İsrail`in Doğuşu: Kutsal Kitap`ın Mısır`dan Çıkış
Transkript
İsrail`in Doğuşu: Kutsal Kitap`ın Mısır`dan Çıkış
İsrail'inDoğuşu CanNuroğlu TelifHakkı/CopyrightCanNuroğlu,2014 E-KitapHristiyanKitaplartarafındanyapıldı.Dahafazlaücretsizkitapindirmek içinsitemizeziyaretedin. Türkiye'deKiliseAdresleri 2 İçindekiler ÖNSÖZ GİRİŞ YORUM: MISIR’DABASKI MUSAKAÇIYOR ÇOBANMUSA MUSADÖNÜYOR YAHVETANRI BELALARBAŞLIYOR İNADADEVAM SONBELALAR FISIHBAYRAMI KIZILDENİZOLAYI BÜYÜKZAFER GÖKTENMAN KAYADANSU KUTSALHALK ONEMİR KÖLELİKVEŞİDDET KUTSALLIKVEADALET ANTLAŞMATÖRENİ RABBİNKONUTU KAHİNLER TAPINAĞINKURALLARI BÜYÜKİHANET YENİBAŞLANGIÇ ÇADIRINYAPIMI İŞİNSONU KAYNAKÇA 3 ÖNSÖZ OrtaDoğugenelinde‘İsrail’sözükadarbüyüktepkiuyandıranbirkelime yoktur.Hattabazılarıbuulusunisminiküfürniteliğindedekullanır.Gündemden birtürlüdüşmeyenİsrailnedensecoğrafyamızdayaşanançoğuolumsuzolaydan sorumlututuluyor.ŞüphesizkiOrtaDoğudaensevilmeyenülkeİsrail’dir.Asırlarca çokbüyükkatliamlar,soykırımlargörmelerinerağmennihayetkenditopraklarına döndüktenbuyananedensekendilerinikomşularınabirtürlüsevdiremediler. Amaneden?Küçücükbuülkedeninsanlarımıznedenbukadarnefretediyor? Aslındabununsebebiİsrail’inçokeskidenTanrı’nınhalkıolmaküzereseçilmesine dayanır.ÇoğuinsanRab’binbukutsalseçiminiyaanlamıyoryadaanlamak istemiyor.Tabiikiİsrailhükümetininzamanzamanyaptığıhatalarıburada savunmakgibibirniyetimizyoktur.GünügeldiğindeherulusungünahınıTanrı soracaktır.AncakKutsalKitap’tageçenRAB’binplanıvegeneltarihine baktığımızdaİsrail’inkutsalseçiminigözardıetmekgibibirlüksümüzyoktur.Peki Tanrıonlarıseçtiysedenezamanveneiçinoldu?Enönemlisibugüniçinanlamı nedir? ŞimdielealdığımızTevrat’ınMısır’danÇıkışbölümü,İsrailulusununortaya çıkışınıayrıntılıbirşekildeanlatır.TanrıRuhu’nunesinisonucundaMusa’nın eliylebizeulaşanTevratkitabıbeşbölümdenoluşur:Yaratılış,Mısır’danÇıkış, Levililer,ÇöldeSayımveYasanınTekrarı.Enbaştakieser,Yaratılış,Ademve Havva’nınyaradılışındanbaşlayaraktüminsanlığınortaköyküsünükaydeder. BaştamükemmelyaratılançiftkısabirsüreiçindeŞeytan’ınayartmasıylagünaha esirolurveTanrı’nınhuzurundanatılır.İlkbinyılınsonucundainsanlıköyle bozuluyorkiRabküreselbirtufangöndererekdünyayısilipsüpürmekzorunda kalıyor.AncakNuh’laailesivebazıhayvanlarkurtuluyor.ArdındanRabİbrahim’i seçerekonunsoyuylatümuluslarakutsamayolunuaçacağınıvaateder(Yaratılış 12).Ancakbirsorunvar,İbrahim’inbirçocuğudahiyoktur.YinedeRabsoyunu yıldızlarkadarçoğaltacağınısöyler.Birsüresonrasabırsızlananİbrahim’leeşiSara hizmetçisiHaceraracılığıylaçocuksahibiolmayakararveriyorlar.AncakTanrı Hacer’dendoğanİsmail’iİbrahim’inmirasçısıolarakreddediyor(Yaratılış17:19). Onaözeşindenbirçocukvereceğinitekrarlar.Böyleceyüzyaşınabastığında İbrahimSara’danİshakismindebiroğulasahipoluyor.İşteozamandaİsmail’le İshakarasındabaşlayanrekabethalabugünOrtaDoğu’yukasıpkavuranşiddetin kaynağıdır.Özellikleİshak’ıbüyükbereketinmirasçısıolarakseçenTanrıdaha sonraaynıvaadioğlunaYakup’adailetir.TanrıYakup’unisminidesonradan İsrail’edeğiştirir.Dahasonraİsrail’leonikioğlubüyükbirkıtlıkyüzündenMısır’a Yusuf’unyanınainerler.YaratılışbölümüburadasonaererveMısır’danÇıkış kaldığıyerdendevameder. İbrahim’ivesoyunutümuluslarınbereketkaynağıolarakseçenTanrı İbrahim’inayakbastığıKenantopraklarınısoyunavereceğinisöyler.Fakatbunun öncesindesoyununMısır’daköleolup400yılbaskıgöreceğinibildirir(Yaratılış 15:13-16).AmadahasonraonlarıgörkemlibirşekildeMısır’dankurtarıpvaat 4 edilentopraklaragötüreceğinivaateder.İşteMısır’danÇıkışbölümüTanrı’nınbu büyükvaadinnasılgerçekleştiğinikaydeder.EvetRabTanrıbaştaİbrahim’insoyu olanİsrail’ikutsalhalkıolarakseçti.Amacıonlarınaracılığıylatümuluslara görkeminivelütfunugöstermekti.Aynızamandaonlarınaracılığıylagelecekolan büyükMesih'inyolunudahazırlamakistedi.Tanrı’nınbukutsalplanınıanlamak içinİsrail’indoğuşunuanlatanMısır’danÇıkışbölümünüanlamınızgerek. ElinizdekikitapTevrat’ınikincikısmıolanMısır’danÇıkışbölümününayetlerini aktarmaklabirlikte,bizimüzerindeyaptığımızaçıklamalardanibarettir.Tanrı’nın kutsalsözlerinielimizdengeldiğinceorijinalbağlamınauygunşekilde yorumlamayaçalışacağız.Değerliokuyucu,Tanrı’nınçoköncedenvahyettiğibu kutsalsözleriokuyarakO’nuntümuluslarıkurtarmakiçinözellikleİsrail’inasıl kullandığınıanlamanızıdileriz.SonuçolarakTanrı’daayrımcılıksözkonusu olamaz,oherkesingerçeğinbilincinevarmasınıdiler. 5 GİRİŞ Bugündenyaklaşık3.500yılöncePeygamberMusa’nıneliyleyazılanMısır’dan Çıkışkitabıİsrailulusununkurtuluşunukaydeder.Tanrı’nınhalkınıFiravun’un elindenbirçokmucizesonucundakurtarmasıEskiAntlaşmaboyuncaençok kutlananolaydır.YaniMesih’inölümüvedirilişiYeniAntlaşmaiçinnekadarkilit birolaysaİsrail’inMısır’dankurtulmasıEskiAntlaşmaiçindeokadardabüyüktür. BunlarıyazanMusabiröncekiyazıda,Yaratılış’ta,İsrail’inatalarıolanİbrahim, İshakveYakup’unöyküsünüaktardı.EnsonundaYusuf,Mısır’agidipbaşınagelen birçokolumsuzolaysonucunda,Mısır’ınikinciengüçlüadamıoldu.Mısır’ı kıtlıktankurtaranYusufaynızamandaacıçekenailesiniyanınaalarakdakurtardı. AmaYusufhalkınınbirgünKenantopraklarınadönmesigerektiğinibiliyordu çünküTanrı’nınbaştanİbrahim’evaatettiğitoprakorasıydı.Oyüzdenölmek üzereolanYusufbirgünvaatedilentoprağadöndüklerindekemikleriniyanlarına almalarıiçinoğullarınaantiçirtti(Yaratılış50:24-25). Aradanyaklaşık400yılgeçtiveYusufveyaptıklarıunutuldu.YeniFiravunlar geldiveİsrailoğullarınınbaşlarınaangaryacılarkoydular.Amabüyükferyatları sonucunda,Rabonlarabirkurtarıcıhazırlar,odaMusa’dır.AncakFiravun’un kölelerinibırakmayaniyetiyoktur.OyüzdenRabMısır’ınüzerineonbüyükbela göndererekhalkınıelindenzorlakurtarırveİsraillileryolaçıkarlar.Ancakİsrail’in yolculuğuhiçdekolaygeçmez.HeradımdaRabkendisinegüvenmelerigerektiğini öğretmeyeçalışır.KenantopraklarınageçmedenönceRabonlarıkendisiyle buluşmaküzereSinaDağınınbulunduğuçölegötürür.OradaRabİsrailhalkına bütüngörkemiylegörünüpOnBuyruğuverir.SonraMusa’yıyanınaçağırıpbirçok yasadahaaktarıramabukırkgünlüksürezarfındaİsrailhalkıTanrı’nınyasasını çiğneyipputperestliğedalargider.Tanrı’nınbüyüköfkesinekarşınMusahalkıiçin yalvarırvearalarındakiantlaşmayıyenilemesinisağlar.KalanbölümlerdeRab halkıarasındayaşamakiçinordugahınortasındakurulacakbir‘buluşmaçadırı’ yapmalarınıbuyurur.AslındaMısır’danÇıkışkitabınıTanrı’nınüç‘ziyaretiyle’ özetlenebilir.RaböncegazabıylaMısır’ıziyaretedervehalkınıkurtarır.SonraRab SinaDağınainiphalkınagörünür.EnsonundaRabordugahınortasındayapılan kutsalçadırainerekhalkınakonukolur. Bukitabıyorumlarkenözellikleogününşartlarınıgözönündebulundurmak gerek.UzunzamanköleolarakMısır’dayaşayanİsrailoğullarıkimolduklarınıve Tanrı’nınvaatlerinimuhtemelenunutmuşlardır.Musageliponlarıkurtardığında hemçokkalabalık,yaklaşıkikimilyonbirnüfusasahiptiler,hemdeokadarda düzensizdiler.Henüzköleliktenyenikurtulanbukadarbüyükbirkalabalıktanne beklenebilirki?İştebuyüzdenRabonlarıöncellikleSinaÇölünegetiripkutsal yasalarıylatanıştırmakistiyor.Yanibaşıboşbuhalkıbelirlimillideğerleriolan düzenlibirulusadönüştürmekveonlaraTanrı’nınkutsalyasalarınıaşılamakhiç dekolayolmayacaktır.BusüreçhemTanrı’nınhemdeMusa’nınsabrınısonuna kadarzorlayacaktır.AmatümzorluklararağmenTanrı’nınİsrailhalkınıadam etmesigerçekteninanılmazbirhikayedir.GöreceğimizgibiEskiAntlaşma’nınbu 6 bölümlerisadeceTanrı’nınyasasınıvegazabınıdeğil,halkınaolanolağanüstü sabrınıveşefkatinidesergiliyor. 7 YORUM: MISIR’DABASKI 1 Yakup'labirlikteaileleriyleMısır'agidenİsrailoğulları'nınadlarışunlardır: 2 Ruben,Şimon,Levi,Yahuda,3 İssakar,Zevulun,Benyamin,4 Dan,Naftali,Gad, Aşer.5Yakup'unsoyundangelenlertoplamyetmişkişiydi.YusufzatenMısır'daydı. 6 ZamanlaYusuf,kardeşleriveokuşağınhepsiöldü.7 Amasoylarıarttı;üreyip çoğaldılar,gittikçebüyüdüler,ülkeonlarladoluptaştı. 8 SonraYusufhakkındabilgisiolmayanyenibirkralMısır'datahtaçıktı. 9 Halkına,“Bakın,İsraillilersayıcabizdendahaçok”dedi,10 “Gelin,onlarakarşı aklımızıkullanalım,yoksadahadaçoğalırlar;birsavaşçıkarsa,düşmanlarımıza katılıpbizekarşısavaşır,ülkeyiterkederler.” 11 BöyleceMısırlılarİsrailliler'inbaşınaonlarıağırişlerekoşacak angaryacılaratadılar.İsraillilerfiravuniçinPitomveRamsesadındaambarlı kentleryaptılar.12AmaMısırlılarbaskıyaptıkçaİsraillilerdahadaçoğalarak bölgeyeyayıldılar.Mısırlılarkorkuyakapılarak13İsrailliler'iamansızca çalıştırdılar.14Hertürlütarlaişi,harçvekerpiçyapımıgibiağırişlerleyaşamı onlarazehirettiler.Bütünişlerindeonlarıamansızcakullandılar. 15 MısırKralı,ŞifravePuaadındakiİbraniebelereşöylededi:16 “İbrani kadınlarınıdoğumsandalyesindedoğurturkeniyibakın;çocukerkekseöldürün, kızsadokunmayın.”17AmaebelerTanrı'dankorkankimselerdi,MısırKralı'nın buyruğunauymayarakerkekçocuklarısağbıraktılar.18BununüzerineMısırKralı ebeleriçağırtıp,“Niçinyaptınızbunu?”diyesordu,“Nedenerkekçocuklarısağ bıraktınız?” 19 Ebeler,“İbranikadınlarMısırlıkadınlarabenzemiyor”diyeyanıtladılar, “Çokgüçlüler.Dahaebegelmedendoğuruyorlar.” 20 Tanrıebelereiyiliketti.Halkçoğaldıkçaçoğaldı.21 Ebelerkendisinden korktuklarıiçinTanrıonlarıevbarksahibiyaptı. 22 Bununüzerinefiravunbütünhalkınabuyrukverdi:“Doğanherİbranierkek çocukNil'eatılacak,kızlarsağbırakılacak.” AÇIKLAMA:BaştanberiRab’binSözüTanrı’nınhalkıİsrail’leputperestMısır halkıarasındabirkıyaslamayapmayabaşlar.Yahudileramansızcabaskıgörürken Mısırlılarbüyümelerinibirtürlüengelleyemiyor.Builkbölümİsrail’indurumune kadarvahimolduğunugösterir.Musa’danyaklaşık400seneönceYusuf’un önderliğindeMısır’ayerleşenİsrailoğullarıozamandayalnızca70kişiydiler.Ama yıllarsonraİsraillilerinsayıcabüyüdüğünüvehızlıcaçoğaldığınıfarkeden Mısırlılargittikçekendimilligüvenlikleriiçinkaygıçekmeyebaşladılar.Aslında olayıdahaiyianlamakiçinogününsiyasidurumunuanlamamızyararlıdır. Yusuf’tanyaklaşık200yılsonraHiksosismindebirhanedanSuriyetopraklarından 8 gelipMısır’ıelegeçirdiveyüzyılboyuncaonlarıyönetti.SonraMısır’ınyerlisiolan yenibirhanedanortayaçıkıpyabancıyönetimihalkınbaşındanatmayıbaşardı. Mısır’ın18.HanedanınıbaşlatanbuFiravun’unismiAhmose’ydi.Büyükolasılıkla onuntorunu1.Tutmose’nindönemindeYahudiçocuklarınınkatliamıgerçekleşti. Sebebinideazçoktahminedebiliriz:YeniyönetimiçlerindebulunanYahudiler gibiçokkalabalıkyabancıbirulusunheranayaklanıpdahaöncekihanedana destekverebileceklerindenkorkuyorlardı.Oyüzdenözellikleerkekleriyoketmeye kalkıyorlarkibirgünbüyüyüpMısır’akarşısavaşmasınlar.AncakMusamucizevi birşekildeFiravun’unkendikızıtarafındankurtuluyor.İlginçbirayrıntıdahavarki HatşepsutismindeFiravun’unbukızıdahasonrabirsüreliğineMısır’ıyönetir. YaniMusaTanrı’nınhalkıylaacıçekipMısır’dankaçmayıseçmemişolsaydıbirgün Firavunkonumunayükselmişolabilirdi.YıllarsonraMısır’adönenMusa’yla çatışanveTanrı’nınhalkınıbirtürlübırakmakistemeyenFiravunmuhtemelen 18.Hanedanın7.Kralı2.Amenhotep’tivebüyükolasılıklakarşısınaçıkan‘amcası’ Musa’yıtahtınabirrakipolarakgörmüşolabilir. ŞimdiKutsalKitapMısır’ınYahudileribastırmakiçinuyguladığıüçayrı politikayaodaklanır.İlkönceonlarıamansızcaçalıştırarakyorupzayıflatmaya çalışırlar.OnlarıköleliğebağlayanFiravunYahudilerininsırtındanikiönemlikenti, PitomveRamses’iinşaeder.AncakMısırlıangaryacılarbaskıyaptıkçaİsrailliler kırılmakyerinedahadagüçlenipçoğalırlar.BusıradaFiravunikincibirtaktik uygular:doğumyapanİbranikadınlarayardımcıolanebeleredoğanerkek çocuklarıöldürmelerinibuyurur.AncakTanrı’dankorkanYahudiebelerŞifrave PuabukonudaFiravun’auymamayakararverirler.Sonradanonlarısorguyaçeken Firavun’aİbranikadınlarınyardımagereksinimkalmadanhemendoğum yaptıklarınısöylerler.Bazılarıbusöylediklerininyalanolduğunusanıroysaki gerçekolduğumuhtemeldir.AynızamandaTanrıebelerinFiravun’dançok kendisindenkorktuklarıiçinonlarıkutsarveevbarksahibiyapar.Aslındaburada önemlibirgerçekdahaortayaçıkıyor.Tanrısözündebüyüklerimize,annebaba olsun,patronolsun,devletolsun,hepsineboyuneğmemizgerektiğiniöğretir (1.Petrus2:13-17).AncakbunlarınherhangibiriTanrı’nıntemelilkelerinekarşı gelmemizibuyuruyorsaozamandurdememizgerekir.BenzerşekildeMesih’i duyurmasınlardiyeilkimanlılarabaskıyapanönderlerinkarşısınaçıkanelçiler, ‘Tanrı’nınönünde,Tanrı’nınsözünüdeğildesizinsözünüzüdinlemekdoğru mudur?’diyesorarakTanrıvetemelbuyruklarınınheryönetiminçoküstünde olduğunubelirtir(Elç.İşleri4:19,20;5:29). İbraniçocuklarıebeleraracılığıylaöldürtemeyenFiravunbudefakendihalkına başvurur.MısırlılariçinNilNehrikutsalbirtanrıçasayılırdı.Firavunhalkınınİbrani çocuklarınınehreatmalarınıbuyurarakbirtürkurbansunmalarınıistemişolabilir. BusıradaçokİbraniçocukvicdansızcaöldürülmüştüamagenelolarakMısır halkınındaFiravun’auymadığınıgörebiliyoruz.Nitekimkendikızıdahisözüne karşıgelipMusa’yıNil’denkurtardı.KısacasıbuilkbölümdeMısır’ınuyguladığı zulümpolitikalarıkarşısındaİsrail’inmaruzkaldığıkorkunçşartlarıgörüyoruz. 9 AmaTanrıİbrahim’everdiğivaadiunutmuşdeğildir,onunsoyunakölelikyaptıran ulusucezalandıracağınasözverdi(Yaratılış15:14).Sonradaonlarıvaatedilen topraklaragerigötürecektir. MUSAKAÇIYOR 1 Levilibiradamkendioymağındanbirkızlaevlendi.2 Kadıngebekaldıvebir erkekçocukdoğurdu.Güzelbirçocukolduğunugörünce,onuüçaygizledi.3Daha fazlagizleyemeyeceğinianlayınca,hasırbirsepetalıpkatranveziftlesıvadı.İçine çocuğuyerleştiripNilkıyısındakisazlığabıraktı.4Çocuğunablasıkardeşinene olacağınıgörmekiçinuzaktangözlüyordu. 5 Osıradafiravununkızıyıkanmakiçinırmağaindi.Hizmetçileriırmak kıyısındayürüyorlardı.Sazlarınarasındakisepetigörünce,firavununkızıonu getirmesiiçinhizmetçisinigönderdi.6Sepetiaçıncaağlayançocuğugördü.Ona acıyarak,“Bubirİbraniçocuğu”dedi. 7 Çocuğunablasıfiravununkızına,“Gidipbirİbranisütnineçağırayımmı?” diyesordu,“Seniniçinbebeğiemzirsin.” 8 Firavununkızı,“Olur”diyeyanıtladı.Kızgidipbebeğinannesiniçağırdı. 9 Firavununkızıkadına,“Bubebeğial,benimiçinemzir,ücretinneyseveririm” dedi.Kadınbebeğialıpemzirdi.10*Çocukbüyüyünce,onugerigetirdi.Firavunun kızıçocuğuevlatedindi.“Onusudançıkardım”diyerekadınıMusakoydu. 11 Musabüyüdüktensonrabirgünsoydaşlarınınyanınagitti.Yaptıklarıağır işleriseyrederkenbirMısırlı'nınbirİbrani'yidövdüğünügördü.12Çevresinegöz gezdirdi;kimseolmadığınıanlayınca,Mısırlı'yıöldürüpkumagizledi.13Ertesi güngittiğinde,ikiİbrani'ninkavgaettiğinigördü.Haksızolana,“Niçinkardeşini dövüyorsun?”diyesordu. 10 14 Adam,“Kimsenibaşımızayöneticiveyargıçatadı?”diyeyanıtladı, “Mısırlı'yıöldürdüğüngibibenidemiöldürmekistiyorsun?”OzamanMusa korkarak,“Buişortayaçıkmış!”diyedüşündü.15*FiravunolayıduyuncaMusa'yı öldürtmekistedi.AncakMusaondankaçıpMidyanyöresinegitti.Birkuyunun başındaotururken16Midyanlıbirkâhininyedikızısuçekmeyegeldi.Babalarının sürüsünüsuvarmakiçinyalaklarıdolduruyorlardı.17Amabazıçobanlargelip onlarıkovmakistedi.Musakızlarınyardımınakoşuphayvanlarınısuvardı. 18 SonrakızlarbabalarıReuel'inyanınadöndüler.Reuel,“Nasıloldudabugün böyletezgeldiniz?”diyesordu. 19 Kızlar,“Mısırlıbiradambiziçobanlarınelindenkurtardı”diyeyanıtladılar, “Üstelikbizimiçinsuçekiphayvanlaraverdi.” 20 Babaları,“Neredeo?”diyesordu,“Niçinadamıdışarıdabıraktınız?Gidin onuyemeğeçağırın.” 21 MusaReuel'inyanındakalmayıkabuletti.ReueldekızıSippora'yıonunla evlendirdi.22Sipporabirerkekçocukdoğurdu.Musa,“Garibimbuyabancı ülkede”diyerekçocuğaGerşomadınıverdi. 23 Aradanyıllargeçti,buaradaMısırKralıöldü.İsraillilerhâlâkölelikaltında inliyor,feryatediyorlardı.SonundayakarışlarıTanrı'yaerişti.24Tanrıiniltilerini duydu;İbrahim,İshakveYakup'layaptığıantlaşmayıanımsadı.25İsrailliler'e baktıveonlarailgigösterdi. AÇIKLAMA:BubölümdeMusa’ylatanışıyoruz.Dünyayageldiğindetümİbrani erkekçocuklarınölümüemredildiğiiçinailesionuüçaysakladıktansonrabebek Musa’yıziftlekaplıbirsepetebırakarakNilNehrininkenarındakisazlığabıraktı. Bunuartıksonçareolarakmıyoksaölümünügörmeyedayanamadıklarıiçinmi yaptılarbilmiyoruzamaTanrı’nınbaşkabirplanıvardı.Nehrinkenarınainen Firavun’unkızıağlayanbebeğigörünceonusevdivekurtarmayakararverdi. OlanlarıuzaktantakipedenMusa’nınablasıderhalyanınakoşupkendiannesini sütnineolarakteklifetti.BöyleceMusaenazdörtyaşınakadarözailesiylekaldı vesonrasındaFiravun’unkızınınyanındasaraydabüyüdü.İstefanos’undediğine göreMusa‘Mısırlılar’ınbütünbilimdallarındaeğitildi.Gereksözde,gerek eylemdegüçlübirioldu(Elç.İşleri7:22).’YosefusismindeünlüYahuditarihçiye göreMusagüçlübirgeneralolmuşveEtiyopyalılarıbozgunauğratarakFiravun’u kıskandırankahramanseviyesineulaşmış.Efsanevihikayeninbazıunsurları abartılıolsadaçoğunluklagerçeğiyansıttığımuhtemeldir. Kırkyaşınagelinceyüreğindeözhalkınıgörmearzusudoğdu.İbraniler kitabındanMusa’nınbusıradaTanrı’yaolanimandanötürüMısırlıbirprens olaraktanınmakveancakbirsüreliğinegünahınsefasınısürmekyerineRab’bin halkıylabirlikteolupbaskıgörmeyiyeğledi.BuMusa’nınhayatınıdeğiştiren dönümnoktasıolduçünküMısır’ınhazinelerinielintersiyleitipbirçokacı çekeceğinibilebileİsrailhalkınıtercihederekTanrı’danalacağıödülüseçti (İbraniler11:24-27).MusaTanrı’nınonukutsalbirgöreviçinbukonuma 11 yükselttiğineinanıyordu.EziyetgörenYahudihalkınıkurtarmasıgerektiğini biliyorduamaneyazıkkiTanrı’danyardımdilemekyerinekendikabakuvvetiyle bunubaşarmayakalkıştı.GününbirindeİbranibirköleyidövenMısırlıbiradamı gördüveezileninöcünüalmakiçinMısırlı’yıöldürüpkumagömdü.Ancakertesi günbirbiriylekavgaedenikiİbrani’yibarıştırmayaçalıştığındaonlardanbirinin ‘Senikimbaşımızayöneticiveyargıçatadı?’demesiüzerindeMusayaptığının ortayaçıkıpbuşekildeaslabaşaramayacağınıanladı.BöyleceMusaçölünöbür ucundabulunanMidyanülkesinekaçtı. Musa’nınbuyaptığıbazılarınışaşırtabilirçünküpeygamberlerigenellikle günahsızdiyebiliyoruz.OysakiKutsalKitaponların‘tıpkıbizimgibiinsan’ olduklarınıbelirtir(Yakup5:17).AslındaKutsalKitap’ınpeygamberlerinbaşlarına gelenkötüolaylarıbiledürüstçeanlatmasıTanrı’nınSözü’neolangüvenimizi dahadaartırırçünkükimseyikayırmadığınıanlıyoruz.Gerçekşukipeygamberler dahibizimgibigünahişlerveTanrı’nınlütfunamuhtaçtılar.Ancaktümhatalarına rağmenbellikiMusa’nınkutsalbirçağrısıvar.Fakatbunahazırolması40yıldaha gerekecekti.Midyan’avardığındaMusaReuelismindevarlıklıbiradamınkızlarına yardımedervesonraonlardanbiriSipporaileevlenir.AncakbusıradaMısırlıların baskısındandolayıİsrailoğullarınınferyadıgöklereyükseliyorveTanrıharekete geçmeyehazırlanır.AmabölümünsonayetlerindeTanrı’nınbunuözellikle İbrahimvesoyuylayaptığıözelantlaşmadanötürüyaptığıdikkatimiziçeker.Yani bundansonraTanrı’nınİsrailiçinyaptığıherşeyRab’binasırlarönceİbrahim’e verdiğisözedayanır.BöyleceRabİsrailoğullarınıkurtarmakiçinMusaismindebir kurtarıcıhazırlarancakbukurtarışMusa’nınyüksekeğitimiyadaüstünkuvvetiyle değilTanrı’nıngücüvehikmetiyleolacaktır. ÇOBANMUSA 1 MusakayınbabasıMidyanlıKâhinYitro'nunsürüsünügüdüyordu.Sürüyü çölünbatısınasürdüveTanrıDağı'na,Horev'evardı.2RAB'binmeleğibirçalıdan yükselenalevleriniçindeonagöründü.Musabaktı,çalıyanıyor,amatükenmiyor. 3 “Çokgarip”diyedüşündü,“Gidipbirbakayım,çalınedentükenmiyor!” 4 RABTanrıMusa'nınyaklaştığınıgörünce,çalınıniçinden,“Musa,Musa!” diyeseslendi. Musa,“Buyur!”diyeyanıtladı. 5* Tanrı,“Fazlayaklaşma”dedi,“Çarıklarınıçıkar.Çünkübastığınyerkutsal topraktır.6*BenbabanınTanrısı,İbrahim'inTanrısı,İshak'ınTanrısıveYakup'un Tanrısı'yım.”Musayüzünükapadı,çünküTanrı'yabakmayakorkuyordu. 7 RAB,“HalkımınMısır'daçektiğisıkıntıyıyakındangördüm”dedi, “Angaryacılaryüzündenettikleriferyadıduydum.Acılarınıbiliyorum.8Buyüzden onlarıMısırlılar'ınelindenkurtarmakiçingeldim.Oülkedençıkarıpgenişve verimlitopraklara,sütvebalakanülkeye,Kenan,Hitit,Amor,Periz,HivveYevus 12 topraklarınagötüreceğim.9İsrailliler'inferyadıbanaerişti.Mısırlılar'ınonlara yapmaktaolduğubaskıyıgörüyorum.10Şimdigel,halkımİsrail'iMısır'dan çıkarmakiçinsenifiravunagöndereyim.” 11 Musa,“Benkimimkifiravunagidipİsrailliler'iMısır'dançıkarayım?”diye karşılıkverdi. 12 Tanrı,“Kuşkunolmasın,benseninleolacağım”dedi,“Senibenim gönderdiğiminkanıtışuolacak:HalkıMısır'dançıkardığınzamanbudağdabana tapınacaksınız.” 13* Musaşöylekarşılıkverdi:“İsrailliler'egidip,‘BenisizeatalarınızınTanrısı gönderdi’dersem,‘Adınedir?’diyesorabilirler.Ozamannediyeyim?” 14* Tanrı,“BenBen'im”dedi,“İsrailliler'edeki,‘BenisizeBenBen'imdiyen gönderdi.’ 15* “İsrailliler'edeki,‘BenisizeatalarınızınTanrısı,İbrahim'inTanrısı, İshak'ınTanrısıveYakup'unTanrısıYahvegönderdi.’Sonsuzadekadımbu olacak.Kuşaklarboyuncaböyleanılacağım.16Git,İsraililerigelenlerinitopla, onlaraşöylede:‘Atalarınızİbrahim'in,İshak'ın,Yakup'unTanrısıYahvebana görünerekşunlarısöyledi:SizinleveMısır'dasizeyapılanlarlayakından ilgileniyorum.17Sözverdim,siziMısır'daçektiğinizsıkıntıdankurtaracağım; Kenan,Hitit,Amor,Periz,HivveYevustopraklarına,sütvebalakanülkeye götüreceğim.’ 18 “İsraililerigelenlerisenidinleyecekler.SonrabirlikteMısırKralı'nagidip, ‘İbraniler'inTanrısıYahvebizimlegörüştü’diyeceksiniz,‘Şimdiizinver,Tanrımız Yahve'yekurbankesmekiçinçöldeüçgünyolalalım.’19Amabiliyorum,güçlübir elzorlamadıkçaMısırKralıgitmenizeizinvermeyecek.20Elimiuzatacakve aralarındaşaşılasıişleryaparakMısır'ıcezalandıracağım.Ozamansizi salıverecek. 21* “HalkımınMısırlılar'ıngözündelütufbulmasınısağlayacağım. Gittiğinizdeeliboşgitmeyeceksiniz.22HerkadınMısırlıkomşusundanyada konuğundanaltınvegümüştakılar,giysileristeyecek.Oğullarınızı,kızlarınızı bunlarlasüsleyeceksiniz.Mısırlılar'ısoyacaksınız.” AÇIKLAMA:MusaensonMısır’dankaçıpMidyançölündeçobanlığabaşladı. BaştakendigücüvehikmetiyleİsrailoğullarınıFiravun’unelindekurtarmaya yeltenenMusazamangeçtikçekendibaşınanekadargüçsüzolduğunuanladı. Koyunlarınbaşında40yılgeçirenMusaRab’binçağrısınıunutmuşdaolabilirtaki Tanrıyananbirçalıdakarşısınaçıkanakadar.AslındabaştaRab’binMeleğialev alanamabirtürlüyanmayançalıdankendisinegörünür.MerakedenMusaçalıya yaklaşırvebirdenRabTanrıona‘Musa’diyeseslenerek‘Fazlayaklaşma, çarıklarınıçıkarçünkübastığınyerkutsaltopraktır’der.SonraTanrıYahudilerin atalarıylayaptığıantlaşmayıdilegetirerekhalkınınbuncazamançektikleriçileyi görmezdengelmediğinibelirtir.SonolarakİsrailoğullarınıkurtarmakiçinMusa’yı Firavun’agöndermekistediğinisöyler.AslındabuilkkarşılaşmadaRabMusa’ya 13 çokönemlibirtakımderslerveriyor.HerşeydenöncesonderecekutsalbirTanrı olduğunubelirtir.İbranicedilinde‘kutsal’demekgünahtanuzakapayrıbirkonum demek.AynızamandaRabMusa’ylayüzyüzegörüşerekveezilenhalkınınacılarını bildiğinibelirtereksondereceyakınveilgiliolduğunudagösterir.MusaTanrı’yı ancakuzaktantanımıştıamabundansonrayakınbirilişkikuracak.Aynızamanda yaptığıherşeydeTanrı’nınkutsallığınıelüstündetutmasıgerekecek. FakatMusakendinibukutsalgörevehiçhazırhissetmiyorvetambeşitirazla Tanrı’nınçağrısınakarşıkoymayaçalışır.İlkitirazında‘Benkimimki?’diyesorar. Bellikisürülerinbaşında40yılgeçirenMusaeskiözgüveniniyetirmişti.AmaTanrı cevabındakısacası‘Seninkimolupolmadığınönemlideğil,önemliolanBenim seninlebirlikteolmam.’YinedeMusa‘AtalarınızınTanrısıbenigönderdidesem, adınedirdiyesorarlarsanediyeceğim’diyeitirazetmeyedevameder.Rab‘Ben Benim’benigönderdi’diyeceksinder.Tanrı’nınburadakullandığıisimİbranice’de ‘varolmak’fiilindentüretilir.EskiAntlaşmadaİbranice’deTanrıiçinkullanılanüç temelisimvar:Elohim,AdonayveYahve.Buradavurguladığıisimvarolmak fiilindengelen‘Yahve’ismidir.BuisminmanasıTanrı’nınherdaimdeğişmeyen kimliğinibelirtir.AsırlarönceİbrahimvesoyunavaatedenRabsözünden vazgeçmezçünküOsadıktır.DahasonraTanrı’nınbukişiselismiYahuditoplumu içinokadarönemlioldukionuyanlışyerekullanmakiçintelaffuzetmektenbile çekinirlerdi. İlerleyenayetlerdeRabMusa’yıbaşarılıkılacağınıvehalkınıkurtarıpsütvebal akanvaatedilentopraklaragerigötüreceğinisöyler.AynızamandaMısırKralı Firavun’unvargücüylekarşıçıkacağınıdabelirtir.SonrakibölümlerdeFiravun’un nekadarinatçıolduğunugöreceğiz.HattagururluinadıyüzündenTanrı’nın yüreğinidahadasertleştirdiğinidegöreceğiz.Ancakunutmamalıyızkibaştanberi Firavun’untutumuzatenTanrı’yakarşıydı.YinedeRabbirçokmucizeveharikalar yaparakhalkınıkurtarmayıbaşaracağınıbelirtir.ÜstelikMısır’danayrılırkenTanrı Mısırlılarınyüreklerinedokunupİsrailoğullarınaarmağanlarvermelerini 14 sağlayacağınıbelirtir.BöyleceYahudileroncazamanonlarakölelikçektiren Mısırlıları‘soymuş’gibiolacaklar.Evet,Tanrı’nınplanıhazıramaMusahenüz hazırdeğil.AmanedenRabözellikleMusa’yıistiyor?AslındaRabbaştanberi Musa’yıçağırdıancaköncellikleonunalçakgönüllüolmayıöğrenmesigerekiyordu. Kırkseneönce‘halkımıbenkurtarırım’diyenMusa’nıneskigururundanbireser kalmadıoyüzdenRabözellikleonuistiyor.BuçokönemlibirgerçektirkiRab hepimizikutsalplanındakullanmakistiyoramanekadarkabiliyetliolursakolalım alçakgönüllülükşarttır. MUSADÖNÜYOR 1 Musa,“Yabanainanmazlarsa?”dedi,“Sözümüdinlemez,‘RABsana görünmedi’derlerse,neolacak?” 2 RAB,“Elindenevar?”diyesordu. Musa,“Değnek”diyeyanıtladı. 3 RAB,“Onuyereat”dedi.Musadeğneğiniyereatınca,değnekyılanoldu. Musayılandankaçtı. 4 RAB,“Eliniuzat,kuyruğundantut”dedi.Musaeliniuzatıpkuyruğunu tutuncayılanyinedeğnekoldu.5RAB,“Bunuyapki,atalarıİbrahim'in,İshak'ın, Yakup'unTanrısıRAB'binsanagöründüğüneinansınlar”dedi. 6 Sonra,“Elinikoynunakoy”dedi.Musaelinikoynunakoydu.Çıkardığızaman elibirderihastalığınayakalanmış,kargibibembeyazolmuştu. 7 RAB,“Eliniyinekoynunakoy”dedi.Musaeliniyinekoynunakoydu. Çıkardığızamanelieskihalinedönmüştü. 8 RAB,“Eğersanainanmaz,ilkbelirtiyiönemsemezlerse,ikincibelirtiye inanabilirler”dedi,9“Buikibelirtiyedeinanmaz,sözünüdinlemezlerse,Nil'den birazsualıpkurutoprağadök.Irmaktanaldığınsutopraktakanadönecek.” 10 MusaRAB'be,“Aman,yaRab!”dedi,“Benkulunnegeçmişte,nede benimlekonuşmayabaşladığındanbuyanaiyibirkonuşmacıoldum.Çünküdili ağır,tutukbiriyim.” 11 RAB,“Kimağızverdiinsana?”dedi,“İnsanısağır,dilsiz,görüryada görmezyapankim?Bendeğilmiyim?12Şimdigit!Benkonuşmanayardımcı olacağım.Nesöylemengerektiğinisanaöğreteceğim.” 13 Musa,“Aman,yaRab!”dedi,“Neolur,benimyerimebaşkasınıgönder.” 14 RABMusa'yaöfkelendive,“AğabeyinLeviliHarunvarya!”dedi,“Bilirim, oiyikonuşur.Hemşuandasenikarşılamayageliyor.Senigörüncesevinecek. 15 Onunlakonuş,nesöylemesigerektiğinianlat.İkinizinkonuşmasınadayardımcı olacak,neyapacağınızısizeöğreteceğim.16Osanasözcülükedecek,seninyerine halklakonuşacak.SendeonuniçinTanrıgibiolacaksın.17Budeğneğielineal, çünkübelirtilerionunlagerçekleştireceksin.” 15 18 MusakayınbabasıYitro'nunyanınadöndü.Ona,“İzinver,Mısır'daki soydaşlarımınyanınadöneyim”dedi,“Bakayım,hâlâyaşıyorlarmı?” Yitro,“Esenliklegit”diyekarşılıkverdi. 19 RABMidyan'daMusa'ya,“Mısır'adön,çünkücanınıalmakisteyenlerin hepsiöldü”demişti.20BöyleceMusakarısını,oğullarınıeşeğebindirdi;Tanrı'nın buyurduğudeğneğideelinealıpMısır'adoğruyolaçıktı. 21 RABMusa'ya,“Mısır'adöndüğünde,sanaverdiğimgüçlebütünşaşılası işlerifiravununönündeyapmayabak”dedi,“Amabenonuinatçıyapacağım. Halkısalıvermeyecek.22Sonrafiravunadeki,‘RABşöylediyor:İsrailbenimilk oğlumdur.23*Sana,bırakoğlumgitsin,banatapsın,dedim.Amasenonu salıvermeyireddettin.Buyüzdenseninilkoğlunuöldüreceğim.’” 24 RAByolda,birkonaklamayerindeMusa'ylakarşılaştı,onuöldürmekistedi. 25 OandaSipporakeskinbirtaşalıpoğlunusünnetetti,derisiniMusa'nın ayaklarınadokundurdu.“Gerçektensenbanakanlıgüveysin”dedi.26BöyleceRAB Musa'yıesirgedi.SipporaMusa'yasünnettenötürü“Kanlıgüveysin”demişti. 27 RABHarun'a,“Çöle,Musa'yıkarşılamayagit”dedi.Harungitti,onuTanrı Dağı'ndakarşılayıpöptü.28MusaduyurmasıiçinRAB'binkendisinesöylediği bütünsözlerivegerçekleştirmesinibuyurduğubütünbelirtileriHarun'aanlattı. 29 Musa'ylaHarunvarıpİsrail'inbütünilerigelenlerinitopladılar.30 Harun RAB'binMusa'yasöylemişolduğuherşeyionlaraanlattı.Musadahalkınönünde belirtilerigerçekleştirdi.31Halkinandı;RAB'binkendileriyleilgilendiğini, çektiklerisıkıntıyıgörmüşolduğunuduyunca,eğiliptapındılar. AÇIKLAMA:EskidenkendigücüyleİsrailoğullarınıkurtarmayayeltenenMusa kırkyılçöldeçobanlıkyaptıktansonraartıkkendibilgeliğinehiçgüvenmiyor.Rab isetambuyüzdenMusa’yıgerigöndermekistiyorçünküOgururludeğil alçakgönüllübirkurtarıcıarıyordu.Musaiseitirazetmeyedevamediyor.Bölümün başında‘Yabanainanmazlarsa,halk,‘Rabsenigöndermedi’derse,nediyeceğim?’ diyedirenir.Rabhemenelindekinisorar.SonraelindekideğnekleMısır’dabirçok harikayapacağınısöyler.Musahalkınıkurtarmakiçinbelkibüyükbirorduya ihtiyacıolduğunudüşünmüşolabilirancakTanrıİsrail’ikendibaşınakurtaracağını belirtir.Bunuda,Musa’nınelindekibasitbirçobandeğneğiylegerçekleştireceğini söyler.Buradaönemlibirdersvar.Rabbizikutsalişindekullanmakistediğinde kendisiyoluveyöntemibelirlemeli.Bunuelimizdekienbasitimkanlarlayapmaya başlar.SonuçolarakO’nunişiyseOgerekeniyapacaktır,yeterkibizellerimizi Kendisineuzatalım. AmaMusahalagitmekistemiyor.Budefaiyibirkonuşmacıolmadığınıdiliağır tutukbiriolduğunuilerisürer.BellikieskidenMısır’daçokgüçlüolanMusa40yıl koyunlarlabirliktezamangeçirdiktensonrakendiniçokzayıfveyetersiz hissediyordu.Tanrıisehemen‘Kimağızverdiinsana?’diyesorarakesasMusa’nın bukonudakaygıçekmesinehiçgerekkalmadığınıbelirtir.SonuçtakonuşanMusa değil,Tanrıolacaktır.YinedeMusaitirazediyorveTanrı’nınsağladığıtüm 16 imkanlararağmenaslındahiçgitmekistemediğinidilegetiriyor.BukezRab öfkeleniyorveonunlabirlikteağabeyiHarun’ugöndereceğinisöyler.Böylecenasıl kiRabMusa’yıağzıyanisözcüsüolarakkullanmakistediysebudefaHarun Musa’nınağzıolacaktır.Tanrı’yakarşıkoymanınboşolduğunuanlayanMusa evinedönerveailesiniyanınaalarakMısır’adönmekiçinyolakoyulur. YoldaykenRabMusa’yıhazırlamayabaşlar.ÖncellikleFiravun’unTanrı’nın planınakarşıkoyacağınıbelirtir.HattaTanrıonuinatçıyapacağınısöyler.Baştabu ifadebizişaşırtabilir,sankiTanrıFiravun’ahaksızlıkediyorgibigelebilir.Ancak şunuunutmamalıyızkikendinibirilahsananFiravun’unyüreğizateninatçıydı (3:19).İlerleyenbölümlerdeFiravun’unkendiyüreğinitekrarvetekrar nasırlaştırdığınıgöreceğiz(7:13,8:15,19,32,9:7).DahasonrabunakarşılıkRabde onudahadanasırlaştırır(9:12,10:1).Buradakiprensipşudurkigururuseçen gururunmeyvesiniyemekzorundadır.GünahişlemekteinatçıolanıRabdahaçok günahişlemeküzerekendiinatçılığınateslimeder(Romalılar1:18-32).Belliki FiravunzatenTanrı’yakarşıydıveTanrı’nınonuayrıcainatçıyapmasıadil yargısıydı.SonolarakşunuunutmamalıyızkiEgemenolanRab’binadaletini sorgulamakbizedüşmez(Romalılar9:17-24). BusıradaMusa’nınöğrenmesigerekenbirdersdahavar.Yoldabirkonaklama yerindeRabMusa’nınkarşısınaçıkıponuöldürmekistedi.Amaneden?Musa’nın eşiSipporanedenibiliyorduoyüzdenderhaloğlunusünnetedipMusa’ya‘Sen banakanlıgüveysin’diyerekderiparçasınıayaklarınafırlatır.Neleroluyor? Aslındaİbrahim’insoyundangelenMusaoğullarınısekizgünlükkensünnetetmesi gerektiğinibildiğihaldebunuyapmadı.Şimdiiseİbrahim’insoyuolanİsrail’in üzerindeönderolmaküzereMısır’adönüyoramakendiçocuklarınabileTanrı’nın buyruğunuuygulamamıştı.OyüzdenRabMusa’yıbuçiftestandartkonusundasıkı sıkıyauyarmakistedi.BöyleceMusaağabeyiHarun’labuluşurveMısır’adönerler. Halkınönderleriyleyaptıklarıilkkonuşmabaşarılıgeçervebütünhalksevinir. Amagöreceğimizgibikurtulmalarıpekkolayolmayacaktır. YAHVETANRI 1 SonraMusa'ylaHarunfiravunagidipşöyledediler:“İsrail'inTanrısıRAB diyorki,‘Halkımıbırakgitsin,çöldebanabayramyapsın.’” 2 Firavun,“RABkimoluyorki,O'nunsözünüdinleyipİsrailhalkını salıvereyim?”dedi.“RAB'bitanımıyorum.İsrailliler'ingitmesineizin vermeyeceğim.” 3 Musa'ylaHarun,“İbraniler'inTanrısıbizimlegörüştü”diyeyanıtladılar, “İzinver,TanrımızRAB'bekurbankesmekiçinçöldeüçgünyolalalım.Yoksabizi salgınhastalıkyadakılıçlacezalandırabilir.” 4 MısırFiravunu,“EyMusaveHarun,niçinhalkıişindenalıkoyuyorsunuz? Sizdeişinizinbaşınadönün”dedi,5“Bakın,halkınızMısırlılar'dandaha kalabalık,oysasizonlarınişiniengellemeyeçalışıyorsunuz.” 17 6 Firavunogünangaryacılaravehalkınbaşındakigörevlilerebuyrukverdi: 7 “Kerpiçyapmakiçinartıkhalkasamanvermeyeceksiniz.Gitsinler,kendi samanlarınıkendileritoplasınlar.8Öncekigibiaynısayıdakerpiçyapmalarını isteyin,kerpiçsayısınıazaltmayın.Çünkütembelinsanlardır;buyüzden, ‘Gidelim,Tanrımız'akurbankeselim’diyebağrışıyorlar.9İşleriniağırlaştırınki, meşgulolsunlar,yalansözlerekulakasmasınlar.” 10 Angaryacılarlagörevlilergidipİsrailliler'eşöyledediler:“Firavundiyorki, ‘Artıksizesamanvermeyeceğim.11Gidin,neredebulursanızoradankendinize samanalın.Ancakişinizhiçhafifletilmeyecek.’”12Böylecehalksamanyerine anıztoplamaküzerebütünMısır'adağıldı.13Angaryacılar,“Samanverildiği günlerdekigibigündelikgörevlerinizieksiksizyerinegetirin”diyerekonlarabaskı yapıyordu.14Firavununangaryacılarınınatadığıİsrailligörevliler,“Niçindünve bugündahaöncekigibigerekensayıdakerpiçyaptırmadınız?”diyerekdövüldüler. 15 Bununüzerineİsrailligörevlilerfiravununyanınavarıpyakındılar:“Neden kullarınaböyledavranıyorsun?16Nedenbizesamanverilmediğihalde,‘Kerpiç yapın!’deniyor?İştekullarındövülüyor,oysasuçluseninkendihalkındır.” 17 Firavun,“Tembelsinizsiz,tembel!”diyekarşılıkverdi,“Buyüzden‘Gidip RAB'bekurbankeselim’diyorsunuz.18Haydi,işinizinbaşınadönün.Sizesaman verilmeyecek;yinedeaynısayıdakerpiçüreteceksiniz.” 19 Kendilerine,“Hergünüretmenizgerekenkerpiçsayısınıazaltmayacaksınız” dendiğindeİsrailligörevlilerzordurumdaolduklarınıanladılar.20Firavunun yanındanayrılınca,kendilerinibekleyenMusa'ylaHarun'açıkıştılar.21“RAB yaptığınızıgörsün,cezanızıversin!”dediler,“Bizifiravunlagörevlilerinin gözünderezilettiniz.Biziöldürmeleriiçinellerinebirkılıçverdiniz.” 22 MusaRAB'bedöndüve,“YaRab,niçinbuhalkakötüdavrandın?”dedi, “Benibununiçinmigönderdin?23Seninadınafiravunlakonuşmayagittimgideli firavunbuhalkakötüdavranıyor.Sendekendihalkınıkurtarmakiçinhiçbirşey yapmadın.” 6:1RABMusa'ya,“Firavunaneyapacağımışimdigöreceksin”dedi,“Güçlü elimdenötürüİsrailhalkınısalıverecek,güçlüelimdenötürüonlarıülkesinden kovacak.” 2* TanrıayrıcaMusa'ya,“BenYahve'yimk ”dedi,3 “İbrahim'e,İshak'ave Yakup'aHerŞeyeGücüYetenTanrıolarakgöründüm,amaonlarakendimiYahve adıylatanıtmadım.4YabancıolarakyaşadıklarıKenanülkesinikendilerine vermeküzereonlarlaantlaşmayaptım.5Mısırlılar'ınköleleştirdiğiİsrailliler'in iniltileriniduydumveantlaşmamıhepandım. 6 “Onuniçinİsrailliler'edeki,‘BenYahve'yim.SiziMısırlılar'ın boyunduruğundançıkaracak,onlarınkölesiolmaktankurtaracağım.Onlarıağır biçimdeyargılayacakvekudretlielimlesiziözgürkılacağım.7Sizikendihalkım 18 yapacakveTanrınızolacağım.OzamansiziMısırlılar'ınboyunduruğundan çıkaranTanrınızYahve'ninbenolduğumubileceksiniz.8Siziİbrahim'e,İshak'ave Yakup'avereceğimeantiçtiğimtopraklaragötüreceğim.Orayısizemülkolarak vereceğim.BenYahve'yim.’” 9 Musabunlarıİsrailliler'eanlattı,amaumutlarıkırıldığıveağırbaskıaltında olduklarıiçinonudinlemediler. 10-11 RABMusa'ya,“Git,MısırFiravunu'naİsrailliler'iülkesinden salıvermesinisöyle”dedi. 12 AmaMusa,“İsraillilerbenidinlemediktensonra,firavunnasıldinler?”diye karşılıkverdi,“Zateniyikonuşanbirideğilim.” 13 RABMusaveHarun'laİsraillilerveMısırFiravunuhakkındakonuştu. İsrailliler'iMısır'dançıkarmalarınıbuyurdu. 14 İsrailliler'inaileönderlerişunlardır:Yakup'unilkoğluRuben'inoğulları: Hanok,Pallu,Hesron,Karmi.Ruben'inboylarıbunlardır.15Şimon'unoğulları: Yemuel,Yamin,Ohat,Yakin,SoharveKenanlıbirkadınınoğluŞaul.Şimon'un boylarıbunlardır.16*KayıtlarınagöreLevioğulları'nınadlarışunlardır:Gerşon, Kehat,Merari.Levi137yılyaşadı.17Gerşon'unoğullarıboylarınagöreşunlardır: Livni,Şimi.18Kehat'ınoğulları:Amram,Yishar,Hevron,Uzziel.Kehat133yıl yaşadı.19Merari'ninoğulları:Mahli,Muşi.KayıtlarınagöreLeviboyları bunlardır. 20 AmramhalasıYokevet'leevlendi.YokevetonaHarun'laMusa'yıdoğurdu. Amram137yılyaşadı.21Yishar'ınoğulları:Korah,Nefek,Zikri.22Uzziel'in oğulları:Mişael,Elsafan,Sitri.23HarunNahşon'unkızkardeşiveAmminadav'ın kızıElişeva'ylaevlendi.ElişevaonaNadav,Avihu,Elazarveİtamar'ıdoğurdu. 24 Korah'ınoğulları:Assir,Elkana,Aviasaf.Korahlılar'ınboylarıbunlardır. 25 Harun'unoğluElazarPutiel'inkızlarındanbiriyleevlendi.KarısıonaPinehas'ı doğurdu.BoylarınagöreLeviliaileönderleribunlardır. 26 RAB'bin,“İsrailliler'iordularhalindeMısır'dançıkarın”dediğiHarunve Musabunlardır.27İsrailliler'iMısır'dançıkarmakiçinMısırFiravunuile konuşanlardaMusa'ylaHarun'dur. 28-29 RABMısır'daMusa'ylakonuştuğunda,ona,“BenRAB'bim”dedi,“Sana söylediğimherşeyiMısırFiravunu'nailet.” 30 MusaRAB'binhuzurunda,“Beniyikonuşanbirideğilim”diyekarşılık verdi,“Firavunbeninasıldinler?” AÇIKLAMA:MusaileHarunİsrail’inönderleriylekonuşupTanrı’nınkurtarma operasyonunuanlattıktansonrakuşkusuzkiheyecandolubirumutbelirdihalkın yüreğinde.AncakTanrı’nınbaştanuyardığıgibikurtulmalarıhiçkolayolmayacaktı. Musa’nınRab(Yahve)adınayaptığıtalebiduyanFiravun’unkarşılığı:‘Yahvekim oluyorki?’Mısırlılarınherdurumiçinayrıayrıbirçokilahıvardıamaaralarında Yahveadındabiriyoktu.HattaFiravunkendinidebirtanrıolarakgörüyordu. 19 DolayısıylaMusa’nıntekgerçekTanrıYahveadınageliphalkınısalıvermesini buyurmasıFiravun’abüyükhakaretgibigeldi.Aynızamandatümişleriniyapan İbraniköleleribırakmasıhiçdemantıklıdeğildi.Amabusıradaİsrailhalkının ümitlendiğinisezenFiravunteşviklerinikırmakiçinişlerinidahadaağırlaştırdı. Kerpiçyapmakiçinartıkhalkasamanverilmeyecek,normalkotalarıyanısıra kendilerinesamanbulmalarıgerekecek.BunuduyanhalkderhalMusa’ya yakınmayabaşladı.MusadaTanrı’yadönüp‘Benibununiçinmigönderdin?’ diyerekşikayetinidilegetirir. TanrıbufırsatıkendiniMusa’yavehalkınadahaiyitanıtmakiçinkullanır. GünügeldiğindeonlarıFiravun’unköleliğinegüçlüeliylekurtaracağınasözverir. Dahasıbunuçoköncedenatalarıolanİbrahim,İshakveYakup’asözverdiğini hatırlatır.İştebusıradaözellikleYahveismiüzerindedurur.Yahudilerinatalarına kendiniHerŞeyeGücüYetenTanrıolarakgöründüğünübelirtenRabşimdikendini Yahveolarakgöstereceğinisöyler.İbrahim‘Yahve’isminiduymuşturfakatTanrı anlamınıdahasonraMusa’yaaçıkladı(3:14-15).Yahvedemekherdaimolan,hiç değişmeyen,sözünesadıkTanrıdemek.Varolmakfiilindetüreyenbuisim Tanrı’nınherhangibirsıfatınaodaklanmakyerineezeliveebedikimliğineve değişmeyenkarakterinedikkatçeker.BöyleceYahveismibundansonraTanrı’nın kişiselismiolarakYahudilerceanılmayabaşlandı. BölümünilerisindeTanrıkendisinitanımayanFiravunveMısırtoplumuna Yahvekimliğinigöstereceğinisöyler.Yahvediğerilahlardanbirideğil,hatta onlarlaaslabirtutulamaz.Oherşeyinüzerindeezeldenebedekadarvarolantek veeşsizTanrı’dır.AynızamandaRabköleliksüresincekendisiniunutmuşhalkına kendiniyenidentanıtmakistiyor.Mısır’ınFiravunu’ylayaşanacakgüçgösterisibu açıdançokbüyükönemtaşıyor.YahveMısırlılarınilahpanteonunubozguna uğratarakhalkınınşampiyonuolarakbelirecektir.Buradanönemlibirdersvar: hayattakarşılaştığımızsıkıntılarbizinekadarzorlasalardaesasTanrı’nıngücünü görmemiziçinmükemmelfırsatlarsağlayabilir.Rab’binacıçekenPavlus’abelirttiği gibi‘Lütfumsanayeter.Çünkügücüm,güçsüzlüktetamamlanır’(2.Korintliler12:9). ZorluklarolmazsaTanrı’nınkudretinivesevgisinitecrübeetmeyiz.Oyüzden sıkıntılıdaolsaTanrı’nınplanınagüvenmeyedevamedelimçünkügününsonunda O’nudahaiyitanıyacağımızkesin. BELALARBAŞLIYOR 1 RAB,“Bak,senifiravunakarşıTanrıgibiyaptım”dedi,“AğabeyinHarun seninpeygamberinolacak.2Sanabuyurduğumherşeyiağabeyineanlat.Oda firavunaİsrailliler'iülkesindensalıvermesinisöylesin.3*Benfiravunuinatçı yapacağımki,belirtilerimiveşaşılasıişlerimiMısır'daartırabileyim.4Ama firavunsizidinlemeyecek.OzamanelimiMısır'ınüzerinekoyacağımveonları ağırbiçimdecezalandırarakhalkımİsrail'iordularhalindeMısır'dan 20 çıkaracağım.5Mısır'akarşıelimikaldırdığımveİsrailliler'iaralarından çıkardığımzamanMısırlılarbenimRABolduğumuanlayacak.” 6 Musa'ylaHarunRAB'binbuyurduğugibiyaptılar.7 Firavunla konuştuklarındaMusaseksen,Harunseksenüçyaşındaydı. 8 RABMusa'ylaHarun'aşöylededi:9 “Firavunsize,‘Birmucizeyapın’ dediğinde,söyleHarun'a,değneğinialıpfiravununönüneatsın.Değnekyılan olacak.” 10 BöyleceMusa'ylaHarunfiravununyanınagittilerveRAB'binbuyurduğu gibiyaptılar.Harundeğneğinifiravunlagörevlilerininönüneattı.Değnekyılan oluverdi.11*Bununüzerinefiravunkendibilgelerini,büyücüleriniçağırdı.Mısırlı büyücülerdebüyüleriyleaynışeyiyaptılar.12Herbirideğneğiniattı,değnekler yılanoldu.AncakHarun'undeğneğionlarındeğnekleriniyuttu.13Yinede, RAB'binsöylediğigibifiravuninatettiveMusa'ylaHarun'udinlemedi. 14 RABMusa'ya,“Firavuninatediyor,halkısalıvermeyireddediyor”dedi, 15 “Sabahgit,firavunNil'einerkenonukarşılamakiçinırmakkıyısındabekle. Yılanadönüşendeğneğielineal16veonadeki,‘Halkımısalıver,çöldebana tapsınlar,dememiçinİbraniler'inTanrısıRABbenisanagönderdi.Amasenşu anakadarkulakasmadın.17*BenimRABolduğumuşundananla,diyorRAB.İşte, elimdekideğneğiırmağınsularınavuracağım,sularkanadönecek.18Irmaktaki balıklarölecek,ırmakleşgibikokacak,Mısırlılarartıkırmağınsuyunu içemeyecekler.’” 19 SonraRABMusa'yaşöylebuyurdu:“Harun'adeki,‘Değneğinialveelini Mısır'ınsularıüzerine–ırmakları,kanalları,havuzları,bütünsubirikintileri üzerine–uzat,hepsikanadönsün.BütünMısır'datahtavetaşkaplardakisular bilekanadönecek.’” 20 Musa'ylaHarunRAB'binbuyurduğugibiyaptılar.Harunfiravunla görevlileriningözüönündedeğneğinikaldırıpırmağınsularınavurdu.Bütün sularkanadönüştü.21Irmaktakibalıklaröldü,ırmakkokmayabaşladı.Mısırlılar ırmağınsuyunuiçemezoldular.Mısır'ınheryerindekanvardı. 22 Mısırlıbüyücülerdekendibüyüleriyleaynışeyiyaptılar.RAB'binsöylediği gibifiravuninatettiveMusa'ylaHarun'udinlemedi.23Olanlaraaldırmadan sarayınadöndü.24Mısırlılariçeceksubulmakiçinırmakkıyısınıkazmaya koyuldular.Çünküırmağınsuyunuiçemiyorlardı. 25 RAB'binırmağıvurmasınınüzerindenyedigüngeçti. AÇIKLAMA:KitabınbaşındanberiRabhalkınıkurtarmakiçinşaşılasıişler yaparakFiravun’ucezalandıracağınısöyledi(3:20).NedenideFiravun’ungururuve MısırhalkınınİsrailoğullarınayıllarcaçektirdiklerieziyetveTanrı’nınplanınakarşı koymalarıydı.AynızamandaburadayaşananlarMısır’ınçoksayıdakiilahlarıile İsrail’intekTanrısıarasındabüyükbirmücadelevegüçgösterisiydi.Antik dünyadaMısırlılarkadarputperestbirhalkyoktu;günlükhayattakarşılanacakher 21 türolayakarşıbirilahveputicatetmişlerdi.Tabiiputlarınhiçbirgücüyoktur ancakonlarınarkasındakiŞeytanigüçgerçekveetkindir.FakatRabgönderdiği belalarlaMısır’ıntümilahlarınıtektekbozgunauğratıptümherkesetekTanrı’nın Yahveolduğunuispatlayacaktır. Rab’binbuyruğuüzerineFiravun’unhuzurunagirenMusaileHarun,Tanrı’nın baştanMusa’yagösterdiğimucizelerigerçekleştirdi.Yerefırlatılandeğneğianiden yılanadöndü.BunahiçaldırışetmeyenFiravunisehemenbüyücüleriniçağırtıp benzeriniyapmalarınısağladı.Bunuhileyleyadasihirleyaptılarmıbilmiyoruz, ancakşunubilmeliyizkiİblis’indeharikalaryapmakiçinbelirlibirgücüvar(Matta 24:24,2.Selanikliler2:9-10).İlerleyenayetlerdeMısırlıbüyücülerinRab’bin Musa’nıneliyleyaptığıbirçokmucizenintaklidiniyaptıklarınıgörüyoruz(7:22, 8:7).Ancakgüçleribiryerekadardıvesonundabuharikalarıgerçekleştiren ‘Tanrı’nınparmağı’olduğunuitirafetmekzorundakaldılar(8:18-19).Hattadaha sonraçıbanlardanötürüFiravun’unhuzurundaduramadıklarınıokuyoruz(9:11). BöyleceRabMısırlıbüyücülerininakılsızlığınıvekendieşsizyüceliğiniherkesin gözüönündesermişoldu(2.Timoteos3:8-9). HalkınıkurtarmakiçinRabtamonbelaileMısır’ıvurdu.İlkbeladaRabNil Nehrinikanadönüştürdü.BuçokbüyükbirdarbeydiçünküMısırlılarıngözünde Nil’inkendisibirtanrıçaydı.Mısır’ınenbüyükilahlarındanbiriOsiris’inşahdamarı sayılıyordu,oyüzdenkanadönmesibirazdaironikti.Dahası,bugünolduğugibi, Mısır’ınhayatıNilNehrineendekslidirçünküonundışındakiherşeyçöldür.Yılın belirlibirdönemindeNil’insularıyükselirvedağlardangetirdiğitoprakileMısır’ın çiftliklerinicanlandırır.Odönemdenehirkildendolayıkızılbirrenkalırancak buradaMusa’nıngerçekleştirdiğifarklıdır.ÇünküTanrı’nınbuyruğuylaanidenbaş gösterenbubelayedigünsonraanidensonaerdi.Ayrıcanehriniçindekicanlıların ölüpkokuşmayabaşladığınıokuyoruz.Bellikiburadaolanlarnormalinçok ötesindebirşey.AmaFiravunyinealdırışetmedensarayınadöndü.Mısırlılarda nehrinkenarındakuyukazarakbaşlarınınçaresinebaktılar.İşteinsanıngururuyla Tanrı’nınmutlakyetkisiarasındakimücadeledevamedecek. 22 İNADADEVAM 1 RABMusa'yaşöylededi:“Firavununyanınagitveonadeki,‘RABşöyle diyor:Halkımısalıver,banatapsınlar.2Eğerhalkımısalıvermeyireddedersen, bütünülkenikurbağalarlacezalandıracağım.3Irmakkurbağalarladoluptaşacak. Kurbağalarçıkıpsarayına,yatakodana,yatağına,görevlilerininvehalkının evlerine,fırınlarına,hamurteknelerinegirecekler.4Senin,halkının,bütün görevlilerininüstünesıçrayacaklar.’ 5 “Harun'adeki,‘Elindekideğneğiırmakların,kanalların,havuzlarınüzerine uzatıpkurbağalarıçıkart;Mısır'ıkurbağalarkaplasın.’” 6 BöyleceHaruneliniMısır'ınsularıüzerineuzattı;kurbağalarçıkıpMısır'ı kapladı.7Ancakbüyücülerdekendibüyüleriyleaynışeyiyaptılarveülkeye kurbağalarısaldılar. 8 FiravunMusa'ylaHarun'uçağırtıp,“RAB'beduaedin,benimvehalkımın üzerindenkurbağalarıuzaklaştırsın”dedi,“OzamanhalkınızıRAB'bekurban kessinlerdiyesalıvereceğim.” 9 Musa,“Senkararver”diyekarşılıkverdi,“Bunusanabırakıyorum. Kurbağalarsendenveevlerindenuzakdursun,yalnızırmaktakalsınlardiyesenin, görevlilerinvehalkıniçinnezamanduaedeyim?” 10 Firavun,“Yarın”dedi. Musa,“Peki,dediğingibiolsun”diyekarşılıkverdi,“Böylecebileceksinki, TanrımızRABgibisiyoktur.11Kurbağalarsenden,evlerinden,görevlilerinden, halkındanuzaklaşacak,yalnızırmaktakalacaklar.” 23 12 Musa'ylaHarunfiravununyanındanayrıldılar.MusaRAB'binfiravunun başınagetirdiğikurbağabelasıiçinRAB'beferyatetti.13RABMusa'nınisteğini yerinegetirdi.Kurbağalarevlerde,avlularda,tarlalardaöldüler.14Kurbağaları yığınyığıntopladılar.Ülkekokudangeçilmezoldu.15Ancakfiravunülkenin rahatladığınıgörünce,RAB'binsöylediğigibiinatçılıkettiveMusa'ylaHarun'u dinlemedi. 16 RABMusa'yaşöylededi:“Harun'adeki,‘Değneğiniuzatıpyerevur,yerdeki tozsivrisineğedönüşsün,bütünMısır'ıkaplasın.’”17Öyleyaptılar.Harun elindekideğneğiuzatıpyerevurunca,insanlarlahayvanlarınüzerinesivrisinekler üşüştü.Mısır'dayerinbütüntozusivrisineğedönüştü.18Büyücülerdekendi büyüleriyletozusivrisineğedönüştürmekistedilersedebaşaramadılar.İnsanların, hayvanlarınüzerinisivrisinekkapladı. 19* Büyücülerfiravuna,“BuişteTanrı'nınparmağıvar”dediler.Nevarki, RAB'binsöylediğigibifiravuninatetti,Musa'ylaHarun'udinlemedi. 20 RABMusa'yaşöylededi:“Sabaherkendenkalk,firavunırmağainerkenonu karşılaveşöylede:‘RABdiyorki,halkımısalıver,banatapsınlar.21Halkımı salıvermezsensenin,görevlilerinin,halkının,evlerininüzerineatsineği yağdıracağım.Mısırlılar'ınevleriveüzerindeyaşadıklarıtopraklaratsinekleriyle doluptaşacak. 22 “‘AmaogünhalkımınyaşadığıGoşenbölgesindefarklıdavranacağım. Oradaatsineğiolmayacak.Böylecebileceksinki,buülkedeRABbenim.23Kendi halkımlaseninhalkınarasınafarkkoyacağım.Yarınbubelirtigerçekleşecek.’” 24 RABdediğiniyaptı.Firavununsarayına,görevlilerininevlerinesürüsürüat sineğigönderdi.Mısıratsineğiyüzündenbaştansonaharapoldu. 25 FiravunMusa'ylaHarun'uçağırtıp,“Gidin,buülkedeTanrınız'akurban kesin”dedi. 26 Musa,“Budoğruolmaz”diyekarşılıkverdi,“ÇünküMısırlılarTanrımız RAB'bekurbankesmeyiiğrençsayıyorlar.İğrençsaydıklarıbuşeyigözlerinin önündeyaparsakbizitaşlamazlarmı?27TanrımızRAB'bekurbankesmekiçin, bizebuyurduğugibiüçgünçöldeyolalmalıyız.” 28 Firavun,“ÇöldeTanrınızRAB'bekurbankesmeniziçinsizisalıveriyorum” dedi,“Yalnızçokuzağagitmeyeceksiniz.Şimdibenimiçinduaedin.” 29 Musa,“Yarınatsineklerinifiravunun,görevlilerinin,halkınınüzerinden uzaklaştırsındiye,yanındanayrılırayrılmazRAB'beduaedeceğim”dedi,“Yalnız firavunRAB'bekurbankesmekiçinhalkıngitmesiniönleyerekbiziyine aldatmamalı.” 30 MusafiravununyanındançıkıpRAB'beduaetti.31 RABMusa'nınisteğini yerinegetirdi;firavunun,görevlilerinin,halkınınüzerindenatsineklerini uzaklaştırdı.Teksinekkalmadı.32Öyleyken,firavunbirkezdahainatçılıkettive halkısalıvermedi. 24 9:1RABMusa'yaşöylededi:“Firavununyanınagitveonadeki,‘İbraniler'in TanrısıRABşöylediyor:Halkımısalıver,banatapsınlar.2Salıvermeyireddeder, onlarıtutmaktadiretirsen,3RAB'binelikırlardakihayvanlarınızı–atları,eşekleri, develeri,sığırları,davarları–büyükkırımauğrataraksizicezalandıracak.4RAB İsrailliler'leMısırlılar'ınhayvanlarınafarklıdavranacak.İsrailliler'in hayvanlarındanhiçbiriölmeyecek.’” 5 RABzamanıdabelirleyerek,“Yarınülkedebunuyapacağım”dedi.6 Ertesi günRABdediğiniyaptı:Mısırlılar'ınhayvanlarıbüyükçaptaöldü.Ama İsrailliler'inhayvanlarındanhiçbiriölmedi.7Firavunadamgönderdi, İsrailliler'inbirtekhayvanınınbileölmediğiniöğrendi.Öyleyken,inatettive halkısalıvermedi. 8 RABMusa'ylaHarun'a,“Yanınızaikiavuçdolusuocakkurumualın”dedi, “Musakurumufiravununönündegöğedoğrusavursun.9KurumbütünMısır'ın üzerindeincebirtozadönüşecek;ülkeninheryanındakiinsanların,hayvanların bedenlerindeirinliçıbanlarçıkacak.” 10* BöyleceMusa'ylaHarunocakkurumualıpfiravununönündedurdular. Musakurumugöğedoğrusavurdu.İnsanlardavehayvanlardairinliçıbanlar çıktı.11BüyücülerçıbandanötürüMusa'nınkarşısındaduramazoldular.Çünkü bütünMısırlılar'daolduğugibionlardadaçıbanlarçıkmıştı.12RABfiravunu inatçıyaptı,RAB'binMusa'yasöylediğigibi,firavunMusa'ylaHarun'u dinlemedi. 13 RABMusa'yaşöylededi:“Sabaherkendenkalkıpfiravununhuzurunaçık, deki,‘İbraniler'inTanrısıRABşöylediyor:Halkımısalıver,banatapsınlar. 14 Yoksabukezsenin,görevlilerinin,halkınınüzerinebütünbelalarımı yağdıracağım.Öyleki,budünyadabenimgibisiolmadığınıöğrenesin.15Çünkü elimikaldırıpsenivehalkınısalgınhastalıklavurmuşolsaydım,yeryüzünden silinmişolurdun.16*Gücümüsanagöstermek,adımıbütündünyayatanıtmakiçin seniayaktatuttum.17Hâlâhalkımısalıvermiyor,onlaraüstünlüktaslıyorsun. 18 Buyüzden,yarınbusaatlerdeMısır'atarihindegörülmemişağırbirdolu yağdıracağım.19Şimdibuyrukver,hayvanlarınvekırdaneyinvarsahepsi sığınaklarakonsun.Doluyağınca,evegetirilmeyen,kırdakalanbütüninsanlarla hayvanlarölecek.’” 20 FiravunungörevlileriarasındaRAB'binuyarısındankorkanlarköleleriyle hayvanlarınıçabucakevlerinegetirdiler.21RAB'binuyarısınıönemsemeyenlerise köleleriylehayvanlarınıtarladabıraktı. 22 RABMusa'ya,“Elinigöğedoğruuzat”dedi,“Mısır'ınheryerine, insanların,hayvanların,kırdakibütünbitkilerinüzerinedoluyağsın.”23Musa değneğinigöğedoğruuzatıncaRABgökgürlemelerivedolugönderdi.Yıldırım düştü.RABMısır'adoluyağdırdı.24*Şiddetlidoluyağıyor,süreklişimşek 25 çakıyordu.MısırMısırolalıböylesibirdolugörmemişti.25DoluMısır'da insandanhayvanadekkırdakiherşeyi,bütünbitkilerimahvetti,bütünağaçları kırdı.26Yalnızİsrailliler'inyaşadığıGoşenbölgesinedoludüşmedi. 27 FiravunMusa'ylaHarun'uçağırtarak,“Bukezgünahişledim”dedi,“RAB haklı,benvehalkımhaksızız.28RAB'beduaedin,yeterbugökgürlemelerive dolu.Sizisalıvereceğim,artıkburadakalmayacaksınız.” 29 Musa,“Kenttençıkınca,ellerimiRAB'beuzatacağım”dedi,“Gök gürlemeleriduracak,artıkdoluyağmayacak.BöylecedünyanınRAB'beait olduğunubileceksin.30Amabiliyorum,senvegörevlilerinRABTanrı'danhâlâ korkmuyorsunuz.” 31 Ketenvearpamahvolmuştu;çünküarpabaşakvermiş,ketençiçekaçmıştı. 32 Amabuğdayvekızılbuğdayhenüzbitmediğiiçinzarargörmemişti. 33 Musafiravununyanındanayrılıpkenttençıktı.ElleriniRAB'beuzattı.Gök gürlemesivedoludurdu,yağmurdindi.34Firavunyağmurun,dolunun,gök gürlemesininkesildiğinigörünce,yinegünahişledi.Hemkendisi,hemgörevlileri inatettiler.35RAB'binMusaaracılığıylasöylediğigibi,firavuninatederek İsrailliler'isalıvermedi. AÇIKLAMA:Firavun’uninatlaşmasıüzerindeRabMısırüzerinebirçokbela yağdırmayabaşlar.NilNehrinikanadönüştürdüktensonraikincibeladaırmağın içindekikurbağalarıçıkartıphalkınüzerinesalıyor.Mısır’ıkaplayankurbağalar evleriniçinekadargiriyor.OlanlardantiksinenFiravunMusa’ylaHarun’uçağırıp Rab’beyakarmalarınıbuyurur.Sonraonlarıbırakacağınasözverir.Musaise‘Ne zamanduaedelim?’diyesorduğunda,gururluFiravun‘Yarın’diyeyanıtlar.Ancak ertesigünkurbağalarnehredönüncevehalkyenidenrahatakavuşunca Firavun’unyüreğideeskihalinedönüyor.OyüzdenRabbirbeladahagönderir; budefayerdekitozsivrisineğedönüşüyor.Birandayoğunbirsivrisinekbulutu yerdenyükselipMısır’dayaşayaninsanlahayvanısisgibikaplar.Bunakarşılık veremeyenbüyücülerbudefa‘BuişteTanrı’nınparmağıvar’diyeitirafediyorlar. NevarkiherzamankigibiinatedenFiravunRab’binkullarınıdinlemeyireddeder. ArdındanRabdahakötüsünügönderir:BukezRabhalkınüzerineatsineği yağdırır.AncakbuesnadaRabönemlibirfarklılıkgösterir.Atsineğitümülkede doluptaşarkenİsrailhalkınınyaşadığıGoşenbölgesindehiçbiratsineğiyoktu. BöyleceRabkendineseçtiğiİsrailhalkınagözkulakolduğunugösterir.Aynı zamandabubelalarındoğalbirfelakettendeğil,Tanrı’nınparmağıyla gerçekleştiğiniispatlıyordu.Mısır’ınatsineğiyüzündenbaştansonakadarharap olduğunugörenFiravunMusa’ylaHarun’unçağırtır.Onlarıbırakacağınısöylerama Musa’nınduasıylabelasonaerirermezFiravunyineinatçılıkedervehalkı salıvermektenvazgeçer. ŞimdiyekadarRab’bingönderdiğibelalarMısırhalkınınhayatınızorlaştırdı amabundansonrakibelalaronlarıartıkmaddimanevizararauğratacaktır. Firavun’unhuzurunaçıkanMusaMısır’ıninadıyüzündenRab’binkırdakitüm 26 hayvanlarınıbüyükkırımauğratarakonlarıcezalandıracağınıbelirtir.Aynı zamandaİsrailhalkınınhayvanlarınınbaşınahiçbirzarargelmeyeceğinisöyler. ErtesigünRabdediğiniyaptıveMısırlılarınhayvanlarıbüyükçaptaöldüancak Yahudilerinbirtekhayvanıbileölmedi.BunugörenFiravunyinedeyüreğini sertleştirdi.OyüzdenRabMusa’ylaHarun’uyineFiravun’agönderir.Budefa insanlarınvehayvanlarınbedenleriüzerindeirinliçıbanlarçıkacağınısöyler. BöyleceFiravun’unbüyücüleribileaşırırahatsızlıktandolayıkralınhuzuruna çıkamayıpherkeslebirlikteacıiçindekıvranırlar.SonuçolarakRabFiravun’u gururundandolayıinatçıyaptığınıbelirtir.Firavunzateninatyolunuseçmiştio yüzdenkendiseçtiğibuyoldaRabonuinatçılığamahkumeder. ArdındanRabMusa’yıyineFiravun’agönderir.İsteseonuvetümMısırhalkını yeryüzündensilipsüpürebildiğinibelirtenTanrıadımadımgönderdiğibu belalarlakendinivegücünütümuluslaragöstermekistediğinisöyler.Ancak FiravuninadınadevamederseertesigünMısır’ıntarihindehiçgörülmemişağırbir dolufırtınasıgöndereceğinibelirtir.Hattakırdakihayvanlarınıiçerialıpkurtarsın diyeuyarıverir.İlginçtirkiFiravunbunaaldırışetmediysedegörevlileriarasında Rab’denkorkupuyarısınakulakasanoldu.ErtesigünRabdediğiniyaptı.Gökten şiddetlidoluilebirliktekorkunçşimşeklerdesürekliçaktı.Böylecebitkiolsun, hayvanolsun,kırdakiherşeymahvolduamaİsraillilerinkaldığıbölgedehiçdolu yağmadı.Musa’yıhuzurunaderhalçağırtanFiravun‘Bukezgünahişledim’derve İsrailhalkınısalıvereceğinesözverir.Ancakyineortalıksütlimankesilince Firavun’lagörevlileriyineinatederveyüreklerinisertleştirirler.Buradayaşanan gel-gitaslındaçoğuinsanınTanrı’ylayaşadığımücadeleyiresmeder.Rab gururumuzuyüzümüzevurupbizikendineçekmeyeçalışırkenbizgenellikledaha dainadabiniyoruz.NemutluRab’binönündedizçöküpalçakgönüllülüğü benimseyenlereçünküRabkibirlilerekarşıdıramaalçakgönüllülerelütfeder (Yakup4:6). SONBELALAR 27 1 RABMusa'ya,“Firavununyanınagit”dedi,“Belirtilerimiaralarında göstermekiçinfiravunlagörevlileriniinatçıyaptım.2Mısır'lanasılalayettiğimi, aralarındagösterdiğimbelirtilerisendeçocuklarına,torunlarınaanlatki,benim RABolduğumubilesiniz.” 3 Musa'ylaHarunfiravununyanınavarıpşöyledediler:“İbraniler'inTanrısı RABdiyorki,‘Nezamanadekalçakgönüllüolmayıreddedeceksin?Halkımı salıver,banatapsınlar.4Halkımısalıvermeyireddedersen,yarınülkeneçekirgeler göndereceğim.5Yeryüzünüöylesinekaplayacaklarki,toprakgörünmezolacak. Doludankurtulanürünlerinizi,kırdabitenbütünağaçlarınızıyiyecekler. 6 Evlerine,bütüngörevlilerinin,bütünMısırlılar'ınevlerineçekirgedolacak.Ne babaların,neatalarınömürlerinceböylesinigörmediler.’”SonraMusadönüp firavununyanındanayrıldı. 7 Görevlilerifiravuna,“Nezamanadekbuadambizetuzakkuracak?”dediler, “Bırakgitsinler,TanrılarıRAB'betapsınlar.Mısırharapoldu,hâlâanlamıyor musun?” 8 Böylece,Musa'ylaHarun'ufiravununyanınagerigetirdiler.Firavun,“Gidin, TanrınızRAB'betapın”dedi,“Amakimlergidecek?” 9 Musa,“Genç,yaşlıhepbirliktegideceğiz”dedi,“Oğullarımızı,kızlarımızı, davarlarımızı,sığırlarımızıyanımızaalacağız.ÇünküRAB'bebayram yapmalıyız.” 10 Firavun,“Alınçolukçocuğunuzu,gidingidebilirseniz,RAByardımcınız olsun!”dedi,“Bakın,kötüniyetiniznekadaraçık.11Olmaz.Yalnızerkeklergidip RAB'betapsın.Zatenistediğinizdebu.”SonraMusa'ylaHarunfiravunun yanındankovuldular. 12 RABMusa'ya,“EliniMısır'ınüzerineuzat”dedi,“Çekirgeyağsın;ülkenin bütünbitkilerini,doludankurtulanherşeyiyesinler.” 13 MusadeğneğiniMısır'ınüzerineuzattı.BütünogünvegeceRABülkede doğurüzgarıestirdi.Sabaholuncadadoğurüzgarıçekirgelerigetirdi.14*Mısır'ın üzerindeuçuşançekirgelerülkeyiboydanboyakapladı.Öyleçoktularki,böylesi hiçbirzamangörülmedi,kuşaklarboyudagörülmeyecek.15Toprağınüzeriniöyle kapladılarki,ülkekapkarakesildi.Bütünbitkileri,dolununzararvermediği ağaçlardakalanmeyvelerinhepsiniyediler.Mısır'ınhiçbiryerinde,neağaçlarda, nedekırdakibitkilerdeyeşillikkalmadı. 16 FiravunaceleMusa'ylaHarun'uçağırttı.“TanrınızRAB'bevesizekarşı günahişledim”dedi,17“LütfenbirkezdahagünahımıbağışlayınveTanrınız RAB'beduaedin;buölümcülbelayıüzerimdenuzaklaştırsın.” 18 MusafiravununyanındançıkıpRAB'beduaetti.19 RABrüzgarıçokşiddetli batırüzgarınadöndürdü.RüzgarçekirgelerisürükleyipKamışDenizi'ne*döktü. 28 Mısır'datekçekirgekalmadı.20AmaRABfiravunuinatçıyaptı.Firavun İsrailliler'isalıvermedi. 21* RABMusa'ya,“Elinigöğedoğruuzat”dedi,“Mısır'ıhissedilebilirbir karanlıkkaplasın.”22Musaelinigöğedoğruuzattı,Mısırüçgünkoyukaranlığa gömüldü.23Üçgünboyuncakimsekimseyigöremez,yerindenkımıldayamazoldu. Yalnızİsrailliler'inyaşadığıyerleraydınlıktı. 24 FiravunMusa'yıçağırttı.“Gidin,RAB'betapın”dedi,“Yalnızdavarlarınızla sığırlarınızalıkonacak.Çolukçocuğunuzsizinlebirliktegidebilir.” 25 Musa,“AmaTanrımızRAB'bekurbankesmemiziçinbizekurbanlıkve yakmalıksunular*davermelisin”diyekarşılıkverdi,26“Hayvanlarımızıda yanımızaalmalıyız.Birtırnakbilekalmamalıburada.ÇünküTanrımızRAB'be tapmakiçinbazıhayvanlarıkullanacağız.Orayavarmadıkçahangihayvanları RAB'besunacağımızıbilemeyiz.” 27 AncakRABfiravunuinatçıyaptı,firavunİsrailliler'isalıvermeyeyanaşmadı. 28 Musa'ya,“Gitbaşımdan”dedi,“Sakınbirdahakarşımaçıkma.Yüzümü gördüğüngünölürsün.” 29 Musa,“Dediğingibiolsun”diyekarşılıkverdi,“Birdahayüzünü görmeyeceğim.” 11:1RABMusa'ya,“FiravununveMısır'ınbaşınabirbeladahagetireceğim” dedi,“Ozamangitmenizeizinverecek,siziburadanadetakovacak.2Halkına söyle,kadınerkekherkeskomşusundanaltın,gümüşeşyaistesin.”3RABİsrail halkınınMısırlılar'ıngözündelütufbulmasınısağladı.MusadaMısır'da, firavunungörevlilerininvehalkıngözündeçokbüyüdü. 4 Musafiravunaşöylededi:“RABdiyorki,‘GeceyarısıMısır'ıboydanboya geçeceğim.5Tahtındaoturanfiravununilkçocuğundan,değirmendekikadın köleninilkçocuğunakadar,hayvanlardahilMısır'dakibütünilkdoğanlarölecek. 6 BütünMısır'dabenzerinegörülmüş,nedegörülecekbüyükbirferyatkopacak. 7 İsrailliler'eyadahayvanlarınabirköpekbilehavlamayacak.’OzamanRAB'bin İsrailliler'leMısırlılar'anasılfarklıdavrandığınıanlayacaksınız.8Bu görevlilerininhepsigelipönümdeeğilecek,‘Senveseniizleyenler,gidin!’ diyecekler.Ondansonragideceğim.”Musafiravununyanındanbüyükbiröfkeyle ayrıldı. 9 RABMusa'ya,“Mısır'daşaşılasıişlerimçoğalsındiyefiravunsizi dinlemeyecek”demişti.10Musa'ylaHarunfiravununönündebütünbuşaşılası işleriyaptılar.AmaRABfiravunuinatçıyaptı.Firavunİsrailliler'iülkesinden salıvermedi. AÇIKLAMA:ŞimdiyekadarRab’binMısırüzerinegönderdiğiyedibela karşısındaFiravunhepinatlaştı,dolayısıylaRabonugururlututumunateslimetti. EnsonbeladayağandoluyüzündenMısır’ınketenvearpaekinitümden mahvoldu.Ancakbuğdayhenüzbitmediğiiçinfazlazarargörmemişti(9:31-32). 29 Fakatbirsonrakibelaonudaharapedecektir.MusayineFiravun’agiderve halkınınsalıverilmesinitalepeder.Firavun’uninadıüzerineMusabüyükbir çekirgeordusunungelipMısır’ıkaplayacağınısöyler.BudefaFiravun’unkendi görevlileriMusa’yıdinlemesiniricaeder.AmaalçakgönüllüolmayıreddedenMısır KralıTanrı’yauymakyerineuzlaşmayolunabaşvurarakgururunukurtarmaya çalışır.‘YalnızcaYahudierkeklergidipçöldeTanrı’yatapınabilir’der.AncakRab pazarlığagelmiyorveMusa’nıneliyleçekirgelerinyağmasınısağlar.Heryerde uçuşançekirgeleröyleçoktularkiMısırkapkarakesildi.Dahasıdoludankurtulan tümbitkilerveekinlertamamenyokoluyor. Busıradagünahınıfarkedenvemuhtemelenhalkınınyoğunbaskısınamaruz kalanFiravun,Musa’yıbirdahaçağırtırvebelayıkaldırmasınıricaeder.YineMusa elinikaldırırvebatıdanesengüçlübirrüzgarçekirgelerialıpKızıldeniz’edöküyor öylekibirtekçekirgebilekalmıyor.Ancakbukadarnetbirmucizeyetmemişgibi Firavunyineyüreğiniyumuşatmıyor.OyüzdenRabkaranlıkbelasınıgöndermeye kararverir.Mısır’dazamanzamançöldenyükselentozbulutugelipülkeyiöyle kaplarkiherşeygörünmezoluyor.Buradakibelaçölfırtınasıolabilirama muhtemelenbundandaötebirşeydiçünkübuhissedilebilirkoyubirkaranlıktı. AyrıcakaranlıkbulutuİsrailoğullarınınyaşadığıGoşentopraklarınıetkilemedi.Bu belanınönemlibiryanıdaşuydukiMısırlılarınenbüyükilahıolanRagüneşi temsilederdi.OyüzdengüneşinparıltısınınkesilmesiMısırinancınaölümcülbir darbeydi.BöyleceRabMısır’ınbütünilahlarınıtektekyenerekkendimutlak egemenliğinigösterdi. ÜçgünsonraFiravunyineMusa’yıçağırırveuzlaşmayolunudener.Hayvanları hariçhepbirliktegidebileceklerinisöyler.AncakMusabunureddederçünkü Tanrı’yakurbankesmekiçinhayvanlarıgötürmelerigerektiğinivurgular.Budefa FiravunartıkpatlıyorveMusa’yıbirdahagörmemeküzerehuzurundankovuyor. FakatsonsözMusa’yaaittir.Firavun’unhuzurundanayrılırkenMusa gerçekleşeceksonbirbeladuyurur.RabMısır’ıboydanboyageçipFiravun’unilk oğlundanbaşlayarakülkedekiherkesinilkçocuğunuöldüreceğinibelirtir.Buson belaenağırveacıbeladır.AyrıcabubirebirFiravun’unailesinedokunacaktır, nitekimKral’dandoğanilkçocukkendisigibibirtürilahsayılırdı.Ancakbuson darbedeRabobatılinancıdayıkacaktır.Busonbelaaslındayıllarönce Firavun’untümYahudierkeklerikatletmesiniaklagetirir.BununlaRabadaletini gösteriyor.BununsonucundaFiravunvegörevlilerininYahudilerinülkeyiterk etmeleriiçinonlaraadetayalvaracağınıbelirtir.BuşekildeMusasonbirkere Firavun’unhuzurundanayrılır.İşteburadagururveinadınacısonunugörüyoruz. Bututumsadecebizideğil,bizebağlıolanherşeyideetkilervemahvasürükler. FISIHBAYRAMI 1-2* RABMısır'daMusa'ylaHarun'a,“Buaysiziniçinilkay,yılınilkayı olacak”dedi,3“Bütünİsrailtopluluğunabildirin:Buayınonundaherkesailesine 30 görekendievhalkınabirerkuzumalacak.4Eğerbirkuzubiraileyeçokgeliyorsa, ailebireylerininsayısıveherkesinyiyeceğimiktarhesaplanacakveailekuzuyuen yakınkomşusuylapaylaşabilecek.5Koyunyadakeçilerdenseçeceğinizhayvan kusursuz,erkekvebiryaşındaolmalı.6Ayınondördünekadaronabakacaksınız. Oakşamüstübütünİsrailtopluluğuhayvanlarıboğazlayacak.7Hayvanınkanını alıp,etinyeneceğievinyanveüstkapısövelerinesürecekler.8Ogeceateşte kızartılmışetmayasızekmekveacıotlarlayenmelidir.9Etiçiğveyahaşlanmış olarakdeğil,başı,bacakları,bağırsaklarıveişkembesiylebirliktekızartarak yiyeceksiniz.10Sabahakadarbitirmelisiniz.Artakalanolursa,sabahateşte yakacaksınız.11Etişöyleyemelisiniz:Belinizkuşanmış,çarıklarınızayağınızda, değneğinizelinizdeolmalı.Etiçabukyemelisiniz.BuRAB'binFısıhkurbanıdır. 12 “OgeceMısır'dangeçeceğim.Heminsanlarınhemdehayvanlarınbütünilk doğanlarınıöldüreceğim.Mısır'ınbütünilahlarınıyargılayacağım.BenRAB'bim. 13 Bulunduğunuzevlerinüzerindekikansiziniçinbelirtiolacak.Kanıgörünce üzerinizdengeçeceğim.Mısır'ıcezalandırırkenölümsaçansizehiçbirzarar vermeyecek.14Bugünsiziniçinanmagünüolacak.BugünüRAB'binbayramı olarakkutlayacaksınız.Gelecekkuşaklarınızboyuncasüreklibirkuralolarakbu günükutlayacaksınız.” 15 “Yedigünmayasızekmekyiyeceksiniz.İlkgünevlerinizdenmayayı kaldıracaksınız.Kimbuyedigüniçindemayalıbirşeyyerse,İsrail'denatılacaktır. 16 Birinciveyedincigünlerkutsaltoplantıyapacaksınız.Ogünlerhiçbiriş yapılmayacak.Herkesyalnızkendiyiyeceğinihazırlayacak.17MayasızEkmek Bayramı'nıkutlayacaksınız,çünküsiziordularhalindeogünMısır'dançıkardım. Bugünükalıcıbirkuralolarakkuşaklarınızboyuncakutlayacaksınız.18Birinci ayınondördüncügünününakşamındanyirmibirincigünününakşamınakadar mayasızekmekyiyeceksiniz.19Evlerinizdeyedigünmayabulunmayacak.Mayalı birşeyyiyenyerliyabancıherkesİsrailtopluluğundanatılacaktır.20Mayalıbirşey yemeyeceksiniz.Yaşadığınızheryerdemayasızekmekyiyeceksiniz.” 21 Musaİsrail'inbütünilerigelenleriniçağırtarakonlaraşöylededi:“Hemen gidin,aileleriniziçinkendinizedavarlarseçipFısıhkurbanıolarakboğazlayın. 22 Birdemetmercanköşkotualın,leğendekikanabatırıpkanıkapılarınızınyanve üstsövelerinesürün.Sabahakadarkimseevindençıkmasın.23*RABMısırlılar'ı öldürmekiçingelecek,kapılarınızınyanveüstsövelerindekikanıgörünce üzerindengeçecek,ölümsaçanınevlerinizegiripsiziöldürmesineizin vermeyecek. 24 “Senveçocuklarınkalıcıbirkuralolarakbuolayıkutlayacaksınız. 25 RAB'binsizesözverdiğitopraklaragirdiğinizzamanbutöreyeuyacaksınız. 26 Çocuklarınızsize,‘Butöreninanlamınedir?’diyesorduklarında,27 ‘Bu RAB'binFısıhkurbanıdır’diyeceksiniz,‘ÇünküRABMısırlılar'ıöldürürken 31 evlerimizinüzerindengeçerekbizibağışladı.’”İsraillilereğiliptapındılar. 28 SonragidipRAB'binMusa'ylaHarun'averdiğibuyruğueksiksizuyguladılar. 29* GeceyarısıRABtahtındaoturanfiravununilkçocuğundanzindandaki tutsağınilkçocuğunakadarMısır'dakibütüninsanlarınvehayvanlarınilk doğanlarınıöldürdü.30OgecefiravunlagörevlilerivebütünMısırlılaruyandı. Büyükferyatkoptu.Çünküölüsüolmayanevyoktu. 31 AynıgecefiravunMusa'ylaHarun'uçağırttıve,“Kalkın!”dedi,“Sizve İsraillilerhalkımınarasındançıkıpgidin,istediğinizgibiRAB'betapın. 32 Dediğinizgibidavarlarınızı,sığırlarınızıdaalıngötürün.Benidekutsayın!” 33 İsrailliler'inülkeyihementerketmesiiçinMısırlılardiretti.“Yoksahepimiz öleceğiz!”diyorlardı.34Böylecehalkmayasıhenüzkatılmamışhamurunualdı, giysileresarılıhamurtekneleriniomuzlarındataşıdı. 35* İsraillilerMusa'nındediğiniyapmış,Mısırlılar'danaltın,gümüşeşyave giysiistemişlerdi.36RABİsrailliler'inMısırlılar'ıngözündelütufbulmasını sağladı.Mısırlılaronlaraistedikleriniverdiler.Böyleceİsraillileronlarısoydular. 37 İsraillilerkadınveçocuklarındışındaaltıyüzbinkadarerkekleyayaolarak Ramses'tenSukkot'adoğruyolaçıktılar.38Dahapekçokkişideonlarlabirlikte gitti.Yanlarındaçoksayıdadavarvesığırvardı.39Mısır'dangetirdiklerihamurla mayasızpidepişirdiler.Mayayoktu.ÇünküMısır'dankovulmuşlar,kendilerine azıkhazırlayacakzamanbulamamışlardı. 40* İsraillilerMısır'dadörtyüzotuzyılyaşadı.41 Dörtyüzotuzyılınsonuncu günüRAB'binhalkıordularhalindeMısır'ıterketti.42OgeceRABİsrailliler'i Mısır'dançıkarmakiçinsüreklibekledi.İsraillilerdekuşaklarboyuncaaynıgece RAB'biyüceltmekiçinuyanıkolmalıdır. 43 RABMusa'ylaHarun'aşöylededi:“FısıhBayramı'nınkurallarışunlardır: HiçbiryabancıFısıhetiniyemeyecek.44Amasatınaldığınızkölelersünnet edildiktensonraondanyiyebilir.45Konuklarveücretliişçilerondanyemeyecek. 46* Fısıhetievdeyenmeli,evindışınaçıkarılmamalı.Kemiklerikırmayacaksınız. 47 BütünİsrailtopluluğuFısıhBayramı'nıkutlayacak.48 Yanınızdakiyabancıbir konukRAB'binFısıhBayramı'nıkutlamakisterse,önceevindekibütünerkekler sünnetedilmeli;sonrayerelhalktanbirigibiİsrailhalkınakatılıpbayramı kutlayabilir.AmasünnetsizbiriFısıhetiniyemeyecektir.49Ülkededoğaniçinde, aranızdayaşayanyabancıiçindeaynıkuralgeçerlidir.”50İsraillilerRAB'bin Musa'ylaHarun'averdiğibuyruğueksiksizyerinegetirdiler.51OgünRAB İsrailliler'iordularhalindeMısır'dançıkardı. AÇIKLAMA:MusaRab’binsonyargısınıFiravun’abildirdiktenhalkınyanına döner.KralıntüminadınakarşınTanrıkazanmışbile,birtekFiravun’unhaberi yok.BusıradaRabİsraillileriçinyenibirtakvimhazırlamayabaşlarçünkü Mısır’dankurtulmalarıyaklaştı.Yeniyıllarıkurtuluşlarınıanımsayanbüyükbir bayramlabaşlayacaktı:FısıhBayramı.Herailekusursuzbirkuzuseçiponudört 32 günbeklettiktensonrabütünolarakkızaracaktı.Aynızamandaboğazlanan hayvanınkanındanbirmiktarınıalıpkapılarınınsövelerinesürmelerigerekiyordu. Hayvanınetiniaceleyleyiyipaynıgecebitirmelerigerekti.Bununlabirliktenormal ekmekdeğil,mayasızekmekyemelerigerekti.Pekibütünbutalimatlarınönemi neydi?AslındaMusabirkaçdefaşunuvurgular:BuRAB’binFısıhKurbanıdır.Peki bunedemek? KurbankavramıAdenbahçesindenberivardı.GünahişleyenAdemve Havva’nınçıplaklığınıkapatmakiçinRabbirhayvanınderisiyleonlaragiysiler yaparakgünahınücretininölümolduğunugösterdi.Ayrıcainsanıngünahıancak kanındökülmesiyleörtülebileceğiniöğretti.OndansonraHabilolsun,Nuholsun, İbrahimolsun,tümTanrıadamlarıhepkurbankeserekTanrı’yayaklaştılar.Burada Rabbuönemlidersiİsrailtoplumunadaöğretiyordu.Aslındaonlarındagünahkar olupMısırlılarlabirlikteölmeyihakettiklerinivurguluyordu.AncakTanrı’nın sağladığıkurbanabaşvurarakkutsalyargısındankurtulmayolunugösterdi.Fısıh kelimesiİbranice’dekiPesahkelimesindengelirve‘üzerindengeçmek’yada‘es geçmek’demek.TanrıMısırhalkınınilkdoğanlarınıvurmayageldiğigece Yahudilerinkaldığıyeredeuğradıamakapılarınsövelerinesürülenkanıgörünceo evinüzerindengeçiponlarıbağışladı.Aslındatümbunlaryıllarsonraortayaçıkan ‘TanrıKuzusu’Mesih’iresmediyordu(Yuhanna1:29).Odakusursuzbirkurban olarakkendinitüminsanlıkuğrunasundu(1.Petrus1:19).ÖylekiMesih’in kefaretinesığınanTanrı’nıngazabındankurtuluyor.İştebuşekildeİsaMesihasıl vesonFısıhKurbanıolmuştur(1.Korintliler5:7,İbraniler10:10). OgeceMısır’dabüyükbirferyatkoptuçünküherevinilkdoğanıöldü.Aynı geceFiravunMusa’ylaHarun’uçağırtıpistediklerigibigitmelerineizinverdi.Sabah olunca,Firavun’uninadındanusananMısırhalkıİsraillilerinbiranevvelülkelerini terketmeleriiçinonlarahediyelerbilevermeyebaşladı.BöyleceYahudilerapar topareşyalarınıalıpSinaÇölünedoğruyolalmayabaşladılar.BuaradaMısır’dan ayrılankalabalığınyalnızerkeksayısıaltıyüzbinigeçtiğiniokuyoruz.Yanitoplamı kesinikimilyonugeçiyordu.BazıMısırlılarındaonlarakatıldığınıdaanlıyoruz.Bu şekildeİsrail’intam430yılsürenMısırkabususonaerdiveTanrı’nınvaadi uyarıncaİbrahim’insoyuolanİsrailMısır’dançıktı(Yaratılış15:13,Elç.İşleri7:6). TanrıMısır’ıntümilahlarınıbozgunauğratarakkendieşsizkimliğinivurgulamanın yanısırahalkınıhiçsavaşagerekkalmadanFiravun’unpençelerindenkurtardı. Amabusondeğildi,buuzunvezorluolacakbiryolculuğununhenüzbaşlangıcıydı. KIZILDENİZOLAYI 1-2* RABMusa'ya,“Bütünilkdoğanlarıbanaadayın”dedi,“İsrailliler arasındainsanolsun,hayvanolsunherrahminilkürünübanaaittir.” 3 Musahalka,“Mısır'dan,köleolduğunuzülkedençıktığınızbugünü anımsayın”dedi,“ÇünküRABgüçlüeliylesizioradançıkardı.Mayalıhiçbirşey yenmeyecek.4BugünAvivayındaburadanayrılıyorsunuz.5RABsiziKenan,Hitit, 33 Amor,HivveYevustopraklarına,atalarınızavereceğineantiçtiğisütvebalakan ülkeyegötürdüğüzamanbuayşutörelereuyacaksınız:6Yedigünmayasızekmek yiyecek,yedincigünRAB'bebayramyapacaksınız.7Oyedigüniçindeyalnız mayasızekmekyiyeceksiniz.Aranızdaveülkenizinhiçbiryerindemayalıbirşey görülmeyecek.8Ogünoğullarınıza,‘Mısır'dançıktığımızdaRAB'binbizimiçin yaptıklarındandolayıbunlarıyapıyoruz’diyeanlatacaksınız.9Buelinizdebir belirtivealnınızdabiranmaişaretiolacak;öyleki,RAB'binyasasıhepağzınızda olsun.ÇünküRABgüçlüeliylesiziMısır'dançıkardı.10Sizdeheryılbelirlenen tarihtebukuralıuygulamalısınız. 11 “RABsizeveatalarınızaantiçereksözverdiğigibisiziKenantopraklarına getirecektir.Orayısizeverdiğizaman,12*ilkdoğanerkekçocuklarınızınve hayvanlarınızınhepsiniRAB'beadayacaksınız.ÇünkübunlarRAB'beaittir.13İlk doğanhersıpanınbedelinibirkuzuylaödeyin.Bedeliniödemezseniz,boynunu kırın.Bütünilkdoğanerkekçocuklarınızınbedeliniödemelisiniz. 14 “İlerdeoğullarınızsize,‘Bununanlamıne?’diyesorduklarında,‘RABbizi güçlüeliyleMısır'dan,köleolduğumuzülkedençıkardı’diyeyanıtlarsınız, 15 ‘Firavunbizisalıvermemektediretince,RABMısır'dainsanlarınvehayvanların bütünilkdoğanlarınıöldürdü.İştebununiçinhayvanlarınilkdoğanerkek yavrularınıRAB'bekurbanediyoruz.İlkdoğanerkekçocuklarımızınbedeliniise birhayvanlaödüyoruz.’16Buuygulamaelinizdebirbelirtivealnınızdabiranma işaretiolacak;RAB'binbiziMısır'dangüçlüeliyleçıkardığınıanımsatacak.” 17 Firavunİsrailliler'isalıverdiğinde,Filistyöresiyakınolmasınakarşın,Tanrı onlarıoradangötürmedi.Çünkü,“Halksavaşlakarşılaşınca,düşüncelerini değiştiripMısır'ageridönebilir”diyedüşündü.18HalkıçölyolundanKamış Denizi'nedoğrudolaştırdı.İsraillilerMısır'dansilahlıçıkmışlardı. 19* MusaYusuf'unkemikleriniyanınaalmıştı.ÇünküYusufİsrail'in oğullarına,“Tanrıkesinliklesizeyardımedecek,kemiklerimiburadan götüreceksiniz”diyesıkısıkıantiçirmişti. 20 Sukkot'tanayrılıpçölkenarında,Etam'dakonakladılar.21 Gecegündüz ilerlemeleriiçin,RABgündüzünbirbulutsütunuiçindeyolgöstererek,geceleyin birateşsütunuiçindeışıkvererekonlaraöncülükediyordu.22Gündüzbulut sütunu,geceateşsütunuhalkınönündeneksikolmadı. 14:1-2RABMusa'ya,“İsrailliler'esöyle,dönsünler”dedi,“Pi–Hahirot yakınlarında,Migdoliledenizarasında,Baal-Sefon'unkarşısındadenizkıyısında konaklasınlar.3Firavunşöyledüşünecek:‘İsraillilerülkedeşaşkınşaşkın dolaşıyorlardır,çölonlarıkuşatmıştır.’4Firavunuinatçıyapacağım.Onların peşinedüşecek.Böylecefiravunlaordusunuyenerekyücelikkazanacağım. Mısırlılarbilecekki,benRAB'bim.”İsraillilersöyleneniyaptılar. 5 HalkınkaçtığıMısırFiravunu'nabildirilince,firavunlagörevlilerionlara ilişkindüşüncelerinideğiştirdiler:“Bizneyaptık?”dediler,“İsrailliler'i 34 salıvermeklekölelerimizikaybetmişolduk!”6Firavunsavaşarabasınıhazırlattı, ordusunuyanınaaldı.7Seçmealtıyüzsavaşarabasınınyanısıra,Mısır'ınbütün savaşarabalarınısorumlusürücüleriylebirlikteyanınaaldı.8RABMısır Firavunu'nuinatçıyaptı.Firavunzaferhavasıiçindeilerleyenİsrailliler'inpeşine düştü.9Mısırlılarfiravununbütünatları,savaşarabaları,atlıları,askerleriyle onlarınardınadüştülervedenizkıyısında,Pi-Hahirotyakınlarında,BaalSefon'unkarşısındakonaklarkenonlarayetiştiler. 10 Firavunyaklaşırken,İsraillilerMısırlılar'ınarkalarındangeldiğinigörünce dehşetekapılarakRAB'beferyatettiler.11Musa'ya,“Mısır'damezarmıyoktuda biziçöleölmeyegetirdin?”dediler,“Bak,Mısır'dançıkarmaklabizeneyaptın! 12 Mısır'daykensana,‘Bırakbizi,Mısırlılar'akullukedelim’demedikmi?Çölde ölmektenseMısırlılar'akulluketsekbizimiçindahaiyiolurdu.” 13 Musa,“Korkmayın!”dedi,“Yerinizdedurupbekleyin,RABbugünsizinasıl kurtaracakgörün.BugüngördüğünüzMısırlılar'ıbirdahahiçgörmeyeceksiniz. 14 RABsiziniçinsavaşacak,sizsakinolunyeter.” 15 RABMusa'ya,“Niçinbanaferyatediyorsun?”dedi,“İsrailliler'esöyle, ilerlesinler.16Sendeğneğinikaldır,elinidenizinüzerineuzat.Sularyarılacakve İsraillilerkurutopraküzerindeyürüyerekdenizigeçecekler.17BenMısırlılar'ı inatçıyapacağımki,artlarınadüşsünler.Firavunu,bütünordusunu,savaş arabalarını,atlılarınıyenerekyücelikkazanacağım.18Firavun,savaşarabalarıve atlılarındanötürüyücelikkazandığımzaman,Mısırlılarbilecekki,ben RAB'bim.” 19-20 İsrailordusununönündeyürüyenTanrı'nınmeleğiyerinideğiştirip arkayageçti.Önlerindekibulutsütunudayerinideğiştiriparkalarına,Mısırve İsrailordularınınarasınageldi.Geceboyuncabulutbiryanıkarartıyor,öbüryanı aydınlatıyordu.Buyüzden,bütüngeceikitarafbirbirineyaklaşamadı. 21 Musaelinidenizinüzerineuzattı.RABbütüngecegüçlüdoğurüzgarıyla sularıgeriitti,denizikarayaçevirdi.Sularikiyebölündü,22*İsraillilerkuru topraküzerindeyürüyerekdenizigeçtiler.Sularsağlarında,sollarındaonlara duvaroluşturdu.23Mısırlılarartlarındangeliyordu.Firavununbütünatları,savaş arabaları,atlılarıdenizdeonlarıizliyordu.24SabahnöbetindeRABateşvebulut sütunundanMısırordusunabaktıveonlarışaşkınaçevirdi.25Arabalarının tekerlekleriniçıkardı;öyleki,arabalarınızorluklasürdüler.Mısırlılar, “İsrailliler'denkaçalım!”dediler,“ÇünküRABonlariçinbizimlesavaşıyor.” 26 RABMusa'ya,“Elinidenizinüzerineuzat”dedi,“SularMısırlılar'ın,savaş arabalarının,atlılarınınüzerinedönsün.”27Musaelinidenizinüzerineuzattı. Sabahakarşıdenizolağanhalinedöndü.MısırlılarsulardankaçarkenRABonları denizinortasındasilkipattı.28Geridönensularsavaşarabalarını,atlıları, İsrailliler'inpeşindendenizedalanfiravununbütünordusunuyuttu.Onlardanbir kişibilesağkalmadı. 35 29 Amaİsraillilerdenizikurutopraktayürüyerekgeçmişlerdi.Sular sağlarında,sollarındaonlaraduvaroluşturmuştu.30RABogünİsrailliler'i Mısırlılar'ınelindenkurtardı.İsraillilerdenizkıyısındaMısırlılar'ınölülerini gördüler.31RAB'binMısırlılar'agösterdiğibüyükgücügörenİsrailhalkı RAB'denkorkupO'navekuluMusa'yagüvendi. AÇIKLAMA:RabsonbirbeladaMısır’ıntümilkdoğanlarınıöldürdüktensonra Firavun’uninadınihayetkırıldıveİsrailoğullarınıngitmesineizinverdi.Aynı zamandaMısır’ıvuranRab,sunulankurbanlardanötürüİsrail’inilkdoğanları esirgedi.BuyüzdenbuönemligünühiçunutmamalarıiçinRabbundanböyle İsraillilerinheryılınbaşındaFısıhbayramınıkutlamalarınıbuyurur.Ayrıcaherilk doğanı,insanolsunhayvanolsun,uğrunabedelödeyerekTanrı’yaadamalarını buyurur.BunuheryaptıklarındaözgürhayatlarıiçinTanrı’yaborçluolduklarını hatırlayacaklardı.BuşekildeRabonlarayasasınıöğretmeyebaşlıyordur.Herşeyin Rab’dengeldiğigibiesasındaherşeyinO’naaitolduğunudabelirtiyordu.Aynı zamandagünahtandolayıhükümgiymemizgerekirkendökülenkanınsayesinde aklandığımızıgösteriyordu.BuönemlidersbirebirMesih’inyolunuhazırlıyordu. BusıradaTanrı,Mısır’danayrılanYahudilerienkısayoldanKenantopraklarına götürmekyerine,onlarıSinaÇölüneyönlendirir.Bununbirkaçsebebivar:Rab İsrail’inKenan’ınuluslarıylasavaşagirmeyehazırolmadığınıbiliyordur.Aynı zamandaRaböncelliklekendinivekutsalyasasınıonlaratanıtmakistiyordur.Yani Rabonlarıöncekutsalbirulusyapmakistiyorvesonraonlarıvaatedilen topraklaragötürecektir.BuaradaRabgündüzbulutsütunuveakşamateşsütunu gibigörünenbirnesneylehalkınarehberlikyapmayabaşlar.Buşekildeonlaraher daimgözkulakolduğunugösteriyordu.Aynızamandabusıradahalkınasonbüyük birmucizedahagöstererekonlarıtümdenFiravun’unpençelerindenkurtarmak istiyor.SinaÇölünedoğrudangitmekyerineİsrailulusunungüneyedönüp Kızıldeniz’inkenarındakonaklanmasınıbuyurur.İsrail’ibuşekildeçöldegezdirerek RabartıköfkedenkuduranFiravun’aYahudilerinçöldeyollarınışaşırdığıimajını vermekistedi.FırsatınıfarkedenMısırKralıtümsavaşatlılarınıtoplayarakİsrail’in peşinedüşer.İsrail’inordugahınayaklaştığındaYahudilerdoğalolarakbüyükbir paniğekapıldılarveMusa’yakarşısöylenmeyebaşladılar.Tabiihenüzönderliğe yenibaşlayanMusaiçinbuçokbüyükbirsınavdı. 36 İsrailhalkı‘Bizeneyaptın,ölmekiçinmibiziçölegetirdin?’diyeMusa’ya hiddetleitirazetmeleriüzerine,Musaonlara‘Korkmayın!YerinizdedurupRab’bi bekleyin’der.OnlarıonoktayakadargetirenRab’binonlarınadınasonunakadar savaşacağınısöyler.YinedetablohiçiçaçıcıdeğildiveMusadakaygıyadüşmüş olabilirkiRab‘Nedenferyatediyorsun?’deyipİsraillilereilerigitmelerini buyurmasınısöyler.SonraRabdeneğinikaldırıpKızıldeniz’inüzerineuzatmasını buyurur.BöyleceRabgeceboyuncaesengüçlüdoğurüzgarıyladeniziikiye ayırarakortasındanbiryolaçar.İsraillilerdenizindibindenbelirenkurutopraktan yürüyerekkarşıtarafageçmeyebaşlar.Sağlarındavesollarındadenizinsularıbirer duvaroluşturdu.Firavuniseİsrail’indenizinortasındanyürüyerekkaçtığınıfark ettiğindeatarabalarıylapeşlerinevermeyekararverir.AncakbudefaRabonlara karşıadetasavaşmayabaşlarvearabalarıntekerleklerinisökerekFiravun’un ordusunuşaşkınaçevirir.İsrailhalkıdenizinöbürtarafınaulaştıklarındaFiravun veordusuhaladenizindibindeydiler.BöyleceRabMusa’yadeneğinibirkezdaha denizinüzerineuzatmasınısöylervesularFiravun’laordusunudiridirigömer. SonuçolarakİsrailhalkıherdurumdaTanrı’yagüvenmelerigerektiğiniöğrendiler. BenzerşekildebazenRabbiziöyleyollardangötürüyorkiimanımızısorgulamaya başlayabiliriz.AncakbizizorasokanTanrı'nıngerekirsedenizinortasından kurtarabileceğindenşüpheetmemeliyiz.Ohalkınıaslayüzüstübırakmaz,her denemeyleçıkışyolunudasağlar(1.Korintliler10:1-13). BÜYÜKZAFER 1 Musa'ylaİsraillilerRAB'beşuezgiyisöylediler: “EzgilersunacağımRAB'be, 37 Çünküyüceldikçeyüceldi; Atlarıda,atlılarıdadenizedöktü. 2*Rabgücümveezgimdir, Okurtardıbeni. O'durTanrım, ÖvgülersunacağımO'na. O'durbabamınTanrısı, YücelteceğimO'nu. 3SavaşeridirRAB, AdıRAB'dir. 4“Denizeattıfiravununordusunu, Savaşarabalarını. KamışDenizi'ndeboğulduseçmesubayları. 5Derinsularagömüldüler, Taşgibidibeindiler. 6“Seninsağelin,yaRAB, Seninsağelinkorkunçgücesahiptir. Altındadüşmanlarkırılır. 7Devrilirsanabaşkaldıranlarbüyükgörkeminkarşısında, Gönderirgazabınıanızgibitüketirsinonları. 8Burnununsoluğukarşısında, Sularyığıldıbiraraya. Kabaransularduvarlaradönüştü, Denizingöbeğindekiderinsulardondu. 9Düşmanböbürlendi: ‘Peşlerinedüşüpyakalayacağımonları’dedi, ‘Bölüşeceğimçapulu, Dileğimceyağmalayacağım, Kılıcımıçekipyokedeceğimonları.’ 10Üfledinsoluğunu,denizegömüldüler, Kurşungibienginsularabattılar. 11“Varmıseningibisiilahlararasında,yaRAB? Seningibikutsallıktagörkemli,heybetiyleövgüyedeğer, Harikalaryaratanvarmı? 12Sağeliniuzattın, Yeryuttuonları. 13Öncülükedeceksinsevginlekurtardığınhalka, Kutsalkonutununyolunugöstereceksingücünleonlara. 14Uluslarduyuptitreyecekler, Filisthalkınıdehşetsaracak. 15Edombeylerikorkuyakapılacak, 38 Moavönderlerinititremealacak, Kenan'dayaşayanlarıntümükorkudaneriyecek. 16Korkuvedehşetdüşeceküzerlerine, Seninhalkıngeçinceyedek,yaRAB, Sahipolduğunbuhalkgeçinceyedek, Bileğiningücükarşısındataşkesilecekler. 17YaRAB,halkınıiçerialacaksın. Kendidağına,yaşamakiçinseçtiğinyere, Ellerinlekurduğunkutsalyeredikeceksin,yaRab! 18RABsonsuzadekegemenolacaktır.” 19 Firavununatları,savaşarabaları,atlılarıdenizedalınca,RABsularıonların üzerineçevirdi.Amaİsraillilerdenizikurutopraktayürüyerekgeçtiler. 20 Harun'unkızkardeşiPeygamberMiryamtefinielinealdı,bütünkadınlar teflerle,oynayarakonuizlediler.21Miryamonlaraşuezgiyisöyledi: “EzgilersununRAB'be, Çünküyüceldikçeyüceldi, Atları,atlılarıdenizedöktü.” 22 Musaİsrailliler'iKamışDenizi'ninötesineçıkardı.ŞurÇölü'negirdiler. Çöldeüçgünyolaldılarsadasubulamadılar.23Mara'yavardılar.AmaMara'nın suyunuiçemediler,çünküsuacıydı.BuyüzdenorayaMaraadıverildi.24Halk, “Neiçeceğiz?”diyeMusa'yayakınmayabaşladı. 25 MusaRAB'beyakardı.RABonabirağaçparçasıgösterdi.Musaonusuya atıncasulartatlıoldu. OradaRABonlariçinbirkuralveilkekoydu,hepsinisınadı.26“Ben,Tanrınız RAB'binsözünüdikkatledinler,gözümdedoğruolanıyapar,buyruklarımakulak verir,bütünkurallarımauyarsanız,Mısırlılar'averdiğimhastalıklarınhiçbirini sizevermeyeceğim”dedi,“ÇünküsizeşifaverenRABbenim.” 27* SonraElim'egittiler.Oradaonikisukaynağı,yetmişhurmaağacıvardı.Su kıyısındakonakladılar. AÇIKLAMA:Mısır’dançıkışveKızıldeniz’dengeçişİsrailtarihindeçokbüyükve önemlibiryeresahiptir(bkz.Mezmur106).Buolaydaİsrailtoplumuazdaolsa Rab’begüvenmeyiöğrendiveimansayesindekurtuldular(İbraniler11:29).Elçi PavlusYahudilerinKızıldeniz’inortasındangeçmelerinidevaftizebenzetir (1.Korintliler10:2).Nasılkivaftizeskihayatımızakarşıölüpyenibirbaşlangıç yapmakanlamınageliyorsa,buolayİsrailulusununbaşlangıcısayılır.Aynı zamandaRabsağladığıbukurtuluşlaİsrail’iMısır’dantümdenkoparttı.Tanrı onlarıdenizegötürüpiçindengeçirterekFiravun’umezarınadavetetti.Rab Firavun’ubuşekildetümdenyoketmemişolsaydıenindesonundaMısırKralıyla ordularıpeşlerinedüşecekti.AynızamandabundanböyleİsraillilerinMısır’a dönmelerineredeyseimkansızoldu.Benzerşekildevaftizimanlıyıeskihayatından tümdenkopartıpgeridönememeküzerekyenibiryaşamasevketmektedir. 39 BubölümdeMusa’ylaİsraillilerinsöylediğikurtuluşezgisikaydedilir.Dörtyüz yıllıkbirköleliktenvegaddarbirkralınpençesindenkurtulmanıngetirdiğirahatlık onlarısevinceboğdu.EnönemlisibuolaylaronlaraTanrı’nıngücünüvehikmetini harikabirşekildegösterdi.EzgideYahvebirsavaşçıolarakresmedilir.Evet,Rab pasifveilgisizbirTanrıdeğildir,Ohalkıadınasavaşan,adaletisavunanve mazlumunhakkınıarayandır(Yeşaya59:16-18).Aynızamandabuolaydaha kapsamlıruhsalbirmücadelenindoruknoktasıydı.RabbaştanberiMısır’ın ilahlarınıbozgunauğratacağınısöyledivedahaöncebelirttiğimizgibigönderdiği herbeladaonlarabirdarbedahaindirdi.AmaKızıldeniz’dekutsalplanına diklenenFiravun’udenizegömerekRabartıksonnoktayıkoydu(15:11).Bununla beraberİsrail’inkarşısınaçıkacakdiğertümuluslarınİsrail’denkorkmalarını sağladı.Böyleceİsrail’inönütamamenaçılmışoldu.BunufarkedenYahudiler büyükbirsevinçleRab’binönündecoşmayabaşladılar.HattaMusa’nınablasıolan vemuhtemelen90yaşıcivarındaolanMiryam’ınonlaraönderlikyaptığını okuyoruz.AyrıcaMiryamiçin‘Peygamber’sıfatıkullanmasıdikkatimiziçeker. KutsalKitap’ınbirkaçyerindebayanlariçinbenzerbirifadekullanılır(Hakimler 4:4,Elç.İşleri21:9).PeygamberdemekTanrıadınakonuşandemek.Kimi peygamber,Musagibi,hayatıboyuncaRab’bebuvasıftahizmetederveadına vahiyaktarır,kimipeygamberise,Miryamgibi,ancakbirsüreliğineO’nunadına konuşur.Sonuçolarakönemliolankiminnasılkonuştuğudeğil,konuşanınRab olmasıdır. Herdağdansonravadigelir.Kızıldeniz’dekibüyükzaferinardındanİsrailçölde üçgünyürüramaiçilirsubulamıyorlar.BulduklarısuacıydıoyüzdenMusa’ya yakınmayabaşlarlar.MusaiseRab’beseslenirveRab’binbuyruğuuyarıncabir ağaçparçasıalıpacısuyaatarvebirdensutatlıolur.AslındabuolaydaRab halkınısınayarakonlaraönemlibirprensipöğretmeyeçalışıyordu.Onlarıhertür beladanvehastalıktankurtaranınkendisiRabolduğunuvurgulamakistiyordu. BöyleceRabonlara‘YahveRaffa’yani‘ŞifaverenRab’olaraktanıtır.Şimdiyekadar YahudilerherhangibirhastalıkgeçirdiklerindemuhtemelenMısırlılardan öğrendikleribatılinançlaradayanançözümlerebaşvurmayaalışkındılar.Ancak Tanrıonlaragerçekşifanınkaynağıkendisiolduğunuöğretmeyeçalışıyordu. BöyleceRabİsraillilerinherdurumdaKendisinegüvenebileceklerinibirkezdaha kanıtlamışoldu. GÖKTENMAN 1 BütünİsrailtopluluğuElim'denayrıldı.Mısır'dançıktıktansonraikinciayın onbeşincigünüElimileSinaarasındakiSinÇölü'nevardılar.2Çöldehepsi Musa'ylaHarun'ayakınmayabaşladı.3“KeşkeRABbiziMısır'daykenöldürseydi” dediler,“Hiçdeğilseoradaetkazanlarınınbaşınaoturur,doyasıyayerdik.Amasiz bütüntopluluğuaçlıktanöldürmekiçinbizibuçölegetirdiniz.” 40 4* RABMusa'ya,“Sizegöktenekmekyağdıracağım”dedi,“Halkhergüngidip günlükekmeğinitoplayacak.Böyleceonlarısınayacağım:Benimyasamagöre yaşıyorlarmı,yaşamıyorlarmı,göreceğim.5Altıncıgünhergüntopladıklarının ikikatınıtoplayıphazırlayacaklar.” 6 Musa'ylaHarunİsrailliler'e,“BuakşamsiziMısır'danRAB'binçıkardığını bileceksiniz”dediler,7“SabahdaRAB'bingörkeminigöreceksiniz.ÇünküRAB kendisinesöylendiğiniziduydu.Bizkimizki,bizesöyleniyorsunuz?”8SonraMusa, “Akşamsizeyemekiçinet,sabahdadilediğinizkadarekmekverilince,RAB'bin görkeminigöreceksiniz”dedi,“ÇünküRABkendisinesöylendiğiniziduydu.Biz kimizki?Sizbizedeğil,RAB'besöyleniyorsunuz.” 9 MusaHarun'a,“Bütünİsrailtopluluğunasöyle,RAB'binhuzuruna gelsinler”dedi,“ÇünküRABsöylendikleriniduydu.” 10 Harunİsrailtopluluğunabunlarıanlatırken,çöledoğrubaktılar.RAB'bin görkemibuluttagörünüyordu. 11 RABMusa'yaşöylededi:12 “İsrailliler'inyakınmalarınıduydum.Onlarade ki,‘Akşamüstüetyiyeceksiniz,sabahdaekmeklekarnınızıdoyuracaksınız.O zamanbileceksinizki,TanrınızRABbenim.’” 13 Akşambıldırcınlargeldi,ordugahısardı.Sabahordugahınçevresiniçiy kaplamıştı.14Çiyeriyince,toprakta,çölünyüzeyindekırağıyabenzerince pulcuklargöründü.15*Bunugörünceİsraillilerbirbirlerine,“Budane?”diye sordular.Çünküneolduğunuanlayamamışlardı. Musa,“RAB'binsizeyemekiçinverdiğiekmektirbu”dedi,16“RAB'bin buyruğuşudur:‘Herkesyiyeceğikadartoplasın.Çadırınızdakiherkişiiçinbirer omeralın.’” 17 İsraillilersöyleneniyaptılar.Kimiçok,kimiaztopladı.18* Omerle ölçtüklerinde,çoktoplayanınfazlası,aztoplayanındaeksiğiyoktu.Herkes yiyeceğikadartoplamıştı. 19 Musaonlara,“Kimsesabahabirparçabilebırakmasın”dedi. 20 Amabazılarıonaaldırmayıpsabahabıraktılar.Bıraktıklarıkurtlanıp kokmayabaşlayıncaMusaonlaraöfkelendi. 21 Hersabahherkesyiyeceğikadartopluyordu.Güneşortalığıısıtınca,yerde kalanlareriyordu.22Altıncıgünkişibaşınaikiomer,yaniikikattopladılar. TopluluğunönderlerigelipdurumuMusa'yabildirdiler.23*Musa,“RAB'bin buyruğuşudur”dedi,“‘Yarındinlenmegünü,RABiçinkutsalŞabatGünü'dür. Pişireceğinizipişirin,haşlayacağınızıhaşlayın.Artakalanıbirkenarakoyun, sabahakalsın.’” 24 Musa'nınbuyurduğugibiartakalanısabahabıraktılar.Nekoktu,ne kurtlandı.25Musa,“Artakalanıbugünyiyin”dedi,“ÇünkübugünRABiçinŞabat Günü'dür.Bugündışardaekmekbulamayacaksınız.26Altıgünekmek toplayacaksınız,amayedincigünolanŞabatGünüekmekbulunmayacak.” 41 27 Yedincigünbazılarıekmektoplamakiçindışarıçıktı,amahiçbirşey bulamadılar.28RABMusa'ya,“Nezamanadekbuyruklarımaveyasalarıma uymayıreddedeceksiniz?”dedi,29“SizeŞabatGünü'nüverdim.Bununiçinaltıncı günsizeikigünlükekmekveriyorum.Yedincigünherkesneredeyseoradakalsın, dışarıçıkmasın.”30Böylecehalkyedincigündinlendi. 31* İsraillileroekmeğemanadınıverdiler.Kişniştohumugibibeyazımsı,tadı ballıyufkagibiydi.32Musa,“RAB'binbuyruğuşudur”dedi,“‘Mısır'dansizi çıkardığımda,gelecekkuşaklarınçöldesizeyedirdiğimekmeğigörmesiiçin,bir omersaklansın.’” 33* MusaHarun'a,“Birtestial,içinebiromermandoldur”dedi,“Gelecek kuşaklariçinsaklanmaküzereonuRAB'binhuzurunakoy.” 34 RAB'binMusa'yabuyurduğugibiHarunmanısaklanmaküzereAntlaşma Levhaları'nınönünekoydu. 35* İsraillileryerleştikleriKenantopraklarınavarıncayadekkırkyılman yediler.36–Biromerefanınondabiridir.– AÇIKLAMA:İkimilyoninsandanoluşanbüyükbirkalabalığınçöldedolaştığını düşünün.Mısır’danberaberlerindegetirdiklerigıdakısabirsüresonratükenmeye başladı.Şimdiacilbirşekildeyemeğeihtiyaçlarıvardı.Musa’ylaHarunbukadar büyükbirtopluluğunasıldoyurabilirki?Çöldeilerlerkenİsraillileraçlıktan önderlerineyakınmayabaşlarlar.HattaMısır’dakieskidurumlarısankiçokiyiymiş gibi‘oradaetkazanlarınbaşındaoturur,doyasıyayerdik’diyerekhayalkurmaya başlarlar.BunakarşılıkRabonlarınihtiyaçlarınıgöktenekmekyağdırarak karşılayacağınısöyler.Aynızamandabunuyaparkenonlarısınayacağınıdabelirtir. TabiiRabbirkeredeönlerinebirziyafetçekebilirdiamaaslındakarşılaştıklarıher olaydaonlaraönemlibirdersdahaöğretmeyeçalışıyordu.BiröncekiolaydaRab şifakaynağıolduğunugösterdi,buradaiseihtiyaçlarınıeniyibilenveenuygun şekildekarşılayanolduğunugöstermekistiyor.Amabununiçinkendikoyacağı kurallarauymalarıgerektiğinidevurgular. Buradaönemlibirşeydahavurgulanır.RabİsraillilerinMusa’ylaHarun’akarşı söylendiklerindeesasenkendisinekarşıgeldiklerinibelirtir(16:8).ÇünküMusa’yla Harun’useçenvearacılığıylaulusuyönetenRab’dir.Buönemlibirprensiptir. Zamanzamanbizlerdebaşımızdakiönderlerebaşkaldırmakisteyebiliriz.Fakat Tanrı’nınizniyleokonumayükseldikleriniunutmamalıyızveRab’binisteğinebariz birşekildekarşıgelmediklerisüreceboyuneğmemizgerek(Romalılar13:1-6). ŞimdiRabonlaraakşamyemekiçinetvesabahdadilediklerikadarekmek sağlayacağınısöyler.Buradakastettiğietbıldırcınsürüsüdür.Ocoğrafyanın üzerindebelirlizamanlardagöçedenveçokalçakbirşekildeuçanbıldırcın sürülerivardıöylekibirçocukbilesopaylabirkaçtaneyeredüşürebilirdi.Bu olağanbirşeydiamazamanlamasıTanrı’dandı.Göktenyağanekmekisetamamen birmucizeydi.Mezmur78:24-25’te‘gökseltahıl’ve‘meleklerinekmeği’olarak geçer.Sabahleyinçiyleberaberdüşenincepulcuklarçölünyüzeyindekargibi 42 görünürdü.OnlarıtoplamayaçıkanYahudiler‘Bune?’sormasıüzerineismiöyle kaldı,İbranice’de‘man’‘Bune?’demek.Dahasonrakişniştohumugibibeyazımsı, tadıdaballıyufkayabenzediğiniokuyoruz(16:31).Bunoktadanitibarenkırksene sonraYeşu’nunönderliğindevaatedilentoprağavaranakadar,Rabhergünİsrail topluluğuüzerinemanıyağdırarakonlarıdoyurdu(Yeşu5:12).Gerçekten inanılmazbirolay. YinedeRabmanıntoplanmasıylailgiliönemlibirtakımkuralbelirtir.Herkes ancakailesininihtiyacıkadaralacaktı.Yinedesabahakadarkalankurtlanacak diyeuyarılmalarınarağmenbazılarısözdinlemediveMusa’nınöfkesineuğradılar. AyrıcaŞabatgünüöncesindeyaniCumagünlerindeikigünlükmantoplamaları gerektiğinisöyledi.BunoktadanitibarenŞabatgünü,yaniCumagünbatımıyla başlayanveCumartesigünbatımınakadardevameden24saatliksüreç, dinlenmeyeayrılmıştı.Osüreçboyunca,yemekhazırlamakdahi,hertüriş yasaklandı.Bukutsalbiristirahatgünüydü.OyüzdenCumagünüikikatman toplanmalarınaizinverildiveertesigünekalanmanTanrı’nınmucizesiylehiç kurtlanmadı.Aslındatümbuolaylardaçocuklarınaevinkurallarınıöğretenbir babagibiRabİsrailoğullarınıkutsalönderliğindeyaşamanıntemelprensiplerini öğretmeyeçalışıyordu.BuradatemelolarakTanrı’yabağlıkaldıklarısürecehertür ihtiyaçlarınıcömertçekarşılayacağınıgösterdi.Builkebugündedevamediyor. Mesihdediki,‘SizöncellikleO’nunegemenliğininvedoğruluğununardından gidin,ozamansizebütünbunlardaverilecektir’(Matta6:33).RabaynıRab’dirve kurallarınabağlıkalanlaraherzamaneliaçıktır. KAYADANSU 1* RAB'binbuyruğuuyarınca,bütünİsrailtopluluğuSinÇölü'ndenayrıldı,bir yerdenöbürünegöçerekRefidim'dekonakladı.Ancakoradaiçeceksuyoktu. 2 Musa'ya,“Bizeiçeceksuver”diyeçıkıştılar. Musa,“Niçinbanaçıkışıyorsunuz?”dedi,“NedenRAB'bideniyorsunuz?” 3 Amahalksusamıştı.“NiçinbiziMısır'dançıkardın?”diyeMusa'ya söylendiler,“Bizi,çocuklarımızı,hayvanlarımızısusuzluktanöldürmekiçinmi?” 4 Musa,“Buhalkaneyapayım?”diyeRAB'beferyatetti,“Neredeysebeni taşlayacaklar.” 5 RABMusa'ya,“Halkınönünegeç”dedi,“BirkaçİsraililerigeleniniveNil'e vurduğundeğneğideyanınaalıpyürü.6BenHorevDağı'ndabirkayanınüzerinde, seninönündeduracağım.Kayayavuracaksın,halkiçsindiyesufışkıracak.”Musa İsraililerigelenlerininönündedenileniyaptı. 7 OrayaMassaveMerivaadıverildi.ÇünküİsraillileroradaMusa'yaçıkışmış ve,“AcabaRABaramızdamı,değilmi?”diyeRAB'bidenemişlerdi. 8 AmaleklilergelipRefidim'deİsrailliler'esavaşaçtılar.9 MusaYeşu'ya, “Adamseç,gitAmalekliler'lesavaş”dedi,“YarınbenelimdeTanrı'nındeğneğiyle 43 tepeninüzerindeduracağım.” 10 YeşuMusa'nınbuyurduğugibiAmalekliler'lesavaştı.BuaradaMusa, HarunveHurtepeninüzerineçıktılar.11Musaelinikaldırdıkçaİsrailliler, indirdikçeAmaleklilerkazanıyordu.12Nevarki,Musa'nınelleriyoruldu.Birtaş getiripaltınakoydular.Musaüzerineoturdu.BiryandaHarun,öbüryandaHur Musa'nınelleriniyukarıdatuttular.GüneşbatıncayadekMusa'nınelleriyukarıda kaldı.13BöyleceYeşuAmalekordusunuyenipkılıçtangeçirdi. 14* RABMusa'ya,“Bunuanıolarakkaydageç”dedi,“Yeşu'yadasöyle, Amalekliler'inadınıyeryüzündenbüsbütünsileceğim.” 15 Musabirsunakyaptı,adını“Yahvenissi”koydu.16 “EllerRab'bintahtına doğrukaldırıldı”dedi,“RABkuşaklarboyuncaAmalekliler'ekarşısavaşacak!” 18:1Musa'nınkayınbabasıMidyanlıKâhinYitro,Tanrı'nınMusavehalkı İsrailiçinyaptığıherşeyi,RAB'binİsrailliler'iMısır'dannasılçıkardığınıduydu. 2-3 Musa'nınkendisinegöndermişolduğukarısıSippora'yıveikioğlunuyanına aldı.Musa,“Garibimbuyabancıdiyarda”diyerekoğullarındanbirineGerşom adınıvermişti.4Sonra,“BabamınTanrısıbanayardımetti,benifiravunun kılıcındanesirgedi”diyereköbürünedeEliezeradınıkoymuştu. 5 YitroMusa'nınkarısıveoğullarıylabirlikteTanrıDağı'na,Musa'nın konakladığıçölegeldi.6Musa'yaşuhaberigönderdi:“Ben,kayınbabanYitro, karınveikioğlunlabirliktesanageliyoruz.” 7 Musakayınbabasınıkarşılamayaçıktı,önündeeğiliponuöptü.Birbirinin hatırınısorupçadıragirdiler.8MusaİsraillileruğrunaRAB'binfiravunla Mısırlılar'abütünyaptıklarını,yoldaçektiklerisıkıntıları,RAB'binkendilerini nasılkurtardığınıkayınbabasınabirbiranlattı. 9 YitroRAB'binİsrailliler'eyaptığıiyiliklere,onlarıMısırlılar'ınelinden kurtardığınasevindi.10“SiziMısırlılar'ınvefiravununelindenkurtaranRAB'be övgülerolsun”dedi,“HalkıMısır'ınboyunduruğundanOkurtardı.11Artık biliyorumki,RABbütünilahlardanbüyüktür.Çünküonlarıngururduyduğu şeylerinüstesindengeldi.”12SonraTanrı'yayakmalıksunuvekurbanlargetirdi. Harun'labütünİsraililerigelenleri,Musa'nınkayınbabasıylaTanrı'nın huzurundayemekyemeyegeldiler. 13 ErtesigünMusahalkındavalarınabakmakiçinyargıkürsüsüneçıktı.Halk sabahtanakşamakadarçevresindeayaktadurdu. 14 KayınbabasıMusa'nınhalkiçinyaptıklarınıgörünce,“Nedirbu,halka yaptığın?”dedi,“Nedensentekbaşınayargıçolarakoturuyorsundaherkes sabahtanakşamakadarçevrendebekliyor?” 15 Musa,“ÇünkühalkTanrı'nınisteminibilmekiçinbanageliyor”diye yanıtladı,16“Nezamanbirsorunlarıolsa,banagelirler.Bendetaraflararasında kararveririm;Tanrı'nınkurallarını,yasalarınıonlarabildiririm.” 44 17 Kayınbabası,“Yaptığınişiyideğil”dedi,18 “Hemsen,hemdeyanındakihalk tükeneceksiniz.Buişitekbaşınakaldıramazsın.Sanaağırgelir.19Benidinle, sanaöğütvereyim.Tanrıseninleolsun.Tanrı'nınönündehalkısentemsiletmeli, sorunlarınıTanrı'yaseniletmelisin.20Kuralları,yasalarıhalkaöğret,izlemeleri gerekenyolu,yapacaklarıişigöster.21BununyanısırahalkınarasındanTanrı'dan korkan,yetenekli,haksızkazançtannefretedendürüstadamlarseç;onlarıbiner, yüzer,ellişer,onarkişiliktopluluklarınbaşınaönderata.22Halkasüreklionlar yargıçlıketsin.Büyükdavalarısanagetirsinler,küçükdavalarıkendileri çözsünler.Böyleceişinipaylaşmışolurlar.Yükünhafifler.23Eğerböyleyaparsan, Tanrıdabuyurursa,dayanabilirsin.Herkesesenlikiçindeevinedöner.” 24 Musakayınbabasınınsözünüdinledi.Söylediğiherşeyiyerinegetirdi. 25 İsraillilerarasındanyetenekliadamlarseçti.Onlarıbiner,yüzer,ellişer,onar kişiliktopluluklarınbaşınaönderatadı.26Halkasürekliyargıçlıkedenbukişiler zordavalarıMusa'yagetirdiler,küçükdavalarıisekendileriçözdüler.27Sonra Musakayınbabasınıuğurladı.Yitrodaülkesinedöndü. AÇIKLAMA:Mısır’dançıktıktansonraİsraillilerinbirçokkezTanrı’yakarşıisyan ettiklerinigörüyoruz.EnufakbirsıkıntıylakarşılaştıklarındaRab’binogünekadar yaptığıtümmucizeleriunutupyenidensöylenmeyebaşlarlardı.Neyapacağını bilmeyenMusahepyüzünüTanrı’yaçevirirdi.Aslında,gördüğümüzgibi,Rabtüm busıkıntılardaonlaraKendinitanıtmayaçalışıyordu.Bukezsusuzluktanyakınan halkınMusa’yaçıkışmalarıüzerine,RabilerigelenleriHorevadındabirdağın yamacınaçağırır.SonraMusa’nındeğneğiylekayayıvurmasınıbuyurur.Birden kayadanbolsufışkırmayabaşlarvetümhalkkanakanaiçer.BuolaydaRab halkınınihtiyaçlarınıkarşılamakiçingerekirseimkansızıbaşarabildiğini vurgulamakistiyor.Önemlibirayrıntıdahavar:RabkayanınüzerindeMusa’nın önündeduracağınısöyler.MuhtemelenyanançalıdaolduğugibiRab’binMeleği görünmüştü.Dahasonra1.Korintliler10:4’dekayadahalkagörünenMesih’in kendisiolduğunuokuyoruz.NevarkiilerleyenayetlerdeokuduğumuzgibiRab halkınınyakınmalarındanhiçhoşnutdeğildi. BusıradaAmaleklilerbirdenİsrailulusunasaldırır.Amaleklilerİbrahim’in torunuolanEsav’ınsoyundangelenbedevibirulustu(Yaratılış36:12).Bunlar KenantopraklarıngüneyiileSinaçölüarasındagidipgelirlerdi.TarihçiYosefus’a göreAmaleklilerçokvahşibirkabileydiler.Bunlarİsrail’inüzerinegelinceMusa Yeşu’yubirordutoplayıpkarşılarınaçıkmakiçinseçer.AynızamandaMusa savaşıngelişmeleriniizlemekiçinyanındakibirtepeyeçıkıpellerinigöğekaldırarak İsrailadınaTanrı’yayakarmayabaşlar.Halkıiçinduaettikçesavaşalanında başarılıoluyorlarfakatyorgunluktankollarıaşağıindiğizamanyenilmeye başlarlar.OyüzdenağabeyiHarunileHuryanınagelipgüneşbatıncayadek kollarınıyukarıtutar,böyleceYeşu’nunordusuAmaleklileribozgunauğratmayı başarır.ElbetMusa’nınelindesihirlibirçubukyoktuancakbuolaydaduanınne kadargüçlüolduğunugörüyoruz.Yani,zaferigetirenneinsanıngücünede 45 stratejisidir,esasTanrı’nındesteğidir.OyüzdenbuolayınardındanMusaRab’be ‘YahveNissi’yani‘Rabsancağımdır’isminivererekesasTanrı’nıngücüylezaferi eldeettiklerinibelirtir.Aynızamandaburadaönderlerimizedestekolmanınne kadarönemliolduğunugörüyoruz.Önderlerinenönemligörevlerindenbiri Rab’binhalkıadınayakarmakancakbukonudabizimdedesteğimizeihtiyaçları var. Buaradaİsrail’inordugahınaönemlibirmisafirgelir.Amaleklilerİsrail’e saldırırkenobölgeninfarklıbirkabilesiolanMidyanlılaronlaradestekçıkıyor. Musa’nınkayınbabasıYitroMidyanınbirkahiniyaniruhsalbirönderiydi.Rab’bin Musaveİsrailtopluluğuiçinyaptığıharikalarıduyuncaonukutlamakiçinyanına gelir.OlaylarıMusa’nınağzındandinleyincedahadasevinirveşöylekarşılıkverir: ‘Artıkbiliyorumki,RABbütünilahlardanbüyüktür’.Sonraİsrail’inilerigelenleriyle Tanrı’yakurbankeserekyemeğeotururlar.ErtesigünYitrotümhalkınMusa’nın etrafınatoplanıpsorunlarınıçözmekiçintektekbeklediklerinigörünce,Musa’yı birkenaraçekipbununpeksağlıklıolmadığınısöyler.YaniMusa’nıntekbaşınabu kadarinsanaadaletsağlamasıimkansız.OyüzdenYitroMusa’nınöncelliklehalkı Tanrı’nınbuyruklarıkonusundaeğitmesivearalarındangüvenilirbazıönderleri görevlendirmesiniönerir.KayınbabasınınhikmetinitakdiredenMusaönerisini uygularvegörevpaylaşımınısağlar.BuradayineMusa’nınalçakgönüllülüğünü görüyoruz.Gerçekşukinezamantümgörevlerbirönderinbaşındatoplanırsa hemkendisiezilirhemdetoplulukaçıçeker.İştebubölümlerdeMusa’nın 46 alçakgönüllübirşekildegerektiğindeTanrı’yadayanmasıvegerektiğinde büyüklerininsözünüdinlemesininnekadarkritikbirroloynadığınıgörüyoruz. KUTSALHALK 1 İsraillilerMısır'dançıktıktantamüçaysonraSinaÇölü'nevardılar. 2 Refidim'denyolaçıkıpSinaÇölü'negirdiler.Orada,SinaDağı'nınkarşısında konakladılar. 3 MusaTanrı'nınhuzurunaçıktı.RABdağdankendisineseslendi:“Yakup soyuna,İsrailhalkınaşöylediyeceksin:4Mısırlılar'aneyaptığımı,sizinasılkartal kanatlarıüzerindetaşıyarakyanımagetirdiğimigördünüz.5**Şimdisözümü dikkatledinler,antlaşmamauyarsanız,bütünuluslariçindeözhalkımolursunuz. Çünküyeryüzününtümübenimdir.6Sizbenimiçinkâhinlerkrallığı,kutsalulus olacaksınız.İsrailliler'eböylesöyleyeceksin.” 7 MusagidiphalkınilerigelenleriniçağırdıveRAB'binkendisinebuyurduğu herşeyionlaraanlattı.8Bütünhalkbirağızdan,“RAB'binsöylediğiherşeyi yapacağız”diyeyanıtladılar.MusahalkınyanıtınıRAB'beiletti. 9 RABMusa'ya,“Sanakoyubirbulutiçindegeleceğim”dedi,“Öyleki,seninle konuşurkenhalkişitsinveherzamansanagüvensin.”Musahalkınsöylediklerini RAB'beiletti. 10 RABMusa'ya,“Git,bugünveyarınhalkıarındır”dedi,“Giysilerini yıkasınlar.11Üçüncügünehazırolsunlar.Çünküüçüncügünbütünhalkıngözü önündeben,RABSinaDağı'naineceğim.12*Dağınçevresinesınırçizvehalkade ki,‘Sakındağaçıkmayın,dağıneteğinedeyaklaşmayın!Kimdağadokunursa, kesinlikleöldürülecektir.13Yataşlanacak,yadaoklavurulacak;onainsaneli değmeyecek.İsterhayvanolsunisterinsan,yaşamasınaizinverilmeyecek.’Ancak boruuzunuzunçalınıncadağaçıkabilirler.” 14 SonraMusadağdanhalkınyanınainiponlarıarındırdı.Herkesgiysilerini yıkadı.15Musahalka,“Üçüncügünehazırolun”dedi,“Busüreiçindecinsel ilişkidebulunmayın.” 16 Üçüncügününsabahıgökgürledi,şimşeklerçaktı.Dağınüzerindekoyubir bulutvardı.Derken,çokgüçlübirborusesiduyuldu.Ordugahtaherkestitremeye başladı.17MusahalkınTanrı'ylagörüşmeküzereordugahtançıkmasınaöncülük etti.Dağıneteğindedurdular.18SinaDağı'nınheryanındandumantütüyordu. ÇünküRABdağınüstüneateşiçindeinmişti.Dağdanocakdumanıgibiduman çıkıyor,bütündağşiddetlesarsılıyordu.19Borusesigitgideyükselince,Musa konuştuveTanrıgökgürlemeleriyleonuyanıtladı.20RABSinaDağı'nınüzerine indi,Musa'yıdağıntepesineçağırdı.Musatepeyeçıktı.21RAB,“Aşağıiniphalkı uyar”dedi,“Sakınbenigörmekiçinsınırıgeçmesinler,yoksabirçoğuölür. 47 22 Banayaklaşankâhinlerdekendilerinikutsasınlar,yoksaonlarışiddetle cezalandırırım.” 23 Musa,“HalkSinaDağı'naçıkamaz”diyekarşılıkverdi,“Çünküsen,‘Dağın çevresinesınırçiz,onukutsalkıl’diyerekbiziuyardın.” 24 RAB,“AşağıinipHarun'ugetir”dedi,“Amakâhinlerlehalkhuzuruma gelmekiçinsınırıgeçmesinler.Yoksaonlarışiddetlecezalandırırım.”25Bunun üzerineMusaaşağıinipdurumuhalkaanlattı. AÇIKLAMA:RabMusa’yıilkçağırdığızamanhalkınıMısır’dankurtardıktan sonraSinaDağındaonlarlabuluşacağınısöyledi(3:12).TümbusüreçteTanrı’nın kendinihalkınatanıtmakistediğinigördük.Şimdionlaratümgücüvegörkemiyle görünecektir.SinaDağınınkarşısındakonaklandıklarızamanRabMusa’yı huzurunaçağırıpİsrailhalkıylabirantlaşmayapacağınısöyler.DahaönceRab İsrailoğullarınınatasıİbrahim’leçokönemlibirantlaşmayapmıştı(Yaratılış12, 15,22).Onunsoyunualabildiğineçoğaltıptümuluslarabereketkaynağı yapacağınasözverdi.Yaklaşık500senesonraRab’binbusözügerçekleşmişti. ŞimdiyseRabİbrahim’insoyuylayenibirantlaşmayapacaktırancakbubirazfarklı olacaktır.BiröncekiantlaşmadaRabkoşulkoymadı,buradaiseönemlibirşart koşuyor:İsrailTanrı’nınvereceğibuyruklarauyarsaozamansözünüettiği bereketlerdenyararlanacaktır.Tanrıüçbüyükbereketsıralar:1.Bütünuluslar içindeözhalkımolursunuz.2.BenimiçinKahinlerKrallığıolursunuz.3.KutsalUlus olursunuz. Buikianlaşmaarasındakiilişkiyianlamakiçinküçükbirörnekverelim:Bir babaokulabaşlayanoğluna‘İyinotgetirsensanabisikletalacağım’der.Ancak çocukkötükarneevegetirdiğindeBabaonuevdenatmaz,yalnızcabisikletalmaz, değilmi?BenzerşekildeTanrı’nınİbrahim’leyaptığıantlaşmasayesinde,İsrail zatenTanrı’nınseçilmişhalkıdır.AncakRab’binöngördüğübereketlerialmaları içinbuyruklarınauymalarışarttır.Tanrı’nınİsrailiçinöngördüğükonumadikkat edelim.Raböncellikleİsrailulusunudiğertümuluslarınüzerindebiremsal yapmakistiyor.Elbetkiİsraildiğeruluslardandahadeğerlideğildirçünkühepsi Tanrı’yaaittir,ancakRabİsrail’ibereketleriyledonataraktümdünyanınönünde birörnekyapmakistiyor.Aynızamandaİsrail’inTanrı’yladiğeruluslarınarasında biraracıolmasınıistiyor.Buradaİsrailiçin‘kahinlerkrallığı’derkenbüyücülükya dafalcılıklabiralakasıyoktur.Kahindemekinsanlarınsorunlarınıvesunularını Tanrı’yailetenözelgörevlidemek.YaniRabYahudilerinKendisiylediğeruluslar arasındaköprügöreviüstlenmeleriniistiyor.Bununiçinİsrail’inTanrı’nın kutsallığınıyansıtmasışarttır.‘Kutsal’demekapayrıvepakbirkonumasahip olmak.İşteTanrıİsrail’idiğertümuluslarıniçindençıkartıpkendinebuözel antlaşmaylabağlayaraktümdünyayakutsalhuzurunagidenyolugösterecektir. Antlaşmagayetaçıkvenet:Sözümebağlıkalırsanızbenimleözelilişkinizgelişir vetümdünyayaemsalolursunuz.İsrailtopluluğuhemen‘varız’diyor.Oyüzden Rabonlarlayüzyüzegörüşmekiçinhalkınhazırlanmasınıbuyurur.Üçüncügünün sabahıTanrıkoyubirbulutlabüyükşanveşöhretleSinaDağıüzerineiner.Gök 48 güler,şimşeklerçakar,yersarsılırvekulakzarıpatlatanbirborununsesigittikçe yükselir.Halkkorkudantitremeyebaşlar.EsasRabonlarabuolayınönemini göstermeyeçalışıyordu.OnlarTanrı’ylaantlaşmayapmanınbasitbirşeyolduğunu sanmışlardıamagöreceğimizgibihiçdeöyledeğildir.SonraRabyineMusa’yı yanınaçağırırvehalkıdağayaklaşmasınlardiyeuyarmasınıbuyurur.İlerleyen bölümlerdeRabtektekantlaşmanınkoşullarınıiletmeyebaşlar.Ancakhalk Tanrı’nınkudretlisesinedayanamıyoroyüzdenyalnızcaMusa’ylakonuşmasını ricaeder.İbranilerkitabıbuürperticimanzarayıdilegetirerekTanrı’nınönünde durmanınnekadarkorkunçolduğunubelirtir.HamdolsunkibizlerTanrı’nınkutsal yasasıyladeğillütfuylakarşıkarşıyayız(İbraniler12:22-24). ONEMİR 1 Tanrışöylekonuştu: 2 “SeniMısır'dan,köleolduğunülkedençıkaranTanrınRABbenim. 3 “Bendenbaşkatanrınolmayacak. 4* “Kendineyukarıdagökyüzünde,aşağıdayeryüzündeyadayeraltındaki sulardayaşayanherhangibircanlıyabenzerputyapmayacaksın.5*Putların önündeeğilmeyecek,onlaratapmayacaksın.Çünküben,TanrınRAB,kıskançbir Tanrı'yım.Bendennefretedeninbabasınınişlediğisuçunhesabınıçocuklarından, üçüncü,dördüncükuşaklardansorarım.6Amabeniseven,buyruklarımauyan binlercekuşağasevgigösteririm. 49 7* “TanrınRAB'binadınıboşyereağzınaalmayacaksın.ÇünküRAB,adınıboş yereağzınaalanlarıcezasızbırakmayacaktır. 8* “ŞabatGünü'nükutsalsayarakanımsa.9* Altıgünçalışacak,bütünişlerini yapacaksın.10Amayedincigünbana,TanrınRAB'beŞabatGünüolarak adanmıştır.Ogünsen,oğlun,kızın,erkekvekadınkölen,hayvanların,aranızdaki yabancılardahil,hiçbirişyapmayacaksınız.11*Çünküben,RAByerigöğü,denizi vebütüncanlılarıaltıgündeyarattım,yedincigündinlendim.BuyüzdenŞabat Günü'nükutsadımvekutsalbirgünolarakbelirledim. 12** “Annenebabanasaygıgöster.Öyleki,TanrınRAB'binsanavereceği ülkedeömrünuzunolsun. 13* “Adamöldürmeyeceksin. 14* “Zinaetmeyeceksin. 15* “Çalmayacaksın. 16* “Komşunakarşıyalanyeretanıklıketmeyeceksin. 17* “Komşununevine,karısına,erkekvekadınkölesine,öküzüne,eşeğine, hiçbirşeyinegözdikmeyeceksin.” 18* Halkgökgürlemelerini,borusesiniduyupşimşeklerivedağınbaşındaki dumanıgörüncekorkudantitremeyebaşladı.Uzaktadurarak19Musa'ya,“Bizimle senkonuş,dinleyelim”dediler,“AmaTanrıkonuşmasın,yoksaölürüz.” 20 Musa,“Korkmayın!”diyekarşılıkverdi,“Tanrısizidenemekiçingeldi; Tanrıkorkusuüzerinizdeolsun,günahişlemeyesinizdiye.” 21 MusaTanrı'nıniçindebulunduğukoyukaranlığayaklaşırkenhalkuzakta durdu. 22* RABMusa'yaşöylededi:“İsrailliler'edeki,‘Göklerdensizinle konuştuğumugördünüz.23Benimyanımsırabaşkailahlaryapmayacaksınız,altın yadagümüşilahlardökmeyeceksiniz.24Benimiçintoprakbirsunakyapacaksınız. Yakmalıkveesenliksunularınızı*,davarlarınızı,sığırlarınızıonunüzerinde sunacaksınız.Adımıanımsattığımheryeregelipsizikutsayacağım.25*Eğerbana taşsunakyaparsanız,yontmataşkullanmayın.Çünkükullanacağınızaletsunağın kutsallığınıbozar.26Sunağımınüzerinebasamaklaçıkmayacaksınız.Çünkü çıplakyerinizgörünebilir.’” AÇIKLAMA:Tanrıİsrail’leyapacağıözelantlaşmayaburadakisözlerlegiriş yapıyor.Buonbuyrukyasanınköşetaşıoluşturuyor.Şimdiyekadarİsrail’in Tanrı’danbaşkabirhükümetiyoktuoyüzdenanayasalarınıRab’binkendisiverir. MutlakyetkiveegemenlikYahve’yeaitçünküonlarıkurtaranvekoruyan Kendisiydi.BuyüzdenilkyasalarTanrı’yagereklisaygıvesevgigöstermeyle ilgilidir.Kalanaltıyasaetrafımızdakiinsanlaragösterilmesigerekensaygıve sevgiylealakalı.Mesih’insöylediğigibiTanrı’nınYasasısevgiilkesiyleözetlenir (Matta22:35-40).ŞimdiTanrı’nınİsrail’eilettiğibuyruklarıtektekelealalım: 50 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Bendenbaşkatanrınolmayacaktır–Tanrırakipkabuletmiyor.Rab herbireyin,herşeyin,heralandayeganeTanrısıolaraktanınmayıister. Putyapmayacaksın–Rabİsraillilerinkendisiniherhangibir resimleyadaheykellebetimlemeleriniyasaklar.Mısırlılarveyörenin diğeruluslarıilahlarınıbirçokfigürlerleresmederlerdi.Ancakbutür heykelTanrı’yıyüceltmekyerineonubasiteindirgeyipinsanlarınelişi halineçevirir.SonraRabkıskançlığındanötürüputperestliğetahammül göstermeyeceğinibelirtir.Rab’binkıskançolmasıbizişaşırtabilirçünkü kıskançlıkgenelliklekötübirnitelikolarakbilinir.Ancakbirinsanın haklıolarakkendineaitolanı(örneğineşini)kıskanmasındasorun yoktur.Aynışekildeİsrail’ikurtaranTanrı’nınövgülerinikıskanması gayetdoğaldır.SonolarakRab’binputatapıpKendisindennefretedenin cezasınıdördüncükuşaklardansoracağınıbelirtmesibizişaşırtabilir. AslındabununlaRabiyilikyapanınbinlercekuşağanekadarbereket vereceğinekıyasyapmakistiyor.AynızamandaRabgünahınetkisine kadarkapsamlıvezararlıolduğunuvurgulamakistiyor.Amabudemek değilkiRabiyilikyapanbirinibabasınıngünahındanötürü cezalandıracaktır.Herkeskendigünahındansorumludur(Hezekiel18). Rab’binadınıboşyerekullanmayacaksın–Birininismionurunu temsileder.Rabinsanlarınisminibayağıişlerleayakaltınaalmalarına izinvermiyorçünküismişahsıgibikutsaldır(Matta5:33-37). Şabatgününüanımsayacaksın–Yedincigün,Cumartesi,İsrailiçin istirahatgünüydü.OgündeTanrı’nınkutsalnimetlerinianmaları gerekiyordu.İnsandoğalhalindebencildir,birtekkendinidüşünür,o yüzdenRabŞabatgününübuyurarakinsanınhaftadabirgündurup Tanrı’nınişlerineyüzünüçevirmesinisağlar. Annenebabanasaygıgöster–Tanrı’dansonrainsanınsaygı göstermesigerekenenönemlikimselerannebabasıdır.Rabbunaönemli birvaatdaekler:bunuyapanbereketliveuzunbirömresahipolacaktır (Efesliler6:1-3). Adamöldürmeyeceksin–Buradakastedilenedikkatetmeklazım. Hertüröldürmektenbahsetmiyor,aksinecinayetingünaholduğunu belirtiyor.NitekimbirsonrakibölümdeRabadamöldürenintopluluk tarafındanöldürülmesigerektiğinibuyurur(21:12). Zinaetmeyeceksin–Buradaevliliğinsınırıdışındakihertürcinsel ilişkininyasakolduğunubelirtir.Cinselilişkiancakbirbiriyleevlikarı kocaarasındadoğrudur. Çalmayacaksın–BuradaRabinsanınbaşkasınaaitolanherşeye saygıgöstermesigerektiğinivurgularçünküneticedeherşeyTanrı’ya aittir. Yalanyeretanıklıketmeyeceksin–BuradaRabherdurumda doğruyukonuşmanınveyalancıolanherşeydenkaçınmanınönemini 51 10. belirtir. Komşununhiçbirşeyinegözdikmeyeceksin–SonolarakRab çalmanınyadaöldürmenindeötesinegeçipbunaniyetlenmenindegünah olduğunuyazar.Tabiinsanmarkettesatılıkbirşeyisteyebilirvebunun içinparasınıbiriktirebiliramabirbaşkasınaaitolanagözdikmesi kesinliklegünahtır. Tanrı’nınburayakadarsöylediklerikapsamlıbirlistedeğil,busadecebir girişti.ZatenİsraillilerikorkutmakiçinyetmiştikibundansonraRab’binMusa’yla konuşmasınıricaederler.OnemrebirbütünolarakbaktığımızdahemTanrı’nın kutsallığınıhemdeinsanaverdiğideğerigörebiliyoruz.İlginçtirkibugündahi dünyaçapındakurulançoğudevletinanayasalarınıntemelindeTanrı’nınbuon emriyatar.SonuçolarakRabbubuyruklardainsanlakendisiarasındakurulacak ilişkinintemelilkelerinibelirtir. KÖLELİKVEŞİDDET 1 “İsrailliler'eşuilkeleribildir: 2** “İbranibirkölesatınalırsan,altıyılkölelikedecek,amayedinciyılkarşılık ödemedenözgürolacak.3Bekârgeldiyse,yalnızkendisiözgürolacak;evligeldiyse, karısıdaözgürolacak.4Efendisikendisinebirkadınverirveokadındançocukları olursa,kadınveçocuklarefendisindekalacak,yalnızkendisigidecek. 5 “Amaköleaçıkça,‘Benefendimi,karımlaçocuklarımıseviyorum,özgür olmakistemiyorum’derse,6efendisionuyargıçhuzurunaçıkaracak.Kapıyayada kapısövesineyaklaştırıpkulağınıbizledelecek.Böyleceköleyaşamboyu efendisinehizmetedecek. 7 “Eğerbiradamkızınıcariyeolaraksatarsa,kızerkekkölelergibiözgür bırakılmayacak.8Efendisikızlanişanlanır,sonrakızdanhoşlanmazsa,kızıngeri alınmasınaizinvermelidir.Kızıaldattığıiçinonuyabancılarasatamaz.9Eğer cariyeyioğlunanişanlarsa,onakendikızıgibidavranmalıdır.10Eğerikincibir kadınlaevlenirse,ilkkarısınınafakadan,giysiden,karılıkhaklarındanyoksun bırakmamalıdır.11Eğerbuüçhakkıonavermezse,kadınkarşılıksızözgür olacaktır.” 12* “Kimbirinivurupöldürürse,kendisidekesinlikleöldürülecektir.13* Ama olaydakasıtyoksa,onabenizinvermişsem,sizeadamınkaçacağıyeri bildireceğim.14Eğerbiradamkomşusunadüzenkurar,kasıtlıolaraksaldırıponu öldürürse,sunağımabilekaçmışolsa,onuçıkarıpöldüreceksiniz. 15 “Kimannesiniyadababasınıdöverse,kesinlikleöldürülecektir. 16* “Kimadamkaçırırsa,onuistersatmışolsun,isterelindetutsun,kesinlikle öldürülecektir. 52 17* “Annesineyadababasınalanetedenkesinlikleöldürülecektir. 18 “Kavgaçıkar,biradamkomşusunataşlayadayumruklavurur,vurulan adamölmeyipyatağadüşer,19sonrakalkıpdeğnekledışarıdagezebilirse,vuran adamsuçsuzsayılacaktır.Yalnızyaralınınkaybettiğizamanınkarşılığınıödeyecek vetümüyleiyileşmesinisağlayacaktır. 20 “Biradamerkekyadakadınkölesinideğnekledöverkenöldürürse, kesinliklecezalandırılacaktır.21Amakölehemenölmez,birikigünsonraölürse, kölesahibicezagörmeyecektir.Çünküköleonunmalısayılır. 22 “İkikişikavgaederkengebebirkadınaçarpar,kadınerkendoğumyapar amabaşkabirzarargörmezse,saldırgan,kadınınkocasınınistediğiveyargıçların onayladığımiktardaparacezasınaçarptırılacaktır.23-25*Amabaşkabirzarar varsa,canakarşılıkcan,gözekarşılıkgöz,dişekarşılıkdiş,elekarşılıkel,ayağa karşılıkayak,yanığakarşılıkyanık,yarayakarşılıkyara,bereyekarşılıkbere ödenecektir. 26 “Biradamerkekyadakadınkölesinigözünevurarakkörederse,gözüne karşılıkonuözgürbırakacaktır.27Eğererkekyadakadınkölesinindişinikırarsa, dişinekarşılıkonuözgürbırakacaktır.” 28 “Eğerbirboğabirerkeğiyadakadınıboynuzuylavurupöldürürse, kesinlikletaşlanacakveetiyenmeyecektir.Boğanınsahibiisesuçsuzsayılacaktır. 29 Amasaldırganlığıbilinenbirboğanınsahibiuyarılmasınakarşınboğasına sahipçıkmazsaveboğasıbirerkeğiyadakadınıöldürürse,hemboğataşlanacak, hemdesahibiöldürülecektir.30Ancak,boğanınsahibindenparacezasıistenirse, istenenmiktarıödeyerekcanınıkurtarabilir.31Boğaistererkek,isterkız çocuğunuöldürsün,aynıkuraluygulanacaktır.32Eğerboğabirerkekyadakadın köleyiöldürürse,köleninefendisineotuzşekelgümüşverilecekveboğa taşlanacaktır. 33 “Biradambirçukuraçaryadakazdığıçukurunüzeriniörtmezseveçukura birboğayadabireşekdüşerse,34çukurukazanhayvanınbedeliniödeyecektir. Parayıhayvanınsahibineverecek,ölühayvankendisininolacaktır. 35 “Biradamınboğasıkomşusununboğasınıyaralar,yaralıboğaölürse,sağ boğayısatıpparasınıpaylaşacak,ölühayvanıdabölüşeceklerdir.36Eğerboğanın saldırganolduğuvesahibininonasahipçıkmadığıbiliniyorsa,boğayakarşılık boğaverecekveölühayvankendisinekalacaktır.” AÇIKLAMA:OnemirgirişindensonraRabMusaaracılığıylaİsrailoğullarına kapsamlıbiranayasaaktarmayabaşlar.Musa’nınYasasındatoplam600’denfazla buyrukyeralıramaburadan23:13’ekadarRab42temelilkedenoluşanbirözetini verir.Buradageçenlergeneladaletveinsanlarıntemelhaklarıileilgili.İlk karşımızaçıkankonuköleliktir.Odönemdekölelersahibininmalısayılırveinsan yerinekonulmazdı.Rabiseyasasındaonlarındatemelinsanhaklarınasahip olduklarınıvurgular.Tabibazıları‘Rabnedenköleliğitümdenyasaklamadı?’diye 53 sorabilir.Enbaştaşunuanlamalıyızkiogününköleliğibizimaklagetirdiğimiz zenciköleticaretindenfarklıydı.Odönemdemaddisıkıntısıolanherhangibir İsraillikendinitoparlayanakadarbelirlibirsüreliğinebirbaşkaİsrailli‘ye çalışabilirdi.Enfazlaaltıyılhizmetedebilirdiveyedinciyılkarşılıksızözgür bırakılırdıveborcusilinirdi.Benzerşekildebirkızgelinyadacariyeolarakbirine verilirseoaileninonaeziyetçektirmekgibibirlüksüyoktu.Onuntemelhaklarına saygıgösterilmezsekızınkarşılıksızözgürbırakılmasıgerekiyordu. SonraRabidamileilgiliyasalaradeğinir.Kasıtlıbirşekildeadamöldüren öldürülecektiramakasıtyoksaadamınkaçmasıiçinRabbelirlibazı‘sığınak kentleri’belirledi(ÇöldeSayım35).DahasonraRabadamkaçıran,annebabasını dövenyadaonlaralanetokuyankişinindeidamedilmesigerektiğinisöyler.Bu bizişaşırtabiliramaRabbununlaaileninözyapısınanekadarönemverdiğini vurguluyordu.Kendiannebabasınadurmadançıkışanevlat,hükümetede Tanrı’yadaisyaneder.Ardındankazasonucubaşkasınazararverenadamın öldürülmeyeceğiamagerekentelafiyivermesigerektiğinisöyler.Benzerşekilde kölesinidövereköldürenpatronuncezasızkalmayacağınıbelirtir.Buaradaklasik ‘dişediş,gözegöz’ayetgeçer.İnsanlargenelliklebuilkeyiyanlışkullanıyor.Bir insanıngözüoyulmuşsaozamanyapanıngözüdeoyulmalıdiyedüşünerek intikamınyolunuhazırlarlar.AmaTanrı’nındemekistediğifarklıdır.Birsonraki örnekteşunuaçıklıyor:Patronerkekyadakadınkölesiningözünüvururdakör ederse,gözünekarşılıközgürbırakılacakder.Buradakimantıkkarşılıklıolarak şiddetuygulamakdeğiltersinehaksızlıkyapankişihakkındanferagatediyorve gereklitelafiyapılır.İntikamlaadaletarasındakifarkburada:İntikamkarşılıklı hamlelerlebirkısırdöngüyaratır.Adaletisedurumuiyileştirirvedüzensağlar. Sonparagrafinsanınmalıylailgilisorumluklarınadeğinir.Birinsanınhayvanı kazayoluylabaşkasınazararverebilirancakkendisiöncedenuyarıldıysada gerekenönlemialmadıysaozamandurumfarklıdır.Buşekildebirbaşkasıboğanın saldırmasındaötürüölürsehemboğataşlanmalıhemdesahibiidamedilmeli. Aslındatümbuyasalarbugünkühukukumuzdanpekfarklıdeğildir.Amao günlerdekiyasalarlakıyaslandığızamanMusa’nınYasasıçokilericiydi.Enönemlisi buyasalardaTanrı’nıninsanhayatınavehaklarınagösterdiğihassasiyet dikkatimiziçeker.Kadınerkekolsun,özgürköleolsun,adaletsağlanmalıvedüzen korunmalıdır. KUTSALLIKVEADALET 1 “Biradamöküzyadadavarçalıpboğazlaryadasatarsa,biröküzekarşılık beşöküz,birkoyunakarşılıkdörtkoyunödeyecektir. 2 “Birhırsızbirevegirerkenyakalanıpöldürülürse,öldürenkişisuçlu sayılmaz.3Ancakolaygüneşdoğduktansonraolmuşsa,kandökmektensorumlu sayılır. 54 “Hırsızçaldığınınkarşılığınıkesinlikleödemelidir.Hiçbirşeyiyoksa,hırsızlık yaptığıiçinköleolaraksatılacaktır.4Çaldığımal–öküz,eşekyadakoyun–sağ olarakelindeyakalanırsa,ikikatınıödeyecektir. 5 “Tarladayadabağdahayvanlarınıotlatanbiradam,hayvanlarının başkasınıntarlasındaotlamasınaizinverirse,zararıkenditarlasınınyada bağınıneniyiürünleriyleödeyecektir. 6 “Birininyaktığıateşdikenleresıçrar,ekindemetleri,tarladakiekinyada tarlayanarsa,yangınçıkarankişizararıödeyecektir. 7 “Birikomşusunasaklasındiyeparasınıyadaeşyasınıemanetedervebunlar komşusununevindençalınırsa,hırsızyakalandığındaikikatınıödemelidir.8Ama hırsızyakalanmazsa,komşusununeşyasınaeluzatıpuzatmadığınınanlaşılması içinevsahibiyargıççhuzurunaçıkmalıdır.9Emaneteihanetedilenkonularda, öküz,eşek,koyun,giysi,herhangibirkayıpeşyaiçin‘Bubenimdir’diyenheriki tarafsorunuyargıcınhuzurunagetirmelidir.Yargıcınsuçlubulduğukişi komşusunaikikatödeyecektir. 10 “Biradamkomşusunakorusundiyeeşek,öküz,koyunyadaherhangibir hayvanemanetettiğinde,hayvanölür,sakatlanıryadakimsegörmedençalınırsa, 11 komşusuadamınmalınaeluzatmadığınailişkinRAB'binhuzurundaant içmelidir.Malsahibibunukabuledecekvekomşusubirşeyödemeyecektir.12Ama malgerçektenondançalınmışsa,karşılığısahibineödenmelidir.13Emanethayvan parçalanmışsa,adamparçalarınıkanıtolarakgöstermelidir.Parçalananhayvan içinbirşeyödemeyecektir. 14 “Birikomşusundanbirhayvanödünçalır,sahibiyokkenhayvansakatlanır yadaölürse,karşılığınıödemelidir.15Amasahibihayvanlabirlikteyse,ödünçalan karşılığınıödemeyecektir.Hayvankiralanmışsa,kayıpödenenkiraya sayılmalıdır.” 16* “Eğerbirinişanlıolmayanbirkızıaldatıponunlayatarsa,başlıkparasını ödemeliveonunlaevlenmelidir.17Babasıkızınıonavermeyireddederse,adam normalbaşlıkparasıneyseonuödemelidir. 18* “Büyücükadınıyaşatmayacaksınız. 19* “Hayvanlarlacinselilişkikuranherkesöldürülecektir. 20* “RAB'denbaşkabirilahakurbankesenölümcezasınaçarptırılacaktır. 21* “Yabancıyahaksızlıkvebaskıyapmayacaksınız.ÇünküsizdeMısır'da yabancıydınız. 22 “Dulveöksüzünhakkınıyemeyeceksiniz.23 Yerseniz,banaferyatettiklerinde onlarıkesinlikleişitirim.24Öfkemalevlenir,sizikılıçtangeçirtirim.Kadınlarınız dul,çocuklarınızöksüzkalır. 25* “Halkıma,aranızdayaşayanbiryoksulaödünçparaverirseniz,onatefeci gibidavranmayacaksınız.Üzerinefaizeklemeyeceksiniz.26*Komşunuzunabasını rehinalırsanız,günbatmadangerivereceksiniz.27Çünkütekörtüsüabasıdır, 55 ancakonunlaörtünebilir.Onsuznasılyatar?Banaferyatederseişiteceğim,çünkü beniyilikseverim. 28* “Tanrı'yasövmeyeceksiniz.Halkınızınönderinelanetetmeyeceksiniz. 29 “Ürününüzüveşıranızısunmaktagecikmeyeceksiniz.İlkdoğanoğullarınızı banavereceksiniz.30Öküzlerinize,davarlarınızadaaynışeyiyapacaksınız.Yedi günanalarıylakalacaklar,sekizincigünonlarıbanavereceksiniz. 31* “Benimkutsalhalkımolacaksınız.Bununiçindirki,kırdaparçalanmış hayvanlarınetiniyemeyecek,köpeklerinönüneatacaksınız.” 23:1“Yalanhabertaşımayacaksınız.Haksızyeretanıklıkederekkötükişiyeyan çıkmayacaksınız. 2 “Kötülükyapankalabalığıizlemeyeceksiniz.Birdavadaçoğunluktanyana konuşarakadaletisaptırmayacaksınız.3*Duruşmadayoksulukayırmayacaksınız. 4* “Düşmanınızınyolunuşaşırmışöküzüneyadaeşeğinerastlarsanız,onu kendisinegerigötüreceksiniz.5Sizdennefretedenkişinineşeğiniyükaltında çökmüşgörürseniz,kendihalinebırakıpgitmeyecek,onayardımcıolacaksınız. 6* “Duruşmadayoksulakarşıadaletisaptırmayacaksınız.7 Yalandanuzak duracak,suçsuzvedoğrukişiyiöldürmeyeceksiniz.Çünkübenkötükişiyi aklamam. 8 “Rüşvetalmayacaksınız.Çünkürüşvetgöreniköreder,haklıyıhaksızçıkarır. 9* “Yabancıyabaskıyapmayacaksınız.Yabancılığınneolduğunubilirsiniz. ÇünküsizdeMısır'dayabancıydınız. 10* “Toprağınızıaltıyılekecek,ürününütoplayacaksınız.11 Amayedinciyıl nadasabırakacaksınız;öyleki,halkınızınarasındakiyoksullaryiyecekbulabilsin, onlardanartakalanıdayabanılhayvanlaryesin.Bağınızavezeytinliğinizedeaynı şeyiyapın. 12* “Altıgünçalışacak,yedincigündinleneceksiniz.Böylecehemöküzünüz, eşeğinizdinlenir,hemdekadınkölenizinoğullarıveyabancılarrahateder. 13 “Söylediğimherşeyiyerinegetirin.Başkailahlarınadınıanmayın,ağzınıza almayın.” 14 “Yıldaüçkezbanabayramyapacaksınız.15* Sizebuyurduğumgibi,Aviv ayınınbelirligünlerindeyedigünmayasızekmekyiyerekMayasızEkmek Bayramı'nıkutlayacaksınız.ÇünküMısır'danoayçıktınız. “Kimsehuzurumaeliboşçıkmasın. 16 “TarlayaektiğinizürünleribiçtiğinizdeilkürünlerleHasatBayramı'nı kutlayacaksınız. “YılsonundatarladanürünlerinizitopladığınızdaÜrünDevşirmeBayramı'nı kutlayacaksınız. 17 “BütünerkeklerinizyıldaüçkezbenEgemenRAB'binhuzurunaçıkacaklar. 18 “Evinizdemayabulunduğusürecebanakurbankesmeyeceksiniz. “Bayramdabanakurbanedilenhayvanınyağısabahabırakılmamalı. 56 19** “ToprağınızınseçmeilkürünleriniTanrınızRAB'binTapınağı'na getireceksiniz. “Oğlağıanasınınsütündehaşlamayacaksınız.” 20 “Yoldasizikoruması,hazırladığımyeregötürmesiiçinönünüzdenbirmelek gönderiyorum.21Onadikkatedin,sözünüdinleyin,başkaldırmayın.Çünkübeni temsilettiğiiçinbaşkaldırınızıbağışlamaz.22Amaonunsözünüdikkatledinler, bütünsöylediklerimiyerinegetirirseniz,düşmanlarınızadüşman,hasımlarınıza hasımolacağım.23Meleğimönünüzdengidecek,siziAmor,Hitit,Periz,Kenan, HivveYevustopraklarınagötürecek.Onlarıyokedeceğim.24Onlarınilahları önündeeğilmeyecek,tapınmayacaksınız;töreleriniizlemeyeceksiniz.Tersine, ilahlarınıyokedecek,dikilitaşlarınıbüsbütünparçalayacaksınız.25Tanrınız RAB'betapacaksınız.Ekmeğinizi,suyunuzubereketlikılacak,aranızdaki hastalıklarıyokedeceğim.26Ülkenizdekısırveçocukdüşürenkadınolmayacak. Sizeuzunömürvereceğim. 27 “Dehşetimiönünüzdengönderecek,karşılaşacağınızbütünhalklarışaşkına çevireceğim.Düşmanlarınızönünüzdenkaçacak.28Hivliler'i,Kenanlılar'ı, Hititler'iönünüzdenkovmalarıiçinönünüzsıraeşekarısıgöndereceğim.29Ama onlarıbiryıliçindekovmayacağım.Yoksaülkeviranolur,yabanılhayvanlar çoğaldıkçaçoğalır,sayılarısiziaşar.30Sizçoğalıncaya,toprağıyurtedininceyedek onlarıazarazarkovacağım. 31 “SınırlarınızıKamışDenizi'ndenFilistDenizi'ne,çöldenFıratIrmağı'na kadargenişleteceğim.Ülkehalkınıelinizeteslimedeceğim.Onlarıönünüzden kovacaksınız.32Onlarlayadailahlarıylaantlaşmayapmayacaksınız.33Onları ülkenizdebarındırmayacaksınız.Yoksabanakarşıgünahişlemenizeneden olurlar.İlahlarınataparsanız,sizetuzakolur.” AÇIKLAMA:BubölümdeRabhenüzMısır’dankurtulmuşhalkınaMusa aracılığıylakutsalilkelerinivetemelbuyruklarınıaktarmayadevameder.Hepsinde kusursuzbiradaletsergilenir.Tanrı’nıninsanlarınsahipolduğumalasaygı duyulmasınıveçalankişiningerekentelafiyivermesiniemreder.Sonraidamlık bazıdurumlarıaçıklar.Örneğin,büyücükadın,hayvanlarlacinselilişkikuranve putperestlikyapanyaşatılmayacaktır.Aynızamandatemelbazıilkelerededeğinir. Mesela,yabancı,dulveöksüzhakkıyenmeyecek,tefecilikyapılmayacak,Tanrı’ya veyaönderlerelanetokunmayacak.Şimdibazılarıbukadarkuralanegerekvar diyebilir.AncakunutmayalımkiyeniköleliktenkurtulanbukalabalığınTanrı’dan başkabiryönetimleriyoktur.Oyüzdendirkibirbabaçocuklarınınasıleğitirseve neredenasıldavranmalarıgerektiğinigösterirse,benzerşekildeTanrıtektekİsrail oğullarınıeğitiyor.EnönemlisiRabonlarıkendisigibikutsalolmayıöğretiyor (22:31).Rabonlarınçevredekiputperestlerinyolundagitmelerineizinvermiyor. İsrailulusuherşeyiylefarklıemsalsizbirhalkolacaktı. SonraRabadaletinbazıtemelilkelerinedahadeğinir.Duruşmadataraf tutulmayacak,yalancıtanıklıkverilmeyecek.Amaburadailginçbirnoktayadaha 57 değiniyor.Rabdüşmanadüşmancadavranılmamalıder.İnsanyolunuşaşırmış düşmanınınhayvanınıbulursasahibinesağsalimteslimetmeli.Yaniadalet derkenkendimizikötüvekinliduygularbeslemektenkorumalıyız.DevamındaRab rüşvetitümdenyasaklarçünküadaletingözünükörediyor.Aynızamanda yabancıyabaskıyapılmayacakçünkühepimizbirzamanlargurbetteyaşadık.Ekilen toprağadahaksızlıkkabuledilmeyecektir,altıyılişlendiktensonrayedinciyıl nadasabırakılmasıgerek.AnlaşılanşukiTanrıiçinadaletçokönemlivekapsamlı birkavram.Özetolarakşunubelirtir:‘Benkötükişiyiaklamam’(23:7).Adalet Tanrı’nındırveenindesonundagerekeniyapacaktır. BölümündevamındaRabİsrailulusuiçinbelirlenenüçbüyükbayramakısaca değinir.Birincisi‘MayasızEkmekBayramı’ilkbahardakutlanırveİsrail’in Mısır’dankurtulmasınıanar.İkincibayram‘HasatBayramı’biröncekinden50gün sonrakutlanırvehasadınilkürünüTanrı’yasunulur.Sonbüyükbayram‘Ürün DevşirmeBayramı’sonbahardaolurvehasadıntamamınıverenTanrı’yı yüceltmekiçindüzenlenir.BuüçtarihteİsraillilerinbirarayagelipTanrı’yı tapınmalarıgerekti.BayramlarTanrı’nınözelhalkıolduklarınıvesahipoldukları herşeyiçinTanrı’yaborçluolduklarınıanımsamakiçinönemlibirroloynadılar. DahasonraRabbayramlarıniçeriğinidahadaaçar(YasanınTekrarı16).Bölümün sonkısmındaRabhalkınönündegönderdiğiMelektensözeder.Sözünüettiği MelekmuhtemelenMusa’yabaştangörünenRab’binMeleğidir(3:2).Ardından RabaynıMelekaracılığıylagündüzbirbulutolarakvegeceleyinbirateşsütunu olarakhalkınagöründüğünüokuduk(13:21-22,14:19).KutsalKitap’ınbirçok yerindegörünenbuözelvarlığınTanrıOğlu’nunhenüzinsanolarakdünyaya gelmemişgörünürşekliolduğudüşünülüyor.Çünküsıradanbirmelektençokdaha büyükbirroloynuyorvekonuştuğuzamanRabadınakonuşur.Anlaşılanşukiİsa Mesihbaştanberihalkınınyanıbaşındaydı. ANTLAŞMATÖRENİ 1 RABMusa'ya,“Sen,Harun,Nadav,Avihuveİsraililerigelenlerindenyetmiş kişibanagelin”dedi,“Banauzaktantapın.2Yalnızsenbanayaklaşacaksın. Ötekileryaklaşmamalı.Halkseninledağaçıkmamalı.” 3 MusagidipRAB'binbütünbuyruklarını,ilkelerinihalkaanlattı.Herkesbir ağızdan,“RAB'binhersöylediğiniyapacağız”diyekarşılıkverdi.4MusaRAB'bin bütünbuyruklarınıyazdı.Sabaherkendenkalkıpdağıneteğindebirsunakkurdu, İsrail'inonikioymağınısimgeleyenonikitaşsütundikti.5Sonraİsrailligençleri gönderdi.OnlardaRAB'beyakmalıksunularsundular,esenlikkurbanlarıolarak boğalarkestiler.6Musakanınyarısınıleğenleredoldurdu,öbüryarısınısunağın üzerinedöktü.7Sonraantlaşmakitabınıalıphalkaokudu.Halk,“RAB'binher söylediğiniyapacağız,O'nudinleyeceğiz”dedi. 58 8 Musaleğenlerdekikanıhalkınüzerineserptive,“Bütünbusözleruyarınca, RAB'binsizinleyaptığıantlaşmanınkanıbudur”dedi. 9 SonraMusa,Harun,Nadav,Avihuveİsraililerigelenlerindenyetmişkişi dağaçıkarak10İsrail'inTanrısı'nıgördüler.Tanrı'nınayaklarıaltında laciverttaşınıandıranbirdöşemevardı.Gökgibiduruydu.11Tanrıİsrail soylularınazararvermedi.Tanrı'yıgördüler,sonrayiyipiçtiler. 12 RABMusa'ya,“Dağa,yanımagel”dedi,“Buradabekle,halkınöğrenmesi içinüzerineyasalarlabuyruklarıyazdığımtaşlevhalarısanavereceğim.” 13 Musa'ylayardımcısıYeşuhazırlandılar.MusaTanrıDağı'naçıkarken, 14 İsraililerigelenlerine,“Geridönünceyekadarbiziburadabekleyin”dedi, “Harun'laHuraranızda;kiminsorunuolursaonlarabaşvursun.” 15 Musadağaçıkınca,bulutdağıkapladı.16 RAB'bingörkemiSinaDağı'nın üzerineindi.Bulutdağıaltıgünörttü.YedincigünRABbulutuniçindenMusa'ya seslendi.17RAB'bingörkemiİsrailliler'edağındoruğundayakıcıbirateşgibi görünüyordu.18*Musabulutuniçindendağaçıktı.Kırkgünkırkgecedağdakaldı. AÇIKLAMA:ŞimdiyekadarRabİsrailulusuylayapacağıantlaşmanıntemel unsurlarınıbelirtmişti.Artıkantlaşmayıonaylamavaktigeldi.RabMusa,ağabeyi Harun’laikioğluvehalkınyetmişönderindenoluşanbirheyetihuzurunadavet eder.NormalşartlardaTanrı’nınhuzurunayaklaşmakaniölümlesonuçlanırdı ancakbudurumdaRabonlaralütfunugösterirvehuzurunabuyurur.Amadağa çıkmadanönceMusaRab’binsöylediklerinihalkailetir.İsrailoğullarıda‘Rab’bin söylediğiherşeyiyapacağız’diyekarşılıkverdiler.BöyleceMusaRabileİsrail arasındakiantlaşmakoşullarınıyazıyadöker.ErtesigünerkendenkalkıpSina Dağınıneteklerindebirsunakkurur.Karşısındaİsrail’inonikioymağınıtemsil edenonikitaşsütundiker.SonrabirtakımkurbanlarkesilirveMusakanın yarısınısunağınüzerinedöker,öbüryarısınıisehalkınüzerineserpmeküzere leğenleredöker.Busıradayazılıantlaşmayıhalkaokurveonlarınonayınıaldıktan sonraleğendekikanıonlarınüzerineserpti. Şimdiburitüeldoğalolarakbizeçoktuhafgeliyoramaodönemkiinsanlara hiçdetuhafdeğildi.Odönemdeönemlibirantlaşmayaimzaatmakisteyenikikişi birkurbankeserdivebirlikteparçalananhayvanlarınarasındanyürüyerek sözleşmeyionaylarlardı.Bununmesajışuydu:kendinedüşeniyapmayanınson halibuhayvanlarınkigibiolsun.BununaynısınıRab’binİbrahim’leyaptığı anlaşmadagörebiliyoruz(Yaratılış15).Birantlaşmadakanındökülmesiçokönemli birroloynuyordu.Verilensözlerenetlikvekesinlikkazandırıyordu.Mesajıçokaçık vegüçlü:Ölümpahasınadaolsagerekeniyapacağımdemek.Dikilitaşlaragelince Yakup’laLavanarasındakiantlaşmadabirertanıkolarakkullanıldıklarını görebiliyoruz.Sonradabirlikteyemekyediler(bkz.Yaratılış31:43-53).Benzer şekildeMusaİsrailhalkıylaantlaşmayıonayladıktansonraönderlerindenoluşan temsilcibirheyetleRab’binhuzurunaçıkarvebirliktegökselbirşöleneotururlar. Karşılaştıklarımanzaragerçektenharika.Tanrı’nıntahtınındibindelaciverttaşı 59 rengindegökgibidurubirzeminvar.Rab’binhuzurundamuazzambirziyafet çekerler.Busırada‘İsrail’inTanrısınıgördüler’cümlesibizişaşırtabilir.Başka ayetlerdenRuholanTanrı’yıgörmeninmümkünolmadığınıokuyoruz(33:10, Yuhanna1:18).AncakTanrı’nınzamanzamangörkeminiyansıtanvevarlığını temsiledenbirgörüntüileinsanlaragöründüğünügörüyoruz(Yeşaya6,Hezekiel 1-2).SonuçolarakTanrı‘yaklaşılmazışıkta’yaşadığıhaldekendiisteğiuyarınca insanlarafarklışekillerdegörüntülenebileceğinideanlıyoruz. AntlaşmatörenibittiktensonraRabantlaşmanıntemelkoşullarıkazılı bulunantaşlevhalarıalmaküzereMusa’yıhuzurunayineçağırır.BöyleceMusa kırkgünvekırkgeceSinaDağındaRab’lebirliktekalır.Tanrı’nınİsrail’leyaptığıbu antlaşmanınönemiçokbüyük.HattaKutsalKitabınilkkısmına‘EskiAntlaşma’ dememizbundankaynaklanıyor.Nevarkiilerleyenbölümlerdegöreceğimizgibi İsrailulusukurulanantlaşmayıhemenbozuyor.Rabyinedeantlaşmayı sürdürmeyesözveriyorfakatİsrail’intarihiboyuncahalkınantlaşmayıtekrarve tekrarçiğnediğineşahitoluyoruz.BuyüzdenRabyenibirantlaşmayapmayakarar veriyor(Yeremya31:31-34).BuantlaşmadaRabhalkınıntümgünahlarınısilmeye sözveriyor.İsaMesihgeldiğindebuantlaşmayıkendikanıylaimzalıyor(Matta 26:28).Mesih’inölümübuaçıdankilitbirroloynuyorçünkü‘kandökülmeden bağışlamaolmaz’(İbraniler9:22).BöyleceYeniAntlaşmanınaracısıolanMesih’in kanıinsanlarınbütünsuçlarınınfidyesiolaraksunulmuştur.Musa’ylagelenEski AntlaşmainsanlarıTanrı’ylabarıştıramadı.İsaMesih’legelenYeniAntlaşmaise 60 günahlarımızıaffettirerekhepimizinTanrı’nınhuzurunaebediyençıkmamızı sağladı(İbraniler10:15-25). RABBİNKONUTU 1 RABMusa'yaşöylededi:2 “İsrailliler'esöyle,banaarmağangetirsinler. Gönüldenverenherkesinarmağanınıalın.3Onlardanalacağınızarmağanlar şunlardır:Altın,gümüş,tunç;4lacivert,mor,kırmızıiplik;inceketen,keçikılı, 5 deri,kırmızıboyalıkoçderisi,akasyaağacı,6 kandiliçinzeytinyağı,meshyağıyla güzelkokulubuhuriçinbaharat,7başkâhininefoduylagöğüslüğüiçinoniksve öbürkakmataşlar. 8 “Aralarındayaşamamiçinbanakutsalbiryeryapsınlar.9 Konutuve eşyalarınısanagöstereceğimörneğetıpatıpuygunyapın.” 10 “Akasyaağacındanbirsandıkyapsınlar.Boyuikibuçuk,eniveyüksekliği birerbuçukarşınolsun.11İçinidedışınıdasafaltınlakapla.Çevresinealtın pervazyap.12Dörtaltınhalkadöküpdörtayağınatak.İkisibiryanda,ikisiöbür yandaolacak.13Akasyaağacındansırıklaryapıpaltınlakapla.14Sandığın taşınmasıiçinsırıklarıyanlardakihalkalarageçir.15Sırıklarsandığın halkalarındakalacak,çıkarılmayacak.16Antlaşmanıntaşlevhalarınısana vereceğim.Onlarısandığıniçinekoy. 17 “SafaltındanbirBağışlanmaKapağıyap.Boyuikibuçuk,enibirbuçuk arşınolacak.18KapağınikikenarınadövmealtındanbirerKeruvyap. 19 Keruvlar'danbirinibirkenara,öbürünüötekikenara,kapaklatekparçahalinde yap.20Keruvlaryukarıdoğruaçıkkanatlarıylakapağıörtecek.Yüzleribirbirine dönükolacakvekapağabakacak.21Kapağısandığınüzerine,sanavereceğimtaş levhalarıisesandığıniçinekoy.22Seninleorada,LevhaSandığı'nınüstündeki Keruvlararasında,BağışlanmaKapağı'nınüzerindegörüşeceğimveİsrailliler içinsanabuyruklarvereceğim.” 23 “Akasyaağacındanbirmasayap.Boyuiki,enibir,yüksekliğibirbuçukarşın olacak.24Masayısafaltınlakapla.Çevresinealtınpervazyap.25Pervazınçevresine dörtparmakenindebirkenarlıkyaparakaltınpervazlaçevir.26Masaiçindört altınhalkayap,dörtayaküzerindekidörtköşeyeyerleştir.27Masanıntaşınması içinsırıklarıniçindengeçeceğihalkalarkenarlığayakınolmalı.28Sırıklarıakasya ağacındanyap,altınlakapla.Masaonlarlataşınacak.29Masaiçinsafaltından tabaklar,sahanlar,dökmeliksunutestileri,taslarıyap.30*Ekmeklerisürekli olarakhuzuruma,masanınüzerinekoyacaksın.” 31 “Safaltındanbirkandillikyap.Ayağı,gövdesidövmealtınolsun.Çanak, tomurcukveçiçekmotiflerikendindenolsun.32Kandilliküçkolubiryanda,üç koluötekiyandaolmaküzerealtıkolluolacak.33Herkoldabademçiçeğini 61 andıranüççanak,tomurcukveçiçekmotifibulunacak.Altıkoldaaynıolacak. 34 Kandilliğingövdesindebademçiçeğiniandırandörtçanak,tomurcukveçiçek motifiolacak.35Kandilliktenyükselenilkikikolun,ikinciikikolun,üçüncüiki kolunaltındakendindenbirertomurcukbulunacak.Toplamaltıkololacak. 36 Tomurcukları,kollarıtekparçaolankandilliksafdövmealtındanolacak. 37 “Kandillikiçinyedikandilyap;kandillerkarşısınıaydınlatacakbiçimde yerleştirilsin.38Fitilmaşaları,tablalarısafaltındanolacak.39Bütüntakımları dahilkandilliğebirtalantsafaltınharcanacak.40*Herşeyisanadağdagösterilen örneğegöreyapmayadikkatet.” 26:1“Tanrı'nınKonutu'nuonperdedenyap.Perdelerlacivert,mor,kırmızı iplikleözenledokunmuşinceketendenolsun,üzeriKeruvlar'laustacasüslensin. 2 Herperdeninboyuyirmisekiz,enidörtarşınolmalı.Bütünperdeleraynıölçüde olacak.3Perdelerbeşerbeşerbirbirineeklenerekikitakımperdeyapılacak. 4 Birincitakımınkenarınalacivertilmekleraç.Öbürtakımınkenarınadaaynışeyi yap.5Birincitakımınilkperdesiyleikincitakımınsonperdesineellişerilmekaç. İlmeklerbirbirinekarşıolmalı.6Ellialtınkopçayap,perdelerikopçalayarak çadırıbirleştir.Böylecekonuttekparçahalinegelecek. 7 “Konutunüstünükaplayacakçadıriçinkeçikılındanonbirperdeyap.8 Her perdeninboyuotuz,enidörtarşınolacak.Onbirperdedeaynıölçüdeolmalı.9Beş perdebirbirine,altıperdebirbirinebirleştirilecek.Altıncıperdeyiçadırınönünde katla.10Herikiperdetakımınınkenarlarınaellişerilmekaç.11Ellitunçkopça yap,kopçalarıilmekleregeçirki,çadırtekparçahalinegelsin.12Çadırın perdelerindenartanyarımperdekonutunarkasındansarkacak.13Perdelerinuzun kenarlarındanartankumaşçadırınyanlarındanbirerarşınsarkarakkonutu örtecek.14Çadıriçinkırmızıboyalıkoçderilerindenbirörtü,onunüstünede deridenbaşkabirörtüyap. 15 “Konutiçinakasyaağacındandikineçerçeveleryap.16 Herçerçeveninboyu ons,enibirbuçukarşınolacak.17Çerçevelerinbirbirineuyanikiparalelçıkıntısı olacak.Konutunbütünçerçeveleriniaynıbiçimdeyapacaksın.18Konutungüneyi içinyirmiçerçeveyap.19Herçerçeveninaltındaikiçıkıntıiçinbirertabanolmak üzere,yirmiçerçeveninaltındakırkgümüştabanyap.20-21Konutunöbüryanı, yanikuzeyiiçindeyirmiçerçeveveherçerçeveninaltındaikitabanolmaküzere kırkgümüştabanyap.22Konutunbatıyabakacakarkatarafıiçinaltıçerçeveyap. 23 Arkadakonutunköşeleriiçinikiçerçeveyap.24 Buköşeçerçevelerininalttarafı ayrıkalacak,üsttarafıisebirincihalkaylabirleştirilecek.İkiköşeyioluşturaniki çerçeveaynıbiçimdeolacak.25Böylecesekizçerçeveveherçerçeveninaltındaiki tabanolmaküzereonaltıgümüştabanolacak. 26-27 “Konutunbiryanındakiçerçeveleriçinbeş,öbüryanındakiçerçeveleriçin beş,batıyabakanarkatarafındakiçerçeveleriçindebeşolmaküzereakasya 62 ağacındankirişleryap.28Çerçevelerinortasındakikirişçadırınbirucundanöbür ucunageçecek.29Çerçevelerivekirişlerialtınlakapla,kirişleringeçeceği halkalarıdaaltındanyap. 30 “Konutudağdasanagösterilenplanagöreyap. 31 “Lacivert,mor,kırmızıiplikleözenledokunmuşinceketendenbirperdeyap; üzeriniKeruvlar'laustacasüsle.32Dörtgümüştabanüstündeduranakasya ağacındanaltınkaplıdörtdireküzerineas.Çengellerialtınolacak.33*Perdeyi kopçalarınaltınaasıpLevhaSandığı'nıperdeninarkasınakoy.PerdeKutsal Yer'leEnKutsalYer'ibirbirindenayıracak.34BağışlanmaKapağı'nıEnKutsal Yer'debulunanLevhaSandığı'nınüzerinekoy.35Masayıperdeninöbürtarafına, konutunkuzeyebakanyanınayerleştir;kandilliğimasanınkarşısına,konutun güneytarafınakoy. 36 “Çadırıngirişbölümünelacivert,mor,kırmızıiplikleözenledokunmuşince ketendennakışlıbirperdeyap.37Perdeyiasmakiçinakasyaağacındanbeşdirek yap,altınlakapla.Çengelleridealtınolacak.Direkleriçintunçtanbeştaban dök.” AÇIKLAMA:Rabİsrailhalkıylaantlaşmayaparakonlarlabirlikteolacağınasöz verdiamabuvaadisadecesözdekalmayacaktı.BusıradaMusaSinaDağının üstündeTanrı’ylakırkgüngeçiriyor.Oradaykenİsrailhalkıarasındakikutsal huzurunubelirtmekadınaordugahınortasındakurulacakkoskocabirbuluşma çadırıkurmalarıiçintalimatvermeyebaşlar.Buçadırınbirçokfonksiyonuolacak. EnbaştaTanrı’nınhalkıylabirlikteyaşamayakararverdiğinigösterir(25:8).Yahve Tanrıuzakveyabancıbirideğil,Ohalkınıseverveonlarlaiçiçeolmakistiyor.Aynı zamandaçadırdagerçekleşentörenlerTanrı’nınkutsalolupgünahaasla tahammülgöstermeyeceğinibelirtir(29:43).KutsalçadırTanrı’ylabuluşmanoktası aynızamandahalkınkahinlerinyardımıylagünahlarınakarşılıkTanrı’yakurbanlar sunduklarımekandır.KısacasıçadırTanrı’nınvarlığınısimgelerdi.TabiikiTanrı ruhturveesasmabedigöklerdedir,yanibirçadırasığmasıimkansız.Yinedebu çadırsayesindeİsrailhalkıaralarındaetkinolanTanrı’nınvarlığını hissedebiliyorduvekahinleraracılığıylaonaulaşabiliyorlardı(Yeşaya66:1,2;Elç. İşleri7:44-50). BuluşmaÇadırınagelinceyapımınekadarbasitgörünsedeesasmuazzambir eserdi.Dikdörtgenşeklindekiçadırikibölümeayrılırdı.Kareşeklindekigiriş bölümüne‘KutsalYer’denirdi.Arkasındakalınbirperdeylekapanmışve‘En KutsalYer’diyeadlandırılanbirbölümdahavardı.EnKutsalYer’detekbireşya vardı:AntlaşmaSandığı.Busandıkİsrailulusununenkutsaleşyasısayılırdıçünkü birebirTanrı’nıntahtınısembolizeederdi.İçidışısafaltınlakaplanansandığın içindeTanrı’nınMusa’yaverdiği10emirtabletlerigibibazıkutsaleşyalar bulunurdu.Amaesasönemliolan‘BağışlanmaKapağı’denenvekarşıkarşıya duranikialtınKeruv’lataçlanankapakkısmıydı.YıldabirkerebaşkâhinEnKutsal YeregirervetümulusungünahlarınınbağışlanmasıiçinkurbankanınıTanrı’ya 63 sunardı(bkz.Levililer16).Onundışındahiçkimseburayagiremezdi.Hemen dışındakiKutsalYer’detoplamüçönemlieşyavardı:Ekmekmasası,Kandillikve BuhurSunağı.Safaltınlakaplıbueşyalargünlükolarakkahinlerinhizmetlerinin odağıydılar.Ekmekmasasınahergün12adettazeekmekkonulurdu.Kandilliğin tomurcukveçiçekmotifleriylesüslüyedidalınüzerindekikandillergünlükbakıma muhtaçtı.BueşyalarTanrı’nınhalkınınihtiyacınıkarşılayanveonlarayolu gösterensadıkRab’biolduğunuhatırlatırdı. Esasçadıragelinceağaçtanyapılanbirçerçeveüzerindeasılanbirtakımsüslü lacivert,morvekırmızıperdeilekeçiderilerindenyapıldığınıgörüyoruz.Çadırınve içindekibütüneşyalarıntaşınabilirolmasıönemliydiçünküperiyodikolarakİsrail ulusugöçediyordu.Yinedekısıtlıimkanlarveilkelyöntemlerileyapılacakolanbu çadırsondereceihtişamlıbiryapıydı.İlerleyenbölümlerdenasılyapıldığınadair pekçokzamanayırılır.BuradaiseTanrı’nınbununlavurgulamakistediğigerçeği anlamakçokönemli.DikkatedersekBuluşmaÇadırındahiçbirheykelyadaput yoktu.DahasonraTanrı’nınvarlığınıtemsiledenateşlibulutunçadırı doldurduğunuokuyoruz.BununlaTanrıhalkıylabirlikteolmakistediğini vurguluyordu.Okuruibadetyadamekanikbirdindeğilyakınbirilişkiarzuluyor. YeniAntlaşma’yagelinceartıkbirtapınakyapısınagereksinimyokturçünkü Mesih’einananherkesbirertapınakolupKutsalRuh’aevsahipliğiyapar. (1.Korintliler6:19).BenzerşekildeKilisetopluğugenelanlamdatapınakgörevini sürdürmeyebaşlar(1.Korintliler3:16,Efesliler2:21).Yenigökveyeryüzündede artıktapınakolmayacakçünküimanlılarTanrı’ylabirlikteyaşayacaklar(Vahiy 21:22). KAHİNLER 1 “Sunağıakasyaağacındankarebiçimindeyap.Eniveboyubeşerarşın, yüksekliğiüçarşınolacak.2Dörtüstköşesinekendindenboynuzlaryaparak hepsinitunçlakapla.3Sunakiçinyağvekülkovaları,kürekler,çanaklar,büyük çatallar,ateşkaplarıyap.Tümütunçolacak.4Ağbiçimindetunçbirızgaradayap, dörtköşesinebirertunçhalkatak.5Izgarayısunağınkenarınınaltınakoy.Öyleki, aşağıdoğrusunağınyarısınayetişsin.6Sunakiçinakasyaağacındansırıklaryap, tunçlakapla.7Sırıklarhalkalarageçirilecekvesunaktaşınırkenikiyanında olacak.8Sunağıtahtadan,içiboşyapacaksın.Tıpkıdağdasanagösterildiğigibi olacak.” 9 “Konutabiravluyap.Avlunungüneytarafıiçinyüzarşınboyunda,özenle dokunmuşinceketenperdeleryapacaksın.10Perdeleriçinyirmidirekyapılacak; direklerintabanlarıtunç,çengelleriveçengelçemberlerigümüşolacak.11Kuzey tarafıiçinyüzarşınboyundaperdeler,yirmidirek,direkleriçinyirmitunçtaban yapılacak.Direklerinçengelleriyleçemberlerigümüştenolacak. 64 12 “Avlununbatıtarafıiçinelliarşınboyundaperde,ondirek,ontaban yapılacak.13Doğuyabakantaraftaavlununenielliarşınolacak.14Girişinbir tarafındaonbeşarşınboyundaperde,üçdirekveüçtabanolacak.15Girişinöbür tarafındadaonbeşarşınboyundaperde,üçdirekveüçtabanolacak. 16 “Avlunungirişindelacivert,mor,kırmızıiplikle,özenledokunmuşince ketendenyirmiarşınboyundanakışlıbirperdeolacak.Dörtdireğivedörttabanı bulunacak.17Avlununçevresindekibütündireklergümüşçemberlerle donatılacak.Çengellerigümüş,tabanlarıtunçolacak.18Avlununboyuyüz,eni elli,çevresindekiperdelerinyüksekliğibeşarşınolacak.Perdeleriözenle dokunmuşinceketenden,tabanlarıtunçtanolacak.19Konuttahertürlühizmet içinkullanılacakbütünaletler,konutunveavlununbütünkazıklarıdatunçtan olacak.” 20 “İsrailhalkınabuyrukver,kandilinsürekliyanıpışıkvermesiiçinsafsıkma zeytinyağıgetirsinler.21Harun'laoğullarıkandilleribenimhuzurumda,Buluşma Çadırı'nda,LevhaSandığı'nınönündekiperdenindışında,akşamdansabaha kadaryanartutacaklar.İsraillileriçinkuşaklarboyuncasüreklibirkuralolacak bu.” 28:1“BanakâhinliketmeleriiçinİsraillilerarasındanağabeyinHarun'u, oğullarıNadav,Avihu,Elazarveİtamar'ıyanınaal.2AğabeyinHarun'agörkemve saygınlıkkazandırmakiçinkutsalgiysileryap.3Bilgelikverdiğimbecerikli adamlarasöyle,Harun'agiysiyapsınlar.Öyleki,banakâhinliketmekiçinkutsal kılınmışolsun.4Yapacaklarıgiysilerşunlardır:Göğüslük,efod,kaftan,nakışlı mintan,sarık,kuşak.BanakâhinliketmeleriiçinağabeyinHarun'aveoğullarına bukutsalgiysileriyapacaklar.5Altınsırma,lacivert,mor,kırmızıiplik,inceketen kullanacaklar.” 6 “Efodualtınsırmayla,lacivert,mor,kırmızıiplikle,özenledokunmuşince ketendenustacayapacaklar.7Bağlanabilmesiiçinikiköşesinetakılmışikişer omuzluğuolacak.8Efodunüzerindeefodgibiustacadokunmuşbirşeritolacak. Efodunbirparçasıgibilacivert,mor,kırmızıiplikle,altınsırmayla,özenle dokunmuşinceketendenolacak.9-10İkionikstaşıalacak,İsrailoğulları'nın adlarını,doğuşsırasınagörealtısınıbirinin,altısınıötekininüzerineoyacaksın. 11-12 İsrailoğulları'nınadlarınıbuikitaşınüzerineustaoymacılarınmühür oyduğugibioyacaksın.Taşlarıaltınyuvalariçinekoyduktansonraİsrailliler'in anılmasıiçinefodunomuzluklarınatak.Harun,anılmalarıiçinonlarınadlarını RAB'binönündeikiomuzundataşıyacak.13-14Altınyuvalarvesafaltındaniki zinciryap.Zincirleriörmekordongibiyapıpyuvalarayerleştir.” 15 “Ustaişibirkarargöğüslüğüyap.Onudaefodgibi,altınsırmayla,lacivert, mor,kırmızıiplikle,özenledokunmuşinceketendenyap.16Dörtköşe,eniveboyu birerkarışolacak;ikiyekatlanacak.17Üzerinedörtsırataşyuvasıkak.Birinci 65 sıradayakut,topaz,zümrüt;18ikincisıradafiruze,laciverttaşı,aytaşı;19üçüncü sıradagökyakut,agat,ametist;20dördüncüsıradasarıyakut,oniksveyeşim olacak.Taşlaraltınyuvalarakakılacak.21Onikitaşolacak.Üzerlerinemühür oyargibiİsrailoğulları'nınadlarıbirbiroyulacak.Butaşlarİsrail'inoniki oymağınısimgeleyecek. 22 “Göğüslükiçinsafaltındanörmezincirleryap.23 İkialtınhalkayap, göğüslüğünüstikiköşesinebirerhalkakoy.24İkiörmealtınzincirigöğüslüğün köşelerindekihalkalaratak.25Zincirlerinötekiikiucunuikiyuvanınüzerinden geçirerekefodunöntarafına,omuzluklarınüzerinebağla.26İkialtınhalkadaha yap;herbirinigöğüslüğünaltikiköşesine,efodabitişikiçkenarınatak.27İki altınhalkadahayap;efodunönündekiomuzluklaraalttan,dikişeyakın,ustaca dokunmuşşeridinyukarısınatak.28Göğüslüğünhalkalarıylaefodunhalkaları lacivertkordonlabirbirinebağlanacak.Öyleki,göğüslükefodunustaca dokunmuşşeridininyukarısındakalsınveefoddanayrılmasın. 29 “HarunKutsalYer'egirerken,İsrailoğulları'nınadlarınınyazılıolduğu karargöğüslüğünüyüreğininüzerindetaşıyacak.Öyleki,ben,RABhalkımı süreklianımsayayım.30Urim'leTummim'ikarargöğüslüğününiçinekoy;öyleki, Harunnezamanhuzurumaçıksayüreğininüzerindeolsunlar.BöyleceHarun İsrailoğulları'nınkararvermekiçinkullandıklarıUrim'leTummim'iRAB'bin huzurundasürekliyüreğininüzerindetaşıyacak.” 31 “Efodunaltınagiyilenkaftanısaltlacivertipliktenyap.32 Ortasındabaş geçecekkadarbirboşlukbırak.Yırtılmamasıiçinboşluğunkenarlarınıyakagibi dokuyarakçevir.33Kaftanınkenarınıçepeçevrelacivert,mor,kırmızıipliktennar motifleriylebeze,aralarınaaltınçıngıraklartak.34Eteğinucubiraltınçıngırak, birnar,biraltınçıngırak,birnarolmaküzereçepeçevrekaplanacak.35Harun hizmetederkenbukaftanıgiyecek.EnKutsalYer'e,huzurumagiripçıkarken duyulançıngıraksesionunölmediğinigösterecek. 36 “Safaltındanbirlevhayapveüzerinemühüroyargibi‘RAB'beadanmıştır’ sözünüoy;37lacivertbirkordonlasarığınöntarafınabağla.38Harunonualnında taşıyacak.İsraillilerkutsalbağışlarınıgetirirkensuçişlemişlerse,suçlarını Haruntaşıyacak;onlarönümdekabulgörsündiyelevhasürekliHarun'un alnındabulunacak. 39 “İnceketendenişlemelibirmintandoku,inceketendenbirsarık,birde nakışlıkuşakyap. 40 “Harun'unoğullarınamintanlar,kuşaklar,görkemvesaygınlık kazandıracakbaşlıklaryap.41BugiysileriağabeyinHarun'aveoğullarınagiydir; sonrabanakâhinliketmeleriiçinonlarımeshedipatavekutsalkıl. 42 “Edepyerleriniörtmekiçinonlaraketendonlaryap.Boyubeldenuyluğa kadarolacak.43Harun'laoğullarıBuluşmaÇadırı'nagirdiklerindeyadaKutsal 66 Yer'dehizmetetmeküzeresunağayaklaştıklarında,suçişleyipölmemekiçinbu donlarıgiyecekler.Harunvesoyundangelenleriçinsüreklibirkuralolacakbu.” 29:1“Banakâhinlikedebilmeleriiçin,Harun'laoğullarınıkutsalkılmaküzere şunlarıyap:Birboğaileikikusursuzkoçal.2İncebuğdayunundanmayasız ekmek,zeytinyağıylayoğrulmuşmayasızpideler,üzerineyağsürülmüşmayasız yufkalaryap.3Bunlarıbirsepetekoyupboğaveikikoçlabirliktebanagetir. 4 Harun'laoğullarınıBuluşmaÇadırı'nıngirişbölümünegetiripyıka.5 Giysileri al;mintanı,efodunaltınagiyilenkaftanı,efoduvegöğüslüğüHarun'agiydir. Efodunustacadokunmuşşeridinibağla.6Başınasarığısar,üzerinedekutsaltacı koy.7Sonrameshyağınıal,başınadökerekonumeshet.8Harun'unoğullarınıöne çıkarıponlaramintangiydir.9Bellerinekuşakbağla,başlarınabaşlıkkoy.Kalıcı birkuralolarakkâhinlikonlarınişiolacak.BöyleceHarun'laoğullarınıatamış olacaksın. 10 “BoğayıBuluşmaÇadırı'nınönünegetir,Harun'laoğullarıelleriniboğanın başınakoysunlar.11Boğayıhuzurumda,BuluşmaÇadırı'nıngirişbölümünde keseceksin.12Kanınıparmağınlasunağınboynuzlarınasür,artankanısunağın dibinedök.13Hayvanınbağırsakveişkembeyağlarını,karaciğerperdesini, böbrekleriniveböbrekyağlarınısunağınüzerindeyakacaksın.14Etini,derisini, gübresinideordugahındışındayak.Bugünahsunusudur. 15 “Birkoçgetir,Harun'laoğullarıellerinikoçunbaşınakoysunlar.16 Koçu senkes.Kanınısunağınheryanınadök.17Koçuparçalaraayırıpbağırsaklarını, işkembesini,ayaklarınıyıka,başlaötekiparçalarınyanınakoy.18*Sonrakoçun tümünüsunağınüzerindeyak.BuRAB'besunulanyakmalıksunu,RAB'bihoşnut edenkoku,O'nuniçinyakılansunudur. 19 “Ötekikoçugetir,Harun'laoğullarıellerinikoçunbaşınakoysunlar.20 Koçu senkes.KanınıHarun'laoğullarınınsağkulakmemelerine,sağelveayaklarının başparmaklarınasür.Artankanısunağınheryanınadök.21Sunağınüzerindeki kanıvemeshyağınıHarun'laoğullarınınvegiysilerininüzerineserp.Böylece Harun'laoğullarıvegiysilerikutsalkılınmışolacak. 22 “Koçunyağını,kuyrukyağını,bağırsakveişkembeyağlarını,karaciğer perdesini,böbreklerini,böbrekyağlarınıvesağbudunual.–Çünkübu,birigöreve atanırkenkesilenkoçtur.–23Huzurumdakimayasızekmeksepetindenbirsomun, yağlıpideveyufkaal,24hepsiniHarun'laoğullarınınelinever.Bunlarıbenim huzurumdasallamalıksunuolaraksalla,25sonraellerindenalıpsunakta yakmalıksunuylabirliktebenihoşnutedenkokuolarakyak.Bu,RABiçinyakılan sunudur. 26 “Harun'unatanmasıiçinsunulacakkoçundöşünühuzurumdasallamalık sunuolaraksalla.Odöşseninpayınolacak.27Harun'laoğullarınınatanmasıiçin kesilenkoçunsallanmışolandöşüylebağışolaraksunulanbudunubanaayır. 67 28 İsraillilerbunlarısürekliHarun'laoğullarınınpayınaayıracak.Bu, İsrailliler'inRAB'besunduğuesenlikkurbanlarındanbiridir. 29 “Harun'unkutsalgiysileri,kendindensonraoğullarınakalacak.Meshedilip atanırlarkenbugiysilerigiyecekler.30Harun'unyerinekâhinolanoğlu,Kutsal Yer'dehizmetetmeküzereBuluşmaÇadırı'nagirdiğindeyedigünbugiysileri giyecek. 31-32 “Harun'laoğullarıgöreveatanırkenkesilenkoçunetinikutsalbiryerde haşlayacaksın.HaşlananetivesepettekiekmeğiBuluşmaÇadırı'nıngiriş bölümündeyiyecekler.33Atanıpkutsalkılınmalarıiçingünahlarıbağışlatanbu sunularıyalnızonlaryiyebilir.Yabancıbiriyiyemez,çünkübusunularkutsaldır. 34 Atanmalarıiçinkesilenkurbanınetindenyadaekmektensabahaartanolursa, yakacaksın.Bunlaryenmeyecek,çünkükutsaldır. 35 “Harun'laoğullarıiçinsanabuyurduklarımınhepsiniyap.Atanmalarıyedi günsürecek.36Günahbağışlatmakiçingünahsunusuolarakhergünbirboğa sunacaksın.Sunağıarındırmakiçingünahsunususun,kutsalkılmakiçinde meshet.37Yedigünsunağıarındırarakkutsalkılacaksın.Böylecesunakçokkutsal olacak.Onadokunanherşeydekutsalsayılacaktır.” 38 “Düzenliolarakhergünsunağınüzerindebiryaşındaikierkekkuzu sunacaksınız.39Kuzununbirinisabah,öbürünüakşamüstüsunun.40Kuzuyla birliktedörttebirhinsıkmazeytinyağıylayoğrulmuşondabirefainceunve dökmeliksunuolarakdörttebirhinşarapsunacaksınız.41Öbürkuzuyu akşamüstü,benihoşnutedenkoku,yakılansunuolarak,sabahkigibitahılsunusu vedökmeliksunuylabirliktebanasunacaksınız. 42 “BuyakmalıksunuBuluşmaÇadırı'nıngirişbölümünde,RAB'bin huzurunda,kuşaklarboyusüreklisunulacaktır.Musa'ylakonuşmakiçinİsrail halkıylaoradabuluşacağım.43İsrailliler'lebuluşurkençadırgörkemimlekutsal kılınacak. 44 “BuluşmaÇadırı'nıvesunağıkutsalkılacak,Harun'laoğullarınıbana kâhinliketmeleriiçingörevlendireceğim.45İsraillilerarasındayaşayacak,onların Tanrısıolacağım.46Anlayacaklarki,aralarındayaşamakiçinonlarıMısır'dan çıkaranTanrılarıRABbenim.TanrılarıRABbenim.” AÇIKLAMA:Tanrı’nınhalkıarasındakonutunukurmaarzusuonlarlabirlikte yaşamakistediğinigösteriramaaynızamandaherkesistediğişekildeRab’bin huzurunaçıkamazdı.EbediveyüceTanrı’nınönüneçıkmakhafifealınacakbirolay değildi.KutsalYahve’ylegörüşmekisteyenO’nunbelirlediğikutsallıkyolundan yaklaşmasıgerekiyordu.ŞimdiBuluşmaÇadırınınibadetdüzenindebaşrol oynayanyakmalıksunağınıgörüyoruz.ÇokeskidenberiTanrı’yayaklaşmak isteyenkurbanınkanıylagelmeliydi.HabilveyaNuholsun,İbrahimveyaYakup olsunhepsiRab’beyakardıklarındataştanbirsunakyapıpüzerindekusursuzbir hayvankurbanederlerdi(Yaratılış8:20,12:8-9,35:1-7).Kurbanındökülenkanı 68 insanıngünahınakarşılıködenmesigerekenfidyeyisembolizeederdi.Sunakda insanınyaşükretmekiçinyadagünahındanafdilemekiçinTanrı’ylabuluştuğu yerdi.BuluşmaÇadırınındüzeninegelincesunağınyeriçoköncellikliydi.Kutsal çadırınkapısınıntamkarşısındabulunmasıdikkatçeker.Mesajıaçıkvenet: Tanrı’nınhuzurunaerişmekisteyengünahlarınakarşılıkkurbangetirmeli,ancako şekildeTanrı’ylailişkisinisürdürebilirdi. AynızamandaBuluşmaÇadırınınetrafınıçevreleyensüslüperdelerdenoluşan yaklaşık2,5metreyüksekliğindebirçitvardı.Kapsadığıalanaşağıyukarıbirfutbol sahasınınyarısıkadardı.Bualanakahinlerden,yanitapınakgörevlilerinden, başkasıgiremezdi.EnbaştaRabMusa’nınağabeyiolanHarun’uvedörtoğlunu kahinlikgöreviiçinseçti.Kutsalhizmetlerinivurgulamakadınagiymeleriiçinözel birtakımelbisetarifedilir.BuluşmaÇadırınahergirdiklerindebukutsalgiysiler giymelerigerekiyordu.Beyazbirmintanınüstünde‘efod’ismindesüslübirkaftan giyiyorlardı.Efodlacivert,morvekırmızıiplikleözenledokunmuşinceketenden ustacahazırlananbirkıyafetti.Omuzlarındaİsrailoymaklarınınadıyazılaniki onikstaşıvardı.Bununlatümhalkınsorumluluğunutaşıdıklarınıanımsıyorlardı. Efodunönündeonikideğerlitaşsergileyenkaresafaltındanbirplaketasılı duruyordu.Bunlardaİsrail’inonikioymağınısimgeliyorduvebaşkâhininonları Tanrı’nınönündetemsilettiğinigösteriyordu.Buözelefodvegöğüslüközellikle başkâhinolarakgörevyapanHarun’aayrılmıştı.Diğerkahinlerisesaltlacivert ipliktenyapılanmintangiyiyorlardı.Hepsibaşlarındainceketendenbirsarıkda giyiyorlardı.AmabaşkâhinHarun’unsarığınönündesafaltındanyapılanbir levhanınüzerindeşusözleryazılıydı:‘Yahve’yeadanmıştır’. İlerleyenbölümlerdekahinlerinatanmasıylailgilidetaylıbilgileryeralır.Bu töreneeşlikedecekkurbanlardavardı.Kahiningünahişlememekvekendini lekelememekiçinherdaimdikkatetmesigerekiyorduçünküoözellikleTanrı’nın kutsallığınıtemsilediyordu.Hergünsabahveakşamolmaküzereyakmalık sunağındaikikusursuzkurbansunmalarıgerekiyordu.BöyleceinsanınTanrı’ya nasılyaklaşmasıgerektiğinigösteriyorlardı.YanikutsallıkolmadanTanrı’ya yaklaşmakmümkündeğilçünküRabinsanıngünahınıörtbasedemez.Tabii zamanilerledikçeİsraillilerkutsalolmanıninsanıngücüylemümkünolmadığını öğrendiler.KahinlerdeTanrı’nınkutsallığınayaraşamayacaklarınıdafarkettiler. İştebuyüzdenRabkusursuzbirbaşkahingönderdi,OdaİsaMesih’tir.O’nun kendikanıylasunduğufidyesonucunda,O’naimanedenherkesTanrı’nın huzurunaözgürceyaklaşabilir(İbraniler10:19-22). 69 TAPINAĞINKURALLARI 1 “Üzerindebuhuryakmakiçinakasyaağacındanbirsunakyap.2 Kare biçiminde,boyuveenibirerarşın,yüksekliğiikiarşın,boynuzlarıkendinden olacak.3Üstünü,yanlarını,boynuzlarınısafaltınlakapla.Çevresinealtınpervaz yap.4İkiyandakipervazınaltınaikialtınhalkayap.Bunlarsunağıntaşınması içinsırıklarıngeçmesineyarayacak.5Sırıklarıakasyaağacındanyapvealtınla kapla.6SunağıLevhaSandığı'nınkarşısındakiperdenin,sandığınüzerindeki BağışlanmaKapağı'nınönüne,seninlebuluşacağımyerekoy. 7 “Harunhersabahkandillerinbakımınıyaparkensunağınüzerindegüzel kokulubuhuryakacak.8Akşamüstükandilleriyakarkenyinebuhuryakacak. Böylecehuzurumdakuşaklarboyuncasüreklibuhuryanacak.9Sunağınüzerinde başkabuhur,yakmalıksunu*yadatahılsunusu*sunmayacaksınız;üzerine dökmeliksunudökmeyeceksiniz.10Harunyıldabirkezsunağınboynuzlarını arındıracak.Kuşaklarınızboyuncayıldabirkezgünahlarıbağışlatmakiçin sunulansunununkanıylasunağıarındıracak.SunakbenRABiçinçokkutsaldır.” 70 11 RABMusa'yaşöylededi:12 “İsrailliler'insayımınıyaptığınzaman,herkes canınakarşılıkbanabedelödeyecektir.Öyleki,sayımyapılırkenbaşlarınabela gelmesin.13*Sayılanherkesarmağanolarakbanayarımkutsalyerinşekeli verecektir.–Birşekelyirmigeradır.–14Sayılanyirmiyaşındakivedahayukarı yaştakiherkesbanaarmağanverecektir.15Canlarınızınbedeliolarakbuarmağanı verdiğinizde,zenginyarımşekeldenfazla,yoksulyarımşekeldeneksikvermeyecek. 16 İsrailliler'denbedelolarakverilenparalarıtoplayacak,BuluşmaÇadırı'nın hizmetindekullanacaksın.Buparalarcanlarınızınbedeliolarakben,RAB'be İsrailliler'ihepanımsatacak.” 17 RABMusa'yaşöylededi:18* “Yıkanmakiçintunçbirkazanyap.Ayaklığıda tunçtanolacak.BuluşmaÇadırıilesunağınarasınakoyupiçinesudoldur. 19 Harun'laoğullarıellerini,ayaklarınıoradayıkayacaklar.20-21 Buluşma Çadırı'nagirmedenyadaRABiçinyakılansunuyusunarakhizmetetmeküzere sunağayaklaşmadanönce,ölmemekiçinellerini,ayaklarınıyıkamalılar. Harun'lasoyununbütünkuşaklarıboyuncasüreklibirkuralolacakbu.” 22* RABMusa'yaşöylededi:23 “Şunadidebaharatıal:500şekelsıvımür, yarısıkadar,yani250'şerşekelgüzelkokulutarçınvekamış,24500kutsalyerin şekelihıyarşembe,birhinidezeytinyağı.25Bunlardanıtriyatçıustalığıylagüzel kokulukutsalbirmeshyağıyap.Onakutsalmeshyağıdenecek.26-28Buluşma Çadırı'nı,LevhaSandığı'nı,masaylatakımlarını,kandillikletakımlarını,buhur sunağını,yakmalıksunusunağıylabütüntakımlarını,kazanıvekazanayaklığını hepbuyağlameshet.29Onlarıkutsalkılki,çokkutsalolsunlar.Onlaradeğenher şeykutsalsayılacaktır. 30 “BanakâhinolmalarıiçinHarun'laoğullarınımeshedipkutsalkıl. 31 İsrailliler'edeki,‘Kuşaklarınızboyuncabukutsalmeshyağıyalnızbenimiçin kullanılacak.32İnsanbedeninedökülmeyecek.Aynıreçeteylebenzeri yapılmayacak.Okutsaldırvesiziniçinkutsalolacaktır.33Onunbenzeriniyapanya dakâhinolmayanbirininüzerinedökenherkeshalkınınarasındanatılacaktır.’” 34 SonraRABMusa'yaşöylededi:“Güzelkokulubaharat–karagünnük, onika,kasnıvesafgünnük–al.Hepsiaynıölçüdeolsun.35Birıtriyatçıustalığıyla bunlardangüzelkokulubirbuhuryap.Tuzlanmış,safvekutsalolacak.36Birazını çokincedöv,BuluşmaÇadırı'ndaseninlebuluşacağımyere,LevhaSandığı'nın önünekoy.Siziniçinçokkutsalolacaktır.37Aynıreçeteylekendinizebuhur yapmayacaksınız.OnuRABiçinkutsalsayacaksınız.38Kimkoklamakiçinaynısını yaparsahalkınınarasındanatılacaktır.” 31:1RABMusa'yaşöylededi:2“Bak,YahudaoymağındanözellikleHuroğlu UrioğluBesalel'iseçtim.3Beceri,anlayış,bilgivehertürlüustalıkvermekiçin onuruhumladoldurdum.4Öyleki,altın,gümüş,tunçişleyerekustacayapıtlar üretsin;5taşkesmevekakmada,ağaçoymacılığında,hertürlüsanatdalında 71 çalışsın.6AyrıcaDanoymağındanAhisamakoğluOholiav'ıonunlaçalışmasıiçin görevlendirdim.Sanabuyurduğumişlerinhepsiniyapabilsinlerdiyeöteki becerikliadamlaraüstünyetenekverdim.7BuluşmaÇadırı'nı,LevhaSandığı'nı, sandığınüzerindekiBağışlanmaKapağı'nı,çadırınbütüntakımlarını,8masayla takımlarını,safaltınkandillikletakımlarını,buhursunağını,9yakmalıksunu sunağıylatakımlarını,kazanlakazanayaklığını,10dokunmuşgiysileri–Kâhin Harun'unkutsalgiysileriyleoğullarınınkâhingiysilerini–11meshyağını,kutsal yeriçingüzelkokulubuhurutamsanabuyurduğumgibiyapsınlar.” 12 RABMusa'yaşöylebuyurdu:13 “İsrailliler'edeki,‘Şabatgünlerimi kesinlikletutmalısınız.Çünküosizinlebenimaramdakuşaklarboyusürecekbir belirtidir.Böyleceanlayacaksınızki,sizikutsalkılanRABbenim. 14 “‘ŞabatGünü'nütutmalısınız,çünküsiziniçinkutsaldır.Kimonun kutsallığınıbozarsa,kesinlikleöldürülmeli.Ogünçalışanherkeshalkının arasındanatılmalı.15*Altıgünçalışılacak;amayedincigünRAB'beadanmış Şabat'tır,dinlenmegünüdür.ŞabatGünüçalışanherkeskesinlikleöldürülmelidir. 16 İsrailliler,sonsuzadeksürecekbirantlaşmagereğiolarak,ŞabatGünü'nü kuşaklarboyukutlamayaözengösterecekler.17*Bu,İsrailliler'lebenimaramda süreklibirbelirtiolacaktır.Çünküben,RAByerigöğüaltıgündeyarattım,yedinci günişesonveripdinlendim.’” 18 TanrıSinaDağı'ndaMusa'ylakonuşmasınıbitirince,üzerineeliyle antlaşmakoşullarınıyazdığıikitaşlevhayıonaverdi. AÇIKLAMA:BuluşmaÇadırındagörevyapankahinlerhalkınkurbanlarınıkesip Tanrı’yasunmanınyanısıradevamlıduaederektoplulukadınaRab’be yakarırlardı.Onlarbireraracıydı.Sabahveakşamgünlükkurbanısunmakla beraberBuluşmaÇadırınınilkbölümünegiripkandillerinbakımımıyapar,ekmeği yenilerveküçükbirsunaküzerindehoşkokulubuhuryakarlardı.Buhursunağı çadırınönündedurankocayakmalıksunağındanfarklıydı.Küçüksunaktayakılan buhurTanrı’nınhuzurundayükselendualarıtemsilederdi(Vahiy8:3).Yükselen hoşkokuTanrı’nınkutsallarındualarınınasılkarşıladığınıvurgular.İmandolu yürektenvepakdudaklardançıkanyakarışlarTanrı’nınönündegüzelkokuluesans gibidir.Tapınaktakullanılanbubuhuruntarifiözeldi,yaniİsraillilerinonubaşka işlerdekullanmalarıyasaktı.BenzerşekildeTanrı’yaedilenduaveyakarışlar yalnızcaRab’beözgüdürçünkübirtekOyalvarışımızalayıktır. Dahasonrasayımyapıldığındahervatandaşınödemesigerekenbir‘bağışlama bedeli’sözkonusu.İsrailtoplumundadoğanherkescanınakarşılıkkahinlere yarımşekelyaniyaklaşık5gramgümüşödemesigerekiyordu.Butapınağın hizmetiiçintoplananbirtürvergiydivedahasonrayıldabirkeretoplanmaya başlandı(Matta17:24).Ardındanbüyükbiryıkanmakazanındanbahsedilir. BerraksutaşıyanbukazanBuluşmaÇadırınınhemenönündebulunuyordu.Her tapınağagirdiklerindeveçıktıklarındakahinlerelleriniveayaklarınıtitizbirşekilde yıkamalarıgerekiyordu.Tanrı’nınkonutundatemizlikzorunluydu.Sonrakutsal 72 meshyağınıntarifidevar.Kutsalbirgöreviçinkullanılanherşeyveherkesbu meshyağıylakutsanmasıgerekiyordu.BuluşmaÇadırıiçinyapılantümaraç gereçlerveeşyalarmeshedilir.Aynışekildetapınaktagörevyapankahinlerde meshedilmeli.İlerleyenyıllardaİsrail’inKralıolarakgörevyapanlarındaaynı kutsalyağilemeshedildiğinigörüyoruz(1.Samuel16:13).Benzerşekildeilerleyen zamandabeklenenbüyükKralveKurtarıcıda‘Mesih’olarakbilinmeyebaşlandı (Mezmur2). SinaDağınınbaşındatümbutalimatlarıMusa’yailetenTanrı,sonolarak BuluşmaÇadırınıinşaetmeküzereseçtiğiveözelcedonattığıikiustayıişareteder: BesalelveOholiav.Sonuçtabubasitbirişdeğildiçünküyeryüzündeyapılacak olanBuluşmaÇadırıesasTanrı’nıngökyüzündeyaptığıkonutunkopyasıolacaktı (İbraniler8:5).OyüzdenRabyeryüzündekikonutunuyapacakustalarıbeceri, anlayışvebilgiyledonatmaküzereonlarıkendiRuhuylamesheder.Verilentüm talimatlarabirebiruymalarıgerekiyordu.SonolarakŞabatGünüyanidinlenme günüolarakayrılanhaftanınsongünüCumartesiyleilgilikısabirhatırlatmavar. Rabbugünüİsrailhalkınaaralarındayapılankutsalantlaşmanınbelirtisiyada işaretiolarakverdiğinibelirtir.AltıgünçalışıpyedincigündeTanrı’yıanmaküzere istirahatetmelerigerekiyordu.TabibizlerbugünŞabatGünüyasasınabağlıdeğiliz çünkübubuyruközelolarakYahudihalkınaverildi(Koloseliler2:16-17).Yinede belirliaralıklardadurupdinlenmeyiveTanrı’ylaailemizevakitayırmayıilke edinmeksondereceyararlıdır. BÜYÜKİHANET 1* HalkMusa'nındağdaninmediğini,geciktiğinigörünce,Harun'unçevresine toplandı.Ona,“Kalk,bizeöncülükedecekbirilahyap”dediler,“BiziMısır'dan çıkaranadama,Musa'yaneoldubilmiyoruz!” 2 Harun,“Karılarınızın,oğullarınızın,kızlarınızınkulağındakialtınküpeleri çıkarıpbanagetirin”dedi.3HerkeskulağındakiküpeyiçıkarıpHarun'agetirdi. 4* Harunaltınlarıtopladı,oymacıaletiylebuzağıbiçimindedökmebirputyaptı. Halk,“Eyİsrailliler,siziMısır'dançıkaranTanrınızbudur!”dedi. 5 Harunbunugörünce,buzağınınönündebirsunakyaptıve,“YarınRAB'bin onurunabayramolacak”diyeilanetti.6*Ertesigünhalkerkendenkalkıp yakmalıksunular*sundu,esenliksunuları*getirdi.Yiyipiçmeyeoturdu,sonra kalkıpçılgıncaeğlendi. 7 RABMusa'ya,“Aşağıin”dedi,“Mısır'dançıkardığınhalkınbaştançıktı. 8 Buyurduğumyoldanhemensaptılar.Kendilerinedökmebirbuzağıyaparak önündetapındılar,kurbankestiler.‘Eyİsrailliler,siziMısır'dançıkaranilahınız budur!’dediler.” 9 RABMusa'ya,“Buhalkınneinatçıolduğunubiliyorum”dedi,10 “Şimdibana engelolma,bıraköfkemalevlensin,onlarıyokedeyim.Sonrasenibüyükbirulus 73 yapacağım.” 11* MusaTanrısıRAB'beyalvardı:“YaRAB,niçinkendihalkınakarşıöfken alevlensin?OnlarıMısır'danbüyükkudretinle,güçlüelinleçıkardın.12Neden Mısırlılar,‘Tanrıkötüamaçla,dağlardaöldürmek,yeryüzündensilmekiçinonları Mısır'dançıkardı’desinler?Öfkelenme,vazgeçhalkınayapacağınkötülükten. 13** Kullarınİbrahim'i,İshak'ı,İsrail'ianımsa.Onlarakendiüzerineantiçtin, ‘Soyunuzugöktekiyıldızlarkadarçoğaltacağım.Sözverdiğimbuülkenintümünü soyunuzavereceğim.Sonsuzadekonlaramirasolacak’dedin.”14BöyleceRAB halkınayapacağınısöylediğikötülüktenvazgeçti. 15 Musadöndü,elindeantlaşmakoşullarıyazılıikitaşlevhayladağdanindi. Levhalarınönvearkaikiyüzüdeyazılıydı.16OnlarıTanrıyapmıştı,üzerlerindeki oymayazılarO'nunyazısıydı. 17 Yeşu,bağrışanhalkınsesiniduyunca,Musa'ya,“Ordugahtansavaşsesi geliyor!”dedi. 18 Musaşöyleyanıtladı: “Neyenenlerin, Nedeyenilenlerinsesidirbu; Ezgilerduyuyorumben.” 19 Musaordugahayaklaşınca,buzağıyıveoynayaninsanlarıgördü;çok öfkelendi.Elindekitaşlevhalarıfırlatıpdağıneteğindeparçaladı.20Yaptıkları buzağıyıalıpyaktı,tozhalinegelinceyedekezdi,sonrasuyaserperekİsrailliler'e içirdi. 21 Harun'a,“Buhalksananeyaptıki,onlarıbukorkunçgünahasürükledin?” dedi. 22 Harun,“Öfkelenme,efendim!”diyekarşılıkverdi,“Bilirsin,halkkötülüğe eğilimlidir.23*Bana,‘Bizeöncülükedecekbirilahyap.BiziMısır'dançıkaran adama,Musa'yaneoldubilmiyoruz’dediler.24Bende,‘Kimdealtınvarsa çıkarsın’dedim.Altınlarınıbanaverdiler.Ateşeatınca,bubuzağıortayaçıktı!” 25 Musahalkınbaşıboşhalegeldiğinigördü.ÇünküHarunonları dizginlememiş,düşmanlarınaalaykonusuolmalarınanedenolmuştu.26Musa ordugahıngirişindedurdu,“RAB'denyanaolanlaryanımagelsin!”dedi.Bütün Levililerçevresinetoplandı. 27 Musaşöylededi:“İsrail'inTanrısıRABdiyorki,‘Herkeskılıcınıkuşansın. Ordugahtakapıkapıdolaşarakkardeşini,komşusunu,yakınınıöldürsün.’” 28 LevililerMusa'nınbuyruğunuyerinegetirdiler.Ogünhalktanüçbineyakın adamöldürüldü.29Musa,“BugünkendiniziRAB'beadamışoldunuz”dedi, “Herkesözoğluna,özkardeşinedüşmankesildiğiiçinbugünRABsizikutsadı.” 30 Ertesigünhalka,“Korkunçbirgünahişlediniz”dedi,“ŞimdiRAB'bin huzurunaçıkacağım.Belkigünahınızıbağışlatabilirim.” 74 31 SonraRAB'bedönerek,“Çokyazık,buhalkkorkunçbirgünahişledi”dedi, “Kendilerinealtınputyaptılar.32*Lütfengünahlarınıbağışla,yoksayazdığın kitaptanadımısil.” 33 RAB,“Kimbanakarşıgünahişlediyseonunadınısileceğim”diyekarşılık verdi,34“Şimdigit,halkısanasöylediğimyeregötür.Meleğimsanaöncülük edecek.Amazamanıgelincegünahlarındanötürüonlarıcezalandıracağım.” 35 RABhalkıcezalandırdı.ÇünküHarun'abuzağıyaptırmışlardı. AÇIKLAMA:İsrailhalkıTanrı’ylakutsalbirantlaşmayaimzaattı,nevarkikırk güngeçmedenonuayakaltındaçiğnediler.Antlaşmalevhalarıhenüzdağdan getirilmedentoplulukkorkunçbirgünaha,rezilbirputperestliğedalıpgitti.Musa SinaDağındaTanrı’dansonbuyruklarıalırkenİsrailhalkıaşağıdaonemirinenaz ilküçünübirkeredekırdı.Musa’yıhaftalarcagörmeyentoplulukağabeyiHarun’u kuşatarak‘BizikurtaranMusa’yaneolduğunubilmiyoruz,kalkbizebirilahyap’ dediler.HalkınyoğunbaskısınamaruzkalanHarundaaltıngetirmelerinisöyledi. Ardındanoymacıaletiylebuzağıbiçimindedökmebirputyaptı.Sonrahalka‘Sizi Mısır’dankurtaranTanrıbudur’dedi.Harun’unnasılbukadarbüyükbirhata yaptığınıbilmiyoruz.AcabahalkonutehditettimiyoksakardeşiMusa gelmeyince,öldüğünümüsandı?TabiihenüzTanrı’yıtamanlamıyla tanımadıklarınıdahatırlamalıyız.BirsonrakiayetlerdenHarun’unYahve’nin onlaraöğrettiğiyeniinancıeskiinançlarıylaharmanlayıpsentezyaratmakistediği anlaşılıyor.Altınbuzağıönündebirsunakyaptırır,hattaertesigünİsrail’inTanrısı ‘Yahve’adınabayramyapılacağınıilaneder.Birsonrakigünhalkıaltınbuzağı etrafındatoplanıpkurbanlarsunaramakısabirsüreiçindeyiyipiçmeyehatta çılgıncaeğlenmeyebaşlar.Buradageçensözkorkunçbirsefahatikasteder (1.Korintliler10:7-8). TambusıradadağınbaşındaMusa’ylagörüşenTanrı,derhalaşağıinmesi gerektiğinisöyler.HalkıngünahınıgörenRabtümdensapıttıklarınıbelirtiyor.Bu Tanrı’yakarşıişlenebileceğienkorkunçhakaretveihanetti.SankiYahvedeğilde, boşputlarİsrailhalkınıMısır’dankurtardı.OysakiRab’binMısır’dayaptığıbütün mucizelerputlarınyararsızolduğunufazlasıylaispatlamıştı.Halkıninatçılığını tespitedenRab’binöfkesinekarşınMusaonlaramerhametgöstermesinirica eder.TabiMusahenüznekadarkorkunçbirgünahasaptıklarınıkendigözleriyle görmemiştioyüzdenRab’binİsrail’inatalarınaasırlarönceyaptığıkutsal antlaşmayıanımsatarakTanrı’nıngazabınıyatıştırmayaçalışır.RabdeMusa’nın yalvarışındanötürügazabındankısmenvazgeçer.Busözbaştabizetuhafgelebilir. Tanrıfikrinideğiştirirmi?ElbettekiTanrıneolacağınıbiliyorduancakbuolayda Musa’nınyakarışınadamüsaadeetti.Buradaduanıngücünügörebiliyoruz. YalnızcaTanrı’nınadaletinekalsadünyayıçoktanyıkıpyoketmişti.Ancak kutsallarındualarınadayerveriyorkigünahesiriolandünyayakendisigibiyürek taşıyalım. BuaradaaşağıinenMusa’ylaYeşuordugahtanyükselenkargaşaseslerini duymayabaşlar.KaosuvekorkunçsefahatigörenMusaTanrı’nıneliyleyazılan 75 antlaşmalevhalarınıyerefırlatır.BöyleceTanrı’nınbuyruklarınıtümden çiğnediklerinigöstermişoldu.Altınbuzağıtozhalinegetiripsuyaserperveİsrail topluluğunaiçirerekhemputunboşolduğunuhemdegünahlarınıtatmalarını sağlar.BusıradaHarun’unsavunmasıoldukçatrajikkomik:‘Öfkelenme efendim...altınlarıbanaverdiler,ateşeatıncabubuzağıortayaçıktı!’Nevarki çoğumuzgünahtayakalandığımızdabenzerşekildemazeretuydurarakkepaze durumadüşüyoruz.HalkınbaşıboşrezilhalinigörenMusa‘Yahve’denyanakim var?’der.KendioymağındanvegünahabulaşmayanLevilileretrafındatoplanır. SonraMusakardeşarkadaşdemedenordugahıboydanboyageçerekgünah işleyenherkesikılıçtangeçirmelerinibuyurur.Gösterdikleribusadakatyüzünden RabonlarıdahasonraTapınakgörevlileriolarakatadı.Kargaşayıyatıştırdıktan sonraMusahalkadınayalvarmakiçinyenidenRab’binhuzurunaçıkar.Bu bölümdeinsanınmayasınıçoknetbirşekildegörebiliriz.İsraildeğildehangiulus olursaolsun,baştaTanrı’nınbuyruklarınıonaylaramaenindesonundakorkunç putperestliğevesefahatedüşer.Gerçekşukiinsaniyiniyetiyleyada‘insanlığıyla’ aslakurtulamaz.HamdolsunkiRabİsaMesih’ibizibizdenkurtarmakiçinve Tanrı’ylabarıştırmakiçingeldi. YENİBAŞLANGIÇ 1* RABMusa'ya,“Buradangit”dedi,“SenveMısır'dançıkardığınhalk İbrahim'e,İshak'a,Yakup'a,‘Orayıseninsoyunavereceğim’diyeantiçtiğim topraklaragidin.2-3Sütvebalakanülkeyesendenöncebirmelekgönderecek, Kenan,Amor,Hitit,Periz,HivveYevushalklarınıoradankovacağım.Bensizinle gelmeyeceğim,çünküinatçıinsanlarsınız.Belkisiziyoldayokederim.” 4 Halkbukötühaberiduyuncayasabüründü.Kimsetakıtakmadı.5 Çünkü RABMusa'yaşöyledemişti:“İsrailliler'edeki,‘Sizinatçıinsanlarsınız.Biran 76 aranızdakalsam,siziyokederim.Şimdiüzerinizdekitakılarıçıkarın,sizene yapacağımakararvereyim.’”6BöyleceHorevDağı'ndansonraİsrailliler takılarınıçıkardı. 7 Musabirçadıralır,ordugahındışına,birazöteyekurardı.Ona‘Buluşma Çadırı’derdi.KimRAB'bedanışmakistese,ordugahındışındakiBuluşma Çadırı'nagiderdi.8Musanezamançadıragitse,bütünhalkkalkar,herkes çadırınıngirişindedurarakMusaiçerigirinceyekadararkasındanbakardı. 9 Musaçadıragirince,bulutsütunuaşağıiner,RABMusa'ylakonuştuğusürece girişikapardı.10Bulutsütunununçadırıngirişindedurduğunugörenherkes kalkar,kendiçadırınıngirişindetapınırdı.11RABMusa'ylaikiarkadaşgibiyüz yüzekonuşurdu.SonraMusaordugahadönerdi.AmagençyardımcısıNunoğlu Yeşuçadırdançıkmazdı. 12 MusaRAB'beşöylededi:“Bana,‘Buhalkaöncülüket’diyorsun,amakimi benimlegöndereceğinisöylemedin.Bana,‘Seniadınlatanıyorum,senden hoşnudum’demiştin.13Eğerbendenhoşnutsan,lütfenşimdibanayollarınıgöster ki,senidahaiyitanıyıphoşnutetmeyedevamedeyim.Unutma,buulussenin halkındır.” 14 RAB,“Varlığımsanaeşlikedecek”diyeyanıtladı,“Senirahata kavuşturacağım.” 15 Musa,“Eğervarlığınbizeeşliketmeyecekse,biziburadançıkarma”dedi, 16 “Yoksabendenvehalkındanhoşnutkaldığınneredenbilinecek?Bizeeşlik etmenden,değilmi?Ancakozamanbenimlehalkınyeryüzününöteki halklarındanayırtedilebiliriz.” 17 RAB,“Söylediğingibiyapacağım”dedi,“Çünküsendenhoşnutkaldım, adınlatanıyorumseni.” 18 Musa,“Lütfengörkeminibanagöster”dedi. 19* RAB,“Bütüniyiliğimiönündengeçireceğim”diyekarşılıkverdi,“Adımı, RABadınıseninönündeduyuracağım.Merhametettiğimemerhametedeceğim, acıdığımaacıyacağım.20Ancak,yüzümügörmeneizinveremem.Çünküyüzümü görenyaşayamaz.”21Sonra,“Yakınımdabiryervar”dedi,“Orada,kayanın üzerindedur.22Görkemimoradangeçerkensenikayanınkovuğunasokup geçinceyekadarelimleörteceğim.23Elimikaldırdığımda,sırtımıgöreceksin.Ama yüzümgörülmeyecek.” 34:1RABMusa'ya,“Öncekilergibiikitaşlevhakes”dedi,“Kırdığınlevhaların üzerindekisözlerionlarayazacağım.2Sabahakadarhazırlan,sabaholuncaSina Dağı'naçık;dağıntepesinde,huzurumdadur.3Sendenbaşkakimsedağa çıkmasın,dağınhiçbiryerindekimsegörülmesin.Dağıneteğindedavaryadasığır daotlamasın.” 4 Musaöncekilergibiikitaşlevhakesti.RAB'binbuyurduğugibisabah erkendenkalktı,taşlevhalarıyanınaalarakSinaDağı'naçıktı.5RABbulutun 77 içindeorayainiponunlabirliktedurduveadınıRABolarakduyurdu.6Musa'nın önündengeçerek,“BenRAB'bim”dedi,“RAB,acıyan,lütfeden,tezöfkelenmeyen, sevgisienginvesadıkTanrı.7Binlercesinesevgigösterir,suçlarını,isyanlarını, günahlarınıbağışlarım.Hiçbirsuçucezasızbırakmam.Babalarınişlediğisuçun hesabınıoğullarından,torunlarından,üçüncü,dördüncükuşaklardansorarım.” 8 Musahemenyerekapanıptapındı.9 “YaRab,eğerbendenhoşnutsan,lütfen bizimlegel”dedi,“Bunlarinatçıinsanlardır.Sensuçlarımızı,günahlarımızı bağışla.Bizikendimirasınolarakbenimse.” 10 RAB,“Seninhalkınlabirantlaşmayapıyorum”dedi,“Onlarınönünde dünyadaveötekiuluslararasındagörülmemişharikalaryapacağım.Arasında yaşadığınhalkneleryapabileceğimigörecek.Seniniçinkorkunçşeyler yapacağım.11Bugünsanaverdiğimbuyruğutut.Amor,Kenan,Hitit,Periz,Hivve Yevushalklarınıseninönündenkovacağım.12Gideceğinülkedekiinsanlarla antlaşmayapmaktankaçın.Çünkübuseniniçinbirtuzakolur.13*Onların sunaklarınıyıkacak,dikilitaşlarınıparçalayacak,Aşeraputlarınıkeseceksiniz. 14 Başkailahlaratapmayacaksınız.ÇünkübenadıKıskançbirRAB'bim,kıskanç birTanrı'yım.15Ülkehalkıylaherhangibirantlaşmayapmayın.Yoksaonlarbaşka ilahlaragönülverir,kurbankeserkensizideçağırırlar;sizdegideryersiniz. 16 Kızlarınıoğullarınızaalırsınız.Kızlarbaşkailahlaragönülverirkenoğullarınızı daartlarındansürükler. 17* “Dökmeputlaryapmayacaksınız. 18* “Sizebuyurduğumgibi,Avivayınınbelirligünlerindeyedigünmayasız ekmekyiyerekMayasızEkmekBayramı'nıkutlayacaksınız.ÇünküMısır'danAviv ayındaçıktınız. 19* “Bütünilkdoğanlarbenimdir;istersığır,isterdavarolsun,ilkdoğanerkek hayvanlarınızıntümübanaaittir.20*İlkdoğansıpanınbedelinibirkuzuylaödeyin. Bedeliniödemeyecekseniz,sıpanınboynunukıracaksınız.Bütünilkdoğan oğullarınızınbedeliniödemelisiniz. “Kimsehuzurumaeliboşçıkmasın. 21* “Altıgünçalışacak,yedincigündinleneceksiniz.Ekim,biçimvaktibileolsa dinleneceksiniz. 22** “İlkbuğdaybiçimindeHaftalarBayramı,yılsonundadaÜrünDevşirme Bayramıyapacaksınız.23Bütünerkeklerinizyıldaüçkezİsrail'inTanrısıben EgemenRAB'binhuzurunaçıkacaklar.24Ötekiuluslarıönünüzdenkovacak, sınırlarınızıgenişleteceğim.YıldaüçkezTanrınızRAB'binönüneçıktığınız zaman,kimseülkenizegözdikemeyecek. 25* “Evinizdemayabulunduğusürecebanakurbankesmeyeceksiniz.Fısıh kurbanısabahabırakılmayacak. 26 “ToprağınızınseçmeilkürünleriniTanrınızRAB'binTapınağı'na getireceksiniz. 78 “Oğlağıanasınınsütündehaşlamayacaksınız.” 27 RABMusa'ya,“Bunlarıyaz”dedi,“Çünküseninleveİsrailliler'lebusözlere dayanarakantlaşmayaptım.”28MusaoradakırkgünkırkgeceRAB'lebirlikte kaldı.Ağzınaneekmekkoydu,nedesu.Antlaşmasözlerini,onbuyruğutaş levhalarınüzerineyazdı. 29* MusaelindeikiantlaşmalevhasıylaSinaDağı'ndanindi.RAB'le konuştuğuiçinyüzüışıldıyordu,amakendisibununfarkındadeğildi.30Harun'la İsraillilerMusa'nınışıldayanyüzünügörünce,onayaklaşmayakorktular.31Musa onlarıyanınaçağırdı.Harun'laİsrailtopluluğununbütünönderleriçevresine toplandılar.Musaonlarlakonuştu.32Sonraherkesonayaklaştı.MusaRAB'bin SinaDağı'ndakendisinebildirdiğibütünbuyruklarıonlaraverdi. 33 Konuşmasınıbitirdiktensonra,yüzünebirpeçetaktı.34 Amanezaman konuşmakiçinRAB'binhuzurunaçıksa,ayrılıncayakadarpeçeyikaldırırdı. Dönüncedekendisineverilenbuyruklarıİsrailliler'ebildirir,35İsraillilerdeonun ışıldayanyüzünügörürlerdi.SonraMusaiçerigiripRAB'legörüşünceyekadar yinepeçeyitakardı. AÇIKLAMA:Tanrı’nınİsrail’leyaptığıkutsalantlaşmaparamparçaoldu. AnlaşmagereğihalkınkorkunçihanetiardındanRabonlarıterketmelihatta tümdenyoketmeli,amayinemerhametindenötürü‘Sizgidin,bensizinle gelmeyeceğim’diyeMusa’yasöyler.AncakTanrıolmadanhiçbiryere varamayacaklarınıbilenMusaRab’binlütfunasığınmayaçalışır.Büyükgünahını farkedenİsrailoğullarıdayastutmayabaşlarlar.BusıradaRabMusa’yla müzakereleriordugahınhemendışındakurulanküçükbirbuluşmaçadırında sürdürür.Buyapılacakbüyüktapınaktanfarklıbirçadırdı.BaştaTanrı’nınamacı halkınarasındayaşamaktıamagünahlarındansonraordugahındışınaçekilir. OradaMusa’yla‘ikiarkadaş’gibiyüzyüzekonuşurlardı.MusaTanrı’yıgerçek anlamdahoşnutedebilmekiçinonudahaiyitanımakhattaO’nunyücevarlığını yakındatecrübeetmekister.Önce‘yollarını’yaniilkelerinibanaöğretderama sonra‘görkemini’banagösterdiyerekTanrı’nınözvarlığınıtanımayıtalepeder. SonundaRabkutsaladınıyanikarakteriniMusa’yaözelolarakgöstereceğinesöz verir.Musa’nınasihalkıadınagösterdiğikişiselçabalargerçektenbüyükbir örnektir.Harikabirönderlikruhusergiler. SonuçolarakRabİsrailhalkıylaantlaşmayıyenilemeyikabuleder.Musa’nıniki taşlevhayıdahakesiphazırlamasınısöyler.SonraonuSinaDağınındoruğuna çağırır.OradaRabsözverdiğigibimuazzamgörkeminiMusa’nınönündengeçirir. Rab’binmuhteşemizzetikarşısındaeriyenMusayerekapanırveyeniden Yahve’ninonlaraeşliketmesiniricaeder.Rabtemelşartlarınıbirdahadile getirerekantlaşmayıyeniler.Temelkoşullarınbaşındabaşkailahlaratapmamak yineyeralır.Sonradahaöncedeğindiğibirçokbuyruğutekrarlar.BöyleceMusa kırkgündahaSinaDağındaRab’binhuzurundakalırveantlaşmalevhalarını 79 yenidenyazar.SonraMusakucağındalevhalarıtaşıyarakdağdaninerancak ordugahayaklaştığındayüzününgüneşgibiparladığınıfarkedenhalkönünden kaçmayabaşlar.BellikiMusaTanrı’ylagörüşegörüşeartıkO’nungörkemini yansıtıyordu.YinedeburadaönemlibirmesajvarkiTanrıbirtekMusa’yla görüştüğünegörebaştaarzuladığıilişkiyihalklayakalayamadı. YıllarsonrabubölümüzerindeyorumyapanElçiPavlusMusa’nıngetirdiğiEski AntlaşmaileMesih’ingetirdiğiYeniAntlaşmaarasındaönemlibirkarşılaştırma yapar(2.Korintliler3:6-18).Pavlusbüyükihtişamlagelenilkantlaşmanın görkeminingeçiciolduğunusöyler.DahasıyüzününışıltınıkesmekiçinMusa’nın taktığıpeçeyiİsrailoğullarınınkörlüğününsembolüolarakyorumlar.YaniMusa bireyselolarakTanrı’ylaharikabirilişkikurabildiysedehalkıngeneliTanrı’yı yakındantanıyamadı.SonuçolarakMusa’nınYasasıhalkıözgürkılmakyerine onlaranekadargünahkarolduklarınıgöstererekmahkumiyetegömdü(Romalılar 3:19,20).YeniAntlaşmaiseçokfarklıçünküaradabirpeçeyoktur.İsaMesih’e inananherkespeçesizyüzleTanrı’ylagörüşebilir.DahasıKutsalRuh’lagelen özgürlüksayesindeherMesihinanlısıTanrı’yamükemmelilişkisahibiolmaya davetedilir.Neharikabirfırsat! ÇADIRINYAPIMI 1 Musabütünİsrailtopluluğunuçağırarak,“RAB'binyapmanızıbuyurduğu işlerşunlardır”dedi,2*“Altıgünçalışacaksınız.Amayedincigünsiziniçinkutsal Şabat,RAB'beadanmışdinlenmegünüolacaktır.Ogünçalışanherkes öldürülecektir.3ŞabatGünükonutlarınızdaateşyakmayacaksınız.” 4 Musabütünİsrailtopluluğunaseslenerekşöylededi:“RAB'binbuyruğu şudur:5-7AranızdaarmağanlartoplayıpRAB'besunacaksınız.İstekliolanherkes RAB'bealtın,gümüş,tunç;lacivert,mor,kırmızıiplik;inceketen,keçikılı,deri, kırmızıboyalıkoçderisi,akasyaağacıarmağanetsin.8Kandiliçinzeytinyağı; meshyağıvegüzelkokulubuhuriçinbaharat;9başkâhininefoduylagöğüslüğü içinoniksveöbürkakmataşlarıgetirsin. 10 “AranızdakibütünbeceriklikişilergelipRAB'binbuyurduğuherşeyiyapsın. 11 Konutu,çadırıniçvedışörtüsünü,kopçalarını,çerçevelerini,kirişlerini, direklerini,tabanlarını;12sandığıvesırıklarını,BağışlanmaKapağı'nı,bölme perdesini,13masaylasırıklarını,bütünmasatakımlarını,huzurakonan ekmekleri;14ışıkiçinkandilliğivetakımlarını,kandilleri,kandilleriçin zeytinyağını;15buhursunağınıvesırıklarını,meshyağını,güzelkokulubuhuru; konutungirişbölümündekiperdeyi;16yakmalıksunusunağınıvetunçızgarasını, sırıklarını,bütüntakımlarını,kazanıvekazanayaklığını;17avlununçevresindeki perdeleri,direkleri,direktabanlarını,avlukapısındakiperdeyi,18konutunve 80 avlununkazıklarıylaiplerini;19kutsalyerdehizmetetmekiçindokunmuşgiysileri –KâhinHarun'ungiysileriyleoğullarınınkâhingiysilerini–yapsınlar.” 20 İsrailtopluluğuMusa'nınyanındanayrıldı.21 Heristekli,heveslikişi BuluşmaÇadırı'nınyapımı,hizmetivekutsalgiysileriçinRAB'bearmağan getirdi.22Kadınerkekherkesisteklegeldi,RAB'beherçeşitaltıntakı,broş,küpe, yüzük,kolyegetirdi.RAB'bearmağanettikleribütüntakılaraltındı.23Ayrıca kimdelacivert,mor,kırmızıiplik;inceketen,keçikılı,deri,kırmızıboyalıkoç derisivarsagetirdi.24GümüşvetunçarmağanlarsunanherkesonlarıRAB'be adadı.Herhangibiriştekullanılmaküzerekimdeakasyaağacıvarsagetirdi. 25 Bütünbeceriklikadınlarelleriyleeğirdiklerilacivert,mor,kırmızıipliği,ince ketenigetirdiler.26İstekli,beceriklikadınlardakeçikılıeğirdiler.27Önderlerefod vegöğüslükiçinoniks,kakmataşlar,28kandil,meshyağıvegüzelkokulubuhur içinbaharatvezeytinyağıgetirdiler.29Kadınerkekbütünistekliİsrailliler RAB'binMusaaracılığıylayapmalarınıbuyurduğuişleriçinRAB'begönülden verilensunusundular. 30 Musaİsrailliler'e,“Bakın!”dedi,“RABYahudaoymağındanözellikleHur oğluUrioğluBesalel'iseçti.31Beceri,anlayış,bilgivehertürlüustalıkvermek içinonukendiRuhu'yladoldurdu.32Öyleki,altın,gümüş,tunçişleyerekustaca yapıtlarüretsin;33taşkesmevekakmada,ağaçoymacılığında,hertürlüsanat dalındaçalışsın.34RABonaveDanoymağındanAhisamakoğluOholiav'a öğretmeyeteneğideverdi.35Onlaraüstünbeceriverdi.Öyleki,ustalıkisteyenher türlüişte,oymacılıkta,lacivert,mor,kırmızıiplikveinceketenyapmada,dokuma venakışişlerinde,hersanatdalındayaratıcıolsunlar. 36:1“Besalel,Oholiavvekutsalyerinyapımındagerekenişlerinasıl yapacaklarınailişkinRAB'binkendilerinebilgelikveanlayışverdiğibütün beceriklikişilerherişitamRAB'binbuyurduğugibiyapacaklar.” 2 MusaBesalel'i,Oholiav'ı,RAB'binkendilerinebilgelikverdiğibecerikli adamlarıveçalışmayaistekliherkesiişbaşınaçağırdı.3Gelenlerkutsalyerin yapımındagerekenişleriyapmaküzereİsrailliler'ingetirmişolduğubütün armağanlarıMusa'danaldılar.İsraillilergönüldenverdiklerisunularıhersabah Musa'yagetirmeyedevamettiler.4Öyleki,kutsalyerdekiişleriyapmaktaolan ustalarişlerinibırakıpbirbirMusa'nınyanınagelerek,5“HalkRAB'bin yapılmasınıbuyurduğuişiçingereğindenfazlagetiriyor”dediler. 6 BununüzerineMusabuyrukverdi:“Neerkek,nekadınhiçkimsekutsalyere armağanolarakartıkbirşeyvermesin.”Buyrukordugahtailanedildi.Böylece halkındahaçokarmağangetirmesineengelolundu.7Çünküoanakadar getirilenlerişibitirmekiçinyeterdeartardıbile. 8 Çalışanlararasındakibecerikliadamlarkonutuonperdedenyaptılar.Besalel onlarılacivert,mor,kırmızıiplikle,özenledokunmuşinceketendenyaptı,üzerini 81 Keruvlar'laustacasüsledi.9Herperdeninboyuyirmisekiz,enidörtarşındı.Bütün perdeleraynıölçüdeydi.10Perdeleribeşerbeşerbirbirineekleyerekikitakımperde yaptı.11Birincitakımınkenarınalacivertilmekleraçtı.Öbürtakımınkenarınada aynışeyiyaptı.12Birincitakımınilkperdesiyleikincitakımınsonperdesineellişer ilmekaçtı;ilmeklerbirbirinekarşıydı.13Ellialtınkopçayaptı,perdeleri kopçalayarakçadırıbirleştirdi.Böylecekonuttekparçahalinegeldi. 14 Konutunüstünükaplayacakçadıriçinkeçikılındanonbirperdeyaptı. 15 Herperdeninboyuotuz,enidörtarşındı.Onbirperdedeaynıölçüdeydi.16 Beş perdeyibirbirine,altıperdeyibirbirinebirleştirdi.17Herikiperdetakımının kenarlarınaellişerilmekaçtı.18Çadırıbirleştiriptekparçahalinegetirmekiçin ellitunçkopçayaptı.19Çadıriçinkırmızıboyalıkoçderisindenbirörtü,onun üstünedederidenbaşkabirörtüyaptı. 20 Konutiçinakasyaağacındandikineçerçeveleryaptı.21 Herçerçeveninboyu on,enibirbuçukarşındı.22Çerçevelerinbirbirineuyanikiparalelçıkıntısıvardı. Konutunbütünçerçeveleriniaynıbiçimdeyaptı.23Konutungüneyiiçinyirmi çerçeveyaptı.24Herçerçeveninaltındaikiçıkıntıiçinbirertabanolmaküzere, yirmiçerçeveninaltındakırkgümüştabanyaptı.25-26Konutunöbüryanı,yani kuzeyiiçindeyirmiçerçeveveherçerçeveninaltındaikitabanolmaküzerekırk gümüştabanyaptı.27Konutunbatıyabakacakarkatarafıiçinaltıçerçeveyaptı. 28 Arkadakonutunköşeleriiçinikiçerçeveyaptı.29 Buköşeçerçevelerininalt tarafıayrıkaldı,üsttarafıisebirincihalkaylabirleştirildi.İkiköşeyioluşturaniki çerçeveyiaynıbiçimdeyaptı.30Böylecesekizçerçeveveherçerçeveninaltındaiki tabanolmaküzereonaltıgümüştabanyaptı. 31-32 Konutunbiryanındakiçerçeveleriçinbeş,öbüryanındakiçerçeveleriçin beş,batıyabakanarkatarafındakiçerçeveleriçindebeşolmaküzereakasya ağacındankirişleryaptı.33Çerçevelerinortasındakikirişikonutunbirucundan öbürucunageçirdi.34Çerçevelerlekirişlerialtınlakapladı,kirişleringeçeceği halkalarıdaaltındanyaptı. 35 Lacivert,mor,kırmızıiplikle,özenledokunmuşinceketendenbirperde yaptı,üzeriniKeruvlar'laustacasüsledi.36Perdeiçinakasyaağacındandörtdirek yaparakaltınlakapladı.Çengelleridealtındı.Direkleriçindörtgümüştaban döktü.37Çadırıngirişbölümünelacivert,mor,kırmızıiplikle,özenledokunmuş inceketendennakışlıbirperdeyaptı.38Perdeyiasmakiçinçengellibeşdirek yaparakbaşlıklarını,çemberlerinialtınlakapladı.Direklerebeştunçtabanyaptı. 37:1BesalelAntlaşmaSandığı'nıakasyaağacındanyaptı.Boyuikibuçuk,eni veyüksekliğibirerbuçukarşındı.2İçinidedışınıdasafaltınlakapladı.Çevresine altınpervazyaptı.3İkisibiryanda,ikisiöbüryandaolmaküzeresandığındört köşesindekiayaklaratakmakiçinbireraltınhalkadöktü.4Akasyaağacından sırıklaryapıpaltınlakapladı.5Sandığıntaşınmasıiçinsırıklarıyanlardaki 82 halkalarageçirdi.6BağışlanmaKapağı'nısafaltındanyaptı.Boyuikibuçuk,eni birbuçukarşındı.7KapağınikikenarınadövmealtındanbirerKeruvyaptı. 8 Keruvlar'danbirinibirkenara,öbürünüötekikenarakoyarakkapağıtekparça halindeyaptı.9Keruvlaryukarıdoğruaçıkkanatlarıylakapağıörtüyor,yüzleri birbirinedönükkapağabakıyorlardı. 10 Besalelakasyaağacındanbirmasayaptı.Boyuiki,enibir,yüksekliğibir buçukarşındı.11Masayısafaltınlakapladı.Çevresinealtınpervazyaptı. 12 Pervazınçevresinedörtparmakenindebirkenarlıkyaparakaltınpervazla çevirdi.13Masaiçindörtaltınhalkadökerekdörtayaküzerindekidörtköşeye yerleştirdi.14Masanıntaşınmasıiçinsırıklarıniçindengeçeceğihalkalar kenarlığayakındı.15Sırıklarıakasyaağacındanyaptı,altınlakapladı.16Masaiçin safaltındantabaklar,sahanlar,dökmeliksunutestileri,taslarıyaptı. 17 Safaltındanbirkandillikyaptı.Ayağı,gövdesidövmealtındı.Çanak, tomurcukveçiçekmotiflerikendindendi.18Üçkolubiryanda,üçkoluötekiyanda olmaküzerealtıkolluydu.19Herkoldabademçiçeğiniandıranüççanak, tomurcukveçiçekmotifivardı.Altıkoldaaynıydı.20Kandilliğingövdesinde bademçiçeğiniandırandörtçanak,tomurcukveçiçekmotifibulunuyordu. 21 Kandilliktenyükselenilkikikolun,ikinciikikolun,üçüncüikikolunaltında kendindenbirertomurcukvardı.Toplamaltıkoldu.22Tomurcukları,kollarıtek parçaolankandilliksafdövmealtındı.23Kandillikiçinsafaltındanyedikandil, fitilmaşaları,tablalaryaptı.24Bütüntakımlarıdahilkandilliğebirtalantsafaltın harcandı. 25 Akasyaağacındanbirbuhursunağıyaptı.Karebiçiminde,boyuveenibirer arşın,yüksekliğiikiarşındı.Boynuzlarıkendindendi.26Üstünü,yanlarını, boynuzlarınısafaltınlakapladı.Çevresinealtınpervazyaptı.27İkiyandaki pervazınaltınaikialtınhalkayaptı.Bunlarsunağıntaşınmasıiçinsırıkların geçmesineyarıyordu.28Sırıklarıakasyaağacındanyaparakaltınlakapladı. 29* Itriyatçıustalığıylakutsalmeshyağıvegüzelkokulusafbuhuryaptı. 38:1Besalelyakmalıksunusunağınıakasyaağacındankarebiçimindeyaptı. Eniveboyubeşerarşın,yüksekliğiüçarşındı.2Dörtüstköşesinekendinden boynuzlaryaparakhepsinitunçlakapladı.3Sunağınbütüntakımlarını–kovaları, kürekleri,çanakları,büyükçatalları,ateşkaplarını–tunçtanyaptı.4Kenarın altındaaşağıdoğrusunağınyarısınakadarağbiçimindetunçbirızgarayaptı. 5 Tunçızgaranındörtköşesinetaşımasırıklarınıgeçirmekiçinbirerhalkadöktü. 6 Sırıklarıakasyaağacındanyaparaktunçlakapladı.7 Sunağıntaşınmasıiçinyan tarafındakihalkalarageçirdi.Sunağıtahtadan,içiboşyaptı. 8 BuluşmaÇadırı'nıngirişbölümündehizmetedenkadınlarınaynalarından tunçayaklıklıtunçbirkazanyaptı. 83 9 Konutabiravluyaptı.Avlunungüneytarafıiçinyüzarşınboyundaözenle dokunmuşinceketenperdeleryaptı.10Perdeleriçintabanlarıtunç,çengellerive çengelçemberlerigümüşyirmidirekyaptı.11Kuzeytarafıiçinyüzarşınboyunda perdeler,yirmidirek,direkleriçinyirmitunçtabanyapıldı.Direklerin çengelleriyleçemberlerigümüştü. 12 Avlununbatıtarafıiçinelliarşınboyundaperde,ondirek,ontabanyapıldı. Direklerinçengelleriyleçemberlerigümüştü.13Doğuyabakantaraftaavlununeni elliarşındı.14Girişinbirtarafındaonbeşarşınboyundaperde,üçdirekveüç taban;15öbürtarafındadaonbeşarşınboyundaperde,üçdirekveüçtabanvardı. 16 Avlununçevresindekibütünperdelerözenledokunmuşinceketendi. 17 Direklerintabanlarıtunç,çengelleriyleçemberlerigümüştü.Başlıklarıda gümüşkaplamaydı.Avlununbütündireklerigümüşçemberlerledonatılmıştı. 18 Avlunungirişindekiperdelacivert,mor,kırmızıiplikle,özenledokunmuş nakışlıinceketendenyapılmıştı.Boyuyirmi,yüksekliğiavlununperdelerigibibeş arşındı.19Tunçtandörtdireğivedörttabanıvardı.Direklerinçengelleri, başlıklarınınkaplamasıveçemberlerigümüştü.20Konutunvekonutuçevreleyen avlununbütünkazıklarıtunçtandı. 21 AntlaşmaLevhaları'nınbulunduğukonutiçinkullanılanmalzeme miktarınıntümüMusa'nınbuyruğuuyarınca,KâhinHarunoğluİtamar'ın yönetimindekiLevililertarafındankaydedildi.22RAB'binMusa'yabuyurduğu bütünişleriYahudaoymağındanHuroğluUrioğluBesalelyaptı.23Dan oymağındanoymacı,yaratıcı,lacivert,mor,kırmızıiplikveinceketenişlemede ustanakışçıAhisamakoğluOholiavdaonayardımetti. 24 Kutsalyerdekibütünişleriçinkullanılanadanmışaltınmiktarıkutsalyerin şekeliyle29talant730şekeldi.25*Topluluğunsayımındaneldeedilengümüş, kutsalyerinşekeliyle100talant1775şekeldi.26*Sayımıyapılanyirmivedaha yukarıyaştaki603550kişidenadambaşınabirbeka,yaniyarımkutsalyerin şekelidüşüyordu.27Kutsalyerveperdetabanlarınındökümüiçin100talant gümüşkullanıldı.Hertabanabirtalantolmaküzere,100tabana100talant gümüşharcandı.28Direklerinçengelleri,başlıklarınkaplanmasıveçemberleri için1775şekelharcandı.29Adanantunç70talant2400şekeldi.30-31Bununla BuluşmaÇadırı'nıngirişbölümündekitabanlar,sunaklaızgarasıvebütün takımları,avluçevresindekivegirişindekitabanlar,bütünkonutkazıklarıylaavlu çevresindekikazıklaryapıldı. AÇIKLAMA:İsrail’inbüyükihanetinerağmenRabyinedeonlarınarasında yaşamayakararverir.BöylecetapınakgöreviniyapacakBuluşmaÇadırınınyapımı başladı.RabdahaönceMusa’yainşaatınbilgileriniaktarmıştı.AncakSinaÇölünde gerekliinşaatmalzemelerinieldeetmekiçinormanyadamağazayoktu.Oyüzden tapınağıinşaetmekiçinRabİsrailhalkındanbağışlaristedi.Böylecekimialtın, kimigümüş,kimiağaçvekumaşgetirdi.İsrailtoplumuöylegönüldenveriyorduki 84 kısabirsüreiçindedurdemelerigerekiyorduçünküfazlamalzemetoplanmıştı. SonraRab’bindahaönceinşaatısürdürmekiçinseçtiğiveRuhuyladonattığı BesalelveOholiavişebaşladılar.Rab’binkutsalkonutunuyaparkenönce çerçeveleriakasyaağacındanyaptılar.Sonragüzelkumaştan10büyükperdedikip etrafaastılar.Hepsialtınkopçalarlabirbirinebağlandı.Sonhepsininüzerinekeçi derisindekalınbirörtüyapıldı.Böylecesonderecesağlamamaaynızamanda tanışabilirbirçadıryükseldi.Dışarıdangörüşüçokihtişamlıolmayabilirdiamaiçi altındanparlıyordu.Uzunmorvelacivertperdelerinaltkısımlarındamelekvenar resimlerinakşedilmişti.Dahasonrakullanılanmalzemelerinölçümüdeverilir. Yaklaşık880kgaltın,3.2tongümüşve2.1tontunçkullanılmıştı. Sonratapınağıneşyalarınageliyoruz.HerbirininşeklişemasıveebadıTanrı tarafındanbelirlenmişti.KutsaleşyalararasındaenönemlisiTanrı’nıntahtını temsiledenveçadırınenkutsalbölümündesaklıbulunanAntlaşmaSandığıydı. Biröncekibölümündeüçönemlieşyadahabulunuyordu:BuhurSunağı,Kandillik veEkmekMasası.Sonradışadoğrugiderkenbüyükbiryıkanmakazanıvesonra kocayakmalıksunusunağıvardı.Aslındatapınağıngenelşekliveherbireşyasının konumuönemlibiranlamtaşıyordu.SembolikolarakTanrı’yayaklaşmanınyolunu tarifeder.BuluşmaÇadırınatekbirkapıdangirilirdi,aynışekildeİncil’deTanrı’ya tekbirkapıolanİsaMesih’tengidildiğiniokuyoruz(Yuhanna10:9,14:6).Tapınağa girenhemenbüyükkurbansunağıylakarşılaşırdı.Benzerşekildeİncilkan dökmeksizinTanrı’yayaklaşmanınimkansızolduğunuvurgular(İbraniler9:22). Ardındanyıkanmakazanıvardı,nitekimTanrı’yayaklaşanimanlıMesih’einanarak günahıncezasındankurtulduysadaperiyodikolarakgünlükgünahlarından arınmayaihtiyacıvar(Yuhanna13:8-11,1.Yuhanna1:9).Sonraçadırıniçinegirince kandillik,ekmekmasasıvebuhursunağıvar.Bunlarimanlınınruhsalhayatını temsileder.Kandillikimanlınınpaktanıklığı,ekmekgıdasıolanTanrı’nınSözüve buhurdevamlıolarakRab’beyükselendualarınısembolizeeder.Sonolarakeniç bölümdebirtekbaşkahininancakyıldabirkereyaklaşabildiğiAntlaşmaSandığı vardı.Nevarkiİsa’nınkanısayesindeherMesihinanlısıTanrı’nınhuzurunakadar giripTanrı’ylamükemmelbirilişkiyaşayabilir(İbraniler10:19-22).TabiİsaMesih gelmedenöncebuluşmaçadırınınşemasıTanrı’yagidenyolunsonderecezorve neredeyseimkansızolduğunugösteriyordu.HamdolsunkiMesihkendibedeninde kutsalbirkurbansunarakkendisineinananherkeseTanrı’yagidenyoluardına kadaraçtırmayabaşardı(İbraniler9:6-14). 85 İŞİNSONU 1 Kutsalyerdehizmetiçinlacivert,mor,kırmızıipliktenözenledokunmuş giysileryaptılar.AyrıcaRAB'binMusa'yabuyurduğugibiHarun'akutsalgiysiler 86 yapıldı. 2 Efodualtınsırmaylalacivert,mor,kırmızıiplikle,özenledokunmuşince ketendenyaptılar.3Altınıincetabakalarhalindedövüplacivert,mor,kırmızıiplik veinceketenarasınaustacaişlemekiçinteltelkestiler.4Efodunikiköşesine tutturulmuşomuzluklaryaparakbirleştirdiler.5Efodunüzerindekiustaca dokunmuşşeritefodunbirparçasıgibialtınsırmaylalacivert,mor,kırmızıiplikle, özenledokunmuşinceketendendi;tıpkıRAB'binMusa'yabuyurduğugibiydi. 6 Altınyuvalariçinekakılmış,üzerineİsrailoğulları'nınadlarımühürgibi oyulmuşoniksiişleyip7İsrailliler'inanılmasıiçinefodunomuzluklarınataktılar. TıpkıRAB'binMusa'yabuyurduğugibiyaptılar. 8 Efodgibialtınsırmaylalacivert,mor,kırmızıiplikle,özenledokunmuşince ketendenustaişibirgöğüslükyaptılar.9Dörtköşe,eniveboyubirerkarıştıj,ikiye katlanmıştı.10Üzerinedörtsırataşyuvasıkaktılar.Birincisıradayakut,topaz, zümrüt;11ikincisıradafiruze,laciverttaşı,aytaşı;12üçüncüsıradagökyakut,agat, ametist;13dördüncüsıradasarıyakut,oniks,yeşimvardı.Taşlaraltınyuvalara kakılmıştı.14Onikitaşvardı.Üzerlerinemühüroyargibiİsrailoğulları'nınadları birbiroyulmuştu.Butaşlarİsrail'inonikioymağınısimgeliyordu. 15 Göğüslükiçinsafaltındanörmezincirleryaptılar.16 İkişertanealtınyuvave halkayaptılar.Göğüslüğünüstikiköşesinebirerhalkakoydular.17İkiörmealtın zincirigöğüslüğünköşelerindekihalkalarataktılar.18Zincirlerinötekiikiucunu ikiyuvanınüzerindengeçirerekefodunöntarafına,omuzluklarınüzerine bağladılar.19İkialtınhalkayaparakgöğüslüğünaltikiköşesine,efodabitişikiç kenarınataktılar.20İkialtınhalkadahayaparakefodunönündekiomuzluklara alttan,dikişeyakın,ustacadokunmuşşeridinyukarısınataktılar.21Göğüslüğün halkalarıylaefodunhalkalarınılacivertkordonlabirbirinebağladılar.Öyleki, göğüslükefodunustacadokunmuşşeridininyukarısındakalsınveefoddan ayrılmasın.TıpkıRAB'binMusa'yabuyurduğugibiyaptılar. 22 Efodunaltınagiyilenkaftanıustacadokunmuşsaltlacivertipliktenyaptılar. 23 Ortasındabaşgeçecekkadarbirboşlukbıraktılar.Yırtılmamasıiçinboşluğun kenarlarınıyakagibidokuyarakçevirdiler.24Kaftanınkenarınılacivert,mor, kırmızıiplikle,özenledokunmuşinceketendennarmotifleriylebezediler.25-26Saf altındançıngıraklaryaptılarvehizmetiçinkullanılankaftanıneteğininucundaki narlarınarasına,birçıngırakbirnar,birçıngırakbirnarolmaküzereçepeçevre koydular.TıpkıRAB'binMusa'yabuyurduğugibiyaptılar. 27-29 Harun'laoğullarıiçininceketendenustacadokunmuşmintanlar, sarıklar,süslübaşlıklar,inceketendonlar,lacivert,mor,kırmızıiplikle,özenle dokunmuşinceketendennakışlıkuşakyaptılar;tıpkıRAB'binMusa'ya buyurduğugibi. 87 30 Kutsaltacınlevhasınısafaltındanyaparaküzerinemühüroyargibi‘RAB'be adanmıştır’sözünüyazdılar.31Üstünebağlanmaküzeresarığalacivertbirkordon taktılar;tıpkıRAB'binMusa'yabuyurduğugibi. 32 Böylecekonutun,yaniBuluşmaÇadırı'nınbütünişleritamamlandı. İsraillilerherşeyitıpkıRAB'binMusa'yabuyurduğugibiyaptılar.33-41Konutu, çadırlabütüntakımlarını,kopçalarını,çerçevelerini,kirişlerini,direklerini, tabanlarını;kırmızıboyalıkoçderisindenörtüyü,deriörtüyü,bölmeperdesini; LevhaSandığı'ylasırıklarını,BağışlanmaKapağı'nı;masaylatakımlarını, Tanrı'nınhuzurunakonanekmekleri;safaltınkandilliği,üstünedizilecek kandillerletakımlarını,kandiliçinzeytinyağını;altınsunağı,meshyağını,güzel kokulubuhuru,çadırıngirişbölümününperdesini;tunçsunaklaızgarasını, sırıklarını,bütüntakımlarını,kazanı,kazanayaklığını;avlununperdelerini, direklerini,direktabanlarını,avlugirişininperdesini,iplerini,kazıklarını, konutta,yaniBuluşmaÇadırı'ndakihizmetiçingereklibütünaletleri;kutsal yerdekihizmetiçindokunmuşgiysileri,KâhinHarun'unkutsalgiysilerini, oğullarınınkâhingiysileriniMusa'yagösterdiler.42HerşeyitıpkıRAB'bin Musa'yabuyurduğugibiyaptılar.43Musabaktı,bütünişlerinRAB'binbuyurduğu gibiyapılmışolduğunugörünceonlarıkutsadı. 40:1RABMusa'yaşöylededi:2“Konutu,yaniBuluşmaÇadırı'nıbirinciayın ilkgünükur.3LevhaSandığı'nıorayagetiripperdeylegizle.4Masayıiçerigetir, gerekenherşeyiüzerinediz.Kandilliğigetiripkandilleriniyak.5Altınbuhur sunağınıLevhaSandığı'nınönünekoy,konutungirişbölümüneperdesinitak. 6 Yakmalıksunusunağınıkonutun–BuluşmaÇadırı'nın–girişbölümünekoy. 7 Kazanıçadırlasunakarasınakoyupiçinesudoldur.8 Çadırınçevresiniavluyla kapat,avlunungirişineperdesinias. 9 “Sonrameshyağıylakonutuveiçindekibütüneşyalarımeshederekkutsalkıl. Böylecekonutlatakımlarıkutsalolacak.10Yakmalıksunusunağıylatakımlarını meshet,sunağıkutsalkıl.Sunakçokkutsalolacak.11Kazanvekazanayaklığını meshederekkutsalkıl. 12 “Harun'laoğullarınıBuluşmaÇadırı'nıngirişbölümünegetiripyıka. 13 Harun'akutsalgiysilerigiydir,banakâhinliketmesiiçinonumeshederekkutsal kıl.14Oğullarınıgetiripmintanlarıgiydir.15Banakâhinliketmeleriiçinbabaları gibionlarıdameshet.Bumeshonlarınkuşaklarboyusüreklikâhinolmalarını sağlayacak.” 16 MusaherşeyiRAB'binkendisinebuyurduğugibiyaptı.17 Böyleceikinciyılın birinciayınınbirincigünükonutkuruldu.18Musakonutukurdu,tabanlarını koydu,çerçeveleriniyerleştirdi,kirişlerinitaktı,direklerinidikti.19Çadırıtıpkı RAB'binkendisinebuyurduğugibikonutunüzerinegerdi,çadırörtüsünüüzerine örttü.20AntlaşmaLevhaları'nısandığakoydu,sandıksırıklarınıtaktı,Bağışlanma 88 Kapağı'nısandığınüzerineyerleştirdi.21RAB'binkendisinebuyurduğugibiLevha Sandığı'nıkonutagetirdi,bölmeperdesiniasaraksandığıgizledi. 22 MasayıBuluşmaÇadırı'na,konutunkuzeyine,perdenindışınakoydu. 23 RAB'binhuzurunda,RAB'binkendisinebuyurduğugibiüzerineekmekleridizdi. 24 KandilliğiBuluşmaÇadırı'na,masanınkarşısına,konutungüneyinekoydu. 25 RAB'binkendisinebuyurduğugibi,RAB'binhuzurundakandilleriyaktı.26 Altın sunağıBuluşmaÇadırı'na,perdeninönünekoydu.27RAB'binkendisine buyurduğugibiüzerindegüzelkokulubuhuryaktı.28Konutungirişbölümünün perdesinitaktı.29RAB'binkendisinebuyurduğugibiyakmalıksunusunağını BuluşmaÇadırı'nıngirişbölümünekoydu,üzerindeyakmalıksunuvetahıl sunususundu.30KazanıBuluşmaÇadırıilesunakarasınakoydu,yıkanmakiçin içinesudoldurdu.31Musa,HarunveHarun'unoğullarıellerini,ayaklarınıorada yıkadılar.32NezamanBuluşmaÇadırı'nagiripsunağayaklaşsalarRAB'bin Musa'yabuyurduğugibioradayıkandılar.33Musakonutlasunağıavluylaçevirdi. Avlunungirişineperdeyiasarakişitamamladı. 34* OzamanbulutBuluşmaÇadırı'nıkapladıveRAB'bingörkemikonutu doldurdu.35MusaBuluşmaÇadırı'nagiremedi;çünkübulutheryerikaplamış, RAB'bingörkemikonutudoldurmuştu.36*İsraillilerancakbulutkonutun üzerindenkalkıncagöçerlerdi.37Bulutdurdukçayerlerindenayrılmaz,kalkacağı günübeklerlerdi.38Böylecebütünyolculuklarındakonutunüzerindegündüzün RAB'binbulutu,gecedeateşİsrailliler'eyolgösterdi. AÇIKLAMA:BaştanberiTanrı’nınamacıKendiniİsrailhalkınatanıtmakve onlarınarasındaolmaktı.HalkınisyanınarağmenRabonlarlabirlikteolacağına sözverdivearalarındayaşamakiçinkutsalkonutununtamamlanmasınısağladı. Bubölümdekutsaltapınaktagörevyapacakbaşkâhinilediğerkahinlerin kıyafetleriyleilgilisonhazırlıklarsürüyor.Giyimlerineverilenitinayapılacak hizmetinönemimivekutsallığınıgösteriyordu.Aynızamandahalkıtemsilederek Yahve’ninönündedurduklarınıvurguluyordu.Dikkatedersekbirçokkez‘herşeyi tıpkıRab’binMusa’yabuyurduğugibiyaptılar’der.Bunedenönemli?Çünkü İncil’inİbranilerbölümünegörebutapınakgöklerdeTanrı’nınhuzurundaduran orijinalbirtapınağınkopyasıydı(8:5).AynızamandabuluşmaçadırıTanrı’nın kurtuluşplanınıyansıtmaküzeretasarlanmıştı.Geçenbölümdegördüğümüzgibi çadırıneşyalarıvekonumlarıinsanınTanrı’ylaolanilişkisinitarifetmekiçinözenle ayarlanmıştı. 89 Aynızamandaçadırdayapılanhizmetveoradagörevyapanbaşkâhinözellikle İsaMesih’inhayatınıvehizmetinitemsileder(İbraniler8:1-2).VaftizciYahyailk İsa’ylakarşılaştığızamanO’nuparmaklagöstererek‘İştedünyanıngünahını ortadankaldıranTanrıKuzusu’diyehaykırdı(Yuhanna1:29).Çadırdakurbankanı olmadanTanrı’yayaklaşmanınimkansızolduğunugördük.AmaKutsalKitap’ınbir çokyerindeİsaMesih’ingünahlarımızakarşılıkkurbanedildiğiniokuyoruz(Yeşaya 53,1.Petrus1:18-20).YanioradakesilenkurbanlarbiraçıdanMesih’insunduğu sonbüyükkurbanınyolunuhazırladı(İbraniler10:1-18).Tapınağındiğereşyaları daMesih’ianımsar:YıkanmaKazanı,Mesih’inkanıylagünahtannasılarındığımızı hatırlatır(Titus3:4-6).EkmekMasası,Mesih’in‘YaşamEkmeğiBen’im’diyen sözlerinianımsatır(Yuhanna6:48).Kandillik,İsa’nın‘DünyanınIşığıBen’im’diyen sözleriniaklagetirir(Yuhanna8:12).BuhurSunağı,Mesih’inöğrencileriiçin sunduğuvehalasunmaktaolduğudualarıanımsatır(Yuhanna17).Üstelikkutsal tapınaktahizmetedenbaşkâhinMesih’inTanrı’nınhuzurundayaptığıaracılık hizmetinihatırlatır(Romalılar8:34).İsrail’inbaşkâhinikusurlubirinsanolarak hemkendigünahıiçinhemdehalkıiçinyıldanyılaTanrı’nınönüneçıkıparacılık ederdi.MesihisekendikusursuzkanınıTanrı’yasunarakkurbanların gereksiniminesonverdi(İbraniler7:26-28).Yanitapınağınbütünhizmetiasırlar öncedenMesih’inkimliğinivehizmetinimükemmelbirşekilderesmedip müjdeliyordu.BuradakutsalçadırlailgiliyazılantalimatlardanTanrı’ya yaklaşmanınnekadarhassasvezorolduğunugörüyoruz.HamdolsunkiMesih’in 90 büyükkefaretisayesindeartıkkendisineimanedenherkesözgürceTanrı’nın huzurunaçıkabilir. Tapınağınbütüneşyalarıhazırlandığındayılınilkgünündehepsibirkerede kuruldu.MusadaRab’bintalimatıuyarıncabütüneşyalarıkutsalmeshyağıyla kutsadı.Aynıgünbütünişlertamamlandığında,Yahve’ninhuzurunutemsileden vebaştanberiİsrailtopluluğunaöncülükedenateşlibulutbirdenkutsalçadırı doldurdu.BuşekildeTanrıyaptıklarınıonayladıvekutsadı.Nevarkigeçen bölümlerdeokuduğumuzgibiTanrı’nınİsrailhalkıylayaşadığısarsıntılıilişkine yazıkkiilerleyençağlardahiçiyileşmedi.YahudilerTanrı’nınkutsalyasasını maalesefeksiksiztutamadılarvekutsaltapınağınıdakerelercekirlettiler.Rab’bin defalarcagösterdiğibüyüklütfarağmenİsrailulusuhepyoldansaptı.AmaRab vaadindenhiçvazgeçmediveYahudilerinbütünitaatsizliklerinerağmeneninde sonundabeklenenbüyükMesih’igöndererektümuluslariçinöngördüğü kurtuluşusağladı.İsrail,İsaMesih’inyolunuhazırlayarakhertürlüTanrı’nın amacınahizmetetti,oyüzdenonlarıhorgörmemeliyiz(Yuhanna4:22).Aynı zamandaYahudilerçoğunluklaİsa’yıMesiholarakreddettilerdiyeTanrıonlarla işinesonvermişdeğildir.Pavlus’unRomalılar11’deanlattığıgibiTanrıamacından dönmez,vaatlerindendevazgeçmez.İsrail’inatalarıylabaşlattığıişibirgün Yahudileritövbeyegetirerektamamlayacaktır.OgünİsaMesihyeryüzündegeri dönüpYeruşalim’detahtınıkurarakbaştanvaatedilenbarışkrallığınıkuracaktır (Yeşaya11).OgünİsaMesihbubölümlerdeokuduğumuzTanrı’nınkusursuz yasasınıyenileyecekvetümuluslarıadaletleyönetecektir.Ogünküçükbirçadır değil,koskocabirtapınakdayapılacak(Hezekiel40-48).Yıldanyılabütünuluslar oradatoplanıpTanrı’yıyüceltecektir(Zekeriya14:16).İşteozamanRab’binİsrail aracılığıylatümuluslariçintasarladığıbüyüktasarıhedefineulaşmışolacakçünkü İbrahim’insoyunihayettümuluslariçinbereketkaynağıolacaktır. KAYNAKÇA TÜRKÇE: 1. 2. J.A.Motyer,Mısır’danÇıkış,HaberciYayıncılık,2013 WilliamMacDonald,KutsalKitapYorumu:EskiAntlaşmaSerisi, Cilt1,YeniYaşamYayınları,2002. İNGİLİZCE: 1. ThomasConstableOnlineCommentary: http://www.soniclight.com/constable/notes/pdf/exodus.pdf 91 BuKitapbeğendinizmi? Dahafazlaücretsize-KitaplarHristiyanKitaplar.com'danindirebilirsiniz. CanNuroğluyazarolarakbeğendinizmi?Yazarıntümkitaplarşuradan indirebilirsiniz. Türkiye'deKiliseAdresleri 92