Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi
Transkript
Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi
Sağlık Bakanlığı Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi Klinik Biyokimya Laboratuvarı TEST REHBERİ Hazırlayanlar Dr. Zeynep Giniş Kim. Müh. Ayhan Onat Ankara-2010 Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi 1 GENEL BİLGİLER LABORATUAR TESTLERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER: Klinik laboratuarlar sağlık hizmetlerinin sunumunda önemli bileşenlerden biridir. Klinik laboratuarların başlıca fonksiyonu klinisyenlere hastaların teşhis, tedavi ve takiplerinde önemli bilgiler sağlamaktır. Bu bilgilerin doğru, güvenilir, en kısa sürede ve en az maliyetle elde edilmesi istenir. Doğru ve güvenilir test sonuçları elde etmek için örnek alma öncesinden başlayarak sonuçların raporlanıp klinisyene ulaşmasına kadar geçen süreçteki değişkenlerin ve etkilerin bilinmesi sonuçların doğru yorumlanması açısından gereklidir. Laboratuar hizmetini ‘sadece cihaza kan verip sonuç almak’ düşüncesi olarak algılamanın son derece yanlış bir yaklaşım olduğunu bilmek gerekir. Klinik laboratuvardaki hata kaynakları incelendiğinde hataların analitik ve postanalitik (analiz sonrası) dönemden çok preanalitik (analiz öncesi) döneme ait olduğu bildirilmiştir. Laboratuar test değerlerine etki eden değiştirilebilir ve değiştirilemez birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörler hakkında aşağıda kısa bilgiler verilmiştir. 1. Postürün Etkisi: Normal bir erişkinin ayakta durma halindeki kan hacmi yatan bir kişiye göre 600-700 ml (%10 luk azalma) daha azdır. Dik oturuşta proteinsiz mayi kapiller aracılığıyla dokulara geçeceğinden plazma hacminde önemli farka neden olur. Bunun sonucu olarak bütün proteinlerin konsantrasyonu artacaktır ( enzimler, protein yapısındaki hormonlar, proteine bağlı taşınan ilaçlar, kalsiyum ve bilirubin). Birkaç günlük yatak istirahatinde plazma ve ekstrasellüler mayi hacmi düşer. Bu sebeple hematokrit %10 artar. Uzamış yatak istirahatinde ise sıvı retansiyonu olur. Protein ve albumin düzeylerinde azalma görülür. Kemik kalsiyum mobilizasyonu sonucu iyonize kalsiyum miktarı artar. 2. Egzersizin Etkisi: Egzersizin vücut sıvıları üzerine etkisi aktivitenin süresi ve derecesine bağlıdır. Egzersiz sonunda alınan kan örneklerinde aspartat aminotransferaz(AST), laktat dehidrogenaz (LDH), kreatin kinaz (CK), üre, kreatinin, transferin sonuçlarında yükselmelerin olduğu, kan glukozunun değişimler gösterebileceği, plazma renin aktivitesi, aldosteron, büyüme hormonunun patolojik düzeylere ulaştığı göz önünde bulundurulmalıdır. Hematüri ve proteinüri görülür. Egzersizin bir preanalitik değişken olarak etkisinin en aza indirilmesi için kan verilmesinden bir gün önce ağır spor, uzun mesafe yürüşü veya koşusu yapılmaması önerilmektedir. Egzersiz bazı hormonlarda da değişimlere neden olur. En önemli değişiklik serbest T4 düzeylerinde olur. Serum TSH, T3 ve tiroksin düzeyleri herhangi bir değişim göstermez iken serbest T4 % 35 kadar artar ve 6-7 gün içinde normale döner. 3. Açlık Durumu: Genellikle laboratuar testleri için 10-12 saat açlık süresi istenir. Bu sürenin 16 saatten uzun olması tercih edilmez. 4. Besinlerin Etkisi: Bazı plazma bileşenlerinin etkisi öğün içinde alınan gıdalarla değişiklik gösterebilir. En büyük artış, serum glukozu, demir, total lipd ve alkalen fosfataz seviyelerinde görülür. Kahve, çay, kola gibi kafein bulunan içeceklerde kan bileşenlerinin konsantrasyonunu etkiler. 5. Sigara: İçerdiği nikotin nedeniyle birçok laboratuar testini etkiler. Bunlar arasında lipidler, hormonlar, vitamin B12 ve CEA sayılabilir. Glukoz toleransı da sigara içenlerde bozulmuştur. 6. Alkol Alımı: Alkol tüketimi kısa ve uzun süreli etkilere bağlı olarak birçok analit üzerinde değişikliğe neden olabilir. Kısa süreli etki ile alımından 2-4 saat sonra etanol; plazma glukoz düzeylerini azaltır, ürik Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi 2 asit ve laktat düzeylerini artırır. Uzun süreli kullanımda ise GGT, AST ve ALT düzeylerinde artışa neden olur. Ayrıca alkol alışkanlığı olanlarda ortalama eritrosit hacmi (MCV) ‘nde artış olduğu bilinmektedir. Alkol alımından sonra hiper trigliseridemi görülür. 7. İlaç Kullanımı: İlaçların laboratuar testlerine hem in vivo hem in vitro etkileri mevcuttur. İlaçlar intramusküler olarak verildiğinde kas irritasyonuna neden olurlar. Bu durum bir kısım enzimlerin artmasına neden olur (kreatinin kinaz, aldolaz ve laktat dehihrogenaz gibi). Diüretik ilaçlar hiponatremiye yol açarlar. Thiazidler hiperglisemiye neden olabilir. Laboratuar testlerine en önemli etkiyi yapan ilaçalardan biri fenitoindir. Hastada kalsiyum ve fosfor seviyelerini azaltır ve alkalen fosfatazı yükseltir, indirekt bilirubin miktarını düşürür ve GGT aktivitesini yükseltir. Ayrıca serumda T3 ve T4 değerlerini düşürür. Testleri yorumlarken kullanılan ilaçların etkisi mutlaka göz önüne alınmalıdır. 8. Ateş: Serum hormon düzeyleri yanı sıra lipidler, kalsiyum düzeyi, ürik asit gibi birçok parametreyi etkiler. 9. Transfüzyon: Total kan veya plazma transfüzyonu verilen miktara bağlı olarak plazma protein konsantrasyonunu yükseltir. Glukoz çözeltilerinin infüzyonu, plazma fosfat ve potasyum konsantrasyonlarını azaltır. 10. Yaş ve Cinsiyetin Etkisi: Laboratuar testleri için genel olarak çoçuk, adolesan, erişkin ve yaşlılık dönemlerine ait referans değerler vardır. Ancak özellikle yenidoğan dönemine ait çok farklı referans değerler vardır. Örneğin alkalen fosfataz kemik büyümesine paralel olarak pubertede en yüksek değerlere ulaşır. Puberteden sonra aktivite azalır. Kadın ve erkek cinse ait yapısal farklılıklar endokrin testler başta olmak üzere, birçok biyokimyasal ve hematolojik testte referans değerlerin çok değişik olmasına yol açmaktadır. Örneğin CA-125 menstrüel peryotta normalin iki katına çıkabilir. 11. Gebelik: Gebelik her ne kadar fizyolojik bir durum olsada, organizmada meydana gelen değişiklikler birçok laboratuar parametresini etkiler. Gebelikte en önemli değişiklik ortalama plazma hacmindeki artışa bağlı hemodilüsyondur. Tüm laboratuar test sonuçlarının yorumlanmasında dikkate alınmalıdır. 12. Diurnal Ritm: Gün içerisinde bazı analitlerin salınımı, metabolizması ya da dolaşıma çıkmasında değişiklikler görülebilir. Mesela serum demiri 08.00-14.00 saatleri itibariyle aynı hastanın iki ayrı zamandaki numunesine göre %50 gibi fark gösterebilir. Sabah 06.00 civarında serum kortizol düzeyleri pik yaparken, gece 00.00 de en düşük düzeylere inmektedir. Ayrıca öğleden sonra yapılan glukoz tolerans testlerinde glukoz değerleri sabah yapılanlara göre biraz daha yüksek çıkar. 13. Mevsimsel Değişiklikler: Özellikle yaz ve kış mevsimi arasında bazı laboratuar parametreleri farklılık gösterir. Bunlar arasında D vitamini düzeylerinin yazın daha yüksek olması, trigliserid ve total kolesterol düzeylerinin yazın kışa göre daha düşük olması sayılabilir. 14. Rakım: Deniz seviyesinden daha yüksek yerlerde yaşamak bazı laboratuar parametrelerini etkiler. Hemoglobin, hematokrit ve CRP gibi testlerde yükseklik görülür. NUMUNE ALIMI İLE İLGİLİ ÖZELLİKLER: Laboratuarda kullanılan numuneler çok çeşitlidir. Serum, plazma, tam kan, idrar, gaita ve çeşitli sıvılar bunların başlıcalarıdır. Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi 3 Analiz öncesi dönem klinisyenin hastadan hangi laboratuar testlerini isteyeceğini düşünmeye başlaması ile başlar. Hastaya ait bilgilerin ve ön tanısının sisteme eksiksiz ve doğru olarak girilmesi daha sonra oluşabilecek karışıklıkların önlenmesi açısından önemlidir. Numune alırken dikkat edilmesi gereken kurallara uyulmalıdır. Numune alırken kola takılan turnikenin 1 dakikadan fazla durmaması gerekir. Turnike ile yapılan birkaç dakikalık staz venöz kanda birçok parametreyi etkiler. Örneğin; ALT, CK, LDH, albumin, bilirubin, kalsiyum %2-10 civarında artarken, glukoz, fosfat %2-5 civarında azalır. Sıvı veya kan vermede kullanılan bir damar ve setten örnek alınmamalıdır. Mecbur kalınırsa 20 dakika ara verildikten sonra numune alınabilir. Bu durumlarda diğer kol tercih nedeni olmalıdır. Alınan kanın hemoliz olmaması için azami gayret gösterilmelidir. Hemoliz serumda potasyum, fosfor, enzimler gibi parametrelerin yüksek çıkmasının yanı sıra ölçüm yöntemlerinde de hataya neden olabilir. Kan alım sırası çok önemlidir ve şu sırayla olmalıdır. Kan kültürü Serum EDTA’lı kan Sitrat’lı kan Diğer önemli konulardan biri de numunenin üzerinde hastaya ait bilgilerin eksiksiz ve doğru olarak yazılı barkodun yapıştırılması, kan alma saatiyle barkod saatinin uyumlu olmasına dikkat edilerek laboratuara gönderilmesi gerekmektedir. Genel kural; 10-12 saatlik açlıktan sonra sabah kan alınmalıdır. Ancak hekim diğer zamanlarda da kan tetkiki isteyebilir, testlerin yorumunda bu durumu göz önüne almalıdır. Biyokimya tetkikleri için venöz kan tercih edilir. Kan alma bölgesi alkolle silindikten sonra alkolün kuruması beklenmelidir. Çünkü alkol kalıntıları hemolize neden olarak test sonuçlarını etkiler. Damara girilmeden önce yumruk açılıp kapatılmamalıdır. Çünkü bu hareket plazmada bazı parametrelerin konsantrasyonlarının (potasyum, fosfat, laktat, iyonize kalsiyum gibi) geçici artışına neden olur. Hasta kan alımı öncesi mümkünse 15 dk rahat pozisyonda dinlenmelidir. Alınan kanlar en geç 2 saat içerisinde laboratuara gönderilmelidir. Hangi analizler için hangi tüplerin kullanılacağı aşağıda belirtilmiştir. Ayrıca mor, mavi ve siyah kapaklı tüpler kan alındıktan sonra birkaç kez mutlaka alt üst edilmelidir. Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi 4 DİKKAT !!!!! İSTEM-BARKOD-TÜP UYUMUNU KONTROL EDİNİZ UYGUN VE GÜVENLİ KAN ALIMI İÇİN HOLDER KULLANINIZ TÜPLERE İŞARETLİ DÜZEYE KADAR, YETERLİ MİKTARDA KAN ALINIZ AYRINTILI BİLGİ İÇİN LABORATUAR TEST KLAVUZUNU İNCELEYİNİZ Kapak Rengi İçerik Etkisi Kullanılan Testler Kırmızı Sarı Boş, pıhtı aktivatör ve jel separatör Pıhtı oluşumunu hızlandırmak Biyokimya, hormon testleri (özellikle jelli tüp tercih edilir) ve ilaç düzeyleri Mor EDTA Ca’u bağlayarak pıhtı- Hemogram, HbA1C, Hb elektroforezi laşmayı engellemek Mavi Siyah Sodyum Sitrat Ca’u bağlayarak pıhtı- Sodyum Sitrat Ca’u bağlayarak pıhtı- laşmayı engellemek laşmayı engellemek PT, aPTT, fibrinojen gibi koagülasyon testleri Sedimantasyon analizi Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi TAM İDRAR TAHLİLİ İÇİN ÖRNEK ALIMI: 1. 2. 3. 4. 5. Hasta ilgili bölgeyi iyice yıkar ve kurular. Bir miktar idrarını tuvalete yapar. Sonra orta idrarını kendisine verilen idrar kabına yapar. İdrarın son kısmını ise tuvalete yapar.. İdrar örneği bekletilmeden laboratuara ulaştırılmalıdır. 24 SAATLİK İDRAR TOPLANMASI: 1. Sabah ilk idrar atılır. 2. 24 saat süresince idrarın tamamı idrar toplama kabı içine toplanır. Bu süre içinde toplama kabı serin bir yerde ağzı kapalı olarak saklanır. 3. Ertesi sabah ilk idrarda toplama kabına alınarak en kısa zamanda laboratuvara ulaştırılır. Not: İdrar koruyucu kullanılacak durumlarda baştan kap içerisine gerekli koruyucu (asit vs.) konulmalıdır ( laboratuvar ile görüşülmelidir). Spot idrar ve gaita numunelerin laboratuara en kısa zamanda ulaşması gerekir. İDRARDA KATEKOLAMİN METABOLİTLERİ İÇİN GEREKLİ BİLGİLER: 1. 2. 3. 4. 5. Vanilyasız diyet 3 gün boyunca uygulanır. Laboratuvardan asit alınır, idrar toplamaya başlamadan önce asit kab içerisine boşaltılır. 4. günü sabah ( ilk idrar dışarı atılır) idrar biriktirmeye başlanır. Ertesi günkü (5.gün) ilk idrar da dahil olmak üzere idrarların tamamı ağzı kapalı kapta biriktirilir. Toplanan idrarlar en kısa sürede laboratuvara ulaştırılır. Not: Biriktirilen idrar serin ve karanlık bir ortamda ağzı kapalı olarak saklanmalıdır. Vanilyasız diyet: Yasaklar; Çay,neskafe, kakao Muz, greyfurt, portakal, mandalina, elma, domates Dondurma, dondurma külahı Vanilyalı soslar, vanilyanın girdiği her türlü yiyecek ve içecekler (pastalar, bisküviler, salep, meşrubat) Hazır gıdalar, hazır çorbalar Kuruyemişler, meyvalar Alkollü içecekler POSTPRANDİAL GLUKOZ TESTİ: Hasta aç iken bazal kan örneği alınır. Kahvaltı yapıldıktan 2 saat sonra tekrar kan alınır. 5 Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi ORAL GLUKOZ TOLERANS TESTİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR: 6 1. Yakın zamanda cerrahi operasyon, miyokard infarktüsü geçiren ve doğum yapan hastalara OGTT testi uygulanmamalıdır. 2. Açlık kan şekeri 126 mg/dL ve üstü olan hastalara uygulanmamalıdır. 3. Hastanın test esnasında gribal enfeksiyonu olmamalıdır. 4. Test esnasında hasta kusarsa teste son verilmelidir. 3 gün sonra test tekrar edilebilir. 5. Test yapılmadan önce doktorun izni dahilinde tiazid, fenitoin gibi ilaçlar kullanılıyorsa 3 gün önceden bırakılmalıdır. 6. Test sabah saat 08ºº-10ºº arası çalışılır. 10-12 saat açlık sonrası uygulanır. 7. Hasta test süresince bir şeyler yiyip içmemelidir, sigara içmemelidir, uyumamalıdır. 8. Kadınlarda mensturasyon döneminde OGTT yapılmaması önerilir, 3 gün önce veya sonrası olmasına dikkat edilmelidir. GEBELERDE ORAL GLUKOZ TOLERANS TESTİ: 1. Tarama amaçlı 24-28. haftalarda yapılır. 2. Açlık gerektirmez. 3. 50 gr Glukoz 400 mL su ile verilir. 4. 1 saat sonra kan örneği alınır. Not:Tarama amaçlı gebe OGGT’si sonrası 1. saat kan glukozu >140 mg/dL ise tanı amaçlı 100gr glukoz OGTT yapılır. 5. 100 gr. Glukoz testinde gebe aç olmalıdır.100 gr glukoz 400 ml su ile verilir. 0.,60.,120.,180. dakikalarda kan örnekleri alınır. ÖRNEK RED KRİTERLERİ 1.Gelen numunenin uygun tüpte olmaması 2. Numunenin yeterli miktarda olmaması 3. Numunenin hemolizli olması 4. Numunenin lipemik olması 5. Numunenin bilirübinemik olması 6. Soğuk zincire uyulmaması (Bazı testler için) Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi ACİL BİYOKİMYA LABORATUVARI ÇALIŞILAN TEST LİSTESİ BİYOKİMYA İLAÇ DÜZEYLERİ GLUKOZ DİGOKSİN ÜRE FENİTOİN KREATİNİN FENOBARBİTAL AST VALPROİK ASİT ALT KARBAMAZEPİN TOTAL BİLİRUBİN DİREK BİLİRUBİN KREATİN KİNAZ (CK) CK-MB KALSİYUM SODYUM POTASYUM KLOR AMİLAZ PANKREATİK AMİLAZ LİPAZ ETANOL MAYİ GLUKOZ DÜZEYİ MAYİ PROTEİN MAYİ POTASYUM MAYİ LDH BOS GLUKOZ BOS POTASYUM BOS PROTEİN BOS KLOR ß-HCG HEMOGRAM KARDİYAK TESTLERİ CK-MB KÜTLE MYOGLOBİN TROPONİN KOAGÜLASYON PT APTT D-DİMER KAN GAZI TAM İDRAR TETKİKİ GAİTADA GİZLİ KAN 7 Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi MERKEZ KLİNİK BİYOKİMYA LABORATUVARI ÇALIŞILAN TEST LİSTESİ BİYOKİMYA TESTLERİ HORMON TESTLERİ ALBUMİN ALP ALT PORFOBİLİNOJEN AMİLAZ AST BETA-2 MİKROGLOBULİN BİLİRUBİN(DİREK) BİLİRUBİN (TOTAL) CK-TOTAL CK MB DEMİR DEMİR BAĞLAMA K. DİGOKSİN FENİTOİN FENOBARBİTAL FOSFOR GGT GLUKOZ HBA1C HDL KOLESTROL hs-CRP KALSİYUM KARBAMAZEPİN KLORÜR KOLLAJEN ADP KOLLAJEN EPİNEFRİN T.KOLESTROL KREATİNİN LDH LDL KOLESTROL LİPAZ LİTYUM MAGNEZYUM MİKROALBÜMİN MİKROPROTEİN OSMOLALİTE P.AMİLAZ PREALBÜMİN POTASYUM SODYUM TOTALPROTEİN TRİGLİSERİT ÜRE ÜRİK ASİT KOAGÜLASYON(HEMOSTAZ) TESTLERİ PTZ INR APTT FİBRİNOJEN D-DİMER PROTEİN(C,S) ANTİTROMBİN 3 AKTİVE PROTEİN C REZİSTANSI(APCR) LUPUSANTİKOAGÜLAN( DOĞRULAMA, TARAMA) ACTH AFP ANTİ TG AB ANTİ TPO AB BETA-HCG CA 15-3 CA 19-9 CA 125 CEA C PEPTİT DEOKSİPİRİDİNOLİN DHA-S04 ESTRADİOL FERRİTİN FOLİK ASİT FSH GROWT HORMON HOMOSİSTEİN IGF-1 IGFBP-3 İgE İNSÜLİN KALSİTONİN KORTİZOL LH OSTEOKALSİN D VİTAMİNİ (25-OH) PTH PROGESTERON PROLAKTİN PSA(SERBEST, TOTAL) SERBEST T3 SERBEST T4 TESTESTERON (TOTAL) TİROGULOBİLİN TSH VİTAMİN B12 TAŞ ANALİZİ BAKIR, ÇİNKO PROTEİN ELEKTROFOREZİ HEMOGRAM, RETİKÜLOSİTLER SEDİM GLUKOZ YÜKLEME TESTİ TAM İDRAR TAHLİLİ, 24 SAATLİK İDRAR TAHLİLİ TROMBOSİT FONKSİYON TESTLERİ KOLLAJEN-EPİNEFRİN KOLLAJEN-ADP 8 Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi 9 PANİK DEĞER LİSTESİ BİYOKİMYA KAN GAZI KARDİYAK KOAGÜLASYON HEMATOLOJİ İDRAR TESTLER PH PCO2 İYONİZE KALSİYUM PO2 AMİLAZ KALSİYUM KALSİYUM (ÇOCUK) KLOR KREATİNİN (Diyaliz hastaları dışında) ÜRE GLUKOZ GLUKOZ(ÇOCUK) GLUKOZ (BOS) MAGNEZYUM FOSFOR POTASYUM SODYUM LİTYUM DİGOKSİN URİK ASİT CARBAMAZEPİN FENİTOİN VALPROİK ASİT TROPONİN I PT aPTT FİBRİNOJEN HEMATOKRİT ALT SINIR 7,2 19 mmHg 0,8 mmol/L 43 mmHg 6 mg/dl 6,5 mg/dl 80mEq/l 40 mg/dl 46 mg/dl 40 mg/dl 1 mg/dl 1 mg/dl 2.5 mEq/L 120 mEq/L 100 mg/dl %20 ÜST SINIR 7,6 67 mmHg 1,54 mmol/L 200 U/L 13 mg/dL 12,7 mg/dL 120 mEq/L 5mg/dl 171 mg/dL 450 mg/dL 445 mg/dL 200 mg/dL 5 mg/dL 9 mg/dL 6.5 mEq/L 160 mEq/L 2 mEq/ L 3 ng/mL 13 mg/ dL 15 µg/mL 22µg/mL 150 µg/mL 1,6 ng/mL 30 sn 78 sn 700 mg/dL %60 TROMBOSİT 40000 µL 1000000 µL BEYAZ KÜRE 2000 µL 30000 µL BEYAZ KÜRE(ÇOCUK) 2000 µL 43000 µL HEMOGLOBİN 7 g/dl 20 g/dL KİMYASAL ANALİZ : GLUKOZ VE KETON İÇİN KUVVETLİ POZİTİF TEST MİKROSKOBİK ANALİZ :PATOLOJİK KRİSTALLER (ÜRAT,SİSTEİN,LÖSİN,TİROZİN)BULUNMASI Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi ADRENOKORTİKOTROPİK HORMON Eş Anlamlı Metod ACTH, Kortikotropin Enzimatik-labeled chemiluminescent Immunometric assay Numune Türü EDTA’lı plazma Numune Miktarı 3 mL Numune Kabı Mor kapaklı tüp Çalışma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Numune Red Kriteri Hemoliz, pıhtı, yetersiz numune, soğuk zincirle gelmemesi Stabilitesi -20ºC ‘de 30 Gün Referans Aralığı 0-46 pg/mL Uyarı Numune alındıktan sonra tüp hemoliz edilmeden buz aküsü üzerine sabitlenerek gönderilmelidir. ALANİN AMİNOTRANSFERAZ Eş Anlamlı ALT, serum glutamik pirüvik transaminaz, (SGPT) Metod Spektrofotometrik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 mL Numune Kabı Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Çalışma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Numune Red Kriteri Hemoliz Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC 48 saat Referans Aralığı 10-49 U/L Uyarı Hastadan açlık kanı alınmalıdır ALBUMİN Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Spektrofotometrik Serum 1mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Numune Red Kriteri Hemoliz, lipemi Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC ‘de 7 gün Referans Aralığı 3.2 - 4.8 g/dL Uyarı Hastadan açlık kanı alınmalıdır ALFA FETOPROTEİN Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi α-fetoprotein, AFP Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00’de verilecektir. Hemoliz, lipemi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC ‘de 48 saat Referans Aralığı ALKALEN FOSFATAZ 0-8.1 ng/mL 10 Eş Anlamlı Metod Numune türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı ALP Spektrofotometrik, enzimatik,kinetik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00’de verilecektir Numune Red Kriteri Hemoliz, lipemi Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC 7 Gün Referans Aralığı 45-129 U/L Uyarı Hastadan açlık kanı alınmalı AKTİVE PARSİYEL TROMBOPLASTİN ZAMANI Eş Anlamlı APTT Metod Koagülometrik Numune Türü Sitratlı plazma Numune Miktarı 500 µL Numune Kabı Mavi kapaklı tüp Çalışma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün saat 16:00 Numune Red Kriteri Hemoliz, pıhtı, uygun olmayan kan seviyesi, Stabilitesi Referans Aralığı Panik değer Uyarı oda ısısında 2 saatten fazla beklemiş numune 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC 48 saat 21-36 Sn Üst sınır; 78 sn Hasta heparin kullanıyorsa bir sonraki dozdan 1 saat önce numune alınmalıdır. Heparin uygulanan koldan kan alınmamalıdır. AKTİVE PROTEİN C REZİSTANSI Metod Numune türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı Koagülometrik Sitratlı plazma 300 mL Mavi kapaklı tüp 15 günde bir Çarşamba günleri Aynı Gün saat 16:00 Pıhtılı, hemolizli, uygun olmayan kan seviyesi, soğuk zincirle gelmemesi 20-25ºC’de 4 saat, -20ºC’de 1 Ay 0.69-1.156 Numune alındıktan sonra tüp hemoliz edilmeden buz aküsü üzerine sabitlenerek gönderilmelidir. AMİLAZ Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Spektrofotometrik, enzimatik, kinetik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Numune Red Kriteri Aşırı Hemoliz, lipemi Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC’de 7 gün Referans Aralığı 30-118 U/L Panik değer Üst sınır; 200 U/L Uyarı Hastadan açlık kanı alınmalıdır. Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi ANTİ TİROGLOBULİN Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çlışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri ANTİ TG, Troglobulin antikorları Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Aşırı hemoliz, lipemi, ikter Referans Aralığı 20-25 ºC’de 8 saat, 2-8ºC 48 saat <64 U/mL Stabilitesi ANTİ TROMBİN 3 Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çlışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı AT III; Heparin kofaktör çalışması Koagülometrik Sitratlı plazma 300 mL Mavi kapaklı tüp 15 günde bir Çarşamba günleri Aynı gün Pıhtılı , hemolizli, uygun olmayan kan seviyesi , soğuk zincirle gelmemesi 20-25ºC’de 6 saat, 2-8ºC’de 2 gün 83-118 % Numune alındıktan sonra tüp hemoliz edilmeden buz aküsü üzerine sabitlenerek gönderilmelidir. ANTİ TPO Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz, lipemi, ikter 20-25 ºC’de 8 saat, 2-8ºC 48 saat <57 U/mL BAKIR (KAN) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Stabilitesi Numune Red Kriteri Referans Aralığı Uyarı AST, SGOT Spektrofotometrik, enzimatik, kinetik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC 48 saat Hemoliz 0-34 U/L Hastadan açlık kanı alınmalıdır Cu Atomik Absorbsiyon Spektrofotometre Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Salı ve Perşembe günleri Aynı gün Hemoliz, lipemi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 7 Gün 55-155 µg/dL BAKIR ( İDRAR ) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Cu Atomik Absorbsiyon Spektrofotometre 24 saatlik idrar 10 mL Soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir. 24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir. Salı ve Perşembe günleri Aynı gün Uygun toplanmayan idrar 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 7 Gün 3-35 µg/dL BETA -HCG Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Referans aralığı ASPARTAT AMİNOTRANSFERAZ Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı 11 Gebelik testi, ß- hCG Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz, lipemi, ikter Gebe olmayan < 10 0.2-1 Hafta 5-50 IU/L 1-2 Hafta 50-500 IU/L 2-3 Hafta 100-5,000 IU/L 3-4 Hafta 500-10,000 IU/L 4-5 Hafta 1,000-50,000 IU/L 5-6 Hafta 10,000-100,000 IU/L 6-8 Hafta 15.000-200.000 IU/L 2-3 Ay 10.000-100.000 IU/L BETA -2 MİKROGLOBULİN Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı ß2 M, Timotaksin Turbidimetrik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi Numune Red Kriteri Hemoliz, lipemi, ikter Stabilitesi 2-8ºC’de 7 Gün Referans Aralığı 0,9-3,0 mg/L BİLİRUBİN (DİREK) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı Referans Aralığı Uyarı CA -19-9 Konjuge bilirubin Spektrofotometrik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC 7 Gün 0-0.2 mg/dL Hastadan açlık kanı alınmalıdır. Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı BİLİRUBİN (TOTAL) Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı Spektrofotometrik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC 7 Gün 0.3-1.2 mg/dL Hastadan açlık kanı alınmalıdır. CA 125 Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı Kanser antijen 125 Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı Jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz, lipemi, ikter 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’ de 24 saat 0-30.2 U/mL Ovulasyon ve menstrüasyon dönemleri dikkate alınmalıdır. CA -15-3 Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi 0-32.4 U/mL Normal popülasyonda kanser taraması amacıyla kullanılmamalıdır. Karaciğer ve memenin bening hastalıklarında yükseklik saptanabilir 12 Kanser antijen 15-3 Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz, lipemi, ikter 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’ de 48 saat Kanser antijen 19-9, Karbohidrat antijen 19-9 Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı Jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz, lipemi, ikter 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC'de 48 saat >35 U/L Normal popülasyonda kanser taraması amacıyla kullanılmamalıdır. Kadınlarda erkeklere göre daha yüksektir. CEA Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zaman Rapor Zamanı Karsinoembriyonik antijen Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Numune Red Kriteri Hemoliz, lipemi, ikter Stabilitesi 2-8ºC’ de 8 saat, -20ºC’ de 48 saat Referans Aralığı 0-2.5 ng/mL Uyarı Normal popülasyonda kanser taraması amacıyla kullanılmamalıdır. C – PEPTİT Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı İnsülin C- Peptit, Connecting peptide, C-Peptit reaktivitesi Enzimatik-labeled chemiluminescent Immunometric assay Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Çarşamba günü Aynı gün saat 16:00 Hemoliz, lipemi, ikter 20-25ºC’de 3 saat, -20ºC’de 7 Gün 0,9-7,1 ng/mL Hastadan açlık kanı alınmalıdır. ÇİNKO (KAN) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Zn Atomik Absorbsiyon Spektrofotometre Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı Jelli tüp Salı ve Perşembe günleri Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı Aynı gün saat 16:00 Hemoliz 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 2 hafta 70-150 µg/dL Hastadan açlık kanı alınmalıdır. Kan çinko düzeyinin sirkadien ritmi vardır. Sabah saat 09:00 ve akşam saat18:00 ‘de pik yapar.Yemeklerden sonra ise çinko düzeyi düşer. D - DİMER Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı Fibrin yıkım ürünleri Koagülometrik Plazma 1 mL Mavi kapaklı tüp Her gün 1 saat ( Acil test ) sonra Uygun olmayan tüp ve kan, hemoliz, pıhtı, soğuk zincirle gelmemesi 20-25ºC’de 4 saat, 2-8ºC’de 24 saat, -20 ºC’de 1 Ay 0-0.55 mg/L Numune alındıktan sonra tüp hemoliz edilmeden buz aküsü üzerine sabitlenerek gönderilmelidir. DEMİR Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Stabilitesi Numune Red Kriteri Referans Aralığı Uyarı Fe Spektrofotometrik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 7 Gün Hemoliz KADIN: 50-170 µg/dL ERKEK: 65-175 µg/dL Hastadan açlık kanı alınmalıdır. Diurnal varyasyonu nedeniyle sabahları maksimum düzeyde olduğundan örnekler sabah saatlerde alınmalıdır (Düşük demir düzeyleri lökositozun eşlik ettiği akut demir eksikliğini göstermektedir). DEMİR BAĞLAMA KAPASİTESİ Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı Total Iron Binding Capacity (TIBC) Spektrofotometrik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC’de 7 Gün 250-450 µg/dL Hastadan açlık kanı alınmalıdır. Sabah örneği tercih edilmelidir. 13 DEOKSİPİRİDİNOLİN Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Pyrilinks-D Enzimatik-labeled chemiluminescent Immunometric assay 24 saatlik idrar 1 mL Çarşamba günü Aynı gün saat 16:00 Uygun toplanmayan idrar 2-8ºC’de 7 gün KADIN: 3-7.4 nM ERKEK: 2.3-5.4 nM DHEA-S04 Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı DHEA sülfat, Dehidroepiandrosteron Sülfat Enzimatik-labeled chemiluminescent Immunometric assay Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Aynı gün saat 16:00 Hemoliz lipemi, ikter 2-8ºC’de 2 Gün, -20ºC’de 2 Ay KADIN: 35-430 µg/dL ERKEK: 80-560 µg/dL DİGOKSİN Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Panik değer Uyarı Latex-enhanced immunoturbidimetric Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün 1 saat ( Acil test ) sonra Hemoliz 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºde 7 Gün 0.8-2.0 ng/mL Üst sınır; 3 ng/mL Son dozdan 8-12 saat sonra kan alınmalıdır. Hastanın son ilaç kullanma zamanı ve dozu belirtilmelidir. ERİTROSİT SEDİMENTASYON HIZI Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Sedimentasyon, ESR Westergreen yöntemiyle uyumlu otomatize sistem Sitratlı kan Tüp üzerinde işaretli bölüme kadar Siyah kapaklı tüp Her gün Aynı gün saat 16:00 Hemoliz, pıhtı, lipemi, uzun süre bekletilmiş ve gereken miktardan az ya da fazla alınmış numuneler. 20-25ºC’de 2 saat KADIN: 0-20 mm / saat ERKEK: 0-15 mm / saat Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi Uyarı Yüksek oda ısısı ESR’ yi arttırırken, düşük oda sıcaklığı ve kan örneğinin pıhtılaşması(test 2 saat içinde yapılmaz ise) gibi teknik hatalar ise ESR’yi azaltır. Stabilitesi Numune Red Kriteri Referans Aralığı 17-ß- estradiol, E2 Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapakılı Jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’ 48 saat, -20’de 6 Ay Hemoliz, lipemi, ikter ERKEK: 11.6-41.2 pg/mL KADIN: Foliküler faz 18.9-246.7 pg/mL Midsiklus 35.5-570.8 pg/mL Luteal faz 22.4-256.0 pg/mL Postmenapozal 14.4 - 44.5 pg/mL ETANOL Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Kan alkol düzeyi Spektrofotometrik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapakılı Jelli tüp Her gün 1 saat (Acil test) sonra Hemoliz 2-8ºC’ 3 gün 0-50 U/L Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Stabilitesi Numune Red Kriteri Referans Aralığı Uyarı Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Stabilitesi Numune Red Kriteri Referans Aralığı Panik değer Epdantoin Latex enhanced immunoturbidimetric Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün 1 saat ( Acil test ) sonra Hemoliz 20-25ºC’de 24 saat, 2-8ºde 1 Ay 10-20 µg/mL Üst sınır; 22 µg/mL Hastanın son ilaç kullanma zamanı ve dozu belirtilmelidir. FENOBARBİTAL Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zaman Rapor Zamanı Nunune Red Kriteri Stabilitesi Hastanın son ilaç kullanma zamanı ve dozu belirtilmelidir. Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 48 saat Hemoliz, lipemi, ikter KADIN: 7.0-276.8 ng/mL ERKEK: 18.5-306.5 ng/mL Ferritin bir akut faz reaktanıdır. Hepatik bozukluk, malignensi ve enflamatuar durumlarda normal serum ferritin değerleri demir eksikliği ekarte etmek için kullanılamaz. FİBRİNOJEN FENİTOİN Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Panik değer Uyarı Uyarı ERİŞKİN: 15-40 µg/mL ÇOÇUK: 15-30 µg/mL FERRİTİN ESTRADİOL Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Referans Aralığı 14 Luminal Latex enhanced immunoturbidimetric Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün 1 saat (Acil test ) sonra Hemoliz 20-25ºC’de 48 saat, 2-8ºC’de 1 Ay Faktör I Koagülometrik Sitratlı plazma 500µL Mavi kapaklı tüp Her gün Aynı gün saat 16:00 20-25ºC’de 24 saat, 2-8ºC’de 5 Gün Uygun olmayan kan / antikoagülan oranları, pıhtılı, hemolizli 180-350 mg/dL Alt sınır; 100 mg/dL Üst sınır; 700 mg/dL FOLİK ASİT Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı Folat Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz, lipemi, ikter 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 48 saat, -20’de 30 Gün >5.38 ng/mL Hastadan açlık kanı alınmalıdır. FOLİKÜL STİMÜLAN HORMON Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı FSH, Follitropin, Pitüiter gonadotropin Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 48 saat Hemoliz, lipemi, ikter ERKEK: 13-70 yaş 1.9-18.9 IU/L KADIN: Foliküler faz:3.0-10.9 IU/L Midsiklus peak:3.9-34.5 IU/L Luteal faz:2.0-9.8 IU/L Gebe: 0.0-0.8 IU/L Postmenapozal : 23.9-119.1 IU/L Stabilitesi Numune Red Kriteri Referans Aralığı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Panik değer Uyarı 15 Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz 20-25ºC’de kanda saatte 10 mg/dL düşer, 20-25ºC’de serumda 8 saat, 2-8ºC’de 72 saat 70-100 mg/dL Alt sınır; 40 mg/dL Üst sınır; 450 mg/dL Hastadan en az 10-12 saatlik açlık kanı alınmalıdır. FOSFOR GROWTH HORMON Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Eş Anlamlı Metod İnorganik fosfor, Fosfat, P, PO4 Spektrofotometrik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC’de 4 Gün Numune Red Kriteri Hemoliz, lipemi, ikter Referans Aralığı 2.4-5.1 mg/dL Panik değer Alt sınır; 1 mg/dL Üst sınır; 9 mg/dL Uyarı Hastadan açlık kanı alınmalıdır. Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı GAİTADA GİZLİ KAN HEMOGLOBİN A1C Metod Numune Türü Numune Kabı Çlışma Zamanı Rapor Zamanı Referans Aralığı Uyarı Eş Anlamlı Guaiac Gaita Temiz, ağzı kapalı kap Her gün Aynı gün saat 16:00 Negatif Gaitada kimyasal kan reaksiyonun araştırılması. GAMA GLUTAMİL TRANSFERAZ Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Stabilitesi Numune Red Kriteri Referans Aralığı GGT, Gama GT Spektrofotometrik, Enzimatik-Kinetik Serum 1mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC ‘de 7 Gün Hemoliz, lipemi, ikter KADIN: 0-38 U/L ERKEK: 0-73 U/L GLUKOZ (KAN) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Açlık kan şekeri, AKŞ Spektrofotometrik, Enzimatik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün GH, Somatotropin, STH, Büyüme hormonu Enzimatik-labeled chemiluminescent Immunometric assay Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz, lipemi, ikter 2-8ºC’de 8 saat, -20ºC’de 2 Ay KADIN : 0-10 ng/mL ERKEK : 0-1 ng/mL Sabah açlığı ile kan alınması tercih edilir. 30 dakika dinlenme sonrasında kan alınmalıdır. HbA1C, Glukohemoglobin, Glikozile Hb Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Spektrofotometrik EDTA’lı tam kan 1 mL Mor kapaklı tüp (EDTA) Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Numune Red Kriteri Hemoliz, pıhtı, uygun olmayan kan seviyesi Stabilitesi 20-25ºC’ de 3 Gün, 2-8ºC’de 7 gün, -20ºC 6 Ay Referans Aralığı 4-6 % Uyarı Hastadan açlık kanı alınması tercih edilir. HDL KOLESTEROL Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı HDL, HDL-C Spektrofotometrik, enzimatik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz 20-25ºCde 8 saat, 2-8ºC’de 7 Gün 40-60 mg/dL Hastadan.açlık kanı alınmalıdır. En az 24 saat alkol alınmamış olmalıdır. Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi 5-HİDROKSİİNDOLASETİK ASİT Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Alma 5-HIAA, 5-OH-İndolasetik asit HPLC 24 saatlik idrar 5 mL Asetik asit üzerine toplanmalıdır. 6N HCI ve borik asit üzerine toplanan idrarlar da kabul edilir. Çalışma Zamanı Her gün (Laboratuvardan randevu alınmalıdır) Rapor Zamanı Aynı gün saat 16:00 Numune Red Kriteri Yanlış toplanan idrar numunesi Stabilitesi 20-25ºC’de 2 saat, 2-8ºC’de 2 Gün Referans Aralıgı 2-9 mg/Gün Uyarı Serotonin içeren patlıcan, domates, ceviz, fındık, fıstık, avakado vb. bazı yiyecekler son 72 saat içinde tüketilmemiş olmalıdır.Ayrıca yine son 72 saat içinde kullanılan ilaçlar hakkında bilgi verilmelidir. HOMOSİSTEİN Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı IGF-BP3 Eş Anlamlı Metod Hcy Enzimatik-labeled chemiluminescent immunometric assay EDTA’lı plazma 1 mL Mor kapaklı tüp Çarşamba günleri Aynı gün saat 16:00 Hemoliz 2-8ºC’de 2 Hafta, -20ºC’de 6 Ay 5-12 µmol/L Hastadan açlık kanı alınmalıdır. Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı hs-CRP (High Sensitive) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı Yüksek Duyarlı CRP İmmünotürbidimetrik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz 20-25ºC’de 15 Gün, 4-8ºC’de 2 Ay <1.0 mg/dL Nonspesifik bir akut faz reaktanıdır. Enfeksiyon ve enflamasyonların değerlendirilmesinde kullanılır. Yüksekliği koroner kalp hastalığı riskinin erken bir göstergesi olduğundan, koroner kalp hastalığı için risk taraması amacıyla da kullanılır. IGF-1 Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Somatomedin C, İnsulin-like growth factor, Growth factor 1, GF-1 Enzimatik-labeled chemiluminescent Immunometric assay Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Aynı gün saat 16:00 Hemoliz, lipemi, ikter 2-8ºC’de 24 saat, -20ºC’de 12 Gün 20 yaş 127-424 21-25 yaş 116-358 26-30 yaş 117-329 31-35 yaş 115-307 36-40 yaş 109-284 41-45 yaş 101-267 46-50 yaş 94-252 51-55 yaş 87-238 56-60 yaş 81-225 61-65 yaş 75-212 66-70 yaş 69-200 71-75 yaş 64-188 76-80 yaş 59-177 81-85 yaş 55-166 IGFBP-3, İnsulin Like Growth Factor Binding Protein-3 Enzimatik-labeled chemiluminescent Immunometric assay Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Aynı gün saat 16:00 Hemoliz, lipemi, ikter 20-25ºC’de 24 saat, -25ºC’de 12 Ay 20 yaş 2.9-7.2 µg/mL 21-25 yaş 3.4-7.8 µg/mL 26-30 yaş 3.5-7.6 µg/mL 31-35 yaş 3.5-7.0 µg/mL 36-40 yaş 3.4-6.7 µg/mL 41-45 yaş 3.3-6.6 µg/mL 46-50 yaş 3.3-6.7 µg/mL 51-55 yaş 3.4-6.8 µg/mL 56-60 yaş 3.4-6.9 µg/mL 61-65 yaş 3.2-6.6 µg/mL 66-70 yaş 3.0-6.2 µg/mL 71-75 yaş 2.8-5.7 µg/mL 76-80 yaş 2.5-5.1 µg/m/L 81-85 yaş 2.2-4.5 µg/mL İDRAR TAHLİLİ ( BKNZ. TAM İDRAR TAHLİLİ ) İMMÜNGLOBULİN E Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı IgE (Total) Enzimatik-labeled hemiluminescent Immunometric assay Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Aynı gün saat 16:00 Hemoliz, lipemi, ikter 2-8ºC’de 3 Gün,-20 ºC’de 6 Ay 0-87 IU/mL 16 Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi Rapor Zamanı İNSÜLİN Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapak veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz, lipemi, ikter 3.0-25.0 mU/L Oda ısısında 8 saat, 2-8ºC’de 48 saat Klinisyenin isteğine göre açlık veya tokluk ile çalışılabilir. Açlık numunesi alınması için 8-12 saatlik açlık gereklidir. Ayrıca hasta oral hipoglisemik ilaç veya insulin kullanmamış olmalıdır. Numune Red Kriteri Referans aralığı Stabilitesi Uyarı KALSİTONİN Eş Anlamlı Metod Tirokalsitonin, hCT Enzimatik-labeled chemiluminescent Immunometric assay Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Çarşamba günü Aynı gün saat 16:00 Hemoliz, lipemi, ikter (özellikle hemoliz yanlış yüksek sonuçlara neden olur.) -20ºC’de 15 Gün KADIN: 0-18,2 pg/mL ERKEK: 0-11,5 pg/mL Hastadan açlık kanı alınmalıdır. Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı Numune Ret Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Panik değer Ca Spektrofotometrik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz 20-25 ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 7 Gün 8.3-10.6 mg/dL Alt sınır; 6 mg/dL Üst sınır; 13 mg/dL KALSİYUM (İDRAR) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Alma Çalışma Zamanı Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Uygun toplanmayan idrar. 20-25ºCde 8 saat, 2-8ºC’de 7 Gün 100-300 mg/Gün KAN GAZI Metod ISE Teknolojisi Numune Türü Arter kanı Numune Miktarı 2 mL Numune Kabı Kan gazı enjektörü (Heparinli) Çlışma Zamanı Her gün Rapor Zamanı 10 dakika ( Acil test ) Numune Red Kriteri Heparinli olmayan kan, pıhtılı kan, yetersiz kan Stabilitesi Referans Aralığı Panik değer 30 dakika içinde bakılması gerekir pH 7.37 – 7.45 pCO2 35 – 46 mm Hg pO2 70 – 100 mmHg cHb 12-18 g/dL Hct 35-52 g/dL sO2 >96 % (0.96) FO2Hb >96 % (0.96) FCOHb <2.0 % ( 0.02) FMetHb <1.5 % (0.015) FHHb 0.0–5.0 % (0.0-0.05) Na 135- 145 mmol/L K 3.6–4.8 mmol/L Ca(i) 1.15–1.35 mmol/L CI 95- 105 mmol/L Glucose 70-100 mg/dL Lactate <1.8 mmol/L Alt sınır Üst sınır PH 7.2 7.6 PCO2 19 mmHg 67 mmHg İyonize Kalsiyum 0.8 mmol/L 1.54 mmol/L PO2 43 mmHg KARBAMAZEPİN KALSİYUM (KAN) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Ret Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı 17 Ca Spektrofotometrik 24 saatlik idrar 1 mL 24 saat toplanan idrar, soğuk ortamda toplanmalı ve gönderilmelidir.24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir Her gün Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktar Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Ret Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Panik değer Uyarı Tegretol İmmunoturbidimetrik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün 1 saat ( Acil test) sonra Hemoliz 20-25ºC’de 2 Gün, 4-8ºC’de 7 Gün 4.0 -12.0 µg/mL Üst sınır; 15 µg/mL Hastanın son ilaç kullanma zamanı ve dozu belirtilmelidir. KETOSTEROİDLER Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numume Miktarı Numune kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı 17-KS HPLC 24 saatlik idrar 10 mL Asetik asit üzerine toplanmalıdır. 6N HCI veya boric asit üzerine toplanan idrarlarda kabul edilir. 24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir. Her gün (Laboratuvardan randevu alınmalıdır.) Aynı gün saat 16:00 Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi Stabilitesi Referans aralığı 2-8ºC’de 7 Gün KADIN: 4-6 mg/Gün ERKEK: 6-22 mg/Gün KLORÜR (KAN) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Ret Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Panik değer Cl Spektrofotometrik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz 20-25ºCde 8 saat 99-109 mEq/L Alt sınır; 80 mEq/L Üst sınır; 120 mEq/L KLORÜR ( BOS ) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Stabilitesi CI Spektrofotometrik BOS 1 mL Kırmızı kapaklı tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 20-25ºC’de 24 saat,2-8ºC’de 7 Gün KLORÜR ( İDRAR ) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı CI Spektrofotometrik 24 saatlik idrar 1 mL Soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir. 24 saatlik idrar miktarı bildirilmelidir. Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Yanlış toplanan idrar 2-8ºC’de 7 Gün 110-250 mEq/L KOLLAJEN EPİNEFRİN Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı 18 Yüksek makaslama gerilimli dinamik akım sistemi Tam kan 1 mL Mavi kapaklı sitratlı tüp Her gün Aynı gün saat 16:00 Pıhtı, soğuk zincirle gelmemesi 2-8ºC 4 saat 124 ( 85-165 ) sn Numune alındıktan sonra tüp hemoliz edilmeden buz aküsü üzerine sabitlenerek gönderilmelidir. KOLESTROL (TOTAL) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı Total kolestrol Spektrofotometrik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 20-25ºC 8 saat, 2-8ºC 48 saat 0-200 mg/dL İdeal kan alma şartları; son üç haftada diyette değişiklik yapılmaması, stabil vücut ağırlığı ve 12 saat açlık. KORTİZOL Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Hidrokortizon, Compound F Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz, lipemi, ikter 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 48 saat 4.6-22.80 µg/dL ( Sabah saat: 07.00-09.00 ) 3.38-17.08 µg/dL (Öğleden sonra saat: 15-17.00) KREATİN KİNAZ KOLLAJEN ADP Metod Yüksek makaslama gerilimli dinamik akım sistemi Numune Türü Tam kan Numune Miktarı 1 mL Numune Kabı Mavi kapaklı sitratlı tüp Çalışma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Aynı gün saat 16:00 Numune Red Kriteri Pıhtı, soğuk zincirle gelmemesi Stabilitesi 2-8ºC 4 saat Referans Aralığı 92 ( 71- 118 ) sn Uyarı Numune alındıktan sonra tüp hemoliz edilmeden buz aküsü üzerine sabitlenerek gönderilmelidir. Eş Anlamlı CK, Total Kreatin kinaz, CPK Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Spektrofotometrik, kinetik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz 20-25˚ C’de 24 saat, 2-8 ˚C’de 7 KADIN: 33-211 U/L ERKEK: 32-294 U/L Hastadan açlık kanı alınmalıdır Numune Ret Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi Numune Kabı KREATİN KİNAZ-MB Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı CK-MB (İMMUNİNHİBİSYON) Spektrofotometrik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz 20-25˚C’de 24 saat, 2-8˚C’de 7 Gün 0-25 U/L KREATİN KİNAZ –MB (KÜTLE CK-MB) Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün 1 saat ( Acil test ) sonra Hemoliz 2-8ºC’de 1 gün, -20ºC’de 1 Ay 0-5 ng/mL KREATİNİN (KAN) Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Panik değer Spektrofotometrik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz 20-25˚C’de 8 saat 2-8˚C’de 48 saat KADIN: 0.5-1.1 mg/dL ERKEK: 0.7-1.3 mg/dL Üst sınır; 5 mg/dL ( Diyaliz hastaları dışında ) KREATİNİN (İDRAR) Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralı Spektrofotometrik, kinetik 24 saatlik idrar 1 mL 24 saatlik idrar soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir. 6N HCI veya borik asit üzerine toplanan idrarlar da kabul edilir. İdrar miktarı belirtilmelidir. Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Uygun toplanmayan idrar 20-25˚C’de 8 saat, 2-8˚C’de 48 saat KADIN: 600-1800 mg/Gün ERKEK: 800-2000 mg/Gün KREATİNİN KLİRENSİ Metod Numune Türü Numune Miktarı Spektrofotometrik, kinetik Serum ve 24 saatlik idrar 1 mL idrar ve 1 mL serum Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Ret Kriteri Referans Aralığı Uyarı 19 24 saatlik idrar soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir.6N HCI veya borik asit üzerine toplanan idrarlar da kabul edilir. İdrar miktarı belirtilmelidir. Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Uygun toplanmayan idrar 80-125 ml/dk Test süresince çay ve kahve içilmemeli, Herhangi bir ilaç kullanılmamalı, egzersiz yapılmamalıdır. LAKTAT DEHİDROGENAZ (KAN) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı LDH, LD, Laktik asit dehidrogenaz Spektrofotometrik, enzimatik-kinetik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC’de 7 Gün 120-246 U/L Hastadan açlık kanı alınması tercih edilir. LAKTAT DEHİDROGENAZ ( BOS, MAYİ) Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Stabilitesi Spektrofotometrik, enzimatik-kinetik Bos, Mayi 1 mL Kırmızı kapaklı tüp, jelsiz tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 20-25ºC’de 24 saat, 2-8ºC’de 7 Gün LDL KOLESTEROL Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı LDL-C Spektrofotometrik, enzimatik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC’de 7 Gün 100-129 mg/dL Hastadan açlık kanı alınmalıdır. LİPAZ Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Triaçilgliserol açilhidrolaz Colorimetric rate Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün 1 saat ( Acil test ) sonra Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi Stabilitesi Rerferans Aralığı 20-25ºC’de 24 saat, 2-8 ºC’de 7 Gün 6-51 U/L Referans Aralığı Li Atomik Absorbsiyon Spektrofotometre Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Aynı gün saat 16:00 2-8ºC’de 7 Gün 0.8-1.2 mEg/L Üst sınır; 2 mEq/L Numune son dozdan en az 12 saat sonra alınmalıdır. Uyarı LİTYUM Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Stabilitesi Referans Aralığı Panik değer Uyarı MAGNEZYUM Eş Anlamlılar Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı LUPUS ANTİKOAGULAN DOĞRULAMA Eş Anlamlı Hegzagonal fosfolipid nötralizasyon testi Metod Koagülometrik Numune Türü Sitratlı plazma Numune Miktarı 500 µL Numune kabı Mavi kapaklı tüp Çalışma Zamanı 15 günde bir çarşamba günleri Rapor Zamanı Aynı gün saat 16:00 Numune Red Kriteri Hemoliz, pıhtı, uygun olmayan kan oranları, Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı soğuk zincirle gelmemesi 2-8 ºC’de 4 saat 30-38 sn Numune alındıktan sonra plazma hemoliz edilmeden buz aküsü üzerine sabitlenerek gönderilmelidir. LUPUS ANTİKOAGULAN TARAMA Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı PTT-LA, LA-DVV, dRVVT testi Koagülometrik Sitratlı plazma 500 µL Mavi kapaklı tüp 15 günde bir çarşamba günleri Aynı gün saat 16:00 Hemoliz, pıhtı, uygun olmayan kan oranları, soğuk zincirle gelmemesi 2-8 ºC’de 4 saat 31-44 sn Numune alındıktan sonra plazma hemoliz edilmeden buz aküsü üzerine sabitlenerek gönderilmelidir. Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Panik değer Uyarı Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Metanefrin, Normetanefrin HPLC 24 saatlik idrar 10 mL 6N HCI üzerine 24 saat idrar toplanır. 24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir. Her gün (Laboratuvardan randevu alınmalı) Aynı gün saat 16:00 Uygun toplanmayan idrar 2-8ºC’de 7 Gün METANEFRİN: 74-298 µg/Gün NORMETANEFRİN: 105-354 µg/Gün MİKRO ALBÜMİN Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Referans Aralığı Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Uyarı Numune Red Kriteri Stabilitesi Mg Spektrofotometrik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz 20-25ºC’de 24 saat, 2-8 ºC’de 7 Gün 1.3-2.7 mg/dL Alt sınır; 1 mg/dL Üst sınır; 5 mg/dL Hastadan açlık kanı alınmalıdır. METANEFRİNLER ( İDRAR ) LUTEİNİZAN HORMON Luteotropin, LH Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz, lipemi, ikter 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC’de 48 saat KADIN: Foliküler faz 2.1-12.8 IU/L Luteal faz 0.7-17.3 IU/L Gebelik <0.3-1.7 IU/L Postmenopozal 16.3-54.8 IU/L ERKEK: 20-70 yaş 1.7-9.6 IU/L >70 yaş 3.4-35.2 IU/L Diurnal varyasyonu vardır.Özellikle pubertede uykuda salınan LH miktarı daha fazladır. 20 PEG enhanced immunoturbidimetrik 24 saatlik idrar, spot idrar 5 mL Soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir, 24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir. Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 24 saatlik idrar <30 mg/gün Spot idrar <30 mg/g kreatinin İdrardaki albumin düzeyini gösterir. Böbrek hastalıkları için erken bir gösterge olduğundan, özellikle diabetik nefropati ve hipertansiyonun erken tanı ve takibinde değerlidir. MİKROPROTEİN ( BOS ) Metod Numune Türü Numune Miktarı Spektrofotometrik BOS 200µL Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi Numune kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı Jelsiz düz tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 BOS’un hemorajik olması 2-8ºC’de 72 saat 8-32 mg/dL Merkezi sinir sistemi hastalıklarının değerlendirilmesinde kullanılır. Menenjit ve ensefalomyelit gibi kan-beyin bariyerinin bozulduğu durumlarda BOS total protein düzeyi yükselir. 21 OSMOLARİTE (KAN) Metod Numune Türü Numune Miktar Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Osmometrik, Freezing point menasurement Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Aynı gün saat 16:00 Hemoliz 20-25ºC’de 3 saat, 2-8 ºC’de 24 saat 270-330 mosmol/kg MİKROPROTEİN (İDRAR ) OSMOLARİTE (İDRAR) Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune kabı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı Spektrofotometrik 24 saatlik idrar 1 mL Soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir, 24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir. Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 2-8ºC’de 72 saat 1-14 mg/dL Böbrek fonksiyonlarının takibinde kullanılır. Glomerüler ve tübüler zedelenmeler ile aşırı üretime bağlı olarak (ör.gammopatiler) proteinüri oluşabilir. Nefrotik sendrom, diabetik nefropati, multiple myeloma, monoklonal gammopatiler, renal tübüler fonksiyon bozuklukları ve üriner sistem fonksiyon ve maligniteleri idrarla atılan total protein miktarında artışa neden olur. Ayrıca egzersiz, ateş ve gebelik geçici, menstrüasyona bağlı kanama, prostatic sıvılar, semen ve alkali idrar yanlış yüksek sonuçlara neden olabilir. MYOGLOBİN Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Stabilitesi Referans Aralığı Mb Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün 1 saat (Acil test ) sonra 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 48 saat 0-113 ng/mL ORAL GLUKOZ TOLERANS TESTİ Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Uyarı OGTT , Şeker yükleme testi Spektrofotometrik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Aynı gün saat 16:00 Hemoliz, yetersiz numune, test kurallarına uyulmaması. Hasta aç olarak gelmeli ( Randevu alınmalıdır.) Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriter Stabilitesi Referans Aralığı Osmometrik 24 saatlik idrar 3 mL 24 saatlik toplanan idrar, soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir. 24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir. Her gün Aynı gün saat 16:00 Yanlış toplanan idrar. 20-25ºC’de 3 saat, 2-8 ºC’de 24 saat 500-1200 mosmol/kg (rasgele idrar: 300-900mosmol/kg) OSTEOKALSİN Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı Kemik gla proteini, BGP Enzimatik-labeled chemiluminescent Immunometric assay Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Çarşamba günü Aynı gün saat 16:00 Hemoliz, lipemi, ikter 2-8ºC’de 2 saat, -20 ºC’de 30 Gün 2-22 ng/mL Sabah açlığı tercih edilir. PANKREATİK AMİLAZ Metod Spektrofotometrik, enzimatik Numune Türü Serum Numune Miktarı 1 mL Numune Kabı Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Çalışma Zamanı Her gün Rapor Zamanı 1 saat (Acil test ) sonra Numune Red Kriteri Hemoliz, lipemi Stabilitesi 20-25ºC’de 24 saat, 2-8ºC’de 7 Gün Referans Aralığı 13-53 U/L Uyarı Hastadan açlık kanı alınmalıdır. PARATİROİD HORMON (İNTAKT) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı PTH, Parathyrin, Parathormon Kemiluminesans Serum 1 mL Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Stabilitesi Numune Red Kriteri Referans Aralığı Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 20-25ºC’de 4 saat, 2-8ºC’de 48 saat Hemoliz, lipemi, ikter ve numunenin 1 saatten fazla oda sıcaklığında beklemesi 19.8-74.9 pg/mL PORFOBİLİNOJEN Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Porfobilinojen tarama testi (PBG) Watson - Schwartz Tarama testi 24 saatlik idrar 10 mL Asetik asit veya 6N HCI üzerine karanlık ortamda toplanmalı ve ışıktan korunarak gönderilmelidir. Her gün Aynı gün saat 16:00 Uygun toplanmayan idrar. Negatif (-) Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Referans Aralığı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Panik değer Uyarı K+ ISE Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz, lipemi 20-25ºC’de 24 saat, 2-8 ºC’de 7 Gün 3.5-5.5 mEq/L Alt sınır; 2.5 mEq/L Üst sınır; 6.5 mEq/L Diurnal varyasyonu vardır.Sabah Saat 08:00’de maksimum, akşam 22:00’de ise minimum düzeydedir. POTASYUM (BOS) Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Stabilitesi Çalışma Zamanı Rapor Zamanı PREALBUMİN Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Referans Aralığı Uyarı Transthyretin, PA PEG enhanced immunoturbidimetrik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 10-40 mg/dL Nutrisyonel durumun değerlendirilmesinde kullanılır. Özellikle premature infantlar ve parenteral nutrisyon tedavisi alan hastaların takibinde değerlendirilir. Oral kortikosteroid, anabolik steroid kullanımı ve Hodgkin hastalığında serum prealbumin düzeyi artarken, malnutrisyon, inflamasyon, malignite, kronik hastalıklar, siroz ve protein kaybı olan durumlarda prealbumin düzeyi düşer. Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamnı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı C-21 steroid, P4 Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz, lipemi, ikter 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC’de 48 saat ERKEK: 0.15-1.06 ng/mL KADIN: Folikül faz 0.03-1.24 ng/mL Luteal faz 3.2-24.7 ng/mL Mid luteal faz 4.2-27.1 ng/mL Postmenopozal 0-0.6 ng/mL 17-OH progesteronun yüksek konsantrasyonu bazı analizlerde progesteronun yalancı yüksekliğine sebep olabilir. PROLAKTİN ISE BOS 1 mL Kırmızı kapaklı tüp, jelsiz düz tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 20-25ºC’de 24 saat, 2-8 ºC’de 7 Gün POTASYUM (İDRAR) Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı 20-25ºC’de 24 saat,2-8 ºC’de 7 Gün 25-125 mEq/L PROGESTERON POTASYUM (KAN) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Stabilitesi Referans Aralığı 22 ISE 24 saatlik idrar 1 mL Soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir. 24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir. Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı PRL Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Aşırı hemoliz, lipemi, ikter 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC’de 8 saat, -20ºC’de 48 saat ERKEK: 2.7-18.3 ng/mL KADIN: Hamile olmayan 3.4-29.8 ng/mL Gebelik 10.3-209.1 ng/mL Postmenopozal 2.4-20.9 ng/mL Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi Uyarı Uyku, stres, egzersiz, gebelik ve koitus sonrasında prolaktin düzeyi artar.Sabahları prolaktin düzeyi en üst seviyede bulunur. Bu nedenle hasta uyandıktan 3-4 saat sonra örnek alınmalıdır. Ayrıca hastanın aç olması tercih edilir. Kadınlarda ve erkeklerde artmış prolaktin düzeyinin en yaygın sebebi bir ilacın yan etkisidir. Numune kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Stabilitesi Referans Aralığı PROSTAT SPESİFİK ANTİJEN Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı PSA (Serbest veya total) Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz, lipemi, ikter 2-8˚C’de 24 saat, -20˚C’de 5 ay Serbest PSA:<3.3 ng/mL Total PSA: 0-3.9 ng/mL Rektal muayene ve sonda uygulamasından sonra numune alınması için 72 saat beklenmelidir. PSA değerleri günden güne değişebilir ve yaşla birlikte artar. PROTEİN C Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı PROTROMBİN ZAMANI Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Panik değer Uyarı Eş Anlamlı Protein S fonksiyonel Metod Koagülometrik Numune Türü Sitratlı plazma Numune Miktarı 500 µL Numune kabı Mavi kapaklı tüp Çalışma Zamanı 15 günde bir Çarşamba günleri Rapor Zamanı Aynı gün saat 16:00 Numune Red Kriteri Hemoliz, pıhtı, heparinli numuneler ve uygun olmayan kan-antikoagülan oranları 20-25ºC’de 4 saat, -20˚C’de 1 ay 60-130 % Komadin türevi antikoagülan kullanan hastalarda 2 hafta, heparin tedavisinde ise 2 gün önce tedavi kesilmelidir. PROTEİN ELEKTROFOREZİ Metod Numune Türü Numune Miktarı PT, PTZ Koagülometrik Plazma (sitrat) 1 mL Mavi kapaklı tüp Her gün Aynı gün saat 16:00 Hemoliz, pıhtı, heparinli numuneler ve uygun olmayan kan-antikoagülan oranları 20-25ºC’de 4 saat, 2-8ºC’de 24 saat 10.5-14.5 sn Üst sınır; 30 sn Numune oda ısısında 4 saatten fazla beklememelidir. RETİKÜLOSİT SAYISI Protein C fonksiyonel Koagülometrik Sitratlı plazma 500 µL Mavi kapaklı tüp 15 günde bir Çarşamba günleri Aynı gün saat 16:00 Hemoliz, pıhtı, heparinli numuneler ve uygun olmayan kan-antikoagülan oranları 20-25ºC’de 4 saat, -20˚C’de 1 ay 70-140 % Komadin türevi antikoagülan kullanan hastalarda 2 hafta, heparin tedavisinde ise 2 gün önce tedavi kesilmelidir. Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı PROTEİN S Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Salı ve Cuma günleri Aynı gün saat 16:00 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 10 gün, -20 ºC’de 1 Ay Albumin 55.8 – 66.1 Alpha 1 2.9 – 4.9 Alpha 2 7.1 – 11.8 Beta 1 4.7 – 7.2 Beta 2 3.2 - 6.5 Gamma 11.1 – 18.8 23 Kapiller protein elektroforezi Serum 200 µL Laser, Optik, Kolorimetrik ölçüm EDTA’lı tam kan 1 mL Mor kapaklı tüp Her gün Aynı gün saat 16:00 Pıhtı, hemoliz 20-25ºC’de 8 saat Retikülosit % 0.5-2.5 Retikülosit 22-134 10٨6/µL Retikulosit sayısının değerlendirilmesinde kullanılır. Eritropoezisin arttığı durumlar ve anemilerin tedavisi sırasında retikülosit sayısı artarken, aplastik anemi, renal hastalıklar, demir eksikliği anamisi, sideroblastik anemi ve megaloblastik anemilerde ise retikülosit sayısı düşer. SERBEST T3 Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı Serbest Triiyodotironin, FT3, ST3 Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz, lipemi, ikter 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC’de 7 Gün -20˚C’de uzun süre stabildir. 2.3-4.2 pg/mL Kronik hastalığı olan veya uzun süre hastanede yatmış kişiler ötiroid olsalar bile serbest T3 düzeyi düşük bulunabilir. Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi SERBEST T4 Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı TAM İDRAR TAHLİLİ Serbest Tiroksin, FT4, ST4 Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz, lipemi, ikter 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 48 saat, -20˚C’de uzun süre stabildir. 0.74-1.52 ng/dL Anti-tiroksin otoantikorları ve RF varlığında düşük moleküler ağırlıklı heparin tedavisinde sonuçlar aldatıcı olabilir. Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zaman Numune Red Kriteri Panik değer Uyarı SODYUM (KAN) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Na ISE Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Numune Red Kriteri Hemoliz Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 48 saat, Referans Aralığı 132-146 mEq/L Panik değer Alt sınır; 120 mEq/L Üst sınır; 160 mEq/L Stabilitesi Na ISE BOS 1 mL Jelsiz düz tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 20-25ºC’de 24 saat, 2-8 ºC’de 7 Gün SODYUM (İDRAR) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zaman Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı TİT Strip + mikroskobik inceleme Spot idrar (orta idrar tercih edilir) 10 mL Nonsteril idrar bardağı, bebekler için cinsiyetine göre idrar torbası Her gün Aynı gün saat 16:00 Yetersiz numune, uzun süre beklemiş numune, uygun kapta gönderilmeyen numune, bayanlar için menstruasyon zamanında verilen numune Kimyasal analiz; Glukoz ve keton için kuvvetli pozitif test Mikroskobik analiz; Patolojik kristaller ( Ürat, Sistein, Lösin, Tirozin) bulunması Sabah ilk idrar ve orta akım idrarı tercih edilir. TAM KAN SAYIMI Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zaman Numune Red Kriteri Stabilitesi Panik değer Hemogram, CBC (Complete blood count) Laser, Optik, Kolorimetrik ölçüm EDTA’lı tam kan 1 mL Mor kapaklı EDTA’lı tüp Her gün Aynı gün saat 16:00 Numunenin pıhtılı olması 20-25ºC’de 8 saat Alt sınır Üst sınır Hematokrit % 20 % 60 Trombosit 40000 µL 1000000 µL Beyaz Küre 2000 µL 30000 µL Hemoglobin 7 g/dL 20 g/dL SODYUM (BOS) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zaman 24 TAŞ ANALİZİ Metod Numune Türü Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Kullanımı Kantitatif Üriner sistem taşı Cuma günü Aynı gün Üriner sistem taşlarının içeriğinin belirlenmesinde kullanılır.Taşta karbonat, sistin, fosfat, magnezyum, kalsiyum, amonyum, ürik asit ve okzalat varlığına bakılır. TESTOSTERON ( TOTAL ) Na ISE 24 saatlik idrar 1 mL Soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir. 24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir. Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 2-8ºC’de 7 Gün 40-220 mEq/Gün İdrarla sodyum atılımının diurnal varyasyonu vardır. İdrar sodyum düzeyi gündüzleri en üst düzeyde bulunur. Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp. Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz, lipemi, ikter 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC’de 48 saat, -20˚C’de uzun süre stabildir. KADIN: 14.2-73.1 ng/dL ERKEK: 229.8-799.8 ng/dL Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi Uyarı Seks hormon bağlayıcı globulinin çok yüksek düzeyleri ölçümü olumsuz etkiler. Total testosteron düzeyi obesitede düşük çıkabilir. Ayrıca sabah saat 07:00’de maksimum düzeydedir. 20:00’de ise minimum düzeydedir. TİROGULOBİLİN Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı Tg Enzimatik-labeled chemiluminescent Immunometric assay Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Aynı gün saat 16:00 Hemoliz, lipemi, ikter 2-8ºC’de 3 Gün, -20 ºC’de 2 Ay 1.6-59.9 ng/mL Tiroid muayenesinden sonra numune alınmamalıdır. TİROİD-STİMULATİNG HORMON Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı TSH, s-TSH, Tirotropin Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Numune Red Kriteri Hemoliz, lipemi, ikter Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 48 saat, -20˚C’de uzun süre stabildir. Referans Aralığı 0.55-4.78 mIU/L Uyarı Diurnal ritmi vardır. Saat 02:00-04:00 arasında maksimum, 17:00-18:00 arasında ise minimum düzeydedir. TOTAL PROTEİN (KAN) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı TP Spektrofotometric Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz, lipemi, ikter 20-25ºC’de 24 saat, 2-8 ºC’de 7 Gün 5.7-8.2 g/dL Hastadan açlık kanı alınmalıdır. Turnikenin uzun sure tutulmasına bağlı olarak oluşan venöz staz ve ayakta durmak total protein düzeyini yükseltir. TOTAL PROTEİN (BOS) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı TP Spektrofotometric BOS 1 mL Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Uyarı 25 Kırmızı kapaklı veya jelsiz düz tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 BOS ‘un hemorajik olması 20-25ºC’de 24 saat, 2-8 ºC’de 7 Gün Menenjit ve ensefalomyelit gibi kan-beyin bariyerinin bozulduğu durumlarda BOS total protein düzeyi yüksektir. TOTAL PROTEİN (İDRAR) Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Spektrofotometric 24 saatlik idrar 1 mL Kabı soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir. 24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir. Çalışma Zamanı Her gün Rapor Zamanı Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Numune Red Kriteri Uygun toplanmayan idrar. Stabilitesi 2-8ºC’de 7 Gün Referans Aralığı 1-14 mg/dL Uyarı Nefrotik sentrom, diabetik nefropati, multiple myeloma, monoclonal gammopatiler, renal tübüler fonksiyon bozuklukları ve üriner sistem enfeksiyon ve maligniteleri idrarla atılan total protein miktarında artışa neden olur. Ayrıca egzersiz, ateş ve gebelik menstrüasyona bağlı kanama, prostatik sıvılar, semen ve alkali idrar yanlış yüksek sonuçlara neden olabilir. TRİGLİSERİD Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma zamanı Rapor Zamanı Stabilitesi Referans Aralığı Uyarı TG Spektrofotometric, enzimatik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 20-25˚C’de 8 saat, 2-8˚C’de 48 saat 0-250 mg/dL Hastadan 10-12 saatlik açlık kanı alınmalıdır. TROPONİN I Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Panik değer TnI, Trop I Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapalı jelli tüp Her gün 1 saat (Acil test ) Hemoliz, lipemi, ikter 20-25ºC’de 24 saat, 2-8ºC’de 7 Gün 0.00-0.06 ng/mL Üst sınır; 1.6 ng/mL Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi ÜRE ( KAN ) Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Referans Aralığı Panik değer Stabilitesi Uyarı VALPORİK ASİT Spektrofotometric, enzimatik, kinetik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz, lipemi, ikter 9-23 mg/dL Üst sınır; 171 mg/dL 20-25˚C’de 8 saat, 2-8˚C’de 48 saat Hastadan açlık kanı alınmalıdır. ÜRE (İDRAR) Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Spektrofotometrik, enzimatik, kinetik 24 saatlik idrar 1 mL Soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir.24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir. Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Uygun toplanmayan idrar. 2-8ºC’de 7 Gün 12-20 g/Gün ÜRİK ASİT ( KAN ) Eş Anlamlı Metod Naumune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı Panik değer Uyarı Ürat, ÜA Spektrofotometrik, enzimatik, kinetik Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz 20-25ºC’de 8 saat, 2-8 ºC’de 48 saat KADIN: 3.1-7.8mg/dL ERKEK: 3.7-9.3 mg/dL Üst sınır; 13 mg/dL Hastadan açlık kanı alınmalıdır. ÜRİK ASİT (İDRAR) Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı 26 Spektrofotometrik, enzimatik, kinetik 24 saatlik idrar 10 mL Soğuk ortamda saklanmalı ve gönderilmelidir. Numune miktarı belirtilmelidir. Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Uygun toplanmayan idrar 20-25ºC’de 24 saat, 2-8 ºC’de 7 Gün 250-750 mg/ Gün Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Stabilitesi Referans Aralığı Panik değer Uyarı İmmunoturbidimetric Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün 1 saat ( Acil test ) sonra 20-25ºC’de 24 saat 50-100µg/mL Üst sınır; 150 µg/mL Hastanın son ilaç kullanma zamanı ve dozu belirtilmelidir. VANİLMANDELİK ASİT Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Stabilitesi Referans Aralığı VMA, 3-Metoksi-4-Hidroksimandelik Asit HPLC 24 Saatlik idrar 10 mL 6N HCI veya borik asit üzerine toplanan idrarlar da kabul edilir. 24 saatlik idrar miktarı belirtilmelidir. Her gün (Laboratuvardan randevu alınmalı) Aynı gün saat 16:00 2-8ºC’de 7 Gün 1.4-6.5 mg/Gün VİTAMİN B12 Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Siyanokobalamin, Vit B12 Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Numune Red Kriteri Hemoliz, lipemi, ikter Stabilitesi 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 48 saat Referans Aralığı 214-914 pg/mL Uyarı Numune alınması için 10 saatlik sabah açlığı gereklidir. VİTAMİN D (25-OH) Eş Anlamlı Metod Numune Türü Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Zamanı Rapor Zamanı Numune Red Kriteri Stabilitesi Referans Aralığı 25-Hidroksi kolekalsiferol, 25(OH) Kalsiferol, Kalsiferol Kemiluminesans Serum 1 mL Kırmızı kapaklı veya sarı kapaklı jelli tüp Her gün Saat 08:00-12:00 arası alınan kanlar saat 16:00 Saat12:00-16:00 arası alınan kanlar ertesi gün Saat 14:00 Hemoliz, lipemi, ikter 20-25ºC’de 8 saat, 2-8ºC’de 7 Gün YAZ: 0-60.3 µg/L KIŞ: 0-46.3µg/L GENEL: ERKEK 0-52.4 µg/L KADIN: 0-59.1 µg/L Klinik Biyokimya Laboratuvarı Test Rehberi 27