tc sağlık bakanlığı türkiye kamu hastaneleri kurumu aydın ili kamu
Transkript
tc sağlık bakanlığı türkiye kamu hastaneleri kurumu aydın ili kamu
NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 1 / 68 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU AYDIN İLİ KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ HAZIRLAYANLAR Biyokimya Uzmanı Biyokimya Uzmanı Dr.Emin Savaş KILAVUZ Dr.Nilüfer GENÇ ŞİMŞEK NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 2 / 68 İçindekiler 1.GİRİŞ 2.LABORATUVAR İŞLEYİŞİ .................................................................................................................................. 6 2.1. Test Girişleri ............................................................................................................................................... 6 2.2. Numunelerin Alınması ve Laboratuvara Transferi ....................................................................................... 6 2.3. Numunelerin laboratuvara kabulü, ayrıştırılması, saklanması ....................................................................... 7 2.3.1 Laboratuvara Gelen Numunelerin Kabulü, Testlerin Yapılması Ve Sonuçların Dağıtılması ........................ 7 2.3.2 Kanın Laboratuvarda Saklanması .............................................................................................................. 7 2.4. Kalite Kontrol Çalışmalarının Yapılması ve Analiz ..................................................................................... 7 2.5. Sonuç gönderme (Raporlama) ..................................................................................................................... 8 2.6. Laboratuvar testleri sonuç teslim süreleri ..................................................................................................... 8 3. ANALİZ SONUCUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER .................................................................................................. 9 4. REFERANS ARALIĞI ...................................................................................................................................... 11 Kan Örneklerinin Korunması ........................................................................................................................... 13 7. ÖN HAZIRLIK GEREKTİREN TESTLER ............................................................................................................. 13 24 Saatlik İdrar Toplanması ............................................................................................................................. 13 VMA, HIAA ve katekolaminler için vanilyasız diyet ( 4 günlük)...................................................................... 14 OGTT UYGULAMASI ................................................................................................................................... 14 8. PANİK DEĞERLER......................................................................................................................................... 14 9.LABORATUVAR NUMUNE RED KRİTERLERİ ................................................................................................... 15 BİYOKİMYA LABORATUVARINDA BULUNAN CİHAZLAR .................................................................................... 18 ACİL LABORATUVARINDA BULUNAN CİHAZLAR ve KART TESTLER............................................... 18 BİYOKİMYA TESTLERİ ( BİYOKİMYA LABORATUVARI) ....................................................................................... 19 GLUKOZ ( Mindray):...................................................................................................................................... 19 SİNONİM: Açlık Kan Şekeri(AKŞ) ................................................................................................................. 19 GLUKO-HEMOGLOBİN (MİNDRAY): ......................................................................................................... 20 ÜRE (MİNDRAY):.......................................................................................................................................... 22 BUN ( KAN ÜRE AZOTU) ............................................................................................................................. 22 KREATİNİN (MİNDRAY): ............................................................................................................................ 22 KREATİNİN KLİRENSİ: ................................................................................................................................ 22 ÜRİK ASİT (MİNDRAY): .............................................................................................................................. 23 KOLESTEROL(TOTAL) (MİNDRAY): ......................................................................................................... 23 TRİGLİSERİT (MİNDRAY): .......................................................................................................................... 23 VLDL-KOLESTEROL: ................................................................................................................................... 24 HDL-KOLESTEROL (MİNDRAY): ............................................................................................................... 24 LDL-KOLESTEROL:...................................................................................................................................... 24 NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 3 / 68 TOTAL PROTEİN(MİNDRAY):..................................................................................................................... 25 ALBUMİN (MİNDRAY): ............................................................................................................................... 25 MİKROALBUMİN (DİALAB): ...................................................................................................................... 26 TOTAL BİLİRUBİN VE DİREKT BİLİRUBİN VE İNDİREKT BİLİRUBİN (MİNDRAY): .......................... 26 ASPARTAT AMİNOTRANSFERAZ( MİNDRAY): ....................................................................................... 26 ALANİN AMİNOTRANSFERAZ (MİNDRAY): ............................................................................................ 27 ALKALEN FOSFATAZ (MİNDRAY): ........................................................................................................... 27 LAKTAT DEHİDROGENAZ (MİNDRAY): ................................................................................................... 28 GAMA GLUTAMİL TRANSFERAZ (MİNDRAY): ....................................................................................... 28 KREATİNİN KİNAZ (MİNDRAY):................................................................................................................ 28 KALSİYUM (MİNDRAY): ............................................................................................................................. 29 KALSİYUM (idrar): ........................................................................................................................................ 29 İNORGANİK FOSFOR (MİNDRAY): ............................................................................................................ 29 İNORGANİK FOSFOR (idrar): ....................................................................................................................... 30 MAGNEZYUM (MİNDRAY): ........................................................................................................................ 30 MAGNEYUM (İdrar): .................................................................................................................................... 30 SODYUM (MİNDRAY):................................................................................................................................. 30 SODYUM(İdrar): ............................................................................................................................................ 31 POTASYUM (MİNDRAY): ............................................................................................................................ 31 POTASYUM(İdrar): ........................................................................................................................................ 31 KLOR (MİNDRAY): ....................................................................................................................................... 32 KLOR(İdrar):................................................................................................................................................... 32 LİTYUM (DİALAB): ...................................................................................................................................... 32 AMİLAZ (MİNDRAY): .................................................................................................................................. 32 DEMİR (MİNDRAY): ..................................................................................................................................... 33 DEMİR BAĞLAMA KAPASİTESİ (DİALAB):.............................................................................................. 33 PSEUDOKOLİN ESTERAZ (DİALAB):......................................................................................................... 34 VALPROİK ASİT (DİALAB): ........................................................................................................................ 34 KARBAMAZEPİN (DİALAB):....................................................................................................................... 35 BİKARBONAT (MİNDRAY): ........................................................................................................................ 35 ANTİ STREPTOLİZİN-O (DİALAB): ............................................................................................................ 35 C REAKTİF PROTEİN (DİALAB): ................................................................................................................ 36 RHOMATOİD FAKTÖR (DİALAB): ............................................................................................................. 36 BİYOKİMYA TESTLERİ (ACİL LABORATUVARI)................................................................................... 36 GLUKOZ (Beckmann coulter): ........................................................................................................................ 36 ÜRE (Beckmann coulter): ................................................................................................................................ 37 NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 4 / 68 BUN ( KAN ÜRE AZOTU) ............................................................................................................................. 37 KREATİNİN (Beckmann coulter): ................................................................................................................... 37 TOTAL PROTEİN(Beckmann coulter): ........................................................................................................... 37 ALBUMİN (Beckmann coulter): ...................................................................................................................... 38 TOTAL BİLİRUBİN VE DİREKT BİLİRUBİN VE İNDİREKT BİLİRUBİN (MİNDRAY): .......................... 38 ASPARTAT AMİNOTRANSFERAZ( DİALAB): ........................................................................................... 38 ALANİN AMİNOTRANSFERAZ (DİALAB): ................................................................................................ 39 LAKTAT DEHİDROGENAZ (Beckmann coulter): ......................................................................................... 39 GAMA GLUTAMİL TRANSFERAZ (Beckmann coulter): ............................................................................. 40 POTASYUM (Beckmann coulter):................................................................................................................... 41 KLOR (Beckmann coulter): ............................................................................................................................. 42 AMİLAZ (DİALAB): ...................................................................................................................................... 42 PSEUDOKOLİN ESTERAZ (DİALAB):......................................................................................................... 42 ETANOL (BECKMANN COULTER): ............................................................................................................ 43 HIZLI KARDİYAK MARKERLAR ............................................................................................................... 43 TAM İDRAR TAHLİLİ.................................................................................................................................. 44 PLANO TESTİ (GEBELİK TESTİ)................................................................................................................. 44 İDRARDA UYUŞTURUCU İLAÇLAR KART TEST..................................................................................... 45 HORMON TESTLERİ ................................................................................................................................... 45 TİROİD SİTUMULAN HORMAN (TSH) ....................................................................................................... 45 SERBEST TİROKSİN (SERBEST T4)............................................................................................................. 45 SERBEST TRİİODOTRONİN (SERRBEST T3).............................................................................................. 46 ANTİ TİROGLOBİLİN ANTİKORU (ANTİ-TGO) ........................................................................................ 46 ANTİ TİROİD PEROXİDAZ (ANTİ-TPO) ..................................................................................................... 47 PARATİROİD HORMON (PTH) .................................................................................................................... 47 FERRİTİN ....................................................................................................................................................... 47 FOLAT ............................................................................................................................................................ 48 B12 VİTAMİNİ ............................................................................................................................................... 48 FOLLİKUL SİTUMULAN HORMON (FSH) ................................................................................................. 48 LUTEİN YAPICI HORMON........................................................................................................................... 49 ÖSTRODİOL (E2) ........................................................................................................................................... 49 PROGESTERON............................................................................................................................................. 50 TOTAL-hCG (Kantitatif) ................................................................................................................................. 51 TOTAL PROSTAT SPESİFİK ANTİJEN (TPSA) ........................................................................................... 51 FREE (SERBEST) PROSTAT SPESİFİK ANTİJEN (fPSA) ........................................................................... 52 CA-125 ............................................................................................................................................................ 52 NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 5 / 68 CEA ................................................................................................................................................................ 52 CA 15-3 ........................................................................................................................................................... 53 CA 19-9 ........................................................................................................................................................... 53 ALFA-FETOPROTEİN ................................................................................................................................. p53 TOTAL TESTOSTERON ................................................................................................................................ 54 TAM KAN SAYIMI ( HEMOGRAM)............................................................................................................. 55 C-RBC ve İLE İLGİLİ PARAMETRELER TÜRETME: ................................................................................. 56 D-RETİKÜLOSİT İLE İLGİLİ PARAMETRE ................................................................................................ 57 PERİFERİK YAYMA(lökosit formulasyonu): ................................................................................................. 58 KOAGÜLASYON TESTLERİ (Amax 200 Amelung) .................................................................................... 58 Test Adı : Protrombin Zamanı (PT) .................................................................................................................. 58 Test Adı : Aktive Parsiyel Tromboplastin Zamanı (aPTT) ................................................................................ 59 Test adı: Fibrinojen .......................................................................................................................................... 60 Test Adı: PIHTI RETRAKSİYONU: ............................................................................................................... 60 KAN GAZI CİHAZI İLE ÖLÇÜMLER .......................................................................................................... 60 KAN GAZI PARAMETRELERİNİN ANLAMI .............................................................................................. 62 SONUCU ETKİLEYEN FAKTÖRLER........................................................................................................... 66 DIŞ TESTLER VE ÇALIŞILMASI İLE İLGİLİ PROSEDÜR .......................................................................................... 67 NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 6 / 68 1.GİRİŞ Hastanelerde laboratuvar organizasyonları tüm biyolojik örneklerin klinik biyokimya başta olmak üzere laboratuvar testlerinin yapılmasını ve raporlandırılmasını sağlayan birimlerdir. Laboratuvar raporları klinisyenlere hastalıkların tanı, takip ve tedavisinde son derece önemli bilgiler vermektedir. Günümüzde laboratuvar çalışmalarında hedef, test isteklerinin yapılmasından sonuçların ilgili yerlere ulaşmasına kadar geçen süreyi kısaltmaktır. Bu sürenin önemli bir bölümü (%55-60) preanalitik evredir. Laboratuvar informasyon sistemi (LİS) ve Hastane Otomasyon Sistemlerinin (HOS) geliştirilmesiyle bu süreler ideal zamanlara yaklaşmıştır. Laboratuvarımızda laboratuvar yazılım programı (LİS) kullanılmaktadır. Laboratuvarımızda Sağlık Bakanlığı Hizmet Kalite Standartları Rehberidoğrultusunda Hastanemiz laboratuvar şartlarına uygun bir işleyiş rehberi hazırladık. Hastanelerde laboratuvar hizmetlerinde yaşanan sorunların önemli bir kısmı laboratuvar işleyişinin diğer birimler tarafından yeterince bilinmemesi ve iletişim eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Test sonuçlarının eksik çıkması, kaybolması, test öncesi uyulması gereken kurallara uyulmaması, yanlış örnek kabı seçimi, yetersiz örnek alınması, yanlış test gününde hastaneye gelinmesi, eksik test girişi yapılması vb. en çok karşılaşılan sorunlardır. Hem bu tür sorunları azaltabilmek hem de laboratuvar işleyişini başta klinisyenler olmak üzere diğer hastane çalışanları ile paylaşabilmek amacıyla bu rehber hazırlanmıştır. Bu rehberde Nazilli Devlet Hastanesi laboratuvarı’nın işleyişi, test profili, tetkik girişinden sonuçların gönderilmesine kadar olan süreç (LİS/HOS), laboratuvarın analitik kalite çalışmaları, testlerin çalışma yöntemleri, çalışılma zamanları, normal değerleri, varsa panik değerleri ve kısaca testlerin klinik yararları hakkında bilgilere yer verildi. 2.LABORATUVAR İŞLEYİŞİ 2.1. Test Girişleri Test girişleri için hastane otomasyon sisteminde (HOS) hasta sayfasında yer alan tetkik menüsü seçilerek tetkik giriş sayfası açılır. Burada hangi testler istenmişse adı, kısaltması veya kodu girilerek istek yapılabilir. Tüm testler açılarak tek tek işaretleme de yapılabilir. Test seçimi tamamlandıktan sonra hastalar poliklinikten laboratuvar kayıt ve kan alma birimine yönlendirilir. Test onayları biyokimya ve acil laboratuvarları kayıt birimlerinde yapılır. Acil birimde ve servislerde test girişleri için aynı işlemler yapılır ve hastalardan alınan test materyalleri pnömatik sistemle laboratuvarlara gönderilir. Tetkik girişleri onaylandıktan sonra test eklenmemelidir. Çünkü onay sonrası işaretlenen testler Laboratuvar İnformasyon Sistemi (LİS) tarafından görülmeyecektir. Onay sonrası her yeni test isteği için yeni bir HOS girişi ve LİS kaydı yapılması gerekir. 2.2. Numunelerin Alınması ve Laboratuvara Transferi Poliklinikten yapılan test isteklerinin LİS’ e kaydı yapıldıktan sonra, kayıt/kan alma biriminde kan örnekleri alınır. İdrar ve gaita testleri için hastalara barkod yapıştırılmış idrar ve gaita kabı verilip tuvalete yönlendirilir, daha sonra hastalar örneklerini ilgili laboratuvar biriminde numune alanına getirirler. Kan örneği için testlere göre uygun örnek tüpü seçimi yapılır, seçilen tüplere barkod yapıştırılır ve kan alma işlemi gerçekleştirilir. Kan alma işlemi yapılan hastalara sonuç teslim süreleri ile ilgili bilgi verilir. Çocuklardan idrar ve gaita örneği için örnek kapları aileye verilip örnek toplanması hakkında bilgi verilir. Ve topladıkları örnekleri ilgili laboratuvar birimine getirmeleri söylenir. Servisler ve Acil’ de hastaların örnekleri kendi birimlerinde alınır. Test istekleri HOS’ girildikten sonra testlere göre örnek tüpü seçimi yapılır, örnek tüplerine barkod yapıştırılır. Damar yolu açık hastalarda kan alma için hastanın diğer kolu kullanılır. Kan işlemi hemşireler tarafından gerçekleştirilir. Alınan örnekler bekletilmeden personelle ilgili laboratuvar birimine gönderilir. Kan alma biriminde toplanan örnekler personelle ilgili laboratuvara transfer edilir. Hem kan alma biriminde hem de acil ve servislerde biyolojik numune alma ve numunelerin transferi işlemleri; numune alma ve transferi talimatı, numune kabul ve red kriterleri talimatı doğrultusunda gerçekleştirilmelidir. Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 7 / 68 2.3. Numunelerin laboratuvara kabulü, ayrıştırılması, saklanması Sarı Kapaklı Biyokimya, ilaç düzeyi, etil alkol, ASO, CRP, RF, Hormon, Kardiyak İdrar Kabı(TİT, Uyuşturucu madde) Örnekler laboratuvara gelince, LİS’ den yapılan test isteklerine bakılarak örnek kabının uygunluğu, örnek miktarı, pıhtılaşma, kontaminasyonu, vb. kontrolü yapılır. Kabül edilen örneklerden serum veya plazmada çalışılacak testler için olanlar santrifüj edilir. Santrifüj süresi ve hızı testlere göre değişiklik gösterebilir. Genel olarak biyokimyasal analizler, hormon analizleri için serum, koagülasyon testleri için plazma eldesinde santrifüjü 4000 rpm 10 dakika çevirmek yeterlidir. Hastadan tekrar kan alınması için kan alma birimi, acil veya servisler bilgilendirilir. Ayrıca LİS ortamında hasta sonuç sayfasına numune red sebebi belirtilir. 2.3.1 Laboratuvara Gelen Numunelerin Kabulü, Testlerin Yapılması Ve Sonuçların Dağıtılması a. Tüpler teknisyenler tarafından bölümlere ayrılır (Eliza, hormon, biyokimya, hemogram, koagülasyon, sedimantasyon v.b.tüpleri). b. Serumdan çalışılacak test tüpleri santrifüje tabi tutulur. c. Santrifüj edilen tüpler barkod okuyucunun okuyabileceği şekilde ilgili makinelerin raklarına yerleştirilir. Barkod okunduktan sonra LBS ile Makine arasında hasta bilgileri eşleştirmesi yapılır. İlgili testler makinelerde çalışmaya başlanır. d. Testlerin çalışması laboratuvar teknisyeni tarafından devamlı kontrol edilir. e. Testlerin sonuçları çıktıktan sonra kabul edilebilir sonuçlar LBS’de onaylanır. Kabul edilmeyen testler tekrar çalışılır. f. Kabul edilen tüm test sonuçları LBS ye girilerek onaylanır ve sonuç onaydan hastalar/hasta yakınları veya kat görevlileri tarafından Laboratuvar Sonuç Alma bölümünden raporları alırlar. 2.3.2 Kanın Laboratuvarda Saklanması a. Çalışılan numuneler uygun sıcaklıklarda soğuk hava deposu veya oda sıcaklığında 24 saat boyunca muhafaza edilir. b. Daha sonra çalışılacak veya dış laboratuvara gönderilecek kanlar buzdolabında uygun sürelerle saklanır. 2.4. Kalite Kontrol Çalışmalarının Yapılması ve Analiz Cihazları kullanarak yapılan analizlerden önce cihazların kontrolü ve “internal kalite kontrol” çalışmaları gerçekleştirilir. Sonuçlar kabul edilebilir değerlerde ise hasta örnekleri çalışılmaya başlanır. Sonuçlar “geçersiz” olarak değerlendirilirse çalışma başlatılmaz ve cihaz ile ilgili prosedürler gerçekleştirilir. Cihazlar tamamlandığı analizlerin sonuçlarını otomatik olarak LİS’ e gönderir. LİS’ de hastaların tüm sonuçları toplanır, bu sonuçlar değerlendirilir, uygun bulunan sonuçlar onaylanır. Uygun olmayan testler, sebebi araştırılarak ( numunenin göz ile değerlendirilmesi, vb) yeniden çalışılır. Acil örnekler Acil laboratuvarında rutinden ayrı olarak hemen çalışılır ve analiz sonuçları bekletilmeden onaylanır. NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 8 / 68 Panik değer listesine ait bir test sonucu bulunursa, analiz süreci gözden geçirilerek test tekrarlanır. Tekrar sonuçları da panik değer listesinde ise, testi isteyen klinisyene bilgi verilir. Test sonucu hastanın kliniği ile örtüşmüyorsa hastadan yeni örnek alınarak analiz tekrarlanır. Üyesi olduğumuz eksternal kalite programının belirlediği takvim günlerinde program dahilinde olan testler için eksternal kalite programının belirlediği takvim günlerinde program dahilinde olan testler için eksternal kalite kontrol serumları hasta testleri ile birlikte çalışılır. Laboratuvarımızda çalışılan testlerin büyük çoğunluğu 5 yılı aşkın süredir eksternal kalite kontrol programına dahildir. 2.5. Sonuç gönderme (Raporlama) Test sonuçları LİS’ de onaylandığı zaman poliklinik, acil ve servislerdeki bilgisayarlarda hasta sayfasında görülebilir. Test sonuçlarının yazıcı çıktıları da hastanın muayene için sıra aldığı sekreterler tarafından verilir. 2.6. Laboratuvar testleri sonuç teslim süreleri Biyokimya, Hormon, Tam kan sayımı, koagülasyon ve hızlı kardiyak, idrar : Hergün saat 10:00’a kadar gelen numunelerin sonuçları saat 11:00’ de, 11:00’ den sonra gelen numunelerin sonuçları 2 saat sonra verilmektedir. HPLC ile Hb Variantı analizi o gün verilen kan ertesigün saat 13:30’dan sonra verilmektedir. NOT: Yukarıda belirtilen sonuç verme süreleri olağandışı durumlarda bazen değişebilir (yetersiz ve yanlış numuneler, otomasyon problemleri vb. ). LABORATUVAR İŞ AKIŞ ŞEMASI Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ LABORATUVAR AKSİYON PLANI GÜNLÜK Cihaz Bakım/Temizlik Kit, Reaktif Hazırlığı İnternal Kalite Kontrol İnternal Kalite Kontrol Değerlendirme Buzdolabı, Depo Isı-Nem Takibi Örnek Kabul / Red Analiz Sonuçların Değerlendirilmesi Kit, Reaktif Stok Takip Kit Verimlilik Analizi Eksternal Kalite Kontrol Çalışması Eksternal Kalite Kontrol Değerlendirme Nöbet- Çalışma Planı Birim Kalite Hedef Değerlendirme Geri Bildirimlerin Değerlendirmesi Eğitim İhale Takvimi Oluşturulması Teknik Şartname Hazırlığı Birim Kalite Hedeflerinin Belirlenmesi Eğitim Takvimi * * * * * * * * NÖBET BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 9 / 68 HAFTALIK AYLIK YILLIK * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * 3. ANALİZ SONUCUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER Güvenilir ve tıbbi açıdan değerlendirilebilir sonuç elde edebilmek için sadece doğru transport ve doğru analiz yeterli değildir. Analiz sonuçlarını etkileyen faktörler Tablo 1'de verilmiştir. Tablo 1: Analiz sonuçlarını etkileyen faktörler Değişmeyen faktörler • Cinsiyet • Irk • Kalıtım Değişen faktörler • Beslenme • Alkol • Vücut ağırlığı • Kas dokusu • Aktivite • Pozisyon • Günlük ritm • İlaçlar • Gebelik • Yüksek Ateş • Şok ve Travma Endojen faktörler • Hemoglobinemi • Bilirubinemi • Hiperlipemi Eksojen faktörler • Farmakoterapi • Antikoagülanlar • Bakteriyel Kontaminasyon • Yaş • Açlık Durumu • Sigara İçme • Hospital ve İmmobilizasyon Test sonuçları bazı faktörlerden etkilenmektedir. Güvenilir sonuçlar elde etmek için bunlara dikkat etmek gerekir. Tüm testler için genel olarak 10-12 saat açlık sonrası numunelerin verilmesi gerekmektedir. Akşam 9 dan sonra çay, kahve dahil hiçbir şey yenilmemesi ve içilmemesi tavsiye edilir. NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 10 / 68 Postür: Ayakta duran bir kişide kan hacmi yatan bir kişiye göre 600-700 mL daha azdır. Bu durum kan hacminde %12-15 civarında azalmayı gösterir. Gerçek neden kanın proteinsiz sıvısının doku arasına geçmesi olup plazma hacminde önemli farka neden olur. Ortaya çıkan azalma 10 dakika içerisinde düzelir. Buna paralel olarak ALT (%7), albümin (%9), ALP (%7), amilaz (%6), AST (%5), IgA (%7), IgG (%7), IgM (%5), kalsiyum (%3), kolesterol (%7), tiroksin (%11), trigliserit (%6) değişir. Ancak ayakta iken yatar pozisyona geçme esnasında değişim için gereken süre 30 dakikadır. Egzersizin etkisi: Egzersizin vücut sıvılarının yapılarına etkisi aktivitenin süresi ve yoğunluğu ile ilgilidir. Örneğinağır bir egzersizde başta CK olmak üzere AST (%31), ALT (%41), asit fozfataz (%11), kreatinin (%17), fosfat (%12) yükselebilir. Demir (%11), lipit (%12), potasyum (%8) azalır, albümin ve bilirubin azalabilir. Hafif egzersiz ise HDL-Kolesterolü artırır. Hospitalizasyon ve immobilizasyon: Birkaç gün yatma sonrası plazma ve ekstrasellüler sıvı hacmi azalır. Bu duruma paralel olarak hematokrit artar. Uzun süreli yatma sonucu sıvı retansiyonu oluşur ve serum protein 0.5 gr/dL, albumin 0.3 gr/dL azlma gösterir. Ayrıca kemikten Ca mobilizasyonu ile iyonize kalsiyum artar. Uzayan immobilizasyon plazma kortizonun sikadiyen değişimini genişletir. Katekolaminleri azaltır. Sirkadiyen değişim: Beden sıvılarının çoğu yapıtaşı gün boyu döngüsel değişim gösterir. Bu değişimlere katkıda bulunan başlıca faktörler postür, aktivite, beslenme, stres, gün ışığı, karanlık, uyku ve uyanıklıktır. Bu döngüsel değişimler oldukça büyük değerlere varabildiğinden numune alma standardizasyonun iyi denetlenmesi gerekir. Büyüme hormonu uykuya daldıktankısa süre sonra yükselir. Oysa bazal plazma insülini, sabah ve akşam daha yüksek düzeydedir. İdrar hacmi ve kreatinin atılımı gece azalır. TABLO-2 Bazı testlerin gün içinde minimium ve maximum olduğu zaman aralıkları Maksimum Minimum Günlük Olduğu Zaman Olduğu Zaman Değişim Yüzdesi Testosteron 2-4 20-24 20-24 TSH 20-2 7-13 5-15 T4 8-12 23-3 10-20 Prolaktin 5-7 10-12 80-100 Demir 14-18 2-4 50-70 Potasyum 14-16 23-1 5-10 Tablo 1-1: Bazı analitlerin gün içinde gösterdiği değişimler Besinlerin etkisi: Bazı plazma yapıtaşlarının derişimi yakın zamanda yenilip içilen besinlerden etkilenir. Bunların içinde kan glukozu, trigliserid, ALP sayılabilir. Protein fazla alımı üre, amonyak ve ürik asid değerlerini etkilemektedir. Ayrıca serumun lipemik olması ölçümler için kullanılan yöntemleri etkileyebilir. Kahve, kola, çay gibi kafein bulunan içecekler yapıtaşlarının konsantrasyonu üzerine önemli etkiye sahiptir. Açlık durumu: Açlık, kan şekeri düzeyi ölçümü gibi bazı testler için istenen bir durum olduğu gibi laboratuar işleminin standardizasyonu ve teknikleri açısından numune alımında 10-12 saatlik açlık istenir. Bu durumun 16 saatten uzun olmaması gerekir. Bu durumdan özellikle glukoz, bilirubin, trigliserid seviyeleri etkilenmektedir. Sigara içme: Nikotinden dolayı sigara birçok testi etkiler. Bunların içinde albümin, glukoz, lipidler, hormonlar, vitamin B12, CEA gibi parametreler sayılabilir. Alkol kullanımı: Numune verilmeden en azından son24 saat içerisinde alkol alınmamalıdır. Ürik asid, trigliserid, laktat yükselebilmektedir. Uzun süreli alkol kullanımında GGT, HDL-Kolesterol, MCV değerleri artabilmektedir. İlaçların etkisi: İlaçlar analiz yöntemlerini in vitro etkilediği için in vivo değişmelere de yol açabilir. Bu durum ileride her test için ayrı ayrı belirtilmiştir. Yüksek ateş: Serum hormon değerleri yanı sıra lipidler, kalsiyum, ürik asid gibi birçok parametreyi etkiler. Şok ve travma: Doku hasarına göre birçok değişime yol açabilir. Cinsiyet ve yaşın etkisi: Hastanın yeni doğan, puberte, yetişkin olmasına ve cinsiyete göre çeşitli hormon, enzim, lipidler, elementler gibi birçok parametre değişim gösterir. Örn: ALP kemik büyümesine paralel olarak pubertede en yüksek değerlere ulaşır. Puberteden sonra aktivite azalır. Menstrüel döngü sırasında da kadında Analit NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 11 / 68 hormon değerleri çok değiştiğinden LH, FSH gibi tetkikler için kan gönderilirken döngü gününde belirtilmesi unutulmamalıdır. Ca 125 menstrüel periyotta normalin 2 katına çıkabilir. Gebelik: Down sendromu riski için yapılan ilk ve ikinci trimester testlerinin ultrason verileri kan alınma gününde olmalıdır. 4. REFERANS ARALIĞI Testler için belirtilen referans aralığı sağlıklı bireylerden elde edilen değerlerin %95' ini içeren grubu temsil eder ve test sonucunu değerlendirmek için genel bir baz oluşturur. Çeşitli faktörlere bağlı olarak bu değerler hastadan hastaya varyasyonlar gösterebilir. Analiz yönteminin değiştiği durumlarda metoda bağlı olarak referans aralığı da değişebilir. 5. KALİTE GÜVENLİĞİ Laboratuvarımız kalite güvenliği için, RİQAS, EQAS, KBUDEK, OASYS, .MLE gibi uluslararası düzeyde çok sayıda laboratuvarın katıldığı dış kalite kontrol programlarına katılmaktadır. İç kalite kontrol programı uygulaması ile her gün iki veya üç seviyeli kontrol örnekleri günlük veya haftalık çalışılarak günler veya haftalar arası performans denetlenmektedir. Dış kalite kontrol programı uygulamasında ise, analizi yapılan dış kalite kontrol örnekleri dünyanın her yerinden bu programa katılmış çok sayıda laboratuarın sonuçları ile karşılaştırılır ve gerçek değere uygunluk denetlenir. Sonuçların klinik uyumluluğu: Test istem formuna veya LIS’in ilgili bölümüne hasta ile ilgili bilgilerin yazılması bulguların değerlendirilmesi açısından çok değerlidir. Klinik tablo ile uyumsuz olduğu düşünülen sonuçlarda laboratuar ile mutlaka temasa geçilmelidir. Hasta örnekleri laboratuarımızda 48 saat saklandığı için gerektiğinde testler aynı örnekte tekrarlanarak sonuç ile yeniden değerlendirme yapmak mümkündür. 6.NUMUNELERİN ALINMASI VE HAZIRLANMASI Kan Numunelerinin Alınması Venöz Kan Alımı ■ Açlık gerektiren testler için 8-12 saat açlık gerekir. ■ İlaç tedavisinin sürdüğü durumlarda, örneğin alınması sabah ilaç alımından önce yapılmalıdır. ■ Kan alımı esnasında hasta yatar veya oturur pozisyonda olmalıdır. ■ Prognoz izlenmesi için istenen testlerle ilgili kan örnekleri hastadan her zaman aynı pozisyonda alınmalıdır. ■ İğne ucu mümkün olduğu kadar geniş seçilmelidir. ■ Turnike kolda 30 saniyeden fazla sıkılı kalmamalıdır. ■ Turnike iğnenin başarılı bir şekilde damara yerleştirilmesinden sonra çözülmelidir. ■ Enjektör ile kan alımı esnasında kanın tüpe kuvvetli aspirasyonundan kaçınılmalıdır. ■ Kan alımı şu sıra ile yapılmalıdır: - Kan kültürü şişesi - Sitratlı tüpler (koagülasyon- mavi kapaklı) - Sitratlı tüpler ( sedimentasyon-siyah kapaklı) - Jelli veya jelsiz biyokimya tüpleri - EDTA’lı tüp ( hemogram –mor kapaklı) - Sodyum florürlü tüp ( gri kapaklı) ■ Antikoagülan içeren vakumlu tüplere kan alımı sırasında kanın işaretli çizgiye kadar dolmasına özellikle dikkat edilmelidir. NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 12 / 68 ■ Antikoagülan içeren tüplere kan alındıktan sonra tüp yavaşça alt üst edilerek özenle karıştırılmalıdır. Kesinlikle çalkalama yapılmamalıdır. Serum Tüp: Sarı kapaklı plastik jelli tüpler Tüpler içinde bulunan jel, santrifüj sonrasında serum ve kan hücreleri arasında fiziksel bir engel oluşturmakta, tüp çeperinde bulunan silika partikülleri sayesinde serum pıhtılaşmasını hızlandırmaktadır. • Aynı örnekten birden fazla test istenmesi halinde 4-5 mL serum yeterlidir. (Bu miktar yaklaşık 10 mL kan örneğinden sağlanabilir). Jelli tüpler 5 ml kan örneği ile tamamen doldurulmalıdır. Daha az kan örneği ile yeterli serum elde edilemez. • Kanın tüpün çeperindeki silika partikülleri ile iyice temas etmesi için 5-6 kez yavaşça altüst edilmelidir; tüp kesinlikle çalkalanmamalıdır! • Hemolizli veya bulanık serumlar bir çok tetkik için uygun değildir. Yeniden örnek alınmalıdır! EDTA'lı Tam Kan Tüp: Mor kapaklı cam K3EDTA tüp • 2 mL tam kan mor kapaklı % 8 lik EDTA'lı tüplere alınır. Tüplerin içerisinde pıhtı oluşmaması için kan alınır alınmaz tüp 5-6 kezyavaşça alt üst edilerek karıştırılır. EDTA kalsiyum iyonlarını bağladığı için pıhtılaşma oluşmaz. Çalkalama işleminden kesinlikle kaçınılmalıdır. RBC, WBC ve trombosit EDTA’lı antikoagülanlı kanda 24 saate kadar stabildir. Kan yaymaları, kan alımını takip eden 3 saat içinde yapılmalıdır. • Kan alımı esnasında kanın işaretli çizgiye kadar doldurulmasına özellikle dikkat edilmelidir. • Kan tam olarak tüp üzerindeki işaretli çizgiye kadar alınmamış veya tüpün içerisinde pıhtı oluşmuş ise yeniden örnek alınmalıdır! • Hacmi 10 mL olan EDTA'lı tüpler mikrobiyoloji moleküler tanı laboratuvarı'na gönderilecek numuneler için kullanılmaktadır. Sitratlı Tam Kan Tüp: Mavi kapaklı sitratlı tüp • Kan örneği 9:1 oranında tri-sodyum sitrat içeren mavi kapaklı tüplere alınır. • Venöz kan alımı esnasında damara ilk seferde zorlamadan girilmeli, turnike çok sıkı olmamalıdır. Eğer kan yavaş ve zorlama ile geliyor ise diğer koldan tekrar doğru kan örneği alınmalıdır. • Kan örneğinin sodyum sitrat ile karışabilmesi için tüpler işaretli çizgiye kadar tam olarak doldurulmalı ve 5-6 kez çok yavaşça altüst edilerek kanın antikoagülan ile tam teması sağlanmalıdır. • Alınan kan örneği 1500 x g'de 10 dakika oda ısısında santrifüj edilerek trombositten fakir plazma elde edilmelidir. Daha düşük santrifüj hızı ve zamanında trombositler plazmada kalarak F IV'ü plazmaya verirler ve pıhtılaşma analizinin yanlış çıkmasına yol açabilirler. • Numune tüpü test çalışılana kadar buzlu kap içerisinde saklanmalıdır. NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 13 / 68 • Hemolizli örnek kesinlikle kabul edilmez. • Koagülasyon testleri için alınan sitrat plazma örneği en geç 2 saat içerisinde test edilmelidir. Bu nedenle etiket üzerine örnek alınış saati not edilmelidir. Kan Örneklerinin Korunması Kan alımı sonrasında numune direk olarak güneş ışığı almayacak şekilde pıhtılaşma süreci bitene dek oda ısısında bekletilir. Bu süre genellikle 20-25 dakika kadardır. Bu süre sonrası serumun santrifüj ile pıhtıdan ayrılması gerekir. Örneğin tam kan, sitratlı tam kan, EDTA'lı tam kan olarak uzun süre bekletilmesi, örnekteki elektrolit konsantrasyonlarında, enzimlerin aktivitesinde, hematoloji ve pıhtılaşma parametrelerinde çeşitli değişikliklere yol açar. 7. ÖN HAZIRLIK GEREKTİREN TESTLER Yapılacak testlerden doğru sonuç elde edilmesi için aşağıda belirtilen konulara dikkat edilmesi gerekir. Genel Kurallar: Laboratuvara verceğiniz örneklerle ilgili size verilen etiketteki bilgilerin size ait olup olmadığını kontrol ediniz. Rutin laboratuar tetkikleri için 10-12 saatlik açlık sonrası sabah kan verilmesi uygundur. Gece saat 21:00’den sonra su hariç hiçbir şey yenilip içilmemesi gerekir. Tetkik öncesi ağır zorlayıcı egzersizden kaçınılması, kan vermeden önce yarım saat kadar dinlenilmesi uygundur. Düzenli kullanılan ilaçlar var ise bu ilaçların kesilip kesilmeyeceğini tahlili isteyen doktorunuza danışmanız gerekir. Kanda Lİpid ( kolesterol, trigliserid, HDL-C, LDL-C) Analizi Öncesi Bilmeniz Gerekenler: En az 3 hafta süresince beslenme alışkanlıklarının değiştirilmemesi Kilonun sabit olarak korunması 12 saatlik açlık sonrası kan verilmesi, Duygusal ve fiziksel stresten sakınılması, 3 gün öncesinden itibaren alkol alınmaması önerilir. Tam İdrar Tahlili Verme: Numuneler, laboratuar görevli personelinden alınan kaplara yapılmalıdır. Numuneler en geç yarım saat içerisinde laboratuvara ulaştırılmalıdır. 24 Saatlik İdrar Toplanması İdrar toplamaya cuma-cumartesi günleri başlamayınız. İdrar, hastanemizden alınan kaplara veya su pet şişelerine toplanmalıdır. 24 saatlik idrar toplamaya başlayacağınız sabah ilk idrarınızı tuvalete boşaltın, saati not edin ( örneğin sabah saat 08:00’ deki idrarınız) toplama kabına ekleyerek, idrar toplama işlemini tamamlayınız. Kola, deterjan gibi maddelerin konmuş olduğu kaplar idrar toplamak için kesinlikle uygun değildir. İdrar kabını, biriktirme süresince serin ve karanlık ortamda tutunuz. İdrar toplama kabını siyah, ışık geçirmeyen bir poşet içinde hastaneye getiriniz. NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Size önerilen diyet varsa uygulayınız. Topladığınız idrarı beklemeden laboratuvara getiriniz. Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 14 / 68 Her idrar ilavesinde tüm idrarı karıştırınız. İdrar toplama kabı dolarsa, başka idrar toplama kabına geçtiğimizde birinci kapta bulunan idrarın yaklaşık yarısını ikinci kaba boaşltınız. 24 saatlik idrarda VMA, HVA, 5-HIAA, katekolaminler ve metanefrinler çalışılacaksa 3 gün boyunca “vanilyasız diyet”uygulanır. Ağır egzersizden kaçınılmalıdır. İdrar laboratuarından alınan koruyucu madde asit (6N HCl) 5 litrelik pet şişeye boşaltılır. 4. Gün sabahı (ilk idrar dışarı atılır) idrar biriktirilmeye başlanır. Ertesi günkü 5.günkü ilk idrar da dahil olmak üzere idrarın tamamı biriktirilir. VMA, HIAA ve katekolaminler için vanilyasız diyet ( 4 günlük) Çay, kahve, kakao, muz, greyfurt, domates, portakal, ananas, mandalina, dondurma, dondurma külahı Vanilyalı soslar, vanilyanın girdiği her türlü yiyecek içecekler, pastalar, bisküviler, salep, meşrubatlar vb.) Hazır gıdalar hazır çorbalar, kuruyemişler, kurutulmuş meyveler, alkollü içecek.ü NOT: Test sonuçlarının güvenilir olması için yukardaki hususlara dikkat etmek gerekmektedir. Biriktirilen idrar serin ve karanlık bir ortamda saklanılmalıdır. Sürekli kullanılan ilaçlar laboratuara bildirilmelidir. OGTT UYGULAMASI Randevudan 3 gün önce karbonhidrat diyeti 150 gr/gün ( 3 gün karbonhidrat ağırlıklı patates, pilav, makarna, hamur işi vb. yenilebilir.) yapılmalıdır. Sürekli kullandığınız bir ilaç varsa randevu gününden 3 gün önce ilaçlarınızı bırakmanız konusunda doktorunuza danışmanız gerekmektedir. Randevu gününden bir gece önce saat gece 22’ den sonra hiçbir şey yememeniz ve randevu günü aç karnına gelmeniz lazımdır. Bu üç gün boyunca fiziksel aktivitenizi kısıtlamayınız. Test sadece ayaktan hastalara uygulanır. Yatak istirahati OGTT’ yi bozar. Test süresince hasta oturur durumda bulunur. Test süresince herhangi bir şey yemeyiniz, içmeyiniz. (Sadece su içebilisiniz.). Sigara içmeyiniz ve efor sarf edecek hereketlerde bulunmayınız. 8. PANİK DEĞERLER • Panik değerler listesi, laboratuvarda çalışılan testlerden belirlenen referans aralığı dışında ve kişi için riskli olabilecek değerlerinin belirlenmesi sonucu oluşturulan listedir. Bu listenin amacı hasta güvenliğini tehlikeye atabilecek sonuçlar elde edildiğinde ilgili hekime bildirilmesi sürecinin işletilmesinin sağlanmasıdır. Biyokimya, hematoloji ve mikrobiyoloji laboratuarlarına ait panik değerler aşağıdaki tablolarda görülmektedir: Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 15 / 68 TABLOLAR-3: A;B Panik Değerler Listeleri A- BİYOKİMYASAL PANİK DEĞERLER TEST Düşük Düzey Muhtemel sonuç Yüksek düzey Muhtemel sonuç Glukoz(erişkin) <40mg/dl Beyin hasarı >450 mg/dl Diyabetik Koma Glukoz(Y.D.) <30mg/dl Beyin Hasarı >300 mg/dl Sodyum <120 meq/L Hipervolemi kalp yetm. Potasyum <2,5 meq/L Kardiyak aritmi >160 meq/L >6.2 meq/L (Hemoliz?) Diyabetik Koma Kalp yetm., Dehidratasyon Kalsiyum <6 mg/dl Tetani, Konvulzyon >13 mg/dl Koma Fosfor <1mg/dl Havale/ Koma ******** ********* Lityum ****** ****** >1.5 meq/L Toksisite <1 mg/dl Havale/Koma ******** ********** Total Bil. ****** ****** >18 mg/dl Beyin Hasarı Neonatal Bil. ****** ****** >18 mg/dl Beyin Hasarı Kreatinin ****** ****** >10 mg/dl Organ iflası Magnezyum Kardiyotoksisite B- HEMATOLOJİK PANİK DEĞERLER TEST Düşük Düzey Muhtemel Sonuç Yüksek Düzey Muhtemel Sonuç <%20 Kalp Yetm. >%65 ****** Hb <6 gr/dl Kalp yetm., Hipoksemi >20gr/dl ****** WBC <2,500 Enfeksiyon >40,000 Lösemi Plt <50,000 Kanama >1000 ****** INR ****** ****** >5,5 Kanama aPTT ****** ****** >110 sn Kanama <130mg/dl Kanama ****** ******* HTC Fibrinojen 9.LABORATUVAR NUMUNE RED KRİTERLERİ 1. Hasta adı ve soyadının bulunmadığı, örnek tanımının yapılmadığı, hatalı yapıldığı veya istem formu ile örnek kabındaki bilgilerin uyumsuz olduğu durumlarda numune kabulü yapılmaz. Ayrıca barkodu olmayan numuneler laboratuvara kabul edilmez. Sistem arızası olduğunda, servis sorumlusunun laboratuvarı bilgilendirmesi dahilinde acil testler çalışılır. 2. Uygun tüplere alınmayan numuneler laboratuvara kabul edilmez; servis ve polikliniklerden yeni numune istenir. 3. Hemolizli numuneler laboratuara kabul edilmez. 4. Lipemik numuneler geldiğinde LİS' in açıklama kısmında belirtilir 5. Barkod tüp üzerine uygun şekilde yapıştırılmamışsa, altında isim olup olmadığı kontrol edilir ve yeni barkod basarak kabul yapılır. 6. Tüp içindeki numune miktarı yeterli değilse numune kabul edilmez. 7. Pıhtılı numuneler kabul edilmez. 8. Test istem formlarına hasta ile ilgili klinik bilgi mutlaka yazılmalıdır. 9. Laboratuvara uygun transfer koşullarında gelmeyen örnekler kabul edilmez. 10. Özellikle ilaç düzeyi ve diurnal varyasyonu olan hormon analizlerinde, gereken bekleme süresine uyulmamışsa, numune kabul edilmez. 11. Önerilen sürelerin dışında bekletilmiş örnekler laboratuvara kabul edilmez. 12. Bir başka materyalle kontamine örnekler (idrarın dışkı ile karışmış olması gibi) reddedilir. Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ C- ( AMAX 200 MELUNG) HEMOLİZ İKTER BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 16 / 68 LİPEMİ TABLOLAR-4: A; B; C; D; E: Laboratuvarımızda çalışılan testlerin interferans verdiği hemoliz, lipemi ve bilirubinemi, askorbik asit kantitatif düzeyleri HEMOLİZ İKTER LİPEMİ Albumin (M) 500 40 500 ASKORBİK ASİT 30 Amilaz (M) 250 40 500 30 ASO (D) 1000 20 1000 - D.bilirubin (M) 20 - 100 30 T. bilirubin (M) 300 - 250 30 TP (M) 250 30 - 30 CPK (M) 200 40 500 30 CRP (D) 1000 20 1000 - Demir (M) 50 40 500 - UIBC (D) 200 60 2000 30 Fosfor (M) - 30 - 30 HbA1C (M) - 40 2000 30 Glukoz (M) 500 40 500 30 HDL-Kolesterol (M) 300 40 350 30 Kalsiyum (M) 500 40 - 30 Karbamazepin (D) 1176 24 1986 - Klor (M) 500 30 500 - T.Kolesterol (M) 500 - 500 - Kreatinin (M) 500 40 500 30 LDH (M) - 40 500 30 Lityum (D) - 15 1000 5 mM Magnezyum (M) 250 30 200 30 Mikroalbumin (idrarda) (D) 500 15 2500 - Potasyum (M) 50 30 500 - Pseudokolin esteraz (D) 1000 45 1400 30 RF (D) 1000 20 1000 - AST (M) 20 40 500 30 ALT (M) 500 40 500 30 Sodyum (M) 500 30 500 - Trigliserit (M) 500 - - - Ürik asit (M) 250 20 500 15 Üre (M) 500 40 500 30 Valproik asit (D) 1000 25 1000 - - - - - Bikarbonat (M) 800 80 1000 60 LDL-Kolesterol (M) 300 - 300 30 ALP (M) 500 40 500 30 GGT 500 40 500 30 A - MİNDRAY BS 800 UCSF Protein (İdrar ve BOS’ da) (D) Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 17 / 68 Fibrinojen Y Y Y APTT Y Y Y PTT Y Y Y B - (BECKMANN COULTER LX-20) Albumin (BC) HEMOLİZ İKTER LİPEMİ ASKORBİK ASİT 500 30 500 - Amilaz (D) 20 40 1000 30 Üre (BUN) (BC) 500 30 500 - D.bilirubin (BC) 20 30 500 3 T. bilirubin (BC) 100 - 200 - Glukoz (BC) 400 24 400 3 CPK (BC) 50 30 500 - Kalsiyum (BC) 500 30 500 - ÜA (BC) 200 10 500 1.5 Etanol (BC) 500 30 2000 - - 30 500 - Kreatinin (BC) 500 20 500 5 AST (D) 20 40 2000 30 ALT (D) 400 40 2000 30 Magnezyum (BC) 200 30 150 - Pseudokolin esteraz (D) 1000 45 1400 30 Klor (BC) 500 30 500 - Sodyum (BC) 500 30 500 - Potasyum (BC) 50 30 500 - TP (BC) 500 30 400 - CRP (BC) 1000 20 1000 - ALP (BC) 500 30 500 - GGT (BC) 500 30 400 - FOSFOR (BC) 250 30 500 20 LDH (BC) D -(BİOMEUROUX VİDAS PLUS) HEMOLİZ İKTER LİPEMİ 532 20 3000 CK-MB (kütle) Y Y Y Myoglobin Y Y Y 500 20 3000 Troponin-I D-Dimer NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ E - (ADVİA CENTOUR XP) TSH3U FT4 FT3 Anti TGO Anti TPO Vit B-12 Folat Ferritin FSH LH Estrodiol (eE2) Progesteron Prolaktin Beta-hCG Testesteron PTH TPSA FPSA Ca 19-9 CEA Ca 15-3 Ca 125 AFP HEMOLİZ 100 300 500 100 500 150 20 900* 150 500 250 250 500 500 500 200 500 1000 1200 500 1000 1000 500 İKTER 40 20 20 40 40 20 20 60 20 20 20 20 20 20 20 40 40 25 50 20 25 20 20 Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 18 / 68 LİPEMİ 1000 1000 1000 1000 1000 3000 2000 2000 1000 3000 1000 500 1000 1000 1000 3000 1000 1000 3000 1000 900 900 1000 NOT: TABLOLAR-4: A; B; C; D; E de verilen: 1. Kantitatif değerlerin yanında eğer birim verilmemişse (mg/dl) dir. O kantitatif değere kadar interferans yaratmadığını bildirir. 2. (-) işaret ilgili parametrenin testte interferans yaratmadığının göstergesidir. 3. (*) işareti kantitatif değer ne olursa olsun hemoliz görüldüğünde red edilir. 4. (y) işareti test prospektüslerinde interferans bilgilendirmeleri yok. 5. (D) DİALAB kitleridir. 6. (M) MİNDRAY kitleridir. 7. (BC) BECKMANN COULTER kitleridir. BİYOKİMYA LABORATUVARINDA BULUNAN CİHAZLAR Mindray BS 800 ( 2 otoanalizör) Centour XP ( 2 hormon analizörü) Mindray BC6800 (22 parametre hemogram cihazı) Amax 200 Amelung (Tam otomatik koagülasyon cihazı) Vidas plus ( Hızlı kardiyak cihazı) Hplc hemoglobin variant analiz cihazı( Thalassemi taraması için) Erba mainhaimm uro dipstick 400 (11 parametreli 2 tane strip okuyucu) ACİL LABORATUVARINDA BULUNAN CİHAZLAR ve KART TESTLER Beckman coulter LX20 (otoanalizör) Bilirubinimetre Mindray BC6800 ( 22 parametre hemogram cihazı) Vidas plus (2 tane hızlı kardiyakcihazı) Nova biomedical ccx kan gazı cihazı Erba uro dipstick 400 (11 parametreli strip okuyucu) NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 19 / 68 Ayrıca kart testler çalışılmaktadır. Beta hCG kart test Uyuşturucu maddeler kart testi BİYOKİMYA TESTLERİ ( BİYOKİMYA LABORATUVARI) ÇALIŞILDIĞI CİHAZLAR: Mindray BS800 cihazları ile Mindray ve Dialab kitleri çalışılarak sonuçlar verilmektedir. GLUKOZ ( Mindray): TEST PRENSİBİ: Glucose oxidase-Peroxidase (GOD-POD) method enzimatik kolorimetrik TEST LİNEERİTESİ: 5.5-500 mg/dl arasındadır. SİNONİM: Açlık Kan Şekeri(AKŞ) ÇALIŞMA ZAMANI: Hergün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: 8-12 saat açlık ( sadece su içebilir) KULLANIMI: Karbonhidrat metabolizmasının değerlendirilmesinde, 126 mg/dl ve üzeri glukoz değeriDM tanısı koydurur. NUMUNE RED NEDENİ: Hemoliz, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan, uzamış açlık REFERANS ARALIĞI: 0 - 1 yaş : 40-60 mg/dl 1 - 200 yaş : 70-115 mg/dl Çocuk BOS : 60-80 mg/dl Yetişkin BOS : 40-70 mg/dl A) TOKLUK KAN ŞEKERİ(TKŞ)( Postprandial kan şekeri) KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: Açlık kanını verir. Ve yemeğe başlarken saate bakar, 2 saat sonra kanını tekrar verir. REFERANS ARALIĞI: <140 mg/dl B) ORAL GLUKOZ TOLERANS TESTLERİ (50gr, 100gr, 75gr Saf glukoz veya 55 gr,110 gr, 82.5 gr dextroz monohydrat).İçilecek şeker çözeltisini hazırlarken içine limon suyu koyabiliriz. Glukoz yöntemi askorbik asiden etkilenmez (GOD-POD metodu). I. 55 gr Dekstroz monohydrat ile OGTT KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: Açlık- tokluk fark etmez. Açlık örneği alındıktan sonra 200 ml su içinde 55 gr dekstroz monohydrat içeren solüsyon 5 dakika içinde içirilir. 1 saat sonra tekrar kan örneği alınır.bu süre içinde hasta sakin ve dinlenme durumunda olmalıdır. NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 20 / 68 KULLANIMI:16-24 gebelik haftalarında gestasyonel diyabet tarama testi olarak kullanılır. Test sonucu >140 mg/dl den yüksek çıkarsa 110 gr dextroz monohydrat ile OGTT yapılır. NUMUNE RED NEDENİ: Kan alınma zamanın geçmesi, Uzun süre santrifüj edilmeden tüpte kanın beklemesi (2 saatten fazla), Hemoliz, REFERANS ARALIĞI: <140 mg/dl II 110 gr Dekstroz monuhydrat ile OGTT KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: Numune alınması için 10-12 saatlik sabah açlığı gerekmektedir. Çok gerekli olmayan tedaviler kesilir. Kahve ve sigaraya izin verilmez. Açlık kan örneği alındıktan sonra hastaya 400-500 ml su içinde 110 gr dekstroz monohydrat içeren solüsyon 5 dakika içerisinde içirilir. 1.saat, 2.saat, 3.saatlerde tekrar kan örneği alınır. Test sırasında hasta sakin ve dinlenme durumunda olmalıdır. Hasta hiçbir şey içmemelidir. Bulantı kusma olması durumunda test sonlandırılır. KULLANIMI:16-24 gebelik haftalarında gestasyonel diyabet tanı testi olarak kullanılır. Test sonucu >140 mg/dl den yüksek çıkarsa 110 gr dextroz monohydrat ile OGTT yapılır. NUMUNE RED NEDENİ: Kan alınma zamanın geçmesi, Uzun süre santrifüj edilmeden tüpte kanın beklemesi (2 saatten fazla), Hemoliz REFERANS ARALIĞI: AKŞ : <95 mg/dl 1.Saat : <180 mg/dl 2.saat : <155 mg/dl 3.saat : <140 mg/dl NOT: En az iki değerin yüksek olması tanı koydurur. III 82.5 gr Dekstroz Monohydrat ile OGTT KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: Numune alınması için 10-12 saatlik sabah açlığı gerekmektedir. Çok gerekli olmayan tedaviler kesilir. Kahve ve sigaraya izin verilmez. Açlık kan örneği alındıktan sonra hastaya 400-500 ml su içinde 82.5 gr dekstroz monohydrat içeren solüsyon 5 dakika içerisinde içirilir. 2.saatte tekrar kan örneği alınır. Test sırasında hasta sakin ve dinlenme durumunda olmalıdır. Hasta hiçbirşey yiyip içmemelidir. Bulantı ve kusma durumunda test sonlandırılır. KULLANIMI: AKŞ değeri 115-126 mg/dl arasında olan hamile olmayan, erişkin hastalarda DM veya bozuk glukoz toleransı tanısı koymak için uygulanan testtir. REFERANS ARALIĞI: <140 mg/dl GLUKO-HEMOGLOBİN (MİNDRAY): TEST PRENSİBİ: Enzimatik ölçüm metodu SİNONİM: HbA1c ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri NUMUNE TÜRÜ: Tam kan NUMUNE KABI: Mor kapaklı K3-EDTA’lı hemogram tüpleri NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 21 / 68 HASTANIN HAZIRLANMASI: 8-12 saat açlık ( sadece su içebilir) KULLANIM: Rutin kullanım 3-4 ayda bir yeterlidir. Fakat gebelik gibi bazı durumlarda veya tedavide önemli bir değişiklikten sonra 2-4 hafta aralıklarla ölçülmesi önerilir. HbA1c hemoglobin A0 ın beta zincirinin N- terninalindeki serbest amino gruplarının enzimatik olmayan glikasyonu vasıtası ile oluşturulur. DM un uzun dönem takibinde faydalıdır. Son 4-8 haftalık ortalam kan glukoz düzeyini yansıtır. HbA1c düzeyinden faydalanarak ortalama glukoz düzeyi saptanabilir. Ortalama kan glukozu= (33.3x % HbA1c)-86 HbA1c de meydana gelen %1 lik bir değişiklik kan glukozunda 30 mg/dl lik bir değişime neden olur. TABLO-5 de HbA1c ve plazma kan glukozu arasındaki ilişki gösterilmiştir. HbAlc 4.0 4.l 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9 Glukoz 65 69 72 76 79 83 86 90 93 97 HbAlc 5.0 5.l 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9 Glukoz l0l l04 l08 lll ll5 ll8 l22 l26 l29 l33 HbAlc 6.0 6.l 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8 6.9 Glukoz l36 l40 l43 l47 l5l l54 l58 l6l l65 l68 HbAlc 7.0 7.l 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 7.8 7.9 Glukoz l72 l75 l79 l83 l86 l90 l93 l97 200 204 HbAlc 8.0 8.l 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7 8.8 8.9 Glukoz 207 2ll 2l5 2l8 222 225 229 232 236 240 HbAlc 9.0 9.l 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6 9.7 9.8 9.9 Glukoz 243 247 250 254 257 26l 264 268 272 275 HbAlc l0.0 l0.l l0.2 l0.3 l0.4 l0.5 l0.6 l0.7 l0.8 l0.9 Glukoz 279 282 286 289 293 297 300 304 307 3ll HbAlc ll.0 ll.l ll.2 ll.3 ll.4 ll.5 ll.6 ll.7 ll.8 ll.9 Glukoz 3l4 3l8 32l 325 329 332 336 339 343 346 HbAlc l2.0 l2.l l2.2 l2.3 l2.4 l2.5 l2.6 l2.7 l2.8 l2.9 Glukoz 350 353 357 36l 364 368 37l 375 378 382 HbAlc l3.0 l3.l l3.2 l3.3 l3.4 l3.5 l3.6 l3.7 l3.8 l3.9 Glukoz 386 389 393 396 400 403 407 4l0 4l4 4l8 TABLO-5:A HbAlc Test sonuçları (%) & plazma kan Glukoz Eşdeğerleri (mg/dl) HbA1c insülin kullanan diyabetlilerde yılda 4 kez, insülin kullanmayan diyabetlilerde yılda en az 2 kez bakılmalıdır. HbA1c değerlerinde bireysel farklılıklar olabilir. Yapılan birçok çalışma % 7-8'lik bir HbA1c değerinin uzun dönem komplikasyonları önemli ölçüde azalttığını göstermiştir. HbA1c'nin % 9 olması ise riskin önemli ölçüde artmış olduğunu gösteren bir uyarı işaretidir. Tablo 3-9 da risk değerlendirilmesi gösterilmiştir. Diyabetli değil-normal değerler % 4-6 İdeal diyabetik glisemik kontrol % 6-7 Kabul edilebilir glisemik kontrol % 7-8 Komplikasyonlar açısından riskli % 8-9 Kabul edilemez, komplikasyon riski yüksek >%9 TABLO 5-B HbAlc risk değerlendirmesi HbA1c düzeyinin çok düşük olması durumunda, ortalama kan glikozu düzeyi çok düşük olacaktır ve hipoglisemi riski artacaktır. Çok küçük çocuklarda (2 yaşından küçük) beyin halen gelişimini sürdürdüğünden, NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 22 / 68 düşük kan glikozu ile birlikte yineleyen ciddi hipoglisemi ve konvülsiyonlar beyne zarar verebilir. Okul öncesi çocuklarda ciddi hipoglisemiden kaçınmak öncelikli hedef olmalıdır. NUMUNE RED NEDENİ: Pıhtı. REFERANS ARALIĞI: %4-6 ÜRE (MİNDRAY): TEST PRENSİBİ: Urease-glutamate Dehydrogenase, UV method LİNEERİTE: 6-240 mg/dl SİNONİM: Üre ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: 8-12 saat açlık ( sadece su içebilir) KULLANIM: KC ve Böbrek fonksiyon testlerinden biridir. Protein metabolizmasının değerlendirilmesinde kullanılır. NUMUNE RED NEDENİ: Eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 16.9-43.4 mg/dl BUN ( KAN ÜRE AZOTU) PRENSİP: Üre ölçümlerinden sonra hesapla bulunur. Ürenin MA :60 BUN=Üre değeri X 28/60 REFERANS ARALIĞI:0-200 yaş : 7.9-20.3 mg/dl Üre deki azotun MA: 2x14=28 dir. KREATİNİN (MİNDRAY): TEST PRENSİBİ: Modifiye Jaffe metodu (end point) kolorimetrik LİNEERİTE: 0.1-27.38 mg/dl SİNONİM: Kreatinin ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: 8-12 saat açlık ( sadece su içebilir) KULLANIM: Böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. Renal hastalıklar, şok, maligniteler, SLE, Diabetik nefropati, konjestif kalp yetmezliğinde serum kreatinin düzeyleri artarken müsküler distrofi ve diabetik ketoasidozda düşer. NUMUNE RED NEDENİ: Hemoliz,eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Kadın (0-200 yaş) : 0.66-1.09 mg/dl ( serum) Erkek (0-50 yaş) : 0.84-1.24 mg/dl ( serum) Erkek (50-200 yaş) : 0.81-1.44 mg/dl (serum) ERKEK (0-200 yaş) : 800-2000 mg/24 h ( idrar 24h) Kadın (0-200 yaş) : 600-1800 mg/24 h ( idrar 24h) KREATİNİN KLİRENSİ: ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum ve idrar NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp ve de 3-5 lt lik kuru temiz şişe. NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 23 / 68 YAPILIŞI: serumdan ve 24 saatlik kurallara uygun toplanmış idrarın hacmi ve bu idrardan kreatinin ölçümünden sonra. Kreatinin klirensi= (idrar kreatinin X idrar hacmi/ 1440 dakika X serum kreatinini) NUMUNENİN RED NEDENİ: 24 saatlik idrarın yanlış toplanması. KULLANIMI: Böbrek fonksiyonlarını değerlendirilmesinde ve böbrek hastalıklarının takibinde kullanılır. REFERANSARALIĞI:Yetişkin : 70-125 ml/dak. 24 saatlik idrar toplamak güç olduğunda Cockcroft algoritması kullanılır: Kreatinin klirensi=(140-yaş) x ağırlık(kg) x K/72 x serum kreatinin (mg/dl) K sabiti kadınlarda: 0.85 erkeklerde:1 dir. ÜRİK ASİT (MİNDRAY): TEST PRENSİBİ: Uricase-Peroxidase (Uricase-POD) method -enzimatik kolorimetrik LİNEERİTE: 0.35-25.21 mg/dl SİNONİM: ÜA ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: 8-12 saat açlık ( sadece su içebilir) KULLANIM: Gut ve diğer pürin metabolizmasının tanı ve takibinde kullanılır. NUMUNE RED NEDENİ: Eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Kadın : 2.3-6.1 mg/dl Erkek : 3.6-8.2 mg/dl KOLESTEROL(TOTAL) (MİNDRAY): TEST PRENSİBİ: Cholesterol oxidase- Peroxidase (CHOD-POD) method ( enzimatik kolorimetrik) LİNEERİTE: 3.85-769.23 mg/dL KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: 8-12 saat açlık ( sadece su içebilir). Sonbahar ve kış aylarında serum total kolesterol düzeyi yüksektir. Emosyonel stres ve menstrüel siklüs serum total kolesterol miktarı üzerı üzerinde etkilidir. Yemekten az etkilenir. % 90 ı endojendir. % 10 yemekle ilgilidir. KULLANIMI: Hipolipidemi, hiperlipidemi tanısı ile aterosklerotik risk değerlendirilmesinde kullanılır. NUMUNE RED NEDENİ: Hemoliz, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Yetişkin : <200 mg/dl NOT: Kolesterol: <200 mg/dl ve Trigliserit: <200mg/dl ise lipid metabolik bozukluk yok. Kolesterol: 200-300 mg/dl ve HDL Kolesterol: <35 mg/dl ise lipid metabolik bozukluk var. Kolesterol: >300 mg/dl ve Trigliserit: >200 mg/dl ise lipid metabolik bozukluk var. TRİGLİSERİT (MİNDRAY): TESTİN PRENSİBİ: Glycerokinase Peroxidase- Peroxidase Method. LİNEERİTE: 8.85-1106 mg/dl ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 24 / 68 NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: 8-12 saat açlık ( sadece su içebilir). KULLANIMI: hiperlipideminin değerlendirilmesinde kullanılır. NUMUNE RED NEDENİ: İkter, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Yetişkin : <200 mg/dl VLDL-KOLESTEROL: SİNONİM:VLDL-C HESAPLA: VLDL-KOL=Trigliserit ölçümü/5 ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra KULLANIMI: Hiperlipideminin değerlendirilmesinde kullanılır. REFERANS ARALIĞI: Yetişkin : 10-40 mg/dl HDL-KOLESTEROL (MİNDRAY): TEST PRENSİBİ: Non immünolojikal direkt metod (enzimatik kolorimetrik). LİNEERİTE: 2-232 mg/dl SİNONİM: HDL-C KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: 8-12 saat açlık ( sadece su içebilir). KULLANIMI: Koroner Kalp hastalığının riskinin değerlendirilmesinde kullanılır. NUMUNE RED NEDENİ: Eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Erkek (0-200 yaş): 35-65 mg/dl Kadın (0-200 yaş): 35-70 mg/dl LDL-KOLESTEROL: HESAPLA: Trigliserit 400 mg/dl altında ise Friedewald förmülüne göre yapılır. SİNONİM: LDL-C LDL-C= Kolesterol- ( HDL-C+TG/5) KULLANIMI: Koroner kalp hastalığının riskini değerlendirmede kullanılır. REFERANS ARALIĞI: <155 mg/dl dir. Eğer TG: 400 mg/ dl den yüksek ise o zaman LDL-C kitle çalışılır. LDL-KOLESTEROL(KİT) (MİNDRAY): TEST PRENSİBİ: Direkt method enzimatik- kolorimetrik LİNEERİTE: 2-773.4 mg/dl SİNONİM: LDL-C KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: 8-12 saat açlık ( sadece su içebilir). KULLANIMI: Koroner Kalp hastalığının riskinin değerlendirilmesinde kullanılır. NUMUNE RED NEDENİ: Hemoliz, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 0-159 mg/dl NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 25 / 68 TOTAL PROTEİN(MİNDRAY): TEST PRENSİBİ: Biüret end point yöntem LİNEERİTE: 2-12 g/dl KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: Turnikenin uzun süre tutulmasına bağlı olarak oluşan venöz staz ve ayakta durmak serum total protein düzeyini arttırırken, gebeliğin son trimestri ve uzamış yatak istirahati total protein düzeyini düşürür. NUMUNE RED NEDENİ: Hemoliz, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Prematüre : 5.7-8 g/dl 0-1 ay : 4.1-6.3 g/dl 1-12 ay : 6.6-8.3 g/dl 1-200 yaş : 6.6-8.7 g/dl UCSF PROTEİN (DİALAB): TEST PRENSİBİ: Kolorimetrik end point LİNEERİTE: 2-300 mg/dl ÇALIŞMA ZAMANI: 24 saatlik idrar hafta içi mesai saatleri, BOS her gün SONUÇ VERME ZAMANI: İdrar aynı gün mesai saatleri,BOS aynı gün . NUMUNE TÜRÜ: BOS veya 24 saatlik idrar NUMUNE KABI: BOS için jelsiz düz tüp ve 24 saatlik idrar için 3-5 lt lik temiz ve kuru şişe. HASTANIN HAZIRLANMASI: 24 saatlik idrar toplama kurallarına riayet edecek ve toplama süresince kahve, çay ve egzersizden uzak duracak. KULLANIMI: BOS’ta protein için: Merkezi Sinir Sistemi hastalıklarının değerlendirilmesinde kullanılır. 24 saatlik idrarda protein: Böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesinde ve böbrek hastalıklarının takibinde kullanılır. NUMUNE RED NEDENİ: BOS için: BOS’ un hemarojik olması. İdrar için: 24 saatlik idrarın yanlış toplanması. REFERANS ARALIĞI: BOS proteini : 24 saatlik idrar proteini : 0-50 mg/dl 24-141 mg/24 saat ALBUMİN (MİNDRAY): TEST PRENSİBİ: BCG yöntemi LİNEERİTE: 0.3-6 g/dl KAN ALMA ZAMANI: 7 gün 24 saat ÇALIŞMA ZAMANI: 7 gün 24 saat SONUÇ VERME ZAMANI: 7 gün 24 saat NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Nutrisyonel durum ve onkotik kan basıncı hakkında bilgi verir. Dehidrotasyon ve IV beslenme, hızlı hidrasyon, siroz ve diğer KC hastalıkları, alkolizm, gebelik, nefrotik sendrom, malabsorbsiyon, malnitrusyon, NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 26 / 68 neoplaziler, protein kaybettiren enteropatiler, hipertiroidizm, yanıklar, uzamış immobilizasyon, kalp yetmezliği ve diğer kronik hastalıklarda albumin seviyesi düşer. Albumini prealbumin ve tranferrin birlikte negatif akut faz reaktanı olarak kabul edilir. Akut enflamatuvar olaylarda serum albumini düşer. NUMUNE RED NEDENİ: Hemoliz, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun), uzmaış turnijke uygulaması. REFERANS ARALIĞI: YD 1-20 yaş 20-60 yaş 60-200 yaş : : : : 3.5-4.9 g/dl 3.6-5.1 g/dl 3.5-5.3 g/dl 3.4-4.8 g/dl MİKROALBUMİN (DİALAB): TEST PRENSİBİ: İmmünoturbidometrik yöntem LİNEERİTE: 0-40 mg/dl ÇALIŞMA ZAMANI: Perşembe günleri mesai saatleri. SONUÇ VERME ZAMANI: Perşembe günleri mesai saatleri. NUMUNE TÜRÜ: 24 saatlik idrar NUMUNE KABI: 3-5 lt lik temiz ve kuru şişe. HASTANIN HAZIRLANMASI: 24 saatlik idrar toplama kurallarına riayet edecek ve toplama süresince kahve, çay ve egzersizden uzak duracak. KULLANIMI: Böbrek glomerül fonksiyon bozukluğunun değerlendirilmesinde ve böbrek hastalıklarının( Diyabetik nefropatİ) tanı ve takibinde kullanılır. NUMUNE RED NEDENİ: 24 saatlik idrarın yanlış toplanması. REFERANS ARALIĞI: 0-200 yaş (IFCC e göre): 0-2.5 mg/dl TOTAL BİLİRUBİN VE DİREKT BİLİRUBİN VE İNDİREKT BİLİRUBİN (MİNDRAY): TEST PRENSİBİ: Total bilirubin için: Kolorimetrik test(Vanadiate Oxidating Method (VOX method)) Direkt Bilirubin için: Kolorimetrik test (Vanadiate Oxidating Method (VOX method)) LİNEERİTE Bil T için: 0.12-40.2 mg/dl Bil D için: 0.06-25.3 mg/dl SİNONİM: T.Bil. veya Konjuge Bİl. + Unkonjuge Bil. KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: KC ve safra kesesi fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIKLARI: T.BİLİRUBİN: 0-200 yaş : 0.3-1.1 mg/dl D.BİLİRUBİN: 0-200 yaş : 0.1-0.4 mg/dll İNDİREKT BİLİRUBİN(hesapla)= T.BİL.-D.BİL. 0-200 yaş : 0-1 mg/dl ASPARTAT AMİNOTRANSFERAZ( MİNDRAY): TEST PRENSİBİ: p.5.p aktivasyonsuz IFCC uyumlu enzimatik UV method LİNEERİTE: 4-800 U/L SİNONİM: AST; SGOT; Serum glutamat oksalasetat transaminaz KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 27 / 68 SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Bütün vücut dokularında bulunmakla beraber, KC, Kalp ve iskelet kası en çok bulunduğu dokulardır. Herhangibir nedene bağlı KC zedelenmesi veya hasarı, kolestatik ve obstrüktif sarılık, Kr. Hepatitler, enfeksiyoz mononükleoz, kalp ve iskelet kası nekroz veya travması, kalp iskelet kası inflamatuvar hastalıkları, AMI, ağır ekzersiz, kalp yetmezliği, ciddi yanıklar, hipotiroidizm, intestinal obstrüksiyon, malign hipertermi ve talasemi majorde serum AST düzeyi artar. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Erkek : 0-35 U/L Kadın : 0-31 U/L ALANİN AMİNOTRANSFERAZ (MİNDRAY): TEST PRENSİBİ: p5p IFCC uyumlu-enzimatik UV method LİNEERİTE: 4-1000 U/L SİNONİM: ALT; SGPT; Serum glutamil piruvat transaminaz KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı saat 2 saat NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: KC fonksiyon testlerinden biridir. KC hastalıkları, safra yolları obstrüksiyonu, kas zedelenmeleri, musküler distrofiler, akut pankreatit, konjestif kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği ve hepatotksik ilaçlar, yoğun ekzersiz, ayakta durma ALT düzeyinde artışa neden olur. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Erkek : 0-45 U/L Kadın : 0-34 U/L ALKALEN FOSFATAZ (MİNDRAY): TEST PRENSİBİ:pnpp IFCC uyumlu enzimatik UV method LİNEERİTE: 5-800 U/L SİNONİM: ALP KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: KC, safra kesesi, kemik dokusuna bağlı hastalıkların değerlendirilmesinde kullanılır. Lipid biyotransformasyonunda da görevlidir. Gebelikte ve çocukların büyüme dönemlerinde fizyolojik olarak ALP düzeyi yükselir. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 1-30 gün 1-12 ay 1-3 yaş 3-6 yaş 6-9 yaş : : : : : ERKEK 48-406 U/L 124-341 U/L 108-317 U/L 96-297 U/L 69-325 U/L KIZ 75-316 U/L 82-383 U/L 104-345 U/L 93-309 U/L 86-315 U/L NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ 9-12 yaş 12-15 yaş 15-18 yaş 18-200 yaş : : : : 51-332 U/L 50-162 U/L 47-119 U/L 30-120 U/L Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 28 / 68 42-362 U/L 74-390 U/L 52-171 U/L 30-120 U/L LAKTAT DEHİDROGENAZ (MİNDRAY): TEST PRENSİBİ: Laktat-----Piruvat (enzimatik UV method) IFCC uyumlu LİNEERİTE: 4-1000 U/L SİNONİM: LDH KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Kalp ve KC hastalıklarının tanısında kullanılır. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Erkek : 0-248 U/L Kadın : 0-247 U/L GAMA GLUTAMİL TRANSFERAZ (MİNDRAY): TEST PRENSİBİ: Szasz uyumlu kinetik UV yöntem. LİNEERİTE: 4-650 U/L SİNONİM: GGT KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: KC fonksiyon testlerinden biridir. Alkol ve ilaçların KC üzerine toksik etkisini takip etmede kullanılır. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan ( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Erkek : 0-49 U/L Kadın : 0-32 U/L KREATİNİN KİNAZ (MİNDRAY): TEST PRENSİBİ: IFCC uyumlu enzimatik UV method LİNEERİTE: 5-1000 U/L SİNONİM: CK KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: İskelet kalp kasında dejenerasyona yol açan durumların değerlendirilmesinde kullanılır. AMI, progresif müsküler distrofi, polimyozit, yanıklar, travma, ağır eksersiz, status epileptikus, postoperatif dönem, yaygın beyin infarktüsü, gebeliğin son dönemleri ve doğumi malign hipertermi, intramüsküler enjeksiyonlar, konvülsiyonlar ve kardiyak defibrilasyon sonrasında CPK düzeyi artar. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, İkter, Lipemi, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ REFERANS ARALIĞI: Erkek : Kadın : Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 29 / 68 0-171 U/L 0-145 U/L KALSİYUM (MİNDRAY): TEST PRENSİBİ: Arsenazo III end point kolorimetrik method LİNEERİTE: 0.4-15 mg/dl SİNONİM: Ca KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: Numune için 10 saatlik sabah açlığı gereklidir. Numune alımı sırasında turnike uzun tutulmamalıdır. Kan kalsiyum seviyesi 02:00-04:00 saatleri arasında en düşük, saat 20:00’ de en yüksek seviyede bulunur. KULLANILMASI: Çeşitli endokrin ve metabolik hastalıkların değerlendirilmesinde kullanılır. Total kalsiyum düzeyi kandaki protein konsantrasyonundan etkilenir. Protein miktarı 1g/dl artarsa kalsiyum miktarı 0.8 mg/dl azalır. NUMUNE RED NEDENLERİ: Eksik serum, uzamış turnike süresi, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 0-200 yaş(serum) : 8.8-10.6 mg/dl KALSİYUM (idrar): SİNONİM: Ca KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saati ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saati SONUÇ VERME ZAMANI: Hafta içi mesai saati NUMUNE TÜRÜ: 24 saatlik idrar NUMUNE KABI: 3-5 lt’ lik temiz ve kuru şişe HASTANIN HAZIRLANMASI: 24 saatlik idrar toplama kurallarına uyarak toplanır. Laboratuvara getirilen 24 saatlik idrarın içine 6N HCl asitten 2-3 damla koyarız. NUMUNE RED NEDENLERİ: 24 saatlik idrarın yanlış toplanması REFERANS ARALIĞI: (İdrar hacmi : 1500 ml düşünülmüştür.) ERKEK KADIN 0-200 yaş : 0-300 mg/24h 0-250 mg/24h İNORGANİK FOSFOR (MİNDRAY): TEST PRENSİBİ: PhosphoMolibdat end point UV method LİNEERİTE: 0.9-12.4 mg/dl SİNONİM: PO4, Fosfat KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: Numune için 10 saatlik sabah açlığı gereklidir. Mümkün oldukça serum hızlı ayırılmalıdır. Sirkadiyen ritm gösterir. Tokluk, menstrüasyon dönemi, fosfat bağlayan antasitlerin kullanımında seviye düşer. KULLANILMASI: Fosfor metabolizmasının ve kalsiyum-fosfor dengesinin değerlendirilmesinde kullanılır. NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 30 / 68 NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, uzamış turnike süresi, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 0-15 yaş : 4-7 mg/dl 15-200 yaş : 2.5-4.5 mg/dl İNORGANİK FOSFOR (idrar): SİNONİM: PO4, Fosfat KAN ALMA ZAMANI: Perşembe günü mesai saati ÇALIŞMA ZAMANI: Perşembe günü mesai saati SONUÇ VERME ZAMANI: Perşembe günü mesai saati NUMUNE TÜRÜ: 24 saatlik idrar NUMUNE KABI: 3-5 lt’ lik temiz ve kuru şişe HASTANIN HAZIRLANMASI: 24 saatlik idrar toplama kurallarına uyarak toplanır. NUMUNE RED NEDENLERİ: 24 saatlik idrarın yanlış toplanması REFERANS ARALIĞI: 0-200 yaş : 400-1300 mg/24 saat MAGNEZYUM (MİNDRAY): TEST PRENSİBİ: Ksilidil mavisi end point yöntem LİNEERİTE: 0.10-4.16 mg/dl . SİNONİM: Mg KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Magnezyum metabolizması ve elektrolit dengesinin değerlendirilmesi ile preeklampsi tedavisi uygulanan hastaların takibinde kullanılır. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, uzamış turnike süresi, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 0-1 ay :1.17-2.55 mg/dl 1-12 ay :1.46-2.31 mg/dl 1-15 yaş :1.46-2.31 mg/dl 15-200 yaş (kadın) :1.87-2.50 mg/dl 15-200 yaş (erkek) :1.77-2.58 mg/dl MAGNEYUM (İdrar): SİNONİM: Mg KAN ALMA ZAMANI: Perşembe günü mesai saati ÇALIŞMA ZAMANI: Perşembe günü mesai saati SONUÇ VERME ZAMANI: Perşembe günü mesai saati NUMUNE TÜRÜ: 24 saatlik idrar NUMUNE KABI: 3-5 lt’ lik temiz ve kuru şişe HASTANIN HAZIRLANMASI: 24 saatlik idrar toplama kurallarına uyarak toplanır. NUMUNE RED NEDENLERİ: 24 saatlik idrarın yanlış toplanması REFERANS ARALIĞI: Normal Değer : 7.29-12.16 mg/24 saat SODYUM (MİNDRAY): TESTİN PRENSİBİ: İndirekt ISE NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 31 / 68 SİNONİM: Na KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Elektrolit ve su dengesinin ve renal fonksiyonların değerlendirilmesinde kullanılır. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, uzamış turnike süresi, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 0-1 ay : 133-146 mmol/L 1-12 ay : 139-146 mmol/L 1-11 yaş : 138-145 mmol/L 11-200 yaş : 135-145 mmol/L SODYUM(İdrar): SİNONİM: Na KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saati ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saati SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün mesai saati NUMUNE TÜRÜ: 24 saatlik idrar NUMUNE KABI: 3-5 lt’ lik temiz ve kuru şişe HASTANIN HAZIRLANMASI: 24 saatlik idrar toplama kurallarına uyarak toplanır. NUMUNE RED NEDENLERİ: 24 saatlik idrarın yanlış toplanması REFERANS ARALIĞI: Normal Değer :40-220 mmol/24 saat POTASYUM (MİNDRAY): TESTİN PRENSİBİ: İndirekt ISE SİNONİM: K KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Elektrolit, asit-baz dengesinin ve renal fonksiyonların değerlendirilmesinde kullanılır. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, uzamış turnike süresi, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 1-7 gün : 3.7-5.9 mmol/L 7-365 gün : 3.5-5.5 mmol/L 1-200 yaş : 3.5-5.5 mmol/L POTASYUM(İdrar): SİNONİM: K KAN ALMA ZAMANI: Perşembe günü mesai saati ÇALIŞMA ZAMANI: Perşembe günü mesai saati SONUÇ VERME ZAMANI: Perşembe günü mesai saati NUMUNE TÜRÜ: 24 saatlik idrar NUMUNE KABI: 3-5 lt’ lik temiz ve kuru şişe HASTANIN HAZIRLANMASI: 24 saatlik idrar toplama kurallarına uyarak toplanır. NUMUNE RED NEDENLERİ: 24 saatlik idrarın yanlış toplanması NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ REFERANS ARALIĞI: Normal Değer : Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 32 / 68 25-125 mmol/24 saat KLOR (MİNDRAY): TESTİN PRENSİBİ: İndirekt ISE SİNONİM: Cl KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: aynı gün 2 saat NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Elektrolit, asit- baz dengesi ve su metabolizmasının değerlendirilmesinde kullanılır. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, uzamış turnike süresi, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 0-200 yaş : 95-110 mmol/L KLOR(İdrar): SİNONİM: Cl KAN ALMA ZAMANI: Perşembe günü mesai saati ÇALIŞMA ZAMANI: Perşembe günü mesai saati SONUÇ VERME ZAMANI: Perşembe günü mesai saati NUMUNE TÜRÜ: 24 saatlik idrar NUMUNE KABI: 3-5 lt’ lik temiz ve kuru şişe HASTANIN HAZIRLANMASI: 24 saatlik idrar toplama kurallarına uyarak toplanır. NUMUNE RED NEDENLERİ: 24 saatlik idrarın yanlış toplanması REFERANS ARALIĞI: Normal Değer : 110-250 mmol/24 saat LİTYUM (DİALAB): TESTİN PRENSİBİ: Enzimatik kolorimetrik yöntem LİNEERİTE: 0.19-3 mmol/L ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Bipolar (Manik-depresif) tedavisinde kullanılan ilacın takibinde kullanılır.İlacı kullanan hasta sabah dozunu kullanmadan açlık kanını verir. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, uzamış turnike süresi, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Yetişkin : 1-1.2 mmol/L Panik değer : >1.5 mmol/L AMİLAZ (MİNDRAY): TESTİN PRENSİBİ: pnp oluşumlu IFCC uyumlu enzimatik UV yöntem. LİNEERİTE: 5-1500 U/L KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saatb sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 33 / 68 KULLANILMASI: Pankreas ve tükrük bezlerinde bulunur. Esas olarak akut pankreatitin tanısında ve takip edilmesinde kullanılır. Hiperamilazemi sadece akut pankreatit veya kronik pankreatitin enflamatuvar aşamasında oluşmaz, aynı zamanda böbrek yetmezliği (glomerüler filtrasyonda azalma), akciğer veya over tümörleri, pulmoner enflamasyon, tükürük bezi hastalıkları, diyabetik ketoasidoz,serebral travma, cerrahi girişimler veya makroamilazemi vakasında da oluşur. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, uzamış turnike süresi, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 0-200 yaş (serum) : 28-100 U/L Kadın Erkek 0-200 yaş ( idrar) : 21-447 U/L 16-491 U/L DEMİR (MİNDRAY): TESTİN PRENSİBİ: Ferrozine yöntemi. (Kolorimetrik test) SİNONİM: Fe KAN ALMA ZAMANI: hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Serumda demir hemen hemen tamamen transferine bağlıdır.Demir (heme olmayan) ölçümleri demir eksikliği anemisi,hemokromatoz (iki demir içeren hemosiderin ve hemofüsin pigmentlerinin dokuda yaygın bir şekilde birikmesi ile ilişkili ve derinin pigmentasyonu ile karakterize edilen bir hastalık) ve kronik böbrek hastalığının tanısında ve tedavisinde kullanılır. Demir tayinleri mikrositik anemi (ör. demir metabolizması bozuklukları ve hemoglobinopatiden dolayı), makrositik aneminin (ör. vitamin B12 eksikliği, folik asit eksikliği ve bilinmeyen nedenli ilaçların neden olduğu metabolik bozukluklardan dolayı) yanı sıra böbrek anemisi (eritropoietin eksikliği) gibi normositik anemiler, hemolitik anemi, hemoglobinopati, kemik iliği hastalığı ve toksik kemik iliği hasarının tanısında ve izlenmesinde gerçekleştirilir. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, uzamış turnike süresi, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Kadın Erkek 0-200 yaş ( serum) : 37-145 μg/dL 45-158 μg/dL DEMİR BAĞLAMA KAPASİTESİ (DİALAB): TESTİN PRENSİBİ: Ferrozine ile doğrudan tayin ( kolorimetrik) LİNEERİTE: 6-750 μg/dL SİNONİM: UIBC KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Demir, plazma proteini apotransferine bağlı Fe(III) olarak taşınır. Apotransferin-Fe(III) kompleksi transferin olarak adlandırılır. Normalde transferinin demir bağlama yerlerinin sadece üçte birini Fe (III) doldurur. Bağlanabilecek ek demir miktarı ise doymamış (veya gizli) demir bağlama kapasitesidir (UIBC). Serum demiri ve UIBC’nin toplamı toplam demir bağlama kapasitesini (TIBC) temsil eder. TIBC, transferinin bağlayabileceği maksimum demir konsantrasyonuna yönelik bir ölçümdür. Serumda TIBC, demir metabolizması bozukluklarında farklılık göstermektedir. Demir eksikliği anemisinde TIBC yükselir ve transferin satürasyonu % 15 veya daha düşük bir değere düşer. Düşük TIBC değeri ile ilişkili serumda demir değerinin düşük olması kronik anemi bozukluklarının, malign tümörlerin ve enfeksiyonların özelliğidir. NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 34 / 68 NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, Lipemi, eksik serum, uzamış turnike süresi, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan ( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 0-200 yaş (UIBC serum) : 0-200 yaş (TIBC serum)hesapla : Serum transferin(mg/DL)= 0.007xTIBC ( μg/dL) Tranferrin satürasyon%=100xserum demir/TIBC Tranferrin satürasyon% normal değerler: 120-470 μg/dL 278-505 μg/dL Kadın %15-50 Erkek %20-50 PSEUDOKOLİN ESTERAZ (DİALAB): TESTİN PRENSİBİ: DGKC uyumlu enzimatik kolorimetrik yöntem LİNEERİTE: 0-20000 U/L SİNONİM: kolinesteraz II KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Ay nı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Kolinesteraz (psödokolinesteraz veya kolinesteraz II) karaciğer, pankreas, kalp, serum ve beyinde beyaz cevherde bulunur. Bu enzim, kolinesteraz I olarak da adlandırılan eritrositlerdeki asetilkolinesterazla karıştırılmamalıdır. Kolinesterazın biyolojik fonksiyonu bilinmemektedir. Serum kolinesteraz,olası bir böcek ilacından zehirlenmenin bir göstergesi olarak kullanılmaktadır. Karaciğer fonksiyonunun bir indeksi olarak ölçülür. Operasyon öncesi taramada, kolinesteraz enzim formları atipik olan hastaların tespit edilmesi ve böylelikle kas gevşeticilerin yavaş eliminasyonlarının neden olduğu uzun süreli apnenin önlenmesinde kullanılır. Organofosfor bileşikleri ile intoksikasyon vakalarında ve hepatit, siroz, miyokard enfarktüsü, akut enfeksiyonlar ve enzimin atipik fenotiplerinde kolinesteraz seviyelerinin düştüğü görülür. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, uzamış turnike süresi, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 0-200 yaş: Kadın 3930-10800 U/L Erkek 4620-11500 U/L VALPROİK ASİT (DİALAB): TESTİN PRENSİBİ: İmmunoturbidimetrik yöntem LİNEERİTE: 0-157 μg/mL KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Epilepsi ve bipolar tedavisinde kullanılır. Tedavi için verilen ilacın seviyesini takibinde kullanılır. Sabah açlık kanını vermeye gelen hasta ilacın sabah dozunu almadan kanı verir. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, uzamış turnike süresi, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Normal değer Panik değer : : 50-100 μg/mL >150 μg/mL NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 35 / 68 KARBAMAZEPİN (DİALAB): TESTİN PRENSİBİ: İmmünoturbidometrik yöntem. LİNEERİTE: 0-20 μg/mL KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Antiepileptik bir ilaçtır. İlacın takibinde kullanılır. ( Kan verme valproik asitle aynıdır) NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, uzamış turnike süresi, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Tek kullanıldığında terapötik aralık : 8- 12 μg/mL Başka antiepileptiklerle berarber kullanılınca terapötik aralık : 4 - 8 μg/mL BİKARBONAT (MİNDRAY): TESTİN PRENSİBİ: PEPC enzimatik UV yöntem. LİNEERİTE: 1-50 mmol/L SİNONİM: CO2 KAN ALMA ZAMANI: Diyaliz Hastaları için ÇALIŞMA ZAMANI: Diyaliz Hastalarından istendiği zaman SONUÇ VERME ZAMANI: aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Serum veya plazmanın bikarbonat içeriği elektrolit dispersiyonun ve anyon eksikliğinin önemli bir göstergesidir. pH tayini ile birlikte bikarbonat ölçümleri solumun ve metabolizma sistemlerinde asit-baz dengesizliği ile ilişkili potansiyel olarak ciddi çok sayıda bozukluğun tanısında ve tedavisinde kullanılır. Siklosporin kullanımı seviyesini arttırır. NUMUNE RED NEDENLERİ: Eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Beklenen değer : 22-29 mmol/L ANTİ STREPTOLİZİN-O (DİALAB): TESTİN PRENSİBİ: İmmunoturbidometrik yöntem. SİNONİM: ASO KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: A grubu streptokoklar farklı enfeksiyonlara neden olur: glomerülonefrit, akut endokardit, Sydenham Korea ve akut romatizmal ateşin ardından üst solunum yolu enfekte olduğunda meydana gelebilen bademcik enfeksiyonu veya deri hastalıkları. Bu enfeksiyonlar daha sonradan kalp veya böbreklerde hasara yol açabilir. Erken tanı, etkin tedavi ve hastanın izlenmesi bu riskleri azaltabilir. Spesifik antikorlar için immünolojik test çalışması, streptokok enfeksiyonunun derecesi ve hastalığın gidişatı hakkında yararlı bilgiler sağlar. Antistreptolisin O antikorları (ASO) seviyesinin tayini en sıklıkla kullanılandır. Akut romatizmal ateşli hastaların% 85’inde ASO seviyelerinin yükseldiği görülmüştür. Faydalı verilerin elde edilmesi için haftalık aralıklarda birkaç kere ASO seviyeleri izlenmelidir. Titre gelişmesi başarılı bir antibiyotik tedavisini ya da enfeksiyonun klinik işaretleri kaybolmuşsa bile antijen uyarısının devam ettiğini gösterir. NUMUNE RED NEDENLERİ:Eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 15-200 yaş : 0- 200 IU/mL 0-15 yaş : 0- 150 IU/mL NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 36 / 68 C REAKTİF PROTEİN (DİALAB): TESTİN PRENSİBİ: İmmunoturbidometrik yöntem. SİNONİM: CRP KAN ALMA ZAMANI: 7 gün 24 saat ÇALIŞMA ZAMANI: 7 gün 24 saat SONUÇ VERME ZAMANI: 7 gün 24 saat NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Enfeksiyonlar, enflamatuvar hastalıklar ve malign neoplazmalargibi dokuya hasar veren süreçlerin çoğu C-reaktif proteinin (CRP)majör akut faz yanıtı ve diğer akut faz reaktantlar (ör. AAT, AAGP,C3C, C4, HAPT) ile ilişkilidir. CRP yanıtı sıklıkla ateş dahil olmak üzere klinik semptomlardan önce meydana gelir. Normal sağlıklı bireylerde CRP 5 mg/L’ye kadar bir aralıkta eser miktarda bir proteindir. Bir akut faz yanıtın başlangıcından sonra serumda CRP konsantrasyonu hızlı ve kapsamlı bir şekilde yükselir. 6 ila 8 saat içerisinde değişimler saptanabilir ve 24 ila 48 saat içerisinde tepe değerine ulaşır. Normal değerin bin katına kadar yüksek olan seviyeler miyokardiyal enfarktüs, majör travma, cerrahi işlem veya malign neoplazma gibi şiddetli uyarıcılar ile ilişkilidir. CRP klasik kompleman yolu aktive eder. CRP, sadece birkaç saatlik bir yarılanma ömrüne sahip olup, bu onun klinik izleme için ideal bir araç olmasını sağlar. Hastalarda operasyon sonrası CRP seviyelerinin izlenmesi ya normal iyileşme sürecini (seviyenin normale inmesi) ya da beklenmeyen komplikasyonları (yüksek seviyelerin sürmesi) gösterir. CRP konsantrasyonlarındaki değişimin ölçülmesi bir hastalığın ne kadar akut ve ne kadar ciddi olduğu konusunda faydalı diagnostik bilgiler sağlar. Aynı zamanda hastalık sırasında komplikasyonlar ile ilgili değerlendirmeler yapılması ve de hastalığın başlangıcı hakkında kararlar verilmesini mümkün kılar. Serumda yüksek CRP konsantrasyonunun devam etmesi genellikle ciddi bir prognostik işarettir ve bu durum sıklıkla kontrol edilemeyen bir enfeksiyonun varlığını belirtir. CRP tayini, hastalık aktivitesindeki değişikliklere verdiği hızlı yanıt ve ESR’yle iyi korelasyonundan dolayı, klasik Eritrosit Sedimentasyon Hızı (ESR) tayininin yerini alabilir NUMUNE RED NEDENLERİ:Eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Normal değer : 0-0.5 mg/dl RHOMATOİD FAKTÖR (DİALAB): TESTİN PRENSİBİ: İmmunoturbidometrik yöntem. SİNONİM: RF KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Romatoid faktörler, IgG moleküllerinin Fc-bölgesi üzerindeki antijenik determinantlara karşı heterojen otoantikorlar grubudur. Romatoid artrit tanısında önemlidir, ancak diğer enflamatuvar romatizmal hastalıklarda ve romatizmal olmayan çeşitli hastalıklarda da bulunabilir. Aynı zamanda 60 yaş üstü klinik olarak sağlıklı kişilerde de bulunabilir. Bu kısıtlamalara karşın, romatoid artritte sınıflandırmanın yapılması için romatoid faktörlerin tespit edilmesi Amerikan Romatoloji Derneğinin bir tanı kriteridir. Olağan analitik yöntemler IgM tipinin romatoid faktörlerinin tespit edilmesiyle sınırlı olmasına rağmen, tüm immünoglobülin sınıflarında otoantikorlar ortaya çıkar. NUMUNE RED NEDENLERİ:Eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Normal değer : 0-30 IU/mL BİYOKİMYA TESTLERİ (ACİL LABORATUVARI) Beckmann-coulter LX 20 cihazı ile beckman coulter ve Dialab kitleri ile çalışılmaktadır. GLUKOZ (Beckmann coulter): TEST PRENSİBİ: Hekzokinaz (HK) method enzimatik UV kolorimetrik TEST LİNEERİTESİ: 5-700 mg/dl arasındadır. NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 37 / 68 SİNONİM: Açlık Kan Şekeri(AKŞ) ÇALIŞMA ZAMANI: Hergün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: 8-12 saat açlık ( sadece su içebilir) KULLANIMI: Karbonhidrat metabolizmasının değerlendirilmesinde, 126 mg/dl ve üzeri glukoz değeri DM tanısı koydurur. NUMUNE RED NEDENİ: Hemoliz, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan, uzamış açlık REFERANS ARALIĞI: 1 - 200 yaş : 79-115 mg/dl ÜRE (Beckmann coulter): TEST PRENSİBİ: Urease-glutamate Dehydrogenase, UV method LİNEERİTE: 10.7-213.8 mg/dl SİNONİM: Üre ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: 8-12 saat açlık ( sadece su içebilir) KULLANIM: KC ve Böbrek fonksiyon testlerinden biridir. Protein metabolizmasının değerlendirilmesindekullanılır. NUMUNE RED NEDENİ: Eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 17-43 mg/dl BUN ( KAN ÜRE AZOTU) PRENSİP: Üre ölçümlerinden sonra hesapla bulunur. Ürenin MA :60 Üre deki azotun MA: 2x14=28 dir. BUN=Üre değeri X 28/60 REFERANS ARALIĞI: 0-200 yaş : 7.94-20.1 mg/dl KREATİNİN (Beckmann coulter): TEST PRENSİBİ: Alkalin pikrat metodu (end point) kolorimetrik LİNEERİTE: 0.1-25 mg/dl SİNONİM: Kreatinin ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: 8-12 saat açlık ( sadece su içebilir) KULLANIM: Böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. Renal hastalıklar, şok, maligniteler, SLE, Diabetik nefropati, konjestif kalp yetmezliğinde serum kreatinin düzeyleri artarken müsküler distrofi ve diabetik ketoasidozda düşer. NUMUNE RED NEDENİ: Hemoliz,eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Kadın (0-200 yaş) : 0.4-1 mg/dl ( serum) Erkek (0-200 yaş) : 0.7-1.2 mg/dl (serum) TOTAL PROTEİN(Beckmann coulter): TEST PRENSİBİ: Biüret end point yöntem LİNEERİTE: 3-12 g/dl KAN ALMA ZAMANI: Her gün NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 38 / 68 ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: Turnikenin uzun süre tutulmasına bağlı olarak oluşan venöz staz ve ayakta durmak serum total protein düzeyini arttırırken, gebeliğin son trimestri ve uzamış yatak istirahati total protein düzeyini düşürür. NUMUNE RED NEDENİ: Hemoliz, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 0-200 yaş : 6.5-8.1 g/dl ALBUMİN (Beckmann coulter): TEST PRENSİBİ: BCP yöntemi LİNEERİTE: 1-7 g/dl KAN ALMA ZAMANI: 7 gün 24 saat ÇALIŞMA ZAMANI: 7 gün 24 saat SONUÇ VERME ZAMANI: 7 gün 24 saat NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Nutrisyonel durum ve onkotik kan basıncı hakkında bilgi verir. Dehidrotasyon ve IV beslenme, hızlı hidrasyon, siroz ve diğer KC hastalıkları, alkolizm, gebelik, nefrotik sendrom, malabsorbsiyon, malnitrusyon, neoplaziler, protein kaybettiren enteropatiler, hipertiroidizm, yanıklar, uzamış immobilizasyon, kalp yetmezliği ve diğer kronik hastalıklarda albumin seviyesi düşer. Albumini prealbumin ve tranferrin birlikte negatif akut faz reaktanı olarak kabul edilir. Akut enflamatuvar olaylarda serum albumini düşer. NUMUNE RED NEDENİ: Hemoliz, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun), uzmaış turnijke uygulaması. REFERANS ARALIĞI: 0-200 yaş : 3.5-5 g/dl TOTAL BİLİRUBİN VE DİREKT BİLİRUBİN VE İNDİREKT BİLİRUBİN (MİNDRAY): TEST PRENSİBİ: Total bilirubin için: Kolorimetrik test(Diazo Method ) Direkt Bilirubin için: Kolorimetrik test (Diazo method ) LİNEERİTE Bil T için: 0.1-30 mg/dl Bil D için: 0.1-10 mg/dl SİNONİM: T.Bil. veya Konjuge Bİl. + Unkonjuge Bil. KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: KC ve safra kesesi fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIKLARI: T.BİLİRUBİN: 0-200 yaş : 0.4-2 mg/dl D.BİLİRUBİN: 0-200 yaş : 0.1-0.5 mg/dll İNDİREKT BİLİRUBİN(hesapla)= T.BİL.-D.BİL. 0-200 yaş : 0-1,8 mg/dl ASPARTAT AMİNOTRANSFERAZ( DİALAB): TEST PRENSİBİ: p.5.p aktivasyonlu IFCC uyumlu enzimatik UV method LİNEERİTE: 0-940 U/L SİNONİM: AST; SGOT; Serum glutamat oksalasetat transaminaz KAN ALMA ZAMANI: Her gün NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 39 / 68 ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Bütün vücut dokularında bulunmakla beraber, KC, Kalp ve iskelet kası en çok bulunduğu dokulardır. Herhangibir nedene bağlı KC zedelenmesi veya hasarı, kolestatik ve obstrüktif sarılık, Kr. Hepatitler, enfeksiyoz mononükleoz, kalp ve iskelet kası nekroz veya travması, kalp iskelet kası inflamatuvar hastalıkları, AMI, ağır ekzersiz, kalp yetmezliği, ciddi yanıklar, hipotiroidizm, intestinal obstrüksiyon, malign hipertermi ve talasemi majorde serum AST düzeyi artar. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI:(0-200 yaş) Erkek : 0-37 U/L (0-200 yaş) Kadın : 0-31 U/L ALANİN AMİNOTRANSFERAZ (DİALAB): TEST PRENSİBİ: p5p IFCC uyumlu-enzimatik UV method LİNEERİTE: 0-600 U/L SİNONİM: ALT; SGPT; Serum glutamil piruvat transaminaz KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı saat 2 saat NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: KC fonksiyon testlerinden biridir. KC hastalıkları, safra yolları obstrüksiyonu, kas zedelenmeleri, musküler distrofiler, akut pankreatit, konjestif kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği ve hepatotksik ilaçlar, yoğun ekzersiz, ayakta durma ALT düzeyinde artışa neden olur. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: (0-200 yaş) Erkek : 0-41 U/L (0-200 yaş) Kadın : 0-31 U/L ALKALEN FOSFATAZ (Beckman coulter): TEST PRENSİBİ:IFCC uyumlu pnpp AMP tamponlu enzimatik UV method LİNEERİTE: 5-1000 U/L SİNONİM: ALP KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: KC, safra kesesi, kemik dokusuna bağlı hastalıkların değerlendirilmesinde kullanılır. Lipid biyotransformasyonunda da görevlidir. Gebelikte ve çocukların büyüme dönemlerinde fizyolojik olarak ALP düzeyi yükselir. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 0-200 yaş (Erkek) : 53-128 U/L 0-200 yaş (Kadın) : 42-98 U/L LAKTAT DEHİDROGENAZ (Beckmann coulter): TEST PRENSİBİ: Laktat-----Piruvat (enzimatik UV method) LİNEERİTE: 5-750 U/L SİNONİM: LDH KAN ALMA ZAMANI: Her gün NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 40 / 68 ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Kalp ve KC hastalıklarının tanısında kullanılır. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 0-200 yaş : 98-192 U/L GAMA GLUTAMİL TRANSFERAZ (Beckmann coulter): TEST PRENSİBİ: Szasz uyumlu kinetik UV yöntem. LİNEERİTE: 5-750 U/L SİNONİM: GGT KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: KC fonksiyon testlerinden biridir. Alkol ve ilaçların KC üzerine toksik etkisini takip etmede kullanılır. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan ( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 0-200 yaş (Erkek) : 9-40 IU/L 0-200 yaş (Kadın) : 9-35 IU/L KREATİNİN KİNAZ (Beckmann coulter): TEST PRENSİBİ: Rosalki method LİNEERİTE: 5-1200 U/L SİNONİM: CK KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: İskelet kalp kasında dejenerasyona yol açan durumların değerlendirilmesinde kullanılır. AMI, progresif müsküler distrofi, polimyozit, yanıklar, travma, ağır eksersiz, status epileptikus, postoperatif dönem, yaygın beyin infarktüsü, gebeliğin son dönemleri ve doğumi malign hipertermi, intramüsküler enjeksiyonlar, konvülsiyonlar ve kardiyak defibrilasyon sonrasında CPK düzeyi artar. NUMUNE RED NEDENLERİ:Hemoliz, İkter, Lipemi, eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: (0-200 yaş) Erkek : 49-397 U/L (0-200 yaş) Kadın : 38-234 U/L KALSİYUM (Beckmann coulter): TEST PRENSİBİ: İndirekt ISE SİNONİM: Ca KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 41 / 68 HASTANIN HAZIRLANMASI: Numune için 10 saatlik sabah açlığı gereklidir. Numune alımı sırasında turnike uzun tutulmamalıdır. Kan kalsiyum seviyesi 02:00-04:00 saatleri arasında en düşük, saat 20:00’ de en yüksek seviyede bulunur. KULLANILMASI: Çeşitli endokrin ve metabolik hastalıkların değerlendirilmesinde kullanılır. Total kalsiyum düzeyi kandaki protein konsantrasyonundan etkilenir. Protein miktarı 1g/dl artarsa kalsiyum miktarı 0.8 mg/dl azalır. NUMUNE RED NEDENLERİ: Eksik serum, uzamış turnike süresi, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 0-200 yaş(serum) : 8.9-10.3 mg/dl MAGNEZYUM (Beckmann coulter): TEST PRENSİBİ: Calmagite end point yöntem LİNEERİTE: 0.10-7 mg/dl . SİNONİM: Mg KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Magnezyum metabolizması ve elektrolit dengesinin değerlendirilmesi ile preeklampsi tedavisi uygulanan hastaların takibinde kullanılır. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, uzamış turnike süresi, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan ( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 0-200 yaş : 1.8-2.5 mg/dl SODYUM (Beckmann coulter): TESTİN PRENSİBİ: İndirekt ISE SİNONİM: Na KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Elektrolit ve su dengesinin ve renal fonksiyonların değerlendirilmesinde kullanılır. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, uzamış turnike süresi, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 0-200 yaş : 136-144 mmol/L POTASYUM (Beckmann coulter): TESTİN PRENSİBİ: İndirekt ISE SİNONİM: K KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Elektrolit, asit-baz dengesinin ve renal fonksiyonların değerlendirilmesinde kullanılır. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, uzamış turnike süresi, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 0-200 yaş : 3.6-5.1 mmol/L NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 42 / 68 KLOR (Beckmann coulter): TESTİN PRENSİBİ: İndirekt ISE SİNONİM: Cl KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: aynı gün 2 saat NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Elektrolit, asit- baz dengesi ve su metabolizmasının değerlendirilmesinde kullanılır. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, uzamış turnike süresi, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 0-200 yaş : 101-111 mmol/L AMİLAZ (DİALAB): TESTİN PRENSİBİ: yükselen CNP-G3 enzimatik UV yöntem. LİNEERİTE: 5-1500 U/L KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: pankreas ve tükrük bezlerinde bulunur. Esas olarak akut pankreatitin tanısında ve takip edilmesinde kullanılır. Hiperamilazemi sadece akut pankreatit veya kronik pankreatitin enflamatuvar aşamasında oluşmaz, aynı zamanda böbrek yetmezliği (glomerüler filtrasyonda azalma), akciğer veya over tümörleri, pulmoner enflamasyon, tükrük bezi hastalıkları, diyabetik ketoasidoz,serebral travma, cerrahi girişimler veya makroamilazemi vakasında da oluşur. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, uzamış turnike süresi, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: 0-200 yaş (serum) : 0-92 IU/L PSEUDOKOLİN ESTERAZ (DİALAB): TESTİN PRENSİBİ: DGKC uyumlu enzimatik kolorimetrik yöntem LİNEERİTE: 0-20000 U/L SİNONİM: kolinesteraz II KAN ALMA ZAMANI: Her gün ÇALIŞMA ZAMANI: Her gün SONUÇ VERME ZAMANI: Ay nı gün 2 saat sonra NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Kolinesteraz (psödokolinesteraz veya kolinesteraz II) karaciğer, pankreas, kalp, serum ve beyinde beyaz cevherde bulunur. Bu enzim, kolinesteraz I olarak da adlandırılan eritrositlerdeki asetilkolinesterazla karıştırılmamalıdır. Kolinesterazın biyolojik fonksiyonu bilinmemektedir. Serum kolinesteraz,olası bir böcek ilacından zehirlenmenin bir göstergesi olarak kullanılmaktadır. Karaciğer fonksiyonunun bir indeksi olarak ölçülür. Operasyon öncesi taramada, kolinesteraz enzim formları atipik olan hastaların tespit edilmesi ve böylelikle kas gevşeticilerin yavaş eliminasyonlarının neden olduğu uzun süreli apnenin önlenmesinde kullanılır. Organofosfor bileşikleri ile intoksikasyon vakalarında ve hepatit, siroz, miyokard enfarktüsü, akut enfeksiyonlar ve enzimin atipik fenotiplerinde kolinesteraz seviyelerinin düştüğü görülür. NUMUNE RED NEDENLERİ: Hemoliz, eksik serum, uzamış turnike süresi, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Kadın Erkek 0-200 yaş: 3930-10800 U/L 4620-11500 U/L NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 43 / 68 ETANOL (BECKMANN COULTER): TESTİN PRENSİBİ: Alkol dehidrogenaz enzimatik UV yöntem. LİNEERİTE: 10-600 mg/dl SİNONİM: Etil alkol KAN ALMA ZAMANI: 7 gün 24 saat ÇALIŞMA ZAMANI: 7 gün 24 saat SONUÇ VERME ZAMANI: 7 gün 24 saat NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANILMASI: Kötüye kullanımda ve intoksikasyonunda seviye tespiti için kullanılır. NUMUNE RED NEDENLERİ: Eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Beklenen değer : 0-50 mg/dl 1 promil alkol: 100mg/dl etanol dür. C REAKTİF PROTEİN (DİALAB): TESTİN PRENSİBİ: İmmunoturbidometrik yöntem. SİNONİM: CRP KAN ALMA ZAMANI: 7 gün 24 saat ÇALIŞMA ZAMANI: 7 gün 24 saat SONUÇ VERME ZAMANI: 7 gün 24 saat NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Kırmızı veya sarı kapaklı jelli tüp Kullanılması: Enfeksiyonlar, enflamatuvar hastalıklar ve malign neoplazmalargibi dokuya hasar veren süreçlerin çoğu C-reaktif proteinin (CRP)majör akut faz yanıtı ve diğer akut faz reaktantlar (ör. AAT, AAGP,C3C, C4, HAPT) ile ilişkilidir. CRP yanıtı sıklıkla ateş dahil olmak üzere klinik semptomlardan önce meydana gelir. Normal sağlıklı bireylerde CRP 5 mg/L’ye kadar bir aralıkta eser miktarda bir proteindir. Bir akut faz yanıtın başlangıcından sonra serumda CRP konsantrasyonu hızlı ve kapsamlı bir şekilde yükselir. 6 ila 8 saat içerisinde değişimler saptanabilir ve 24 ila 48 saat içerisinde tepe değerine ulaşır. Normal değerin bin katına kadar yüksek olan seviyeler miyokardiyal enfarktüs, majör travma, cerrahi işlem veya malign neoplazma gibi şiddetli uyarıcılar ile ilişkilidir. CRPklasik kompleman yolu aktive eder. CRP, sadece birkaç saatlik bir yarılanma ömrüne sahip olup, bu onun klinik izleme için ideal bir araç olmasını sağlar. Hastalarda operasyon sonrası CRP seviyelerinin izlenmesi ya normal iyileşme sürecini (seviyenin normale inmesi) ya da beklenmeyen komplikasyonları (yüksek seviyelerin sürmesi) gösterir. CRP konsantrasyonlarındaki değişimin ölçülmesi bir hastalığın ne kadar akut ve ne kadar ciddi olduğu konusunda faydalı diagnostik bilgiler sağlar. Aynı zamanda hastalık sırasında komplikasyonlar ile ilgili değerlendirmeler yapılması ve de hastalığın başlangıcı hakkında kararlar verilmesini mümkün kılar. Serumda yüksek CRP konsantrasyonunun devam etmesi genellikle ciddi bir prognostik işarettir ve bu durum sıklıkla kontrol edilemeyen bir enfeksiyonun varlığını belirtir. CRP tayini, hastalık aktivitesindeki değişikliklere verdiği hızlı yanıt ve ESR’yle iyi korelasyonundan dolayı, klasik Eritrosit Sedimentasyon Hızı (ESR) tayininin yerini alabilir. NUMUNE RED NEDENLERİ:Eksik serum, serumu ayrılmadan tüpte beklemiş kan( 2 saatten uzun) REFERANS ARALIĞI: Normal değer : 0-0.5 mg/dl HIZLI KARDİYAK MARKERLAR SİNONİM: Kardiyak Markerlar ÇALIŞILDIĞI CİHAZ: Vidas pc cihazı ile Biomeroux kitleri çalışarak METOD: makroelisa-ELFA yöntemi ile kuru sistem çalışılmaktadır. KAN ALMA ZAMANI: 7 gün 24 saat ÇALIŞMA ZAMANI: 7 gün 24 saat SONUÇ VERME ZAMANI: 45 dakika NUMUNE KABI (kardiyak için): Sarı kapaklı tüp NUMUNE TÜRÜ (kardiyak için): Serum NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 44 / 68 NUMUNE RED (kardiyak için): Hemoliz KULLANIMI: AMI tanısında NUMUNE KABI (D-Dimer için): sitratlı tüp (mavi kapaklı) NUMUNE TÜRÜ (D-Dimer için): plazma NUMUNE RED (D-Dimer için): Pıhtılı örnekler, yetersiz veya fazla numune, hemoliz, lipemi, ikter KULLANIMI (D-DİMER): DVT, pulmoner emboli tanısını ekarte etmek için CK-MB ( Kütle): Myokard hasarında ilk 3-4 saatte yükselmeye başlar. 10-12 saatte pik yapar. 24-36 saat yüksek kalır. Kardiyak travmalar, MI, Konjestif kalp yetmezliği, yanık, SLE de yükselir. Normal değeri: 0-5.1 ng/ml MYOGLOBİN: İlk beliren marker dır. İlk 1-4 saatte yükselir. 6-8 saatte pik yapar. 24 saatte normale döner. İskelet ve kalp kasında hasar ve nekroz yapan her durumda ( İskemi, myopati, muskuler distrofi, felç, egzersiz, yanık) yükselir. Normal değer: 10-43 ng/ml TROPONİN-I: 2-6 saatte yükselir. 15-24 saatte pik yapar. 7 gün yüksek kalır. Kardiyak travma ve cerrahiden sonra, konjestif kalp yetmezliğinde de yükselir. Normal değer: <0.01 ng/ml D-DİMER: : Pulmoner embolinin olmadığını %90 gösterir. Pulmoner embolinin olduğunu göstermesi %63 tür. Normal değer: 0-500ng/ml TAM İDRAR TAHLİLİ SİNONİM: TİT ÇALIŞILDIĞI CİHAZ: ERBA URO-DİPSTİCK 400 (Kimyasal analiz-strip okuyucu) ÇALIŞMA ZAMANI: 7gün 24 saat SONUÇ VERME ZAMANI: 1 saat NUMUNE TÜRÜ: Spot idrar NUMUNE KABI: Non steril kapaklı idrar bardağı, bebekler için pediatrik idrar torbası. ÇALIŞMA YÖNTEMİ: strip + manuel mikroskobik inceleme( acil laboratuarda mikroskobi bakılmamaktadır.) KULLANIMI: İdrarda patolojik bulgulara neden olan hastalıkların tanı ve takibinde kullanılır. NUMUNE RED NEDENİ: Yetersiz numune, uzun süre beklemiş numune, kirli kapta gelmiş numune, numunenin menstruasyon zamanında verilmesi. NORMAL DEĞERLER: STRİP GLUKOZ Negatif SG 1010 pH 5 LÖKOSİT Negatif BLOOD Negatif BULİRUBİN Negatif ÜROBULİNOJEN 0.1 KETON Negatif PROTEİN Negatif NİTRİT MİKROSKOP PLANO TESTİ (GEBELİK TESTİ) SİNONİM: plano testi ÇALIŞMA ZAMANI: 7 gün 24 saat SONUÇ VERME ZAMANI: 30 dak. NUMUNE TÜRÜ: Spot idrar ( sabah ilk idrar tecih edilir.) NUMUNE KABI: Non stril idrar bardağı Negatif 1-2 epitel hücresi NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 45 / 68 ÇALIŞMA YÖNTEMİ: Kart test (immunokromatografik yöntem) REFERANS ARALIK: Negatif İDRARDA UYUŞTURUCU İLAÇLAR KART TEST SİNONİM: Narkotik ilaçlar kart testi ÇALIŞMA ZAMANI: 7 gün 24 saat SONUÇ VERME ZAMANI: 30 dak. NUMUNE TÜRÜ: Spot idrar ( sabah ilk idrar tecih edilir.) NUMUNE KABI: Non stril idrar bardağı ÇALIŞMA YÖNTEMİ: Kart test (immunokromatografik yöntem) NARKOTİK İLAÇLAR: AMPHETAMİS (MP) COCAİNE (COC) SENTETİK COCAİNE(K2) ECSTASY (MDMA) METHADONE (MTD) MARJUANA (THC) METHAMPHETAMİNES (MET) MORPHİNE EROİN REFERANS ARALIKLARI: Negatif HORMON TESTLERİ TİROİD SİTUMULAN HORMAN (TSH) SİNONİM: TSH3 UL, Tirotropin ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) LİNEERİTE: 0.006 - 160.03 μIU/mL (mIU/L) ( 150 μIU/mL dilusyon) KAN ALINMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: Diurnal ritmi vardır. Saat: 02:00-04:00 arasında maksimum 17:00-18:00 arasında minumum düzeydedir. KULLANIMI: Tiroid fonksiyonlarının değerlendirilmesinde ve tedavi takibinde kullanılır. Hipotiroidizm, Hashimato tiroiditi, ektopik TSH salgılanan durumlar, subakut tiroidit ve tiroid hormon rezistansında serum TSH düzeyi artarken hipotalamik ve hipofizer hipotiroidizmde ise TSH düzeyi azalır. NUMUNE RED KRİTERLERİ: Hemoliz REFERANS ARALIĞI: 0-1 ay : 0.7-18.10 μIU/mL (mIU/L) 1-12 ay : 1.12-8.21 μIU/mL (mIU/L) 1-2 yaş : 0.8-6.27 μIU/mL (mIU/L) 2-12 yaş : 0.64–6.27 μIU/mL (mIU/L) “ 12-18 yaş : 0.51-4.94 μIU/mL (mIU/L) 18-200 yaş : 0.55-4.78 μIU/mL (mIU/L) SERBEST TİROKSİN (SERBEST T4) SİNONİM: FT4 ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) LİNEERİTE: 0.1-12 ng/dL KAN ALINMA ZAMANI: hafta içi mesai saatleri NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 46 / 68 ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANIMI: Tiroid fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. Hipertiroidizmde serum FT4 düzeyi artarken, hipotiroidizmde azalır. Total T4’ün yaklaşık %002-0.04’ü FT4’tür. NUMUNEREDKRİTERLERİ: Hemoliz REFERANS ARALIĞI: 0-1 ay : 0.66-2.36 ng/dL 1-12 ay : 0.71-1.96 ng/dL 1-5 yaş : 0.81-1.73 ng/dL 5-10 yaş : 0.82-1.62 ng/dL 10-15 yaş : 0.81-1.66 ng/dL 15-18 yaş : 0,82-1,75 ng/dL 18-200 yaş : 0.89-1.76 ng/dL SERBEST TRİİODOTRONİN (SERRBEST T3) SİNONİM: FT3 ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) LİNEERİTE: 0.2-20 pg/mL KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANIMI: Tiroid fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. Hipertiroidizmde ve FT3 tirotoksikozunda serum FT3düzeyi artarken, hipotiroidizmde azalır. Ayrıca kronik hastalığı olan kişiler ötroid olsa bile FT3düzeyi düşük bulunabilir. Total T3’ün yaklaşık %0.2-0.5’i FT3’tür. NUMUNE RED KRİTERLERİ: interferans yok REFERANS ARALIĞI: 0-1 ay : 3,24-4,87 pg/mL 1-12 ay : 2.79-6.56 pg/mL 1-5 yaş : 2.76-4.94 pg/mL 5-10 yaş : 2.73-4.92 pg/mL 10-15 yaş : 2.80-4.74 pg/mL 15-18 yaş : 2.27-4.48 pg/mL 18-200 yaş : 2.3-4.2 pg/mL ANTİ TİROGLOBİLİN ANTİKORU (ANTİ-TGO) SİNONİM: ANTİ-TGO ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) LİNEERİTE: 10-500 U/mL KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANIMI: Otoimmün hastalıklarda ( Hashimato hastalarının % 70-80’ inde, Gravisli hastaların % 30’ unda ve mixödemli Hastaların % 75’ inde ) pozitif verir. Ayrıca nontoxik guatr, tiroid Ca ve perniyoz anemide de pozitif sonuç verir. NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 47 / 68 NUMUNE RED KRİTERLERİ: Hemoliz Sağlıklı bireylerde: <64 U/ml ANTİ TİROİD PEROXİDAZ (ANTİ-TPO) SİNONİM: ANTİ-TPO ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans (( Advia centour xp) LİNERİTE: 0-1300 ng/mL KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANIMI: Otoimmün hastalıklarda (Hashimato Hastalarının % 80’ inde ) pozitif bulunur. Normal asemptomatik bireylerin %5-10’ unda yüksek bulunabilir. NUMUNE RED KRİTERLERİ: Hemoliz Sağlıklı Bireylerde: <57 U/ml PARATİROİD HORMON (PTH) SİNONİM: İPTH ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) LİNEERİTE: 2.5-1900 pg/mL KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANIMI: Paratiroid adenom ( primer hiperparatirodizm), renal yetmezlik ( sekonder hiperparatiroidizm), Renal transplantasyon cerrahisi (Tersiyer hiperparatiroidizm) PTH ölçülür. Normal değer: 19.8-74.9 pg/mL FERRİTİN KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans (( Advia centour xp) LİNEERİTE: 0.5-1650 ng/mL ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANIMI: Demir eksikliği anemisi, kronik hastalık anemisi, talasemi, hemokromotozis ve demir yükleme tedavisinin takibinde kullanılır. Karaciğer hastalıklarının varlığında demir eksikliği Olmasına rağmen ferritin normal düzeylerde bulunabilir. Ayrıca akut faz reaktanlarından biridir. NUMUNE RED KRİTERLERİ: Hemoliz REFERANS ARALIĞI: Kadın Erkek 0-1 ay : 36-483 ng/mL 36-381 ng/mL 1-6 ay : 36-329 ng/mL 36-391 ng/mL 6-12 ay : 36-70 ng/mL 36-100ng/mL 1-5 yaş : 36-84 ng/mL 36-84 ng/mL 5-19 yaş : 36-92 ng/mL 36-311 ng/mL 19-200 yaş : 7.0−276.8 ng/Ml 18.5−306.5 ng/mL NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 48 / 68 FOLAT SİNONİM: Folik asit ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) LİNEERİTE: 0.35-24 ng/mL KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp NUMUNE ALMA: en az 10 saatlik sabah açlığı gereklidir. KULLANIMI: folat eksikliğinin tanı ve tedavisi takibi ile megaloblastik ve makrositik anemilerin değerlendirilmesinde kullanılır. Diyet ile folat alımının azalması, hemodiyaliz, malabsorsiyon, gebelik, kronik alkolizm ve fenitoin vb.. bazı ilaçlar serum folat düzeyini düşürürken, vejeteryan diet ile serum folat düzeyi artar. NUMUNE RED KRİTERLERİ: Hemoliz REFERANS ARALIĞI: Kadın Erkek 0-1 yaş : 6.3-22.8.ng/mL 7.2-22.5 ng/mL 1-3 yaş : 1.7-15.7 ng/mL 2.5-15.0 ng/mL 3-6-yaş : 2.7-14.1 ng/mL 0.4-13.0 ng/mL 6-9 yaş : 2.4-13.4 ng/mL 2.3-11.9 ng/mL 9-12 yaş : 1-10.2 ng/mL 1.5-10.8 ng/mL 12-18 yaş : 1.2-7.2 ng/mL 1.2-8.8 ng/mL 18-200 yaş : 5.38-5000 mg/mL 5.38-5000 ng/mL B12 VİTAMİNİ SİNONİM: Siyanokobalamin ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) LİNEERİTE: 45-2000 pg/mL KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp NUMUNE ALMA:en az 10 saatlik sabah açlığı gereklidir. KULLANIMI: Hematopoez ve normal nöronal fonksiyonlar için Vit. B12 gereklidir. Kronik böbrek yetmezliği, konjenital kalp yetmezliği, DM, AML, KML, lökositoz polisitemia vera karaciğer hastalıkları ve protein malnutrisyonunda serum vit. B12 yüksekken, interensek faktör eksikliği malabsorbsiyon ve vejeteryenlerde vit.B12 düzeyi düşüktür. NUMUNE RED KRİTERLERİ: Hemoliz REFERANS ARALIĞI: Kadın Erkek 0-1 yaş : 227-1508 pg/mL 292-1203 pg/mL 1-3 yaş : 414-1204 pg/mL 195-897 pg/mL 3-6 yaş : 312-1401 pg/mL 181-795 pg/mL 6-9 yaş : 246-1169 pg/mL 200-863 pg/mL 9-12 yaş : 196-1015 pg/mL 135-803 pg/mL 12-18 yaş : 181-817 pg/mL 158-638 pg/mL 18-200 yaş : 214-914 pg/mL 214-914 pg/mL FOLLİKUL SİTUMULAN HORMON (FSH) SİNONİM: Follitropin NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 49 / 68 ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) LİNEERİTE: 0.3-200 IU/L KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANIMI: Hipofiz fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. Özellikle primer ve sekonder over yetmezliğinin ayırıcı tanısında değerlidir. Primer gonadaal yetmezlik overian ve testikuler agenezis. Turner, kleinifelter sendromu,kastrasyon, alkolizm, menapoz ve orşit serum FSH düzeylefrinde artışa neden olurken, anterior hipofiz fonksiyonu, hipotalamik hastalıklar, gebelik anoreksia nervosa, polikistik over sendromu, hemakromatozis, orak hücreli anemi, hiperprolaktinemi ve östrojen veya androjenlerle tedavi edilen hastalarda ise FSH düzeyi düşer. NUMUNE RED KRİTERLERİ: Hemoliz REFERANS ARALIĞI: M (13-70 yaş) 1.9-18.9 IU/L W follikular faz 3-10.9 IU/L Ovulatuvar faz 3.9-34.8 IU/L Luteal faz 2-9.8 IU/L Gebe 0-0.8 IU/L Postmenapoz 23.9-119.1 IU/L LUTEİN YAPICI HORMON SİNONİM: LH ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) LİNEERİTE: 0.07-200 IU/L KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANIMI: Hipofizden salınan ve cinsiyete göre farklıetki gösteren hormondur. Erkeklerde, FSH’ beraber olgun spermatozoon’ların gelişimini kolaylaştırmakla beraber testislerdeki leyding hücrelerinde testosteron üretimini arttırır. Kadınlarda over hormonlarının üretimini ve over folliküllerinin olgunlaşmasını denetler. Adet çevrimi ortasında yumurtlamadan hemen önce en yüksek düzeyine çıkar. NUMUNE RED KRİTERLERİ: Hemoliz REFERANS ARALIĞI: M (0-20 yaş) 0.33-6.3 IU/L M (20-70 yaş) 1.7-9.6 IU/L M (70-200 yaş) 3.4-35.2 IU/L W follikular faz 2.1-12.8 IU/L Ovulatuvar faz 9-77.3 IU/L Luteal faz 0.7-17.3 IU/L Gebe 0.3-1.7 IU/L ÖSTRODİOL (E2) SİNONİM: E2, 17-β Estrodiol ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) LİNEERİTE: 11.8-3000 pg/mL KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANIMI: Vücuttaki en potent östrojendir. Puberte prekoks, amenore, erkeklerde jinekomastinin değerlendirilmesi için kullanılır. NUMUNE RED KRİTERLERİ: Hemoliz REFERANS ARALIĞI: ERKEK 1-9 yaş 0-4 pg/mL 9-11 yaş 0-12 pg/mL 11-14 yaş 0-24 pg/mL 14-17 yaş 0-31 pg/mL 17-200 yaş 0-39.8 pg/mL 17-200 yaş follikuler faz 17-200 yaş ovulatuvar faz 17-200 yaş luteal faz 17-200 yaş gebe (1. Trimestr) 17-200 yaş postmenapozal Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 50 / 68 ovulasyon induksiyonun takibi ve KADIN 0-16 pg/mL 0-65 pg/mL 0-142 pg/mL 0-283 pg/mL 19.5-144.2 pg/mL 63.9-356.7 pg/mL 55.8-214.2 pg/mL 215-4300 pg/mL 0-32.2 pg/mL PROGESTERON SİNONİM: C-21 steroid ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) LİNEERİTE: 0.21-60 ng/mL KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANIMI: Ovulasyon, corpus luteum fonksiyonları ve gebelik plesental fonksiyonların değerlendirilmesi, induksiyon takibi, progesteron tedavisi takibi ve erken abortus riski olan hastaların takibinde kullanılır. Konjenital adrenal hiperplazi, lipoid overian tümör, teka lutein kisti, molar gebelik ve over koryoepiteliyomalarında serum progesteron düzeyi artarken, abortus riskiveya sekonder hipogonadizm ve kısa luteal faz sendromunda progesteron düzeyi düşer. NUMUNE RED KRİTERLERİ: Hemoliz REFERANS ARALIĞI: W follikular faz 0-1.24 ng/mL Ovulatuvar faz 4.2-27.1 ng/mL Luteal faz 3.2-24.7 ng/mL Postmenapoz 0-0.6 ng/mL M 0.15-1.06 ng/mL PROLAKTİN(PRL) SİNONİM: PRL ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) LİNEERİTE: 0.3-200 ng/mL KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: Uyku, stres, egzersiz, gebelik ve koitus sonrasında PRL düzeyi artar. Sabahları PRL düzeyi en üst seviyede bulunur. Bu nedenle hasta uyandıktan 3-4 saat sonra kan alınmalıdır. Ayrıca hastanın aç olması tercih edilir. NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 51 / 68 KULLANIMI: PRL salgılayan tümörler, hipotalamopituiter hastalıklar, primer hipotiroidizm, anoreksia nervosa, polikistik over sendromu, böbrek yetmezliği, insulin kaynaklı hipoglisemi ve adrenal yetmezlikte serum PRL düzeyi artarken Sheehan sendromunda PRL düzeyi azalır. PRL salgılayan tümörlerde tedavi takibinde değerlidir. NUMUNE RED KRİTERLERİ: Hemoliz REFERANS ARALIĞI: Yetişkin W postmenapoz 2.4-20.9 ng/mL W gebe 10.3-209.1 ng/mL W gebe olmayan 3.4-29.8 ng/mL M 2.7-18.3 ng/mL TOTAL-hCG (Kantitatif) SİNONİM: total-hCG, total human chorionik gonadotropin, gebelik testi. ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) LİNEERİTE: 2-1000 IU/L KAN ALMA ZAMANI: 7 gün 24 saat ÇALIŞMA ZAMANI: 7 gün 24 saat SONUÇ VERME ZAMANI: 7 gün 24 saat NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANIMI: gebelik teşhisi, ektopik gebelik şüphesinin değerlendirilmesi ve invitro fertilizasyon hastalarının takibinde kullanılır. Ayrıca mol hidatiform, koriokarsinom, testis tümörü ve overian germ hücreli tümörlerinin değerlendirilmesinde ve takibinde kullanılır. NUMUNE RED KRİTERLERİ: Hemoliz REFERANS ARALIĞI: KADIN Gebe olmayan 0-5 IU/L Gebe (0.2-1 hafta) 5-50 IU/L Gebe(1-2 hafta) 50-500 IU/L Gebe (2-3 hafta ) 100-5000 IU/L Gebe (3-4 hafta ) 500-10000 IU/L Gebe (4-5 hafta) 1000-50000 IU/L Gebe (5-6 hafta) 10000-100000 IU/L Gebe (6-8 hafta) 15000-200000 IU/L Gebe (8-12 hafta ) 10000-100000 IU/L TOTAL PROSTAT SPESİFİK ANTİJEN (TPSA) SİNONİM: TPSA ( serin proteaz ve kısmen kallikrein ailesinden olan bir glikoproteindir) ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) LİNEERİTE: 0.01-100 ng/mL KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp NUMUNE ALMA: Dijital rektal muayene, ince iğne biyopsisi ve sonda takılmasından sonra numunealınması için 5 gün beklemek gerekir. HASTANIN HAZIRLANMASI: PSA günden güne değişebilir ve yaşla birlikte artar. Hasta en az 10 saat aç olmalıdır. Ayrıca supin pozisyonunda PSA düzeyi düşer. Prostat manuplasyonu total PSA düzeyinde artışa sebep olur. NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 52 / 68 KULLANIMI:Prostat dokusuna spesifik olup prostat Ca için spesifik değildir ve normal prostatta, hiperplastik ve neoplastik prostatta üretilir. Total PSA yı kompleks PSA yani (alfa-1 antikimotripsin(ACT) ve alfa-2 makroglobulin(A2M) oluşturur.) vede serbest PSA (fPSA) meydana getirir.Cut-off değeri: 4 ng/ml dir. NUMUNE RED KRİTERLERİ: İnterferans yok REFERANS ARALIKLARI: ERKEK 0-3.07 ng/mL FREE (SERBEST) PROSTAT SPESİFİK ANTİJEN (fPSA) SİNONİM: Serbest PSA ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) LİNEERİTE: 0.01-25 ng/mL KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp NUMUNE ALMA: Total PSA ile aynı HASTANIN HAZIRLANMASI: Total PSA ile aynı. REFERANS ARALIĞI: ERKEK 0-1 ng/mL KULLANIMI: Serbest PSA normal bireylerde TPSA nın yaklaşık <% 30 dır ve TPSA: 4-10 ng/ml olduğu zaman %fPSA anlam taşır( %fPSA₌ fPSA/TPSA x100). Tek başına cut- off değeri >%25 dir. % fPSA PROSTAT KANSERİ OLASILIĞI % 0-10 56 % % 10-15 28 % % 15-20 20 % % 20-25 16 % >%25 8% RED KRİTERLERİ: Hemoliz, Lipemi,İkter. CA-125 SİNONİM: Kanser antijen 125, OVCA ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) LİNEERİTE: 2-600 U/mL KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp NUMUNE ALMA: Ovulasyon ve menstruasyon zamanları dikkate alınmalıdır. KULLANIMI: over malignitelerinde kullanılan bir tümör markeridir. Seröz endometriyal, şeffaf hücreli ve indiferansiye over karsinomaları, bazı non-jinekolojik maligniteler ve bazı bening durumlarda ( hamilelik, menstruasyon, peritoneal ve plevral enflamasyon over kistleri, endometriozis) CA-125 düzeyleri artar. Ayrıca sağlıklı insanların % 1 inde CA-125 düzeyleri yüksek olabilir. Bu nedenle normal bireylerde tarama amaçlı olarak kullanılmamalıdır. RED KRİTERLERİ: İnterferans yok REFERANS ARALIĞI: 0-30.2 U/ml. CEA SİNONİM: Karsino embriyojenik antijen ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 53 / 68 LİNEERİTE: 0.5-100 ng/mL KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANIMI: Kolon, rektum,akciğer, meme, karaciğer, pankreas, prostat, mide, over kanserlerinde CEA düzeyleri artar. Özellikle kolorektal Ca ler ve ileri, evre meme kanserlerinde takipte kullanılabilir. Bening karaciğer hastalıkları,ülseratif kolit ve polipozis gibi bazı bening gastrik ve intestinal durumlar, bening meme hastalıkları, pulmoner enfeksiyonlar, amfizem ve böbrek yetmezlilerinde de serum CEA düzeyi artabilir. Ayrıca sigara içenlerde CEA düzeyi hafif yüksektir. Bu nedenle tarama testi olarak kullanılmamalıdır. NUMUNE RED KRİTERİ: İnterferans yok REFERANS ARALIĞI: Sigara içenlerde: 0-10 ng/ml Sigara içmeyenlerde: 0-5 ng/ml CA 15-3 SİNONİM: Kanser antijen 15-3 veya CA 27-29 ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) LİNEERİTE: 0.5-200 U/mL KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANIMI: Meme kanserli hastalarda tanı, rekürrens ve tedavi takibinde kullanılır. Özellikle metastatik meme kanserlerinin %80 inde Ca 15-3 düzeyi artar.ayrıca diğer bazı maliğniteler (Pankreas, akciğer, over, kolon,karaciğer vb..) hepatit, siroz, sarkoidoz, tbc, ve SLE de Ca 15-3 düzeyi artabilir. Tarama testi olarak kullanılmamalıdır. NUMUNE RED KRİTERLERİ: İnterferans yok REFERANS ARALIĞI: 0-32.4 U/ml CA 19-9 SİNONİM: Kanser antijen 19-9, karbonhidrat antijen 19-9, SLA ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) LİNEERİTE: 1.2-700 U/mL KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANIMI: Tüm GİS kanserleri(pankreatik kanserler, kolanjiokarsinomlar, kolon kanseri vb..) ve diğer adenokarsinomalarda CA19-9 düzeyi artar.pankreatik Ca larda sensivitesi %70-80 dir. CA 19-9 ile tümör kitlesi arasında ilişki yoktur. CEA ile beraber kullanıldığında mide Ca rekürrensinin tespitinde sensivitesi %94 e çıkar. Ayrıca kronik pankreatit, kolanjit ve siroz gibi bening durumlarda da CA19-9 seviyelerinde yükseklik görülebilir. Tarama testiolarak kullanılmamalıdır. NUMUNE RED KRİTERİ: İnterferans yok REFERANS ARALIĞI: 0-33 U/ml ALFA-FETOPROTEİN SİNONİM: AFP ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 54 / 68 LİNEERİTE:1.3-1000 ng/mL KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp KULLANIMI: Hepatosellüler vegerm hücreli (nonsemimolar) karsinomlarda kullanılan bir tümör belirleyicisidir.Özellikle hepatosellüler karsinomalarda prognozun ve tedavinin etkinliğinin takibinde önemlidir. Germ hücreli karsinomaların sınıflandırılması ve derecelendirilmesinde hCG ile birlikte kullanılır. Diğer bazı kanserlerde de (Örn: pankreas, mide, kolon, akciğer. Vb…) AFP düzeyi yükselebilir. Ayrıca siroz, hepatit, alkolik karaciğer hastalığı gibi bazı bening durumlarda da serum AFP düzeyinde artış olabilir. Gebelik sırasında maternal AFP düzeyinin ölçümüde önemlidir. Maternal AFP 12. Haftadan itibaren artmaya başlar. NUMUNE RED KRİTERLERİ: İnterferans yok REFERANS ARALIĞI: KADIN ERKEK 0-1 ay 0.6-18964 ng/mL 0.6-16387 ng/mL 1-12 ay 0.6-77 ng/mL 0.6-28.3 ng/mL 1-3 yaş 0.6-11.1 ng/mL 0.6-7.9 ng/mL 3-6 yaş 0.6-4.2 ng/mL 0.6-5.6 ng/mL 6-12 yaş 0.6-5.6 ng/mL 0.6-3.7 ng/mL 12-18 yaş 0.6-4.2 ng/mL 0.6-3.9 ng/mL 18-200 yaş 0-8.2 ng/mL 0-8.2 ng/mL TOTAL TESTOSTERON SİNONİM: Total Testosteron ÇALIŞMA PRENSİBİ: Kemilüminesans ( Advia centour xp) LİNEERİTE: 10-1500 ng/dL KAN ALMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri ÇALIŞMA ZAMANI: Hafta içi mesai saatleri SONUÇ VERME ZAMANI: Aynı gün NUMUNE TÜRÜ: Serum NUMUNE KABI: Sarı kapaklı jelli tüp HASTANIN HAZIRLANMASI: Total testosteron düzeyi saat 07:00’de maksimum 20:00’da minumum düzeydedir. Egzersiz sonrası total testosteron düzeyi atarken, immobilizasyon ve glukoz yüklemesi sonrası düşer, 50 yaşın üzerinde ise progressif düşer. KULLANIMI: Down sendromu, myotonik distrofi, puberte gecikmesi, kriptoorşidizm, primer ve sekonder hipogonodizm, testiküler feminizasyon, siroz, böbrek yetmezliğinde azalır. Konjenital adrenal hiperplazi, idiopatik hirsutizm, stein leventail send. değişken; virulizasyon varsa artar. RED KRİTERLERİ: Hemoliz REFERANS ARALIĞI: ERKEK KADIN Kordon kanı 17-61 ng/dL 16-44 ng/dL 1-10 gün 0-187 ng/dL 0-24 ng/d 10-90 gün 72-244 ng/dL 0-17 ng/dL 3-5 ay 0-201 ng/dL 0-12 ng/dL 5-7 ay 0-59 ng/dL 0-13 ng/dL 7-12 ay 0-16 ng/dL 0-11 ng/dL 1-5 yaş 0-5 ng/dL 0-8 ng/dL 5-7 yaş 0-25 ng/dL 0-20 ng/dL 7-10 yaş 0-42 ng/dL 0-35 ng/dL 10-12 yaş 0-260 ng/dL 0-40 ng/dL NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ 12-14 yaş 14-18 yaş 18-200 yaş 0-420 ng/dL 0-1000 ng/dL 229.8-786.5 ng/dL Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 55 / 68 0-40 ng/dL 0-40 ng/dL 14.2-73.1 ng/dL TAM KAN SAYIMI ( HEMOGRAM) CİHAZLAR: MİNDRAY BC 6800 (klinik laboratuarlarda Test Tüpünde Tanı Kullanımına yönelik nicel bir otomatik hematoloji analizörüdür; Tam Kan Sayımı, Lökosit 5 Parçalı Diferansiyel, Hemoglobin konsantrasyonu Ölçümü, Retikülosit ve Çekirdekli Eritrosit Ölçümü yapılmasını sağlar.) Örnek Cinsi : Tam kan (EDTA’lı Mor kapaklı tüp) Red Kriterleri : Pıhtılı, donmuş ve beklemiş örnekler kabul edilmez. Stabilite: Oda Isısında 6 saat Metod : Otomatize Çalışma Günü : Her gün Sonuç: 2 saat sonra-acil 20 dakika A-WBC ve ile ilgili parametreleri türetme: BC6800 de Ölçme yöntemi: SF Cube hücre analizi teknolojisi (iki açıda dağılan lazer ışığından edinilen bilgiyi ve floresan sinyallerini kullanan 3B analiz); WBC ve WBC Diff (alt grupları): Lökosit sayısını en önce olmak üzere; Bazofil, lenfosit, nötrofil, eozinofil, monosit. (ilk önce sayılarını bulur(#] sonra yüzdelerini hesaplar (%)) Klinik: : Lökositler (beyaz kan hücreleri) iki temel gruba ayrılır: Granülösitler nötrofil, bazofil ve eozinofili içerirken, Agranülösitler lenfosit ve monositleri içerir. Lökositler vücuttaki enfeksiyonlarla savaşır ve fagositoz işlemini gerçekleştirirler. Aynı zamanda antikorların üretimi, taşınması ve dağıtımında da görev alırlar. Referans değerleri: WBC (lökosit): 0-1 ay 1-12 ay 1-15 yaş 15-200 yaş : : : : 9-30 103/mm3 4.5-13.5 103/mm3 4.5-13.5 103/mm3 4-10 103/mm3 WBC Diff: Bazofil # 0-1 ay 1-12 ay 1-15 yaş 15-200 yaş : : : : 0-0.6 103/mm3 0-0.2 103/mm3 0-0.2 103/mm3 0-0.15 103/mm3 Bazofil% 0-200 yaş : 0-1 % Lenfosit# 0-1 ay 1-12 ay 1-15 yaş 15-200 yaş : : : : 2-12 103/mm3 1.5-6.8 103/mm3 1.5-6.8 103/mm3 1-4.8 103/mm3 Lenfosit % 0-1 ay 1-12 ay 1-15 yaş : : : 10-60 % 20-60 % 20-60 % NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ 15-200 yaş : 20-40 % Nötrofil # 0-1 ay 1-12 ay 1-15 yaş 15-200 yaş : : : : 6-26 103/mm3 1.5-8 103/mm3 1.5-8 103/mm3 1.8-8 103/mm3 Nötrofil % 0-1 ay 1-12 ay 1-200 yaş : : : : 40-80 % 50-70 % 50-70 % Eozinofil# 0-1 ay 1-12 ay 1-15 yaş 15-200 yaş : : : : 0.02-0.85 103/mm3 0-0.7 103/mm3 0-0.7 103/mm3 0-0.4 103/mm3 Eozinofil % 0-200 yaş : 0.5-5 % Monosit # 0-1 ay 1-12 ay 1-15 yaş 15-200 yaş : : : : 0.4-1.1 103/mm3 0-0.8 103/mm3 0-0.8 103/mm3 0.3-0.8 103/mm3 : : : 3-13 % 3-12 % 3-12 % Monosit % 0-1 ay 1-12 ay 1-200 yaş B-Hb (Hemoglobin): Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 56 / 68 BC6800 de Ölçme yöntemi : KolorimetrikKlinik: Demir eksikliği, Hb sentez bzk lukları (thalasemi, orak hücreli anemi vs..)gibi düzeyi azalır. 0-1 ay : 13.5-22 g/dL 1-12 ay : 11.6-15.5 g/dL 1-15 yaş : 11.6-15.5 g/dL 15-200 yaş (E) : 14-18 g/dL 15-200 yaş (K) : 12-16 g/dL C-RBC ve İLE İLGİLİ PARAMETRELER TÜRETME: BC6800 de Ölçme yöntemi: Sheath akış empedans yöntemi Klinik: Eritrositlerin (kırmızı kan hücreleri) görevi oksijenin akciğerden vücut dokularına taşınması ve karbondioksitin de dokulardan akciğerlere geri taşınmasıdır. Eritrositlerle ilgili olarak Hb, Hct, MCV, MCH, MCHC analizleri yapılır. Anemilerde, eritrosit sayısı, Hb ve Hct değerleri düşer. MCV, MCH, MCHC tarama parametreleri değildir. Daha çok aneminin tiplendirilmesinde değerlidir. RBC (eritrosit): Doğrudan ölçülen eritrosit sayısıdır. n x 1012/L olarak gösterilir. 0-1 ay : 3.9-5.5 1012/L (106/mm3) 1-12 ay : 4-5.2 1012/L (106/mm3) 1-15 yaş : 4-5.2 1012/L (106/mm3) 15-200 yaş : 4.7-6.1 1012/L (106/mm3) NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 57 / 68 MCV (ortalama korpuskuler hacim): RBC histogramına dayanarak analizör hesaplar. (fL) 0-1 ay : 98-120 fL 1-12 ay : 76-90 fL 1-15 yaş : 76-90 fL 15-200 yaş : 8*-95 fL HCT (Hematokrit): Hesaplanarak bulunur. (%). HCT= RBC x MCV x 0.1 0-1 ay : 42-60 % 1-12 ay : 35-45 % 1-15 yaş : 35-45 % 15-200 yaş (K) : 37-47 % 15-200 yaş (E) : 42-52 % MCH (Ortalama Korpüsküler Hemoglobin): Hesaplanarak bulunur. (pg). MCH= Hb/RBC 0-1 ay : 31-37 pg/cell 1-12 ay : 25-33 pg/cell 1-15 yaş : 25-33 pg/cell 15-200 yaş : 27-34 pg/cell MCHC (Ortalama Korpüsküler Hemoglobin Konsantrasyonu): Hesaplanır. (g/L) MCHC= Hb x 100/HTC 0-1 ay : 29-37 g/L 1-12 ay : 32-37 g/L 1-15 yaş : 32-37 g/L 15-200 yaş : 32-36 g/L RDW : Klinik: Demir eksikliği anemisinde kronik hastalık anemisi ve thalassemi ye göre çok artar. RDW-CV (Alyuvar Dağılım Genişliği-Değişim Katsayısı): RBC histogramına dayanarak değerini hesaplar. (%) 0-200 yaş : 11-16 % RDW-SD (Alyuvar Dağılım Genişliği – Standart Sapması): RBC dağılımının standart sapması hesaplanarak elde edilir. (fL) 0-200 yaş : 35-56 fL D-RETİKÜLOSİT İLE İLGİLİ PARAMETRE BC6800 de Ölçme yöntemi: SF Cube hücre analizi teknolojisi (iki açıda dağılan lazer ışığından edinilen bilgiyi ve floresan sinyallerini kullanan 3B analiz); Retikülosit yüzdesi (%): Klinik: Otomatik sayımın normal ve düşük retikülosit sayısında manuel sayıma üstünlüğü vardır. Retikülosit sayısı, kemik iliği yetmezliğinin neden olduğu anemileri kanama ya da hemolizin neden olduğu anemilerden ayırt etmede değerlidir. Kemik iliği yetmezliğinde retikülosit sayısı düşerken hemolitik anemilerde artar. RNA içerdiğinde büyük trombositler ve lökositlerde interferans ortaya çıkabilir. 0-200 yaş : 0.3-3 % NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 58 / 68 E-PLT ve İLE İLGİLİ PARAMETRELER: BC6800 de Ölçme yöntemi: Sheath akış empedans yöntemi Klinik: trombositlerde azalma; Fanconi send., prematüralerin trombositopenisi,Renal VT, bakteriyel ve viral nef. lar(CMV inkülüzyon enf.,sfiliz,HSV, riketsiyoz,), toxoplazma, devkavernöz hemanjiom, ilaç duyarlılığı, izoimmun neomatal tromsitopeni, TTP, HÜS, post transfüzyon purpurası, ITP. Bir de yalancı azalma vardır bu da kan iyi antikoagulanla karışmadığında görülür. Trombositleri artması; esansiyel trombositoz, reaktif trombositozdur. Bazı insanlarda bulunan otoreaktif Ig ler EDTA varlığında tüpte trombosit yüzey antijenlerine karşı aktive olurlar. Agrege olan lökosit kümeleri lökosit volüm histogramında anormal bir zirve şeklinde gözlenir. Trombosit sayısının yanlış yüksekliği kriyoglobinemilerde,mikrositik eritrositler, veya parçalanmış lökosit atıklarından kaynaklanabilir. Bu durumlarda trombosit dağılımı beklenen log eğrisinden bariz sapma göstermektedir. MPV trombosit sayımı ile ters orantılıdır. MPV deki düşüklük yapım azlığına bağlı trombositopeniye bağlı olarak ortaya çıkabilir. MPV nin yüksek olması karediovasküler olay riskini arttırır. PDW ile birlikte değerlendirildiğinde primer ve sekonder trombositozun birbirinden ayırd edilmesine yardımcı olur. PLT (trombosit): Direkt hüreleri sayar. PLT=n x 109/L 0-1 ay : 150-350 109/L 1-12 ay : 130-400 109/L 1-200 yaş : 130-400 109/L MPV ( ortalama trombosit hacmi): PLT histogramına dayanarak hesaplar (fL) 0-200 yaş : 6.5-12 fL PDW (trombosit dağılım genişliği): trombosit boyutu dağılımının geometrik standart sapmasıdır (GSD). Her PDW sonucu trombosit histogram verilerinden türetilir ve 10 (GSD) şeklinde rapor edilir. 0-200 yaş : 15-17 10 (GSD) PCT (Plateletkrit): Analizör hesaplayarak verir. (%). PCT= PLT x MPV x 0.0001 0-200 yaş : 0.108-0.282 % PERİFERİK YAYMA(lökosit formulasyonu): Örnek tüpü: Mor kapaklı (EDTA’lı tüp) Hazırlama : Kan alındıktan 3 saat içinde Çalışma: Hafta içi mesai saatleri Periferik yayma birçok kan ve infeksiyon hastalığının tanısında yararlı bilgiler verir. Değişik hastalıkların seyri sırasında oluşabilecek morfolojik bozuklukların farkedilerek tanınmalarını kolaylaştırır. Tanı dışında hastanın tedaviye verdiği cevabın izlenmesinde, lösemilerde nükslerin gösterilmesinde de önemlidir. Çevre kanında dolaşan lökositler granülositler (nötrofil, eozinofil ve bazofil parçalılar), lenfositler ve monositlerden oluşur. Ayrıca az sayıda parçalı çekirdekli hücrelerin genç şekilleri olan çomaklar da dolaşımda bulunur. Kemik iliğinde nötrofil oluşmasına kadar geçen 6 ayrı morfolojik evre vardır: miyeloblast, promiyelosit, miyelosit, metamiyelosit, çomak ve nötrofil parçalı. Periferik yayma ile bu lökositlerin yüzdelenmesi yani formülasyonu yapılır. Periferik yayma aynı zamanda eritrositlerin morfolojileri, hemoglobin içerikleri, dağılımları, trombositlerin dağılımı ve sayıları hakkında bilgi verir. Metod: Mikroskobi Rapor: istemi yapan klinisyen periferik yayma preparatını kendisi değerlendirir. KOAGÜLASYON TESTLERİ (Amax 200 Amelung) Fibrinojen APTT PT PT% INR 1-200 1-200 1-200 1-200 1-200 175-400 mg/dl 24-37 sn 10.3-14.6 sn 70-130 0.8-1.2 Test Adı : Protrombin Zamanı (PT) CİHAZ: Amax-200 Amelung kogülasyon cihazında Tokra medikal kitleri ile çalışılmaktadır. NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 59 / 68 Örnek Bilgileri Örnek Cinsi : Plazma (sitrat-mavi kapaklı tüp) Transport : 2-8°C Red Kriterleri : Pıhtılı, yetersiz veya fazla örnekler kabul edilmez. Metod:KOAG(mekanik-elektromagnetik) Çalışma Günü : Her gün Rapor Tarihi: Aynı gün Referans Aralıkları Aralık Referans Değeri İnsan için 1-200 yaş 10.3-14.6 saniye Genel Bilgiler : Protrombin zamanı doku tromboplastini varlığında plazmanın pıhtılaşma süresini ölçer ve ekstrensek ve ortak koagülasyon yolunun etkinliğini yansıtır. Ekstrensek ve ortak koagülasyon yollarında bulunan pıhtılaşma faktörlerinin (Faktör I, II, V, VII, X) düzeylerinden etkilenen bir parametredir. Test sırasında kullanılan tromboplastinin pıhtılaşmayı aktive etme özelliğine göre test sonuçları laboratuvarlar arası değişkenlik gösterebilir. Bu konuda standardizasyon sağlanması amacıyla INR (International normalized ratio) hesaplanması önerilmektedir. ( INR Referans aralığı: 0.9-1.2). Bu nedenle PT değerleri hem saniye hem de INR olarak rapor edilmelidir. Oral antikoagülan tedavinin izlenmesinde INR doğru ve güvenilir bir parametredir. Protrombin zamanının uzadığı hastalık ve durumlar: a- Faktör II,V,VII ve X edinsel veya konjenital eksiklikleri b- Oral antikoagülan tedavi c- Karaciğer hastalığı d- Yaygın damar içi pıhtılaşma e-İnhibitör varlığı f- Bilier obstrüksiyon g-Hipervitaminoz h-Zollinger Ellison sendromu k- Hipofibrinojenemi Protrombin zamanının kısaldığı hastalık ve durumlar: a- Ovarian hiperfonksiyon b- bölgesel enteritis veya ileitis. Protrombin zamanının değişmediği hastalık ve durumlar: a-Polistemia vera b- Faktör IX eksikliği c- Hemofili A d- von Willebrand's hastalığı e- Trombosit bozuklukları. PT ve APTT'nin ikisinin birlikte uzun olması FX, FV, protrombin ya da fibrinojen gibi ortak yolda yer alan faktörlerin eksikliklerinde görülmektedir. Bu faktörlerin kalıtsal eksiklikleri nadirdir ancak K vitamini eksikliği, DIC veya karaciğer hastalığında faktör eksiklikleri sıktır. PT ve APTT'nin ikisinin birlikte uzun olması durumunda fibrinojen eksikliği ekarte edilmelidir. Bunun için fibrinojen düzeyi ve trombin zamanı testleri yapılmalıdır. Trombin zamanı ve fibrinojen düzeyi normalse FX, FV ve protrombin düzeyleri bakılarak kalıtsal nedenler araştırılmalıdır. Test Adı : Aktive Parsiyel Tromboplastin Zamanı (aPTT) CİHAZ: Amax-200 Amelung kogülasyon cihazında Tokra medikal kitleri ile çalışılmaktadır. Örnek Bilgileri Örnek Cinsi : Plazma (sitrat-mavi kapaklı tüp) Örnek Özellikleri : Örnek 4 saat içerisinde analiz edilmelidir. Transport :2-8°C Red Kriterleri : Pıhtılı örnekler, yetersiz veya fazla numune, hemoliz, lipemi Metod : KOAG (mekanik-elektromagnetik) Çalışma Günü : Her gün Rapor Tarihi : Aynı gün . Aralık Referans Değeri İnsan için 1-200 yaş 24-37 saniye Genel Bilgiler : APTT, intrinsik yolda ve/veya tüm koagülasyon yolağında yer alan faktörlerin kalıtsal veya edinsel eksikliklerini ve bu faktörlerin inhibitörlerini taramak için kullanılan bir testtir. Özellikle FIX ve FVIII eksikliklerinde daha duyarlı olmakla birlikte, koagülasyonda fibrin oluşumuna kadar olan reaksiyonlarda yer alan tüm faktörlerin eksikliklerinde (FV, FX, protrombin ve fibrinojen) APTT uzayabilir. APTT, pıhtılaşma zamanının NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 60 / 68 heparin düzeyine orantılı olarak uzaması heparin tedavisinin etkinliğinin izlenmesinde kullanılır. Faktör eksiklikleri dışında APTTin uzaması Faktör VIII inhibitörü ve lupus antikoagülanı varlığında da görülür. Kliniğinde kanama eğilimi değil de trombozu olan hastalarda lupus antikoagülan akla gelmelidir. Bu durumda fosfolipid bağımlı koagülasyon testlerini uzatan otoantikorlar söz konusudur. Ortama fosfolipid eklenmesi ile test düzelir. Kanama öyküsü olmayıp APTT uzun bulunan kişilerde nadir görülen FXII, prekallikrein, yüksek molekül ağırlıklı kininojen eksikliği gibi konjenital nedenler de akla gelmelidir. APTT'nin uzadığı durumlar: a) Konjenital veya edinsel faktör (VIII, IX, XI) eksiklikleri b) Spesifik inhibitörler c) Lupus antikoagülan d) Heparin tedavisi Test adı: Fibrinojen CİHAZ: Amax-200 Amelung kogülasyon cihazında Tokra medikal kitleri ile çalışılmaktadır. Örnek Cinsi : Plazma (sitrat-mavi kapaklı tüp) Örnek Özellikleri : Örnek 4 saat içerisinde analiz edilmelidir. Transport :2-8°C Red Kriterleri : Pıhtılı örnekler, yetersiz veya fazla numune, hemoliz, lipemi, ikter Metod : Koag (mekanik-elektromagnetik) Çalışma Günü : Her gün Rapor Tarihi : Aynı gün Referans değerleri:175-400 mg/dl Genel bilgiler: çeşitli hemorajik hastalıkların tanısı tedavisinde ve prognozunun bildirilmesinde plasma fibrinojen düzeyi tespiti önemlidir. Yüksek fibrinojen seviyeleri kardivaskuler risk olarak göz önüne alınmalıdır. Test Adı: PIHTI RETRAKSİYONU: Yöntem: Lee-White yöntemi Örnek Cinsi : Düz kan Örnek Miktarı : Her tüpe 1 ml. Kan Kap : 3 adet cam tüp Referan değerleri: 1-2 saat Red Kriterleri : yetersiz numune, lipemik Rapor tarihi: aynı gün 14:30 da HPLC HEMOGLOBİN VARYANT ANALİZİ: CİHAZ: ARKRAY ADAMS A1c HA 8180T REFERANS DEĞERLERİ: HbA2: 1.5-3.5 % HbF : 0-2 % Örnek cinsi: EDTA’ lı Tam kan Numune miktarı: 2ml Numune kabı: Mor kapaklı tüp Red kriterleri: pıhtı, yetersiz numune Rapor tarihi: 5 saat sonra Genel bilgi: talasemi tiplerini ve diğer hemoglobin variantlarını tanımada ve ayırmada kullanılır. KAN GAZI CİHAZI İLE ÖLÇÜMLER Nova Biomedical CCX 13 modeli ile çalışılmaktadır. Azami çalışma ortamı: Güneş görmeyen kapalı ortamda 15C0-32C0 arası %0-95 yğunlaşmayan ortam nem oranında 2000 metre rakıma kadar çalışabilen bir cihazdır. Tek ve iki nokta kalibrasyonu otomatik ve manuel olarak yapılmaktadır. L1-2-3 kan gazları için iç kalite kontrol solüsyonları ve elektrolitler ve glukoz için L4-5 iç kalite kontrol solüsyonları vardır. OASYS dış kalite kontrol programına dahildir. NUMUNE ÇALIŞILMASI: lityum heparinli enjenktörle alınan tam kandan çalışılır KLİNİK KULLANIM NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 61 / 68 Kan Gazları pH/ PCO2/PO2Tam kanda kan gazlarının ölçümü çeşitli metabolik vepulmoner rahatsızlıkları olan kritik hastalardaki yaşamı tehdit edici asit/ baz dengesi bozukluklarınıntanı ve edavisinde kullanılır. O2 Saturasyonu Hemoglobinin oksijenlenmesinin ve doku oksijen ihtiyacının ölçülmesi sayesinde pulmoner fonksiyonların değerlendirilmesini sağlar. Ayrıca siyanoz (morarma) tanı ve tedavisinde kullanılır. Hematokrit Tam kanda hematokrit ölçümü, alyuvarların oksijen ve karbondioksit taşıyacak seviyede olup olmadıklarını değerlendirmede, anemi ve eritrositoz gibi alyuvarların anormal miktarlarına bağlı oluşan hastalıkların tanısında kullanılır. Ayrıca kan kaybı olan hastalarda, kan kaybının miktarını tesbit etmeye yarar. Hemoglobin Oksijeni tüm vücuda alyuvarlardaki hemoglobin taşır. Hemoglobinin ölçümü uzman doktora kronik ve akut anemi tanısında ve hemoglobinin potansiyel oksijen taşıma yeteneğinin tesbitinde yardımcı olur. Oxyhemoglobin O2Hb Oksijenlenmiş total hemoglobin fraksiyonudur. Pulmoner fonksiyonların değerlendirilmesinde, siyanoz tanı ve tedavisinde kullanılır. Carboxyhemoglobin Carboxyhemoglobin ölçümü hastanın karbon monoksitCOHb gazına maruz kalıp kalmadığını, kaldıysa derecesini gösterir. Hemoglobinin karbon monoksit ile birleşme eğilimi oksijenle olan eğilimden yaklaşık 210 kez daha yüksektir. Yüksek seviyelerdeki karbon monoksit eğer erken tesbit edilmezse dokuları anoxia’ ya (oksijen azlığı) ve ölüme götürür. Methemoglobin MetHb Methemoglobin yoğunluğunun yükselmesi kongenital (doğuştan) methemoglonemia’ dan ya da methemoglobin oluşmasına neden olan nitratlar, kloratlar veya diğer ilaç ve kimyasal maddelerin yutulmasından kaynaklanabilir. Methemoglobin oksijenle birleşemez. Eğer tedavi edilmezse siyanoza ve giderek ölüme götürür. Deoxyhemoglobin oksijen ile birleşmeyen fakat akciğerlerdeki oksijeni kolaylıkla kapan hemoglobin fraksiyonudur. Aldosteron düşüklüğü veya yüksekliği , diabetes insipidus, adrenal hipertansiyon, Adisson hastalığı, dehidratasyon veya elektrolit imbalansından kaynaklanan hastalıkların tanı ve tedavisinde kullanılır. Düşükveya yüksek potasyum seviyelerine bağlı oluşan elektrolit imbalansının tanı ve tedavisinde kullanılır. Kistik Fibroz ve diabetik asidoz gibi elektrolit ve metabolik bozuklukların tanı ve tedavisinde kullanılır. Hipertansiyon, böbrek hastalığı ve D vitaminine bağlı bozuklukların tanı ve tedavisinde kullanılır. Ayrıca dehidratasyona bağlı total protein ve/veya albumin seviyelerinin artışını tesbit etmekte ve tedaviyi yönlendirmede kullanılır. Diabetes Mellitus, neonatal hipoglisemi, İdiyopatik hipoglisemi ve pankreas adacık hücrelerinin kanserojenik değişimine bağlı olarak ortaya çıkan karbohidrat metabolizması bozukluklarının tanı ve tedavisinde kullanılır. Deoxyhemoglobin HHb Sodyum Potasyum Klor İyonize Kalsiyum Glukoz NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Laktat Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 62 / 68 Laktik asidozu olan hastalarda; tam kan, serum ve plazmadaki laktik asit seviyelerinin tayin edilmesini ve böylelikle hastaların asit/baz dengeleri hakkında değerlendirme yapılmasını sağlar KAN GAZI PARAMETRELERİNİN ANLAMI 1- Hastanın sıcaklığı : 37.0 C 2- Soluduğu oksijen yüzdesi: %21 normal hava 3- Açık hava Basıncı : 710.7 mmHg Elektrotlarla alınan temel sonuçlar 1- pH (Hidrojen iyonu seçici cam elektrot- oluşan potansiyel fark ğ-referans elektroda göre hesaplanır.) 2- pCO2 (hidrojen iyonu seçici cam uçlu elektrot -severinghaus elektrot) (mmHg) 3- pO2 (Amperometrik cam uçlu elektrot -clark elektrod) (mmHg) 4- Hct (empedans elektrodu) (%) 5- Hb (yansıtmalı fotometri/empedans) (g/dL) 6-SO2 % (yansıtmalı fotometri-fiber optik) (%) 7- Na (sodyum iyonu seçici cam elektrod) (mmol/L) 8- K (potasyum iyonu seçici elektrod) (mmol/L) 9-Cl (klorit iyonu seçici elektrod) (mmol/L) 10- iCa+2 (kalsiyum iyonu seçici cam elektrod)(mg/dL) 11-Glukoz (Enzimatik/amperometrik elektort) (mg/dL) 12- Laktat (Enzimatik/amperometrik elektrot) (mmol/L) 13-Bar bas ( silikon algılayıcı) (mmol/L) COOX doğrudan ölçülen parametreler: 1-O2 Hb (Oxyhemoglobin) 2-COHb (Carboxyhemoglobin) 3-MetHb (Methemoglobin) 4-HHb (Deoxy or Reduced Hemoglobin) 5-SHb (Sulfhemoglobin) 0 - 100 % 0 - 100 % 0 - 100 % 0 - 100 % > 1,5% olursa uyarır. Hesaplanan Değerler: 1- pH (T), pCO2(T), pO2(T) sıcaklığa göre düzeltilmiş değerler (mmHg) 2- Total CO2 (TCO2) (mmol/L) 3- Aktüel Bikarbonat (HCO3): (mmol/L) 4- Standart Bikarbonat (SBC): (mmol/L) 5- Baz Fazlası (BEb): (kanda) (mmol/L) 6- Baz Fazlası Ektraselüler sıvı (BEecf)(ekstrasellüler sıvıda) (mmol/L) 7- p50 de % Oksijen saturasyon: (%sO2c) 8- Alveoler-arteriyer Oksijen farkı (A-aO2) (mmHg) 9- Solunum Indeksi(RI) : (pO2/FIO2)oran: 10-Hb (g/dL) 11-A ( alveolar oksijen konsantrasyonu) (mmHg) 12-a/A (arterial alveolar basınç oranı) 13- Anion Gap (mmol/L) 14-Osm (osmalolite) (mOsm/Kg) 15-O2 Cap (Kapasite) (%) 16- O2 Ct (içeriği) (mL/dL) Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 63 / 68 COOX ile Hesaplanan parametreler: 1-C (a – v)O2 Arterial Mixed - Venous Oxygen Content Difference, mmHg 2-A – vDO2 Arterial Mixed - Venous Oxygen Gradient, mmHg 3-CaO2 Arterial Oxygen Content, mmHg 4-CcO2 Capillary Oxygen Content, mmHg 5-FO2Hb Fractional Oxyhemoglobin, 0 - 100 % 6-CvO2 Mixed VenousOxygen Content, mmHg 7-Qsp/Qt Physiological Shunt ( A/V Shunt, mixed venous and arterial) 8-P50 pH 7.4, Isı 37 Co, PCO2 40 mmHg, SO2 %40-%80 arası olduğu hallerde Hemoglobinin oksijen ile % 50’lik Saturasyona ulaştığı noktada PO2 değeri, 9-O2 Cap Oxygen Capacity, 0.0 - 34.75vol % 10-O2 Ct Oxygen Content:,0.0 - 34.75vol % 11-SO2% Oxygen Saturation, 0 - 100% 12-tHb Total Hemoglobin, 5.0 - 30.0g/dL 1- pH: H+ iyonları konsantrasyonunun negatif logaritmik ifadesidir. pH = - log H+ Yaşam sınırları: pH: 6.8-7.8 REFERANS DEĞER : Arter pH ı : 7.35 - 7.45 Ven pH ı : 0,01 - 0.02 daha düşük. Doku düzeyinde bozukluklara neden olan plazma H+iyonu konsantrasyonunun artmasına asidoz, azalmasına alkaloz denir. Asidemi: Ekstrasellüler sıvı pH’nın düşmesi (pH< 7.35 ) Alkalemi: Ekstrasellüler sıvı pH’nın artması (pH>7.45) BOS, plevral ve perikardiyal sıvılarda kan gazı cihazı ile pH ölçülebilir. Normal değerleri serum ve plazmaya benzer. Parapnömonik effüzyonlu hastalarda pH ölçümü tedaviyi yönlendirir. pH < 7 => tüp drenajı , pH>7.2 => antibiyoterapi H+ + HCO3-<==> H2CO3<==> CO2 + H2O Hidrojen iyon konsantrasyonu hesabı pH 7.00 7.10 7.20 7.30 7.40 7.50 7.60 7.70 [H ] nmol/L 100 79 63 50 40 32 25 20 + pH ile kandaki Hidrojen iyon konsantrasyonu yukarıdaki tabloda görülmektedir. Pratik olarak hesaplamak gerekirse 80 den pH ın ondalık kısmı çıkartılmasıyla bulunur. Örnek: pH: 7.20 ise 80-20=60 nmol/L 2- pO2 : Kanda erimiş oksijenin oluşturduğu parsiyel basınçtır. Sağlıklı, deniz seviyesinde, oda havasında solunum yapan bir erişkinde normal değer 97 mm Hg’dır. Yaş arttıkça giderek düşer. FiO2 ve Patm’a bağlıdır. Oda havası soluyanda 100 mmHg dan fazla olamaz. Çünkü pO2=FIO2x5 dir. pO2=21*5 =105 mmHg Yaşa bağlı pO2 = 104 - (0.27 x yaş) ile hesaplanabilir. Arter kanında oksijen parsiyel basıncının azalmasına hipoksemi denir (PaO2<80mmHg). 60-79 mmHg => Hafif hipoksemi 40-59 mmHg => Orta Hipoksemi <40 mmHg => Ağır Hipoksemi PaO2>120 mmHg ise buna da hiperoksemi adı verilir. Yüksek doz oksijen veya hiperbarik oksijen tedavisi alan hastalarda görülebilir. NOT: Arteriyel kanda PaO2'nin 55 mmHg'nin altına düşmesi, PaCO2'nin 45 mmHg'nin üzerine çıkmasına solunum yetmezliği denir. NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 64 / 68 AKG bakılan hastaların çoğuna O2 tedavisi gerekir. PaO2 belirlemek için O2 tedavisi kesilmemelidir. PaO2< FIO2 x 5 ise HİPOKSEMİKTİR PaO2> FIO2 için beklenen: 1.Örnek/analizörde hata 2.Hastanın O2 tüketimi azalmış 3. Hastaya O2 tedavisi gerekli değil REFERANS DEĞER: pO2 (Arter): 83-108 mmHg 3- pCO2: Kanda erimiş karbondioksidin yapmış olduğu parsiyel basıncı. REFERANS DEĞER: Kadın Erkek Arterde : pCO2 : 32 – 45 35-48 vende : pCO2 : 41 – 51 (PaCO2>45 mmHg) hiperkapni denir. Hipoventilasyon anlamına gelir. (PaCO2< 35 mmHg) hipokapnidir. Hiperventilasyon anlamına gelir. Yaş ve pozisyondan etkilenmez. Respiratuvar asidoz : pCO2> 40 Respiratuvar alkaloz: pCO2< 40 PaCO2 60-70 mmHg => dispne, hızlı ve derin solunum PaCO2 80-100 mmHg => letarji, semikoma PaCO2 120-150 mmHg => ölüm Solunumsal asidoz Solunumsal alkaloz Metabolik asidoz Metabolik alkaloz pH azalır artar azalır artar PaCO2 artar azalır normal normal HCO3normal normal azalır artar 4- Aktüel bikarbonat: HCO3- düzeyleri doğrudan pH & PCO2’den hesaplanır. Plazma örneğinde ölçülen HCO3-’ dır.Hem solunumsal hem de metabolik komponent ile ilgili.Non respiratuar (metabolik) asit-baz durumunu yansıtır.Tamponlama durumu/kanın gerçek tamponlama kapasitesindeki anormalliğin derecesini belirlemez Normal Aralık (Arter): 18-23 mmol/L 5- Standart bikarbonat : Standart koşullardaki(37 C ve PaCO2:40mmHg) HCO3- konsantrasyonu. Standart bikarbonat> 27 mmol/L , metabolik alkaloz Standart bikarbonat< 21 mmol/L , metabolik asidoz Standart bikarbonatla aktüel bikarbonat arasındaki ilişki, solunum asidozisini yada alkalozisini gösterir. 1- Standart bikarbonat < Aktüel bikarbonattan küçükse SOLUNUMSAL ASİDOZ vardır. 2- Standart bikarbonat > Aktüel bikarbonattan büyükse SOLUNUMSAL ALKALOZ vardır. Standart bikarbonatın aktüel bikarbonatla eşit olması, hastada solunum dengesi olduğunu gösterir. Bu durumda: 1-(Standart bikarbonat = Aktüel bikarbonat) < Normal .............dekompanse metabolik asidozis vardır. 2- (Standart bikarbonat = Aktüel bikarbonat) > Normal dekompanse metabolik alkalozis vardır. 6- Base Excess: Tam oksijenize kanın 37 C de ve 40 mmHg pCO2 de pH ı 7.4 e getirmek için ilave edilen asit/baz miktarıdır. Metabolik sistemdeki defekt ile oluşan fazla asit yada bazı gösterir. pH’da önemli sapmalar olmadan da hemoglobin kitlesindeki azalmalar ya da çoğalmalar baz fazlalığını belirgin olarak etkilemektedir. Pozitif değerler; fazla bikarbonatı o da metabolik alkalozisi gösterir. Negatif baz fazlası; eksik bikarbonatı dolayısıyla metabolik asidozisi gösterir. NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 65 / 68 Normal değer aralığı; ± 2.5 olarak ifade edilir. Base excess < -2.0 mmol/l metabolik asidoz Base excess > +3.0 mmol/l metabolik alkaloz 7- Total CO2:Plazmada aktüel bikarbonat konsantrasyonuna (18-23 mEq/L) ek olarak karbonik asit (1.1-1.3 mEq/L) ve karbamino bağlayan karbondioksit( 1-2 mEq/L) bulunmaktadır.Bunların toplamı , Karbondioksit kapsamını (Total Karbondioksit) oluşturmaktadır. Anlamı : TCO2 = CO2 + HCO-3 dir. Formülü : TCO2 = HCO3- + (0.0307 x pCO2) dir. Normal değer aralığı; 22-29 mEq/L kadardır. Düşük total karbondioksit metabolik asidozisi Yüksek total karbondioksit metabolik alkalozisi göstermektedir. Total karbondioksit < standart bikarbonattan ...........solunum alkalozisi gelişmiştir. Total karbondioksit > standart bikarbonattan ...........solunum asidozisi vardır. 8- p(A-a)O2: Akciğerde gaz alışverişi fonksiyonu hakkında bilgi verir. p[A-a] = [(Patm - PH20) x FiO2] - PaCO2/RQ] - PaO2 Patm = 760 mmHg PH2O = 47 FiO2 = 0.21 (odada) RQ = 0.8 (solunum katsayısı) Normal değeri : 5-15, ileri yaşlarda <30 dur. p(A-a) O2artmışsa ; pulmoner şant, vent/perf eşitsizliği, efor sırasında difüzyon bzk. Alveolar hipoventilasyonda pO2 azalır, pCO2 artar, p(A-a) normaldir. 9- SO2: Oxygen saturation. Oksijen saturasyonu. Normal değerler, arteriyel kanda (SaO2) >%94, venöz kanda (SvO2) ~%75'tir. Hızlı ve derin soluyan veya oksijenden zengin hava (mesela %100 oksijen) alan bir hastada saturasyon %100'e yaklaşabilir. Yüksek irtifada ise oksijen saturasyonu azalır.Oksijenle doyan Hemoglobin miktarıdır.Normal şartlarda PaO2'ye göre beklenen oksijen saturasyonu hesaplanabilir: Normali : %95 -98 100 ml kanda 15 gr Hemoglobin vardır 1 gr Hb ise 1.34 ml O2 taşır. Ek Olarak HEMOGLOBİN: Hemoglobinin düşük olması kanın tamponlama gücünü azaltır. pO2 normal bile olsa, hemoglobin kitlesindeki düşüklük dokularda hipoksi meydana getirir. Hipoksi de, asidozis meydana getirir veya olan asidozisi ağırlaştırır. Diğer yandan hemoglobin düşük olduğundan ortaya çıkan hızlı solunum (solunum kompensasyonu) solunum alkalozisine yol açar. İDRAR pH: Asit-baz dengesinin yorumlanması, bozukluğun tedavisi ve tedavinin değerlendirilebilmesi için idrar pH’ sının bilinmesi gereklidir. Asidozislerde, böbrek tubulus hücresi daha çok HCO3- yapar ve idrara daha çok HCO3- verir. Böylece idrar pH’sı daha asit olur. Alkaloziste ise bikarbonat yapımı durduğundan distal tubuluslara gelen baz bileşikler olduğu gibi atılır ve idrar pH’sı yükselir. Asidozis ve Alkaloziste idrar pH’sı için paradokslar olabilir: 1- Hastada alkalozis olduğu halde idrar pH’sı asit olabilir.Bu durumda hipopotasemik alkalozis düşünülmelidir. 2- Asidozise karşın idrar pH’ sı yüksek yani alkali olabilir.Bu durumda,renal tubuler asidozis olduğu ya da asetazolamid grubu diüretik veya ampisilin benzeri antibiyotik kullanımı düşünülmelidir. DİĞER PARAMETRELARİN REFERANS DEĞERLERİ: P50 25-29 mmHg HCO3 (Arter) 18-23 mmol/L O2Cap (Arter) Erkek 18-25 mL/dL Kadın 15-22.mL/dL O2 Ct Erkek 18-24 mL/dL Kadın 15-22 mL/dL Hb (18 - 44 yaş arası) Erkek 13.2-17.3 g/dL Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Kadın 11.7-15.5 g/dL Erkek Kadın O2Hb (Arter) 14-17.8 g/dL 12.0-15.6 g/dL % 94- %97 BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 66 / 68 tHb COHb Tütün İçmeyenler Tütün İçenler Günde 1-2 paket Günde>2 paket % 0.5-%1.5 % 4-% 5 % 8-% 9 % 0-% 1.5 % 0-%5.0 ≤%1.0 MetHb HHb SHb Hct (18 - 44 yaş arası) Erkek % 39-%49 Kadın % 35-%45 Na+ 136-146 mmol/L + K 3.5-5.1 mmol/L Cl98-106 mmol/L +2 iCa 1.09-1.30 mmol/L Glukoz 65-95 mg/dL Lact (yatak istirahatinde) Arter <1.3 mmol/L Venöz 0.9-1.7 mmol/L An.Gap 1. (Na+) (Cl-+HCO3-) 7-16 mmol/L + + 2. (Na +K ) -(Cl + HCO3 ) 10-20.mmol/L Osm 275-295 mOsmol/Kg Ölçü Birimleri Değiştirme Formülleri Ca++ : mmol/L = mg/dL X 0.25 4.3-5.2 mg/dL < 11.3 mg/dL 8.1-15.3 mg/dL Gluc : mmol/L = mg/dL X 0.0555 Lact : mmol/L = mg/dL X 0.111 SONUCU ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1- GECİKMİŞ ANALİZ: O2 tüketimi & CO2 üretimi kanı şırıngaya aldıktan sonra devam eder. Buz içine alınan örnekte değerler 1-2 saat korunur. Buz içine alınmayan örnek hızla geçersiz sonuç üretir. PaCO2 : 3-10 mmHg/saatte artar. PaO2 : başlangıç değeri ve Hb saturasyonuna bağlı Parametre ▼pH 37oC (Her 10dk'da bir değişim) 4oC (Her 10dk'da bir değişim) 0.01 0.001 ▲PCO2 1mmHg 0.1mmHg ▼Po2 0.1vol% 0.01vol% Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 67 / 68 2- FAZLA HEPARİN: Dilüsyonal etki ile HCO3- & PaCO2 düşer. Yıkamadan sonra heparin boşaltılmalıdır. Sonuçların yüksek çıkmasına neden olanlar: Büyük boyutlu injektör/iğne ucu; Düşük örnek volümü.10 ml’lik injektöre 1 ml örnek alınırsa %25 düşük değer elde edilir(injektörde 0.25 ml heparin; İnjektörlerin yarısından fazlası kan örnekleri ile dolu olmalıdır. Solunum cihazı ile hiperventilasyon yanlış lab sonuçlarına yol açabilir. 3- HAVA KABARCIKLARI: Hava kabarcığında PO2 yaklaşık 150 mmHg & PCO2 yaklaşık 0 mm Hg’dır. Örneğin karıştırılması PaO2 artış ve PaCO2 düşüş olacaktır. p(A-a)O2 negatif olabilir. Karıştırma ve çalkalama daha hatalı sonuçlara yol açacaktır. Eğer aşırı hava kabarcığı varsa örneği atın. Örneği aldıktan hemen sonra bir tıpa veya kapak ile sıkıca kapatın 4- ATEŞ VEYA HİPOTERMİ:AKG analizörlerinin çoğu normal vücut ısısında verileri rapor eder Şiddetli hiper/hipotermi varsa, 37 °C’deki pH & PCO2 değerleri gerçek hastanın değerlerinden farklı olacaktır. Sıcaklıkla PO2’de oluşabilecek değişiklikler öngörülebilir. HCO3-, O2 Sat, O2 kapasitesi/içeriği, CO2 içeriği ısıyla önemli değişikliğe uğramaz. ‘sıcaklık düzeltmesi’ yaptıktan sonra AKG değerlerini, özellikle pH & PCO2 raporlanması konusunda fikir birliği yoktur. 5- WBC SAYIMI: Normal lökosit sayısı olan bir hastada 1 dl kanda 10 dk’da 0.1 ml O2 tüketilir. Total lökosit miktarı/platalet miktarı belirgin artan hastalarda tüketim çok artar. 6- ENJEKTÖRÜN TİPİ: pH & PCO2 değerleri etkilenmez. PO2 değerleri plastik injektörlerde daha hızlı düşer (Yalnızca PO2 >400 mmHg). Cam injektörlerin diğer avantajları: - Duvara minimum sürtünme - Genellikle geri çekmeye ihtiyaç olmadığından injektöre hava girme şansı daha azdır - Plastik injektörlerin kenarına yapışmış hava kabarcıklarını gidermek daha zordur - Cam injektörler tercik edilse de farkın klinik önemi yoktur ve plastik injektörlerin kullanımına devam edilebilir. DIŞ TESTLER VE ÇALIŞILMASI İLE İLGİLİ PROSEDÜR Laboratuvarımızda çalışılamayan biyokimya testleri ‘DIŞ TESTLER’ adı altında özel laboratuvarlarda çalışılmaktadır. Dış test istemi poliklinik ve servislerden otomasyon sisteminden yapılır Numunenin alınmasına yönelik bilgiler laboratuvarımızdan öğrenilebilir, özellik arzeden testler için numune alınmadan önce hastaya gerekli danışmanlık hizmeti verilir. Örnekler servis ve kan alma birimlerince alınır, etiketlenir. Alınan örnekler NUMUNE KABUL birimine pnömatik tüp veya taşıyıcı personel ile ulaştırılır. Hasta veya yakınının sonuçların alınması konusunda bilgilendirilmek üzere laboratuvar numune kabule gönderilmelidir. Numune kabul birimimizce gelen numunelerin kabulü yapılır veya uygun değilse LBYS üzerinde red edilir. Ön işlemi olan örneklere gerekli müdahale yapılır (santrifüj, serum veya plazma ayırma, idrarın asidifikasyonu(6N HCl) hacim ölçümü ve etiketlenip tüplere ayrılması) Örnekler her Salı ve Perşembe saat 11:00’te gelen anlaşmalı kargoya verilinceye kadar uygun şartlarda bekletilir. İstem kağıtları, hasta bilgileri ile birlikte örnekler kargo taşıyıcı çantasına konulur buz aküleri yerleştirilir. Anlaşmalı olduğumuz laboratuvara ulaşan örnekler kayıtları yapılarak çalışılacak testler çalışılır. Sonuçlar kargo ile hastanemize ulaştırılır. Çalışma sürelerine göre 7-10 gün arasında sonuçlar laboratuvarımızdan elden alınır. NAZİLLİ DEVLET HASTANESİ BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ Test Örnek Dök.kod Yayın tar. Rev. Tar/no Sayfa Çalışan Lab. Prenatal üçlü tarama testi serum AHENK LAB.İSTANBUL 17-OH Progesteron serum Referans LAB C-Peptid serum Referans LAB 25-OH D vit serum Referans LAB 24 h’lik idrarda Metanefrin idrar Referans LAB 24 h’lik idrarda Normetenefrin idrar Referans LAB Kortizol serum Aydın DH Biyokimya LAB İnsulin serum Aydın DH Biyokimya LAB Kalite Bölüm Sorumlusu Dr.Ferah ARSLAN BİY.RH.01 01.07.2011 02.02.2015/03 68 / 68 Kalite Yönetim Direktörü Sena ERCAN ONAY Op.Dr.Şafak ÇALIŞKAN