlaklar, bakımda gecikme vs..
Arızanın asıl nedenini bulmak için ‘’5-Neden-Sorusu’’Tekniği uygulanabilir:
“1. Makina neden durdu?
Çünkü aşırı yükleme oldu ve sigorta attı.
2. Neden aşırı yükleme oldu?
Çünkü yataklar yeterince yağlanmamıştı.
3. Yağlama neden yeterli değildi?
Çünkü yağ pompası iyi çalışmamıştı.
4. Yağ pompası neden iyi çalışmamıştı?
2. Düzenleme (Seiton)
Düzenleme aşamasında geri kalan malzemelerin (vs.)
kolayca bulunması nedeniyle sabit yerleri mantıklı ve düzenli bir şekilde belirlenir. Belirlemede 30-Saniye-Kuralı
uygulanabilir. Yani aradığınız bir malzemeyi, takımı vs. 30
saniye içinde bulmak veya nerede olduğunu bilmek.
Yürümek (hareket) zaman kaybı demek. Bundan dolayı
sabit yerleri kullanış oranına göre belirlensin. Yani anlık ihti-
Çünkü titreşimlerden dolayı pompanın mili hasar
görmüştü.
5. Neden hasar görmüştü?
Çünkü filtrajda bir hata olmuştu ve içeri bir metal
parçası kaçmıştı.”5
İlk soruyla yetinseydiniz sadece sigortayı değiştirmiş
olacaktınız, ama aynı arıza gerçek nedeni bulunana kadar
devam edecekti.
43
Hassas alanlarda temizleme dış firmalara bırakılırsa, o
zaman arıza önleme, sapmalar bulma imkanını elden vermiş olursunuz.
4. Standartlaştırma (Seiketsu)
Standartlaştırılma yararlı/verimli birikimi korumak ve
çalışanlara uysunlar diye aktarmak demek. Özellikle ‘’Best
practise’’ standartlaştırılsın. Bazen mavi yakalı işçilerin zamanla birikmiş çok verimli yöntemleri vardır, yani tecrübeden kaynaklanan ‘Best practise’’. Bu birikimi elde etmek rekabet gücü arttırmak demek. Böyle bir birikimi elde etmek
için öneri sistemi uygulanabilir.
5. Disiplin (Shitsuke)
Disiplin aşamasının amaçları, elde edileni eğitim vererek korumak ve sürekli iyileştirme felsefesini (örneğin öneri
sistemi kurup) yaşatmak.
Uygulanan öneriler ödüllendirilebilir. Ödüllendirme
böylece sürekli iyileştirme felsefesini sürekli yaşatır ve
çalışanlar arasında üretken bir rekabet ortamı yaratır. Örneğin ‘’Toyota Boshoku Türkiye’’ şirketin bülteninde Kaizen ödüllü alanların isimleri ve resimleri basılıyor. Dört
ödül bölümü var: 1. Maddi Getiri 2. Verimlilik 3. Kalite 4.
İş Güvenliği.
IV. Ön Hazırlıklar
5 S projesi tabiki sadece bu 5 aşamalarda kalmıyor, ayrıca bir takım önemli ön hazırlıkları içeriyor. Örneğin:
• Üst yönetimin 5 S projesini personele tanıtması gerekiyor (‘’Biz bunu neden yapıyoruz?’’)
44
• 5 S aşamaları uygulamadan önce personel 5 S eğitimi alması gerekiyor.
• 5 S ekipleri belirlenmesi gerekiyor.
• Proje organizasyonu kurulması gerekiyor. Burda
‘’Linking pins’’ Modeli kullanılabilir.
• Üst yönetimin projeye bütçe ve zaman ayırması gerekiyor.
Dipnot
1 Taiichi Ohno, Toyota Ruhu, 6. Baskı, 2015, Scala Yayıncılık, Sayfa 42.
2 Taiichi Ohno, Toyota Ruhu, 6. Baskı, 2015, Scala Yayıncılık, Sayfa 42-43.
4 Adnan Dalgakıran.
Yenilenebilir Enerji:
Akıntı ve Dalga Enerji Üretiminde
Hidrolik Çözümler
Bülent BOSTAN / Bosch Rexroth San. ve Tic. A.Ş.
Dünyada enerji kaynaklarının gittikçe azalması ve buna
bağlı olarak enerji maliyetlerinin artmasından dolayı enerjinin verimli bir şekilde kullanılması daha fazla önemli hale
gelmiş ve artan bu talebi karşılamak için de alternatif enerji kaynaklarından biri olan yenilenebilir enerji kaynaklarını
değerlendirmek için çalışmalar devam etmektedir. Yenilenebilir enerji kaynakları içinde bulunan rüzgar türbinleri
dışında, okyanus enerjisi dediğimiz akıntı ve dalga jeneratörleri de dünya genelinde elektrik üretimindeki payını art-
46
tırarak başarısını devam ettirmektedir. Bu makalede, dalga
ve akıntı donanımları için seçilen aktarımların tasarımına
ve verimine odaklanılmaktadır. Gelecek vaat eden teknolojilerin kısa bir değerlendirmesi, hidrolik ve mekanik aktarımların potansiyelini göstermektedir. Mekanik ve hidrolik
güç çıkışları arasında yapılan bir karşılaştırma ile bunların
sunduğu verimler ve faydalar vurgulanmaktadır. Dalga ve
akıntı enerjisi konvertörleri için hidrostatik aktarma organı
örnekleri ve bunların özellikleri açıklanmaktadır.
Dalga veya doğal deniz akıntısı ile rüzgar enerjisinde
olduğu gibi enerji elde etmek mümkündür. Ancak su havadan 1000 kat daha yoğundur ve düşük akış hızlarında bile
son derece yüksek kuvvetler üretir. Bu da üzerinde özellikle
düşünülmüş tahrik ve kontrol sistemleri gerektirir.
Bu kısaca şu şekilde olmaktadır. Pompa tarafında, yavaş çalışan bir hidrolik pompa türbin hızını toplar ve bu da
hacimsel bir akış yaratır. Bu enerji, jeneratörü şebeke frekansında çalıştırabilen, değişken deplasmanlı eksenel pis-
Dalga Enerjisi üretiminde dalgaların sürekli yukarı ve aşağı
hareketi denizde var olan muazzam gücün en belirgin işaretidir. Dalga enerjisi konvertörleri, son derece geniş bir uygulama
penceresini kapsayabilmelidir. Ilık havalardaki hafif dalgalar kadar, kış fırtınaları, kasırgalar, tayfunlar ve siklonlar gibi.
Şekil 2. Akıntı Enerjisi Türbinleri Genel Görünümü
Şekil 1. Dalga Enerjisi Üreteçleri
Akışkan teknolojisi, elektrik üretimi için dalga enerjisinden yararlanmaya bilhassa uygundur. Doğrusal hareketi
yüksek derecede verimlilik ve minimum mekanikle kapalı
döngü kontrollü bir dönüş hareketine dönüştürebilir. İşte ana
güçlük buradadır: Maksimum kuvvetler ve dalga hareket
hızları bir dalga döngüsü içinde ilişkilenir. 1 – 2 m/sn'lik yüksek hareket hızları daha küçük dalgaların tipik özelliği olup,
bu dalgalar hızla birbirini izler. Diğer taraftan, büyük dalgalar
daha uzun bir periyotta 500 kN – 1 MN arasında maksimum
güç üretir. İster hız, isterse kuvvet olsun: Her dalganın güç
çıkışı için giriş hızı, 10 saniyelik tipik bir süre boyunca sıfır ile
maksimum değer arasında iki kat dalgalanma gösterecektir. Ayrıca, dalganın kuvveti, dalganın yüksekliğine göre güç
faktöründe artacaktır. Bu da bize bir güç penceresi verir ve
bu pencere minimum ile maksimum değerler arasında 1000
faktörüne ulaşır. Hidrolik sistemler böyle geniş bir spektrumu, makul bir maliyetle kapsayabilmektedir.
Su altı türbinleri ise, enerjiyi rüzgar türbinlerine kıyasla
önemli ölçüde daha küçük bir çapla etkili bir şekilde toplar. Düşük hızlarda bile, yüksek kuvvetler tüm sistemi etkiler. Hali hazırda rüzgar enerjisinden bilinen jeneratör dişli
teknolojisi, geliştirmenin bir yönü olup yaygın olarak kullanılmaktadır. Geliştirmenin yapıldığı bir diğer yön, hidrolik
konvertörlerin kullanımında ortaya konmaktadır. Bu basit ve
son derece sağlam tahrik konsepti dönüş hareketini hidrolik akışa dönüştürür ve böylece yüksek verimli bir jeneratöre bağlanmış kapalı devre hidrolik sistemle çalışan hidrolik
motoru tahrik eder.
tonlu bir motoru tahrik eder. Böylece hidrolik tahrik sistemi
çok masraflı kapalı döngü kontrol elektroniklerine ve frekans
konvertörlerine olan ihtiyacı ortadan kaldırabilir. Özel avantajlardan biri şu şekildedir: Eksenel pistonlu motorun sunduğu
değişken hacim seçenekleri sayesinde, iletim oranının düzgün ayarlanması, sadece pik talebinin etkisini azaltmaz, aynı
zamanda türbin ayarı gerektirmeden de farklı akım hızlarına
adapte edilebilir. Bu nedenle hidrolik konvertör tam bir dalga
döngüsünde ideal verimlilik seviyesine ulaşabilir. Hepsinden
öte, değişken hacimli motorlar dalga çekilmesinde farklı dönüş yönlerini doğrudan topladığı ve güvenle sabitlenmiş sistemler ile aktığı için bu çözüm genel tasarımı basitleştirir. Hidrolik sistemlerin kullanımı su altındaki bileşen sayısını azaltır.
Sadece akış oluşması için son derece dayanıklı hidrolik pompa doğrudan türbine bağlanabilir. Sistem operatörü hidrolik
motor-jeneratör grubu suyun üzerinde bir yere yerleştirilebilir:
Böylece bakım ihtiyacı azalırken, aynı zamanda kullanılabilirlik
de önemli ölçüde artar.
2. Tahrik Teknolojilerinin Değerlendirmesi
2.1 Tahrik Teknolojileri ve En Son Teknoloji
Güç çıkışları için çözümler aranırken aşağıdaki gibi çeşitli seçeneklerle karşılaşılabilir.
1. Hidrolik sistemler (çevre dostu akışkanlar dahil),
2. Mekanik aktarım (dişli kutusu),
3. Su hidrolik sistemleri (katkılı veya katkısız),
4. Deniz suyu hidrolik sistemleri (açık döngü),
5. Doğrudan tahrikli senkronize jeneratörler (döner),
6. Doğrusal jeneratörler veya
7. Elektroaktif polimer (EAP) aktuatörleri.
47
Hidrolik sistemler, her türlü açık deniz ve kıyı aktarma
organlarında kullanılan yerleşmiş birHTO teknolojidir. Dalga enerjisi kullanım araştırmalarının geçmişi 1974'e ve hatta daha da eskiye uzanır. Rüzgar türbinleri için hidrostatik
tahrik teknolojileri (HDT), RWTH Aachen Üniversitesi Sıvı
Yol Verme ve Regülasyon Enstitüsü'nde (IFAS) ve ayrıca
umut vaat eden sonuçlara ulaşan Skaare tarafından ayrıntılı
olarak değerlendirilmiştir. HTO’nin simülasyonu son teknoloji ürünü olup bu tür sistemlerde önemli bir gelişmeye yol
açar. Ayrıca, bakım maliyetlerinin azaltılmasıyla ilgili önemli
bir husus olan servis koşul izlemesi uygulanabilir
Mekanik aktarımlar, rüzgar türbinlerinde kanıtlanmış ve
toplu olarak üretilen bir teknolojidir. Yüksek bir verim sunduğundan, uygun güç elektronikleri ile devir sayısı kontrollü bir aktarıma ulaşılabilir. Böylece okyanus akıntısındaki ve
gelgit cihazlarındaki bir uygulama gelecek vaat eder.
Su hidrolik sistemleri günümüzün hidrolik sistemlerinin
kaynağı olsa da (Salter da 1974 yılında bir su hidrolik sistemi sunmuştur), su tabanlı sürücüler günümüzde çoğunlukla gıda işlemesi ve temizliğe ve çevre dostu olmaya ya da
doğallığa büyük önem vermeyi gerektiren uygulamalarda
(örneğin eczacılık) kullanılır.
Deniz suyu hidrolik bileşenleri ve sistemleri, genellikle
endüstriyel uygulamalardaki aktarımlar için değil, tuzdan
arındırma ve soğutma için kullanılır.
Rüzgar türbinlerindeki kanıtlanmış uygulamalardan
türetilen döner doğrudan sürücülü jeneratörler, aktarım
teknolojilerini demode hale getiren avantajlı bir teknoloji
olabilir. Yüksek bir verimlilik sunan kalıcı mıknatıs senkronlu jeneratörler, nadir bulunan toprak malzemeleri için
yüksek maliyetlerle kolayca temin edilebilir görünmektedir. Örneğin kalıcı mıknatısların 2010 yılında kilogram
başına 60€ olan maliyeti, 2011 yılında kilogram başına
150€'ya çıkmıştır.
Döner doğrudan sürücülere benzer bir şekilde doğrusal
jeneratörler de mekanik enerjiyi, ara dönüştürme adımları
olmadan elektrik enerjisine dönüştürmek için kullanılabilir.
Halen konsept evresinde olan EAP aktuatörleri, emme
mekanizmasını elektrik enerjisine doğrudan enerji dönüşümü ile birleştirme imkanı sunar. Gelecek vaat eden bu
teknolojiye örnek olarak SBM verilebilir.
2.2 Teknolojilerin Karşılaştırılması:
Yeni teknolojinin (RP-A203) yeterliliği için DNV tarafından önerilen uygulama baz alınarak belirsizlikler veya zorluklar gibi teknik karakteristiklerle ilgili bir kategorizasyon
yapılabilir. Geçerli olan kriterler, teknolojinin ve uygulama
alanının yenilik derecesidir. Bunlar ilave olarak "bilinir/kanıtlanmış", "kısıtlı bilgi/kısıtlı saha geçmişi" ve "yeni/kanıtlanmamış" olarak bölünmüştür. Tablo 1'de kriterler ve ortaya
çıkan sonuçlar listelenmiştir.
48
Uygulama
alanı
Teknolojinin yenilik derecesi
Kanıtlanmış
Sınırlı saha
geçmişi
Yeni veya
kanıtlanmamış
Bilinir
1
2
3
Kısıtlı bilgi
2
3
4
Yeni
3
4
4
Tablo 1: Teknoloji kategorizasyonu [15]
Dalga ve hidrokinetik enerji durumunda yazarlar, uygulama alanının "kısıtlı bilgi" grubunda olduğunu varsayar.
"Kanıtlanmış", kayda değer bir süredir ticari kullanımın olduğunu, "yeni" ise prototip evresinde ilk adımların gerçekleştirildiği aşamayı belirtir. Tablo 2, teknoloji derecesini
gösterimle ilişkilendirir.
Kat.
Gösterim
1
Yeni teknik belirsizlikler yok
2
Yeni teknik belirsizlikler
3
Yeni teknik zorluklar
4
Talepkar yeni teknik zorluklar
Tablo 2: Kategorilerin Gösterimi [15]
Hidrolik sistemler, dişli kutuları (planet dişli ve düz dişli
aşamaları) ve döner doğrudan tahrikli jeneratörler söz konusu olduğunda, yenilik derecesi "kanıtlanmış" olarak değerlendirilir. Dolayısıyla gösterim "yeni teknik belirsizlikler"'i
belirtir. Belirsizliklere örnek olarak silindir mührü ömrünün
bir yıllık sürekli kullanım süresinden ya da yorulma süresinden ciddi anlamda daha uzun olması ve mekanik ve elektrikli bileşenlerin korozyonu verilebilir.
Su hidrolik sistemi ve doğrusal jeneratör teknolojileri,
"yeni veya kanıtlanmamış" kategorisinden ziyade "kısıtlı
saha geçmişi" kategorisine daha yakın olarak derecelendirilebilir. Bu teknolojiler yeni veya kanıtlanmamış olarak
görülemez, çünkü prototiplerle edinilmiş bir takım tecrübeler söz konusudur. Ancak okyanus enerjisi için güvenilir bileşenler veya sistemlerle ilgili yeteri kadar güvenilir
saha geçmişi mevcut değildir. Dolayısıyla "(talepkar) yeni
teknik zorluklar" öngörülebilir. Bu zorluklara örnek olarak
doğrusal jeneratörlerin dayanıklı mil yatağı tasarımı veya
yüksek verimli ve düşük yağlamaya dayanabilen dayanıklı
silindir mühürleri verilebilir.Deniz suyu hidrolik sistemlerine
veya EAP aktuatörlerine bakıldığında, yenilik derecesi "yeni
veya kanıtlanmamış" sayılır. Buradaki zorluklara örnek olarak deniz suyunun kendisi ile güç aktarımı, iç kirlenmenin
filtrelenmesi ve önlenmesi, güvenilir EAP aktuatörlerinin verimli üretiminin yanı sıra EAP aktuatörleri kullanılarak kuvvet
kontrolü ve aşırı yükleme önlemesi verilebilir.
Bunun sonucu olarak hidrolik sistemler, dişli kutuları ve
döner doğrudan sürücüler kısa vadeli olarak en fazla hidrokinetik uygulamalar için uygun görünmektedir. Genellikle
doğrusal salınımlar kullanan dalga enerjisi dönüştürücüleriyle ilgili olarak, sadece "yeni teknik" veya "talepkar yeni
teknik zorluklar" kategorilerinden kaçınmak için uygun olan
hidrostatik aktarma organları vardır. Cihaz geliştiricileri, örneğin sistemlerinin düşük maliyetli olmasını ve geliştirme
sürelerinin daha kısa olmasını hesaba katarken bunu dikkate almalıdır. Tedarikçiler ayrıca yeni teknolojiler geliştirmek için yatırım yapmalı ve risk almaya istekli olmalıdır. Bu,
kanıtlanmış teknolojiler için daha kolay olacaktır. Tablo 3'te
sonuçlar özetlenmiştir.
Kat.
Teknoloji
1
-
2
Hidrolik sistemler, mekanik dişli kutusu, doğrudan
sürüşlü jeneratör (döner)
3
Su hidrolik sistemleri, doğrusal jeneratör
4
Deniz suyu hidrolik sistemleri (EAP aktuatörleri)
Tablo 3: Ortaya çıkan teknolojinin kategorizasyonu
3. Hidrokinetik Donanımlar için Tahrik
Sistemleri
3.1 Dişli Kutusu Çözümü
Rüzgar gücündeki enerji dönüşümündeki benzerliğe
bağlı olarak, hidrokinetik güç çıkışları için dişli kutuları talep görür. Şekil 3'de bir hidrokinetik dişli kutusu çözümünün olası bir topolojisi gösterilmiştir. Değişken bir rotor hızı
gerekli olduğundan, şebeke bağlantısı için bir inverter gerekir. Dolayısıyla güvenilir güç elektronikleri düşünülmelidir.
Şekil 3: Olası dişli kutusu çözümü
Şekil 4, bir 1,5 MW iki aşamalı planet dişli kutusunun, hızlı
çalışan bir kalıcı mıknatıs (PM) senkronlu jeneratörün, doğrudan sürüşlü bir PM senkronlu jeneratörün, invertörlü iki kat beslemeli bir endüksiyon jeneratörünün (DFIG) ve bunların Hau'ya
göre [7] kombinasyonunun yaklaşık verimliliklerini gösterir.
Türbülansların veya dalgaların neden olduğu tepe yükler, ön uç mil yataklarının boyutunu etkilediğinden önemlidir.
Şekil 4: Hau'ya göre verimliliklere bir genel bakış
Ayrıca dalgalı tork seviyeleriyle çalışırken, servis faktörlerinin aşırı boyutlandırmaya yol açacağı dikkate alınmalıdır.
Dolayısıyla verimlilik bir miktar düşebilir.
3.2 Hidrostatik Tahrik Teknolojisi (HDT)
HDT'ler, büyük bir kontrol edilebilirlikle birlikte gerekli
dayanıklılığı da sunduklarından çok sayıda deniz ve kara
uygulamasından bilinmektedir. HDT'lerin yüksek güç yoğunluğu, sert koşullar altında çalışan pek çok sektörde (örneğin mobil uygulamalar, çelik işleri ve denizcilik) yıllardır
kullanılmaktadır. Şekil 4'te, örnek bir sistem topolojisi (kapalı devre hidrolik sistem) gösterilmiştir.
Şekil 5: Olası HDT çözümü
Hidrolik sistemlerinin veriminin düşük olması, sadece
yaygın bir yanlış anlamadan ibarettir. Bunun ana sebebi
HTD'nin sunduğu büyük bir faydanın, yani esnekliğin, yetersiz derecede kullanılmasıdır. Bu, ilerleyen bölümlerde
tartışılacaktır. Her şeyden önce, Şekil 5'te de görüldüğü
gibi pompa tarafının veriminin bir sorun olmadığından bahsedilmelidir.
49
farkının işlevi olarak örnek bir verimlilik haritasını göstermektedir (hacim akışına eşittir). Maksimum muylu açısının
%50 ila %60 bölgelerindeki verimlilik düşüşü fark edilebilir.
Hidrolik bileşenlerdeki kayıp mekanizmalar hakkında genel
bir bakış [16]'da gösterilmiştir.
Şekil 6: Türbin mili üzerine doğrudan monte edilmiş bir
CBM 3000'in yaklaşık verimlilik haritası
Büyük işletme alanlarında %97'nin üzerindeki bir verimliliği kanıtlayan radyal pistonlu motorlar, sistemleri için
yavaş dönüşlü pompaları düşünen geliştiricilerin seçimidir.
Yeni CBM'nin 2012 yılının sonunda sunulmasıyla bu, tek bir
mil üzerinde MW serisini hedefleyen seri üretimdeki ilk HDT
niteliğindedir. CBM, anahtar bileşenlerin 10 yıldan fazla ağır
koşullarda çalışma deneyimine sahip olduğu modülerize
edilmiş bir programın uzantısıdır. Pompanın kendisi, sadece 6 kg/kW ağırlık/güç oranına sahip türbin mili üzerine
doğrudan monte edilebilir (örneğin 1 MW'de ve 10 rpm'de
çalışan bir CBM 4000 kullanılarak). 400 kgm altındaki düşük atalet momenti ile (bir dişli kutusu ile karşılaştırıldığında
bin kata kadar daha düşük), tork varyasyonlarının işlenmesi için mükemmel bir özelliğe sahiptir ve aktarma organına
giren beklenmedik tepe tork değerlerini önler.
İşi zorlaştıran özellik aslında hızlı çalışan jeneratör tarafıdır. Eksenel pistonlu sistemin verimliliği, büyük ölçüde
muylu açısına bağlıdır ve bu da dönme hızı ile birlikte hacim
akışını belirler. Şekil 6, sabit hızdaki muylu açısı ve basınç
Eksenel pistonlu sistemlerin en etkili noktalarına sahip
olduğu yerde, önceden bahsi geçen esneklik yönü ön plana çıkar. Güç bir akışkan tarafından aktarıldığından, hızlı
çalışan makinelere giden toplam hacim akışı neredeyse
her şekilde bölünebilir. Çeşitli boyutlardaki birden fazla
hidrolik ve elektrikli bileşenin paralel bir şekilde düzenlenmesi, işletme noktalarının bağımlılığında geçişlere olanak
tanır. Bunun verimliliği olumlu olarak nasıl etkileyebileceği
aşağıdaki Şekil 7'de örnek olarak açıklanmıştır.
Şekil 8: Hidrolik ünitelerin düzenlemesine ve işletimine
bağlı örnek verimlilik eğrileri
Sabit hızda çalışan bir tek motor (kırmızı çizgi), en düşük verimliliği verir. Farklı boyutlardaki paralel daha küçük
iki ünite ile değiştirildiğinde, verimlilik özellikle parça yükünde artar. Bir devir sayısı kontrollü jeneratör kullanıldığında, biraz daha iyi bir performans gösterir. Ancak jeneratör
kayıplarının (ve değişken hızlı sürücüler durumunda inverter kayıplarının da) dahil edilmesi gerekir.
İşletim noktalarına adapte edilmiş bir HDT, zaten geniş
bir güç aralığı için %85'lik bir minimum genel verimliliğe
sahiptir. Bu, bir 1 MW test tezgahında kanıtlanmıştır [2].
Özellikle yavaş dönen milin ataletinin düşük momenti, hızlı
pompa çalışması ile birleştiğinde keskin tork dalgalanmasını sağlar. HDT, düzgün bir çıkış gücü sağlayan muazzam
kısma özellikleri sayesinde bu tepe değerleri işleyebilir. Bir
HDT, kısa gecikme sürelerine sahip satışa hazır bileşenlerden oluşur.
Şekil 7: Bir eksenel piston ünitesinin örnek verimlilik haritası
50
Bu alt bölümü sonlandırırken, Şekil 9, bir Bosch Rexroth
Hagglunds radyal piston pompasına, iki adet hızlı çalışan
hidrolik üniteye ve bir adet sabit hızlı senkronize jeneratöre
sahip bir 500 kW HDT'nin etkisini gösterir.
Şekil 9: Hidrokinetik cihazlar için HDT
4. Dalga Enerjisi Konvertörleri için Tahrik
Teknolojileri
4.1 Tahrik Teknoloji Görevleri
Dalga enerjisi konvertörleri için güç çıkışlarının iki ana
görevi, aşağıdaki Şekil 10 ve Şekil 11'de gösterilmiştir. Şekil 9, düşük frekanslarla dalgalanan büyük yüklerin, daha
yüksek frekanslardaki çok daha küçük yüklere aktarımını
ve kontrolünü gösterir (hızlı çalışan jeneratörler için adaptasyon).
Şekil 11, çıkış gücünün gerekli düzleştirmesini gösterir
(mavi çizgi). Kırmızı çizgi ise dalgalardan emilen gücü ifade eder.
Sonuç olarak ortaya çıkan ana gereklilikler, çoğu işlem
noktasında her iki görevin de yüksek güvenilirlik ve verimlilikle yerine getirilmesini gerektirir. Genel olarak görevler
kontrol, kısıtlama, adaptasyon, düzleştirme ve saklama olarak özetlenebilir. Bu süreç aktarım kapsamında ne kadar
erken uygulanırsa, o kadar fazla bileşen tepe güç değerinden ziyade ortalama güç değerine göre boyutlandırılabilir.
Daha küçük, daha hafif ve daha ucuz bileşenlerin sunduğu
faydalar, hem enerjinin maliyetini hem de güç çıkış kalitesini olumlu olarak etkiler.
4.2 Hidrostatik Aktarma Organı Çözümleri
Şekil 10: Yükün ve frekansın aktarımı
Şekil 11: Güç düzleme özellikleri
52
Bir gereklilik analizi uygulayarak, fonksiyonel yapılar ve
morfolojik kutular kullanılarak, HDT'ler cihaz geliştiricilerin
ihtiyaçlarına göre özelleştirilerek sunulabilir. Cihazın tipine
ve boyutuna ve de istenen kontrol stratejisine bağlı olarak,
farklı sistem topolojileri mevcuttur. Bunların bazıları Şekil
12'de gösterilmiştir.
Tablo 4'te karakteristiklerin kısa bir açıklaması sunulmuştur. Hidrolik sistemlerin standart özellikleri olarak kısıtlama, adaptasyon ve saklamanın tamamı aynı yüksek seviyededir. Tüm elektrik (ve eğer istenirse güç elektronikleri),
ortalama güce daha yakın olarak tasarlanabilir. Doğrudan
bağlanan akümülatörlerin olması durumunda (sistem 1), cihazın kontrolü akümülatörlerin parametrelerine bağlı olarak
yetersiz olabilir. Ancak bu sistem, basit bir topoloji olduğundan, tam güç kontrolünün bir ana gereklilik olmadığı
donanımlar için uygun olabilir.
Saklama
Düzleme
Adaptasyon
Limit
PTO
Kontrol
Şekil 12: Örnek PTO çözümlerinin taslakları
1
2
3
4
Tablo 4: PTO topolojilerinin karakteristikleri
Değiştirilebilir akümülasyon olması durumunda (sistem
2), kapasiteler açılıp kapatılabildiğinden kontrol kalitesi
artar. Ancak, bu anahtarlama işleminin güç çıkış yanıtını
ve kalitesini etkileyen basınç adımlarına neden olabileceğinden de bahsedilmesi gerekir. Sistem 3, akümülatörlerin
54
içinde saklanan reaktif kontrol ile çalışabilir. Böylece reaktif
kontrol elektrik şebekesini etkilemeyebilir. Daha büyük yüklerin olduğu durumlarda, akümülatörler şarj edilir ve güç
kontrolü ile birlikte jeneratör milindeki tork düzleştirilebilir.
Sistem 3 buna ek olarak, sistem 1'e eşit bir işletim moduna geçiş için kolayca yapılandırılabilir. Sistem 4, bir hidrolik dönüştürücü kullanan bir HDT'yi gösterir. Düşük basınç
tarafını kontrol ederken, motor sabit basınçta çalıştırılabilir.
Daha yüksek bir verimlilik sunan sabit deplasman motorlarının kullanımı bir özelliktir. Bu tür sistemin simülasyon sonuçları, bir sonraki bölümde tartışılacaktır.
Sonuç:
Yenilenebilir enerji kaynaklarından biri olan dalga ve
akıntı enerjisi tahrik sistemlerinin yapılarından ve özelliklerinden bahsedilmiştir. Suyun yoğunluğu sebebi ile düşük
hızlarda bile son derece büyük kuvvetler oluşmaktadır ve
bunların kontrol edilebilmesi için hidrolik tahrik sistemleri
çok önem kazanmaktadır. Bu da üzerinde özellikle düşünülmüş tahrik ve kontrol sistemleri gerektirir.
?
Çoruh Havzası Projeleri
Neden Önemli
Kaynak: İnşaat & Yatırım Dergisi (1923’ten günümüze İnşaat Raporu / 2013)
Dünyanın en yüksek 6. barajı Deriner, Çoruh'ta. Dünyanın en yüksek 3. barajı olması
hedeflenen Yusufeli'nde ise çalışmalar sürüyor.
56
Ülkemizin önemli akarsu havzalarından biri ÇORUH. BU HAVZADA GERÇEKLEŞTİRİLEN PROJELER
HEM DÜNYA LİSTELERİNE GİREN BÜYÜKLÜKLERİ
HEM DE ELEŞTİRİLEN YÖNLERİYLE GÜNDEMİ SÜREKLİ MEŞGUL EDİYOR. Dünyanın en yüksek 6. barajı olan Deriner, Çoruh Havzası'nda hayata geçirildi.
Şimdilerde ise dünyanın en yüksek 3. barajı olması
hedeflenen Yusufeli için hem çalışmalar hem de tartışmalar sürüyor.
Deriner Barajı
Türkiye’nin en yükseği olan Deriner Barajı
ve HES, dünyada ise 6. sırada. Barajın
yüksekliği 249 metre. Dünyanın en yüksek
santrali olan Tacikistan'daki Nurek Barajı
ise 300 metre.
Çoruh'ta ilk çalışmalar 1938 yılında devlet
desteğiyle başlatıldı
Çoruh Havzası'ndaki projelerin ilk çalışmaları 1938
yılında devlet desteğiyle başlatıldı. BUGÜN İTİBARİYLE
ÇORUH NEHRİ VE YAN KOLLARINDA 15'İ BARAJ VE 22
ADETİ REGÜLATÖR OLMAK ÜZERE, 37 HES VE SANTRAL PROJESİ PLANLANMIŞ BULUNUYOR. 3.133 MW kurulu güce sahip bu tesislerin tamamının devreye girmesi ile
yıllık 10.55 milyar kWh enerji üretilmesi hedefleniyor. Çoruh
Nehri’nin ana kolu üzerinde bulunan santraller; Laleli, Muratlı, İspir, Güllübağ, Aksu, Arkun, Borçka, Muratlı, Artvin,
Yusufeli ile Deriner baraj ve HES projeleri.
Borçka Barajı
57
Borçka Barajı ve HES
1 milyar 400 milyon
dolarlıklık bütçe ile
tamamlanan Deriner
Barajı ve HES, kendini
7 senede amorti
edecek.
Muratlı Barajı
TİYACI KARŞILAYABİLECEK OLAN DERİNER BARAJI VE
HES, 1 MİLYAR 400 MİLYON DOLARLIK YATIRIM BÜTÇESİ
İLE TAMAMLANDI. Kendini 7 senede amorti etmesi beklenen Deriner, ülkemizin önemli projelerinden Borçka ve
Muratlı barajlarının da ömrünü uzatacak.
Dünya’nın en yüksek 3. barajı için
çalışmalar sürüyor
Çoruh Barajı
Çoruh havzasında planlanan önemli projelerden biri
de Yusufeli Barajı ve HES. Tamamlandığında dünyanın en
yüksek 3. barajı olacak Yusufeli, Çoruh'ta inşa edilen en
büyük baraj olacak. Proje aynı zamanda çift eğrilikli beton
kemer kategorisinde de dünyanın 3. yüksek barajı olarak
tasarlandı. Yüksekliği temelden 270 metre olan barajın toplam depolama hacmi ise 2.2 milyar metreküp. Kurulu gücü
540 MW olan santralden yılda 1.817 milyar kilowatt-saatlik
enerji temini sağlanacak. 5 senede kendini amorti etmesi
beklenen baraj çevresinde 86 km yol inşa edilecek.
Yusufeli Barajı
Türkiye'nin en yüksek barajı Deriner
dünyada 6. sırada
Deriner Barajı ve HES, 249 metrelik gövde yüksekliği
ile Türkiye’nin en yüksek, dünyanın 6. yüksek barajı. 2012
yılında tamamlanan proje, Karadeniz'de Çoruh Nehri üzerinde bulunuyor. Deriner Barajı, ülkemizde üretilen hidroelektriğin %6’sını karşılayacak. HES ünitesinin kurulu gücü
670 MW olan baraj, yılda 2 milyar 118 milyon kilowatt/saat
elektrik üretecek. 750 BİN KİŞİNİN YILLIK ELEKTRİK İH-
58
Deprem ve Fark
Süheyla SEZAN / Türkiye Deprem Vakfı / ssezan@turkiyedepremvakfi.org.tr
60
kındalık
Ülkemizde deprem bilincini oluşturmak için farklı zamanlarda çeşitli eğitimler, konferanslar ve yayınlar gerçekleştiren TDV – Türkiye Deprem Vakfı, Toplumsal ve Sosyal
Sorumluluk anlayışı ile tüm toplumda depremden korunma
kültürünün ve bilincinin oluşturulmasına katkıda bulunmak
amacıyla, görsel ve uygulama odaklı projelerini büyük bir
inanç, ilgi ve titizlikle yürütmeye devam etmektedir.
Bu inanç ile, İstanbul İl Milli Eğitim ve Sağlık Müdürlüğü işbirliği ile “Okullarda ve Hastanelerde Depreme Hazırlık Çalışmaları ve Başarılı Uygulamalar” çalışmalarını, sürdürülebilir projeler olarak 2011 yılından itibaren İstanbul odaklı yürütmektedir.
Kocaeli Depremi’ni –şiddeti %40 azaltılmış olarak- MODSEA- Mobil Deprem Simülasyon Eğitim Aracı’nda deneyimleyerek, önceden hazırlıklarımız konusunda görsel ve uygulamalı
bilinçlenme eğitimlerimiz kapsamında, İstanbul İl Milli Eğitim
Müdürlüğü işbirliği ile 2011-2012 öğretim yılında başlatmış olduğumuz “ODH- Okulumuz Depreme Hazırlanıyor! projemiz
etkinliklerimiz/eğitimlerimiz kapsamında, 2014 yıl sonu itibariyle
yaklaşık 125.000 öğrenciye/öğretmene eğitim verilmiştir. 20152016 öğretim yılı içinde etkileşimli olarak ulaşılması öngörülen
öğrenci sayısı 50.000+ olarak hedeflenmiştir.
Projelerin Amacı: Okul ve Hastane yönetiminin, öğrencilerin ve velilerin, sağlık personelinin çalışmalara katılmasını sağlamak, yapılan çalışmaları kamuoyunda paylaşarak hazırlıkların hızlandırılmasına ve doğru yönde bilinçlendirmeye katkıda
bulunmaktır. Bu amaçla projenin tüm paydaşlarında; depremden korunma kültürü oluşturulması için çalışılmaktadır.
Toplumun / Okulların Kazanımları:
Kazanımlar çok yönlü olmakla birlikte:
• Afette karşı karşıya bulunulan tehlike ve riskler konusunda bireywsel afet bilincini geliştirmek,
• Pek çok küçük adım atarak alınan önlemlerle afet
riskinin azaltılabileceği bilgisini yaygınlaştırmak,
• Bireyleri afete hazırlık için gerekli adımları atmak
üzere cesaretlendirmek,
• Afete hazırlıkta her bireyin kendini bütünün bir parçası olarak görmesine ve karşılıklı yardımlaşma
için kişisel hazırlığın önemini anlamasına yardımcı
olmak,
• Bilinen riskleri ortadan kaldırmak için ihtiyaçları
saptamak ve plan yapılmasının önemini anlamak,
• Can kaybı, yaralanma ve yıkımlardan korunabilmek
için önceden fiziksel koruyucu önlemler almak,
• Afet sırasındaki doğru davranışı öğrenmek, önceden pratik yapmak,
Önceden alacağımız önlemlerle, depremi en az can kaybı
ve hasarla atlatabileceğimiz bilgisinin aktarılması ve deprem olgusunun toplum tarafından doğru anlaşılması hedeflenmektedir.
• Kendimize ve başkalarına afet sonrasında yardım
edebilmek için müdahale ve iyileşme becerilerini
öğrenmek ve geliştirmek,
Toplumumuzun her kesimini doğrudan veya dolaylı etkileyen, herkesin geleceğini aynı tarzda şekillendiren
deprem olgusuna hazırlığımızda, projelerimizin sürdürülebilirliğine büyük aşama sağladığına ve değer kattığına
inandığımız çalışmalarımız, kamu kuruluşları ve özel sektörün çok değerli bağış ve katkıları ile ülkemizi dolaşarak
bilinçlendirme etkinliklerimiz devam etmektedir.
• Afete karşı risk azaltma çalışmalarında ulusça etkin
olunabilmesi için bu önlemlerin toplumun bütün kesimlerinde ve işbirliği ile alınmasının önemini vurgulamak,
Projenin tüm paydaşlarında; bireyler, aileler, özel sektör,
küçük ve büyük ölçekli iş yerleri, merkezi ve yerel yönetimler
ve bunlara bağlı kurum ve kuruluşlarda depreme duyarlılık
ve depremden korunma kültürü oluşturulması amaçlanmıştır.
Vakfımızın faaliyetleri altında yayınladığımız “Fay Hattı”
gazetemizin tüm sayılarına, diğer faaliyetlerimize web sayfamızdan ulaşabilirsiniz. www.turkiyedepremvakfi.org.tr
• Mobil Deprem Simülasyon Eğitim Aracı- ve diğer
etkinlikler ile toplumda depremden korunma kültürünün oluşturulmasını sağlamak,
• Binaların depreme dayanıklı olarak inşa edilmesi
konusunda bilinç oluşturmak,
• Okullar, konutlar ve iş yerlerindeki büyük eşyaların
sabitlenmesi ile can ve mal kayıplarının önlenebileceğine dikkat çekmek,
• Toplum Afet Gönüllüsü olmayı teşvik etmek,
61
TDV Hakkında;
1992 Erzincan depreminden sonra, 1993 yılında kurulan, ülkemizin deprem bilimi ve deprem mühendisliği alanında uzman kişilerini, bir araya toplayan Türkiye Deprem
Vakfı, depremden korunma kültürünün ve bilincinin oluşturulmasına katkıda bulunmak amacıyla pek çok eğitim projesi, kongre, konferans ve yayınlarla görsel ve uygulama
odaklı toplumsal projeler üreten bir Vakıf’tır.
Ülkemizde, yaşanması muhtemel depremler ve yol açtıkları hasarlar açısından içinde bulunduğumuz tehlikeye
dikkat çekmek ve meydana gelebilecek can ve mal kayıplarını azaltmak için gerekli önlemlerin alınması konusunda
toplumu bilinçlendirmek, çalışmalarının temel çıkış noktasını oluşturmaktadır.
Ayrıca, Deprem Mühendisliği Türk Milli Komitesi’nin çalışmaları, Türkiye Deprem Vakfı yasal çatısı altında sürdürülmektedir. (www.turkiyedepremvakfi.org.tr)
Vakfın Amaçları:
• Ülke içindeki ve dışındaki ilgili bilimsel, özel ve kamu
kuruluşları ile işbirliği yapmak,
• Deprem ve Deprem Mühendisliği bilgi ve mesleğinin
gelişmesini, eğitiminin toplumda benimsenip yaygınlaşmasını sağlamak,
• Lisansüstü eğitim-öğretim gören öğrenciler ile bilimsel ve teknik araştırmalarda bulunan kişi ve kurumlara teknik yardımlarda bulunmak ve burslar vermek,
• Depreme dayanıklı bina tasarım ve uygulama hizmetlerinde, danışmanlık , gözetim ve denetim yapmak,
• Toplumda deprem afetine karşı bilinçlendirme eğitimleri vermek ve etkinlikler düzenlemek,
• İlgili tüm kuruluşlarla ve vatandaşlarla bütünleştirici
ve yönlendirici niteliklerde işbirlikleri yapmak.
62
Tematik Doğapark Projesi
Türkiye Deprem Vakfı’nın önderliğinde kurulacak Tematik Doğapark Bilim, Kültür ve Eğitim Merkezi Projesi,
Yaklaşık 12.000m2 alanda kurulması planlanan DOĞAPARK, insanların gezerek doğa ve doğa olayları hakkında
bilgi alabilecekleri bir tematik park, bu amaçla kurulmuş
Türkiye’nin ilk ve tek Bilim,Kültür ve Eğitim Merkezi olmaya
aday olacak.
Park sadece gezi amaçlı kullanılmayacak, eğitim ve
araştırma altyapısı ile gençlerin katılımı ile bilimsel çalışmaların da yapılabileceği bir laboratuvar görevi yapacak.
Halkın kullanımına açık olacak Doğapark’da saydam ortamlarda gezenler labaratuvar çalışmalarını da yakından
izleyebilecekler.
Faaliyet Alanları:
• Akademik Yayınların Basılması – 101 Adet basılmıştır.
“Toplumda Depremden Korunma Kültürünün Oluşturulmasında Birlikte Yol Alma Dileklerimizle…”
• Mühendislik Hizmetleri,
Detaylı Bilgi
• Mesleki Eğitimler,
www.turkiyedepremvakfi.org.tr
• Deprem ve Farkındalık Çalışmaları
t: 0212 258 11 72 - 0530 569 42 62
• Toplum Odaklı Eğitimler,
tdv@turkiyedepremvakfi.org.tr
• Okul Odaklı Projeler, (Okulumuz Depreme Hazırlanıyor Projesi)
• Hastane Odaklı Projeler, (Hastanemiz Depreme Hazırlanıyor Projesi)
• Afet Zararlarının Azaltılması Projeleri,
• Konferanslar, Seminerler, Toplantılar, Etkinlikler (Geleneksel Deprem Zirvesi),
• Fay Hattı Gazetesi Çıkarılması, (süreli yayın)
• Deprem Çantası, (Bireysel ve Kurumsal)
• MODSEA ile Görsel ve Uygulamalı Eğitimler
• Binaların Depreme Karşı Dayanımlarının Değerlendirilmesi
• Deprem Simülasyon Odası – Sabit ve Araç Üstü Kurulumu Projeleri Uygulama Hizmeti
İş Birliği Paydaşları:
• Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı
• İl Milli Eğitim Müdürlüğü
• İl Sağlık Müdürlüğü
• Üniversiteler
• Yerel Yönetimler
• Halk
• Sivil Toplum Kuruluşları
• Medya
• Özel Sektör Temsilcileri
63
Dergimizin 24 - 50'nci Sayıları Arasında Yayınlanmış Yazılar
Dergimizde 1 - 23'ncü sayılar arasında yayınlanmış yazılar, sayı 23'de listelenmiştir.
SAYI 24 / KASIM 2008
Artan Trafiğe Rağmen Daha Temiz Hava
Asılı Parçacık Tespiti Yolu İle Geri Dönüşüm Suyunun Yoğunluğu ve Diğer Özelliklerin
VOLVO
EMRAH BAĞDAT CEMİL MÜFTÜOĞLU
Tespitine Yönelik Bilgi Sağlayan Sezici Sistem
Hidrostatik Tahrik Tipleri
Kış Lastikleri
Kışa Girerken
Prizden e-posta'nız geldi
HASAN FEHMİ CİHAN
ALİ RIZA SOYLU
İMMB KOMİSYON ÇALIŞMASI
GÖKHAN YANMAZ
Sızdırmazlık Elemanları 3
Yakıt Ekonomisine Önemli Katkı Mobil Tartım Sistemleri
Yüksek Verimli Motorlar ve Daha Verimli Kontrol için Sürücüler
SAYI 25 / ŞUBAT 2009
Belge Ücretleri Ve Cezalar Yüzde 12 Arttı
Dizel Araç Sahipleri İçin Önemli Tavsiyeler
İnşaat Sektörünün Son Yıllardaki Büyüme Performansı
NİHAT ÖZİRİ
CENK ŞENTÜRK
ABB
BOSCH LİFE
ERDAL EREN
İş Makinaları İçin Depolama (Konserve) İşlemi
Kablolar Yerini Işığa Bırakıyor
Mobil Hidrolik Sistemlerde Kullanılan Dişli Pompaların Seçim Kriterleri
Sızdırmazlık Elemanları, O-Ringler
Tünel Havalandırması
Yenilenebilir Enerji Kaynakları Dünyayı Kurtaracak Mı?
SAYI 26 / MAYIS 2009
ÇEVİREN TURGAY YILMAZ
ENDÜSTRİ OTOMASYON
DERLEYEN KARACA KARAKAŞ
NİHAT ÖZİRİ
MEHMET EMİN ÜNVER
BOSCH LİFE
Fren Problemleri Ve Muhtemel Nedenleri
Hidrolik Hortumlar
Hidrolik Pnömatik Eğitim Merkezi Kuruluş Çalışmalarında Önemli Gelişme
İş Ve İnşaat Makineleri (İşim) Kümesi
Kaya Delicilerin Kapasite Hesabı
Sızdırmazlık Elemanları 4
Şantiyecilikte Elektrik Çarpma Kazaları
Toz Toplama Sistemleri
SAYI 27 / AĞUSTOS 2009
LASTİK MAGAZİN DERG.
SUAT DEMİRER VAROL UÇAR
DURAN KARAÇAY
PROF. DR. ZİYA BURHANETTİN GÜVENÇ
ORUÇ UÇAR
NİHAT ÖZİRİ
MUSTAFA SİLPAGAR
KARINCA FİLTRE
İşçisine Mesleki Eğitim Aldırmayan İşverenlere Ceza
Kaya Cinsleri Ve Özellikleri
Patlayıcı Maddelerin Taşınması Ve Bilinmesi Gereken Kurallar
Soğutma Sistemi Terimlerinin Yorumlanması
Tarfikte Hız Ve Kaza Riski
Toz Toplama Sistemleri 2
RESUL KURT
SUPHİ YAVUZ
İBRAHİM DEMİRCAN
DERLEYEN MUSTAFA SİLPAGAR
DERLEYEN UZM. PSK. ŞEHNAZ KÖKSAL
KARINCA FİLTRE
Akıllı Aküler İşbaşında
Hidrolikte İnce Tanecik Filtrelemesi
Krizde İstihdam Nasıl Artar
Makinalarda Risk Değerlendirmesi 1
Makinanız Kışa Hazırmı
Prefabrik Tanklar
Silo, Bunker, Ambarlarda Ve Tumbaralarında Akış Sağlayıcı Sistemler
Siyah Yuvarlağın Köşeleri
TAŞIYANLAR DERGİSİ
MUSTAFA SİLPAGAR
KADİR TELLİOĞLU
MURAT GÜLER
GÜROL AHALİ
METİN ÖZDOĞAN
LASTİK MAGAZİN DERG.
Binalardan Enerji Performansı Yönetmeliği Yürürlüğe Girdi
Doğru Depolama Ve Elleme Metodlarını Kullanarak Yağ Sarfiyatının Azaltılması İle İlgili
ENERJİ DÜNYASI
YAĞ KOMİSYONU İMMB
Tavsiyeler
Hidrolik Yağ Temizlik Kıyaslamaları
MUSTAFA SİLPAGAR
66
Kaynak Kontrolü
Makinaların Tasarımı Ve İmali İle İlgili Temel Sağlık Ve Güvenlik Kuralları 1
Motor
AHMET C. ÇOLAKOĞLU
www.sanayi.gov.tr
SERTAÇ VAROL
Basit Uygulamalar İle Makinanın İyiletirilmesi Ve Enerji Tüketiminin Azaltılması
Dizel Otomobillerde Yakıt Sistemi
Doğudan Doğan Destan
Hava - Yağ Ayırıcı Filtreler
Lastiklerin Tamir Edilmesi
Makina Parkı Numaralandırması
Rengine Göre Yağın Durumunu Değerlendirmek
Sel Ve Korunma
Trençer Teknolojisi
Yüksek Aşınma Dayanımlı Bor Çeliği Profili
SUAT DEMİRER ERKAN TAŞKIRAN
Dizel Motor Emisyon Standartları
Hidrolik Hortum Sıkma Tekniğindeki Son Gelişmeler
Hidrolik Sistemlerde Sızıntı Kontrollrinin Yapılması
Klima
Yağ Analizi
Yürüyüş Aksamı Kullanım Ve Bakımı
M. GÜNDÜZ ATEŞ
EBRU KARAGÖZ
FARUK KARTAL
M. GÜNDÜZ ATEŞ
www.sanayi.gov.tr
DERLEYEN M. GÜNDÜZ ATEŞ
ZEKERİYA ÖZCAN
Soğutma Suyu
Sigortacılıkta Operatör Belgesinin Önemi
Hidrolik Verimlilik
Geri Dönüşüm
Dozer
Aydınlatma - Topraklama - Paratoner
Jeneratörün Kurulumu
Yangın
Madencilik
Lastik Tamiri
M. GÜNDÜZ ATEŞ
K. BURAK GÜNEY
Referans: www.mobilindustrial.com
Dozer Kullanmada Yakıt Tasarrufu
Hidrolik Sistemlerde Kirlilik Yöntemi
Beton Pompa Bom Tamiratı
M. GÜNDÜZ ATEŞ
METİN ŞİMŞEK
MUSTAFA SİLPAĞAR,
Agrega
Lastik Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Plent Otomasyonunda Gelişmeler Ve Düşünceler
Hidrolik Akümülatörlerin Bakımı Nasıl Yapılmalı
Greyder 1
Konveyör Bant Sistemleri
Basit Lastik Yönetimi Modeli
Hazır Beton Üretim Tesisleri Ve Kirlilik
Atık Yağlar İle İlgili Yasal Düzenlemeler Ve Alternatif Kullanım Alanları
Greyder 2
Sıcakla Aranız Nasıl
Asfalt Serme
Lastikleri Nasıl Muhafaza Etmeliyiz
Makina Kırılması Sigorta Poliçesi
MUSTAFA ÖNDER
MUSTAFA SİLPAGAR
ORHAN GEREDELİOĞLU
MUSTAFA SİLPAGAR
www.sanayi.gov.tr
M. GÜNDÜZ ATEŞ
ORKUN ALTUĞ ÖZTUNA
BARAN YÖNTER
M. GÜNDÜZ ATEŞ
M. GÜNDÜZ ATEŞ
M. GÜNDÜZ ATEŞ
M. GÜNDÜZ ATEŞ
M. GÜNDÜZ ATEŞ
ALİ RIZA SOYLU
NECMİ BAYRAKTAROĞLU
M. GÜNDÜZ ATEŞ
MEHMET İŞ
M. GÜNDÜZ ATEŞ
M. GÜNDÜZ ATEŞ
M. GÜNDÜZ ATEŞ
TAMER AYYILDIZ
PROF. DR. MUSTAFA ÖZTÜRK
M. GÜNDÜZ ATEŞ
Lastik Magazin Mart-Nisan 2011 Sayı 46
M. GÜNDÜZ ATEŞ
SERTAÇ KANTARCI
K. BURAK GÜNEY
67
Şantiyecilikte Lastik Ekonomisi
İş Makinalarının Trafikdeki Yeri
Yol Belgesi
ALİ RIZA SOYLU
MUSTAFA SİLPAĞAR
Kaynak: www.kgm.gov.tr
İş Makinalarının Tescili
İş Makinalarında Önleyici Ve Planlı Bakımın Önemi Ve Bakım Planlaması Yapılırken
GÖKHAN ÖZDEMİR
UĞUR GÜLLÜ
Dikkat Edilecek Hususlar
Beton Santrali Kurulumunda Dikkat Edilecek Hususlar
Hidrolik Kırıcıların Seçimi Ve Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar
Su Pompaları
Mühendislikte Uzmanlık Ve İşine Ehline Bırakmak
Hava Bir Kirleticimidir
Yakıt Tüketiminin Ne Kadarı Nereye Gider
Ce De Zorunluluk Varmıdır
Elektrik Serbest Tüketici
TUĞBA DEMİRBAĞ
ADNAN EDİZCAN
MUSTAFA SİLPAĞAR
ATİLA ÇINAR
MEHMET KARATATAR
SADETTİN ATAMAN
ERKİN GÜLER
MEHMET YILDIZ
Soğuk Havada Beton
Egzoz Emisyonları Konusunda En Çok Sorulan Sorular Ve Cevapları
Mobil Araçlarda Kullanılan Merkezi Yağlama Sistemlerinin
OKAN KARAGÖZOĞLU
DOĞAN KIRAN
NURİ KURTBAY
Ekonomiye Ve Çevreye Olan Katkıları
Ekskavatör Üst Şasisinde Vaka Analizi
Yeni Nesil Kaplama
Soğutma Sistemi Bakımı Ve Soğutma Suyunun Değiştirlmesi
Tehlikeli Bölgede Güvenlik
Sıcaklığın Sıcak Karşılanmadığı Yer
Trafik Kazasında Nelere Dikkat Edilmeli
Shengen Vizesi Alıyoruz, Makinemize De Vize Alıyor Muyuz ?”
Depreme Hazırlıklı Olmalıyız
MUSTAFA SİLPAĞAR
ŞEVKET BACACI
MURAT COŞGUN
HAKAN ÖZBAY
SADETTİN ATAMAN
AHMET DİDİM
ERKİN GÜLER
http://www.hiasd.org
Hidrolik Yağlar İçin Test Yöntemi
Solunum İçin Mekan
Kompresör Seçimi Önemlidir
Kabin Hava Filtreleri
Basınçlı Hava İle Üretilen Vakumun Endüstriyel Uygulamalrı
Doğru Lastik Montajı Ve Balans
Hidrolik Sistem Performansını Etkileyen Faktörler
AHMET K. GÜVEN
FERAMUZ CEYHAN, MURAT COŞGUN
ERSAN TOPTAŞ
MUSTAFA SİLPAĞAR
MUSTAFA KARATAŞ
ALİ RIZA SOYLU
Prof. Dr. Yaşar PANCAR
Ağır Hizmet Uygulamalarında Kullanılan Sızdırmazlık Elemanlarında Yenilikler
Motor Yağları Yakıt Ekonomisi İle Aşıntı Oranlarının Karşılaştırılması
Maas Nehri Genişletme Projesi
Yrd. Dr. Doç. Hayriye Sevil ERGÜR
Kubilay SAKARYA - Sercan KARAKOÇ
HAKAN ÇELİKER
MUSTAFA SİLPAĞAR
Taş Ocağında İş Makinası Ve Konkasör Uygulamaları
Paletli Dozerlerde Üretimin Hesaplanması Ve Kullanım Teknikleri
Hibrid Ve Elektrikli Araçlar İle Enerji Tasarrufu
İnşaat Sektörü İçin Doğru Yazılım Kullanmanın Tam Zamanı
Ağır Hizmet Uygulamalarında Kullanılan Sızdırmazlık Elemanlarında Yenilikler 2
Titreten Tehlike Balanssız Lastik
Pnömatik Sislindir Tipleri Ve Özel Pnömatik Silindirlerde Uygulama Alanları
Hidrolik Sistemlerde Kullanılan Bitki Esaslı Hidrolik Sıvılar
İşitme, Gürültü Ve Şantiyecilik
Güvenli Sürüş İçin Önemli Detaylar
SERDAR EMRE GÖÇENER
SERDAR ENGİN
EMRE GÖREN
GÖKHAN TOKMAK
KUBİLAY SAKARYA - SERCAN KARAKOÇ
SEVİL YÜCEL
MUSTAFA DAĞDELEN
H. SEVİL ERGÜR
MUSTAFA SİLPAĞAR
AKO HABER
Hazir Beton Sektörü İle Yükselen İnşaatlar
İş Makinalarının Satış Sonrası Hizmetlerinde Yetkili Servis Yapısının Kurulması
ALİ GÖKCAN
UĞUR GÜLLÜ
68
Hidrolik Sistemlerde Hararet Problemlerinin Giderilmesi
Konveyör Bantları
Sıcak Havada Beton
Kaynak Hortumlarındaki Oksijen - Asetilen Geri Tepmeleri
Yeni 6331 Sayılı İsg Yasası Üzerine
BRENDAN CASEY - HAKAN ÇELİKER
ALİ RIZA SOYLU
EROL AKCAN
Newton, BE; Pryor, D; Chiffoleau, GJA; Beeson, H
ERKİN GÜLER
Teknik Değerlendirmeler
İkinci El Makina Alırken
Şantiyecilikte Göz Sağlığı
TURGAY YILMAZ
MUSTAFA SİLPAĞAR
Cam Ve Mal Güvenliği İçin Kar Lastiklerinin Önemi
Ulaştırma, Denizcilik Ve Haberleşme Bakanlığından: Araçların Yüklenmesine İlişkin
Ölçü Ve Usuller İle Tartı Ve Boyut Ölçüm Toleransları Hakkında Yönetmelik
Mineral Yağlara Su Karışmasının Yarattığı Olumsuz
A. KAMİL GÜVEN
Etkiler Ve Buna Bağlı Oluşanmekanik Ve Kimyasal Aksaklıklar
Kum Islahında Havalı Separatör Kullanımı
Silindirlerde Rulman Problemi
Yağ Seviyesi Çubuğu Yardımıyla Motor Yağı Analizi
Suudi Arabistan’da Yapılan Bir İnşaat
ÖZKAN GÜNEL - MURAT US
MUSTAFA SİLPAĞAR
Jim Fitch / Noria Corporation, Hakan ÇELİKER
ÖNCEL MOCAN
Projesinde Türk Personelin Hızlı Devrinin İncelenmesi
Havalı Soğutucular
Yeni 6331 Sayılı İsg Yasası Üzerine
M. UĞUR DOĞAN
ERKİN GÜLER
Teknik Değerlendirmeler - 2
İstihdam Açığı Var Kalifiye Eleman Yok
Yurt Dışında Çalışmaya Gideceklere Öneriler
Yenilenebilir Enerji Kaynakları
2006 Yılı Kasım Sayısı Dergimizin "Makinalarınızın Kışlık Bakı-
ALİ GÖKCAN
İ. OĞUZ ERDOĞDU
PROF DR TANAY SITKI UYAR
DURAN KARAÇAY
Mını Yaptınız Mı?" Başlıklı Makalesi.
Bina Yıkımı Yöntemleri Ve Makina İle Yıkımın Ayrıntıları
Kentsel Dönüşüm Sürecinde Mobil Kırıcılar
Kontrollü Yıkım
Shuttle Buggy Malzeme Kaldırma Ve Aktarma Makinaları
Makina Kırılması Sigortası Ve Operatör
Toplumumuzda Güvenlik Kültürü
Hidrolik Sistemlerde Kirlilik Olayı Kirlenme Tipleri Kirlenme Nedenleri Ve Korunma Yolları
Ön Düzen Ayarları
Kentsel Dönüşüm Ve Yıkım
Ana Sanayinin Gözünden İş Ve İnşaat
GÖKHAN BÜYÜKKANTARCIOĞLU
M. GÖRSEN ÜSTE
UĞUR TUTAR
MUSTAFA SİLPAĞAR
HAKAN BULUT
HALİL OLKAN
Yrd.Doç.Dr. H. Sevil ERGÜR - Cenk ÖZKURT
DURAN KARAÇAY
RAŞİT ÖZGÜL
Makineleri Sektörü Ve Geleceğine Global Bakış
İleri Yağlamanın Yakıt Tasarrufuna Etkisi
FİKRET AKBABAB
Maden Makinalarında Hidrolik Sistem Güvenli Çalışma
Yüksek Katlara Beton Basımı
Hidrolik Sıvının Sıcaklıkla İlişkisi
AHMET İPEK
ÖNDER KEPENEK
FİKRET AKBABA
Mobil Beton Pompaları Destek Ayaklarını Ayarlama
MÜSLÜM AYDIN
İş Sağlığı Ve Güvenliği Eğitim İlişkisi
BAYRAMALİ KÖSA
Yüksekte Çalışmak
MUSA ATA
Şase Kayıt Verileri
MUSTAFA SİLPAĞAR
Yazı Kara Bağlatmayın
SADETTİN ATAMAN
Teknik Eğitim Durumu, Sorunları Ve Çözüm Önerileri
DURAN KARAÇAY
Beton Pompaları Kullanımı Ve Alınması Gereken Emniyet Tedbirleri
ALP BURAK ERGÜN
İş Sağlığı Ve Güvenliği
BAYRAMALİ KÖSA
69
Hidrolik Sistemlerde Kapalı Devre Filtre Uygulamları
CEM ALTAN
Elektrik Panoların Da Aşırı Isınma
TANER AKSOY
Katriç Valflerin Özellikleri Ve İş Makinalarında Katriç Valflerin Önemi
AHMET İPEK
6331 Sayılı İş Güvenliği Kanunu Ve Madencilik Sektörü
VOLKAN OKYAY
Rotasyonmu O Da Ne
SADETTİN ATAMAN
Kaldırma Ekipmanlarında Periyodik Bakım
HALİL OLKAN
Basınçlı Gaz Tüplerinin Tehlikeleri, Taşınması Ve Depolanması
"Kaynak: T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı İş Teftiş
Küçük İnşaatlarda İş Sağlığı Ve Güvenliği İçin Kontrol Listesi
Kaynak: T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı İş Sağlığı
ve Güvenliği Genel Müdürlüğü.
OSHA (Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı)
Küçük İnşaatlarda
İSG için Kontrol Listesi Broşürü No: 48
Beton Ekipmanlarında Yağlama
ALP BURAK ERGÜN
Hidrolik Sistemlerde Arıza Nedenleri Ve Filtrasyon Teknolojisi
AHMET İPEK
Betonda Soğutma Ve Beton Santrallerinde Uygulamaları
MUSTAFA SİLPAĞAR
Trafik Güvenliğinin Sağlanmasıda Lastik Yaşı Ve Kış Lastiklerinin Önemi
ORHAN CAVİT GEREDELİOĞLU
Vinçlerde Yapılacak Periyodik Testler
HALİL OLKAN
Lıebherr Yedek Parça Sistematiği
MUSTAFA SİLPAĞAR
Kışlık Bakımla İlgili Bir Pencere
AHMET ÖZCAN
Tehlikeli Ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerine
BAYRAMALİ KÖSA
Dair Yönetmelik
Titreşim Ve Etkileri
MUSTAFA SİLPAĞAR
Dalgıç Drenaj Pompaları
Anadolu Flygt Pompa Pazarlama ve Ticaret
A.Ş.
İş Makinaları Yönetiminde Yazılım Teknolojilerinin Vizyonu
GÖKHAN TOKMAK
İş Makinalarında Kullanılan Yüksek
ALP BURAK ERGÜN
Alaşımlı Çelikler, Kaynak İşlemleri Ve
Yapısal Kontroller
Hidrolik Sistemlerde Ses Seviyesi Azaltıcı Elemanlar Ve Etkenler
AHMET İPEK
Önce Aracınıza Sonra Keyfinize Bakın
SADETTİN ATAMAN
Elektrikli Forkliftlerle İlgili Temel Bilgiler
UĞUR GÜLLÜ
İş Ekipmanlarında Bulunacak Asgari Gereklilikler
BAYRAMALİ KÖSA
Makinalarla İlgili Talimatlar
BAYRAMALİ KÖSA
Kaldırma İşlemlerinde Sağlık Güvenlik Önlemleri
Makina Emniyet Yönetmeliği (2006/42/AT, Resmi Gazete Tarihi: 03.03.2009 ve sayı: 27158)
Verimlilik Ve Operatör Eğitimi
AHMET ÖZCAN
Questıoneere İrdeleme
MUSTAFA SİLPAĞAR
Çalışanların İş Sağlığı Ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik
Resmi Gazete Tarihi/Sayısı: 15.05.2013/28648
- BAYRAMALİ KÖSA
Bitüm Paketlenmesinin Yol Yapım Firmalarına Yaptığı Muazzam Katkılar
ÖMER OKUR
Makina Temizliği Ve Hararet Oluşumları
MUSTAFA SİLPAĞAR
Hidrolik Bağlantı Elemanları Çeşitleri Ve Sızdırmazlık Yöntemleri
AHMET İPEK
İnvertörlü (Değişken Devirli) Hava Kompresörleri
MURAT ALİŞİROĞLU
Sanayi Ve Çevre
GÖKHAN KAN
Yapı İşlerinde İş Salığı Ve Güvenliği Yönetmeliği
BAYRAMALİ KÖSA
İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik
BAYRAMALİ KÖSA
Kırsal Kalkınmaya Yönelik Bir Eğitim Modeli: Köy Enstitüleri
PROF. DR. MEHMET MERT
70
Hidrolik Motorlar
AHMET İPEK
Sığınma İstasyonları
BEN JOHNSON
Lastik Depo Ve Depolama Koşulları
SADETTİN ATAMAN
El-Kol Titreşimi Hakkında Bilmeniz Gerekenler
HİLAL KINLI
Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik
Resmi Gazete Tarihi: 22.08.2013 Resmi Gazete
Sayısı: 28743
Titreşime Bağlı Gelişen Beyaz Parmak Hastalığı
Kaynak: Çalışma Yaşamında Sağlık Gözetimi
Rehberi sayfa 134
Enerji Ve Malzeme Giderlerinin Azaltılmasında Eğitimin Önemi
AHMET ÖZCAN
Hidrolik Hortumlar Ve Hortumdaki Kaçakların Tehlikeleri
DR. TEVFİK SEVERENGİZ
Su Yatak Arızasına Nasıl Sebep Olur
MEHMET KARATATAR
Teknikterimler Sözlüğü
MUSTAFA SİLPAĞAR
Performans Bilgilerinin Lastik Üzerine Yazılması Zorunluluğu
Hava Emiş Kesme Valfleri
GALİP ŞİMŞEK , ÜMİT KOCAKAYA,
CUMALİ KORKMAZ
Hava Motorlarında Düşük Devirlerde Yüksek Tork Elde Edilmesi
SEVAN ERKAN
İş Sağlığı Ve Güvenliği, Eğitim
BAYRAMALİ KÖSA
Pabuçlar
MUSTAFA SİLPAĞAR
İş Sağlığı Ve Güvenliğine Genel Bakış
BAYRAMALİ KÖSA
Ex-Proof Valflerde Yenilikler Uygulama Alanları Ve Seçim Kriterleri
ERDEM KARAOĞLU
Elektrik Tehlikeleri
ARZU YÜKSEL
Elektrik Tehlikeleri
BİROL TEMEL
MUSTAFA SİLPAĞAR
Dış Cephe Asansörleri
A. TURGAY DURAL
Makinalarda Performans Ölçümleri Ve Değerlendirilmesi
SEMİH KARAÇELEBİ - ORKUN ERKUŞ
Hidrolik Valf Çeşitleri Ve Çalışma Yöntemleri
AHMET İPEK
Hidrostatik Güç İletim Sistemi İle Yürütülen
İBRAHİM İRDEM
Tier 4 Dizel Motorlu Araçlarda, Motor Devrinin Müsade Edilen Hız Limit Değerleri
Üzerine Çıkmasının Engellenmesi
Aşırı Gresajın Sakıncaları
Josh Pickle, Noria Corporation
Çeviren: ERHAN ERKEN
Hidrolik Pompada
AHMET İPEK
Arıza Sebepleri Ve Çözüm Yolları
İş Sağlığı Ve Güvenliği, Yükümlülükler
BAYRAMALİ KÖSA
Ramak Kala”Lar Hakkında Ne Yapılmalı?
BİROL TEMEL
MUSTAFA SİLPAĞAR
Yönlendirilebilir Yatay Sondaj Teknolojisi
H. ŞÜKRÜ KAYACILAR
Kendinden Delgili Tahkimat Saplamaları
MUSTAFA SİLPAĞAR
Kazıcı-Yükleyiciler İçin Açık Merkezli Mobil Yön Kontrol Valflerinin Tasarım Esasları ve
MURAT BAHTİYAR - TANER DOĞRAMACI
Bu Valflere Uygulanan Testler
Basınçlı Gaz Tüplerinin Dolum ve Periyodik Muayenelerinin Usul ve Esaslarına İlişkin Tebliğ
BAYRAMALİ KÖSA /
Hidrolik Hortumların Yeni ISO Standardına Göre Sınıflandırılması
AHMET TAŞ
71
Evde Ergonomi
Yaşama Sanatı Dergisi / Sayı 36
Doç. Dr. Betül BAKAN / Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon A.D. / Turgut Özal Üniversitesi Tıp Fakültesi
Ergonomi iş yükü ve çalışma gücünün en iyi şekilde dengelenip hem çalışanın sağlığını
korumayı, hem de üretimin artmasını hedefler. İnsanın çalışırken aşırı zorlanmalar yüzünden yıpranmasını, sakatlanmasını önler Bu uyum sayesinde iş başarısını ve yaşam
kalitesini artınr.
Ergonomi sözcüğü, Yunanca “ergo” ve “nomos” sözcüklerinden oluşmaktadır. Ergo (iş) + nomos (kural / yasa)
anlamına gelmektedir.
organları ilgilendiren ciddi sakatlanmalara yol açabilir.
Ergonomi; “çalışılan ve yaşanan çevrenin, yapılan işin
insan özelliklerine uygun olarak düzenlenmesi” disiplini
olarak tanımlanabilir. İş yükü ve çalışma gücünün en iyi
şekilde dengelenip hem çalışanın sağlığını korumayı, hem
de üretimin artmasını hedefler. İnsanın çalışırken aşırı zorlanmalar yüzünden yıpranmasını, sakatlanmasını önler. Bu
uyum sayesinde iş başarısını ve yaşam kalitesini artırır.
Fonksiyonel olarak yanlış tasarlanmış bir evde, ergonomik oranlar korunmamışsa yaşam ek bir yorgunluk getirir
ve hatta günlük yaşam aktiviteleri sırasında sakatlanmalara
ve mekanik kas-iskelet sistemi hastalıklarına sebep olabilir.
İster ev hanımı, isterse ofis çalışanı veya fabrika işçisi
olsun kişi iş yaparken vücudunu doğru / dengeli kullanmazsa ve çalışırken kullandığı aletler, makinalar, masa,
sandalye vb. yardımcı araç gereçler vücut yapısına uygun
olmazsa bel, boyun, el, el bileği, eklem, sırt, diz ve diğer
74
Yaşamı kolaylaştıran her türlü ürünün insanın fiziksel
özelliklerine uygun olarak tasarımı bir zorunluluk olmaktadır.
Salonda seçilen kanepe ve koltukların ergonomisi, yüksekliği ve oturma derinliği, koltukların birbirine göre bakış
açıları, televizyonun konumu sağlığımız açısından çok
önemlidir.
Oturduğumuz koltukta dik oturabilmeliyiz. Koltuğun
derinliği ve yüksekliği sırtımızı tam yaslamaya izin vermeli,
kaykılarak oturmak zorunda kalmamalıyız. Oturduğumuzda
ayaklarımız yere değmeli ve dizlerimiz kalça seviyesinden
lerindeki konutlarda mutfak donatılarının optimum çalışma
yükseklikleri ile ev kadınlarının antropometrik ölçüleri tespit
edilmiş; tezgah, evye ve pişirici için en uygun yüksekliğin
89 cm, derinliğin 40-73 cm, masa yüksekliğinin 67 cm,
oturma yüksekliğinin 43 cm olması gerektiği bildirilmiştir.
Mutfak elemanlarının yerleşimi kadar mutfaktaki malzemelerin yerleşimi de önemlidir. Örneğin ağır veya sık kullanılan kap kacak ve malzemeler daha çok kol yüksekliğine
yerleştirilmeli, hafif malzemeler ise raf altlarına konulmalıdır.
Aksi takdirde ağır malzemeleri alçak seviyeden kaldırırken
hem belimize, hem de kolumuza aşırı yüklenilecektir
yüksekte kalmamalı. Koltuğun sırt kısmı en az kürek kemiklerimizin alt ucuna dek uzanmalı ve belimizi kavramalı.
Kollarımızı rahatlıkla yerleştireceğimiz kollukları bulunmalı.
Özellikle boyun ve bel rahatsızlığı olan kişiler televizyonu açılı pozisyonda değil karşılarına alarak doğrudan
seyretmeli ve televizyon 1/3 üst kısmı göz hizasında olmalı.
Bunlara dikkat edildiğinde iskelet sistemimizin yorgunluğunu akşam evimizde atabiliriz.
Salondan sonra özellikle kadınların en çok zaman
geçirdiği yer mutfaktır. Mutfakta geçirilen zaman içinde
hep bir hareket vardır. Mutfak elemanlarının yerleşimi çok
önemlidir. Yanlış yerleşimli bir mutfak bel, sırt, kol ağrılarına
davetiye çıkaracaktır. Mutfakta buzdolabı, lavabo, ocak üçgeni doğru kurulmalıdır. Örneğin buzdolabının kapağı bu
üçgenin içine açılmalıdır. Bu üçgenin mesafeleri çok uzak
olmamalı ve vücut ritmine uygun uzaklıkta yerleştirilmelidir.
Vücut ritminden kastedilen bu üçgenin elemanları arasındaki mesafelerin tam adım uzaklığında olması ve adımlamaya başlanan ayakla sonlanmasıdır. Bulaşık makinesi
sağ el kullanan insanlar için lavabonun sağında olmalıdır.
Tezgah yüksekliği kişinin boyuyla orantılı olmalı, kişi tezgahı kullanırken dirsek açısı 120 derece civarında olacak
şekilde belirlenmelidir. Ankara’nın kırsal ve kentsel kesim-
Mutfaklarda sıkça kullandığımız fırınlar gövde seviyesinde olmalıdır, sürekli eğilip doğrulmak bel problemlerine
neden olabilir. Yeni buzdolabı alanların derin dondurucu
kısmı aşağıda olanları tercih etmesi daha kullanışlıdır. Derin
dondurucular sık kullanılmadığı için sık sık eğilip kalkmak
zorunda kalınmayacak ve böylece bel- omurga zorlanması
olmayacaktır.
Mutfakta yüksek bölümlere uzanmak için mutlaka bir taburemiz olmalıdır. Bu taburenin de çok sağlam ve dengesi
iyi olmalıdır.
Yatak odasında vücut sağlığımız için en önemli faktör
yattığımız yataktır. Yatak sert ve düz olmalı, vücut ağırlığı ile
yaylanmamalıdır. Baş ve gövde uyum içinde olmalıdır. Yastık çok alçak veya çok yüksek olmamalı, boyundaki çukurluğu destekleyecek kadar olmalıdır. Çok yumuşak yastıklar
zararlıdır. Ayrıca çok sert ve yüksek yastıklar başın askıda
kalmasına ve boynun zorlanmasına sebep olur.
Evimizde kullandığımız eşyaların ve mimarî elemanların
yükseklikleri çok önemlidir. Lâvaboda elimizi yıkarken çok
eğilmemize gerek kalmıyorsa, klozet yüksekliği zorlanmadan oturup kalkmamıza izin veriyorsa veya yanına bir de
tutamak konmuşsa, yatağımızdan kalkarken dizlerimize
yüklenmek zorunda kalmıyorsak, dolabımıza elbisemizi
asarken aşırı uzanmak zorunda kalmıyorsak hem sağlıklı
hem de mutlu yaşarız.
Çalışma düzlemine basınç uygulayarak gerçekleştirilen
ütü yapma, oklava ile hamur açma vb. eylemler için uygun
Salondan sonra özellikle kadınların
en çok zaman geçirdiği yer mutfaktır.
Mutfakta geçirilen zaman içinde hep
bir hareket vardır. Mutfak elemanlarının
yerleşimi çok önemlidir. Yanlış yerleşimli
bir mutfak bel, sırt, kol ağrılarına davetiye
çıkaracaktır. Mutfakta buzdolabı, lavabo,
ocak üçgeni doğru kurulmalıdır.
75
tezgah yüksekliği, ayakta dirsek yüksekliğinden 12,2 cm
aşağıda olmalıdır. Oysa ütü masamızın yüksekliği doğru
değilse o ütü bizi iki kat daha fazla yoracaktır.
Evimizde merdiven yükseklikleri de sağlığımız ve vücut
mekaniğimiz açısından çok önemlidir. İdeal bir merdiven
yüksekliği 15-18 cm. arasında olmalıdır. Merdiven yükseklikleri eşit olmalıdır. Özellikle diz problemi olan kişiler yüksek basamaklı veya eşit olmayan yükseklikte basamaklı
merdivenleri kullanmakta zorlanabilir.
Diğer bir sorun da evin çok yüksek olmasıdır. Ortopedik
açıdan evler özellikle orta yaşın üzerindeki kişiler için çok
katlı olmamalıdır. Villa tipi evler ise 2 katı aşmamalıdır. Üst
kat daha çok yatak odalarına ayrılmalı, alt kat ise gündüz
yaşanan mekan olmalı ve gün içindeki tüm ihtiyaçlara karşılık vermelidir. Böylelikle sık sık merdiven inip çıkma zorunluluğu olmamalıdır.
Hayatımızın büyük bölümünü geçirdiğimiz evimiz, günün yorgunluğunu atarak vücudumuzu dinlendirdiğimiz
yer olmalıdır aynı zamanda. Böylelikle yeni güne tazelenmiş olarak başlayabilir, işimizde ve sosyal ilişkilerimizde
daha dinamik ve başarılı olabiliriz. Bu da ancak ergonomik
olarak uygun tasarlanmış bir ev ile mümkündür.
Kaynaklar
1. Arezes PM, Dinis-Carvalho J, Alves AC. Workplace ergonomics in
lean production environments: A literature review. Work. 2014 Sep
Doi:1610.3233/WOR-141941
2. Olson R1, Wipfli B2, Wright RR3, Garrigues L4, Nguyen T5, López
de Castro B6. Reliability and validity of the Home Care STAT (Safety Task Assessment Tool). Appl Ergon. 2014 Jul;45(4):1157-66. doi:
10.1016/j.apergo.
3. Yıldırım K, Hacıbaloğlu M. Konut Mutfakları İle İlgili Ergonomik Bir Araştırma. Temmuz 2000 Cilt:13 No:3 Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
4. Eriç M, Ersoy H, Yener E. “Günümüz Konutunda Rasyonel Donatım”,
Teknografik Matbaası, İstanbul, 1986.
5. Baytin, N. Konut Islak Mekanları. Tübitak Yayınları No:45, Ankara,
1980.
Yanlış Doğru
1
Yürürken veya ayakta dururken vücudunuzun dik bir pozisyonda olmasına
özen gösterin. Ağırlığınızı her iki bacağınıza eşit olarak paylaştırın. Ayakta dururken her iki omuz ve kalçanızın aynı hizada
olmasına dikkat edin. Doğru duruşta çene
içeri çekilmiş, baş dik, sırt ve bel düzdür.
Bu duruşta kulaktan yere indirilen dik
çizgi omuz ve kalçanın ortasından ve ayak
bileği önünden geçer. Ayakta dururken
sırt kambur, bel çukur, karın öne sarkık,
göğüs yassılaşmış ve çene öne çıkmış
olursa bu yanlıştır. Böyle bir pozisyon bele
rahatsızlık verirken iç organlar da basınç
altında kalır.
2
Bahçede- evde çalışırken de uzun
saplı aletleri tercih edin.
Elektrikli süpürgeyle veya paspasla
yerleri temizlerken öne doğru eğilmeyin ve
belinizi dik bir pozisyonda tutmaya gayret
edin. Bu nedenle uzun saplı süpürge kul-
3
4
5
lanmak daha yararlı olacaktır.
Ütü yaparken tek ayağınızın altına 15-
20 santimetre yükseklikte bir cisim koyarak hafifçe yükseltin, belinizin rahatladığını
göreceksiniz. Bir süre sonra basamağın
üzerine öbür ayağınızı koyun.
Yatağınız sert olsun. Yattığınız zaman
vücudunuz yatağa gömülmesin. Vücudu
değişik şekillere sokan, stabil olmayan
yumuşak veya çöküntülü yataklar sağlıklı
değildir. Altında sunta veya tahta olan yataklar ile üzerine yatıldığında omurganın
fizyolojik kıvrımlarına uyum gösterebilen
kaliteli ortopedik yatakları tercih edin.
Koltukta kitap okurken sırtınız arkaya
yaslanmış ve başınız dik pozisyonda olmalı. Baş ve boyun öne eğilmiş şekilde
okumak beli-boynu rahatsız eder.
Yanlış Doğru
Doğru
Yanlış
Yanlış Doğru
76
Yanlış Doğru
Yanlış Doğru
Menisküs
Yaralanmaları
Sağlıkta Adres Başkent Dergisi / Sayı 16
Doç. Dr. Rahmi Can AKGÜN / Ortopedi ve Travmatoloji ABD / Başkent Üniversitesi Hastanesi
Esasında çok sık duyarız menisküs kelimesini. Doktorlar olarak çoğu zaman kullanıldığı cümleler bizde bir tebessüm oluşturur. ‘Menisküs olmuşum’, ‘Galiba menisküsüm var benim’,’Yoksa ben menisküs müyüm doktor bey?
‘. Aslında bunların hepsinde kastedilen şey hepimizde olan
menisküs dediğimiz diz içerisindeki fibrokartilaj yapıdaki
(ne çok yumuşak ne de kıkırdak kadar sert) oluşumların
yırtılmasıdır.
Menisküsler dizimizde iç ve dış olmak üzere iki adet
bulunmaktadır. Şekil olarak yarımay, C harfi veya fasulye
şekline benzerler. Ortalama genişlikleri 9-10 mm kalınlıkları
78
ortalama 3-5 mm civarındadır. İleri yaşlarda yıpranarak bu
kalınlıklarını kaybederler. Dizin hareketleri esnasında dış
menisküs içtekine göre daha fazla hareket eder. Bunun
sebebi iç menisküsün dizin çevresindeki kapsül dediğimiz
yapılara daha iyi bağlı olmasındandır.
İyi de bu menisküsler ne işe yararlar?
Menisküslerin birincil görevi diz eklemi içerisine gelen
yükü dağıtmaktır. Ayakta dik dururken dize gelen yüklerin
%50 si menisküsler üzerinden geçerken, dizimizi 90 derece büktüğümüzde yüklerin %85’i menisküsler üzerinden
aktarılır. Aynı zamanda şok emici özellikleri vardır. Eklemin
içindeki kayganlaştırıcı özelliğe katkıda bulunur. İç menisküs ön çapraz bağla beraber dizin öne doğru kaymasını
önleyen ikincil bir etkiye de sahiptir.
Menisküs yırtığı denilen şey spor yapanlarda olmaz
mı? Bende de olabilir mi?
Evet, özellikle genç yaşlarda oluşan menisküs yırtıkları
spor yapılırken geçirilen travmalar sonrasında oluşmaktadır. Ancak ileri yaşlardaki menisküs yırtıklarında yıllar içinde
yıpranıp incelmiş menisküsler hafif bir yere ters basma esnasında, çömelirken bile olabilmektedir.
Menisküsümün yırtıldığını nasıl anlarım?
Menisküs yırtıklarında hastalar genellikle travma veya
özellikle vücudumuzu döndürme hareketi esnasında dizin
çoğunlukla iç kısmında zaman zaman dış kısmında ani batıcı bir ağrı duyarlar. Büyük bir kısmı dizinden o esnada bir
ses geldiğinden şikayet ederler. Olayın ardından basarken
ve özellikle dönüş hareketlerinde ağrıdan yakınırlar. Hatta
bazı hastalar yatakta dizlerini birbirine acıdan değdiremediklerini söylerler. Bu bulguların hiç biri aslında menisküs
yırtıklarına özgü değildir. Başka dokuların yaralanmalarında da görülebilmektedir. Böyle bir ağrı sonrası en doğru
şey bir ortopedi doktoruna muayene olmaktır.
Bir arkadaşımın menisküsü yırtıldığında dizini hiç
oynatamamıştı? Bu neden oluyor?
Menisküsler birçok şekilde yırtılabilir. Yırtığın büyüklüğü,
yeri ve şekli çeşitli mekanik problemlere yol açabilir. Kova sapı
yırtığı ve fleb şeklinde (büyük bir menisküs parçasının hareketli
79
olması) olan yırtıklarda menisküs parçaları eklem aralığına girerek diz hareketlerini kısıtlayıp dizin bükülü bir vaziyette durmasına ve ağrıya yol açabilir. Bu durumda cerrahi kaçınılmaz
bir hal alacaktır. İç menisküs yırtığı olan kişiler iç menisküsün
dizin öne doğru gitmesini engelleyici ikincil etkisi ortadan kalktığı için boşluğa basma hissi, güvensizlik hissi yaşayabilirler.
Menisküsüm yırtıldığında ilaçla tedavi edilebilir mi?
Her menisküs yırtığına cerrahi olarak müdahale etmiyoruz.
Özellikle ileri yaşlarda dejeneratif yırtık denilen menisküsün
yaşlanıp yıpranmasına bağlı olarak herhangi bir yaralanma geçirmeden oluşan yırtıklarda ilk olarak ödem ve ağrıyı giderici
ilaçlarla şikayetleri yok etmeye çalışıyoruz. Eğer hastanın şikayetleri ilaçlar ve sonrasında verilen diz çevresi kaslarını güçlendirici egzersizlerle geçiyorsa cerrahi tedavi gerektirmez.
Menisküsler kendi kendine iyileşebilirler mi?
Menisküslerin kötü yanlarından biri sadece kenarlardaki %10-%25 lik bir alan damarlardan zengindir ve bu bölgeler iyi beslenebilir. Ortaya doğru yaklaştıkça beslenmesi
sadece eklem sıvısından olmakta bu yüzden kenardaki iyi
beslenen %10-25 lik bölge dışında iyileşme kapasitesi çok
ama çok düşük olmaktadır.
80
İyileşmesini artırmak için ek gıdalar, kalsiyum desteği hatta kelle paça gibi çorbalar içmek gerekli midir?
Düzenli ve yeterli beslenen kişilerde ek protein ve kalsiyum alma ihtiyacı yoktur. İçilecek veya yenilecek herhangi
bir yiyeceğin iyileştirmeye pozitif yönde etkisini gösteren
herhangibir yayın yoktur. Bunun tam tersi olarak yendiğinde iyileşmeyi azaltacak bir yiyeceğin varlığı da bilimsel olarak kanıtlanmamıştır.
Menisküs yırtığı olup olmadığımı anlamak için nasıl
bir tetkik yaptırmam gerekli?
Aslında bize dizde ağrı şikayetiyle başvuran bir çok
hasta bize hemen magnetik rezonans görüntüleme(MRG)
isteyip istemeyeceğimizi sorar. Bizim için tanıyı koymamıza en yararlı olan şeyler ise hastamızın bize anlattığı şikayetlerinin hikayesi ve muayene esnasında saptadığımız
bulgulardır. Bundan sonra ilk istediğimiz tetkik hastamızın
direk grafileri olmaktadır. Bu hemen elde edip değerlendirebileceğimiz bir tetkiktir. İleri yaştaki hastalarda halkın
kireçlenme dediği osteoartritte eklem kıkırdağı da meniskülerle beraber hasar gördüğünden bunlarda tedavi şekli
sadece menisküs yırtığı olan bireylerden farklılık göster-
mektedir. Şüphede kalınan durumlarda veya cerrahi planlanan hastalarda çekilir. Yapılan çalışmalarda magnetik
rezonans görüntülemenin menisküs yırtığını göstermedeki başarı oranları %75-80 civarındadır. Görüldüğü gibi
%20 gibi bir hasta grubunu atlama şansı vardır. O yüzden muayene bulguları tedavi planlaması açısından çok
önemlidir. Toplumda kapalı alana girme korkusu olan bir
çok kişi olduğundan MR görüntüleme olmadan bazen tedavi planlamasını yapmak gerekmektedir.
Ne zaman cerrahi tedavi gerekir?
Özellikle travma sonrası dizde kilitlenme ile gelen menisküs yırtıklarına artroskopik cerrahi işlem yapılmalıdır.
Çünkü burda artık mekanik bir problem vardır ve ortadan
kaldırılması gerekmektedir. Sık sık dizde takılma hisseden,
dizde tekrarlayan şişlikleri olan ve menisküs yırtığı tanısı
alan hastalarda artroskopik cerrahi gerektiren hasta grubundandır. Belirgin bir mekanik bulgusu olmadan (takılma,
kilitlenme, boşluğa basma hissi) ağrısı olan hastalarda 3
ay ödem ve ağrıyı giderici ilaçlar yanında, egzersiz, soğuk
uygulama sonrası ağrıları geçmiyorsa, menisküs problemi
yaşadıkları bölgede de hassasiyetleri varsa artroskopik girişim yapılabilir.
Artroskopi dediğiniz işlem nasıl bir uygulama?
Artroskopi küçük deliklerden girilerek eklemin özel bir
kamera sistemi ile canlı olarak gözlenmesi ve bu esnada
tedavi için gereken işlemlerin yine küçük deliklerden özel
ortopedik aletlerle yapılmasıdır. Genellikle 1 cm’lik 2 küçük
delikten işlemler yapılmaktadır. İşlem esnasında genellikle
spinal anestezi (belden uyuşturma) kullanılır. Genel anestezi genellikle spinal anestezinin yapılamayacağı durumlarda veya hastanın genel anestezi almak yönünde isteği
olduğunda uygulanır. Ameliyatını izlemek isteyen hastalarımıza artroskopi esnasında durumlarını ekrandan anlatarak
yaptıklarımızı izlemelerini sağlıyoruz. Bu tabi spinal anestezi alan hastalarda mümkün. Böylelikle hastalar dizleri içerisindeki problemli alanları görüp bunlar için neler yaptığımızı izleyebiliyorlar.
Menisküs yırtığı için artroskopi esnasında nasıl bir
işlem yapılıyor?
Daha önce de belirttiğimiz gibi menisküsler faydalı
yapılardır. Bir menisküsün tamamı alındığında o taraftaki eklem yüzeyine binen güçler 2-3 kat artmakta ve bunun sonucunda daha erken zamanlarda kıkırdak hasarı
ve halkın kireçlenme dediği osteoartrit oluşmaktadır. Bu
nedenle özellikle iyileşme kapasitesinin fazla olduğu
menisküs kenar kısımlarına yakın yırtıklarda tamir etmeyi
başta düşünmek gerekmektedir. Son yıllarda artroskopik
özel dikiş materyalleri ile bu yırtıkları tamir etmek daha
kolay bir şekilde mümkün olmaktadır. Tamir edilemeyecek kadar kötü yırtıklarda yırtık bölgenin alınması tedaviyi oluşturmaktadır.
Artroskopi sonrası hastanede kaç gün kalacağım ve
ameliyat sonrası ne zaman yürüyebilirim?
Artroskopi işlemi hiç hastaneye yatmadan günübirlik
yapılabildiği gibi genellikle 1 gün hastanede kalarak da
yapılmaktadır. Diz içerisine sıvı birikmesini önleyici bir diren konulur ve 1 gün sonra bu pansuman yapılırken çekilir.
Eğer sadece menisküsün bir kısmı alınmış tamir yapılmamışsa hastanın yürümesinde herhangibir sakınca yoktur.
Genellikle tek bir koltuk değneği desteğiyle 1 hafta basmak
yeterli olmaktadır. Eğer tamir yapılmışsa tamirin şekline
göre cerrahın ön gördüğü birkaç haftalık sürede tam yük
vermeye ve bazı hareketlere kısıtlama getirilebilir. Hastalara fizyoterapistimiz eşliğinde egzersizler yaptırılıp, evde
yapacakları anlatılır. Genellikle düşük olasılıkta da olsa
oluşabilecek emboli riskine karşı kan sulandırıcı ilaçlar 2-3
hafta boyunca verilir.
Benim hem menisküsüm hem de ön çapraz bağımda yırtık varmış. Sadece menisküs ameliyatı olsam olur
mu?
Bir çok ön çapraz bağ yaralanması menisküs yırtıklarıyla beraber olmaktadır. Doğru olan özellikle 50 yaş altı
hastalarda hem menisküse hem de ön çapraz bağ yırtığına
aynı anda müdahale temektir. Sonuçların bu şekilde yapıldığı takdirde çok daha iyi olduğu binmektedir.
Menisküs ameliyatından sonra tekrar menisküsüm
yırtılır mı?
Eğer sadece menisküsün bir miktarı alınmış veya menisküs tamiri yapılmışsa aynı şekilde bir yaralanma geçirilirse menisküs yırtığı oluşabilir. Ama bu yapılan artroskopik
girişime bağlı oluşmaz, travma nedeniyle olur.
Menisküs nakli yapılabilir mi?
Son yıllarda menisküsün tamamının travma nedeniyle
zarar gördüğü genç hastalarda kadavradan menisküs nakilleri yapılabilmektedir. Başarı oranları şu an için 10 yıllık
periyotta %75-85 civarındadır.
Benim de dizlerimde hem kireçlenme varmış hem de
menisküslerim yırtıkmış. Artroskopi ameliyatından fayda görür müyüm?
Osteoartrit (kireçlenme) zemininde oluşan menisküs
yırtıkları ayrı olarak değerlendirilmelidir. Eğer ileri derece
bir osteoartrit varsa hastalar sadece artroskopi ile menisküse yapılacak işlemden fayda görmezler. Şikayetler devam eder. Böyle hastalarda daha farklı ameliyatlar gerekmektedir.
Sonuç olarak menisküs yırtıkları kişiden kişiye değişiklik gösteren iyi bir ortopedik muayene gerektiren bir durumdur. Tedavilerden hastalar oldukça fayda görmektedir.
Dizde bu tip şikayetleri olan hastalar derhal bir ortopedi
doktoruna başvurmalıdır.
81
TeknikTerimler Sözlüğü
Bu sözlüğün hazırlanmasında iş makinaları
tatbikatında şantiyelerde çalışanların gündelik
hayatlarında kullanmak gereği duyacağı
ingilizce kelime ve deyimlerin türkçe
karşılıklarının belirlenmesi amaçlanmıştır.
Akademik bir karşılıktan ziyade, her
seviyeden insanın anlayacağı ve de
halihazırda kullanılan ifadelerin seçilmesine
gayret edilmiştir. Burada bulunmayan deyim
/ kelimeler ve farklı kullanılışlar ile ilgili
önerilerinizi derneğimizin bilgi@ismakinalari.
org.tr e-posta adresine bildirmenizi rica
ederiz. Saygılarımızla.
Mustafa SİLPAĞAR / Makina Yüksek Mühendisi/ Limak İnşaat, Sanayi ve Tic. A.Ş
Piston ring
Piston segmanı
Compression ring / oil ring
Kompresyon segmanı / Yağ segmanı
Piston ring compressor
Segman takma gömleği
Piston rod Piston kolu - Biyel kolu
Piston skirt
Piston eteği
Piston type pump
Piston tipi pompa
Pitch
Hatve , adım (Dişli ve civatalarda)
Pit / Open pit mining
Ocak / Açık ocak işletmeciliği
Pitting
Karıncalanma, malzeme dökülmesi
Pivot / Pivot pin
Mihver, dönme ekseni / Belden kırma pimi
Plain washer
Pul, rondela
Planer
Planya tezgahı
Planetary Carrier
Planet (Gezegen) taşıyıcısı
Planetary gear
Planet (Gezegen) dişli
Plant
Fabrika,Tesis, bitki ekmek
Plastic hammer / rubber hammer
Plastik çekiç / Kauçuk çekiç
PlatePlaka
PlatedKaplamalı
Platform
Zemin, çalışma yeri Play
Gezinti, oynamak
PLC (Programable logic control)
PLC (programlanabilir lojik kontrol)
Pleat of filter element
Filtre elamanın pliseleri /katlamaları
PliersPense
PlugTapa
Plugged filter
Tıkanmış filtre
Plumbing tools
Tesisatçı takımları (sıhhi tesisat işlemleri)
Plunger
Elaman, yakıt pompa pistonu, hidrolik valf pistonu
Plus
Artı , ilave, sıfırdanyüksek
Ply rating PR
Lastiklerde kat muadili
PMP Polymer Modified Bitumen
Polimer modifiye bitüm
Pneumatic / Pneumatic brake
Havalı, hava ile işleyen / Havalı fren
Pneumatic hammer
Havalı çekiç
Pneumatic tire asfalt compactor
Lastikli asfalt silindiri - Vabil
Pocket / pocket knife Cep / çakı
Point Nokta , tırnak, kırıcı ucu
82
Pointer
Gösterge ibresi, işaret edici
Polarity
İki kutupluluk, PoleKutup
Polish
Cilalamak, parlatma, fitil çekme
Pollution
Kirlilik, kirletme
Polyester / Polyester sling
Polyester / Polyester sling
PolyurethanePoliüretan
Pond
Havuz, göl
Poor
Güçsüz, zayıf
Poppet valve
Popet valf
Pore
Delik, göz, aralık
Porous
Gözenekli, delikli
Porosity
Geçirgenlik (filtrelemede)
Port
Delik, geçiş kanalı (hidrolik) / liman (nakliyat)
Air port
Hava limanı
Suction port / Discharge pomp
Emme tarafı / Basma tarafı
Portable / Mobile
Taşınabilir, seyyar Portable air compressor / Mobile air compres. Seyyar hava kompresörü
Portable crane Gezer vinç
PositionKonum
PossibleMümkün
PotentiometerPotansiyometre
Pour point
Akma noktası
Pour point depressant
Akma noktası düşürücü PowderToz
Power / Power loss
Güç / Güç kaybı
Power control
Güç kontrolü
Power plant
Enerji santrali
Powershift transmission
Yağ basınçı ile kavraşan şanzuman
Power train
Güç aktarma sistemi
PPC Proportional Pressure Control
Oransal basınç kontrolü
PracticalPratik
Precaution
Tedbir, önlem
PrecipititationTortu
PrecisionHassas
Precleaner Ön temizleyici
Precombustion chamber
Ön yanma odası
Predelivery
Teslimden önce
Predictable
Tahmin edilebilir
Preheat
Ön ısıtma
Preload
Ön yükleme
PreparationHazırlık
Preset
Önceden ayarlanmış / kurulmuş
Present
Sunmak, takdim
Press
Bastırmak, sıkıştırmak
Press fit
Sıkı geçme
Pressure / Atmospheric pressure Basınç / Atmosferik basınç
Pressure drop
Basınç düşmesi
Pressure gauge
Basınç göstergesi, basınç saati
Pressure plate
Baskı plakası
Pressure switch
Basınç müşiri
PreventÖnlemek
Preventive maintanence
Önleyici bakım
Price / Price list / Unit price
Fiyat / Fiyat listesi / Birim fiyat
Primary
Birinci, ön, ilk
Primary element
Ön eleman, birinci filtre
Primary filter (screen)
Ön filtre (süzgeç)
Priming pump
Besleme pompası
Principle
Esas, ilke
Priority / Priority valve
Öncelik / Öncelik valfi
Private / Private sector
Özel / Özel teşebbüs
Probable
Muhtemel, olası
Problem
Sorun, arıza
Procedure
İşlem, iş sırası
Produce / Product / Production
Üretmek / Mamül - ürün / Üretim
Productivity
Üretme gücü, verimlilik
Profit
Kar, kazanç
Propel control lever
Yürüyüş kontrol kolu
Propeller shaft / drive shaft
Tahrik şaftı
Proper
Uygun, doğru
Proportional
Oransal, orantılı
Protection
Koruma, Koruyucu
Protrusion
Taşma, çıkıntı
Proximity switch Yaklaşım algılayıcısı
Protector (Shank)
Koruyucu (Riper şankı)
ProvenKanıtlanmış
PSI Pounds per Square Inch
Paund / inc kare olarak basınç değeri
PTO Power Take Off
Yavru şanzuman , güç alma kutusu, kuyruk mili
Public sector
Kamu sektörü
Publication
Yayın, ilan etme, neşriyat
Pull
Çekmek, çek
PullerÇektirme
Two leg universal puller /tree leg pullers Genel maksatlı iki ayaklı çektirme / Üç ayaklı çektirme
Pullers with two floating legs
İki gevşek ayaklı çektirme
PulleyKasnak
Pull eye
Çektirme halkası
Pull hook
Çekme kançası
PulsationTitreşim
Pulse sensor / Magnetic pick up sensor Devir okuyucu (Şanzumanda)
Pump / Pump drive
Pompa / Pompa tahrik
Punch / Pin punch
Delmek, zımba / delik zımbası
Puncture
Patlak, delik
PurchaseSatınalma
Pure
Saf, katıksız
PurpleMor
Purpose
Amaç, maksat
Pushİtmek
Push arm
İtme kolu
Push block (Cushioned)
İtme bloku (yastıklı) (Sıkrayperlerde)
Push frame
İtme şasesi
Push plate
İtme plakası
Push-pull cylinder
İtme çekme silindiri
Push-pull skrayper
Dozerle itilen skrayper
Push rod
İtici çubuk , kaval
Pusherİtici
PutKoymak
Putty knife
Spatula
Pyrite iron ore
Piritli demir cevheri
Quality / Quality control
Kalite, nitelik / Kalite kontrol
Quantitiy (Qty)
Miktar
Quarry
Taş ocağı, maden
Quarry bucket
Maden kovası
Quart
1/4 galon , 0.95 litre
QuarterÇeyrek
QuartzKuvars
Quay / ex quay
Rıthım, iskele / İskele teslimi
Quenching zone
Soğuk bölge
QuickÇabuk
Quick drop valve
Çabuk indirme valfi (Dozerlerde bıçak kaldırma silindirine
ait)
Quick return valve
Çabuk geri getirme valfi
QuietSessiz
Race (bearing)
Bilezik, zarf, kafes (rulman)
RackKrameyer
Radial / Radial drill
Radyal, dik / Dik matkap (Atelyö tezgahı)
Radial seal air filter
Dik sızdırmazlık contalı hava filtresi
Radiation
Işın yayınımı RadiatorRadyatör
Radiator cap
Radyatör kapağı
Radiator core
Radyatör peteği
Radiator grill - Radiator guard
Radyatör muhafazası, sineklik
Radiator hose / Bottom rad. Hose
/ Upper rad.hose
Radyatör hortumu / Alt rad. Hortumu / Üst rad. Hortumu
Radio / Radio control
Telsiz, radyo / Uzaktan kumanda
Radioactive
Radyoaktif, ışınım yayan
Radius
Yarıçap Radius
Vinçlerde makine dönüş eksni ile yük düşey ekseni
arasındaki mesafe
Rail / Railroad-railway
Ray / Demiryolu
Rain / Rain cap Yağmur / Ekzost borusu yağmur kapağı
Rain traps
Yağmur kapanı (Ekzost borusunda)
RainyYağmurlu
Raise Yükselme, kaldırma (damper)
Raise bore machine / Raise bore head
Alttan yukarı şaft açan makine (Madencilik)/
Makinanın delme kafası
Range
Alan, saha, aralık, son sınır
RAP Recycling Asphalt paving
Geri dönüşüm asfalt kaplaması
RapidHızlı
RatchetCırcır
Ratchet handle
Cırcır kolu
Rate
Hız, değer, oran
Rated / Rated load
İtibari / Öngörülen yük
Rating
Verim, RatioOran
RawHam
Reach boom
Uzun bom
Reach of machine
Makina erişim mesafesi
Reach Stacker
İstifleme makinası (limanlarda konteynır istifleyen özel
forklift)
Empty Reach Stacker
Boş konteyner forklifti - Asansörlü konteynır forklifti
Load Reach Stacker
Teleskopik (uzama) bomlu konteynır forklifti / Dolu
konteynır forklifti
Reaction
Tepkime, reaksiyon
Readjust
Yeniden ayarlamak, ayar düzeltmek
ReamerRayba
RearArka
Rear axle
Arka aks/ Dingil
83
Rear frame
Arka şasi
Rear lamb- Rear light
Arka lamba
Rear wheel
Arka tekerlek
Reason
Neden, sebeb
Rebuilt
Revizyon edilmiş, tamir görmüş, yenilenmiş
Recapping
Lastik kaplanması
ReceiptMakbuz
Receive / Receiver / dryer
Almak, elde etmek / Alıcı / Kurutucu
Reciprocate
Aşağı yukarı devinimli hareket
Recline / Reclining seat
Arkaya yatırmak / Yatar koltuk
Recoil spring
Gergi yayı
RecommandationTavsiye
Recondition - Recon./ Reconditioning
Revizyon görmüş, yenilenmiş / yenilenme
Record
Kayıt etmek, kayıt
RectangleDikdörtgen
Rectifier
Redresör, doğrultmaç, çeviren,yön değiştiren
Recycle
Geri kazanım
RedKırmızı
Reduce / Reduced
Azalmak, düşürmek /Azaltılmış, değeri düşürülmüş
Reducing valve
Kısma valfi, Basınç düşürme valfi
Reduction / Reduction ratio
Azaltma , değeri düşürme , kısma / Tahvil oranı
ReelMakara
Cable reel / Hose reel
Uzatma kablo makarası / Hortum makarası
Refer / Reference
Müracaat et, bak / Referans, müraacat
Refill capacity
Dolum kapasitesi
Refined base stock oil
Rafine edilmiş baz yağ
Reflectors
Kedi gözü lamba, yansıtıcı
Refresh
Tazelemek, serinletmek
Refrigerant
Soğutucu gaz
Register
Kayıt, sicil
RegularDüzenli
Regulator
Regülatör, düzenleyici / konjektör (Şarz dinamosunda)
Reimbursement
Geri ödeme, iade
Reinforcement / Reinforcment plate
Takviye edilmiş, kuvvetlendirilmiş / Takviye plakası
Rock reinforcement / Rock bolt
Kaya tahkimi / Kaya zemini kuvvetlendirme saplaması
Relation
İlişki, alaka
Relative
İzafi, Göreceli
Relay / Relay valve (air)
Röle / Fren taksimat valfi
Release
Gevşetmek , serbest bırakmak, salıvermek
Release lever (clutch)
Ayırma levyesi (debriyaj)
Release piston
Ayırma pistonu
Reliability
Güven, güvenli, güvenirlik
Relief valve
Tahliye valfı, emniyet valfı
Remanufactured (Reman)
Yenileştirilmiş ürün
Remedy
Çare, çözüm
Remember
Anımsamak, hatırlamak
Remote / Remote control
Uzak, uzaktan / Uzaktan kumanda
Removal
İndirme, sökme, kaldırmak
Remove
Yerinden çıkarmak, sökmek
Renewal
Yenilenme, restorasyon
Repair / repair cost
Tamir etmek, onarmak / Tamir maliyeti
Repair kit / repair limit
Tamir takımı / Tamir sınırı
Replace
Değiştirmek, değiştir
Replaced by …….
…….. İle değiştirildi
Replacement
İkame eden, değiştiren
Replenish
Tazeleme, tüketileni yerine koyma
ReportRapor
Required / Requirment
Gerekli / İhtiyaç
Resale value
Piyasa ederi
ResearchAraştırmak
ReserveYedek
Reservoir
Hazne , stok alanı, depo
Reset
Tekrar kurma
ResinReçine
ResistanceDirenç
Resonance
Tınlama, uğultu,rezonans
84
Rest
Destek, dayanak
Restricted air filter
Tıkalı hava filtresi
Restriction / Flow restriction
Daralma ,kısıntı / Akış dirençi
Result
Netice , sonuç
RetailPerakende
Retainer = Retaining ring
Tutucu, tespitleyici, segman
Retard
Geciktirme, rötar
Retarder / retarder brake
Yavaşlatıcı / yavaşlatıcı fren
Retractable seat belt
Geri sarmalı emniyet kemeri
Retracted
İçeri çekilmiş
Return / return line Geri dönme / geri dönüş hattı
Return spring
Geri getirme yayı
Reusable Tekrar kullanılabilir/ Reusable guide
Tekrar kullanılabilirliği gösteren el kitabı (Caterpillar
makinalarda)
Reusability
Tekrar kullanılabilme
RevanueGelir
Reverse Geri
Reverse drive
Geri gidiş, Geri yön
Reversible fan
Ayarlı kanatlı pervane
Review
Tekrar gözden geçirme
Revision
Tekrar gözden geçirme , yenileme , revizyon
Revolution
Devir, dönme, tur
Revolution per minute RPM / RPM sender Dakikadaki devir sayısı / Devir okuyucu
RewardÖdül
R.H Right Hand
Sağ -Sağ taraf
RichZengin
Ride control system
Kova süspansiyon kontrolu
Right
Sağ -Doğru
Rigid / Rigid frame truck
Katı, sıkı,sert / Sabit şaseli kamyon
RimJant
RimpullÇekiş
Ring Halka / segman (motor piston)
Ring compression / Top ring
Sıkıştırma segmanı (piston üst segmanı)
Ring oil Yağ segmanı (pistonda)
Ring gear
Çember dişli, yörünge dişli
Ring groove
Segman kanalı
Ring pin
Kalka pimi (emniyet)
Ripper / Ripper linkage
Yarıcı, Riper / Riper bağlantıları
Ripper scarifier
Riper kazıyıcı (Grayderlerde)
Ripper tips - riper point
Riper tırnağı - riper ucu
Ripping
Yırtmak - yarmak
RiskTehlike
River / River bank / River bed
Nehir, dere / Dere kıyısı / Dere yatağı
River gravel / River sand
Dere çakılı / Dere kumu
RivetPerçin
Flat head - Countersunk shank
Düz başlı - mil kısmı gömme delikli Button head / Rivet - blind
Mercimek başlı / İçten şişirmeli perçin
Road / Road construction / Road maintanence Yol / Yol yapımı / Yol tamiri
Robust
Sağlam, dayanıklı
Rock Kaya Rock bucket
Kaya kepçesi
Rock ejector
Taş iticisi, temizleyicisi (Tekerler arasından)
Rock tools
(Delici makinaların) delme takımları
Rock wool
Kaya yünü (Yalıtım, tecrit)
Rocker arm / Rocker lever
Piyano tuşu veya horoz
Rocker shaft - Rocker arm shaft
Piyano mili Rock shoe
Kaya tipi papuç
Rod / rod end
Çubuk, kol, rot / Rod başı
Rod bearing
Kol yatağı
Rod pin bearing
Kol pin yatağı (kol burcu)
RolledHaddelenmiş
Roller
Makara, rulman, sıkıştırma silindir (yol makinası)
Roller bearing / Cylindical roller bearing Masuralı rulman / Silindirik masuralı rulman
Roller frame (track)
Makara şasesi (Palet)
Roller track /single flange / double flange Yürüyüş makarası / tek flanşlı / çift flanşlı
Rolling element
Yuvarlanan element
Rolling resistance
Yuvarlanma direnci
Roll Over Protection Structure ROPS
Devrilmeye karşı koruyucu yapı
Roof
Çatı, dam
Room / roomlamp
Oda / Kabin lambası
RootKök
Rope
İp, kablo, halat
Rotary connection
Döner taksimat (Vinç, ekskavatör ve beton pompalarında)
RotateDönme
Rotating beacon
Döner ışıldak lambası
Rotation
Dönüş, dönme
Rotochamber
Hava ile fren hidrolik tahrik merkezi Rotor
Döner mil, rotor
Rough
Kaba, pürüz
Round / rounded
Yuvarlak / Yuvarlatılmış
Round trip
Ring seferi
Row / Single row - Double row
Sıra / Tek sıra - Çift sıra (Rulmanlarda)
RubbingSürtünme
Rubber
Kauçuk , lastik
Rubber buffer
Titreşim kauçuk takozu
Rubber bushing
Kauçuk burç (Yataklama - montaj takozu)
Rubber cushion (Engine mounting) Kauçuk takoz (motor yerleştirme)
Rubber ring
Lastik segman
Rubber track
Kauçuk palet
RuleKural
Rule of thumb
Baş parmak kuralı
Runing lights
Farlar
Run / Run-in
Çalışyırma / Alıştırma dönemi, rodaj (motor yataklarında)
RuralKırsal
RTV Room temparature Vulcanizing
Oda sıcaklığında vulkanize olabilen
Rust / Rusty
Pas / Paslı
SackÇuval
Saddle (equalizer)
Makas dayanma yeri (makas semeri)
SAE Society of Automotive Engineers
Otomotiv mühendisleri birliği (Amerika da)
Safe
Güvenli, emin
Safety / safety glasses / safety vest
Emniyet / emniyet gözlüğü / emniyet yeleği
Safety lever / Safety pin
Emniyet kilidi / Emniyet pimi
Safety relay / safety valve
Emniyet rölesi / Emniyet valfi
Salary
Maaş, ücret
Sale / Salesman
Satış / satış elemanı, satıcı
SaltTuz
Salvage
Kurtarma ,tahlisiye
Sample
Örnek, numune
Sand / Sandstone
Kum / Kumtaşı
Sand blast Kumlama
Sand paper
Zımpara kağıdı
Saturation
Doyma (Bir eriyikteki azami çözünme hali)
SawTestere
Saw dust
Testere talaşı
SCA Supplemental Coolant Additive
Sogutma suyuna ilave edilen sıvı kimyasal katkı maddesi
Scaffolding İskele Scale
Ölçek, cetvel, metal yüzeydeki kritalize olmuş birikinti
(filtreleme tekniğinde)
Scavenging pump
Toplama pompası, aktarma pompası
SchematicŞematik
SchistŞist
ScienceBilim
Scissors
Makas (kırtasiye)
Scooping
Tomruk toplama
Scrafier
Kazıyıcı ,sıyırıcı
Scrafier arm
Kazıyıcı kolu (grayderlerde)
Scheduled Oil Sampling (SOS)
Programlı yağ analizi
SchematicŞematik
ScrapHurda
Scraper / Elavating scraper
Sıkrayper / Zincirli sıkrayper
Scraper bowl
Sıkrayper kazanı
Scratch
Kazıntı, çizik
Screed
Tabla (Asfalt finişerinde)
Screen
Süzgeç, elek (Sabit tesislerde)
Inclined Vibrating screen
Eğimli Vibrasyonlu elek
Washing screen
Yıkamalı elek
Screening media (Wire mesh / Polyurethane) Elek malzemesi (Tel örgü / Poliüretan)
ScrewVida
Pan head / Round head / Flat head
Yarım yuvarlak başlı / Yuvarlak başlı /Düz başlı
Cup point Setscrew / Square head Alyen başlı ayar civatası / 4 köşe başlı
Screwdriver (flat / phillips)
Tornavida (düz ağızlı / Yıldız)
ScrollHelis
Scuffing Çizik
Scuffing load wear test
Yük altında sürtünme testi
Sea / Sea water
Deniz / Deniz suyu
Sea trial
Deneme seferi
Seal
Sızdırmazlık elemanı , keçe
Sealed
Mühürlü, mühürlenmiş, sızdırmaz
Sealed beam electrical lamps
Far Sealing Sızdırmazlık Seal (duo cone) / life time
Çift konikli mekanik keçe / layftaym keçe
Seal (lip type)
Dudaklı keçe
Sealant
Sıvı conta
Sealed and lubricated track
Yağlı tip palet zinciri
Sealing kit
Sızdırmazlık kiti / Conta takımı
Sealing stripe
Sızdırmazlık fitili
Seal plate
Sızdırmazlık plakası
Seam
Dikiş, ek yeri
Seaming lid
Dikiş kapağı (atom tipi filtrede bitiştirme kapağı)
Seamless / seamless pipe
Dikişsiz / dikişsiz boru
SearchAramak
SeasonMevsim
Seat
Koltuk, oturma yuvası(hidrolik valflerde / motorda)
Seat , valve
Süpab bagası, oturma yuvası (motorda)
Seat back angle adjustment
Koltuk sırt açısı ayarlama
Seat belt
Emniyet kemeri
Seat bottom cushion angle adjustment Koltuk oturma minderi açısı ayarı
Seat fore/aft adjustment
Koltuk ileri geri ayarı
SecondSaniye
Secondary
İkincil, Tali
Section
Kısım, bölüm
SedimentÇökelti,tortu
Sedimentary rocks
Tortu kayaları
Segment / Segment teeth
Parça, kısım / Cer rimi
SegragationAyrışma
Seizure
Sarma (Sürtünmeli yataklarda)
Select / Selection / Selector
Seçmek / Seçim / Seçici
SelfKendi
Self aligning
Kendinden ayarlamalı
Self cleaning
Kendi kendini temizleme
Self locking nuts
Kilitli somun
SensorMüşir
Seperate / Separation
Ayırmak, ayrı / Ayrıştırma
Seperator Ayırıcı Seperator (filter air compressor)
Yağ - hava ayırma filtresi hava kompresörü)
Sequence
Sıra, sıralama
Serial Number / Series
Seri numarası / Seri
Series connection
Seri bağlantı
Service
Bakım , servis
Service brake
Ayak freni , ana fren
Service call / Service car
Servis çağırma / hizmet aracı
Service indicator
Servis göstergesi, saati
Service man
Bakımcı
Service meter
Çalışma saati
Service information management system (SIMS)
Servis bilgi yönetim sistemi
Service information retrieval system (SIRS)Servis bilgi toplama sistemi
Service letter (SL)
Servis mektubu
85
Service magazine (SM)
Servis haberleri dergisi
Service point
Servis noktası
Servo / Servo filter
Pilot kumanda / Pilot kumanda sistemi
Servo cylinder
Kuvvetlendirme silindiri
Servo master cylinder
Kuvvetlendirme ana silindiri
Set
Takım, ayar
Setscrew
Tespit vidası
Setting
Ayar, tespit
SewageKanal
ShaftMil
Shale
Killi şist, tortulu şist (jeolojik oluşum)
Shank
Şank, riper gövdesi (dozerde), delici tabanca çıkış mili
Shank in /out
Şank içeri / dışarı
Shape / misshape
Şekil , biçim / Şekilsizlik, şekil bozukluğu
Sharp Keskin
Shear
Kesme, makaslama
Shear stress
Kesme gerilmesi
SheaveKasnak
Sheep foot
Keçi ayağı
Sheet metal
Saç levha
Shelter
Sığınak, barınak
ShellKabuk
Shield
Siperlik, koruyucu plastik maske, kalkan
Shift
Değiştirme, vardiya, vites
Shift lever
Vites kolu
Shim
İnce ayar saçı
Shinyparlak
Ship Gemi sevkiyat, yollama,
Shipment / Shipment prepaid
Sevkiyat, yollama / Navlunu peşin ödenmiş
Shipping bill
Manifesto, irsaliye
Shipping dimensions
Yükleme - nakliyat ölçüleri
Shock
Şok , ani darbe
Shock absorber
Darbe sönümleyici, amartisör
Shock resistant
Titreşime dirençli
Shoe
Pabuç (Paletli makina yürüyüş)
Shop / shop manual
Atölye / Tamir el kitabı
Shop equipment
Atölye techizatı
Shore
Sahil, kıyı
Short Kısa Short circuit
Kısa devre
Shotcrete
Püskürtme beton uygulaması / Şatkrit
Shot rock
Patlatılmış kaya
Shoulder
Omuz (Lastikte sırt ve yanak yüzeylerinin birleşim yeri)
Shovel
Kürek, yükleyici
Shrink
Büzülmek, çekmek
Shrink fit
Sıkı geçme
Shroud
Koruma sacı, siperlik, Sineklik (Radyatör de). Davlumbaz
ShutKapatmak
Shutdown
Durdurma, işi kapatma
Shut off / Shut off valve
Kapatma düzeni / Kapatma valfi
Shutter
Pancur (Radyatör önünde soğuga karşı)
Shutterstad
Pancur otomatiği (kamyonlarda)
Shuttle buggy (MTV material transfer Vehicle) Asfalt aktarma makinası
Shuttle valve
Mekik valf (hidrolik hatta)
SI Standart International
Metrik sistem
Side / Side view
Yan, kenar / yandan görünüm (teknik resimde)
Side cover
Yan saç
Side cutter
Yan kesici, yan keski (Kovalarda)
Side dump (bucket) Yandan boşaltma (kova)
Sidehill operation / Slope operation
Yan tepe çalışması / Eğimde çalışma
Sideshift
Yana kaydırma
Sieve
Elek (Laboratuar eleği)
Sight / sight glass
Görme , bakma , seviye camı
Sign
İşaret, imzalamak
SignalSinyal
Significant Belirgin
86
Silence / Silencer
Sessizlik, susma / Susturucu
SilentSessiz
SiliconSilikon
Silo / Cement silo
Silo, biriktirme haznesi / çimento silosu
Hot storage silo / Mixed material storage silo Sıcak (Agrega) silo, Asfalt doldurma silosu
(Asfalt tesisinde)
Silo top filter
Çimento silo filtresi
Silt
Mil, ince kum
SilverGümüş
SimilarBenzer
SimpleBasit
SingleTek
Single action
Tek etkili
Single flange (track roller)
Tek flanşlı (yürüyüş makarası)
Single phase
Tek fazlı, monofaze
Single reduction Tek redüksiyonlu
Single shank
Tek şanklı
SizeÖlçü
Ski
Kızak (Asfalt finişerinde)
Skidder
Mini yükleyici , skider
Skip
Stok arabası (Beton/Asfalt tesisinde agrega karışımı /
asfaltı dolum silosuna taşıyan)
SkimmySıyırma
Skirt / Piston skirt
Etek / Piston eteği
Slack / slack adjuster
Gevşek / Fren ayar cırcırı
SlagCüruf
Slag bucket
Cüruf kovası
Sleeve / sleeve , injector
Kovan, enjektör bakırı
Sleeve Flanşsız tamir gömleği (Cummins motorlarda
kuru gömlek olarak)
Slide / slider
Kaymak / Sürgü, kızak
Sling
Kaldırma baz sapanı, askı kayışı
Slip
Kaymak / Sürgü, kızak
Slip joint pliers
Ayarlı (papağan) pense
Slipform paver
Beton finişeri
Slip resistant
Kaymaya mani
Slippage
Kayma, kayış/band kaçırması
Slot dozing
Kanalda dozerleme
Slotted nuts
Taçlı (Yarıklı) somun
Slope / slope sensor
Meyil, eğim / Eğim duyargası
Slope finishing
Şev düzeltmesi
SlotYarık
SlowYavaş
Sludge
Çamur, tortu, motor yağında tortu teşekkülü
Slurry Sulu çimento , ince çamurlu su
Slurry pump
Çamur pompası
Slurry seal
Sulu çimento ile yapılan perde sızdırmazlığı (Su yapılarında)
SmallKüçük
SmokeDuman
Smooth /smooth tire
Düzgün, pürüzsüz /Dişsiz lastik - Düz lastik
(yer altı maden uygulamasında)
SMU Service metering Unit
Çalışma saati
Snap ring - internal - external
Tespit segmanı, kilitleme segmanı - İçe kısılan - Dışa kısılan
Snap ring pliers
Segman pensesi
Snow / snow plow
Kar / kar küreği
Snow removal
Kar mücadelesi
SoapSabun
Socket
Fiş, Yuva, Lokma
Socket wrench
Lokma anahtar
SoftYumuşak
Software
Yazılım, bilgisayar programı
SoilToprak
Soil compactor (Padded drum)
Toprak silindiri (Keçi ayağı tambur)
Solder kit
Lehim kiti
Solenoid
Solenoid, manyetik sarmal bobin
Solid / solid tire
Katı / Dolu lastik
SolutionÇözüm
Solve
Çözmek, halletmek
SolventÇözücü
Soot
İs, kurum, ince karbon parçacık
SoundSes
SourceKaynak
Space
Yer, aralık
SpacerPul
Spacer plate
Ara plaka, pul plakası
Spalling
Pul pul dökülme, kabararak dökülme
Spanner / Hook spanner / Impact spanner Açık ağızlı anahtar / Ay anahtar / Çakma anahtar
Spare / Spare part
Yedek / yedek parça
SparkKıvılcım
Spark plug / Spark plug socket
Buji / Buji anahtarı
SpeakerHoperlör
SpecialÖzel
SpecialistUzman
Specialized tools
Özel takımlar
Special purpose
Özel amaç
Specific
Belirli, belirlenmiş
Specific gravitiy
Özgül ağırlık
SpecificiallyÖzellikle
Specification
Özellik, değer
Specific fuel consumption
Özgül yakıt tüketimi
Specific gravity
Özgül ağırlık
Speed
Hız , (Deviri de ifade eder)
Speed handle
El gazı
Speedometer
Hız göstergesi / saati
Speed selector lever
Vites kolu
Spherical / Spherical bearing /sphericaljoint Küresel / Danagözü yatak / küresel mafsal
Spider
İstavroz şaftı
SpillDökmek,saçmak
Spill plate
Dökme plakası
Spill tube
Yakıt dönüş borusu
Spindle
Dingil, mil
Spiral
Spiral, helisel
SplashSıçratmak
Spline
Freze, kama
Split
Bölünmek, yarılmak
Split link
Parçalı zincir
Splitter box
Öne - arkaya hareket aktarma dişli kutusu
(Lastikli ekskavatörlerde)
Splitter box
Hidrolik pompa tahrik dişli kutusu (Ekskavatörlerde)
Spongy
Emici, süngerimsi
Spool
Spul, hidrolik valf yönlendirme mili
Spot turn
Nokta dönüş (Paletli makinalarda dönüş)
SprayPüskürtme
Spread
Sermek, yaymak
Spreade (Engine bearing)
Yayılma (motor yataklarında)
Spreader (bowl)
Yayıcı, dağıtıcı (Skrayper kazanı)
Spring / Compression spring / Extension spring Yay / Baskı yayı-basmaya çalışan yay /
Uzatmaya - germeye çalışan yay
Spring (clutch)
Yay (debriyaj)
Spring balance
El kantarı, şeytan terazisi
Spring disc / spring torsion
Disk yay / Burulma yayı
Spring retainer Yay tutucu
Spring washer
Yaylı rondela
Sprinkler
Su püskürtme düzeneği (Asfalt silindir ve frezelerinde)
SprocketCer
Sprocket guard
Cer muhafazası
Sprocket shaft
Cer mili
Spur gear
Düz dişli / Alın dişli
Square / Square nut
Kare - Dört köşe / Dört köşe somun
Square / T square
Gönye / T cetveli
SqueezeSıkıştırmak
StabilityDenge
Stabilized base mixer
Mekanik plent - Temel malzemesi karıştırıcısı
Stabilizer (blade)
Dengeleyici, terazi kolu (bıçak)
Stabilizer bar
Dengeleyici kolu
Stack - Exhaust pipe extensions
Baca (Ekzost) - Ekzost borusu
Stall / stall speed
Bayılma (motorda), durma / durma devri
Stamp
Baskı, mühür ,
StandSehpa
Standard
Standart, normal imal ölçüsünde
Start
Başlamak, çalıştırmak
Starter motor
Marş motoru
Starting aid Eter püskürtme, marşı kolaylaştırma için ek sistemler
Starting key - Starting switch
Kontak anahtarı
Starting system
Marş sistemi
Static tipping load
Denge yükü
StationarySabit
Stator = Field winding
Stator (Marş motorunda yastık)
SteamBuhar
Steam cleaner / Hot water cleaner
Buharlı yıkama makinası / Sıcak sulu yıkama makinası
Steel / stainless steel / Alloy steel
Çelik / paslanmaz çelik / alaşımlı çelik
Steel - high strength Çelik - yüksek mukavemetli
Steel belted
Çelik kuşaklı
Steep
Dik, sarp
Steer axle
Direksiyonun kumanda ettiği dingil
Steering / Power steering
Direksiyon, dönüş / Hidrolik direksiyon
Steering clutch / steering brake
Dönüş kavraması / Dönüş freni
Steering case
Dönüş kompartmanı
Steering cylinder
Direksiyon silindiri
Steering frame lock pin
Belden kırma emniyet pimi
Steering lever / Steering wheel
Dönüş levyesi / Direksiyon simidi
StemSap
Step / Stepped piston (Air compressor) Adım, kademe / Kademeli piston
Stick (= Arm) Short / Medium / long reach Kol Kısa / orta / Uzun erişim (Ekskavatörlerde)
Stick cylinder
Kol silindiri
Sticking /sticky
Tutmak,yapışmak / yapışkan
Stiffener Kaburga (Damper kasası dikine mukavemet yapısı)
Stock
Yığın yapmak
Stockyard
Gevşek malzeme yığını - stogu
Stockpile
Hazır malzeme yığını, stoklanmış malzeme
StoneTaş
StopDurma,durdurma
Stop collar
Durdurma bileziği
Stoper
Mesnet, durdurucu
Stop watch
Kronometre
Storage
Depo, depolama
Straight
Düz, Doğru
Straight bulldozer
Düz bıçaklı dozer
Strain gage
Gerilim ölçme hücresi
StrainerSüzgeç
StrapKayış,band
Strap wrench
Filtre kayış
Strata
Katman , tabakalı toprak,kaya yapısı
StreamAkıntı
Upstream
Üst akıntı (Filtre öncesi akış)
Downstream
Dip akıntı (Filtre sonrası akıntı)
Strength
Kuvvet, dayanıklılık
StressGerilim
Striking bar
Şank (Delici makinada)
String
İp, sicim
Strip
Bağlantı şerit sacı
Stripping
Soyulma (kırma taşlarda)
StrongGüçlü
Stroke
Strok, kurs
Struck capacity (of bucket)
Silme doldurma kapasitesi (Kovada)
Structure / lower structure / Super structureYapı / Alt yapı / Üst yapı (ekskavatörlerde)
StrutPayanda
Stub axle (tandem drive)
Yarım dingil,
87
Fıkra Köşesi
Eğlence Zamanı...
Düğün Pastası
Bir diyetisyen, huzurevinde geniş bir kalabalığa
konferans vermektedir: "Midemize indirdiğimiz her şey bizleri her an
öldürebilecek kadar tehlikelidir. Kırmızı et
kanser yapar, gazlı içecekler midemizin dokusunu tahriş eder, sebzeler öldürücü bakteriler
barındırabilir, Çin yemekleri karbonhidrat yüklüdür. Ayrıca hiçbirimiz içme suyunun barındırabileceği mikropların uzun vadedeki etkilerinin farkında bile değiliz. Pilot Temel
Pilot Temel telsize var gücüyle bağırıyordu:
- "Ula, sağ motor bozuldu. Düşeyrum, düşeyrum.
Meydey düşeyrum. Kule düşeyrum."
Kule hemen cevapladı :
- "Mesaj anlaşıldı. Yerinizi bildirin, yerinizi bildirin."
Temel gayet ciddi :
-"Pilot kabini, öndeki sol koltuk, pilot kabini, öndeki sol koltuk."
Doğum
İlkokulda üç çocuk bebeklerin nasıl dünyaya geldiklerini konuşuyormuş.
Dursun:
- Bizim ailede hep leylekler getirir.
Fadime:
- Bizde hep cül bahçesinde bulunur.
Temel:
- Biz façiruz, bizde hep pepekleri annem kendisi
yapayi.
Hizmetçi
Evin hanımı işe başlayan hizmetçiye:
"Biz 8'de kalkar, 9'da kahvaltı yaparız. Sen ona
göre hazırlanırsın tamam mı?"
Hizmetçi, gayet sakin:
"Uyanamazsam, siz başlayın."
88
Medeniyet
Gümrük kapısından bir İngiliz, bir Fransız, bir Türk geçmek
için bekliyorlarmış. Gümrük görevlileri valizlerini kontrol etmeye başlamış. Önce İngiliz'in valizine bakmışlar. İçinden 7
adet don çıkmış. "Niye 7 tane?" diye İngiliz'e sormuşlar. O
da "Haftanın yedi günü var. Hepsi için bir tane. Pazartesi,
Salı, Çarşamba..." demiş. "Vay be! Helal olsun medeniyete,
temizliğe bak adamlardaki." Sıra Fransız'ın valizine gelmiş.
açmışlar bakmışlar 8 tane don. "7'yi anladık da niye 8?" diye
sormuşlar. Fransız "Pazartesi, Salı, Çarşamba... Hergün için
bir tane, bir tane de ne olur ne olmaz diye yedek aldım" demiş. "Vay be! Adamlardaki temizliğe medeniyete bak!" demiş
görevliler. Sıra Temel'e gelince açmışlar bakmışlar tam 12
adet don. "Vay be! Ne varsa bizim insanımızda var. Şu medeniyete, şu temizliğe bak!" Sormuşlar "Neden 12 adet?"
Bizimki cevap vermiş "Ocak, Şubat, Mart,......"
Motor
Dünyanın en ünlü kalp doktoru De Bakey'ın arabası bozulmuş, arabasını tamire götürmüş. Tamirci arabasının kaputunu açmış ve De Bakey'e
dönerek:
- "Size birşey soracağım neredeyse ben ve siz
aynı işleri yapıyoruz. Mesela ben şimdi itina ile
kaputu açacağım bir bakışta problemin nerde
olduğunu anlayacağım, kapakçıkları temizleyeceğim, gerekirse kabloları, motor yağını değiştireceğim, hatta çok gerekli ise motoru çıkarıp
yerine yenisini takacağım!!. Söylesenize nasıl
oluyorda siz milyon dolarlar kazanıyorsunuz ama
ben meteliğe kurşun atıyorum?"
Bunun üzerine De Bakey tamircinin kulağına
eğilmiş ve şöyle demiş:
- "BUNLARIN HEPSİNİ MOTOR ÇALIŞIYORKEN YAPMAYI DENESENİZE!!!"
Mübarek Yer
Yaşlı teyze ineceği yeri geçen şoföre,
"Beni mübarek bir yerde indur uşağum" der.
Şoförde:
"Teyze camiyi geçtuk mezar var ora olur mi?"
Sektörden Haberler
Uluslararası İnşaat Sektörü Rekabetinde
En Büyük 43 Müteahhit İle Dünya İkinciliğine Devam...
Uluslararası inşaat
sektörü dergisi ENR’ın
(Engineering News
Record) müteahhitlerin
bir önceki yılda ülkeleri
dışındaki faaliyetlerinden
elde ettikleri gelirleri
esas alarak yayınladığı
“Dünyanın En Büyük 250
Uluslararası Müteahhidi”
listesinde 2013 verilerine
göre 42 olan Türk
müteahhitlik firması sayısı
2014 yılı verilerine göre
2015 yılında 43’e yükseldi.
Bu sayı ile Türkiye, 65
firma ile listede birinci
sırada yer alan Çin’in
ardından dünyada ikinci
sıradaki yerini korudu.
Üçüncü sırada ise 32
firma ile ABD bulunuyor.
Küresel ekonomik krizden en
çok etkilenen sektörlerin başında yer
alan uluslararası inşaat sektöründe,
önümüzdeki döneme ilişkin belirsizliğin gün geçtikçe artması ve denge
noktasının sağlanamamasının etkileri görülmeye başladı. En büyük 250
Uluslararası İnşaat Firmasının pazar
büyüklüğü 2014 yılında bir önceki yıla
göre %4.1 azalarak 521.6 milyar ABD
Dolarına geriledi.
ENR’ın “Belirsizlik Piyasaları Gölgelendiriyor.” başlıklı bültenin açılış
cümlesinde kaydettiği, “Düşen petrol
fiyatları, siyasi kargaşa ve Avrupa’dan
Çin’e tüm dünyayı saran ekonomik
aksamalar uluslararası firmaları kaygılandırıyor” değerlendirmesi, konjonktürü özetler nitelikte...
90
Böylesi bir konjonktürde Türk
müteahhitlik firmalarının yurtdışında
gösterdiği performans kayda değer
oranda arttı. ENR listesindeki 43 Türk
firmasının 2014 yılı gelirleri toplamı geçen yıla göre %43.4 artışla 29.3 milyar
ABD Doları olarak gerçekleşti. Bu rakamlarla Türk firmalarının toplam gelirde, 2013 yılı rakamları ile %3.8 olan
payı 2014’de %5.6 olarak gerçekleşti.
Türk müteahhitlerin bölgesel gelirlerdeki payı tüm dünyada artış gösterdi.
Türk müteahhitlik firmaları Kuzey ve
Latin Amerika pazarlarında neredeyse
hiç yer almazken rekabetin en çetin
olduğu Avrupa, Asya, Ortadoğu ve Afrika pazarlarında payını artırıyor.
Çin 65 firma ve toplam pazardan
aldığı %17.2’lik pay ile en büyük pa-
zar payına sahip olurken, İspanya’nın pazar payı 2014 yılında
2013’e kıyasla dünya genelinde %14.7’den %13.1’e gerilemiş
durumda, ABD’nin 32 firmasının pazar payı ise dünya genelinde %13’den %11.4’e gerilemiş bulunuyor.
ENR Bülteninin ardından yaptığı değerlendirmede TMB
Başkanı Mithat YENİGÜN: “Tüm dünyada yakından takip edilip
referans olarak kabul gören bu rapora; aralarından 37 tanesi
Türkiye Müteahhitler Birliği üyesi olan, toplam 43 firma ile damga vurmak ve firma sayısıyla tam 8 yıldır dünyada Çin’den sonra
ikinci konumda bulunmak bizim için büyük övünç kaynağıdır.
Ayrıca firmalarımızın toplam gelirden aldığı payı büyük oranda
yükseltmiş olmaları memnuniyet vericidir. Ortaklık kültürü ve
güç birliği, uluslararası rekabette firmalarımızın önünü daha da
açacaktır.” dedi.
Değerlendirmesinin devamında Başkan YENİGÜN: ”Yurtdışında gösterilen performans, küresel belirsizlikle birlikte
keskinleşen uluslararası rekabete; mevcut konjonktürün Türk
müteahhitlerin ana pazarları Libya ve Irak’ta yaratmış olduğu
sorunlara ve petrol fiyatlarındaki gerileme ile Rusya pazarında
son dönemde yaşanan yavaşlamaya rağmen kazanılmış kayda
değer bir başarıdır.” dedi.
“DÜNYANIN EN BÜYÜK 250 ULUSLARARASI MÜTEAHHİDİ” LİSTESİNDEKİ TÜRK FİRMALARI
2015
2014
FİRMA ADI
18
-
ÖZTÜRK
37
53
RÖNESANS
62
85
POLİMEKS
65
52
ENKA
82
83
TAV
89
157
ÇALIK
90
101
TEKFEN
92
107
ANT YAPI
107
184
İLK
111
127
YAPI MERKEZİ
116
116
NATA
121
103
İÇTAŞ
123
132
YÜKSEL
125
153
ATLAS
133
206
GAMA
139
179
NUROL
145
163
LİMAK
151
-
KUZU
157
161
DİA
158
138
ONUR
159
169
KAYI
164
176
ESER
168
194
ASLAN
169
146
CENGİZ
177
172
MAPA
179
224
DOĞUŞ
183
191
BAYBURT
184
162
ALARKO
192
230
STFA
200
187
SUMMA
205
212
YENİGÜN
208
247
GÜLERMAK
209
195
KONTEK
214
203
RASEN
223
228
GÜRBAĞ
229
245
AE ARMA ELEKTROPANÇ
230
215
LOTUS
232
-
DORÇE
233
242
ZAFER
236
200
METAG
240
219
KOLİN
242
-
PREKONS
248
217
TEPE
91
Sanko İş ve Tarım Makinaları Yetkili Servisi Görgülü
İş Makinaları OSTİM’de Faaliyetlerine Başladı
SANKO Holding Kuruluşu
Sanko İş ve Tarım
Makinaları Yetkili Servisi
Görgülü İş Makinaları 21
Ağustos 2015 Tarihinde
Yapılan Bir Törenle Ankara
Ostim’de Hizmete Girdi.
92
Dernek Yönetim Kurulu Başkanımız Duran KARAÇAY, Yönetim Kurulu
Başkan Yardımcılarımız Mustafa SİLPAĞAR ve Halide RASİM ile Yön.Kurulu Üyelerimiz Selami Çalışkan, Halil
OLKAN ve Den.Kurl. Üyemiz Tuğba
DEMİRBAĞ’ın katıldığı Görgülü İş Makinaları MST Yetkili Servisi açılış töreni
OSTİM Yönetim Kurulu Başkanı Orhan
AYDIN ve SANKO İş ve Tarım Makinaları Sanayi ve Ticaret A.Ş. Genel Müdür Yardımcısı Aydın KARLI’nın yaptığı
açılış konuşmaları ile başladı.
Arab, Görgülü Oto İş Makineleri Yedek
MST Satış Sonrası Hizmetler Direktörü Erkan Dikbaş, MST Orta ve
Kuzey Anadolu Satış Direktörü Harun
rinden bekoloder, teleskobik forklift,
Parça’nın sahibi Ahmet Görgülü, SANKO Holding temsilcileri ve çok sayıda
davetli katıldı.
“1233 Sokak No: 99-101 OSTİM
Ankara” adresinde hizmete açılan
Görgülü İş Makinaları MST Yetkili
Servisi’nin sahibi Ahmet Görgülü yaptığı konuşmada ,yerli üretim iş ve tarım
makinalarında Ankara’nın tek MST yetkili servisi olma özelliğinde olduklarını
ve MST iş ve tarım makinaları ürünleve mini ekskavatör grubuna hizmet
vereceklerini belirtti.
Atlas Pnömatik Hidrolik ve Basınçlı Hava Makinaları Ticaret
ve Sanayi, Firma Bünyesine Atlas Copco Hidrolik Kırıcıları
Satış ve Satış Sonrası Servis Hizmetlerini Katmıştır
Dernek Üyemiz Sn. Hasan ARIKAN’ın ortağı olduğu
ATLAS PNÖMATİK HİDROLİK VE BASINÇLI HAVA MAKİNALARI TİCARET VE SANAYİ LTD.ŞTİ. İvedik Organize
Sanayi Bölgesinde bulunan firma bünyesine, Atlas Copco Hidrolik Kırıcıları Satış ve Satış sonrası servis hizmetleri
distribütörlüğünü de katmıştır.
ATLAS PNÖMATİK firması; 1983 yılında kurulmuş olup,
kuruluşundan buyana Atlas Copco’nun yetkili bayiliği ve
yetkili servisliği ile son olarakta yetkili distribütörlüğünü
yapmaktadır. Atlas Copco; kompresörler, inşaat ve madencilik ekipmanları, tahrikli el aletleri ve montaj sistemlerine
sahip bir endüstriyel gruptur. Grup, daha fazla müşteri verimliliği sağlamak adına yenilikçi ürünler ve hizmetlerle sürdürülebilir çözümler sunmaktadır.
ATLAS PNÖMATİK HİDROLİK VE BASINÇLI HAVA
MAKİNALARI TİCARET VE SANAYİ LTD.ŞTİ.
Adres: İvedik Organize Sanayi Bölgesi Arı Sanayi Sitesi
1471.Sokak (Eski 687.Sokak) NO:102 OSTİM/Yenimahalle/
ANKARA/TÜRKİYE
Tel :+90.312.395 39 90 (PBX)
Faks:+90.312.395 39 89
www.atlaspnomatik.com.tr
atlas@atlaspnomatik.com.tr
ATLAS PNÖMATİK; Atlas Copco sabit elektrikli hava kompresör satışı ve servisi, Seyyar dizel hava kompresör satışı ve
servisi, hidrolik kırıcılar satışı ve servisi, havalı el aletleri satışı
ve servisi, havalı ve benzin motorlu kırıcı, delici ile ekipmanları
satışı ve servisi, Atlas Copco orijinal yedek parça satışı, kiralık
kompresör hizmetleri ile 2.el kompresör satışı ile bölgesinde
müşterilerine hizmet vermektedir
93
Eğitimlerimiz
Artvin Yusufeli Baraj İnşaatı Güvenli-İleri Sürüş Tekniği Eğitimi
94
Temmuz 2015 Mobil Vinç Kursu
Temmuz 2015 Forklift Kursu
95

Kaya Delici Sarf Malzemelerde - İş Makinaları Mühendisleri Birliği

Transkript

Benzer belgeler

Hidrolik Kırıcılar

ViO20-4 - Yanmar Construction Equipment Europe

Kubota U10-3 Mini Ekskavatör Ürün Kataloğunu

Teknik Özellikler