Nick Chick - Kanatlı Bilgi
Transkript
Nick Chick - Kanatlı Bilgi
International Nick Chick Beyaz Yumurtacý BAKIM KLAVUZU YÖNETÝM: Kazancýn anahtarý H&N genetik ve saðlýk araþtýrma organizasyonu mükemmel üretime sahip, yaþayabilirliði yüksek, besin deðerini koruyabilen, iyi kabuk kalitesine ve iyi yumurta aðýrlýðýna sahip bir ýrk üretebilmek için yýllarca çalýþmýþtýr. Bu özellikler, üreticinin kazancýný belirlemek için ana kriterlerdir. Yetiþtirilen H&N Nick Chick ýrký ile bu genetik potansiyele ulaþýlmýþtýr. Bu talimatlarýn amacý, tecrübelerinde gösterdiði gibi çoðu koþul altýnda H&N Nick Chick ýrkýndan en iyi performansý elde etmek için yönetim uygulamalarýnýn taslaðýný oluþturmaktýr.Yönetim tavsiye þartlarý saðlanýrsa ve eðer takip edilirse, üretici bu talimatlardaki performans hedefini gerçekleþtirebilir.Ýyi kümes hayvaný yönetimi, H&N Nick Chick ýrký sürüsü ile, baþarý için bir anahtardýr. Burada ortalama veya ortalama altý performans asla kabul edilmemelidir. Sürüdeki her bir tavuktan optimum performans elde etmek, maksimum sonuçlarý üretmekte yardýmcý olur. Ýyi sürü yetiþtiriciliði, biraz ekstra çaba gerektirir. Fakat bunun karþýlýðýnda yüksek verim elde edilir. Ýyi kümes hayvaný yönetimi karmaþýk deðildir: bu basitçe, tüm sürü ihtiyaçlarýnýn detaylarýna dikkat, basit mantýk ve sürünün yaþam süresinin uygun bir þekilde belirlenmesini gerektirir.Bu yönetim rehberi, sizin doðru kararlarý vermenizde yardýmcý olacak. 1 Þekil 1: H&N Nick Chick PERFORMANS KRÝTERLERÝ Yaþama Gücü: 0-18 Hafta - 97-98 % 18-80 Hafta - 93-96 % Yumurta Verimi : % 50 verime ulaþma yaþý Pikte kalýþ süresi Kümes performansý Kümes performansý % 90 ve üzeri yumurta üretimi % 80 ve üzeri yumurta üretimi Yem: Hafta 21 - 60 21 - 80 Canlý Aðýrlýk: Yumurta Aðýrlýðý: 2 140 - 150 gün 4. hafta % 94 - 96 60 haftaya kadar 250 - 255 yumurta 80 haftaya kadar 360 - 365 yumurta 30 - 32 hafta 50 - 55 hafta Yem dönüþümü kg/kg 1,95 - 2,00 2,00 - 2,05 Hafta 19 60 80 Hafta 25 30 35 40 60 80 20 - 80 Yumurta (gr ) 54 - 55 58 - 59 59 - 60 60 - 61 63 - 64 64 - 65 60 - 62 Tüketim (gr/tavuk/gün) 104 - 106 gr 106 - 109 gr Aðýrlýk (kg) 1,205 1,708 1,728 Toplam Yumurta Kütlesi (kg) 1,43 3,31 5,29 7,28 15,1 22,1 22,1 ÝÇÝNDEKÝLER Yönetim: Kazancýn Anahtarý Nick Chick Performans Kriterleri Civciv ve Yetiþtirme Programý Yönetimin Hedefi Genel Hazýrlýk Ýzolasyon ve Hijyen Þartlarý Nem Ýyi Baþlangýç Ýçin Civciv Alýmý Civciv Gelmeden Önce Mineraller Stres Belirtileri Su Tablo 1: Yarkalarýn Su Tüketimi Yem Günlük Civciv Yetiþtiriciliðinde Aralýklý Iþýk Programý Yerde Civciv Büyütme ve Yetiþtirme Civciv Büyütme Zemin Alaný Altlýk Yem ve Su Civciv Bariyerleri Koksidiozis Efensikyon Kontrolü Kafeste Civciv Büyütme ve Yetiþtirme Su Yem Þekil 2: Civciv Büyütme ve Yetiþtirme Periyodunda Ýçme Suyu Alaný Ýhtiyaçlarý Þekil 3: Civciv Büyütme ve Yetiþtirme Periyodunda Yemlik Alaný Ýhtiyaçlarý Zemin (Kafes) Alaný Isý Þekil 4: Civciv Büyütme ve Yetiþtirme Periyodunda Zemin Alaný ve Ýhtiyaçlarý Þekil 5: Civciv Büyütme ve Yetiþtirme Periyodunda Isý Ýhtiyaçlarý Iþýk Hava / Havalandýrma Gaga Kesimi 7-10 Günlük Yaþta Gaga Kesimi Piliçlerin Beslenmesi Büyütme / Yetiþtirme 1 2 7 7 7 7 8 8 8 8 9 9 9 10 10 11 11 11 11 12 12 12 12 12 13 13 13 13 14 14 14 14 14 15 15 15 16 3 4 Tablo 2: Civciv/Büyütme/Geliþtirme/Yumurtlama Öncesi Yemlerinde Tavsiye Edilen Besin Maddeleri 16 Yumurtlama Öncesi 17 Tablo 3: Tamamlanan Yem Formülleri Ýçin Tavsiye Edilen Vitamin ve Mineral Katkýlarý 17 Tablo 4: Piliç Yem Tüketimi 18 Yem Tüketimi 18 Yem Kalitesi 18 Vücut Aðýrlýðý 19 Üniformite 19 Örnek 20 Standart 20 Yem Deðiþtirme 20 Vücut Aðýrlýðý Kazanma 20 Tablo 5: Civciv ve Büyüme Periyodu Süresince Tavsiye Edilen Nick Chick Vücut Aðýrlýðý 21 Aþýlama ve Hastalýklardan Korunma 21 Genel Prensipler 22 Serolojik Kontroller 22 Aþýlama Programlarý 23 Þekil 6: Örnek Aþýlama Programý 23 Büyüme Dönemi Kayýtlarý 24 17 Haftalýk Iþýklandýrma Programý 24 Ýlk Ýki Hafta 24 Kapalý Çiftliklerde Civciv ve Yetiþtirme 24 Tablo 6: Minimum Iþýk Þiddeti 25 Açýk ya da Yarý Açýk Çiftliklerde Civciv ve Yetiþtirme 25 30 Derece Enlem ve Üzeri Civciv Büyütme 25 Yumurtlama Süresince Iþýk Kontrolü 25 Tablo 7: Kuzey ve Güney Yarým Kürede Gün Doðumu ve Gün Batýmý Arasý Saatler 26 Tablo 8: Iþýk Programýndaki Azalýþ (0-30 enlem aralýðýnda) 27 Tablo 9: Yumurtlama Süresince Iþýklandýrma 27 Yumurtlama Süresince Iþýk Yoðunluðu 28 Yumurtlama Çiftliðine Taþýma 28 Hazýrlýk 28 Yükleme 28 Taþýma 28 Kafeslere Yerleþtirme 28 Yumurtlama Programý 29 Piliçlerin Barýnýmý 29 Ekipman 29 Isý Kontrolü 29 Su Kalitesi 29 Yumurtlama Döneminde Besleme 30 Üretimin Arttýðý Periyotta ve Pik Düzey Periyodu Boyunca Beslenme 30 Pik Periyodu Sonrasýnda Beslenme 30 Tablo 10: Yumurta Üretimi %90 ve Üzerindeki Sürülerde Tüketilen Yeme Göre Alýnmasý Gereken Besin Deðerleri 31 Tablo 11: Yumurta Üretimi %85 Ýle %90 Arasýndaki Sürülerde Tüketilen Yeme Göre Alýnmasý Gereken Besin Deðerleri 31 Tablo 12: Yumurta Üretimi %80 Ýle %85 Arasýndaki Sürülerde Tüketilen Yeme Göre Alýnmasý Gereken Besin Deðerleri 32 Tablo 13: Yumurta Üretimi %75 Ýle %80 Arasýndaki Sürülerde Tüketilen Yeme Göre Alýnmasý Gereken Besin Deðerleri 32 Tablo 14: Yumurta Üretimi %70 Ýle %75 Arasýndaki Sürülerde Tüketilen Yeme Göre Alýnmasý Gereken Besin Deðerleri 33 Yem kalitesi 33 Yumurtlama Döneminde Yem Kýsýtlamasý 33 Tablo 15: Ýnce ve Kalýn Taneli Kireç Taþý Saðlanmasý 33 Kalsiyum 34 Enerji Gereksinimi 34 Emmans Denklemi 34 Yemdeki Enerjinin Hesaplanmasý 35 Tablo 16: Çeþitli Durumlar Altýnda Tavuk Baþýna Alýnan Enerji Miktarý (Kcal M.E.) 35 Ulaþýlabilinir Fosfor 36 Pik Periyodu Sonrasý Vücut Aðýrlýðý, Üretim ve Yumurta Aðýrlýðý 36 Yumurtlama Döneminde Performans 36 Tablo 17: Uygun Çevre Þartlarýnda ve Ýyi Yönetilen Sürülerde 80 Haftalýk Yaþtaki H&N Nick Chicklerin Performans Kriterleri 37-38 Yumurtlama Döneminde Kayýtlar 39 Özet 39 5 Nick Chick Yumurtlama performansý Nick Chick Yumurta aðýrlýðý Nick Chick Vücut aðýrlýðý 40 41 42 Bu broþürdeki bilgiler, en son araþtýrmalarýmýz ve sahadan aldýðýmýz bilgilerle hazýrlanmýþtýr. Bu Nick Chick özellikleri (sayfa 2) uygun çevre koþullarýnda ve yönetimde elde edilebilir. Ama bu teminat ya da performans garantisi deðildir. 6 CÝVCÝV VE YETÝÞTÝRME PROGRAMI YÖNETÝMÝN HEDEFÝ Yönetimin amacý, 17 haftalýk yaþta, mükemmel tavuklara dönüþecek uygun kondisyonlu yarkalar üretmektir. Uygun kondisyon þöyle tanýmlanýr: . Ortalama vücut aðýrlýðý 1205 gram . En az %85 üniformite . Saðlýklýlýk ve hareketlilik . Hastalýklara karþý dirençlilik GENEL HAZIRLIK Yüksek basýnçlý su ile eski sürü döneminden kalan tüm altlýk ve tozun yýkanmasý ile baþtan baþa temiz ekipman ve tesis saðlanmalý. Gübre civcivhaneden 300 metreden daha yakýn yerde saklanmamalý ve rüzgara karþý konulmamalýdýr. Fareler, vahþi kuþlar ve diðer haþereler uzaklaþtýrýlmalýdýr. Su hatlarýnýn ve su tankýnýn gerekli tamiri yapýlmalý, temizlenmeli ve mikroptan arýndýrýlmalýdýr. Yem depolarýnýn, yemliklerin ve taþýma sistemlerinin boþaltýlmasý, temizlenmesi ve mikroplardan arýndýrýlmasý gerekir. Tesis ve içindeki tüm ekipmanlarý 10-12 gün boyunca dinlendirip, yeni civciv alýmý yapýlmalýdýr. ÝZOLASYON VE HÝJYEN ÞARTLARI Ýzole bölgeye ve civciv yetiþtirme alanýna giriþ ve çýkýþýn kýsýtlý ve kontrollü yapýlmasý sürü hastalýklarýndan korunulmasý için çok önemlidir. Tavsiye edilen hepsi içeri / hepsi dýþarý civciv ve yetiþtirme programý, salgýn hastalýklara karþý uygun bir temizlik ve izolasyon yapmayý çok iyi bir þekilde saðlar. Civciv yetiþtirme alanýyla yumurta kümesi arasýndaki sýk gidiþ - geliþlerden kaçýnýlmalýdýr. Ýzolasyonun önemli bir bölümü, parazitlerin ve hastalýklarýn baþlýca kaynaklarý olduðu için yabani kuþlarý, fareleri ve diðer vahþi hayvanlarý çiftlikten uzak tutmaktýr. Yetiþkin sürü binasý ile büyüme dönemi sürü binasý arasýnda en az 100 metre mesafe olmalýdýr. Bakýcýlar çiftlikteki tek kümese bakmalýdýr ve önceki ya da sonraki kümeslere girmemelidir. Tesis sahibi sürüleri kontrol ederken, kontrole en genç sürüden baþlayýp, kontrolü en yaþlý sürüde bitirmelidir. 7 Ýçinde dezenfektan madde bulunan ayak banyo suyu, her kümesin giriþinde bulunmalýdýr. Buradaki dezenfektan solüsyonu, günde en az bir kez kontrol edilmeli ve sýk sýk deðiþtirilmelidir. Tesiste sadece gerekli kiþiler bulunmalý. Tesis dýþý sürücülerin araçlarýyla tesise girmesine izin verilmemelidir. NEM Baþarýlý bir civciv büyütme için nem önemli bir faktördür. Baðýl nem %60 ile %70 arasýnda tutulmalýdýr. 6 haftalýk yaþtan sonra daha düþük derecelerdeki ýsý yeterli nemin sürdürülmesini daha da kolaylaþtýrmaktadýr. Daha büyük ve yaþlý hayvanlar verdikleri nefes ile ortamdaki rutubeti saðlamak sorun olmaktan çýkar. ÝYÝ BÝR BAÞLANGIÇ ÝÇÝN CÝVCÝV ALIMI; CÝVCÝVLER GELMEDEN ÖNCE : 1- Gerekli ýsýnýn bina içinde her yerde ayný olduðundan emin olun. 2- Zaman saati ayarlarýný ve ýþýklar için akýmý ve sigortalarý kontrol edin. 3- Otomatik yemlik ve suluk sistemlerinde, yemin ve suyun her yere eþit daðýtýlmasý için gerekli ayarlarýn kontrolünün yapýlmasý gerekir. 4- Su kaplarýnýn ve nipellerin uygun çalýþtýklarýndan emin olunmalý ve civcivler tarafýndan rahatlýkla ulaþýlabilmesi saðlanmalýdýr. 5- Civciv üretim kuluçkahanesiyle varýþ saati hakkýnda ve teslim edilen civcivlerin durumu ve sayýsý hakkýnda temasta bulunun ve teslimatý onaylayýn. MÝNERALLER : 8 Bazý üreticiler, bir kýsým minerallerin içme suyuna katýlmasýnýn baþlangýç performansýný olumlu yönde geliþtirdiðini düþünmektedirler. Bu seçim, yerel durumlar hakkýnda tecrübeli bir veteriner hekime danýþýldýktan sonra yapýlmalýdýr. STRES BELÝRTÝLERÝ Tavuklarýn gösterdiði stres belirtileri hakkýnda hazýrlýklý bulunun. a- Tavuklarýn hareketsiz ve yüzü koyun yatmasý, aþýrý sýcaklýðýn iþaretidir. b- Gürültülü cývýltý, soðuðun ya da açlýðýn iþaretidir. c- Belli bölgelere gruplaþmak, birbirine sokulmak, aþýrý soðuðun ve hava cereyanýnýn iþaretidir. SU Civcivler yeteri kadar serin, temiz ve taze suya ulaþabilmelidirler. Bu sürüde iyi bir baþlangýç için gereklidir. Su alýmý, hiçbir koþul altýnda kýsýtlanmamalýdýr. Su tüketimi, tablo 1de gösterildiði gibi çevre ýsýsý arttýkça çoðalýr. Eðer yeterli su alanlarý saðlanamazsa ya da sulama sistemlerinin maksimum miktarý yetersiz kalýrsa, sürünün büyüme oraný ve saðlýðý bozulur. Tablo 1: Yarkalarýn Su Tüketimi Tüketilen Su / 1000 Kanatlý / Gün Yaþ (hafta) 21 C Litre 32 C Litre 2 4 6 8 10 12 14 16 18 30 77 101 118 125 134 139 144 148 35 118 169 196 216 224 232 240 246 9 YEM Yüksek kaliteli bir rasyon kullanýn. Baþlangýç için ufalanmýþ yemler palet halindeki yemlerden daha iyidir. GÜNLÜK CÝVCÝV YETÝÞTÝRÝCÝLÝÐÝNDE ARALIKLI IÞIK PROGRAMI Günlük civciv çiftliðe geldiðinde genel uygulama; onlara, kendilerini toparlamasý için yeteri kadar yem yemesi ve su içmesine olanak tanýmak amacýyla geliþlerinden sonra 2-3 gün 24 saat kesintisiz ýþýk saðlamaktýr. Bu uygulamada, civcivler ulaþtýktan sonra ve bakým sýrasýnda bazýlarýnýn uyumaya devam ettikleri, bazýlarýnýn ise su ve yem aradýðý gözlenebilir. Sürünün aktivitesi her zaman düzensiz olacaktýr. Özellikle bu fazda yetiþtirici, civcivlerin davranýþlarýný ve durumlarýný deðerlendirmekte zorluk yaþar. Pratikte, özel belirlenmiþ bir kesintili ýþýk programý ile günü dinlenme ve aktivite evreleri olarak bölme prensibi vardýr. Burada amaç civciv aktivitelerini senkronize etmektir. Çiftçi, hayvanlarý grup halinde su ve yem aramalarý için baský yaparak, sürünün durumu hakkýnda daha iyi bir gözleme sahip olur. Bu yüzden H&N Ýnternational, civcivler çiftliðe ulaþtýðýnda dinlenme süresini verdikten sonra periyodik olarak 4 saat aydýnlýk, 2 saat karanlýk programýný uygulamanýzý önerir. KÜMESE ULAÞTIKTAN SONRA IÞIK PROGRAMI 10 4 saat aydýnlýk 2 saat karanlýk 4 saat aydýnlýk 2 saat karanlýk 4 saat aydýnlýk 2 saat karanlýk 4 saat aydýnlýk 2 saat karanlýk Bu program, civcivlerin çiftliðe geliþinden sonra 7 veya 10 güne kadar kullanýlýr. Sonra bir kademe düþürülerek sýradan aydýnlatma programýna geçilir. Takip eden ýþýklandýrma programý kullanýmý aþaðýdaki avantajlarý saðlar: 1 Civcivler ayný anda dinlenir yada uyurlar. Civcivlerin bu davranýþýnýn anlamý, senkronize olacaklarýdýr. 2 Zayýf civcivler, güçlü olanlar tarafýndan onlar gibi yemeye, içmeye, davranmaya teþvik edilecektir. 3 Sürünün davranýþlarý daha üniform ve hayvanlarýn deðerlendirilmesi daha kolay olacaktýr. 4 Sürüde ölüm oraný azalacaktýr. YERDE CÝVCÝV BÜYÜTME VE YETÝÞTÝRME CÝVCÝV BÜYÜTME Ýyi bir baþlangýç için, kaliteli ve temiz altlýk ile civciv alýmý yapýn. Civcivler gelmeden önce civcivhanenizi hazýrlayýn ve 24 saat önceden ýsýtmaya baþlayýn. ZEMÝN ALANI Günümüz yüksek enerji fiyatlarý sebebiyle bazý yumurtacý tip ýrklar, yarým civcivhanede daha sýcak bir ortamda tutuluyor. Bu civcivhanenin geçici bariyerlerle ikiye ayrýlýp yarýsýnýn ýsýtýlmasý ve civcivlerin tamamýnýn bu yarýsýna konmasý ile bir miktar enerji tasarrufu saðlanýr. Civcivhanenin diðer yarýsý daha sonra açýlýr. Fakat zemin ýsýnmasýnýn saðlandýðýndan emin olunmalýdýr. ALTLIK Eski altlýðýn kullanýmý tavsiye edilmez. Eski altlýkla hastalýklar bulaþabilir ve tavuklarýn hastalanma oraný ve ölüm oranýnýn artmasýna sebep olabilir. 11 YEM VE SU Ýlave civciv yemlikleri, civcivler normal yemlik sisteminden yemeye baþlayana kadar birkaç gün civcivhanede bulundurulmalýdýr. Kümeste yeteri kadar yemlik alaný olduðundan emin olun. Civcivler, talaþ gibi altlýkta yetiþtiriliyorsa, bu parçacýklardan bir miktar yiyeceði unutulmamalýdýr, bunlarýn sindirimi için eritilemeyen çok küçük taþlar (granit grit) yedirilmelidir. Otomatik suluk sistemleri civcivler normal suluklardan su içene kadar su kaplarýyla desteklenmelidir. Civcivlerin büyürken kullanýlan su sistemiyle yumurtlama kümesinde kullanýlan su sisteminin ayný þekilde olmasý önemlidir. Bu, kümeslerde daha sonra olabilecek su kaybýný önlemeye yardýmcý olacaktýr. CÝVCÝV BARÝYERLERÝ Canopy tipi civciv büyütme üniteleri kullandýðýnýz zaman civciv bariyerlerini kullanýn.(mukavva ya da hava akýmýný engelleyecek malzemeler) Civcivlerin bulunduðu bu bariyerleri ortamda 4 metre çapýnda halka oluþturacak þekilde yaparak baþlayýn. Bu halkayý da birkaç günde bir geniþletin ve civcivler altý yada yedi günlük yaþa geldiðinde tamamen kaldýrýn. KOKSÝDÝOZÝS ENFEKSÝYON KONTROLÜ Ýyi sürü yönetimi, koksidiozis enfeksiyonu salgýnlarýný önlemeye yardýmcý olacaktýr. Eðer piliçler kafeslere geçirilecekse, kokosidiostat kullanýmý tavsiye edilir. Eðer zeminde yetiþtirme yapýlacaksa, piliçlere baðýþýklýk saðlanmasý için bir program mutlaka kullanýlmalýdýr. Kokosidiostatlar genelde yumurtlama döneminde kullanýlmazlar. KAFESTE CÝVCÝV BÜYÜTME VE YETÝÞTÝRME SU 12 Uygun içme alaný mutlaka saðlanmalýdýr. Civcivler geldiðinde su kaplarý tamamen dolu olmalýdýr. Ýlk birkaç gün, su kaplarý ve nipeller günde birkaç kez kontrol edilmelidir. Çoðunlukla civcivlerin su alýmlarý tek bir su kabýna ya da nipele baðlýdýr ki bu bozulduðunda ya da çalýþmadýðýnda, çok hýzlý su kaybý oluþur. Hem büyüme hem yumurtlama kümeslerindeki suluk sistemi tipleri ayný olmalýdýr. YEM Günlük civcivlerde, ýzgara tellerinin üzerine, renkli kaygan kaðýtlarý deðil buruþturulmuþ kaðýt ya da gazete sererek baþlayýn. Böylece civcivler rahatça yeme ve suluklara ulaþabilirler. Az bir miktar yüksek kaliteli yemi, yere ya da yem kaplarýna koymak ve yemlikleri olabildiðince tam dolu tutmak, civciv alýmýnda iyi bir baþlangýç yapmakta yardýmcý olacaktýr. Emin olun ki yeterli yemlik alaný, uygun büyümeyi ve üniformiteyi saðlamakta çok önemlidir. Þekil 2: Civciv Büyütme ve Yetiþtirme Periyodunda Ýçme Suyu Alaný Ýhtiyaçlarý Kanatlý / Kap / Kanatlý / Nipel / Kanatlý / Askýlý Kafes Kap Kafes Nipel suluk Kafes Civciv Büyütme Yer Civciv Büyütme 2 2 100 100 20 - 24 10 - 12 25 15 2 2 Kanal Suluk Kanatlý/cm 20 - 24 10 - 12 1,25 cm 1,25 cm 24 25 2,5 cm 2,5 cm Þekil 3: Civciv Büyütme ve Yetiþtirme Periyodunda Yemlik Alaný Ýhtiyaçlarý Kafes Yer Civciv / Büyütme 5 cm / kanatlý Civciv / Büyütme Civciv / Büyütme 7,5 cm / kanatlý 25 kanatlý / asma yemlik ZEMÝN (KAFES) ALANI Çoðu kümes sahipleri, baþlangýçta kafeslerin 1/3 veya ½ sini civcivhane alaný olarak ayýrýr. Piliçlerin üniform büyümesini saðlamak için, uygun zamanda boþ kafeslere taþýnmasýna ve kafes yoðunluðunun uygun olmasýna özen gösterilmelidir. (Þekil 4) 13 ISI Civcivlerin gelmesinden bir gün önce kümes ýsýsýnýn þekil 5 teki önerilere göre ayarlayýn. Þekil 4: Civciv Büyütme ve Yetiþtirme Periyodunda Zemin Alaný ve Ýhtiyaçlarý Kafes 2 Civciv Büyütme 142 cm / kanatlý 2 248 cm / kanatlý Yer Açýk tip kümesler Civciv Büyütme Kapalý tip kümesler Civciv Büyütme 2 13,4 m / kanatlý 2 7,2 m / kanatlý 2 21,5 m / kanatlý 2 10,8 m / kanatlý Þekil 5: Civciv Büyütme ve Yetiþtirme Periyodunda Isý Ýhtiyaçlarý Kafes Baþlangýç 34 - 35 C Yer 36 - 36 C Ýlave ýsý ihtiyacýna gerek olmayana kadar haftada 3 C düþürülmelidir. Ýlave ýsý ihtiyacýna gerek olmayana kadar haftada 3 C düþürülmelidir. IÞIK Civcivlerin yemin ve suyun yerini kolayca bulabilmeleri için ilk hafta yeterli ýþýk þiddetinin saðlandýðýndan (10-20 Lux) emin olunmalýdýr. HAVA / HAVALANDIRMA 14 Toz ve istenmeyen gazlarý uzaklaþtýrmak için yeterli miktarda taze hava saðlanmalýdýr. Serin günlerde bile hava akýþýnýn olmasýna özen gösterilmelidir. Özellikle sýcak günlerde yeterli hava akýþý çok önemlidir. GAGA KESÝMÝ Gaga kesimi kümes hayvaný yetiþtiriciliðinde özellikle fazla ýþýklý açýk tip kümeslerde çok önemli bir uygulamadýr. Gaga kesiminde çeþitli yöntemler kullanýlýr ki bunlar gaga büyümesini kalýcý bir þekilde durduracaktýr. Amaç ise gagalarda saðlanan üniformitedir. Uygun olmayan gaga kesimi genel sürü performansýna kalýcý bir hasar verebilir. Piliçler cinsel olgunluða erken yaþta ulaþtýðýndan, gaga kesiminin erken yaþta yapýlmasý en iyisidir. Bu, piliçlerin kaybedebileceði vücut aðýrlýðýný telafi etmesi için yeterli zamaný saðlamak içindir. Bu sebeple herhangi bir gaga kesimi, 10 günden sonra tavsiye edilmez. Çok sýcak havalarda geç yapýlan gaga kesimi, çok miktarda kan kaybýna sebep olabilir. Sürünün içme suyuna birkaç gün önceden katýlacak vitamin K gaga kesimi kanamalarýnýn önlenmesinde yardýmcý olur. 7-10 GÜNLÜK YAÞTA GAGA KESÝMÝ Gaga kesimi 7-10 günlük yaþta uygulanmýþ olmasý gerekir. Gaga kesim makinesi, üç farklý delik boyutuna sahip (3.5, 4.0, 4.3) kesim þablonuyla kullanýlmalýdýr. Üst ve alt gagalar, burun deliðinden 2mm sonra kesilecek ve daðlanacaktýr. Gagalar bu þablon delikleri kullanýlarak ayný anda kesilirler. Özellikle daha yaþlý civcivlerde gaga uzunluðunu doðru ayarlamak için delik boyutunu biraz arttýrmak gerekebilir. Gaga dikkatlice ve doðru olarak kesilip 2-3 saniye süresince daðlanmalýdýr. Býçak kör ve yeterince sýcak deðilse (tam olarak 509595 derece) gaga uygun bir þekilde kesilip daðlanamaz. Önceden kullanýlan gaga kesme ekipmanlarý makine dahil olmak üzere temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Kesim makinesinin uygun bir þekilde ayarlanmasý ve düzgün çalýþmasý çok önemlidir. Býçaklarýnýn yeteri sýklýkta deðiþtirilmesi gerekir. Kör býçaklar gagayý düzgünce kesmek yerine ezer ve yýrtar. Kaliteli gaga kesim operasyonu dikkate ve ekipman bakýmýna baðlýdýr. Düzgün gaga kesim makinesi bakýmý, kesim prosedürünü izlemek kadar önemlidir. PÝLÝÇLERÝN BESLENMESÝ H&N Nick Chicklerin büyümesi ve uygun yem programlarý ve yemlerle geliþmesi, çeþitli yem bileþenleriyle saðlanýr. Tablo 2de tavsiye edilen beslenme seviyeleri, piliçlerde iyi iskelet ve kas geliþimi 15 için gereklidir. Fazla yaðlanma piliç performansýna zarar verdiði için, piliçlerde olabildiðince az yað bulunmalýdýr. Kafesteki tavuklara, zemindeki tavuklara göre biraz daha farklý bir besleme programý uygulanabilir. Çünkü kafestekiler yerde yetiþtirilenlere göre daha az hareket ettikleri için daha aðýrdýrlar. BÜYÜTME / YETÝÞTÝRME Civciv/Büyüme periyodu sýrasýnda, üç yem (Tablo2deki baþlangýç, büyüme, geliþme) H&N Nick Chick için çok elveriþlidir. Her bir yem, tablo3te de gösterildiði gibi vitaminler ve minerallerle desteklenmelidir. Her yem, rehberde de gösterildiði gibi hedef vücut aðýrlýðýna ulaþýlana dek sürdürülmeli. Ulaþýldýðý noktada bir diðerine geçilmelidir. Tablo 2: Civciv / Büyütme / Geliþtirme / Yumurtlama Öncesi Yemlerinde Tavsiye Edilen Besin Maddeleri 16 Baþlangýç Yemi Büyüme Yemi Canlý aðýrlýðý (kg) Yaklaþýk yaþ 0,12 0 - 2 hf. 0,59 3 - 8 hf. Enerji (kcal/kg) Enerji (MJ) Protein (%) Kalsiyum (%) Fosfor (%) Sodyum (%) Klor (%) Lizin (%) Methionin (%) Met + Sis (%) Arijinin (%) Triptopan (%) Treonin (%) Leucine (%) Isolecine (%) Linolenil asit (%) 2900 12,00 21,00 1,05 0,48 0,18 0,20 1,20 0,48 0,83 1,26 0,23 0,80 1,55 1,00 1,40 Yumurta Geliþtirme Öncesi Yemi Yemi (Ýsteðe Baðlý) 17 haftadan 1,2 9 - 17 hf. %1 üretime kadar 2750 - 2800 2750 - 2800 2750 - 2800 11,40 11,40 11,40 17,50 14,50 18,50 2,00 0,90 1,00 0,45 0,37 0,45 0,16 0,16 0,17 0,18 0,18 0,19 0,85 0,65 1,00 0,36 0,34 0,40 0,68 0,60 0,70 0,92 0,74 1,05 0,20 0,16 0,21 0,60 0,50 0,70 1,05 0,90 1,30 0,77 0,65 0,83 1,00 1,00 1,40 YUMURTLAMA ÖNCESÝ Piliçler yumurtlama öncesi yeminden iyi yararlanýrlar. (tablo2deki) Bu yem, düþük kalsiyum seviyesini, yumurtlama yemlerine yardýmcý olmasý için biraz yükseltir. Eðer kullanýlacaksa, %2 kalsiyum içeren yumurtlama öncesi yem 17 haftalýk yaþta (119uncu günde) kullanýlmalýdýr. Yemlere kalsiyum alýmýnýn saðlanmasý için kalsiyum kaynaðý olarak kireç taþý parçacýklarý kullanýlabilir. Tablo 3: Tamamlanan Yem Formülleri Ýçin Tavsiye Edilen Vitamin ve Mineral Katkýlarý Ýlaveler / kg Yem Vitamin A Vitamin D3 Vitamin E Vitamin K3 Vitamin B1 Vitamin B2 Vitamin B6 Vitamin B12 Pantothenic Asit Nicotonik Asit Folik Asit Biotin Kolin Antioksidan Koksidiostat Manganez Çinko Demir Bakýr Kobalt Iyot Selenyum Baþlangýç ve Geliþtirme Büyütme Yemi Yemi IU IU IU mg mg mg mg mg mg mg mg mg mg mg mg mg mg mg mg mg mg mg 12000 2000 20 - 30 3 1 6 3 15 8 30 1 50 300 100 - 150 yeteri kadar 100 60 25 5 0,1 0,5 0,2 12000 2000 20 - 30 3 1 6 3 15 8 30 1 50 300 100 - 150 yeteri kadar 100 60 25 5 0,1 0,5 0,2 Yumurta Öncesi / Yumurta Yemi 10000 2500 15 - 30 3 1 4 3 15 8 30 0,5 25 400 100 - 150 100 60 25 5 0,1 0,5 0,2 17 Tablo 4: Piliç Yem Tüketimi Hafta Yem Günlük (gr) Tüketilen Yem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Baþlangýç Baþlangýç Baþlangýç Baþlangýç Baþlangýç Baþlangýç Baþlangýç Büyütme Büyütme Büyütme Büyütme Büyütme Geliþtirme Geliþtirme Geliþtirme Geliþtirme Geliþtirme Geliþtirme 10 17 23 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 Arttýrmalý toplam yem Kanatlý (Kg) 0,07 0,19 0,35 0,55 0,77 1,02 1,30 1,61 1,95 2,31 2,70 3,12 3,57 4,05 4,55 5,08 5,64 6,23 YEM TÜKETÝMÝ Tablo 4teki bilgiler tahmin edilen yem tüketimini gösterir. Tabii ki bu deðerler çevre koþullarý sebebiyle birazda olsa yem tüketiminde farklýlýk gösterecektir. YEM KALÝTESÝ 18 Sadece kimyasal ve mikrobiyal kontaminasyonu olmayan taze yem kullanýn. Eðer tesis kendi deðirmenine sahip ise tüm yapýlan yemlerden uygun örnek alýn. Eðer tesis kendi deðirmenine sahip deðilse, her dýþarýdan gelen yemden bir örnek alýnmalýdýr. Bu örnekler birkaç hafta saklanmalý, eðer sürüde laboratuar analizi gerektirecek bir durum oluþmazsa, elden çýkarýlmalýdýr. VÜCUT AÐIRLIÐI Vücut aðýrlýðý, 4ten 18inci haftaya kadar her haftada bir kontrol edilmeli ki eðer sürü gerekli büyümeyi saðlayamýyorsa besleme programý deðiþtirilebilsin. Sürünün % 1i ya da en az 100 tavuk temsil edici örnek olarak kümesin çeþitli yerlerinden alýnýr ve sürü aðýrlýðýný kontrol etmek için bu örnekler tartýlýr. Eðer elde edilen sonuç beklenen ortalamadan çok yüksek ya da çok düþük çýkarsa ölçüm süreci tekrarlanmalýdýr. Elde ettiðiniz örneklerin aðýrlýk sonuçlarý Nick Chick vücut aðýrlýðý rehberiyle (Tablo:5) kýyaslayýnýz. Eðer optimum performansa ulaþýlýrsa, piliçlerin vücut aðýrlýklarý H&N rehberine uyumlu demektir. Nick Chick lerinde 17. haftada ortalama vücut aðýrlýðýnýn 1205 g. olmasý önemlidir. Bir 1256 g. Nick Chick optimum sonuç deðildir. Büyüme ilerleyiþi, tablo5te gösterilen þekli takip etmelidir. ÜNÝFORMÝTE Üniformite deðeri, her aðýrlýk ölçümünden sonra hesaplanmalýdýr. Sürü üniformitesini tanýmlamak için uygun prosedür þu þekilde ilerler: 1- Ortalama vücut aðýrlýðýný hesaplama, 2- Örneklerin vücut aðýrlýklarýnýn yüzde 10unu hesaplama, 3- Üniformite deðerinin üst ve alt sýnýrlarýný belirlemek için elde edilen bu sayýyý ortalama vücut aðýrlýðýna eklenme ve çýkarýlmasý, 4- Bu sýnýrlar arasýnda kalan tavuklarý hesaplama, 5- Bu tavuklarý, tüm tartýlan tavuk sayýsýna bölüp, 100 ile çarpýlmasý. Bu üniformitenin % deðeridir. 19 Örnek: 1- 95 piliç tartýldý toplam aðýrlýk 86260 gram. 86260, 95e bölündü ve ortalama piliç aðýrlýðý 908 gram bulundu. 2- 908 x 10% = 91 3- 908 + 91 = 999(üst deðer) 908-91= 817(alt deðer) 4- 81 pilicin aðýrlýðý 999 ile 817 arasýnda çýktý 5- 81/95 x 100 = 85% üniformite Standart: 17 haftalýk yaþta iken üniformitenin %85 ve daha fazla olmalýdýr. %85ten, olasý daha yüksek deðerler daha fazla istenir. 20 gramýn katlarý þeklinde ölçen tartýlarýn hata paylarý yüksektir. Standartlar yükselmedikçe bu tip skala kullanýmý, yanlýþ ve yüksek üniformite sonuçlarýna sebep olabilir. YEM DEÐÝÞTÝRME Eðer piliçler, yaþlarýna göre istenen aðýrlýkta iseler, tablo2 ve 4 teki gibi özelleþtirilmiþ yemlere geçilir. Eðer sürü yaþýna göre istenilen aðýlýðýn altýndaysa, istenilen aðýrlýða gelene kadar yem deðiþikliði ertelenir. Örneðin, civcivlerin istenilen vücut aðýrlýðýna ulaþmasý için uzun süre baþlangýç yemiyle beslenmesi gibi. Ancak baþlangýç yemi, 11 haftalýk yaþtan sonra verilmemelidir. VÜCUT AÐIRLIÐI KAZANMA 20 Eðer sürü hedef vücut aðýrlýðýna ulaþmýyorsa, yem ve su tüketim oraný yaný sýra yemlik, suluk, zemin alanlarý kontrol edilmeli. Yetersiz kafes veya zemin alaný, yem tüketiminin azalmasýna sebep olabilir. Eðer su kirlenmiþ ya da kötü tada sahipse su tüketimi, yem tüketimi ile beraber düþer. Hastalýklarda vücut aðýrlýðý azalmasýnda önemli bir faktördür. Eðer hastalýktan þüphe edilirse olabildiðince kýsa sürede kesin bir teþhis elde edilmelidir. Gaga kesimini yapacak kiþileri seçerken her zaman tecrübe aranmalý. Çünkü uygun olmayan gaga kesimi, istenilen vücut aðýrlýðýna ulaþmada sorun yaratýr. Mümkünse ýsý, civciv ve piliçlerin rahat edebileceði gibi ayarlanmalý. Genelde 18-24 derece arasý sýcaklýk piliçler için uygundur. Tablo 5: Civciv ve Büyüme Periyodu Süresince Tavsiye Edilen Nick Chick Vücut Aðýrlýðý Yaþ Vücut aðýrlýðý hedefi Hafta Gün (g) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 7 14 21 28 35 42 49 56 63 70 77 84 91 98 105 112 119 126 65 120 175 243 325 400 500 590 665 745 825 900 960 1030 1085 1145 1205 1275 AÞILAMA VE HASTALIKLARDAN KORUNMA Aþý uygulamalarý; belli bölgeye göre, salgýn hastalýklara göre, bilinen patojenlerin virülensine göre çeþitlenir ve o yörenin özel ihtiyaçlarýna göre programlanmak zorundadýrlar. Belli aralýklarla aþý revizyonu yaný sýra hastalýklardan koruyucu yönetim tavsiyeleri almak için tavukçuluk deneyimi olan iyi bir veteriner hekime danýþýlmalýdýr. Yem ile birlikte antibiyotiklerin ve kokosidiostatlarýn kullanýmý, tavuk hastalýklarý üzerine özel eðitim almýþ veteriner hekimin kontrolü altýnda olmalýdýr. 21 Genel Prensipler Aþýlama programlarý için bazý ip uçlarý: 1- Kalýcý sürü kayýtlarý için takip edilen bilgilerin kaydý: Aþý üreticisi, seri numarasý, aþý zamaný, metodu, (eðer olursa) gözlenen reaksiyonlar ve son zamanlarda kullanýlan ilaçlar. 2- Sadece saðlýklý tavuklarýn aþýlanmasý: Eðer sürü saðlýklý deðilse ya da herhangi bir sebeple stres altýnda ise, aþýlama sürü eski durumuna gelene kadar ertelenmeli. 3- Eksik dozda yapýlmýþ aþýlar tavuklarda immun sistem cevabý oluþturmada baþarýsýz olabilirler. Aþýlarýn son kullanma tarihlerinin geçmemiþ olduðundan emin olun. Tüm aþýlarý ve aþý ekipmanlarý uygun bir þekilde temiz ve kuru biryerde saklayýn. 4- Suyla yapýlan aþýlarý için, suya 2.4kg/1000 litre oranýnda ya da aþý eklemeden önce 2.4g/litre oranýnda yaðsýz süt tozu eklemek. Bu, suda bulunan ve aþýdaki virüsü yok edebilecek kloru, aðýr metalleri, asidikliði ya da alkaliliði nötralize etmekte yardýmcý olur. 5- Aþý uygulamasýnda üretici firma talimatlarýnýn izlenmesi gerekir. Çeþitli firmalarýn özel tavsiyelerine raðmen çoðu aþý içme suyu ile ya da sprey yolu ile uygulanabilir. Damlacýk büyüklükleri de göz önünde bulundurulduðunda, aþý içerikleri, farklý aþý birleþimleri ve sürü aþýlamasý konusunda farklý imalatçýlar farklý görüþlere sahipler. Tabii ki kullanýlan ürünlerine dair en iyi bilgi kaynaðý aþý üreticileridir. 6- Baðýþýklýk sisteminin çalýþmasýný engellememek için, aþýlama öncesi 3 gün ve aþýlama sonrasý 1 hafta süre ile antibiyotik ve ilaç kullanýmýndan kaçýnýlmalýdýr. 7- Aþýlý suyun tüm hayvanlarca kullanýlmasý için aþýlamadan birkaç saat öncesinde suyun kesilmesi gereklidir. Günün sýcak saatlerinde su kesme uygulamasýndan kaçýnmak için ideal aþýlama zamaný sabah saatleridir. 8- Aþýnýn tüm tavuklara üniform bir þekilde daðýtýmýndan emin olmak için aþýlamadan önce su kanallarý kontrol edilmeli ve piliçlerin aþýlarý eþit olarak almalarý saðlanmalýdýr. SEROLOJÝK KONTROLLER 22 17-18 haftalýk yaþta tamamlanan aþýlama programý hakkýnda serolojik bilgilerin elde edilmesi, üretimden önce piliç sürüsünün baðýþýklýk geliþimi görmek için iyi bir yöntemdir. Bu tip bir bilgi baðýþýklýk sistemindeki deðiþimlerin, bölgedeki enfeksiyonlara baðlý antikor titresinin düþüþünün gözlenmesi ve belirlenmesinde de kullanýlabilir. Sürü sahibinin, piliçlerin yumurtlama kümesine naklinden önce 25 adet serum örneðini, sürünün üretim öncesi Mycoplasma gallisepticum(Mg) ve Mycoplazma synoviae (Ms) gibi hastalýklardan ari olduðunu öðrenmek için laboratuara göndermesi tavsiye edilir. Serolojik veri birçok hastalýk etkenlerinin antikor titre seviyesiyle ilgili deðerli bilgiler verir. Tavuk laboratuarý ile çalýþmak, aþýlama programýndan daha iyi sonuç almanýzý ve daha dirençli bir sürü elde etmenizi saðlar. AÞILAMA PROGRAMLARI Bireysel çiftlikler için spesifik aþý programýn hazýrlanmasý pek mümkün deðildir. Fakat temel aþý programý (þekil 6) dünya çapýnda birçok çiftliðin ihtiyacý olan çok genel bir yönlendiricidir. Koksidiosis, laryngotrachitis, Mg, coryza ve diðer çeþitli hastalýk etkenleri için ek aþýlara ihtiyaç duyulabilinir. Bu karar; önceki hastalýklar, coðrafik konum, komþu çiftliklerin hastalýklarý ve aþýlamalarý, durum düzenlemeleri ve endemik hastalýklar gibi risk faktörlerini dikkatli bir þekilde inceleyerek verilmelidir. Þekil 6: Örnek Aþýlama Programý Yaþ Aþý Tipi 1. gün Marek Aþýsý 14. - 28. günler (2. - 4. haftalar arasý) 56. - 84. günler (8. - 12. haftalar arasý) 119. - 126. günler (17. - 18. haftalar arasý) Gumbora aþýsý Yalancý veba aþýsý Ý. Bronchitis aþýsý Tavuk çiçeði aþýsý Avian Encepholomyelit aþýsý Ý. Bronchitis aþýsý Yalancý veba aþýsý Ýnaktif aþýlar 23 BÜYÜME DÖNEMÝ KAYITLARI Sürü kayýtlarýnýn iyi tutulmasý, her bir sürü için daimi kondisyon geliþimi ve ilerleyiþi saðlar. Bu yüzden iyi tutulmuþ kayýtlar çok deðerli yönetim kaynaklarýdýr. Ölüm oraný, yem ve su tüketim miktarlarý günlük kayýt edilmeli ve haftalýk özetleri çýkarýlmalýdýr. Her bir sürünün vücut aðýrlýðý ve vücut aðýrlýðý üniformitesi bu kayýtlara dahil olmalýdýr. Tüm sonuçlar grafik haline getirilmelidir. Bu grafikleri kullanma, ölüm oraný gidiþatý ve sürünün büyümesi ile ilgili analizleri geliþtirir. Aþýlamalar, gaga kesimi, tedaviler, ýþýk deðiþimleri, ve diðer önemli olaylarda kayýtlarda bulunmalýdýr. 17 HAFTALIK IÞIKLANDIRMA PROGRAMI Iþýk kontrolü, genel yetiþtiricilikte ve yumurtacý sürü yönetiminde çok önemlidir. Yapay ýþýk ile günlük ýþýk periyodunun tam kontrolü ile yumurta üreticileri yýlýn her zamaný kümese sürü yerleþtirebilir ve üretim için uygun yaþa getirebilirler. Uygun ýþýk yönetimi cinsel olgunluðun kontrolünde, vücut aðýrlýðý ve yumurta aðýrlýðýný kontrol etmekte kullanýlan deðerli bir araçtýr. Nick Chick ler bir çok farklý ýþýklandýrma programlarý altýnda üstün performans gösterir. Üreticinin kafeslere taþýma zamaný erken veya geç yumurtaya sokma, küçük veya büyük yumurta gibi ihtiyaçlarýna en iyi cevabý verir. Fakat en tutarlý sonucun bulunmasý için geliþtirilen program, daimi gün boyu programýdýr. Aþaðýda kullanýlan bazý baþarýlý ýþýklandýrma programlarý vardýr. ÝLK ÝKÝ HAFTA Ýlk iki hafta ýþýklandýrma programý her tür için tüm sürüde aynýdýr. Ýlk bir iki gün, civcivlere ýþýk 24 saat kesintisiz 10 Lux þiddetinde olmalýdýr. Üçüncü günde, ýþýk süresini günde 16 saate indirilmeli ve ýþýk þiddeti 5-7.5 Lux olarak sürdürülmeli. Kapalý Çiftliklerde Civciv ve Yetiþtirme 24 Üçüncü haftanýn baþlangýcýnda (15 günlük yaþta), ýþýk süresi 9-10 saate indirilmelidir. Iþýk þiddeti 5-7.5 Lux olmalýdýr. Bu 17. haftaya kadar sürdürülmeli.(119 günlük yaþa kadar.) 17. haftadan sonra ýþýk süresi 13 saate arttýrýlmalý ve bundan sonra maksimum gün süresine ulaþýlana kadar haftada 1 saat arttýrýlmalý. Iþýk þiddeti tablo 6da gösterildiði gibi olmalýdýr. Tablo 6: Minimum Iþýk Þiddeti Yaþ (Hafta) (Gün) 0-2 1 - 14 2 - 17 15 - 119 17 - Yumurta periyodu sonu 199 - Yumurta periyodu sonu Lüks 10 5 - 7,5 10 Açýk yada Yarý Açýk Çiftliklerde Civciv ve Yetiþtirme 30 derece enlem ve üzeri civciv büyütme: Sürüye özel ýþýk düzeninin ayarlanmasý, çiftlik tipine ve hayvanlarýn hangi ayda yumurtadan çýkacaðýna baðlýdýr. Açýk ya da kapalý sistemlerde ýþýk filtreleri olmalýdýr. 15 günlük yaþtan yumurtaya kadar olan ýþýklandýrma programý yumurtadan çýkýþ zamanýna baðlýdýr. Þubat ile mayýs arasýnda yumurtadan çýkan sürünün yapay ýþýklandýrmaya ihtiyacý vardýr ki yapay verilen ýþýk artý doðal ýþýk bize, 15 günlük yaþtan 21 hazirana kadar olan en uzun doðal güne denk bir ýþýk versin. Bunun için tablo 7 deki güney ve kuzey yarýmkürelerdeki gün uzunluðunu gösteren deðerlerden faydalanabilirsiniz. Ýstenen bu ýþýk süresi 15. gün ile 21 haziran arasý devam ettirilmelidir. 21 haziranda yapay ýþýklandýrma tamamen doðal ýþýklandýrmaya göre düzenlenmelidir ki bu 17 haftalýk yaþa denk gelir. 15 günlük yaþta, 16 mayýs ile 14þubat arasýnda yumurtadan çýkan sürü için yapay gün uzunluðu, 17 haftalýk yaþta normal gün uzunluðuna eþit ayarlanmalýdýr. Doðal gündeki ýþýk süresini gün doðumundan gün batýmýna kadar tanýmlarken, þafak, alaca karanlýk ve gün batýmý içinde bir saat gibi bir süre eklenmelidir. YUMURTLAMA SÜRESÝNCE IÞIK KONTROLÜ Ýyi ýþýk kontrolünde yetiþtirilen piliçlerin, hýzlý üretim geliþimi için keskin bir ýþýk artýrýmýna ihtiyacý vardýr. Sürü 17 haftalýk yaþa geldiðinde ve uygun vücut aðýrlýðýnda iken ýþýklandýrma uzunluðu en az 1 saat arttýrýlmalý. (tablo9) Bu þekilde arttýrýlarak sonuçta 13 saat ya da daha fazla ýþýklandýrma süresi elde edilmelidir. Fiziksel olarak mümkünse akþam ýþýklar ayný zamanda kapatýlmalýdýr. Büyüme döneminde tam olarak gün batýmýndan bir buçuk saat sonra. Böyle bir program yem tüketimini harekete geçirmek için günün en serin saatlerinde ek ýþýk saðlar. 25 Tablo 7: Kuzey ve Güney Yarýmkürede Gündoðumu ve Günbatýmý Arasý Saatler Kuzey 0 10 20 30 40 50 Güney Yarýmküre s. dk. s. dk. s. dk. s. dk. s. dk. s. dk. Yarýmküre 5 Ocak 20 Ocak 5 Þubat 20 Þubat 5 Mart 20 Mart 5 Nisan 20 Nisan 5 Mayýs 20 Mayýs 5 Haziran 20 Haziran 5 Temmuz 20 Temmuz 5 Aðustos 20 Aðustos 5 Eylül 20 Eylül 5 Ekim 20 Ekim 5 Kasým 20 Kasým 5 Aralýk 20 Aralýk 26 12 12 12 12 12 12 12 12 12 22 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 7 7 7 6 6 6 6 6 7 7 7 7 7 7 7 6 6 6 7 7 7 7 7 7 11 11 11 11 11 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 11 11 11 11 11 34 38 44 50 58 7 14 24 31 37 41 42 41 37 32 25 17 8 1 52 44 38 35 33 10 11 11 11 11 12 12 12 12 13 13 13 13 13 12 12 12 12 11 11 11 11 10 10 59 5 19 35 49 6 25 41 56 8 17 20 19 11 59 44 26 10 53 36 20 7 59 55 10 10 10 11 11 12 12 13 13 13 14 14 14 13 13 13 12 12 11 11 10 10 10 10 17 31 52 16 38 6 35 2 26 45 0 5 1 49 29 6 40 13 46 20 55 34 19 13 9 9 10 10 11 12 12 13 14 14 14 12 14 14 14 13 12 12 11 10 10 9 9 9 27 47 19 55 28 7 49 27 2 32 53 1 55 38 9 35 55 16 37 59 21 51 29 20 8 8 9 10 11 12 13 14 14 15 16 16 16 15 15 14 13 12 11 10 9 8 8 8 14 45 32 23 11 9 8 3 54 37 9 22 14 46 2 14 16 22 26 31 36 51 18 5 5 Ocak 20 Ocak 5 Þubat 20 Þubat 5 Mart 20 Mart 5 Nisan 20 Nisan 5 Mayýs 20 Mayýs 5 Haziran 20 Haziran 5 Temmuz 20 Temmuz 5 Aðustos 20 Aðustos 5 Eylül 20 Eylül 5 Ekim 20 Ekim 5 Kasým 20 Kasým 5 Aralýk 20 Aralýk Bazý bölgelerde doðal yüksek çevre ýsýsý sebebiyle, yumurtlama periyodundaki ýþýk süresi sabah 03.00 ile akþam 19.00 arasý olarak ayarlanmalý. Bu tablo yýlýn en sýcak dönemlerinde bile günün en serin zamanýnda sürünün yem tüketmesini saðlar. 0 - 30 Güney ve Kuzey Enlemleri Arasýnda Iþýk Programý: 30 Kuzey - 30 Güney enlemleri arasýnda kalan bölgelerde bütün yýl gece ve gündüz süresi yaklaþýk olarak aynýdýr. Sadece sýcak dönemlerde küçük mevsim deðiþiklikleri olur. Bu olay aydýnlatma programý yapmakta birtakým zorluklara yol açar bu bölgedeki tavukçularýn problemi yüksek verim almak için yeterli aydýnlýk saðlamanýn dýþýnda yem tüketimini teþvik etmek için gecenin en serin saatlerinde aydýnlýk saðlamaktýr. H&N 30 Kuzey ve Güney enlemleri arasýnda tavukçuluk yapanlara daimi ve step down (kademeli artan ve azalan) programlarý beraber uygulamayý önermektedir. Bu program: Sürünün 15. günden itibaren toplam ýþýk süresi 14 saate eþitlenmelidir. Suni ýþýðýn büyük bölümü sabah erken saatlerde verilmelidir. Sürünün 18. haftasýndaki doðal gün uzunluðu 14 saatten az ise sürünün 9. ve 11. haftalar arasýnda kademeli azalan ýþýk programý baþlatýlmalýdýr. Önerilen deðiþiklikler ýþýk programýndaki azalýþ tablosunda özetlenmiþtir. Suni gün uzunluðundaki deðiþim 18. haftadaki doðal gün uzunluðuna baðlýdýr. Amaç 9. haftadaki toplam gün uzunluðunu 14 saat 18. haftadaki doðal gün uzunluðuna indirmektir. Böylece 18. hafatada seksüel olgunluk ertelenmiþ olur. Önerilen deðiþiklikler ýþýk programýndaki azalýþ tablosunda özetlenmiþtir. Tablo 8: Iþýk Programýndaki Azalýþ (0-30 enlem aralýðýnda) 18 Haftalýk yaþta Azalýþ miktarý Baþlangýç yaþý Azalýþtaki deðiþim doðal gün uzunluðu dakika Hafta süresi (gün) 7 7 7 14 - 10 12 10 10 - 30 30 15 15 - 10 11 12 13 14 Tablo 9: Yumurtalama Süresince Iþýklandýrma Yaþ (Hafta) (Gün) Iþýk (Saat) 18 19 20 21 22 23 24 126 133 140 147 154 161 168 13 yada fazla 13 1/2 yada fazla 14 yada fazla 14 1/2 yada fazla 15 yada fazla 15 1/2 yada fazla 16 yada fazla 27 YUMURTLAMA SÜRESÝNCE IÞIK YOÐUNLUÐU Iþýklandýrma programýnda ýþýk yoðunluðu önemli bir faktördür. Uygun kontrol tipleriyle ýþýk yoðunluðu ayarlanýlabilir. Düþük yoðunlukta ýþýk tüketimi, enerji tasarrufu saðlar. Bakýcýnýn kümes içinde parlak ýþýða ihtiyacý olduðunda ýþýklarýn kýsa süre için yoðunluðunun arttýrýlmasýnýn, fazla bir etkisi olmaz. Ayrýca H&N Nick Chick ler 17 haftalýk yaþta ýþýk yoðunluðunun artýrýmýnda iyi anlamda cevap verirler. Yumurtlama çitliðinde en az 10 Lux ýþýk yoðunluðu olmalýdýr. Piliçler yumurtlama çiftliðine taþýndýðýnda buradaki ýþýk yoðunluðu en az civcivhanedeki kadar olmalýdýr. (tablo6) YUMURTLAMA ÇÝFTLÝÐÝNE TAÞIMA HAZIRLIK Birkaç saat öncesinden yem verimi kesilmeli fakat su saðlanmaya devam edilmelidir. Temiz, dezenfekte kasalar ve gerekli ekipmanlar kullanýlmalýdýr. Hayvanlarý taþýyacak kiþiler, sürü saðlýðýný korumak için temiz kýyafetler ve ayakkabýlar giymelidirler. Tüm ekipmanlarýn iyi durumda olduðundan emin olunmalýdýr. YÜKLEME Yükleme yapan personel acele ettirilmemelidir. Kümes havalandýrýlmasý devam ettirilmelidir. Araçlara fazla yükleme yapýlmamalýdýr. Piliçler kanatlarýndan deðil iki bacaðýndan yakalanmalýdýr. TAÞIMA Sürü gereksiz duraklamalar yapýlmadan hýzlýca taþýnmalýdýr. Aracýn taþýma bölümü sýcak havalarda tamamen açýk olmalý, soðuk havalarda ise tamamen kapalý olmamalýdýr. KAFESLERE YERLEÞTÝRME Hayvanlar araçtan çiftliðe, kafeslere taþýnýrken bacaklarýndan tutulmalýdýr. Piliçlerin çiftliðe eþit þeklinde daðýldýðýna emin olun. 28 YUMURTLAMA PROGRAMI PÝLÝÇLERÝN BARINIMI Hepsi içeri - hepsi dýþarý sistemi tavsiye edilir çünkü bu hastalýklarýn döngülerini kýrmaya yardýmcý olur. Piliçler, 18 haftalýk yaþtan önce tamamen temizlenmiþ ve dezenfekte edilmiþ kümeslere taþýnmalýdýr. EKÝPMAN 18 haftalýk yaþtaki ve yumurtlama dönemi boyunca her piliç için en az 350 santimetre kare kafes zemini saðlanmalýdýr. Bu maksimum performansla ekonomik açýdan tasarruf arasýnda bir dengedir. Maksimum yumurta üretimi ve yumurta boyutu için yeterli yem ve su alaný gereklidir. Kafeslerde tavuk baþýna en az 10 cm yem alaný olmalýdýr. Kafes baþýna en az bir kap veya nipel suluk, ya da tavuk baþýna 2.5 cm su içme alaný saðlanmalýdýr. ISI KONTROLÜ Yumurtacý tavuklarýn geniþ bir ýsý aralýðýnda iyi performans gösterirler. 21-27 dereceler arasýndaki ýsý deðiþimi yumurta üretimini, yumurta boyutunu ve kabuk kalitesini minimum etkiler. Biraz yüksek kümes ýsýsý ile yemin yumurtaya dönüþümü olumlu etkilenir ve maksimum etkinliðe 21-27 derece arasýnda ulaþýlýr. Isý dahada yükseldiðinde, yem tüketimi azalýr. Bu sýcak iklimdeki çiftliklerde, günlük uygun besin miktarýnýn alýmý için yem besin deðerleri açýsýndan biraz zenginleþtirilmelidir. (Yumurtlama döneminde beslemeye bakýnýz) Ýyi yalýtýmlý çiftliklerde, soðuk havalarda bile uygun sýcaklýk, tavuklarýn ürettiði vücut sýcaklýðý ile korunabilir. Uygun havalandýrma sistemi nemi uzaklaþtýrarak sýcaklýðý koruyabilir. Kümesteki hayvanlara uygun bir hava saðlamak için hava giriþ ve çýkýþ oranlarý önemlidir. SU KALÝTESÝ Taze ve temiz sistemler ile taþýnabilen su, hayvanlar tarafýndan daima kolay ulaþýlabilir olmalý. Yeterli tüketim saðlanmalýdýr. 29 YUMURTLAMA DÖNEMÝNDE BESLEME H&N Nick Chick farklý besleme programlarýyla kendi genetik performansýna ulaþabilir. Yinede, yumurtlama yeminde göz önüne alýnmasý gereken bazý önlemler olduðu akýlda bulundurulmalýdýr. Tüm ýrklar tüketim oranlarý göz önüne alýnmaksýzýn minimum günlük besin deðeri miktarýna ihtiyaç duyarlar, fakat onlarýn asýl ihtiyacý, enerji gereksinimlerine dayanýr. Enerji ihtiyacý, vücut aðýrlýðý, üretim oraný, yumurta boyutu, ortam ýsýsý, hava akýmý ve tüylenme gibi deðerlere göre deðiþiklik gösterir. ÜRETÝMÝN ARTTIÐI PERÝYOTTA VE PÝK DÜZEY PERÝYODU BOYUNCA BESLEME Eðer yumurtlama öncesi yemi uygulandý ise %1 üretimde iken pik periyodu yemi uygulanmaya baþlanmalý. Eðer yumurtlama öncesi yem kullanýlmadýysa 18 haftalýk yaþta pik periyodu yemi uygulanabilir. Pik periyodu yemi, ýrklarýn %100 üretim performansý için hazýrlanan özel bir yemdir. (tablo10) Tavsiye edilen vitamin ve iz mineral seviyeleri tablo 3te verilmiþtir. Sýcak iklimdeki sürüler, normal miktarda yemi tüketemeyebilirler. Böyle sürülerin yemlerinde, gerekli besin deðeri seviyeleri yükseltilmeli, yani yem tüketim oranýyla dengelenmelidir. PÝK PERÝYODU SONRASINDA BESLEME Yumurtacý ýrklar için yem formülü, maksimum üretim ve yumurta aðýrlýðýnýn alýnmasýnda uygun besin miktarý alýmý için yem tüketim miktarý ve yumurtlama oraný göz önüne alýnarak hazýrlanmalý. Tablo 10dan 14e kadarki verileri gözden geçirin. Pik periyodundan sonra ki (yaklaþýk 36 haftalýk yaþta) her %5 lik üretim seviyesi düþüþünden sonra yem birkaç haftalýðýna deðiþtirilir . 30 Tablo 10: Yumurta Üretimi %90 ve Üzerindeki Sürülerde Tüketilen Yeme Göre Alýnmasý Gereken Besin Deðerleri Gr/Kanatlý/Gün: Enerji (kcal/kg) Enerji (MJ) Protein (%) Kalsiyum (%) Sin. Fosfor (%) Sodyum (%) Klor (%) Lizin (%) Sin . Lizin (%) Methionin (%) Met + Sis (%) Sin . Met + Sis (%) Arijinin (%) Triptopan (%) Threonin (%) Isoleucine (%) Linolenil asit (%) 100 3000 12,40 18,80 4,10 0,42 0,17 0,19 0,87 0,72 0,44 0,80 0,66 1,04 0,21 0,64 0,52 2,00 105 2800 11,60 17,90 3,90 0,40 0,16 0,18 0,83 0,69 0,42 0,76 0,63 0,99 0,20 0,61 0,50 1,90 110 2750 11,40 17,09 3,73 0,38 0,15 0,17 0,79 0,65 0,40 0,73 0,60 0,95 0,19 0,58 0,47 1,82 115 16,35 3,57 0,37 0,15 0,17 0,76 0,63 0,38 0,70 0,57 0,90 0,18 0,56 0,45 1,74 120 15,67 3,42 0,35 0,14 0,16 0,73 0,60 0,37 0,67 0,55 0,87 0,18 0,53 0,43 1,67 Tablo 11: Yumurta Üretimi %85 Ýle %90 Arasýndaki Sürülerde Tüketilen Yeme Göre Alýnmasý Gereken Besin Deðerleri Gr/Kanatlý/Gün: Enerji (kcal/kg) Enerji (MJ) Protein (%) Kalsiyum (%) Sin. Fosfor (%) Sodyum (%) Klor (%) Lizin (%) Sin . Lizin (%) Methionin (%) Met + Sis (%) Sin . Met + Sis (%) Arijinin (%) Triptopan (%) Threonin (%) Isoleucine (%) Linolenil asit (%) 100 3000 12,40 18,28 4,10 0,41 0,17 0,18 0,85 0,70 0,43 0,78 0,64 1,01 0,20 0,62 0,51 1,94 105 2800 11,60 17,41 3,90 0,39 0,16 0,18 0,81 0,67 0,41 0,74 0,61 0,96 0,19 0,59 0,48 1,85 110 2750 11,40 16,62 3,73 0,37 0,15 0,17 0,77 0,64 0,39 0,71 0,58 0,92 0,19 0,57 0,46 1,77 115 15,89 3,57 0,36 0,14 0,16 0,74 0,61 0,37 0,68 0,56 0,88 0,18 0,54 0,44 1,74 120 15,23 3,42 0,34 0,14 0,15 0,70 0,58 0,36 0,65 0,53 0,84 0,17 0,52 0,42 1,62 * Enerji seviyesi 2600 kcal altýnda ya da 3000 kcal üstünde olursa bir yem uzmanýna danýþýlmalýdýr. 31 Tablo 12: Yumurta Üretimi %80 Ýle %85 Arasýndaki Sürülerde Tüketilen Yeme Göre Alýnmasý Gereken Besin Deðerleri Gr/Kanatlý/Gün: Enerji (kcal/kg) Enerji (MJ) Protein (%) Kalsiyum (%) Sin. Fosfor (%) Sodyum (%) Klor (%) Lizin (%) Sin . Lizin (%) Methionin (%) Met + Sis (%) Sin . Met + Sis (%) Arijinin (%) Triptopan (%) Threonin (%) Isoleucine (%) Linolenil asit (%) 100 3000 12,40 17,76 4,20 0,40 0,16 0,18 0,82 0,68 0,42 0,76 0,62 0,98 0,20 0,60 0,49 1,89 105 2800 11,60 16,91 4,00 0,38 0,15 0,17 0,78 0,65 0,40 0,72 0,59 0,94 0,19 0,58 0,47 1,80 110 2750 11,40 16,14 3,82 0,36 0,15 0,16 0,75 0,62 0,38 0,69 0,57 0,89 0,18 0,55 0,45 1,72 115 15,44 3,65 0,34 0,14 0,16 0,71 0,59 0,36 0,66 0,54 0,85 0,17 0,53 0,43 1,64 120 14,80 3,50 0,33 0,13 0,15 0,68 0,57 0,35 0,63 0,52 0,82 0,17 0,50 0,41 1,57 Tablo 13: Yumurta Üretimi %75 Ýle %80 Arasýndaki Sürülerde Tüketilen Yeme Göre Alýnmasý Gereken Besin Deðerleri Gr/Kanatlý/Gün: Enerji (kcal/kg) Enerji (MJ) Protein (%) Kalsiyum (%) Sin. Fosfor (%) Sodyum (%) Klor (%) Lizin (%) Sin . Lizin (%) Methionin (%) Met + Sis (%) Sin . Met + Sis (%) Arijinin (%) Triptopan (%) Threonin (%) Isoleucine (%) Linolenil asit (%) 32 100 3000 12,40 17,23 4,20 0,38 0,16 0,17 0,80 0,66 0,40 0,73 0,60 0,95 0,19 0,59 0,48 1,83 105 2800 11,60 16,41 4,00 0,37 0,15 0,17 0,76 0,63 0,38 0,70 0,58 0,91 0,18 0,56 0,45 1,75 110 2750 11,40 15,67 3,82 0,35 0,14 0,16 0,72 0,60 0,37 0,67 0,55 0,87 0,17 0,53 0,43 1,67 115 14,99 3,65 0,33 0,14 0,15 0,69 0,57 0,35 0,64 0,53 0,83 0,17 0,51 0,41 1,59 120 14,36 3,50 0,32 0,13 0,15 0,66 0,55 0,34 0,61 0,50 0,79 0,16 0,49 0,40 1,53 * Enerji seviyesi 2600 kcal altýnda ya da 3000 kcal üstünde olursa bir yem uzmanýna danýþýlmalýdýr. Tablo 14: Yumurta Üretimi %70 Ýle %75 Arasýndaki Sürülerde Tüketilen Yeme Göre Alýnmasý Gereken Besin Deðerleri Gr/Kanatlý/Gün: Enerji (kcal/kg) Enerji (MJ) Protein (%) Kalsiyum (%) Sin. Fosfor (%) Sodyum (%) Klor (%) Lizin (%) Sin . Lizin (%) Methionin (%) Met + Sis (%) Sin . Met + Sis (%) Arijinin (%) Triptopan (%) Threonin (%) Isoleucine (%) Linolenil asit (%) 100 3000 12,40 16,71 4,30 0,37 0,15 0,17 0,77 0,64 0,39 0,71 0,59 0,92 0,19 0,57 0,46 1,78 105 2800 11,60 15,92 4,10 0,36 0,14 0,16 0,74 0,61 0,37 0,68 0,56 0,88 0,18 0,54 0,44 1,69 110 2750 11,40 15,19 3,91 0,34 0,14 0,15 0,70 0,58 0,36 0,65 0,53 0,84 0,17 0,52 0,42 1,62 115 14,53 3,74 0,32 0,13 0,15 0,67 0,56 0,34 0,62 0,51 0,80 0,16 0,49 0,40 1,55 120 13,93 3,58 0,31 0,13 0,14 0,64 0,53 0,33 0,59 0,49 0,77 0,16 0,47 0,39 1,48 * Enerji seviyesi 2600 kcal altýnda ya da 3000 kcal üstünde olursa bir yem uzmanýna danýþýlmalýdýr. YEM KALITESÝ Her zaman yüksek kaliteli yem verme sürdürülmeli. Bu temel besin bileþenlerinin uygun örneklenmesini, karýþtýrýlmýþ yemi ve bunlarýn kimyasal analizlerini de kapsar. YUMURTLAMA DÖNEMÝNDE YEM KISITLAMASI Normalde H&N Nick Chick lerde uygun formüle edilmiþ yemle beslendiðinde yaðlanma olmaz. Bu nedenle yumurtlama döneminde yem kýsýtlamasý çok nadiren önerilir. Eðer yem kýsýtlamasý uygulanacak ise, yumurta boyutu, vücut aðýrlýðý ve üretim yüzdesi çok yakýndan takip edilmelidir. Eðer hayvanlarda yaðlanma gözükmüyorsa bu uygulama kullanýlmamalýdýr. Tablo 15: Ýnce ve Kalýn Taneli Kireç Taþý Saðlanmasý Besin Tipi % 90 ve üzeri yumurta % 85-90 arasý yumurta % 80-85 arasý yumurta % 70-80 rarsý yumurta Ýnce taneli kireç taþý Kaba taneli kireç taþý % 35 % 30 % 25 % 15 % 65 % 70 % 75 % 85 33 KALSÝYUM Yumurtacý tavuklarýn, iyi kabuklu yumurta oluþturabilmesi için rasyonlarýnda kalsiyum bulunmalýdýr. Eðer yemlerinde kalsiyum kaynaklarý 2 farklý formda ise, tavuklar kalsiyumdan daha iyi yararlanacaklardýr. Kireç taþý gibi bir formu topraktan bulunabilir. Diðer formu, daha büyük boyutta kireç taþý ya da istiridye kabuðu gibi daha iri partiküllerden oluþmalýdýr. Tavuklar 40 haftalýk yaþtan sonra eskisi gibi kalsiyumdan yararlanamazlar. Ayrýca yaþlý tavuklar gençlere göre daha büyük yumurta üretirler ve böyle büyük yumurtaya saðlam kabuk oluþturmak için daha fazla kalsiyuma ihtiyaç duyarlar. Bu sebeple yaþlý sürü yemlerine daha fazla kalsiyum eklenmelidir. ENERJÝ GEREKSÝNÝMÝ Yetiþkin yumurtacý tavuklar için enerji faktörü, büyüme, devamlýlýk, üretim ve çevresel ýsý gibi faktörlere baðlýdýr. Normal koþullar altýnda tavuklar temel olarak enerji ihtiyaçlarýný karþýlayacak kadar yerler. Günlük enerji tüketimleri Emmans denklemiyle ön görülebilir. Böylece yemdeki besin maddesi miktarý, ihtiyaçlara göre ayarlanýlabilir. EMMANS DENKLEMÝ ME/Tavuk/Gün = ((140 - 2.0 x T) x BW) + (2 x EM) + (5 x BWG) T : Derece (santigrad) BW: vücut aðýrlýðý (kilogram) EM: Yumurta kütlesi (gram) = yumurta aðýrlýðý x üretim oraný BWG: Günde kazandýðý aðýrlýk (gram) 40 hafta yaþýndaki bir sürüde Emmans denkleminin kullanýmýna bir örnek : 34 Derece: 26.67 derece Vücut aðýrlýðý: 1.69 kg/tavuk Üretim oraný: 91.4% Yumurta aðýrlýðý: 60.9 g Günde kazandýðý aðýrlýk: 0.4 g/gün (170 - (2.2 x 26.67)) x 1.69 = 188.1 kcal/gün devamlýlýk için 2 x (91.4% x 60.9 g) = 111.3 kcal/gün yumurta üretimi için 5 x (0.4) = 2.0 kcal/gün vücut aðýrlýðý deðiþimi için Toplam/gün= 301.4 kcal Ek örnekler tablo 16 da gösterilmiþtir. Bu hesaplamayý yapmaktansa sürü için özel deðerleri tablo 16yý kullanarak bulabilirsiniz. Bu hesaplamalar ortam sýcaklýðýnýn aþýrý olduðu durumlarda daha az baþarý saðlar fakat sýcaklýk 21-27 dereceler arasýnda olduðu zaman iyi bir baþarý saðlanabiliyor. Bu farklýlýklara göre, hava akýmý, nem, tüy örtüsü gibi diðer farklýlýklar, günde metabolize edilebilir enerji alýmýný 280-330 kcal/tavuk arasý deðiþtirebilir. Emmans denklemi ekstrem durumlarda kullanýlmamalýdýr. YEMDEKÝ ENERJÝNÝN HESAPLANMASI Her kilogram yemde olmasý gereken metabolik enerji miktarýnýn hesaplanmasý için formül aþaðýda verilmiþtir. Kcal/kg: (tavuk baþýna günlük enerji alýmý/yem tüketimi gr/tavuk/gün) x 1000g/kg Örnek: (301kcal/104g) x 1000g/kg = 2894 kcal/kg Tablo 16: Çeþitli Durumlar Altýnda Tavuk Baþýna Alýnan Enerji Miktarý (Kcal M.E.) Yumurta Üretimi Yumurta Aðýrlýðý 15,5 C Canlý Aðýrlýk 22,2 C Canlý Aðýrlýk 39,4 C Canlý Aðýrlýk % gr 1542 1633 1724 1542 1633 1724 1542 1633 1724 95 90 85 85 80 75 80 75 70 - 56 58 58 60 58 60 62 64 62 64 62 64 66 68 66 68 66 68 320 325 320 325 315 320 320 320 315 320 310 310 320 320 310 315 310 310 335 340 330 335 330 330 330 335 325 330 320 320 330 335 325 330 315 320 345 350 345 350 340 340 345 350 340 340 330 335 340 345 335 340 330 330 300 305 295 300 290 295 295 300 290 295 285 290 295 300 290 290 280 285 310 315 310 310 300 305 310 310 300 305 295 300 305 310 300 300 290 295 320 325 320 325 315 320 320 320 310 315 305 310 315 320 310 315 300 305 275 280 275 275 265 270 270 275 265 270 280 260 270 275 265 270 260 260 285 290 280 285 275 280 280 285 275 280 270 270 280 285 275 280 270 270 295 300 290 295 285 290 290 295 285 290 280 280 290 295 285 290 280 280 35 ULAÞILABÝLÝR FOSFOR Sürü hayatý boyunca gerekli fosfor ihtiyacýnda çok az bir deðiþim olur. Ama gerekli fosfor seviyesinin saðlanmasý önemlidir. (günde yaklaþýk tavuk baþýna yarým gram) Çok fazla ya da çok az fosfor tüketimi kabuk problemlerine sebep olabilir. Üretim dönemi sonunda fosfor alýmýnýn 350 mg gibi düþük olmasý, kabuk kalitesinin geliþtirdiði ile ilgili göz önüne alýnabilir bir araþtýrma var fakat bu riskli bir besleme yöntemidir. Bu sebeple düþük seviye tavsiye edilmez. PÝK PERÝYODU SONRASI VÜCUT AÐIRLIÐI, ÜRETÝM VE YUMURTA AÐIRLIÐI Özellikle yumurtlama erken döneminde vücut aðýrlýðý deðiþmesi, uygun ya da uygun olmayan besin alýnýmýnýn göstergesidir ve yumurtacýlarýn yem programýnýn bir parçasý olarak düþünülmelidir. 18 haftalýk yaþtan yaklaþýk 27 haftalýk yaþa kadar (pik periyodunun ilk haftasý) bahsedilen vücut aðýrlýðý bize anlamlý bir bilgi vermeyebilir. Çünkü hayvanlarda bireysel anlamda cinsel olgunluk derecesi çeþitlidir. 27 haftalýk yaþtan itibaren her 2 haftada bir vücut aðýrlýklarý ölçülmeli, hedef ile karþýlaþtýrýlmalýdýr. (tablo 16) Amaç ise yumurta aðýrlýðýnýn ve vücut aðýrlýðýnýn artýmýnýn devam etmesidir. Eðer vücut aðýrlýðý artýþý yavaþça olmazsa, üretim ve yumurta aðýrlýðý kötü etkilenebilir. 36 haftalýk yaþtan sonra, vücut aðýrlýðý ortalamasý kademeli olarak yükselme ile sabitlenmelidir. Bu þekilde azar azar vücut aðýrlýðý kazanýmý maksimum performans için yeterli besin deðerinin tüketildiði anlamýna gelir. Aðýrlýðýn fazla kazanýmý, fazla miktar besin anlamýna gelir. Eðer sürüde çok fazla vücut aðýrlýðý kazanýmý görülüyorsa rasyondaki besin deðerleri tekrar ayarlanmalýdýr. Eðer ortalama vücut aðýrlýðý azalýrsa bunun sebebi, üretim ve yumurta aðýrlýðý kaybýný önlemek için acilen bulunmalýdýr. YUMURTLAMA DÖNEMÝNDE PERFORMANS 36 Eðer daha önceden bahsedilen yönetim tavsiyeleri izlendiyse, Nick Chick sürüsü tablo 17 deki performans verilerine uygun olmalýdýr. Yinede yem kalitesindeki, su kalitesindeki, kümes þartlarýndaki, hava þartlarýndaki ve çeþitli diðer durumlardaki geniþ çeþitlilik yüzünden beklenen parametrelerde deðiþim olabilir. Tablo 17: Uygun Çevre Þartlarýnda ve Ýyi Yönetilen Sürülerde 80 Haftalýk Yaþtaki H&N Nick Chicklerin Performans Kriterleri Yaþ Hafta Tavuk Birikimli Yaþama Sayýsýna Göre Toplam Yum. Að. Gücü Yum. Verimi Yum. adeti (gr) 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 100,0 99,9 99,8 99,7 99,6 99,5 99,4 99,3 99,2 99,1 99,0 98,8 98,7 98,6 98,5 98,4 98,3 98,2 98,1 98,0 97,9 97,8 97,7 97,6 97,4 97,3 97,2 97,1 97,0 96,9 96,8 8,0 30,0 50,1 68,2 78,3 83,4 89,5 92,6 94,3 95,4 96,0 96,4 96,7 96,8 96,9 96,9 96,8 96,7 96,6 96,5 96,4 96,3 96,2 96,1 95,9 95,7 95,4 95,0 94,7 94,3 93,9 0,6 2,7 6,2 10,9 16,4 22,3 28,5 34,9 41,5 18,1 54,7 61,4 68,1 74,8 81,4 88,1 94,8 101,4 108,1 114,7 121,3 127,9 134,5 141,0 147,6 154,1 160,6 167,0 173,5 179,9 186,2 40,6 44,0 46,3 48,5 50,5 52,2 54,0 55,5 56,5 57,5 58,0 58,5 58,8 59,0 59,3 59,5 59,8 60,0 60,2 60,3 60,5 60,6 60,8 60,9 61,1 61,2 61,4 61,5 61,7 61,8 62,0 Yumurta Canlý Yem Tük. Kütlesi (kg) Aðýrlýk (gr) gr/gün/kanatlý 0,02 0,12 0,28 0,51 0,78 1,09 1,43 1,78 2,15 2,53 2,92 3,31 3,7 4,1 4,49 4,89 5,29 5,69 6,09 6,49 6,89 7,28 7,68 8,08 8,48 8,88 9,28 9,68 10,07 10,47 10,89 1329 1394 1439 1479 1514 1539 1559 1574 1584 1589 1501 1593 1595 1597 1599 1601 1603 1604 1605 1606 1607 1608 1609 1610 1611 1612 1613 1614 1615 1616 1617 88 92 95 97 100 103 105 105 105 105 105 105 105 105 105 105 105 105 105 105 105 105 106 106 106 106 106 107 107 107 107 Yem Dönüþümü 27,09 6,97 4,11 2,94 2,54 2,35 2,18 2,06 1,99 1,93 1,91 1,88 1,87 1,86 1,85 1,85 1,84 1,84 1,84 1,84 1,84 1,84 1,86 1,86 1,86 1,86 1,86 1,87 1,89 1,9 1,9 37 YUMURTLAMA DÖNEMÝNDE KAYITLAR Performans ve kazanç saðlanabilirliðinin arttýrýlmasý için detaylý yumurtlama dönemi kayýtlarý gerekir. Kayýtlarda günlük yumurta üretimi, yumurta aðýrlýðý, yem / su tüketimi ve ölüm oraný deðerleri olmasý gerekir. Bu bilgiler günlük yumurta aðýrlýðý, toplam yumurta aðýrlýðý ve yem yararlanýmý gibi veriler dahil bir çok önemli veriyi hesaplamayý saðlar. Tüm sonuçlar grafiklenmelidir. Grafikleri kullanmak sürü performans deðerinin geliþimini analiz etmeyi kolaylaþtýrýr. Bu þekilde büyüme kayýtlarý gibi, kafes ve/ ya da folluk sayýlarýnýn kayýtlarý da önemlidir. ÖZET Bu kitapçýkta ana hatlarýndan bahsedilen yönetim þekilleri, baþarýlý saha yumurtacý programlarýndan temel almýþtýr. Bunlarýn dikkatlice izlenmesi, H&N Nick Chick lerin maksimum performans kapasitesinin ortaya çýkmasýna yardým eder. Yüksek performans bilgisi, geleneksel kafes sistemi yöntemi temellidir. Farklý yönetim sistemleri veya kötü çevre koþullarý, besleme ya da yönetim durumlarý hatýrý sayýlýr performans sapmalarýna sebep olabilir. 39 Yumurta Verim 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 19 21 23 25 27 31 33 35 37 39 41 43 47 49 51 53 Üretim Haftasý 45 55 57 59 61 63 65 Nick Chick Yumurtlama Performansý 29 67 69 71 73 75 77 79 40 Yumurta Aðýrlýðý 70 60 50 40 30 20 10 0 19 21 23 25 27 29 31 35 37 39 41 43 45 47 49 51 53 55 57 59 61 Nick Chick Yumurta Aðýrlýðý 33 Üretim Haftasý 63 65 67 69 71 73 75 77 79 41 Canlý Aðýrlýk 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1 6 11 16 26 31 41 Üretim Haftasý 36 46 51 Nick Chick Vücut Aðýrlýðý 21 56 61 66 71 76 42 NOT 43 NOT 44 NOT 45 NOT 46 NOT 47 NOT 48 Cumhuriyet Cd. No:12 16900 Yeniþehir / BURSA / TURKEY Tel: +90 (224) 772 12 83 (pbx) Fax: +90 (224) 772 17 81 e-mail: oztavuk@oztavuk.com.tr www.oztavuk.com.tr