Marmaray Projesi - TürkMMMB
Transkript
Marmaray Projesi - TürkMMMB
‹Ç‹NDEK‹LER Editörden ................................................................................................................................................2 Teknik Müflavirlik Sektöründe Dün, Bugün, Yar›n ISSN 1303 – 2585 ‹mtiyaz Sahibi Türk Müflavir Mühendisler ve Mimarlar Birli¤i ad›na Yönetim Kurulu Baflkan› Cemal AKÇA Başkan’dan ..........................................................................................................................................3 Ulaflmak, Eriflmek, Dolaflmak, ‹letiflim Yaz› ‹flleri Müdürü Salih Bilgin AKMAN Yay›n Kurulu Salih Bilgin AKMAN (Baflkan) Ahmet B. ÖZSÜT Oktay AKAT Mehmet DÖNMEZ Pelin ERDO⁄AN Seda ORAL SEYHAN Tasar›m Yusuf MEfiE (Ajans-Türk) Bakan’dan..............................................................................................................................................4 Ulaflt›rma Bakan› Binali Y›ld›r›m TCDD’den ..............................................................................................................................................8 Bas›mevi Demiryollar›n›n 2023 Vizyonu... Ajans-Türk Gazetecilik Matbaac›l›k ‹nflaat Sanayii A.fi. ‹stanbul Yolu 7. Km. ‹nönü Mahallesi Necdet Evliyagil Sk. No: 24 Bat›kent / ANKARA Tel: 0312 278 08 24 - Fax: 0312 278 18 95 www.ajansturk.com.tr - info@ajansturk.com.tr Sektör’den ..........................................................................................................................................12 Türkiye Ulaflt›rma Altyap›s› Konferans› Seyahat Raporu Bas›m Tarihi 31.01.2012 Bas›m Yeri ANKARA Yay›m Türü Yerel Süreli 3 ayda bir yay›mlan›r Türk Müflavir Mühendisler ve Mimarlar Birli¤i Ahmet Rasim Sokak No:35/2 Çankaya – 06550 Ankara Tel: (312) 440 89 70 Faks: (0312) 440 89 72 Üyelerimizden ............................................................................................................................14 Marmaray Projesi Üyelerimizden ............................................................................................................................18 ‹stanbul e-posta: tmmmb@tmmmb.org.tr url: www.tmmmb.org.tr “Yaz›lar›n ve reklamlar›n içeri¤inden sahibi sorumludur; TürkMMMB veya Yay›n Kurulu sorumlu tutulamaz.” “Yay›mlanan yaz›lar›n, her hakk› sakl›d›r. Kaynak belirtmek kofluluyla, yaz›lar›ndan, toplamda çeyrek sayfay› geçmeyen al›nt› yap›labilir. Bunun d›fl›nda, seri olarak ço¤alt›lmas›, çeyrek sayfadan fazla al›nt› veya kopya yap›lmas›, Yay›n Kurulu’nun yaz›l› iznine ba¤l›d›r” Dergimiz, 2000 adet bas›l›p da¤›t›lmaktad›r. Geçmişten Günümüze ..................................................................................................24 Demiryollar›, Limanlar ve Havayollar› Projeleri Kültür - Sanat ............................................................................................................................28 Mimarl›¤›n Serüveni -çok k›sa bir tarihçe- Kapak Foto¤raf› SU YAPI Mühendislik Müflavirlik A.fi. Marmaray Projesi BC1 Demiryolu Bo¤az Tüp Geçifli Tüneller ve ‹stasyonlar ‹nflaat› Tasar›m Hizmetleri – 2004- Birliğimizden Haberler ................................................................................................32 Cemal AKÇA ED‹TÖRDEN... Teknik Müflavirlik Sektöründe Dün, Bugün, Yar›n 2011 Temmuz ay›nda yay›nlad›¤›m›z 21. Say›m›zda bafllayan, 22. Say›m›zla devam eden ve bu say›m›zla tamamlad›¤›m›z temam›zla ilgili çal›flmalar dergimizin sayfalar›nda sizlerin be¤enisine sunulmaktad›r. Teknik Müflavirlik konular›nda yap›lm›fl olan çal›flmalarla ilgili olarak “TEKN‹K MÜfiAV‹RL‹K SEKTÖRÜNDE DÜN, BUGÜN, YARIN” temam›z› bu say›m›zla tamamlamaktay›z. Ülkemizin kalk›nmas›nda önemli görevler üstlenen Demiryollar›, Limanlar ve Havaalanlar› ile ilgili yap›lan hizmetlerin geçmiflten günümüze yans›malar›n› dergimiz sayfalar›nda sizlerle paylaflmaktay›z. Cumhuriyet Döneminin en önemli yat›r›mlar›ndan olan Demiryollar›n›n aç›l›fl törenlerini gösteren yar›m as›r önceki foto¤raflar bizlerin gurur kayna¤› olmaya devam etmektedir. Teknik Müflavirlik Sektörünün geliflmesi ve sektördeki di¤er paydafllar›m›zla birlikte çal›flarak, ça¤dafl yaflam standartlar›n›n hayata geçirilmesi amac›yla yaflanabilir ve sürdürülebilir çevre koflullar›n›n sa¤lanmas›na yönelik çabalar›m›z güçlenerek devam ettirilecektir. Sizlere sundu¤umuz bu say›m›z› be¤eni ile okuyaca¤›n›z› ümit ediyoruz. Bu say›m›z›n yay›nlanmas›nda desteklerini daima yan›m›zda hissetti¤imiz Yönetim Kurulumuza, reklam vererek katk› sa¤layan Müflavir Firmalar›m›za teflekkürlerimizi sunar›z. Dergimize katk›da bulunan Ulaflt›rma Bakan› Say›n Binali YILDIRIM’a, Devlet Demiryollar› Genel Müdürü Say›n Süleyman KARAMAN’a, Say›n Mehmet DÖNMEZ’e, Say›n Cevdet GÖKYAY’a, Say›n Serdar SA⁄LAMTUNÇ’a ve Say›n Ahmet ÖZSÜT’e teflekkürlerimizi sunar›z. 2 2012OCAK Ulaflt›rma Bakan›m›z Say›n Binali YILDIRIM, Ulaflt›rma sektörü kapsam›nda Karayollar›, Demiryollar›, Marmaray Projesi, Havayollar›, Denizyollar› ve Biliflim sektörü ile internet kullan›m› hakk›ndaki görüfllerini ve 2012 y›l› bakanl›¤›n hedeflerini kendisi ile yap›lan gürüflmemizde Ulafl›m Sektörünün bugünü ve gelece¤i hakk›ndaki düflüncelerini bizlerle paylaflm›fl, Teknik Müflavirli¤in Sektördeki önemini belirtmifltir. TCDD Genel Müdürü Say›n Süleyman Kahraman, Demiryollar›n›n 2023 Vizyonu... bafll›kl› yaz›s›nda Yüksek H›zl› Trenlerin Ülkemiz Ulafl›m Sektörüne olan katk›s›n› ve yat›r›mlardaki geliflmelerini anlatarak yaflam standard›m›z› nas›l etkiledi¤ini ve bu hizmete olan talebin yükseldi¤ini belirtmektedir. “Türk Demiryolu Sektörünün Yeniden Yap›land›r›lms› ve Güçlendirilmesi” projesi kapsam›nda Türk demiryolu sektörünün yasal ve yap›sal çerçevesinin AB mevzuat›na uygun bir flekilde oluflturulmas›n› sa¤layacak olan “Genel Demiryolu Çerçeve Kanunu” ve “TCDD Kanunu Tasla¤›” n›n haz›rland›¤›n› belirtmektedir. Türk Müflavirlik Sektörünün yat›rmlardaki önemini vurguluyarak Ar-Ge çal›flmalar›na h›z verdiklerini aç›klamaktad›r.Kas›m ay›nda ‹stanbul’da yap›lan “Ulaflt›rma Sektöründe Türkiye 2023 Hedefleri’ne Yolculuk Konferans›” izlenimlerini Say›n Mehmet Dönmez özetleyerek bizlerle paylaflmaktad›r. 2023 y›l›na kadar ulaflt›rma sektörüne yap›lacak yat›r›mlar›n 350 milyar dolara ulaflaca¤› konferans›n önemli bir sonucu olmaktad›r. fiehiriçi ulafl›m›n etkin çözümlerinden biri olan metro yat›r›mlar›n›n da bu konferansta de¤erlendirildi¤i görülmektedir. Yüzy›l›n Projesi olarak adland›r›lan MARMARAY projesi ile ilgili olarak Su-Yap› Mühendislik ve Müflavirlik Afi. ad›na Proje Müdürü Say›n M. Cevdet Gökyay’›n, projenin tarihsel geliflimini 1860’lardan bafllayarak günümüze kadar olan geliflimini özetledi¤i yaz›s›nda, Mühendislik ve Müflavirlik sektörünün baflar›lar›n›n bir kan›t›n› bulacaks›n›z. Say›n Serdar Sa¤lamtunç “Teknik Müflavirlik Mesle¤i” konulu yaz›s›nda Müflavirlik mesle¤inin iki farkl› yönünü belirtmekte ve bu konular› detayl› olarak örneklerle irdelemektedir. Müflavirli¤in do¤ru yönlendirme ile engel yaratma konular›ndaki etkinli¤inin öne- Ulaflmak, Eriflmek, Dolaflmak, ‹letiflim Sevgili Dostlar›m mini göz önüne sermekte ve bizlerin daha çok bilgi sahibi olmam›z›n ne kadar önemli oldu¤unu vurgulamaktad›r. Bu say›m›zda özellikle logomuz olan k›rlang›c›n tema olarak anlat›ld›¤› bir derlemeyi al›nt› olarak sizlerle paylaflmak istedik. K›rlang›ç simgesinin bizlere örnek olarak ak›l, kalite, çal›flkanl›k ve yurt sevgisini ifade etti¤ini, hat›rlatmak istedik. Dönemimizin bafl›ndan beri Kültür-Sanat köflemizi büyük bir emek ve derin bilgisi ile donatan Say›n Ahmet Özsüt “Orta Ça¤ ve Uzak Asya ve ‹slam Uygarl›¤›” çal›flmas›nda bizlere mimarl›k serüveninin yeni safhalar›n› hat›rlatmaktad›r. Nisan ay›nda yap›lacak olan “Akdeniz Ülkeleri Teknik Müflavirlik ‹flbirli¤i Grubu -MEGÜyeli¤imiz ve 2012 Y›l› Ankara Konferans›” çal›flmalar›m›z sürmektedir. Bunu yan›nda Birli¤imiz ile DS‹ Genel Müdürlü¤ü’nün birlikte organize etti¤i “UBK-2012 ULUSAL BARAJLAR KONGRES‹” çal›flmalar›m›z yo¤unlaflarak devam etmektedir. Gelecek say›m›zda bu konu daha detayl› olarak incelenecektir. Ülkemiz Teknik Müflavirlik Sektörünün geliflmesine katk› sa¤layacak olan bu kongreye sizlerin de katk›s›n› beklemekteyiz. Bu kongrenin her iki y›lda bir tekrarlanmas›n› sa¤lamak Müflavirlik sektörümüzün geliflmesine katk› sa¤layacakt›r. Dergimizin yay›na haz›rlanmas›nda eme¤i geçenlere ve yay›n kurulu üyelerimize teflekkürlerimizi ve flükranlar›m›z› sunar›z. Gelecek say›m›z için sizlerin katk›lar›n›n önemini tekrar vurgulayarak, Teknik Müflavirlik Hizmetlerinin oluflmas›ndaki tüm karar vericilerin ve hizmetleri sa¤layanlar›n birlikte sa¤l›kl› ve güçlü bir endüstri oluflumunu gelifltirmeleri dile¤iyle… BAfiKAN’DAN... Salih Bilgin AKMAN Türk Müflavir Mühendisler ve Mimarlar Birli¤i (TürkMMMB), müflavir mühendislik ve mimarl›k kavram›n›n önemini ilgili kurumlara ve topluma anlatmak, müflavirlik hizmetlerinin ilerlemesine ve geliflmesine çal›flmak, uluslararas› uygulamalar› ülkemize tafl›mada öncülük ederek, bu konuda en yüksek uluslararas› teknolojik ve örgütsel seviyeye eriflmek amac›yla, 25 Nisan 1980 tarihinde kurulmufltur. Birlik, ba¤›ms›z müflavirlik hizmeti veren mühendis ve mimarlar› temsil eden dernek statüsünde bir sivil toplum kurulufludur. TürkMMMB, 1987 y›l›nda Müflavir Mühendisler Uluslararas› Federasyonu – FIDIC’e ve 2001 y›l›nda Avrupa Müflavir Birlikleri Federasyonu - EFCA’ya üye olmufltur. Her iki federasyonun Türkiye’deki tek temsilcisidir. TürkMMMB, amaçlar› do¤rultusunda; geliflmifl ülkelerde yayg›n ve kurumsallaflm›fl olarak kabul gören, ancak ülkemizde henüz eksiklikleri olan ba¤›ms›z teknik müflavirlik sektörünün gelifltirilmesi ve geliflmifl ülkelerdeki uygulamalar›n Türkiye’ye kazand›r›lmas› için gerek üyelerine, gerekse toplumun tüm kesimlerine yönelik yo¤un çal›flmalar yapmaktad›r. Uluslararas› kabul görmüfl tan›m›yla FIDIC standartlar›yla ba¤›ms›z müflavir mühendislik yapan firmalar›n bir araya geldi¤i çat› kuruluflu olan TürkMMMB’nin, inflaat sektörünün farkl› alanlar›nda deneyimli 200’e yak›n üyesi bulunmaktad›r. 2010 – 2012 Dönemi Yönetim Kurulu Cemal AKÇA (Baflkan) Fatma ÇÖLAfiAN (Baflkan Yard›mc›s›) Ahmet B. ÖZSÜT (Baflkan Yard›mc›s›) Salih Bilgin AKMAN (Sekreter Üye) Hamdi AYDIN (Sayman Üye) Alp ACAR (Üye) Saim KALE (Üye) Osman ÖZKAN (Üye) Raflit ÜNÜVAR (Üye) Bilim ve teknolojinin dil üzerindeki bask›s›, genel kavramlar›n ötesinde bu kavramlar› detayland›racak yeni alt kavramlar›n gelifltirilmesine zorlamaktad›r. (Dilimizin geliflimine ve yeni kavramlar›n türetilmesine karfl› ç›kmay› anlayam›yorum.) Bu pencereden bak›ld›¤›nda ulafl›m art›k birçok fleyi ifade eden genel bir kavram konumuna yükselmifltir. Geçmiflte belkide ulafl›m›n anlam›n› karfl›layacak çok fley yoktu. Toplum için sadece eriflim veya dolafl›m veya seyahat anlam›nda kullan›l›yordu. Günümüzde fiziksel eriflimin ötesinde sanal eriflim daha öne ç›kmakta ve gereksinimler bu iletiflim sistemleri üzerinden karfl›lanmaktad›r. Fiziksel eriflim veya ulafl›m için de oldukça yeni ve h›zl› sistemler ça¤›m›z›n tüm s›n›rlar›n› zorlamaktad›r. Önceleri sadece insan, hayvan veya deniz tafl›mac›l›¤› vard›. ‹nsano¤lu tekerlek ile beraber buhargücü ile ilk deneyimlerinin üzerine çok yenilikler eklemifltir. Bu yenilikler çok say›da insan veya eflyan›n h›zl› ve konforlu bir biçimde yer de¤ifltirmesini sa¤layabilmektedir. ‹flte burada mühendislerin sisteme girifli h›z, konfor ve ekonomi kavramlar›n›n ulafl›m sistemlerine entegrasyonu ile bafllar. Ulafl›m sistemleri aras›ndaki tercihlerin seçimi, bu pencereden bak›larak siyasi kararlar›n ötesinde mühendislerin teknik yaklafl›mlar› üzerine oturtulmal›d›r. Fiziksel iletiflim sistemlerini kabaca karayolu, demiryolu, hava ve uzay tafl›mac›l›¤›, deniz tafl›mac›l›¤› ve boru tafl›mac›l›¤› olarak s›n›fland›rabiliriz. Ulafl›m gereksinimlerine göre sistemler aras›nda tercihler yap›labilece¤i gibi, sistemlerin kendi içinde de farkl› tercihler araflt›r›lmal›d›r. Ulaflt›rma ile ilgili bir bilimsel konferansta ülkemizde karayolunun bu denli çok tercih edilmesinin elefltirisi yap›ld›¤›nda, TCK yetkililerinin kendilerini baflar›l› sayd›klar›n›, di¤er sistemler konusunda da çal›flan kamu kesiminin baflar›l› çal›flmalar yapabilece¤ini söylemeleri beni çok flafl›rtm›flt›. Bu yetkililer tercihlerin tamamen siyasi oldu¤unun ay›rd›nda de¤iller miydi acaba! Daha önceki yaz›lar›m›zda da fosil yak›t enerjisinin ne kadar kirli ve pahal› bir enerji oldu¤unu, ayr›ca yenilebilir ve sürdürülebilir olmad›¤›n› belirtmifltik. Bu anlamda t›kanan ekonomik kanallar bu gün siyasileri baflka ulafl›m sistemlerine (rayl› sistem, hava tafl›mac›l›¤›, deniz tafl›mac›l›¤› vs.) yöneltmektedir. Al›nan bu kararlar› ülkemizin gelece¤i ad›na teknik müflavirler olarak onayl›yor ve destekliyoruz. Ayr›ca biliflim sektöründeki yeni aç›n›mlar, teknolojik geliflimimizi ve sosyal geliflimimizi gelece¤e tafl›yacakt›r. Cumhuriyetimiz kuruldu¤unda büyük oranda k›rsal kesimde yaflayan ülkemiz insan›n›n sanayileflme ile birlikte kentleflme sürecine geçece¤ini biliyorduk. Bu anlamda bir kentsel göçün olaca¤›n› ve kentlerimizin genleflece¤inin planlanmas› gerekiyordu. Ne yaz›k ki, yerleflim planlaman›n önünde seyrederek özellikle kentsel altyap›n›n planlanmas›n› olanaks›z hale getirdi. Bu gün dönüflüm ve rehabilitasyon çal›flmalar› milli servetin heba edilmesi anlam›n› tafl›maktad›r. Kentsel alanlarda toplu tafl›ma ve rayl› sistemin yeni planlanmas›, ne yaz›k ki bilinenlerin yeniden keflfedilmesi gerekmedi¤i gerçe¤ini gözler önüne sermektedir. Görüldü¤ü gibi teknolojinin dil üzerine bask›s› yan›nda, toplumsal dinamizmin kentler üzerine bask›s› da yeni aç›n›mlar, yeni yöntemler gelifltirmeyi zorunlu k›lmaktad›r. Planlama gereksinimi tabii ki teknik müflavirlerin toplum içindeki konumunu de¤ifltirecektir. Rasgele yöntemler kentsel yaflam›n insan üzerindeki bask›s›n› zorlayarak sektörümüzün kap›lar›n› aralamaktad›r. Kentin her bölümünün, alt›n›n, üstünün kullan›labilir ve yaflanabilir k›l›nmas›, geleneksel yöntemlerle afl›labilinecek bir sorun de¤ildir. Bu bask›lar› teknik müflavirler yönetecek ve karfl›layacakt›r. Sa¤l›cakla kal›n... OCAK2012 3 Bakan’dan 2011 y›l› içerisinde 1.525 km bölünmüfl yol yap›m›, 19.003 km Asfalt onar›m› yapt›k. ‹stanbul Bo¤az› Avrasya Karayolu Tüneli’nin 26 fiubat 2011 tarihinde temeli at›ld›. 2015 y›l›nda tamamlanmas› planlanmakta. Kuzey Marmara Otoyolu Projesi’nin yap›m ihalesine 8 Mart 2011 tarihinde ç›k›ld›. 6.014 m uzunlu¤unda 118 adedi Devlet ve ‹l Yollar›nda, 96 m uzunlu¤unda 2 adedi Otoyollarda olmak üzere 6.110 m uzunlu¤unda 120 adet köprü yap›m› gerçeklefltirdik. Sadece yol yapmad›k tarihimizi de koruduk. Bununla birlikte 29 adet köprü onar›m› ve 13 adet tarihi köprü restorasyonunu da tamamlad›k. Yüksek h›zl› trene çok ra¤bet oldu. Demiryollar› ulafl›m›n gözdesi mi oluyor? ULAfiTIRMA BAKANI Binali Y›ld›r›m Son 9 y›lda yap›lanlar› nas›l özetlersiniz? Türkiye’nin ulafl›lan ve eriflilen olmas› için, 2003 y›l›ndan beri aral›ks›z olarak yat›r›m yapmaya devam ediyoruz. Herkesin malumu oldu¤u üzere, 2003 y›l› öncesinde karayollar›m›z örümcek a¤›na dönüflmüfl, bir gidifl bir geliflli yollarda kazalar bafl›n› al›p gitmiflti, havayollar›m›zda ise sadece mutlu bir az›nl›k seyahat edebiliyordu. Demiryollar›n›n varl›¤›n› hat›rlayan yoktu. Denizcili¤imiz kendi karasular›m›z içerisinde hapsolmufltu. Kapsama alan›na bir türlü giremeyen telefon flebekeleri, ba¤lanmak nedir bilmeyen internet hatlar›, batma noktas›na gelmifl güzide kuruluflumuz PTT. Yani nereye elinizi atsan›z karamsar bir tablo. Biz göreve geldi¤imizde gördük ki, bu ülkede her fley y›llarca ih- 4 SAYI23 mal edilmifl, yap›lmas› gereken çok fley var. Hiç karamsarl›¤a, umutsuzlu¤a düflmedik. ‹lk günden itibaren kollar›m›z› s›vad›k ve son dokuz y›lda, ulafl›m ve eriflim altyap›s›na 112 Milyar TL yat›r›m yapt›k. Böylece her geçen y›l yat›r›mlar›m›z› art›rd›k. Daha önce ki y›llarda oldu¤u gibi 2011 y›l› de bizim aç›m›zdan çok verimli ve yat›r›mlarla dolu bir y›l oldu. Bahsetti¤iniz olumsuz tablo k›sa sürede nas›l de¤iflti? Çok inand›k, çok çal›flt›k ve de¤ifltirdik. 2011 y›l›n›n sonunda Türkiye, bölünmüfl yollar›yla, halk›n yolu haline gelmifl havayoluyla, yüksek h›zl› treniyle, dünyada marka haline gelmifl denizcili¤iyle, geniflbant interneti ve sürekli kapsama alan›nda olan iletiflim araçlar›yla ve sa¤lam ekonomisiyle gelece¤e güven- le bakan, Avrupal›lar›n bile g›pta ile izledi¤i ça¤dafl bir ülke konumuna geldi. Karayollar›nda yat›r›mlar devam ediyor mu? Dünyada oldu¤u gibi ülkemizde de en önemli ulafl›m arac› karayollar›d›r. Türkiye’de tafl›man›n yüzde 90’› karayollar› üzerinden yap›l›yor. 2003 öncesinde sadece 6 ilimiz bölünmüfl yolla birbirine ba¤l›yd›. Oysa flimdi 74 ilimiz duble yollarla birbirine ba¤l›. Sadece iller de¤il, ayn› zamanda birçok ilçeyi de birbirine ba¤lad›k. Bugüne kadar 43 Milyar TL’ye yak›n yat›r›m yapt›k. 2003 y›l›nda 6,101 km lik bölünmüfl yolumuz varken, bugün 21.227 kilometre bölünmüfl yolumuz var. Kim kazand›, ülke kazand›. Çünkü bu yollar›n bir y›ll›k zaman tasarrufu, yak›t tasarrufu, çevre etkisi 9.4 Milyar TL… ‹stiklal mücadelemiz, Ankara gar›nda bafllad›. ‹stikbal mücadelemizde Ankara Gar’›ndan devam ediyor. Biz göreve gelene kadar y›lda 18 km demiryolu yap›l›r halde idi. Son 9 y›lda y›ll›k ortalama 135 km demiryolu yap›l›r hale getirdik. Demiryollar›, istiklalimizin lokomotifi oldu¤u gibi, istikbalimizin de lokomotifi olacak. Bu ba¤lamda, Yüksek H›zl› Treni de ülkemize kazand›rd›k ve 2,5 y›lda 4 milyon yolcuyu Yüksek H›zl› Tren ile tafl›d›k. Hizmete vermifl oldu¤umuz Ankara-Konya Yüksek H›zl› Tren hatt›n›n ard›ndan Ankara-Sivas hatt›n›n da yap›m› devam ediyor. Unutulan demiryollar›na, yat›r›m çal›flmalar›m›z kapsam›nda, 2002-2011 y›llar› aras›nda TCDD bünyesinde toplam 6 milyar TL’ye yak›n yat›r›m yapt›k. Lojistik Merkez projelerinin inflaat›na devam ettik Yüzy›ll›k proje dedi¤iniz Marmaray projesi hangi aflamada? 2003’den bu yana 888 km’si YHT hatt› olmak üzere toplam 1.076 km ANAHAT çal›flmas› yap›lm›fl olup, 1.630 km ANAHAT’da da çal›flmalar›m›z halen devam ediyor. 2011 y›l›n›n son günlerinde (28 Aral›k 2011 ) Ankara-‹zmir yüksek h›zl› tren ihalesini yapt›k. Yerli yabanc› 26 firma teklif verdi. Bu çok sevindirici bir durum. 2011 y›l›n›n son ifl gününde ise Eskiflehir-Bursa yüksek h›zl› treni projesinin ihaleyi kazanan yüklenici firma ile protokolü imzalad›k. Ayr›ca demiryollar›nda 800 km yol yenilemesi de yapt›k. Sultan Abdülmecit'in hayal etti¤i, Sultan Abdülhamit'in projesini haz›rlatt›¤› Marmaray, 1860 y›l›nda hayal edilen as›rl›k projeyi de gerçeklefltirmek AK Parti hükümetlerine nasip oluyor. Yüzy›ll›k rüyam›z olan Marmaray projesi, ‹stanbul’un toplu ulafl›m›na nefes ald›rtacak. Denizin 60 metre alt›ndan geçen bu muhteflem proje, dünyan›n en derin sualt› tüneli olma özelli¤ine sahip. Marmaray ile ilgili herhangi bir aksama söz konusu de¤il. Çal›flmalar tüm h›z›yla devam ediyor. Bu muhteflem proje 29 Ekim 2013’te hizmete girmifl olacak. OCAK2012 5 Bakan’dan Havayolunu halk›n yolu yapt›¤›n›z konusunda oldukça iddial›s›n›z. 2003 y›l›nda ald›¤›m›z bir kararla Türkiye’de sivil havac›l›¤›m›z› serbestlefltirerek iç ve d›fl hatlarda tarifeli sefer yapman›n önündeki engelleri kald›rd›k. Ankara-‹zmir-‹stanbul üçgenine s›k›flan uçufllar› yurt geneline yayd›k. 9 y›lda, 15 milyon vatandafl›m›z uçakla tan›flt›, hava yolu halk›n yolu haline geldi. Art›k uçak ile seyahat etmenin flehir içi dolmuflla seyahat etmekten fark› kalmad›. Gazi Atatürk’ün ‘’‹stikbal göklerdedir’’ sözünü kendimize hedef belirledik. Havayoluna yat›r›mlar›m›z› sürdürüyoruz. 2011 y›l›nda toplam 48 ikili ve 1 çoklu müzakere anlaflmas› imzalayarak Türkiye’nin imza alt›na ald›¤› ikili anlaflma say›s›n› 121’e ç›kard›k. Ülkemizde hava tafl›mac›l›¤›n›n gelifltirilmesi amac›yla havayollar›na düflük maliyetli havaalan› imkân› sa¤layan “Ekonomik Havaalan› Projesi”ni hayata geçirdik. Denizci millet kimli¤ini yeniden hat›rlad›k diyebilir miyiz? Denizcili¤imizin kat etti¤i mesafe gerçekten de heyecan verici noktada. Denizcilik Türkiye’nin parlayan y›ld›z› oldu. Denizcili¤imiz art›k dünyan›n dikkatini çeken, bütün dünyada bende var›m diyen bir aflamada. Denizcili¤imiz aç›s›n- dan 2011 y›l› çok baflar›l› bir oldu. En önemlisi denizcili¤imizi müsteflarl›k seviyesinden al›p Bakanl›k seviyesinde temsil edilir hale getirdik. Son 9 y›lda denizcilik sektörümüz, AB standartlar›n› yakalad›. Denizcilikte dünyan›n lider ülkeleri aras›na girdik… Bildi¤iniz gibi Tuzla’da s›k›flan gemi infla sanayimizi yapt›¤›m›z çal›flmalar neticesinde tüm k›y›lar›m›za yayd›k. Tersane say›s›n› 36’dan 71’e ç›kard›k. 2011 y›l›n›n ilk sekiz ay› itibariyle ülkemiz, dünya yeni gemi infla siparifllerinde adet baz›nda 6’nc›, DWT baz›nda 10’uncu s›rada yer ald›. Ülkemiz 2011 y›l› itibariyle mega yat üretiminde dünya s›ralamas›nda 3. s›raya yerleflti. Türkiye yat inflaat›nda bir marka oldu. 2011 y›l› biliflim sektörü aç›s›nda da önemli bir y›l oldu mu? Bilgiyi kullanan, teknolojiye sahip olan ve üreten bir ülke olma yolunda h›zla ilerliyor. Devir art›k kendi kendinle rekabet etme devri. Teknolojiyi hep bir ad›m daha ileri götürme devri. Ülkemizdeki biliflim sektörü gelirleri sürekli yükselme e¤iliminde. 2003’de 11,5 milyar Dolar olan biliflim sektörü toplam gelirlerinin, 2011 y›l› sonu itibariyle 31 milyar dolar› geçti. 2012’de ise bu rakam›n 34 milyar dolara ulaflmas›n› bekliyoruz. Denizcilik sektörüne yapt›¤›m›z “Özel Tüketim Vergisi S›f›rlanm›fl Akaryak›t” uygulamas› ve di¤er teflviklerimiz sayesinde ola¤anüstü bir geliflme gösterdi. Türk Bayrakl› gemiler ilk kez 2008 y›l›nda Beyaz Listeye geçmiflti. Paris Memorandumu Sekretaryas›’n›n 11 Temmuz 2011 tarihli raporuna göre ülkemiz bu konumunu kuvvetlendirdi. 2011 y›l›nda, 2004 y›l›ndan bu yana uygulanan ÖTV indirimi, uygulanmaya devam edildi. Bu kapsamda 2004’den Eylül 2011 tarihine kadar sektöre 2,4 Milyar TL destek sa¤lanm›fl oldu. Herkes internet kullanmaya m› bafllad›? Türkiye’de 2002 y›l›nda genifl bant internet yoktu. Genifl bant internet abone say›s› 2003 y›l›nda 20 bin iken, 2011 y›l›na kadar % 639 oran›nda bir art›fl yafland›. 2011 y›l› rakamlar›na göre 12,79 milyon genifl bant abonesi bulunmakta. Bu rakam yaklafl›k 45 milyon kullan›c›ya tekabül ediyor. Genifl bant abone say›s›n›n 2023'te 30 milyona eriflmesini hedefliyoruz. ‹flte bu nedenle diyoruz ki, sadece karayollar›nda otoban yapmad›k. Deniz otobanlar› ve internet otobanlar›n› da yapt›k. 6 SAYI23 Bunun neticesinde ise, Mobil abone say›s› ise 2003’de 27,9 milyon iken 2011 y›l›nda % 132’lik bir art›flla 64,8 milyona ulaflt›. Türkiye’de cep telefonu görüflmesi ve mesajlaflma da düzenli olarak art›fl gösteriyor. Vatandafllar›m›z›n mobil iletiflime gösterdikleri ilgiden dolay› 2004 y›l›ndan bu yana toplam ses trafi¤inde %91,3, SMS hacminde ise %2710 art›fl görüldü. Numara tafl›ma uygulamas› ile birlikte de sektörde rekabet geliflmifl ve 35,21 milyon tafl›ma yap›ld›. 2012 y›l› hedefleriniz nelerdir? 2012 y›l› de bol yat›r›ml› bir y›l olacak. 2012 y›l›n›n yaklafl›k 30 milyon Türk liras›n›n yüzde 52’sini yat›r›mlara ay›rd›k. Bu kapsamda 2012 y›l› içerisinde 1 133 km’si devlet yolu, 29 km’si de otoyol olmak üzere toplamda 1 162 km bölünmüfl yol yap›lmas› planlanmakta. Ayr›ca 140 adet köprü de infla edece¤iz. Demiryollar›nda ise Ankara-‹stanbul H›zl› Tren Projesinin Eskiflehir Gar Geçifli ile ‹nönü-Gebze aras›n›n inflaat›na devam edilecek. Ankara-Sivas H›zl› Tren Projesinin Yerköy-Sivas projesinin inflaat›na devam edilecek, Kayafl-Yerköy aras›n›n ihalesine ç›k›larak inflaat›na bafllan›lacak. Ankara-Bursa H›zl› Tren projesinin inflaat›na devam edece¤iz. Ankara-‹zmir ve Sivas-Erzincan H›zl› Tren Projelerinin ise inflaat›na bafllayaca¤›z. Baflkentray projesinin birinci etap inflaat›na devam edilecek ve ‹kinci etap inflaat›n›n ihalesine ç›k›larak inflaat›na bafllan›lacak. Ayr›ca bu yol 900 km yol yenilemesi yapmay›, 537 adet yük vagonu üretmeyi planl›yoruz. Havac›l›k alan›nda da 2012 y›l› denetim y›l› olacak. Haz›rlanan Denetleme yönetmeli¤i ile Ba¤›ms›z denetleme kurulufllar› ile yap›l›r duruma gelecek. Havaalanlar›n›n güvenlik kontrol noktalar›ndaki hizmet etkinli¤inin artt›r›lmas› amac›yla yürütülen altyap› çal›flmalar› 2012 y›l›na kadar tamamlanacak. 2012 y›l› sonuna kadar 10 ülke ile yeni hava ulaflt›rma anlaflmas› yapmak, mevcut anlaflmalar›n günün koflullar›na göre güncellefltirilmesi için müzakere yap›lmas›n› da planl›yoruz. Denizcilik alan›nda ise yat›r›mlar›m›za tersane, bal›kç› bar›na¤›, yat limanlar› yat›r›mlar›m›za devam edece¤iz. 2012 y›l› içinde ‹zmir Alsancak Liman›’n›n kruvaziyer alan›n›n ihaleye ç›kar›lmas› için gereken tüm prosedürleri tamamlamay› planl›yoruz. 2012 y›l›nda önem verece¤imiz bir sektör de biliflim sektörü olacak. 2G GSM bantlar›n›n, 3G teknolojisinde kullan›lmas› için yeni bir çal›flma yap›lacak, böylece 3G daha da güçlenecek. Genifl bant hizmetlerinde fleffafl›k düzenlemeleri yap›lacak, 2013-2015 y›llar›n› kapsayan stratejik plan haz›rlanacak, IPV 6 geçifl için çal›flmalara devam edilecek. B‹NAL‹ YILDIRIM 1955 y›l›nda Erzincan'da do¤du. ‹stanbul Teknik Üniversitesi Gemi ‹nfla ve Deniz Bilimleri Fakültesi'nden mezun oldu ve ayn› bölümde yüksek lisans yapt›. 1978-1993 y›llar› aras›nda Türkiye Gemi Sanayi Genel Müdürlü¤ü ve Camialt› Tershanesinde çeflitli kademelerde yöneticilik yapt›. 1990-1991 y›llar› aras›nda ‹sveç'te bulunan Birleflmifl Milletler Uluslararas› Denizcilik Örgütü (IMO)’ne ait Dünya Denizcilik Üniversitesi’nde (WMU) Denizde Can ve Mal Güvenli¤i Yönetimi konusunda ihtisas e¤itimi ald›. Bu e¤itim s›ras›nda toplam 6 ay ‹skandinav ülkeleri ve Avrupa'da çeflitli ülke limanlar›nda Denizcilik ‹daresi Uzmanlar› ile birlikte kontrollerde bulundu. 1994-2000 y›llar› aras›nda ‹stanbul Büyükflehir Belediyesi Deniz Otobüsleri ‹flletmeleri (‹DO) da Genel Müdürlü¤ü görevinde bulundu. 20022007 y›llar› aras›nda ‹stanbul Milletvekilli¤i ve Ulaflt›rma Bakan› olarak görev yapt›. 61. Hükümette Ulaflt›rma, Denizcilik ve Haberleflme Bakan› olarak görev yap›yor. Evli ve üç çocuk babas›d›r. ‹ngilizce ve Frans›zca bilmektedir. OCAK2012 7 TCDD’den TCDD Genel Müdürü Süleyman KARAMAN Demiryollar›n›n 2023 Vizyonu... 003 y›l› demiryollar›m›z için bir milat oldu. Hükümetlerin siyasi ve mali deste¤i sonucu yüksek h›zl› tren projeleri, mevcut sistemin modernizasyonu, ileri demiryolu sanayisinin gelifltirilmesi ve daha dinamik bir kurum için yeniden yap›lanma temelinde, 8 y›lda 80 proje üretilerek, demiryollar› büyük bir de¤iflim ve geliflim süreci içerisine girdi. Bu önemi rakamsal olarak ifade edersek; 2003- 2010 y›llar› aras›nda TCDD’ye toplam 10 Milyar 836 milyon TL yat›r›m ödene¤i aktar›ld›. Yani, 2003 y›l›nda 250 Milyon TL ödenek verilmifl iken, bu miktar 2011 y›l›nda 3 milyar 105 milyon TL’ye yükseldi. 2 2003 y›l›ndan bu yana, ülkemize prestij kazand›ran yüksek h›zl› tren (YHT) projeleri baflta olmak üzere, mevcut hatlar›n yenilenmesi, çeken ve çekilen araçlar›n modernizasyonu, ileri demiryolu sanayinin gelifltirilmesi, hemzemin geçitlerin iyilefltirilmesi, kentiçi rayl› sistemin gelifltirilmesi amac›yla ‹zmir’de Egeray, Ankara’da Baflkentray ve ‹stanbul’da Marmaray, gar ve istasyonlar›n restorasyonu ve yeniden cazibe haline dönüfltürülmesi, lojistik merkezler kurulmas› ile organize sanayi bölgelerinin demiryolu hatlar› ile buluflturulmas› demiryollar›n› yeniden aya¤a kald›ran önemli projeler baflar›yla peyder pey hayata geçirilmektedir. Bu çerçevede; Ülkemizin ilk yüksek h›zl› tren hatt› olan Ankara-Eskiflehir 13 Mart 2009 tarihinde hizmete aç›ld›. Avrupa’daki benzer projelere göre daha k›sa sürede yap›m› tamamlanan bu projeyle birlikte Türkiye, dünyada 8., Avrupa’da 6. yüksek h›zl› tren iflleten ülke oldu. YHT’ler sadece Ankara, Eskiflehir’e de¤il, ‹stanbul, Kütahya, Bursa, Afyon baflta olmak üzere birçok kentimize, ilçemize ulafl›m› kolaylaflt›rd›, zaman› k›saltt›. Ö¤renciler baflta olmak üzere 7’den 70’e herkesin yaflam›n› de¤ifltirdi. Bugün Türkiye’nin dört bir 8 SAYI23 köflesinden herkes YHT talep eder duruma geldi. Ankara-Konya YHT hatt› ise, 23 A¤ustos 2011 tarihinden itibaren iflletmeye aç›ld›. Tamamen yerli firma, mühendis ve iflçiler taraf›ndan 4 y›l 8 ayda tamamland›. Eskiflehir-Ankara-Konya YHT üçgeni ile yak›n kentlerde ekonomik, sosyal ve kültürel yaflam daha dinamik hale gelirken, turizm canlanmakta, YHT yeni bir yaflam biçimi sunmaktad›r. Ankara-‹stanbul Yüksek H›zl› Tren Projesi’nin 2. Etab› olan Eskiflehir-‹stanbul ve Ankara-Sivas YHT hatlar›n›n inflas› devam ediyor. Ankara-‹stanbul 3 saate inerken, inflaas› devam eden di¤er YHT hatt›m›z Ankara-Sivas’› ise 2014 y›l›nda tamamlamay› hedefliyoruz. Ankara- Sivas da 3 saate düflüyor. Bunun yan› s›ra, Bursa- Bilecik YHT hatt›n›n sözleflmesini imzalad›k. Ankara-Bursa aras› seyahat süresini 2 saat 10 dakikaya, ‹stanbul-Bursa aras› seyahat süresini 2 saat 15 dakikaya indirecek projenin Bursa-Yeniflehir aras›n›n yap›m süresi 2,5 y›l… Ankara-‹zmir Yüksek H›zl› Tren Projenin ilk etab› olan 169 kilometrelik ANKARAAFYONKARAH‹SAR kesimi için teklifler al›nd›. Projeyle Ankara-Afyonkarahisar aras› 1,5 saate, Afyonkarahisar-‹zmir aras› ise 2 saate iniyor; böylece Ankara-‹zmir aras› 3,5 saat oluyor. Di¤er taraftan, mevcut sistemi modernize ediyoruz. Son 9 y›lda 5.700 km. demiryolu hatt› yeniledik, çeken çekilen araçlar›m›z› yeniliyoruz. Uluslar aras› demiryolu tafl›mac›l›¤›n›n gelifltirilmesi için de önemli projeler vard›r. Bunlardan biri de, Türkiye, Azerbaycan, Gürcistan iflbirli¤iyle 'Demir ‹pek Yolu' olarak nitelenen Kars-TiflisBakü Demiryolu Projesi'nin temeli at›ld›.Proje ile Gürcistan’da 265 kilometre, 76 kilometresi Türkiye s›n›rlar› içinde olmak üzere Kars-Ah›lkelek aras›nda 105 kilometre demiryolu infla edilecek. Azerbaycan’da ise 165 kilometrelik demiryolu onar›lacakt›r. Projenin 2012 y›l›nda tamamlanmas› planlan›yor. Proje tamamland›¤›nda ilk y›llarda 1.5 milyon yolcu ve y›ll›k 3 milyon ton yük tafl›nmas› gerçeklefltirilecek. Kars-Tiflis-Bakü demiryolu hatt› ile do¤u bat› aks›nda kesintisiz demiryolu ulafl›m› gerçeklefltirilirken, Ortado¤u’ya yönelik olarak da projeler üzerinde çal›fl›lmaktad›r. Böylece, inflaat› devam eden Marmaray, Ankara-‹stanbul h›zl› demiryolu hatt›, uygulama proje çal›flmalar› devam eden Halkal› -Bulgaristan s›n›r yüksek standartl› demiryolu projesi, inflas› devam eden Ankara-Sivas yüksek standartl› demiryolu projesi ile Avrupa’y› Türkiye üzerinden Kafkaslara ve Orta Asya’ya ba¤layacak olan KarsTiflis demiryolu projeleriyle bütünlük sa¤layarak Türkiye üzerinden AvrupaKafkasya-Orta Asya do¤u-bat› do¤rul- tusunda kesintisiz yüksek standartl› bir demiryolu güzergah› oluflturmay› amaçlamaktad›r. Ayr›ca, Sivas-Erzincan, Erzincan-Erzurum ve ErzurumKars olmak üzere 3 bölüm halinde fizibilite ve etüt-proje çal›flmalar› devam etmektedir. TCDD, kentiçi toplu tafl›mac›l›¤›nda rayl› sistemin gelifltirilmesi için yerel yönetimlerle iflbirli¤i yapmaktad›r. ‹zmir’de Egeray, Ankara’da Baflkentray, ‹stanbul’da Marmaray, Gaziantep’de Gaziray projelerini yürütmektedir. Yük tafl›mac›l›¤›n›n gelifltirilmesi için de projeler gelifltirilmektedir. Organize sanayi bölgelerini ana demiryolu hatlar›yla buluflturarak, onlara ucuz ve güvenli tafl›ma hizmeti vermek üzere iltisak hatlar› yap›yoruz. 2002 de OSB ve yük merkezlerini ana demiryoluna ba¤layan iltisak hatt› say›s› 2002’de 281 iken 2010 y›l›nda 452’ye ulaflm›flt›r. Kombine tafl›mac›l›k imkânlar›n›n oldu¤u depolama ve ulaflt›rma hizmetlerinin birlikte sunuldu¤u 16 yerde lojistik merkez kurulacak olup bunlar; 1-‹stanbul(Halkal›), 2-Kocaeli-(Köseköy), 3-Eskiflehir-(Hasanbey), 4-Bal›kesir-(Gökköy), 5-Kayseri-(Bo¤azköprü), 6-Samsun-(Gelemen), 7-Mersin-(Yenice), 8Uflak, 9-Erzurum-(Palandöken), 10Konya-(Kayac›k), 11- ‹stanbul-(Yeflilbay›r), 12-Bilecik-(Bozüyük), 13-K.Marafl-Türko¤lu), 14-Mardin, 15-Sivas, 16Kars’d›r. OCAK2012 9 TCDD’den Samsun (Gelemen) Lojistik Merkezinin I. Etab› iflletmeye al›nm›fl, Kakl›k (Denizli) Lojistik merkezinin 1. etap inflaat çal›flmalar› tamamlanm›fl, Eskiflehir (Hasanbey) ve Köseköy(‹zmit) Lojistik merkezlerinin 1. etap inflaat çal›flmalar›na devam edilmektedir. Di¤er Lojistik merkezlerin proje, kamulaflt›rma ve inflaat ihale ifllemleri sürmektedir. Tüm lojistik merkezlerin faaliyete geçmesi ile demiryolu tafl›mas›nda yaklafl›k 10 milyon ton art›fl hedeflenmektedir. Yükün, ç›k›fl istasyonundan var›fl istasyonuna kadar baflka bir yükleme/boflaltma yap›lmayan bir tafl›ma modeline geçildi. Bu uygulamalarla 2002 y›l›na göre tafl›nan yük miktar› % 58 artarken tafl›ma gelirlerinde de % 170 büyüme sa¤land›. TCDD’nin 2023 hedefleri 10. Ulaflt›rma fiuras›’nda belirlenmifltir. Bu fiûra’da önemli kararlar al›nd›, ulafl›m sisteminin haritas› çizildi. Bu çerçevede, 2023 y›l›na kadar ulaflt›rma sektörüne 14 y›lda yap›lacak 350 milyar dolarl›k yat›r›m›n 45 milyar dolarl›k k›sm› demiryollar›na yap›lacak. Bu çerçevede; - 2023 y›l›na kadar 10 bin kilometre yeni yüksek h›zl› tren a¤›n›n infla edilmesi. 2023 y›l›na kadar 5 bin kilometre konvansiyonel yeni hat infla edilmesi.2023-2035 aras›nda 2960 kilometre yüksek h›zl› tren hatt›, 956 kilometre konvansiyonel hat yap›lmas› hedeflenmifltir. Bunlar›n bir k›sm›n›n, yap-ifllet-devret (Y‹D) modeli ile gerçeklefltirilmesi planlanmaktad›r. Ayr›ca "Türk Demiryolu Sektörünün Yeniden Yap›land›r›lmas› ve Güçlendirilmesi" projesi kapsam›nda Türk demiryolu sektörünün yasal ve yasp›sal çerçevesinin AB mevzuat›na uygun bir flekilde oluflturulmas›n› sa¤layacak olan "Genel Demiryolu Çerçeve Kanunu" ve "TCDD Kanunu Taslaklar›" haz›rland›.2012 y›l›nda hayata geçirilmesi hedefleniyor.2023 y›l›na 10 SAYI23 geldi¤imizde demiryolu tafl›mac›l›¤›n›n pay›n› yükte % 15, yolcuda % 10 seviyesine ulaflt›rmakt›r. Demiryolu sektörümüzü d›fla ba¤›ml›l›ktan kurtarmak amac›yla, önemli ad›mlar at›yoruz. Çünkü, ithalata dayal› bir yap› ile mevcut ve gelecekte infla edilecek demiryollar›n›n sürdürülebilir bir geliflmeye aç›k olmas› mümkün de¤ildir. Bugüne kadar kapal› devre üretim yapm›fl olan TCDD ‘ye ba¤l› fabrikalar›n sürekli yeni ürün lisans› sat›n alarak yapacaklar› üretimle bu piyasadaki rakipleriyle rekabet edebilir olmas› da düflünülemez. Sürdürülebilir bir geliflmeden söz edebilmek için ise; teknolojik geliflmelerdeki süre¤en yap›n›n Türk demiryolu sanayisine entegrasyonu flartt›r. Bu durum karfl›s›nda mevcut fabrikalar›n ifllevlerine devam etmelerinin yan› s›ra, modern demiryollar›n›n ihtiyaç duydu¤u demiryolu araçlar› ile yüksek standarda haiz demiryollar›n›n ihtiyac› olan ray, makas, travers ve ba¤lant› elemanlar›n›n da geliflen teknolojiye paralel olarak, ülkemizde üretilmesi zorunluluk haline gelmifltir. Bu amaçla; 2003 y›l›nda bafllayan yerlilefltirme faaliyetleri ile ilk etapta demiryollar›n›n ihtiyaç duydu¤u ilk h›zl› tren ray› Kardemir’de üretilmifltir. Daha sonra Yüksek H›zl› Trenler ile her türlü elektrikli demiryolu arac›n›n imalat›n› gerçeklefltirecek olan ve Güney KOREL‹ Hyundai ROTEM Firmas› ile TCDD’nin ortakl›¤›nda Adapazar›’nda h›zl› tren fabrikas› kurulmufltur. 2007’den bugüne kadar, TCDD için 32 set modern elektrikli banliyö treni ile ‹stanbul metrosunun 92 adet arac›n›n üretimi de bu tesislerde gerçeklefltirilmifltir. Hyundai EUROTEM’in Adapazar›’ndaki tesislerinde üretimi gerçekleflecek olan 300 adet Marmaray arac›n›n 105 adedinin üretimi tamamlanm›fl olup, kalan 195 Adet arac›n üretimi ise halen devam etmektedir. VOSSLOH/ALMANYA firmas›n›n Bakanl›¤›m›z›n teflvikleri ile Erzincan’da infla etti¤i ray ba¤lant› elemanlar› fabrikas› ise yurt içi ihtiyac› karfl›lad›¤› gibi 17 farkl› ülkeye de ihracat gerçeklefltirmektedir. TCDD ve Makine Kimya Endüstrisi Kurumu aras›nda yap›lan bir protokol ile demiryolu tekerleklerinin de yerli olarak ülkemizde üretilmesine yönelik stratejik iflbirli¤ine gidilmifl olup, ilgili Kurum taraf›ndan üretime yönelik ve tesis kurulufluna iliflkin çal›flmalar devam etmektedir. Demiryolu yat›r›mlar›na paralel olarak; TCDD’nin Afyon ve Sivas’ta bulunan beton travers üretim tesislerine ilaveten, yüksek standartta demiryolu traversi üreten tesis say›s› on adede ulaflm›flt›r. TCDD’nin ifltiraki olan S‹TAfi’›n üretim tesisleriyle birlikte ülkemizde beton travers üreten tesis say›s› on bir adede ulaflacak, toplam üretim kapasitesi flu an itibariyle 5000.000 Adet/Y›l düzeyinde iken 2012 y›l› itibariyle de 6.000.000 Adet/Y›l seviyesini aflacakt›r. Yerli demiryolu sanayimizin gelifltirilmesine yönelik olarak alm›fl oldu¤umuz tedbirler ve yap›lan yat›r›mlar sonucu, milyon dolarlarla ifade edilebilecek bir kaynak yurtiçinde kalm›fl ve bu kaynak yerli demiryolu sanayinin geliflmesinin lokomotifi olmufltur. Döviz kazand›r›c› üretimlerle birlikte ayn› zamanda çevresinde istihdam üreten yeni yan sanayilerin oluflmas›na hizmet eden bu yat›r›mlar ülkemiz insan›na ekmek ve afl olarak geri dönmektedir. Di¤er taraftan, demiryolu sektörünün 50 y›l gibi uzun bir süre yok say›lmas› mühendisli¤in de geliflimini etkilemiflti. Demiryollar›n›n öncelikli sektör olarak geliflmesi tüm mühendislik dallar›n› ve teknik müflavirlik hizmetlerinin de geliflmesine yol açm›flt›r. YHT teknolojisi bütün mühendislik dallar›n› ilgilendirmektedir. YHT projeleriyle mühendisli¤e, müflavirli¤e yeni bir ufuk aç›ld›. Ülkemizin ilk YHT hatt› olan Ankara-Eskiflehir yabanc› konsorsiyumla infla edilirken, Ankara-Konya YHT hatt›n› tamamen Türk mühendis ve firmas› ile gerçeklefltirdik. Demiryollar›n›n öncelikli sektör olmas›, bu alanda büyük projelerin hayata geçirilmesi mühendisli¤i, müflavirli¤i de gelifltiriyor. Örne¤in Kuruluflumuzun, uzman mühendis ihtiyac› her geçen gün artmakta, daha fazla mühendis istihdam etmekteyiz. Gençlerimiz de bu alana yönelmeye bafllad›. Üniversitelerimizde de demiryolu bölümleri gelifliyor. Orta ö¤renimde de rayl› sistemler teknolojisi en fazla talep gören bölümler haline geldi. Bugün ülkemiz ileri demiryolu sanayisi konusunda uzman mühendis, teknisyen, iflçilere sahiptir. Dolay›s›yla, sadece ülkemizdeki demiryolu yat›r›mlar›n› de¤il, di¤er ülkelerdeki demiryolu yat›r›mlar›n› da gerçeklefltirecek bilgiye, deneyime, teknolojiye sahibiz. Bu geliflim, özel sektörün ve üniversitelerin de demiryoluna bak›fl›n› de¤ifltirdi, iflbirli¤ini gelifltirdi. Kuruluflumuz gerek özel sektör gerekse üniversitelerle ortak çal›flmalar yap›yor. Buna da çok büyük önem veriyoruz. Örne¤in; YHT hatlar›n yap›m› aflamas›nda, gerek altyap› gerek üstyap› ve gerekse de h›zl› tren setlerinin kontrolünde üniversitelerimizle birlikte çal›flt›k. Kuruluflumuzun ihtiyac› olan ve yabanc› ülkelerden çok pahal›ya al›nan bir çok sistemin yerli imkanlarla yap›labilmesini sa¤lamak için Ar-Ge çal›flmalar›n› TÜB‹TAK - Üniversiteler iflbirli¤inde yürütüyoruz. Özel sektörümüz ise demiryolu sektörünü keflfetti Yükünü demiryolu ile tafl›rken, demiryolu yat›r›mlar›na her geçen gün daha fazla ilgi gösteriyor. Özetle, Türkiye ileri demiryolu sektörünün her alan›nda kararl›l›kla ilerliyor. SÜLEYMAN KARAMAN 1956 y›l›nda Erzincan'›n Refahiye ilçesinde do¤du. ‹lkokulu do¤du¤u yer olan Refahiye'de, Orta ve Lise ö¤renimini ‹stanbul'da tamamlad›. 1978 y›l›nda ‹stanbul Teknik Üniversitesi Makine Fakültesi'nden mezun oldu. 1981 y›l›nda ‹TÜ Makine Fakültesi'nde Yüksek Lisans ö¤renimini tamamlayarak "pekiyi" dereceyle Makine Yüksek Mühendisi unvan›n› kazand›. 1979-81 y›llar› aras›nda; özel sektör taraf›ndan üretilen ilk Türk traktörü yap›m›nda görev ald› ve 1981 y›l›nda ‹TÜ Makine Fakültesi'nde Asistan olarak göreve bafllad›. 19841994 y›llar› aras›nda ise, otomotiv yan sanayinde s›ras›yla; ‹flletme Müdür Yard›mc›s›, ‹flletme Müdürü, Genel Müdür Yard›mc›s› ve Yönetim Kurulu Üyesi olarak görev yapt›. 1994 y›l›nda, ‹stanbul Büyükflehir Belediyesi ‹ETT (‹stanbul Elektrik, Tramvay ve Tünel ‹flletmeleri) Genel Müdürlü¤ü'ne Genel Müdür Yard›mc›s› olarak atand›. Yine bu dönemde, ‹stanbul Büyükflehir Belediyesi'nin kuruluflu olan ‹SBAK, ‹STON, ‹SMER ve BELTUR'un da Yönetim Kurulu Üyeli¤i'ni yaparak, ‹stanbul'da çeflitli sinyalizasyon projelerini yürüttü. 2001 y›l›ndan günümüze kadar ‹ETT'de Genel Müdür Dan›flman› olarak görevini yürütmekte iken, 7 Ocak 2003 tarihinde 2002/3490 Say›l› Kararname ile TCDD ‹flletmesi Genel Müdür ve Yönetim Kurulu Baflkanl›¤›'na atand›. Eylül 2004'de görevden al›nan Karaman, 8 Temmuz 2005'de mahkeme karar› ile TCDD Genel Müdürlük görevine iade edildi. Süleyman KARAMAN; evli ve 3 çocuk babas› olup, ‹ngilizce bilmektedir. OCAK2012 11 Sektörden Mehmet DÖNMEZ Türkiye Ulaflt›rma Altyap›s› Konferans› (28-29/11/2011 ‹stanbul) Ulaflt›rma Sektöründe Türkiye 2023 Hedefleri İ stanbul’da IQPC taraf›ndan düzenlenen Türkiye Kamu ve Özel Sektörü ile Uluslararas› kat›l›mc›lar›n ifltirak etti¤i 2 gün süren Konferansta ele al›nan bafll›ca konular ve bilgiler afla¤›dad›r: Hükümet Program›nda Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. Kurulufl Y›l› 2023’ e kadar Milli gelirin 700 Milyar$ dan 2 Trilyon $ ‘a ç›kar›lmas› planlanmaktad›r. Ulaflt›rma sektörü hedeflerine göre 2023’e kadar yaklafl›k 300 Milyar $ yat›r›m gereklidir. Demiryollar›’nda mevcutta 11.000 Km Demiryolu 500 Km Yüksek H›zl› Tren vard›r. 10.000Km Yüksek H›zl› Tren, 4.000 Km Konvansiyonel Demiryolu Hatt› ‹nflaa edilecektir. Demiryolunda %5,4 olan yük tafl›mac›l›¤› oran›n›n 2023 te %15 e ç›kar›lmas› hedefleniyor. Ankara Metrosu 2 y›l içinde bitirilecektir. ‹stanbul’da ek metro hatlar›, Marmaray bitirilecektir. 12 SAYI23 Karayollar›’nda mevcutta 2.225 Km Otoyol, 17.662 Km duble yol olmak üzere toplam 26.000 Km Karayolu vard›r. 5.250 Km yeni Otoyol ile 11.580 Km ek duble yol yapma hedefi vard›r. Yük’ün %92 si (AB’de %46), Yolcunun da %95,4 ü Karayolu ile (AB’de %83) tafl›nmaktad›r. AB Stratejileri do¤rultusunda, ulafl›m entegrasyonuna yönelik TER ve TEM a¤lar›n›n kurulmas›, 350km den uzun mesafelerdeki yük tafl›malar›n›n demiryolu ve denizyoluna kayd›r›lmas›, lojistik ve tafl›ma e¤itimleriyle üniformluk sa¤lanmas› ayn› ekipmanlar›n kullan›lmas› özendirilmelidir. 1975 Km Mevcut Otoyollar ve iki bo¤az köprüsünün ba¤lant› yollar›, gifleler, 74 adet tesis, bak›m fleflikleri ile birlikte iflletme ve bak›m›n›n özellefltirmesi ihale aflamas›ndad›r. 2010 da 330 milyon araçtan 460 milyon $ gelir, 154 milyon $ iflletme gideri düflüldü¤ünde 306 milyon $ kar elde edilmifltir. Türkiye’de Lojistik Potansiyel 88 Milyar $ olup sektör 2009-2010 y›l›nda %30 büyümüfltür. Trafik geliflme potansiyeli aç›s›ndan Avrupa Ortalamas› 491 araç/1.000 kifli olup Türkiye ortalamas› 110 araç/1.000 kiflidir. Otoyollar›n %85’i Marmara Bölgesinde ve geliflme potansiyeli yüksek olan bölgededir. Türkiye’de mevcut 174 Liman olup Çandarl›, Filyos ve Mersin Limanlar› 2012 de Y‹D ile ihale edilecektir. Lojistik Altyap›s›n›n De¤erlendirilmesi: Ulusal Hedeflerin gerçeklefltirilmesi için, Türkiye Lojistik Üs olaca¤›ndan, kombine tafl›mac›l›k gelifltirilmeli, çevre ülkelerle ulafl›m a¤›n›n güçlendirilmesi, ana yük tafl›man›n demiryoluna kayd›r›lmas› ve limanlar›n lojistik üs olmas› için karayolu ve demiryolu ba¤lant›lar› yap›lmal›d›r. KaradenizAkdeniz yük koridorunun oluflturulmas› önemlidir. Kent planlamalar›nda lojistik köylerin flehir d›fl›na kayd›r›l›p, ça¤dafl teknolojilerin uygulanmas›, lojistik faaliyetlerinin Anadolu’ya kayd›r›lmas› gereklidir. Sektör 2023’e kadar 240Milyar$ l›k potansiyele ulaflacakt›r. En önemli ihitiyaç Lojistik Köylerdir bunlar›n deniz, demiryolu ve karayolu ile ba¤lant›lar›n›n olmas› ideal kofluldur. Almanya’da 31, ‹talya’da 22, ‹spanya’da 17 Lojistik köy vard›r. AB nin 2050 stratejik öngörüsü; i) ii) ‹klim de¤iflikli¤i etkilerini azaltmak fiehirleflmenin yo¤unlu¤unu (y›lda 100milyar $ bekleme maliyeti oluflmakta) iii) Yük ve yolcu tafl›mac›l›¤›n›n demiryollar›na kayd›r›lmas›: Karayolu yük trafi¤inin L>350km için 2050’ye kadar %50 sinin demiryoluna kayd›r›lmas›, mevcut H›zl› Tren hatlar›n›n 3 kat›na ç›kart›lmas›, yük hatlar› için koridor belirlenmesi hedeflenmifltir. Türkiye’de demiryollar› sektöründe iflletmeci resmi kurum olan TCDD ‹flletmesi Genel Müdürlü¤ü, yeni planlanan düzenlemede altyap› yöneticisi olacak, yeni yap›land›r›lacak olan yolcu ve yük tafl›mac›l›¤› sektörü ile CER(çeken çekilen araçlar) i organize edecektir. ARGE Projeleri için Finansman F›rsatlar› Ulaflt›rma sektöründe TÜB‹TAK’›n ARGE Harcamalar› olarak Otomotiv, Makine ‹malat, Bilgi ve ‹letiflim Teknolojileri ile Enerji projelerine destek verdi¤ini belirtmifltir. TÜB‹TAK, TEYDEB ile Özel Sektör, ARDEB ile Üniversiteler ve KAMAG Programlar› ile Kamu Kurulufllar›na ARGE Deste¤i vermektedir. TEYDEB de Üniversitelerden dan›flmanl›k al›nmas› önerilmekte, projenin %60 ›na ve makine ekipmana destek verilmektedir. AB 7. Çerçeve Program›nda Ulaflt›rma alan›nda Proje destekleri 20092013 y›llar›nda 4,2 Milyar ? yu bulmufltur. Önemli alanlar; Çevre koruma, modüller aras› ulafl›m entegrasyonu, güvenlik-emniyet, flehirleflmedir. Türkiye’de desteklenecek proje bedelleri toplam› 2012 da 900 Milyon ?, 2013 de 1.007 Milyon ? olacakt›r. IPA, EDB, EBRD nin destekledi¤i projeler; çevre(at›k, at›ksu, içmesuyu), ulaflt›rma (liman, rayl› sistemler) projeleridir. ‹hale edilen ve edilecek baz› projeler: Köseköy-Gebze Demiryolu Hatt› ‹nflaat›, Irmak-Zonguldak Rehabilitasyon Projesi, Filyos Liman›, SamsunKal›n Hatt› Demiryolu ‹nflaat›, Alayunt-Afyon-Konya Demiryolu Hatt› ‹nflaat›, Malatya-Narl› Demiryolu ‹nflaat› ihale edilecektir. AB taraf›ndan Proje destekleri için 2014-2020 aras›nda 80 Milyar ? bütçe ayr›lm›flt›r. Projeler için 2013 y›l›nda ilk ça¤r›lar al›nacakt›r. TÜB‹TAK, ulusal irtibat sa¤lay›c› olup projelere Türkiye’den Kamu ve Özel sektör kat›labilecektir. Teknoloji Platformlar› (ERTRAC, EIRAC, ERPAC, WATER- BORNE), Dernekler(EIA, EUCAR, UIC, CESA, FEHRL) bu projelerde etkin olmaktad›r. oluflturulmas›, trafi¤in kademelendi- ‹stanbul Ulafl›m Projeleri bölgelerde flehir içine giriflin ücret- rilmesi ve flehir içinden uzaklaflt›r›lmas›, trafik problemlerinin oldu¤u lendirilmesi de önlemler olarak düflü- ‹stanbul Belediyesi’nin toplam bütçesi 2011 de 11,5 Milyar$ iken 2012 de 12,5 Milyar$ olacakt›r. Ulafl›m Yat›r›mlar›nda 2011 de Karayolu pay› %84 iken 2014 hedefinde %66,7 olacak, Demiryolu 2011 de %14 iken 2014 de %31,1, Denizyolu pay› 2011 de %1,5 iken 2014 de %2,2 olarak hedeflenmifltir. nülmelidir. Kentlerde insan odakl› çö- Yeni metro hatlar›: Kad›köy-Kartal 2012 de, Marmaray bo¤az geçifli 2013 sonu, ba¤lant›lar 2015 sonu bitirilecektir. Toplam 153 km olan rayl› sistem uzunlu¤u 2023 de 641 km olacakt›r. baflta olmak üzere çevre kirlili¤inin ve Bak›rköy-Beylikdüzü 25km ile Bak›rköy-Ba¤c›lar 9km Metro Projeleri Ulaflt›rma Bakanl›¤›’nca ihale edilecektir. Kabatafl-Mahmutbey 25km Y‹D ile 2012 de ihale edilecektir. Taksim, Befliktafl, Üsküdar meydanlar›nda trafik yeralt›na al›nacakt›r. Ayr›ca Havaray 7 hatta toplam 43km olarak yap›lacakt›r. fiehiriçi Ulafl›m Master Planlar› fiehiriçi Ulafl›m Master Planlar›nda veri toplama, anketler, say›mlar, modelleme, Kurumlarla görüflmeler, ilçe belediyeleriyle ve özel flirketlerle görüflmeler, limanlar, demiryolu istasyonlar› ve karayolu terminalleri ile lojistik ihtiyaçlar dikkate al›narak ve devletin ulaflt›rma hedefleriyle uyumlu bir planlama yap›lmal›d›r. Kavflaklar, duraklar belirlenerek flehiriçi ulafl›m›nda kitle ulafl›m›na önem verilmelidir. fiehir içinden geçen ana yollar›n yayalaflt›r›lmas›, rayl› sistemlerin zümler, bisiklet ve yaya alanlar›, otobüs koridorlar›, kapasiteyi azaltma gibi çözümler düflünülmelidir. Trafik gürültüsünün kalp krizi riskini art›rd›¤›, kirli flehirlerde çocuklarda akci¤er gelifliminin durdu¤u gözlenmektedir. Bu nedenle özellikle büyük flehirler trafi¤in etkilerinin azalt›lmas› için Belediyelerce ça¤dafl flehirleflmenin gerçeklefltirilmesi için gerekli tedbirlerin al›nmas› önem arz etmektedir. Mehmet DÖNMEZ ‹nflaat Yüksek Mühendisi 1965 y›l›nda ‹stanbul’da do¤du. ‹TÜ ‹nflaat Fakültesi ‹nflaat Mühendisli¤i’nden 1986 y›l›nda lisans, Londra Üniversitesi Imperial College’ den 1988 y›l›nda Çelik Yap› Tasar›m› dal›nda yüksek lisans derecelerini ald›. TCDD Genel Müdürlü¤ü Yol Dairesi Baflkanl›¤› Köprüler fiubesi’nde 1990-1995 y›llar›nda proje mühendisli¤i yapm›fl, Öz›fl›k ‹nflaat ve Taahhüt A.fi. de 1995-1997 y›llar›nda yol ve köprü projelerinde çal›flt›ktan sonra 1998 y›l›nda Eser Proje ve Mühendislik A.fi. nin kurucular› aras›nda yer alm›flt›r. Ayn› firmada Proje Müdürlü¤ü ve Genel Müdür Yard›mc›l›¤› görevlerinde bulunduktan sonra 2006 y›l›ndan beri Genel Müdür’ lük görevini sürdürmektedir. Ulafl›m, Su Kaynaklar› ve Üstyap› projelerinde deneyimlidir. OCAK2012 13 Üyelerimizden Cevdet GÖKYAY Marmaray Projesi Bu yaz›da Marmaray Projesi, özellikle de Su Yap› Mühendislik ve Müflavirlik A.fi olarak tasar›m hizmetlerini yürüttü¤ümüz, “BC1 Demiryolu Bo¤az Tüp Geçifli Tünelleri ve istasyonlar› ” kesimi ile ilgili baz› temel bilgilerin paylafl›lmas› amaçlanm›flt›r. B ilindi¤i üzere, istanbul’da trafik sorununun çözümlenmesine yönelik olarak çeflitli projeler yap›lmakta ve planlanmaktad›r. Marmaray ve metro projeleri bunlar›n içinde önemli bir yer tutmaktad›r ve tamamland›klar›nda rayl› sistemlerin ulafl›m a¤› içindeki a¤›rl›¤›n›n % 28’e ulaflaca¤› tahmin edilmektedir. Bu oran, Avrupa ve ABD’deki metropoller ile mukayese edilebilir bir de¤er olacakt›r. Ulafl›m sistemine katk›lar›n›n yan›nda Marmaray teknik özellikleri, çevreye etkileri ve arkeolojik aç›dan da dikkat çekmektedir ve ülkemizde gerçeklefltirilen en büyük projelerden bir tanesidir. Tarihçe istanbul Bo¤az›’n›n bir tünel ile geçilmesi düflüncesi ilk kez 1860 y›l›nda gündeme gelmifl ve konuyla ilgili ilk çal›flma ortaya konmufltur. Avan çizimi de yap›lan proje ve 1902 y›l›nda teklif edilen benzeri hayata geçirilememifltir. fiekil 1-istanbul Bo¤az›’n›n Tünelle Geçilmesine iliflkin ilk Proje (1860) 14 SAYI23 O günkü projelerde tünel, deniz taban›nda oluflturulan sütunlar üzerine oturacak flekilde planlanm›flt›r. Daha sonra, 20’inci yüzy›l›n son çeyre¤inde, bugünkü Marmaray Projesi ile ilgili fizibilite ve ön proje çal›flmalar› yürütülmüfltür. Projenin bugünkü flekli ile gerçeklefltirilmesine yönelik ilk somut ad›m 2000 y›l›nda müflavirlik hizmetleri ihalesinin yap›lmas› ile at›lm›fl ve 2003 y›l›nda BC1 Sözleflmesi yap›m ihalesi yap›larak, 2004 y›l›nda yap›m çal›flmalar› fiilen bafllam›flt›r. Projenin Amac› ve Bölümleri Proje, istanbul Bo¤az›’n›n alt›ndan sa¤lanacak bir demiryolu geçifli ve mevcut banliyö hatlar›n›n iyilefltirilmesi ile Asya ve Avrupa k›talar› aras›nda 100 km/saat h›za ve tek yönde saatte 75.000 yolcu tafl›ma kapasitesine sahip, kesintisiz ve modern bir demiryolu (metro) hatt›n›n tesis edilmesini amaçlamaktad›r. Sistem gün içinde di¤er ulafl›m sistem- leri ile entegre bir flekilde metro hatt› olarak hizmet verecek, gece ise yolcu ve yük trenlerinin geçifline imkan sa¤layacakt›r. Proje tamamland›¤›nda öngörülen yolculuk süreleri fiekil 2’de gösterilmektedir. Üç ana bölümden oluflan proje bölümler halinde ve ayr› ayr› ihale edilmifltir. 1. BC1: Ayr›l›kçeflme Kazl›çeflme aras› hatlar, dört adet istasyon ve Bo¤az Tüp Geçiflinden oluflan yaklafl›k 13.5 km’lik kesim 2. CR2:Araçlar›n Temini 3. CR3:Ayr›l›kçeflme Gebze ve Kazl›çeflme Halkal› aras› 63 km’lik mevcut banliyö sisteminin iyilefltirilmesi ve otuz yedi adet istasyon inflaat› BC1 Demiryolu Bo¤az Tüp Geçifli Tünelleri ve istasyonlar› Demiryollar, Limanlar ve Hava Meydanlar› inflaat› Genel Müdürlü¤ü (DLH) taraf›ndan yürütülen proje, Japon ve Türk yüklenicilerden oluflan bir ortak giriflim taraf›ndan, tasar›m ve yap›m sözleflmesi (EPC Contract) alt›nda, infla edilmektedir. iflin müflavirli¤ini ve kontrollü¤ünü da yine Japon ve Türk mü- Sekil 2-Projenin Sematik Gösterimi ve Yolculuk Süreleri flavir firmalar›ndan oluflan bir ortak giriflim yapmaktad›r. Afla¤›daki bileflenlerden oluflan bu kesiminin 2013 y›l›nda tamamlanmas› hedeflenmektedir. • Yedikule, Yenikap› ve Ayr›l›kçeflme havaland›rma binalar› • Köprü ve viyadükler • Yüzey hatlar› ve aç kapa tünel • Toplam uzunluk, 13.558 m Karadaki tüneller, tünel delme maki- • Bo¤az’›n alt›nda bat›rma tüp tünel, 1.387 m nesi (TBM) ve Yeni Avusturya Tünel • Her iki yakada 9.800 m delme tünel çift tüp olarak aç›lm›flt›r. Tüpler ara- • Dört adet yeni istasyon; üçü adet yeralt› (Yenikap›, Sirkeci ve Üsküdar) ve bir adet yüzey istasyonu (Kazl›çeflme) s›nda her 200 metrede bir acil kaç›fl Açma Metodu (NATM) uygulanarak geçiflleri bulunmaktad›r. Bat›rma Tüp Tünel segmentleri Tuzla’da imal edilerek, bat›rma noktas›na fiekil 3 - BC1 Kesimi fiematik Boykesiti (**) OCAK2012 15 Üyelerimizden Cevdet GÖKYAY fiekil 4-Bat›rma Tünel inflaat› fiematik Gösterimi (**) kadar 40 km çekilmifller, deniz taban›nda oluflturulan kanallara oturtularak, birlefltirilmifller ve geri dolgu ve kaya anroflman ile kapat›lm›fllard›r. Tünel elemanlar›n›n birlefltirilmesi de¤iflik izleme sistemlerinin kombinasyonu ve yüksek hassasiyetle gerçeklefltirilmifltir. Tüp Tünel, 60 m derinli¤i ile, dünyan›n en derin bat›rma tüneli olma özelli¤ine sahiptir. . Üsküdar ve Yenikap› istasyonlar› aç›kapa, Sirkeci istasyonu delme ve Kazl›çeflme istasyonu da yüzey istasyonu olarak infla edilmektedir. istasyon yap›lar› gerek yerleri ve gerekse boyutlar› aç›s›ndan son derece zorlu tasar›m ve yap›m süreçlerini gerektirmektedir. Üsküdar istasyonu denizin hemen dibinde, 30 m derinlikte ve 275 m uzunlukta, Yenikap› ve Sirkeci istasyonlar› da tarihi yar›madada s›ras›yla 22 ve 60 m derinliklerde ve 240 m uzunlukta infla edilmektedirler. Kuzeydo¤u Anadolu Fay (K.A.F) hatt›n›n 16-20 km kuzeyinden geçmekte olan güzergah üzerinde tüm sismik koflullar dikkatle de¤erlendirilmifl ve sistem 7.5 (moment büyüklü¤ü ölçe¤i) fliddetindeki bir depreme göre tasarlanm›flt›r. • ilgili kurumlar ve koordinasyon BC1-Demiryolu Bo¤az Tüp Geçifli Tünelleri ve istasyonlar› Tasar›m Hizmetleri da, Yenikap› Marmaray ve istanbul Tasar›m ve yap›m sözleflmesi (EPC Contract) alt›nda infla edilmekte olan projede Yüklenici ortak giriflimin tasar›m hizmetlerini (*) Su Yap› Mühendislik ve Müflavirlik A.fi yürütmektedir. 2004 y›l›nda imzalanan iki ayr› sözleflme kapsam›nda kavramsal, kesin ve detay proje çal›flmalar› tamamlanm›flt›r. Tasar›m sürecini etkileyen ve yönlendiren ana konular afla¤›daki gibi olmufltur. fiekil 5 - Üsküdar istasyonu inflaat›(**) 16 SAYI23 • EPC sözleflme uygulamas› ve yüklenici yap›lanmas› • Farkl› tasar›m gruplar› ve koordinasyon • Uzayan proje süresi ve ilgili maliyetleri • Sismik özellikler • Arkeolojik Bulgular • Çevre binalar ve alt yap›lar Tasar›m çal›flmalar› proje de¤ifliklikleri ve revizyonlar› fleklinde devam etmektedir. Sonuç Ülkemizin en büyük projelerinden biri olan Marmaray Projesi ile yaklafl›k yüz elli y›ll›k bir düflünce önümüzdeki y›llarda hayata geçecek ve Asya ve Avrupa k›talar› aras›nda 100 km/saat h›za ve saatte 75.000 yolcu tafl›ma kapasitesine sahip modern bir demiryolu hatt› te- Arkeolojik Bulgular ve Çevre sis edilmifl olacakt›r. Di¤er metro sis- inflaat çal›flmalar› s›ras›nda ortaya ç›- temleriyle birlikte, rayl› sistemlerin ula- kan arkeolojik buluntular ›fl›¤›nda, is- fl›m içindeki a¤›rl›¤› % 28‘ lere ulafla- tanbul’un sekiz bin befl yüz y›ll›k süreç- cakt›r. te geçirdi¤i jeolojik ve kültürel de¤iflimler gün yüzüne ç›km›flt›r. Bu çal›flmalarMetrosu istasyonu inflaat alan›nda Theodosius Liman› ve Konstantin Suru kal›nt›lar›, bat›k gemiler ile neolitik yerleflim, Sirkeci ve Üsküdar’da ise Osmanl› ve Bizans dönemleri kal›nt›lar› ile bunlar›n alt›nda yer alan Helenistik ve Ro- Bu zorlu (Challenging) projenin gerçekleflmesi en ileri ve geliflmifl teknolojilerin ( State of the art) kullan›m›n› ve farkl› kültür, disiplin ve kurumlar aras›nda ciddi ve uzun süren koordinasyon ve tasar›m¬yap›m süreçlerini gerektirmektedir. Proje, yurt içinde oldu¤u kadar yurt d›fl›nda da yak›ndan takip edil- ma dönemlerine ait buluntular, kent ta- mekte, gerek teknik özellikleri ve yap›m rihinin yan› s›ra dünya kültür miras›na zorluklar›, gerekse arkeolojik yönü ve da önemli katk›larda bulunmufltur. Ar- çevreye etkileri bak›m›ndan yerel ve keolojik kaz›lar Sirkeci bölgesinde ha- uluslararas› bas›nda s›kça gündeme len devam etmektedir. gelmektedir. Bu çal›flmalar ve çevreye di¤er etkiler, (*) Bat›rma ve delme tünellerin inflaat ulusal ve uluslararas› bilim ve kültür ku- ve tünel havaland›rma projeleri hariç ol- rulufllar› taraf›ndan yak›ndan takip edil- mak üzere (**) Courtesy of Taise i/Ga- mekte ve denetlenmektedir. ma/Nurol Joint Venture Group Cevdet GÖKYAY ‹lkögrenimini Bal›kesir’in Manyas ilçesi’nde tamamlad›. 1980 y›l›nda Kad›köy Anadolu Lisesinden, 1984 y›l›nda ‹stanbul Teknik Üniversitesi (‹.T.Ü) ‹nsaat Fakültesinden mezun oldu. Ayn› fakültenin Geoteknik Ana Bilim Dal›nda yüksek lisans e¤itimini 1986 y›l›nda tamamlad›. 1993 y›l›nda Su-Yap› Mühendislik ve Müflavirlik A.fi’ye kat›ld›. Halen, proje müdürü olarak görev yapmaktad›r. OCAK2012 17 Üyelerimizden Serdar SA⁄LAMTUNÇ ‹stanbul Müflavirlik nas›l bir meslek diye sorulsa buna evrensel olarak iki farkl› yan›t vermek olas›d›r. Birincisi – Uygar toplumlar için – Yat›r›m›n do¤ru yönlendirilmesi ve tekni¤ine uygun yap›lmas›. ‹kincisi – Geliflmemifl toplumlar için – Yat›r›m›n yap›lmamas› için engel yarat›lmas›. Yat›r›m›n do¤ru yönlendirilmesi ve tekni¤ine uygun yap›lmas› ne demektir? Yat›r›m karar› hangi boyutta olursa olsun baz› temel gereksinimleri üzerinde tafl›mal›d›r. En küçük ve çekirdek yat›r›m projesi belki de kiflinin kendisine bir fley almas›d›r. Örne¤in bir ceket yat›r›m›n› ele alal›m. Sonbahar yaklafl›yor ve sadece yazl›k bir ceketi olan kifli ikinci ceket almak için karar verebilir. Ancak kiflinin her mevsim giyece¤i kadar ceketi varsa ve örne¤in o dönemde moda olan bir renkte ceket almak isterse bu yat›r›m anlam›na gelmeyebilir. Bu örne¤i büyüterek örne¤in bir kamu binas›n› ele alal›m. Birimler büyümüfl, çal›flan say›s› artm›fl ve yer gereksinimi oldu¤u için daha büyük bir bina gereksinimi oldu¤u ifade edilmektedir. Bu binan›n karar verilip yap›lmas› uygun mudur? Tabi ki önce mevcut gereksinimler, ilave yükler, mevcut kapasite, inflaat sonras› kapasite, mevcut yap›n›n revize edilme- 18 SAYI23 si için yap›lacak olas› harcama, yeni binan›n maliyeti gibi olabilirlik çal›flmas› sonucu ortaya ç›kan verilerin incelenmesi gerekecektir. Bu çal›flma birkaç ay zaman alacakt›r. Ne kadar detayl› bir çal›flma yap›l›rsa o kadar faydal› sonuçlara ulaflmak olas›l›¤› ortadad›r. Dolay›s›yla iddia edildi¤i gibi bu çal›flmalara harcanan süre yat›r›m›n gerçekleflmesi için harcanacak sürenin yan›nda dikkate al›nmaya de¤er olmayacak bir zaman dilimidir. Yat›r›m›n olabilirlik çal›flmas› pozitif ç›km›flsa farkl› ancak yo¤un bir çal›flma bafllayacakt›r. Binan›n zemin etüdü, ÇED raporlamas›, mimari, mekanik, elektrik ve di¤er teknik mühendislik dallar›nda projelendirme çal›flmalar› bafllayacakt›r. Bahsi geçen çal›flmalar tipik dan›flmanl›k hizmeti çal›flmalar›d›r çünkü bu verilerin projeye kat›lmas› için ba¤›ms›z karar, görüfl ve çözümlere gereksinim vard›r. Proje olufltuktan sonra teknik flartnamelerin yaz›lmas› ve ihale evraklar›n›n haz›rlanarak ihale yönetimi de özellikle dan›flman iflidir. Yüklenici belirlendikten sonra, proje yönetimi uygulamalar›yla iflin kontrol ve uygunluk denetlemesi kalite yolunu açan bir anahtar gibidir. Böylece projenin oluflmas›ndan sonuçlanmas›na kadar yetkin ve ba¤›ms›z teknik insanlar sürekli devrede olarak baflar›l› bir bina oluflmas› için çaba sarf ederler. Gereksinim ve olabilirlik raporu dolay›s›yla harcama miktar› ile iflin bütçesi de söz konusu de¤ildir. Tipik dan›flmanl›k süreci s›raland›¤› zaman bunlar›n zaman öldürücü ve gereksiz oldu¤u, iflin hemen yap›lmas› gereklili¤i, kamu faydas› gibi çeflitli bahaneler ile öne ç›k›l›r ve teknik veri çal›flmalar› engel olarak tan›t›l›r. E¤er yeterli yasa düzene¤i yoksa ifller yap›l›r. Bir farkla, proje için finansman zorlu¤u oluflur, para fas›llar aras› kayd›r›lmaya bafllar, süre uzar ve buna ba¤l› olarak maliyetler artar. Bazen bu tip projelerde bitifl rakam›n›n bafllang›çtaki muhammen bedelin onlarca misli oldu¤u hepimizin haf›zas›ndad›r. Burada cin fikir olarak öne sürülen ve yan›lt›c› ölçü ise yap›lan k›r›m veya indirim oran›d›r. Bu oran ço¤u zaman %50 civarlar›nda hareket etmekte ve akla iki soru getirmektedir. Yat›r›m›n yap›lmamas› için engel yarat›lmas› ne demektir? Yukar›daki önermelere geri dönersek, ilkinde çok önemli birkaç nokta var ki bunlar dan›flmanl›k mesle¤inin ne kadar özgün oldu¤unu anlat›r nitelikte. Bunlar› açmaya çal›flal›m. Yeni bina yap›m› için sadece fikir oluflmufl ve bu fikir k⤛da dökülmemifl ancak yöneticiye göre mutlaka yap›lmas› ve özelliklerinin de kendi kafas›ndaki gibi olmas› gerekli. Büyük olas›l›kla dergide veya seyahatte gördü¤ü bir mimariyi uygulamak için icraata geçmektedir. 1.Bu kadar hesap hatas› yapan bir yüklenici güven verebilir mi? 2.‹ndirim oran› kadar kaliteden ödün verilece¤i tezi geçerli de¤il mi? Bu flartlar alt›nda projeye itiraz edilirse nas›l engel yarat›ld›¤› hakk›nda akla hayale gelmeyen iddialar ortaya at›lacakt›r. Sizce hangisi daha do¤ru ve uygulanabilir? Al›flkanl›klar ve yandafll›klar: Teknik flartname yaz›m›: Al›nmas› düflünülen malzemenin veya inflas› söz konusu olan yap›n›n nas›l bir bütün haline gelece¤i kendi içinde yer alan parçalar›n çok iyi olarak ve detayl› bir flekilde tan›mlanmas› ile olas›d›r. E¤er parçalar çok hassas olarak tarif edilemezse bütün hiçbir zaman sa¤lam, estetik ve kullan›labilir olmaz. Onun yerine sürekli ilaveler ve eklentilerle adeta gecekondu sistemi devam eder gider. Buradaki yumuflak kar›n, teknik anlamda ülkemizde henüz bina kodlar› ve malzemelerin teknik tan›mlar›n›n belli bir standart ile yap›lamamas›d›r. Her türlü mal›n kullanma k›lavuzu ve teknik bilgi formlar› mevcuttur ancak bunlar›n bir bütünlük ve en fazla bilgi sa¤layacak flekilde s›ralamas› yoktur. Ne yaz›k ki TSE ve Bay›nd›rl›k birim çizelgeleri bu gereksinime tam olarak yan›t vermemektedir. Buradan ç›kan so- nuç malzemelerin sadece benzer olarak tan›mlanmaya çal›fl›lmas› fleklinde ortaya ç›kmaktad›r. Öyle ki benzer ürünleri yapan firmalar›n teknik bilgi sayfalar› içinde birbiri ile mukayese edilecek birimleri bulmak ve karfl›laflt›rma yapmak olana¤› son derece s›n›rl›d›r. Bunun aksine olmas› gereken, her üretimin belli verileri teknik bilgi sayfalar›nda yer vermesi böylece sat›n al›nma sürecinde belli ölçütlerin aç›kça görülebilmesidir. Bu gereksinim asl›nda firmalar›n üretimlerinin kalitesini art›r›c› etki yapacak bir unsurdur. Herhangi bir üretim ve mal›n üstün noktalar›n› kolayca ortaya ç›kartmak ve di¤er rakipleriyle farklar›n› ortaya koymak hem dan›flman hem de yat›r›mc› aç›s›ndan çok büyük öneme sahiptir. Bu çal›flma sonucunda o projede ifl yapabilecek ürün tarif edilerek sat›n al›nma aflamas›nda ilerleme sa¤lan›r. Bu flart›n sa¤lanamamas› durumunda piyasada ad› ç›kan bir ürün her projede kullan›lmaya bafllar ve sonuçta daha basit olan ve dolay›s›yla fiyat avantaj› olan baflka üretimlerin önü kesilmifl olmaktad›r. Böylece bir flekilde orant›s›z rekabet oluflmakta ve firmalar, özellikle üreticiler geliflememektedir. Bunun neticesinde yat›r›mlar olmas› gerekenden daha pahal› olarak bitirilmektedir. Teknik flartnamelerde her türlü teknik özelliklere yer verilmeli ve sat›n alma ifllemi s›ras›nda ilave aç›klamaya gerek duyulma- OCAK2012 19 Üyelerimizden Serdar SA⁄LAMTUNÇ ‹hale süreci: ‹hale türleri ve adland›rmalar› kafa kar›fl›kl›¤› yaratmaktad›r. Asl›nda yap›lmas› gereken tek ve do¤ru sisteme bu ismi vermek olmal›d›r. Bugün uygulamada olan onlarca çeflit vard›r ve hepsi de incelikle denetimden kaçacak k›sa yollara sahiptir. Asl›nda inflaat sektörü tüm paydafllar olarak bir araya gelerek belli teknik konularda anlaflma sa¤lamal›d›r. Bu yap›lmad›¤› için pek çok enerji kayb› yan›nda sanayi olarak geliflim yaflanmamaktad›r. Bu durumun firmalara ve yap› sahibi olan kamu veya özel teflebbüse fayda yerine zarar verdi¤ini aç›k yürekle d›fla vurmak zaman› gelmifltir. dan malzemenin ortaya ç›kmas› ve di- manlar ve uygulama prensipleri yaz›l› yan ve doyurucu bir flekilde yaz›lma- ¤er rakip markalarla olan avantaj›n›n olarak verilmelidir. Tabi burada uygula- m›flsa karar vericinin etki kullanma ora- tart›fl›labilir bir seviyeye indirgenebilme- ma ile evrak haz›rlama safhalar›n›n ifl n› artmaktad›r. Ço¤u zaman sadece si çok önemlidir. Sadece marka ve mo- yap›labilme sürecine uygunlu¤unun isim belirtilerek niteleme yap›lmakta bu del yazarak yap›lan tan›mlamalar as›l gözden kaç›r›lmamas› da gereklidir. Bir ise yandafl kay›rmalara neden olmakta- gereksinim duyulan malzemenin d›fl›n- flekilde denge kurularak ancak teknik d›r. Çünkü tan›m olmay›nca büyük bir da ço¤u zaman gereksiz yat›r›mlara ne- vas›flar› üst seviyeye tafl›yacak bir çal›fl- torba yarat›larak içine her fley at›lacak den olmaktad›r. ma yap›lmas› gereklidir. Bununla ilgili bir ortam oluflturulmaktad›r. Son y›llarda Teknik flartname yan›nda ifl tan›mlar›n›n inceleme için gitti¤imiz tesislerde pek ihale sistemi bu flekle dönmüfltür. Asl›n- da belli bir formül alt›nda haz›rlanabil- çok örnek bulmak olas›d›r. Uygun olma- da sonuçlar› da çok çarp›c›d›r. Kamuda mesi gereklidir. Bu konuda usta ç›rak yan fayans kullan›m› sonucu mutfaklar- binalar teslim edilse bile kullan›ma ge- iliflkisi devreye girerek birçok önemli da kayarak düflen ve hastanelik olan çerken bir dizi tamirat yap›lmas› gerek- kontrol noktalar› gözden kaç›r›lmakta- çal›flanlar, etraftan gelen parçac›klar ile mektedir. Özel sektör ise inflaat a盤›n› d›r. Örne¤in bir fayans döfleme iflinde çarflaflar›n üstüne yap›flan zerrelerin aksesuar olarak yerlefltirdi¤i cihazlarla duvar veya zeminin tafl›mas› gereken yaratt›¤› rahats›zl›klar basit örneklerdir. kapatmakta ancak yine maliyetler gere- özellikler ile üzerine gelecek ilave kat- E¤er teknik flartname tüm bilgileri tafl›- ¤inden fazla fliflirilmektedir. 20 SAYI23 ‹hale haz›rl›klar›nda etken bir madde olan teknik flartname e¤er yeteri kadar detayl› de¤ilse bir isim, marka veya bir duyum karara etki edebilmektedir. Hepimizin bildi¤i gibi k›sa listeye girebilen firmalar›n kendi içinde rekabeti yat›r›ma pozitif etki yapmaktad›r. Ancak böyle bir liste bafltan savma yap›l›rsa karar vericinin iflin bafl›nda akl›nda olan veya tercihen istedi¤i firma ifli kolayl›kla almaktad›r. Bu durum asl›nda tüm sektörü rahats›z etmelidir. Bugün inflaat sektöründe tüm zamanlardan daha fazla dan›flmanl›k hizmetlerine gereksinim vard›r. E¤er yurtd›fl›nda uygulanmakta olan teknik kurallar yurt içinde uygulanarak bir al›flkanl›k elde edilirse bu pratik olarak yabanc› ortakl› çal›flmalara katk› yapacakt›r. Son zamanlarda ihale süreci dan›flmanl›k paketinden ç›kart›lmaktad›r. Böylece ön projelendirme, yerleflim, cihaz listeleri ve teknik flartname haz›rl›¤› sonunda idare ihale sürecine etki etmek için farkl› yöntemler kullanmaktad›r. Asl›nda bu ay›r›ma karfl› ç›kmak ve dan›flmanl›k hizmetinin bir paket olarak al›nmas› durumunda ancak istenen faydan›n sa¤lanabilece¤i anlat›lmal›d›r. Genel anlamda hizmetin bir bütün olarak verilmesi dan›flmanl›k sektörünü ilerletecek ve sa¤lam yap›s›n› güçlendirecek unsurlar› tafl›maktad›r. Yat›r›mlarda dan›flman etkisinin iflin tekni¤ine uygun olarak yap›lmas› yan›nda ekonomi ve sa¤laml›k katsay›lar›n› art›rmas›n›n anlafl›lmas› önemlidir. Böylece özel sektör ve kamu daha fazla dan›flmanl›k hizmeti alarak karfl›l›kl› fayda sa¤layabilir. Dan›flmanlar olarak son zamanlarda art›k normal konut inflaatlar›n bile yabanc› firmalar taraf›ndan yap›lmakta oldu¤unu ve bunun nedenlerini irdelemek zorunday›z. Y›llarca yabanc› iflgücü sak›ncalar›n› anlatmak için gayret gösterdik ancak son zamanlarda firma ve sistem olarak yabanc›lara ancak tafleron seviyesinde hizmet verebiliyoruz. Asl›nda ortak paydafll›k olanaklar›n› gelifltirerek hem uluslar aras› deneyim ve prati¤i gelifltirmek hem de kaliteyi art›r›c› çal›flmalar›n bafllat›lmas› faydal› olacakt›r. Özellikle son dönemde yaflanan küresel krizlerden kazançl› ç›kmak bu flekilde olas›d›r. Ne dersiniz? Fikir ile projenin çat›flmas›: Hollanda Kraliçesi zaman›nda güzel bir cümle söylemifl: “Tanr›m ne söyledi¤imin fark›nda olmadan a¤z›m›n aç›lmas›na izin verme.” ‹stanbul flehrinin geliflmesi için ortaya at›lan kanal fikrini ele alarak baz› noktalara dikkat çekmek arzusunday›m. Y›llard›r söylüyoruz, tekrar edelim; PLAN nedir? • Önceden belirlenmifl amaçlar çerçevesinde, toplumsal fayda sa¤layacak bir faaliyetin sistematik olarak hedeflenen zaman boyutunda gündeme al›nmas› ve irdelenmesidir. Çeflitleri olarak, uzun, orta ve k›sa vadeli, ulusal, bölgesel, tek veya çok amaçl›, mikro veya makro fleklinde adland›r›labilir. Özellikle flehircilik bak›m›ndan 1/100.000 ölçekli planlar flehrin gelece¤i ile ilgili kararlar› içerir. Sonra s›ras›yla 1/25.000, 1/5.000 ve 1/1.000 ölçekli planlar detaylara girerek yap›lacaklar hakk›nda bilgi verir. PLAN ›n özellikleri nedir? • Gelece¤e ait düflünceleri ve tahminleri içerir, • Yap›lacak olan iflleri bir takvim içine yerlefltirir, • ‹fl s›ralamas›na olanak tan›r. PROJE nedir? • Plan esas al›narak belli zamanlama ile belirli kaynaklar›n kullan›ma olanak veren birbiri ile yak›n iliflkili faaliyetlere PROJE ad› verilir. Özelli¤i, yerine getirilmesi düflünülen ekonomik bir faaliyetin yarataca¤› faydan›n belirtilerek baz› alternatif yat›r›mlar›n seçilmesine olanak verecek teknik belgelerdir. Bu belgeler olabilirlik raporlar›, Çevre Etki De¤erlendirme raporu, maliyet hesaplar›, finansman kaynaklar›, ödeme vadeleri, projelendirme, uygulama gibi detayl› çal›flmalard›r. PROJE nin özellikleri nedir? • Düflünce ve plan d›fl›nda bir gereksinim veya yaflanmakta olan problemin çözümü için ortaya ç›kmal› ve s›k›nt›lar› giderici etki yapmal›d›r. • Elle tutulur, k⤛t üzerinde teknik normlara uygun çizim ve hesaplara sahip olmas› yan›nda, kaynak ve bitirme süresinin belirlenmifl olmas› gereklidir. • Sonuca varabilmek için yap›lacak ifllerin s›ralamas› ve her iflin bafllama bitifl süreçleri yan›nda ifllerin birbiri ile yak›n iliflkilerini düzenleyen yap›da olmal›d›r. • Girdilerin planlamas›ndan da önemli olan getirinin bir takvim içine al›nm›fl olmas› gereklidir. YANILGI nedir? Teknik anlamda plan ve proje birbirine kar›flt›r›lmaktad›r. Burada dikkat çekilmek istenen nokta, daha çok ferdi ve kiflisel tatmin olarak bir k⤛da çizilen ve- OCAK2012 21 Üyelerimizden Serdar SA⁄LAMTUNÇ ya alt alta yaz›lan baz› uçuk kaç›k fikirlerin proje olarak ortaya at›lmas›d›r. Gerçi yüzeysel bak›l›rsa ve teknik normlardan nasibini almam›fl bir görüfl oluflursa, bu flekilde bir alg› ortaya ç›kabilir. Ancak iflin profesyonel aç›s›ndan bakarsak, bir düflünce veya görüflün k⤛t üzerine aktar›lmas› ancak teknik e¤itim alm›fl kifliler taraf›ndan yap›labilir. Çünkü bu kifliler mesleki anlamda bu ifli yapmak için yetkindir. Kritik soru belki de flöyle sorulabilir, bir projenin tasarlama ve çizim bedeli var m›d›r? Peki, uygulanmayacak bir proje için kifli bedel öder mi? Evet, çok paras› varsa ve elde edece¤i belgeleri koyacak arflive sahipse neden olmas›n! Ancak kamunun böyle bir lüksü yoktur. Politik kayg›larla de¤iflik pek çok farkl› karar ve uygulama gerçeklefltirilebilir. Ancak e¤er inflaat sektöründe ilerleme isteniyorsa projelendirme ve dan›flmanl›k konusunda yap›lmas› gereken çok fazla ifller vard›r. Her türlü yap› iflinde belli kurallar dikkate al›narak ve titiz bir flekilde uygulamalar yap›l›rsa bundan sektör yan›nda kamu ve özel sektörün fayda elde etmesi kaç›n›lmazd›r. ‹nflaatlar›n tam bir teknik program içinde ve Ancak iflin profesen uygun flartlarda tamamlanmas› yonel aç›s›ndan bakarsak, sadece bu kurallar dizinini harebir düflünce veya görüflün k⤛t kete geçirmekle mümkündür. Üyesi oldu¤umuz FIDIC ve üzerine aktar›lmas› ancak teknik EFCA taraf›ndan yay›nlanm›fl e¤itim alm›fl kifliler taraf›ndan kurallar dizini özellikle yabanc› kaynakl› finansman teyap›labilir. Çünkü bu kifliler mesleki min edilen projelerde geçeranlamda bu ifli yapmak için lidir. Benzer flekilde kurallar yetkindir. Kritik soru belki de dizini TMMMB taraf›ndan oluflturularak sektörel kullan›ma flöyle sorulabilir, bir projenin konulabilir. Böylece elefltirdi¤itasarlama ve çizim miz olmas› gerekenden yüksek mabedeli var m›d›r? liyetler ve sa¤laml›¤› flüpheli yap› stoklar›n›n önüne geçilebilir. Bu tan›mlardan sonra güncel konuya gelelim. Akla gelen bir fikrin proje olarak adland›r›labilmesi için bir dizi teknik 22 SAYI23 ifllemden geçmesi gerekiyor. Bu ifllemlerin belirlenmesi için baz› sorular› sormak ve bunlara ak›lc› yan›tlar ald›ktan sonra konunun iyi bir irdelemesi yap›labilir. Nedir bu olas› sorular? • Bu fikir nas›l bir proje haline getirilebilir? • Fayda ve zarar etkileri nedir veya neler olabilir? • Böyle bir projeye gereksinim var m›? • T›kan›kl›klar ve sorunlar iyice alg›lan›yor mu? • fiehrin trafik ve ulafl›m sorunu çözülebiliyor mu? • fiehrin içinden geçen kanal ve dereler ›slah edilerek kontrol alt›na al›nd› m›? • ‹ki damla ya¤mur ve kar ya¤d›¤›nda nehre dönen yollar ve su alt›nda kalan konutlar, iflyerleri baflka bir flehirde mi? • Sürekli göç alma sorunu ile 20 milyon olan nüfus azalarak flehrin düzeni geri mi gelecek? • Turist 8-10 bin y›ll›k bir flehirde sözde modern cam/demir/beton yükseltilerini mi görmek isteyecek? • fiehrin flu andaki silueti ve estetikten yoksun vars›l zevksizlik örneklerinden sade vatandafl memnun mu? • fiehir gelecek deprem riskine karfl› tedbir alm›fl m›? • Bina maliyetleri sözde modern mimari ad› alt›nda oldu¤undan 5-6 kat fazla paraya sat›fla sunulmuyor mu? • A¤açlar› kesip yerine bloklar dikip, balkon ve teraslarda a¤aç yetifltirmek a¤aç say›s›n› art›r›yor mu? Daha önemlisi bu davran›fl yeflil veya ekolojik çal›flma olarak adland›r›labilir mi? • Çevre betonlaflt›r›ld›ktan sonra iklim de¤ifliminin baflka nedenlere atfedilmesi normal mi? • Karbon ayak izi çal›flmalar› böyle büyük bir flehirde bafllat›lsa bunun kazan›mlar›n›n ne olaca¤› hesaplanabilir mi? • Atalar›m›zdan kalan ancak torunlar›m›zdan ödünç ald›¤›m›z bu güzel flehir için ortak karar alma becerisi gösterebilir miyiz? • Bu flehri dünyan›n en kalabal›k flehirleri aras›nda sayarak ö¤ünmek yerine en temiz ve en tarihi flehir yapmak hedefini benimseyemez miyiz? • Eskiyi koruyarak yeni planlamalar yapmak becerisini tüm sektöre afl›lamak bu kadar zor mu? Maddeleri binlerce say›ya kadar uzatmak olas›d›r. Ancak alg› etkisi yükselecek mi? ‹flte burada sorun var. Ne yap›lmal›? ‹stanbul dünyan›n bir incisidir ve bu güzel flehre k›ymak yaz›kt›r. Ancak ifller durma noktas›na gelmek üzere. Zaten bu fikrin ortaya at›lmas› da zamanlama olarak ilginç. Ülke vatandafl› olarak görülen, ‹stanbul her an yolun kapanaca¤› ve t›kanaca¤› z›vanadan ç›km›fl bir yap›. E¤er toplant› veya ifl görüflmesi gibi bir zorunluluktan dolay› gidiyorsan›z program›n›z çok esnek olmal›. Yabanc› olarak bakarsan›z, bu anakentin görülecek yerleri d›fl›nda sadece iflkence alt›nda hissedeceksiniz. fiehir o kadar plan d›fl› göç alm›fl ki, Kocaeli ile s›n›rlar içi içe girmifl durumda. fiimdi bunun di¤er flehirlerle uygulamas›na olanak sa¤lanmaya çal›fl›yor. Bu örnekleri elde tutarak çözüm önerileri sunal›m: • Sanayi bu tarihi ve do¤al zenginlikleri olan flehirden uzaklaflt›r›lmal›d›r. • Ticaret geliflmekte olan, denize k›y›s› bulanan, demiryolu ve otoyola yak›n flehirlere kayd›r›lmal›d›r. • ‹lk aflamada, örne¤in imalathanelerin %15 i civar flehir ve özellikle do¤u flehirlerine kayd›r›lmal›d›r. Daha sonra aflamal› olarak bu ifllem devam etmelidir. • Depremde y›k›laca¤› belli olan binalar yerleflim yeri de dikkate al›narak bo- flalt›lmal›, ev sahiplerine stoklardan ev verilmeli, boflalt›lan araziler yeflil alanlar olarak düzenlenmelidir. • Tüm yollar ve sokaklar deprem riski göz önünde tutularak itfaiye ve ambulans geçifline olanak verecek flekilde yeniden ve ivedi düzenlenmelidir. • Günümüzdeki iletiflim özellikleri kullan›larak sanal ofisler oluflturulmal› ve insanlar›n her gün köprünün bir taraf›ndan di¤er taraf›na geçmek gibi zahmetli, zaman öldürücü, dünyan›n en pahal› benzinini tüketme delili¤inden kurtulmal›y›z. • fiehri uygarl›klar›n öne ç›kaca¤› adeta bir aç›k arkeoloji alan›na çevirerek daha fazla turist çekerek ama onlara Türk kültürünü yaflatarak tekrar gelmeleri için kap›lar açmal›y›z. • Bu amaçla yüzy›llar önce yap›lan yap›lar›n teknik özelliklerini ortaya koymal›, Anadolu damak tad›n› sunarak say›s›z lezzeti pazarlama becerisi elde etmeliyiz. • Çevreye önem vererek ve yeflili art›rarak bu flehri tam olarak sakin ve yaflanas› bir flekle dönüfltürmeliyiz. • Bu flehirde varofllara yerleflmeye zorlanm›fl insanlar›m›za kendi yerleflim alanlar›nda tekrar meslek sahibi olma hakk›n› tan›mal›y›z. Teflvik sistemi ile toprak ve hayvan verilmelidir. • ‹nsano¤lunun gelece¤i hava, su ve g›dad›r. Bunlar› zaman geçmifl olsa da koruma ve gelifltirme için çok ama çok çal›flarak çaba göstermeliyiz. Bir flehrin yaflam›n› paylaflan insanlar›n gereksinimlerini uygarl›k ve ileri medeniyet ölçütleri içinde tam olarak karfl›lanmas›na kimsenin itiraz› olmamas› gereklidir. O zaman belki de enerjimizi bu yola aktarmak için çal›flmalar yap›lmas›n› önerebilmeliyiz. ‹stanbul gibi binlerce y›ll›k eski tarih miras›n› bir flekilde Anadolu üzerinde yaflanm›fl olan 60,000 y›ll›k eski medeniyet birikimleri ile birlikte ele alarak turizm bak›m›ndan çok farkl› bir kap› açmak bile olas›d›r. Bunu yaparken olabildi¤ince eski yap› ve kal›nt›lar› oldu¤u gibi korumak yan›nda seyredilecek bir tablo gibi etraf›n› da güzellefltirme çal›flmalar› yap›lmas›nda say›lamayacak kadar fayda vard›r. Tanr› insanlara ak›l vermifl, okuyup bilgi sahibi olsunlar, fikir üretsinler, toplumsal bar›fl içinde k›sa ömürlerini geçirsinler diye. Yaflam›n anlam› nedir diye durup bir de¤il bin kez düflünün. Yaflananlarla düflünceniz örtüflüyorsa ne ala. Ama birbirine eflzaman olmayan noktalar varsa de¤iflim sizin elinizde. Hem de o kadar basit ve kolay ki. Sayg›lar›mla, Serdar SA⁄LAMTUNÇ 1979 ADMMA Makine Fakültesi mezunu ( Gazi Üniversitesi)’dur. 1979-1982 Foster Wheeler Energy Corp. /Afflin Elbistan termik santrali-Maliyet ve Planlama 1982-1986 Boeing Services Inc. /Ankara Hava Üssü- Is›tma ve So¤utma Teknolojileri 1986-1990 Gentek T›bbi Cihazlar Ltd fiti./Anahtar teslimi hastane projelendirmesi 1990-2012 DM Dan›flmanl›k Mühendislik Ltd fiti./Mutfak ve Çamafl›rhane Proje Dan›flmanl›¤› yapm›flt›r. Ön projelendirme, fizibilite, teknik flartname, ihale dosyas›, teklif de¤erlendirme, yüklenici ile koordinasyon, proje yönetimi, kullan›c› e¤itim denetimi, imalat ve montaj denetimi konular›nda Otel, restoran, café, bar, hastane, üniversite yerleflkesi, toplu g›da üretimi, münferit g›da üretimi tesisleri alanlar›nda çal›flm›flt›r. Sa¤l›k Tesisleri Yönetici Belgesi sahibi olan Serdar SA⁄LAMTUNÇ’un, TMMOB – Türk Makine Mühendisleri Odalar Birli¤i, TMMMB – Türk Müflavir Mühendis ve Mimarlar Birli¤i ve FCSI – Foodservices Consultants Society International üyelikleri bulunmaktad›r. OCAK2012 23 Pin¤an bo¤az›nda yap›lm›fl tüneller dizisi Geçmiflten Günümüze Afyon Tren ‹stasyonu aç›l›fl Merasimi (7 Kas ›m 1895) ) metre aç›kl›¤›nda Atma Bo¤az›nda (55x25 betonarme köprü Cürek bo¤az›nda Demiryolu Köprüsü F›rat Nehri üzerinde demiryolu ‹stanbul Tren Sirkeci ‹sta syonu (Eylül 1912) Sivas istasyonu ‹stanbul Haydarpafla Tren ‹stasyonu (fiubat 1912) Kemah Bo¤az› Günümüz Ankara Tren ‹stasyonu 24 SAYI23 OCAK2012 25 Geçmiflten Günümüze Liman› Mersin ‹nebolu Liman › ‹nebolu Liman› Mersin Liman› ‹zmir Liman › ‹zmir Liman› 26 SAYI23 OCAK2012 27 Kültür - Sanat Ahmet B. ÖZSÜT Mimarl›¤›n Serüveni -Çok K›sa Bir Tarihçe- Bölüm 6. Orta Ça¤da Uzak Asya ve ‹slam Uygarl›¤› ORTAÇA⁄DA UZAK ASYA Neolitik Ça¤da Sar› Nehir ve Yangçe Nehri Vadilerinde yefleren Çin Uygarl›¤›n›n Tunç Ça¤› döneminden bu yaz› dizisinin üçüncü bölümünde k›saca söz etmifltik. Çin’deki Shang sülalesi hakimiyeti M.Ö.1027’de Çou’lar taraf›ndan sonland›r›lm›fl, bu hanedan ülkede kat› bir feodal düzen oluflturmufl, M.Ö.771 y›l›ndan itibaren ülke feodal derebeyliklere parçalanm›fl, ancak bu tarihle siyasal birli¤in sa¤land›¤› M.Ö.221 y›l› aras›ndaki dönem paradoksal bir flekilde klasik Çin’in temellerinin at›laca¤› dönem olmufltur. Taoizmin babas› Lao-Tzu (do¤umu yaklafl›k M.Ö. 604) ve Konfiçyus (M.Ö. 551-479) bu dönemde yaflam›flt›. Taoizm asl›nda evrenin bütünlü¤ü kavram› üzerinde temellenen flamanist/panteist geleneksel Çin inanc›n›n felsefeyle beslenerek yeni bir din haline dönüflmesiydi. Bu din kabaca, do¤an›n düzenine inanç, do¤adaki karfl›tlar›n birli¤i ve ‘üç cevher’ olarak nitelenen sevgi, ölçülülük ve alçakgönüllülük anlay›fl› üzerine kuruluydu. Konfüçyusculuk ise sosyal yap›da uyuma, adalete 28 SAYI23 ve e¤itime verilen öneme dayanan bir düflünce sistemi olarak do¤mufl ve zaman içerisinde meflruiyete dayal›, otoriter ve paternalist bir anlay›fl› temsil eden bir devlet dinine dönüflmüfltü. Benzer dönemlerde Hindistan’›n kuzey do¤usunda yaflad›¤› bilinen Siddharta Gautama Buda’n›n (M.Ö. 564-483) ö¤retisi ise animistik kökenli çoktanr›c› Hinduizmin, evren ile ruhun yani makrokozmozla mikrokozmozun bütünlü¤ü ve hayat›n maddi yönlerine itibar etmeyen ancak tüm hayat flekillerine sayg› gösteren çileci anlay›fl›n› daha da gelifltirmiflti. Budizm, geleneksel anlay›fla göre sonsuz ac› çekme anlam›na gelen reenkarnasyon döngüsünden kurtuluflun ancak dünyevi zevklerden el çekme ve bireysellikten vazgeçme yoluyla saf ve kamil insana, yani Nirvana’ya ulaflma yoluyla olabilece¤ini ö¤retiyordu ve zaman içerisinde baflta Çin olmak üzere tüm Uzak Asya co¤rafyas›nda yayg›nlaflacakt›. Baflka kültürel etkilerin varl›¤› yads›namazsa da geleneksel Çin kültürünün temelde asl›nda aralar›nda hiçbir köklü çeliflki bulunmayan, evrenin kutsall›¤› üzerine kurulu Taocu do¤a anlay›fl›; Konfüçyuscu sosyal uyum üzerine kurulu devlet disiplini ve budizmin dünyevi zevklerden ve bireysellikten uzak durmay› en büyük erdem olarak gören anlay›fllar›n›n bir sentezi oldu¤unu söylemek mümkündür. Uzak do¤u toplumlar›n›n zaman zaman ak›l erdirmeye zorland›¤›m›z toplumsal disiplininin kültürel kökenlerinin bu sentezde yatt›¤›n› ifade etmek herhalde yanl›fl olmaz. Eski Çin mimarisinden söz edildi¤inde akla gelen ilk yap› herhalde Çin Seddi’dir (resim 82). Yaklafl›k 6250 kilometre uzunluktaki bu devasa duvar›n yap›m› M.Ö. 5.yüzy›lda kuzeyli göçebe kabilelerden korunmak amac›yla bafllat›lm›flt›. ‹lk dönemlerde infla edilen kumlu kireçli kerpiç duvarlar Qin Hanedan› (M.Ö. 221-206) döneminde infla edilen küçük bir bölümü hariç bugün yok olmufl durumda. Çin Seddi’nin önemli k›sm› Ming Hanedan› (1368 – 1644) döneminde tafl duvar tekni¤iyle infla edilmifl yaklafl›k 2500 kilometrelik bölümü günümüzde de ayaktad›r. Resim 82 - Çin Seddi Üçüncü bölümde de söz etti¤imiz gibi Çin, co¤rafi konumu nedeniyle eski büyük uygarl›klar içerisinde en fazla yal›t›lm›fl olan›yd›. Bu nedenle modern ça¤a gelinceye kadar Çin kültüründe köklü de¤iflimler ve dönüflümler yaflanmam›flt›r. Bu olgu, gerek mimari formlar; gerek de ahflap a¤›rl›kl› yap› teknolojisi ile tüm Uzak Asya ülkelerini de etkilemifl olan Çin mimarisi için de fazlas›yla geçerlidir. Geleneksel avlulu ev (siheyuan) baflta Pekin olmak üzere Çin konut mimarisi için iki bin y›l boyunca tipik olmufltu (resim 83). Feng Shui ilkelerine uygun olarak güney – kuzey ekseninde yaklafl›k olarak simetrik olan bu yap› tipi feodal genifl aile kültürüne uygun olarak geliflmifl, kuzeydeki ana ev aile büyüklerine ayr›lm›fl bir konut tipolojisiydi. Resim 85 – Geleneksel Japon bahçe düzenlemesi Geleneksel Uzak Asya mimarisinin temel özelli¤inin do¤aya sayg› oldu¤unu ve bu özelli¤in peyzaj mimarisinde, özellikle de Japon bahçe düzenleme sanat›nda daha da öne ç›kt›¤›n› söylemek hiç de yanl›fl olmaz (resim 85). ‹nsan eliyle özenle düzenlenmifl bu asimetrik bahçeler, do¤aya hükmetmek de¤il; ona duyulan derin sayg›y› ifade edecek flekilde katk›da bulunmak anlay›fl›n› yans›t›yorlard›. ‹slam›n Do¤uflu ve Orta Ça¤da ‹slam Uygarl›¤› Resim 83 – Geleneksel Çin avlulu evi (siheyuan) maketi Uzak Asya mimarisinde bir di¤er önemli yap› türü pagoda’lard›r (resim 84). ‹fllevsel olarak kutsal emanetler ve yazmalar evi olarak tan›mlanabilecek bu kule yap›lar, Hindu stupalar› gibi yer ile gö¤ü ba¤lad›¤›na inan›lan ekseni temsil eder. Pagodalar›n düfley eksen ile bütünleflmifl saçak çat› katmanlar›n›n simgeselli¤inin kökenlerinde herhalde Asya toplumlar›n›n flamanist gö¤e yükselen merdiven simgeselli¤i ile paralellik aramak gerekir. Resim 84 – Horyu-ji Pagodas›, Japonya (7.yüzy›l) Bat› Romay› çökerten barbar halklar›n fethettikleri uygarl›¤› hazmetmeye u¤raflt›klar› Avrupa karanl›k bir döneme girmiflken ve Bizans mevcut statüsünü korumakta güçlü çekerken, 7.Yüzy›l›n ilk çeyre¤inde Arabistan yar›madas›ndan yeni bir din do¤du ve toplum yönetimine iliflkin içeriksel deste¤i ile h›zla geliflti. ‹slam›n yay›lmas› Hz.Muhammed döneminden bafllayarak, dört halife döneminde devam edecek, Emeviler dönemi dahil yaklafl›k yüz y›ll›k bir süreçte Mezopotamya, Cebeli Tar›k’a kadar tüm kuzey Afrika ve ‹ber yar›madas›, ‹ran, Orta Asya ve Hindistan’a kadar ulaflacakt› (resim 86). ‹slamiyetin ilk yüzy›llar› bu yeni inanc›n kurumsallaflmas› yolunda politik ve kültürel mücadelelere sahne olacak, öte yandan ekonomik refah›n art›fl› ve dogmalar›n henüz tam olarak yerleflmemifl olmas›n›n sa¤lad›¤› göreli düflünsel özgürlük ortam› Avrupa’n›n karanl›k yüzy›llar› boyunca ‹slam dünyas›n›n Yunan felsefe gelene¤ini devralmas›n› sa¤layacakt›. Bu dönemde birçok klasik eser arapçaya çevrilecek, dönemin ‹slam filozoflar›, felsefe tarihi ba¤lam›nda özgün say›lmasa da ‹slam dini ve ö¤retisinin yorumlanmas› ve temellendirilmesi yönünde özgün ve çapl› eserler üreteceklerdi. Ayr›ca, baflta t›p ve matematik olmak üzere bilim alan›nda da önemli geliflmeler kaydedilmiflti. 11.yüzy›l›n sonlar›na gelindi¤inde ise, ‹slam felsefesinin gündeminde gelece¤e de damgas›n› vuracak olan temel çat›flma olgunlaflm›flt›. Bu çat›flma, ana hatlar›yla; Aristoteles’den yola ç›karak Farabi (870-950) ve ‹bni Sina (980-1037) taraf›ndan oluflturulan rasyonalist çizgi ile Gazzali ‘nin (1058-1111) mistik tavr› aras›ndayd›. Asl›nda kendisi de yetkin bir düflünce insan› olan ‹mam Gazzali’nin mistisiziminin vard›¤› nokta filozoflar›n tümden yads›nmas› olmufltu. Ona göre insan akl›n›n ürünü olan felsefenin, tanr›sal gerçe¤i kavramak amac›yla ak›l yürütme ve mant›k yoluyla ortaya koydu¤u çaba tümüyle anlams›zd› ve sonuçsuz kalmaya mahkumdu. ‹slamiyet içindeki ana yol ayr›mlar› da bu dönemde yaflanacakt›. Bu ba¤lamda temel ayr›m kadim do¤u gelenekleri ile de beslenen ‹ran merkezli fiii anlay›fllar ile tabir yerindeyse islam ortodoksisini temsil eden Sünni anlay›fl aras›nda olacakt›r. 8.yüzy›l›n ikinci yar›s›nda fiii gelenek içinde de bir bölünme oluflacakt›r. Bu bölünme, alt›nc› imam Cafer-es Sad›k’›n 765 y›l›ndaki ölümü sonras›nda ortaya ç›kan imamet sorununda kendisinden önce ölmüfl olan büyük o¤lu ‹smail’in (öl:750) soyu ile, o¤ullar›ndan Musa Kaz›m aras›nda meflru imam olarak hangisinin tan›naca¤›na iliflkin bir flekli parçalanma olarak görünse de, asl›nda temelde kadim do¤u gizemcili¤inin uzant›s› olan ö¤retilerle beslenmifl olarak fiii irfan›ndan (gnose) köktenci sonuçlar ç›karan bat›ni kanad›n mezhepten kopmas›d›r. Baflka bir söyleyiflle bu kopma, bugün de fiiili¤in iki ana kolu olan; oniki imamc› (‹sna- afleri) ve yedi imamc› (‹smaili) fiiili¤in oluflumlar›n›n bafllang›ç noktas›d›r. ‹sna- afleri fiiilik, genel olarak Sünnilikte de oldu¤u gibi, baflta Kuran-› kerim olmak üzere kutsal vahiy ve sözlerin zahiri (d›flrak) anlamlar› yan›s›ra bat›ni (içrek) anlamlar›n›n da oldu¤unu ve bu anlamlar›n birini di¤erine üstün tutman›n Allah›n yetkinli¤ine ve buyru¤una karfl› durmak anlam›na gelece¤ini kabul eder. Bat›n›li¤in temel yaklafl›m› ise kutsal gerçeklerin insanlar›n anlama düzeylerine göre onlara verilmesi gereklili¤ine dayan›r. Bu nedenle s›radan insanlar ancak kutsal gerçeklerin görünür, d›flrak anlamlar›na ulaflabilirler. Politik anlamda bat›nilik ise, kökeninde eski Hind-‹ran dinleri; Zerdüflt dini, Manicilik, Mazdekcilik gibi daha yeni ‹ran kökenli dinler; Pisagor - Platon çizgisinden gelen düflünce okullar›; Mitraizm gibi ilk ça¤ gizem tap›mlar› olan, do¤u gizemcili¤inin ezoterik ö¤retisinin do¤al uzant›s› olarak, ‘kardefllik’ ve ‘eflitlik’ gibi kavramlar›n bir çeflit toplumculuk biçiminde siyasallaflmas›d›r. Ö¤retisinin olgunlaflmas› imam ‹smail’in o¤lu Muhammed ile Fat›mi hanedan›n›n kuruluflu ara- s›ndaki yaklafl›k 150 y›ll›k dönemde gerçekleflen yedi imamc› ‹smaililikde, ço¤unlu¤u iran kökenli olan düflünürlerin ve gizli bir kardefllik örgütü olan ‹hvan-us-Safa’n›n ilmi ve felsefi çal›flmalar›n›n önemli etkisi oldu¤u kabul edilir. Genelde Kuran ve Sünnete sayg› önemli görülse de ve zahiri anlam özellikle s›radan insanlar için reddedilmese de, hikmet ve irfan sahibi ‹smaililer için aslolan bat›ni anlamd›r. Zahiri anlam›n tümüyle reddedildi¤i durumlar da vard›r. Örnek olarak Fat›mi halifesi Hakim ve veziri Hamza’n›n Dürzilik ö¤retisi ve efsanevi Hasan Sabbah›n ard›llar›ndan Alamut hakimi II.Hasan’›n 1164 y›l›nda fieriat›n amac›na ulaflt›¤› ve hükümlerinin kald›r›ld›¤›n› ilan etmesi ve buna yönelik bir rejim uygulamas› verilebilir. ‹smaililer, yukarda da sözü edilen kadim Do¤u gizemcili¤i gelene¤ini Yeni Platoncu fikirlerle besleyerek, özellikle; Simya, Astronomi, Cifr (s›f›r ilmi - numeroloji) ve harfler ilmi (hurufilik) gibi çeflitli ilimlerle de ilgilendiler. ‹smailili¤in Farabi ve ‹bni Sina gibi e¤er oluflabilseydi ‹slam skolasti¤inin öncüleri olabilecek filozoflar›yla anlaflamad›¤› nokta, onlar›n temelde kutsal veya dünyevi herfleyi, Aristo felsefesi eksenli ‘ak›lc›l›k’la aç›klama çabalar›yd›. Oysa bu çaba ‹smaililere göre, manevi özün yani ruhun önemini ikinci plana itiyordu. ‹smailili¤in ‘‹mamet’ yaklafl›m› da köktencidir ve 12 imam fiiili¤inden farkl› olarak, Hz.Ali ve efli Hz.Fat›ma soyundan gelen imamlara ilahi mazhar sahibi olma ve dolay›s›yla yan›lmazl›k niteli¤i atfeder ve Hz.Muhammed’in k›z› Fat›ma bu kutsal imamlar çizgisinin anas› olarak kutsal bilgelik (sophia) sahibi kabul edilir. ‹smaili eskatolojisine göre k›yamet kavramsal olarak tümüyle manevidir. Ço¤u zaman ‘Kay›p imam’›n (Mehdi’nin) zuhur etmesi olgusuyla ve her zaman ‘kurtulufl’ kavram›yla bütünleflmifl olarak ‹smaili k›yamet, fieriat›n zahirinin tümüyle ve bütün insanlar için ortadan kalkt›¤› ve bat›n›n›n hüküm sürece¤i bir ülküsel dönüflüm zaman›n› öngörür. Görüldü¤ü gibi süreç içerisinde baflta Sünnilik olmak üzere ‹slamiyet içerisinde oluflan tüm ak›mlar Avrupan›n tersine rasyonalist felsefeyi d›fllam›flt›. Ayn› süreçte bat›ni ak›mlar da Resim 86 -‹slam›n Yay›lmas› (Hz.Muhammed, Dört Halife ve Emevi Dönemi) OCAK2012 29 Kültür - Sanat Ahmet B. ÖZSÜT Resim 87 – Önde Mescid-el Aksa (705) arkada Kubbet-üs Sahra marjinalleflecek ve ‹slam dünyas› sonuçlar› günümüze kadar yans›yacak olan kökeninde Sami Akad - Asur ve ‹rani Pers – Sasani, hatta Bizans gelenekleri olan klasik do¤ulu despotik yönetim anlay›fl›n› içsellefltirecektir. Basitçe söylersek bu anlay›fl, ‘tanr›sal gücün yeryüzündeki temsilcileri’ olan liderlerin (krallar, halifeler, sultanlar v.b.) ‘kul’ statüsündeki halklar›n› yönetti¤i, ekonominin tar›msal vergilere ve fetih ile elde edilen talana dayal› oldu¤u askeri yönü a¤›r basan yönetim fleklidir. Emevi Halifesi Abdülmalik’in H›ristiyan mimar ve ustalara yapt›rd›¤› El Aksa Camii ve Kubbet-üs Sahra (resim 87,88,89) ‹slam Uygarl›¤›n›n erken döneminin en önemli yap›lar›d›r. ‹slam inanc›nda Hicretten 17 ay önce Peygamberin Hz.Adem taraf›ndan kurulan ilk tap›nak olan Mescid-el Haram’dan (Kabe), Kudüs’deki Hz.Süleyman mabedine (Mescid-el Aksa / en uzak mabed) yapt›¤› gece yolculu¤u (‹sra) ve buradan göklere yükselifli (Miraç) önemli bir yer tutar. Kubbet-üs Sahra (Kaya’›n Kubbesi) Hz.Muhammed’in göklere yükseldi¤ine inan›lan Kaya üzerinde infla edilmifl sekizgen planl› bir yap›d›r. Sekizgen, kadim geleneklerde ‘yeniden do¤ufl’un sembolüdür. Örne¤in, H›ristiyanl›kta ‘gerçek do¤ufl’u simgeleyen vaftizin gerçeklefltirildi¤i vaftizhaneler ve bunlar›n vaftiz havuzlar› sekizgendir. Emevi döneminde, ilk avlulu ulu camiler, fiam’›n merkezindeki önceleri Sami tanr›s› Hadad – Ramman tap›na¤› ve sonra Vaftizci Yahya Bazilikas›n›n bulundu¤u arsada infla edilen fiam Ulu Camisi (resim 90) ile bafll›yacakt›r. Resim 88 – Kubbet-üs Sahra (691) Dört halife dönemi Hz.Ali’nin 661 y›l›nda bafllang›çta Emevilerle mücadelesinde Ali’nin yan›nda yer alan Haricilerden bir fedai taraf›ndan öldürülmesi sonras›nda Emevilerin kesin hakimiyetiyle son bulmufltur. Emeviler, fiam’› baflkent yapacak ve k›sa bir sürede do¤uda ve bat›da yaklafl›k 13 milyon kilometrekareye yay›lan bir imparatorluk kuracaklard›r. Bafllang›çta Emevi mimarisi ve sanat› bölgesel H›ristiyan mimar ve sanatç›lar›n ellerinde flekillenecektir. Halife Ömer’in Kudüs’ü fethetti¤inde Süleyman Mabedinin kal›nt›lar›n›n yer ald›¤› Tap›nak Kayas›nda yapt›rd›¤› küçük mescidin yerinde Resim 89 – Kubbet-üs Sahra ‹ç Mekan 30 SAYI23 resim 90 – fiam Ulu Camisi (706-715) ‹slam mimarisi ve sanat›n›n erken dönemlerinde figüratif unsurlar henüz d›fllanmam›flt›r. fiam Ulu Camisi duvar mozaiklerinin yap›m› için camiyi yapt›ran halife El–Velid Bizans ‹mparatorundan yard›m istemiflti (resim 91). yeti Büyük Selçuklu veziri Nizam–ül-Mülk’ün 1092 y›l›nda katledilmesidir. Bu tarih sonras›nda bafllam›fl olan Haçl› Seferleri de Selçuklular›n zay›flama nedenlerinden birisidir. Büyük Selçuklu devleti son güçlü sultan Sencer’in 1157 y›l›ndaki ölümünden sonra 1194’de yine bir Türk devleti olan Harezmflahlar taraf›ndan y›k›lacakt›r. resim 92 – Ba¤dat›n kurulufl plan› ‹spanya’daki Emevi kopmas› d›fl›nda, ‹slam co¤rafyas› do¤uda daha da genifllemiflti. Dokuzuncu yüzy›lda parlak bir dönem yaflayan Abbasiler, önce kuzey ‹ranl› Büveyho¤ullar› (934-1055), sonra Büyük Selçuklular›n (10551194) askeri yönetimleri alt›nda hilafetlerini 1258 y›l›ndaki Hülagü’nün Mo¤ol istilas›na kadar sürdürdüler. ‹nsanl›k tarihinin de¤iflmeyen belki de tek olgusu kültürlerin devaml›l›¤›d›r. Abbasi halifesi Mütevekkil döneminde yapt›r›lan Samarra Camii, ayn› co¤rafyan›n eski toplumlar›n›n mabedlerini an›msatan zigurat formlu minaresi ile kültürlerin devaml›l›¤›n›n en çarp›c› örneklerindendir (resim 93). 9. Yüzy›l ortalar›nda güney Irak’daki ‹smaililer Abbasi bask›s› alt›nda yaflad›klar› Kuzistan bölgesinden önce Suriye’ye, sonra Tunus’a göç ettiler ve zamanla güçlenerek neredeyse tüm kuzey Afrikay› yönetimleri alt›na ald›lar. 11.yüzy›l sonlar›na gelindi¤inde, Kahire merkezli Fat›mi devleti (909-1171), gerek Abbasilerle olan hilafet mücadelesinde, gerek de ‹smaili ö¤retinin özünde bulunan ‘kardefllik’ ve ‘eflitlik’ gibi toplumcu kavramlar›n hayata geçirilmesi yönünde baflar›l› olamam›flt›. Fat›mi mimarisinin en görkemli örne¤i Kahire’deki El-Ezher Camiidir (resim 94). Hz.Muhammed’in soyundan gelen Abbasiler, 749 y›l›ndaki bir ayaklanma ile Emevi hanedan›na son verdiler ve Firuzabad gibi eski Sasani kentlerinin dairesel plan›n› örnek alarak baflkenti Ba¤dat’da kurdular (resim 92). Abbasi iktidar›n›n ilk dönemlerinde bat›-kuzey Afrika ve resim 91 – fiam Ulu Camisi Bat› Portali hayat a¤ac› mozaikleri Resim 93 – Samarra Ulu Camii (848 – 852) Minaresi Resim 94 – El-Ezher Camii (972) 9.yüzy›l›n ortalar›ndan itibaren Abbasiler ordular›n›n önemli bir bölümünü Türk ve köle kökenli paral› askerlerden oluflturmaya bafllam›fllard›. 977 y›l›nda bu eski kölelerden Sebüg Tekin Gazne bölgesinde ba¤›ms›zl›¤›n› kazanacak, 998 y›l›nda bafla geçen o¤lu Mahmud’la birlikte Gazneliler do¤udaki tüm Abbasi hakimiyetini ortadan kald›racaklard›r. Bölgesel yap› teknolojisinin toprak ve piflmifl tu¤la olmas› nedeniyle temelde ‹ranl› olarak tan›mlanabilecek Gazne mimarisinden günümüze çok az yap› kalm›flt›r. Bu yap›lar aras›nda Mesud III ve o¤lu Behram fiah an›s›na dikilen zafer kulelerini anmak gerekir (resim 95). Orijinali 45 metre olan bu kulelerin 1902’deki bir depremde dairesel sütun fleklindeki üst bölümleri y›k›lm›flt›r. Büyük Selçuklular›n ço¤u zaman ‹ran Selçuklular› olarak adland›r›lmas›ndan da anlafl›laca¤› gibi Selçuklu mimarisi ve sanat› temelde ‹ran etkisindeydi. Selçuklu mimarisinde dünyevi rahatl›¤a yönelik yap›lardan çok medreseler, camiler (resim 96) , kervansaraylar gibi toplumsal yap›lar ve an›t mezarlar (resim 97) öne ç›kmaktad›r. mas›yla H›ristiyanlar için talihsiz bir biçimde bafllam›fl ve haçl› bayra¤›n› ‹ngiltere kral› Richard (Arslan Yürekli) devralm›flt›. Akka’y› ele geçiren Richard ve Selahaddin’in yaklafl›k iki y›l sürecek mücadelesi tarihin onlar› iki cesur ve büyük komutan olarak anmas›n› sa¤layacakt›. Bu mücadele sonunda Richard 1192 y›l›nda hiçbir kazan›m elde edemeden Kutsal Topraklar› terk etmek zorunda kalacak, Selahaddin ise 1193 y›l›nda ölecekti. Resim 96 – Isfahan Mescid-i Cumas› Resim 95 – Eski bir Gazne gravürü (önde zafer kuleleri) ve Mesud III kulesinin günümüzdeki durumu Gaznelilerin hakimiyeti Selçuklu Tu¤rul beyin Dandanakan (1040) zaferi ile k›r›lacakt›r. 960 y›l› civar›nda Müslümanl›¤› kabul etmifl bir O¤uz boyu olan Selçuklular, 1055 y›l›nda Ba¤dad’› Büveyho¤ullar›ndan alacak ve k›sa sürede do¤uda Tanr› Da¤lar›na kadar Türkistana, bat›da Anadolu’nun önemli bir k›sm›na, güneyde K›z›ldeniz sahili boyunca Yemen’e kadar büyük bir imparatorluk kuracaklard›r. Ancak Melikflah’›n 1092 y›l›ndaki ölümü ile imparatorluk ard›llar› aras›nda parçalanmaya bafllayacakt›r. Bu parçalanmada Hafliflilerin en büyük düflmanlar› olan sünni Abbasi halifelerinin koruyucusu olan Selçuklular› da hedef almas›n›n pay› vard›r. Fedailerin ilk büyük siyasal cina- Resim 97 – Sultan Sencer Türbesi, Merv Birinci Haçl› Seferi 1096 y›l›nda bafllam›fl ve 1099’da Haçl› ordular› üç büyük Semitik dinin kutsal kenti Kudüs’ü tarihin gördü¤ü en büyük katliam ve ya¤malamalardan biri sonras›nda fethederek Latin Kudüs Krall›¤›n› kurmufl ve Filistin’in hemen tüm sahillerine hakim olmufltu. Öte yandan 12.yüzy›l›n ortalar›nda fiam, Halep ve Musul gibi önemli kentlerin hakimi olan Nureddin Zengi’nin hizmetindeki sünni bir komutan olan Selahaddin Eyyubi, önce M›s›r’› fethederek flii Fatimi devletinin baflveziri olacak, iki y›l sonra 1171 y›l›nda kendi egemenli¤ini kuracakt›r. 1187 y›l›nda, Kudüs’ün haçl›larca fethinden 88 y›l sonra M›s›r sultan› Selahaddin, Latin Krall›¤›n›n ve iki askeri tarikat›n ordular›n› Hattin’de bozguna u¤ratt›. Tap›nak fiövalyeleri bu savaflta büyük kay›plar verdiler, Kudüs Kral› ve Tap›nak büyük üstad› esir düfltü ve Selahaddin ayn› y›l savaflmadan Kudüs’e girdi. Kudüs’ün düflmesi, tüm Avrupa’y› dehflete sürüklemiflti ve sonuç yeni bir haçl› seferi ça¤r›s› olacakt›. III. haçl› seferi, 1190’da Kutsal Roma ‹mparatoru Fredrich Barbarossa’n›n Göksu ›rma¤›nda bo¤ulmas› üzerine ordusunun da¤›l- Eyyubiler; Gazneliler ve Büyük Selçuklu devletlerine benzer flekilde köklü kültürel dönüflümler yaratabilecek kökene sahip olmad›klar› gibi uzun ömürlü de olamam›fllard›. Eyyubi dönemi mimarisi dini yap›lar ve medreseler gibi toplumsal yap›larda genelde var olan› takip edecek ve ön plana daha çok savunmaya yönelik yap›lar ç›kacakt›r. Bunlar aras›nda bitmemifl olmakla beraber Kahire ve El-Fustat’› birlefltirecek bir sur sisteminin yap›m› ve Halep Kalesi (resim 98) say›labilir. (Devam Edecek)... Resim 98 – Halep Kalesi ana kap›s› OCAK2012 31 DUYURU Birli¤imizden Haberler B‹RL‹⁄‹M‹ZDEN HABERLER FIDIC K›rm›z› ve Sar› Kitap Çevirileri Türk Müflavir Mühendisler ve Mimarlar Birli¤i’nin sembolü olan “O K›rlang›ç”a dair... 1999 bas›ml› “Conditions of Contract for Construction” (KIRMIZI K‹TAP) ve “Conditions of Contract for Plant and Design-Build” (SARI K‹TAP) çevirileri tamamlanm›flt›r. TürkMMMB’nin haz›rlam›fl oldu¤u bu çeviri yay›nlar önümüzdeki günlerde Birlik Merkezimizden temin edilebilecektir. K›rlang›çlar› Hep Çok Sevdim Ayval›k'ta bir aç›k hava otelindeyim, resepsiyon da aç›kta. Resepsiyonun köflesinde bir k›rlang›ç yuvas› var; üç yavru, kafalar d›flar›da, gagalar aç›k. Anne ve baba gidip gelip yiyecek getiriyorlar ve ayr› zamanlarda geldikleri için birbirlerini görmüyorlar. A‹LE BA⁄LARI. Anne birinci yavruya yem veriyor, birazdan baba gelip ikinciye, anne tekrar geldi¤inde üçüncüye, baba gelip birinciye. ‹nan›l›r gibi de¤il, s›ray› hiç flafl›rmad›lar: ADALET. Akflama do¤ru sudan ç›kt›m, bakt›m yuvaya siyah bir kedi yaklaflm›fl. O ufac›k ana baba canh›rafl bir flekilde dal›p, ç›k›p kediyi uza¤a kadar kovalad›lar: CESARET. Otel sahibi flunlar› anlatt›: Bahar bafllar›nda göçten döndüklerinde yuvan›n bulundu¤u bölümün kapal› oldu¤unu görünce, resepsiyon görevlisinin kald›¤› odaya girip ç›k›p onu uyand›rm›fllar: AKIL. Sabah su içmek için fiskiyenin üzerinde dolafl›p 盤l›klar at›yorlard›, ta ki f›skiye aç›lana kadar: ‹LET‹fi‹M. Yuvalar›n› öyle bir yaparlar ki y›llarca dayan›r: KAL‹TE. Yazlar› s›cak ülkelere göç ederler: YEN‹L‹K. Onlar›n yapt›¤› yuva, di¤er kufllar›n saman çöplerini üst üste koyarak yapt›¤› dingildik yuvalara hiç benzemez. Benzer bir yuva yapabilen baflka bir kufl yoktur: FARKLILIK. Hiç k›rlang›çlar› bir yerde pineklerken hat›rl›yor musunuz? Devaml› uçarlar: ÇALIfiKANLIK. ‹nan›lmaz h›zl›d›rlar, su zerresini havada yakalarlar: HIZ. Binlerce mil uzaktan hep ayn› yuvaya dönerler. Ömürlerinin sonuna kadar yuvalar›na ba¤l›d›rlar: YURT SEVG‹S‹. Ben K›rlang›çlar› hep çok sevdim. Kufl kadar bile olamayanlara... (ALINTI) 32 SAYI23 FIDIC Sözleflmeleri ve fiartnameleri E¤itim Semineri Müflavir Mühendisler Uluslararas› Federasyonu FIDIC’in ülkemizdeki tek temsilcisi olan Birli¤imiz, 16-17 Aral›k 2011 tarihlerinde Ankara’da “FIDIC Sözleflmeleri ve fiartnameleri E¤itim Semineri” düzenlemifltir. Yo¤un talep üzerine bu seminer 24-25 fiubat tarihlerinde Ankara’da ve May›s ay› içerisinde ‹stanbul’da gerçeklefltirilecektir. Birli¤imize Kat›lanlar SEZA Mühendislik Mimarl›k Müflavirlik Ltd. fiti. EN-SU Mühendislik & Müflavirlik Ltd. fiti. HAYTEK Uluslararas› Mühendislik ve Müflavirlik Ltd. fiti. SEPA MÜHEND‹SL‹K MÜfiAV‹RL‹K LTD. fiT‹. Birli¤imize yeni tüzel üye olarak kat›lm›fllard›r. Ayr›ca Levent fiahin ERKAN Birli¤imizin yeni flah›s üyesi olmufllard›r. D ergimizin Ekim 2011 say›s›nda duyurusunu yapm›fl oldu¤umuz, Birli¤imizin 19–20 Nisan 2012 tarihlerinde Ankara’da düzenleyece¤i “Akdeniz Ülkeleri ‹nflaat Sektörü ‹flbirli¤i Konferans›” etkinli¤i, baz› nedenlerden ötürü Ekonomi Bakanl›¤›m›z önerisi üzerine “Balkan Ülkeleri Teknik Müflavirlik Kurulufllar› ‹flbirli¤i Konferans›” olarak de¤ifltirilmifltir. 19–20 Nisan 2012 tarihlerinde, TOBB ‹kiz Kuleleri Sosyal Tesisleri’nde gerçeklefltirilecek olan söz konusu Balkan ülkeleri (Arnavutluk, Bosna-Hersek, Bulgaristan, H›rvatistan, Karada¤, Kosova, Macaristan, Makedonya, Romanya, S›rbistan, Slovenya, Türkiye, Yunanistan) konferans›na bu ülkelerin Teknik Müflavirlik firmalar›, FIDIC ve EFCA üyesi Teknik Müflavirlik Birlikleri, Teknik Müflavirlik hizmetleri düzenleyici kamu kurulufllar›, yat›r›mc› kamu ve özel sektör kurumlar› yetkilileri, uluslararas› finans kurulufllar› (Dünya Bankas›, EBRD vb.), müteahhitlik birlikleri ve firmalar›, malzeme üretici/tedarikçi birlikleri, ticaret odalar› temsilcileri, Türkiye’deki Balkan ülkeleri ticaret müflavirleri, sigorta brokerleri ve sigorta flirketleri ile ticari bankalardan genifl bir kat›l›m beklenmektedir. Söz konusu konferans hakk›nda detayl› bilgi önümüzdeki günlerde duyurulacakt›r.