Sayı 23 Yaz-Güz 2006
Transkript
Sayı 23 Yaz-Güz 2006
Sayı 23 Yaz-Güz 2006 Boú sayfa G. Ü. ø. F. adına sahibi Sorumlu yazı iúleri müdürü Editör Prof. Dr. Kadri Yamaç Prof. Dr. Korkmaz Alemdar Prof. Dr. ørfan Erdo÷an Yardımcı editörler Araú. Gör. Aytül Tamer Dokt. Ö÷r. Esra Kelo÷lu-øúler Doç. Dr. Gamze Y. Özdemir Yrd. Doç. Dr. Cem Yaúın Araú. Gör. Özge Güven Gazi Üniversitesi Selçuk Üniversitesi Gazi Üniversitesi Gazi Üniversitesi Gazi Üniversitesi Yayın kurulu Prof. Dr. Levent Kılıç Prof. Dr. Bayram Kaya Prof. Dr. Merih Zıllıo÷lu Prof. Dr. Sacide Vural Prof. Dr. N. Gürkan Pazarcı Prof. Dr. Seçil Büker Doç. Dr. Nazife Güngör Prof. Dr. Peyami Çelikcan Prof. Dr. Raúit Kaya Prof. Dr. Dan Schiller Prof. Dr. Vincent Mosco Prof. Dr. Stuart Ewen Anadolu Üniversitesi Ankara Üniversitesi Galatasaray Üniversitesi Gazi Üniversitesi Gazi Üniversitesi Gazi Üniversitesi Gazi Üniversitesi Maltepe Üniversitesi ODTÜ University of Illinois, USA Queen’s University, Canada CUNY, USA Kapak ve sayfa tasarımı ørfan Erdo÷an ISSN: 1302-146x Copyright © Gazi Üniversitesi øletiúim Fakültesi. Tüm hakları saklıdır Yayın ve türü: Yılda iki kez basılan hakemli, yaygın, süreli bir dergidir. Yönetim merkezi ve adresi: Gazi Üniversitesi øletiúim Fakültesi, 06510 Emek, Ankara Tel: 90 312 212 6495 Fax: 0 312 212 1832 e-mail: iletisimdergisi@gazi.edu.tr Yayın tarihi: 2 Ocak 2007 Basım yeri: Gazi Üniversitesi øletiúim Fakültesi Basımevi, Emek, Ankara. Dergi Politikası 1983 yılından beri “øletiúim” baúlı÷ıyla çıkan øletiúim Dergisi iletiúim kuram ve araútırmalarına odaklanan bir sosyal bilimler dergisidir. Dergi farklı kuramsal yaklaúımlara ve inceleme yönelimlerine açık bir karaktere sahiptir; Türkiye ve dünyada iletiúim konularının akademik tartıúması için bir forum oluúturur; iletiúim alanında kuramsal ve yöntem bilimsel olarak zengin bilgi kazanımı ve geliúmesine katkıda bulunarak toplumsal ba÷lamda faydalı bilginin oluúmasına ve geliúmesine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Journal’s Policy The Journal of Communication Theory and Research, launched in 1983 and formerly published under the title Communication, is a social sciences journal focusing upon theory and research on communication. The journal is dedicated to present competing theoretical approaches and study orientations; to developing a forum for the scholarly discussion of communication issues in Turkey and around the world in order to further the field; to expand the frontiers of knowledge by contributing to the literature on communication; to perform its role in the development of theoretically and methodologically enriched multidisciplinary body of knowledge on communication. Makale Sunumu Makale göndermek isteyenler kesinlikle web sayfasındaki makale ve di÷er yazıları sunma koúullarını okumalıdır. Makalenin bir kopyası PC word formatında hazırlanmalı ve “iletisimdergisi@gazi.edu.tr” adresine bir niyet mektubuna eklenerek gönderilmelidir. Editör makaleyi okuduktan sonra ya de÷erlendirmeleri için iki hakeme gönderir ya da de÷iúiklik önerileriyle yazara geri yollar. Yazar, isterse yaptı÷ı de÷iúıkliklerle makaleyi göndererek süreci yeniden baúlatabilir. Makelenin formatı kesinlikle Dergi’nin belirledi÷i kurallara uymalıdır. Submissions Manuscripts submitted for publication consideration should be sent in digital form. Digital copy of a manuscript and inquiries of an editorial nature should be e-mailed to (iletisimdergisi@gazi.edu.tr). Please insure that the digital version of the submission is virus-free and created in PC Word format. The manuscript should be double-spaced; references and formatting should follow the style guidelines of the APA (5th ed.). Please find the further information in the web page of the journal. Editörün Notu Kitle iletiúimi pratiklerinin do÷asıyla ilgili etik konusu, yo÷un bir úekilde iúlenen ve akademik ve toplumsal gündemde daima kalan konulardan biridir. Etikle ilgili olarak herkesin daima bir söyleyece÷i olmuútur. Benim ve benzeri düúüncede olanların bu konudaki söyledikleri ve söyleyecekleri daima egemen çıkar yapılarının belirledi÷i düúüncenin ve ana akım yaklaúımların kurdu÷u çerçevenin dıúında olmuútur ve olacaktır. Bunun önde gelen nedeni asla “karúı olmak” veya “eleútirmek” de÷ildir: Farklılık, insan faaliyeti ve bu faaliyetin örgütlü do÷ası ve iliúkilerinden hareket ederek konuyu ele almaktan kaynaklanmaktadır. Toplantılarda etik konusunun bu úekilde ele alınmasına, ne yazık ki, çok ender rastlanır. Bu nedenin de itici güç oldu÷u di÷er önemli nedenlerle, Korkmaz Alemdar’ın bu konudaki belirleyici ilgisi ve benim bazen Korkmaz Alemdar’ı (ve bazen kendimi de) rahatsız edecek biçimde “bir úeyi alıúılagelenin dıúında, sunulmayanı da ekleyerek sunma” merakım ile birlikte, Medya ve Etik konusunu iúleme fikri ortaya çıktı. Fikir UNESCO’ya taúındı ve UNESCO’da Arsın Aydınuraz ve Refik Erduran baúta olmak üzere herkesin ilgi ve deste÷iyle geliúti. Ardından TUBøTAK’ın bilimsel giriúime katkısı geldi. Böylece bu üç kurumun deste÷iyle ULUSLARARASI MEDYA ve ETøK sempozyumu gerçekleúti. Bu uluslararası Sempozyuma Afrika’dan, Asya’dan, Avustralya’dan, Avrupa’dan ve Kuzey Amerika’dan 40’a yakın akademisyen, gazeteci, sivil toplum örgütü temsilcisi katıldı. Konuúulan ve tartıúılan konuların iletiúim alanındaki önemi, konuúmacıların ve ilgilenenlerin bu sempozyumda konuúulan ve tartıúılanların yayınlanması gerekti÷ini tekrar tekrar belirtmeleri, bizi sempozyumda sunulanları ve tartıúmaları Türkiye’deki øletiúim camiasıyla paylaúmamız gerekti÷i düúüncesine götürdü. Dolayısıyla, øletiúim dergimizin bu sayısını Medya ve Etik konusuna ayırdık. Derginin makaleler bölümüne sempozyumdaki sunumlar yerleútirildi. Bunu yaparken, önce eti÷in ne oldu÷unu, ve medya ve etik arasındaki ba÷ı irdeleyen eleútirel bir giriú yapıldı. Böylece, etik konusu ve medya ve etik ba÷ı, yaygın anlatıların çerçevesini kırarak sunuldu ve okuyucuya bu konuda geniú bir perspektif sunmayı amaçlayan sempozyumun konuúmalarının daha iyi anlaúılması için bir temel oluúturulmaya çalıúıldı. Bunu takiben, oturumlardaki sunumlar konuúma sırasına göre verildi. Dan Schiller, Ümit Atabek ve Vincent Mosco’nun eti÷i toplumsal üretim tarzı ve üretim iliúkileri içine yerleútiren konuúmalarıyla baúlayan sunumlar, di÷er konuúmacıların medyada etik sorunları hakkındaki sunumlarıyla tamamlandı. Sunumların akademik makale biçiminde olanları “sunum-makale” ve olmayanları da “sunum” baúlı÷ı altında hem Türkçe hem de sunum diliyle yayınlandı. Bu sayının özel do÷ası nedeniyle, sunumların biçimsel yapısında derginin politikasına uymayan farklılıklar olmasına izin verildi. Derginin Forum bölümü üç alt bölüme ayrıldı. Birinci alt-bölümde açılıú konuúmaları sunuldu. økincisinde, oturum baúkanlarının sözleri verildi. Bunu, sorulan sorular, verilen yanıtlar ve tartıúmalar takip etti. Son alt-bölümde ise, toplantının de÷erlendirilmesi ve “sonuç bildirgesi” önerisi sunuldu. Okuyanların büyük ço÷unlu÷u içerikte sunulanları okuyarak bir úeyler ö÷renmek isteyen iyi niyetli okuyuculardır. Bazıları da “úurada cümle hatası yapmıú, úurada alıntıya referans vermemiú, tercümede úurada yanlıú yapmıú, úu kavramı do÷ru kullanmayı bile bilmiyor” gibi úikayetler üreten ve karalama kampanyasının bir parçası olan “kötü niyetli okuyuculardır.” Elbette en kötüleri de, okumayanlar ve habisliklerinden kudurdukları için inúa ettikleri kıskançlık, yalan, iftira ve baskı dünyasında, örne÷in, bu dergiden tezlerinde veya ödevlerinde alıntı yapan ö÷rencileri “bu ismi burada görmeyece÷im, çıkart!” diye ezeceklerdir. Bu ezme, üniversitelerde yerleúmiú bazı rütbeli cahillerin, bilmek isteyene, bilgiye ve bilginin yayılmasına karúı düúmanlı÷ını anlatır. Üniversiteleri dedikoduhaneye ve ticarethaneye çeviren, okumayan ve dolayısıyla okutmayan bu cahiller, ne yazık ki, kendileri gibi tembel, bilgiye ve bilene düúman insanlar yetiútirmektedir. Yetiútirdikleri kiúiler, örne÷in doktora yeterlilik ve doçentlik sınavlarında, alanlarıyla ilgili en temel bilgileri bilmedikleri, bilimsel yöntemler hakkında do÷ru bilgiden yoksun oldukları halde, kendilerini cahilleútirerek yetiútirenlerin karúılıklı çıkara dayanan dayanıúması sonucu, üniversitelerde kadro almakta, bilmedikleri yöntemle araútırma yapmakta, bilmedikleri konuda dersler vermekte ve gerikalmıúlı÷ın yeniden-üretimini sürdürmektedir. Amacımız, varlı÷ını ya “düúünüyorum, o halde varım” derken ezberledi÷i kliúeleri sıralayarak egemenlik kuranların ya da “tüketiyorum, o halde varım” diyerek tüketici-sahiplikte nicel çoklu÷u ve gösteriú yarıúında üstünlü÷ü elde edebilmek için önüne gelen herkesi ve her úeyi kendi çıkarı için kullananların baskın oldu÷u dünyada, kendini ve dıúını soruúturan, kendini ve insanı seven vicdanlı insanların insanlı÷ı geliútirme çabasına katkıda bulunmaktır. ørfan Erdo÷an Sayı 23 Yaz-Güz 2006 BAùLARKEN ørfan Erdo÷an Medya ve etik: eleútirel bir giriú ............................................................ 1 SUNUMLAR Dan Schiller øletiúim ve kriz: enformasyona dayalı kapitalizm ve kontrol devleti......................... 27 Communications and the crisis: informationalized capitalism and the control state .......................... 41 Ümit Atabek Türkiye’de bilgi iletiúim teknolojileri: Bir etik tartıúma alanı olarak yazılım korsanlı÷ı ................................. 55 Vincent Mosco Bilgi endüstrilerinde eme÷in yöndeúmesi ........................................... 63 Labour convergence in the knowledge ındustries ............................... 81 Hıfzı Topuz Alternatifler üzerine .......................................................................... 101 ii øçindekiler Diomansi Bombote M. Diomansi Bombote'nin øletiúim sentezi ....................................... 107 Synthese de la communication de M. Diomansi Bombote................ 113 Robert Beckett øletiúim eti÷i ve enformasyon: küresel dünyanın vatandaúları kendileri için düúünüyor ............... 117 Communication ethics & information: global citizens thinking for themselves ......................................... 135 Yehiel Hilik Limor Gazetecilik ve ek iú: uluslararası 242 etik ilkenin karúılaútırması .................................. 151 Journalism and moonlighting: an ınternational comparison of 242 codes of ethics ...................... 161 Raphael Cohen-Almagor Mahremiyetin sınırları: yararlı ayrımlar ............................................ 175 The bounds of privacy: helpful distinctions ...................................... 187 Ian Richards Felaket habercili÷i, güven ve etik...................................................... 199 Marcello Foa Görünmez tehlike: Spin doktorları medya etik kurallarını nasıl atlarlar? .................... 205 The ınvisible threat: how spin doctors bypass media ethics rules .................................. 211 Mehmet Yüksel Modernleúme,Toplumsal Yaúamın Hukuksallaúması ve Etik ........... 217 Süleyman ørvan "Gazetecilik eti÷i" dersi çerçevesinde etik sorunlara akademik yaklaúımlar ............................................. 233 øçindekiler FORUM Forum hakkında ørfan Erdo÷an ............................................................................ 247 Açılıú konuúmaları Tuba Ongun .............................................................................. 249 Arsın Aydınuraz ....................................................................... 250 Oturum baúkanlarının konuúmaları Hıfzı Topuz .............................................................................. 257 Korkmaz Alemdar .................................................................... 259 Refik Erduran ........................................................................... 262 ørfan Erdo÷an ........................................................................... 264 Soru, yanıt ve tartıúmalar: birinci Gün ørfan Erdo÷an ............................................................................ 265 Raphael Cohen-Almagor........................................................... 266 Dan Schiller............................................................................... 267 Vincent Mosco .......................................................................... 269 øbrahim Bilici ............................................................................ 270 Dan Schiller............................................................................... 271 Esra Kelo÷lu-øúler ..................................................................... 272 Vincent Mosco .......................................................................... 272 Dan Schiller............................................................................... 274 Ümit Atabek .............................................................................. 274 Vincent Mosco .......................................................................... 275 Boris Novasardiyan ................................................................... 276 Babacan Taúdemir ..................................................................... 277 Aytaç Yıldız .............................................................................. 277 Diomansi Bombote ................................................................... 278 Konca Yumlu ............................................................................ 279 Yüksel Akkaya .......................................................................... 280 iii iv øçindekiler Vincent Mosco .......................................................................... 281 Ümit Atabek .............................................................................. 282 Emre Aygen .............................................................................. 283 Refik Erduran ............................................................................ 284 Hülya Eraslan ............................................................................ 284 Boris Novasardian ..................................................................... 284 Ümit Atabek .............................................................................. 285 Boris Novasardian ..................................................................... 285 Refik Erduran ............................................................................ 286 Raphael Cohen-Armagor .......................................................... 286 Vincent Mosco .......................................................................... 287 Bayram kaya ............................................................................. 288 Soru, yanıt ve tartıúmalar: ikinci Gün ørfan Erdo÷an ............................................................................ 289 Bayram Kaya............................................................................. 291 Ahmet Akgül ............................................................................ 292 Aytaç Yıldız ............................................................................. 294 ørfan Erdo÷an ........................................................................... 295 Süleyman ørvan ........................................................................ 297 Nermin Gedik ............................................................................ 297 ørfan Erdo÷an ............................................................................ 298 Süleyman ørvan ........................................................................ 299 Raphael Cohen-Almagor ........................................................... 299 Marcello Foa ............................................................................ 299 ørfan Erdo÷an ............................................................................ 300 Mustafa Kılıç............................................................................. 300 Marcello Foa ............................................................................ 301 ørfan Erdo÷an ............................................................................ 302 Mehmet Yüksel ......................................................................... 302 Biterken Toplantının de÷erlendirmesi ve “sonuç bildirgesi” önerisi ....... 303 Katılımcılar ............................................................................... 307