Jeotermal Raporu 30.11
Transkript
Jeotermal Raporu 30.11
T.C. KALKINMA BAKANLIĞI 10ncu KALKINMA PLANI (2014-2018) MADENCİLİK POLİTİKALARI ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU ENERJİ HAMMADDELERİ GRUBU JEOTERMAL ÇALIŞMA ALT GRUBU RAPORU Başkan : (F.) Prof. Orhan MERTOĞLU, Türkiye Jeotermal Derneği Genel Başkanı, IGA, International Geothermal Association- İzlanda, Almanya Dünya Bşk. Yrd. (2003-2007), Avrupa Bşk. (2007-2010), IGA Avrupa Yön. Krl. Onur Üyesi (2010-….), Raportör : Nilgün BAŞARIR, Türkiye Jeotermal Derneği Genel Sekreteri, IGA, International Geothermal Association- İzlanda, Almanya Yönetim Kurulu Üyesi Raportör Yrd : Dr. Oktay ÇELMEN, MTA Genel Müdürlüğü Üyeler : Dr. Nilgün DOĞDU, MTA Genel Müdürlüğü Sinan ARSLAN, İzmir Jeotermal A.Ş. Genel Müdürü Dr. Yusuf ULUTÜRK, AFJET A.Ş. Genel Müdürü Mehmet KAYGUSUZ, Sanko Enerji Genel Müdürü 1 JEOTERMAL ENERJİ NEDİR ? Jeotermal kaynak kısaca yer ısısı olup, Jeotermal enerji yeni, yenilenebilir, yerkabuğunun sürdürülebilir, çeşitli derinliklerinde tükenmeyen, ucuz, birikmiş ısının oluşturduğu, kimyasallar güvenilir, çevre dostu, yerli ve yeşil içeren sıcak su, buhar ve gazlardır. bir enerji türüdür. Jeotermal enerji ise jeotermal kaynaklardan doğrudan veya dolaylı her türlü faydalanmayı kapsamaktadır. Yerküredeki Sıcaklık Dağılımı JEOTERMAL KAYNAKLAR İLE: A – ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİ, B – MERKEZİ ISITMA, SOĞUTMA (AIR-CONDITIONING), SERA ISITMASI V.B. C – ENDÜSTRİYEL AMAÇLI KULLANIM, PROSES ISISI TEMİNİ, KURUTMA V.B. D – KİMYASAL MADDE VE MİNERAL ÜRETİMİ, KARBONDİOKSİT, GÜBRE, LİTYUM, AĞIR SU, HİDROJEN V.B. E – KAPLICA AMAÇLI KULLANIM (TERMAL TURİZM) F – DÜŞÜK SICAKLIKLARDA (30 °C) KÜLTÜR BALIKÇILIĞI V.B. G – MİNERALLİ SU OLARAK İÇİLEREK KULLANIMI GERÇEKLEŞTİRİLMEKTEDİR. 2 JEOTERMAL ENERJİ YENİ, YENİLENEBİLİR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR ENERJİ KAYNAĞIDIR. Yağmur, suların kar, deniz yeraltındaki ve Ancak, magmatik gözenekli jeotermal yapılan ve rezervuarlardan sondajlı üretimlerde çatlaklı kayaç kütlelerini besleyerek jeotermal oluşturdukları jeotermal rezervuarlar, atılmaması ve rezervuarı beslemesi yeraltı ve reenjeksiyon koşulları devam bakımından, işlevi tamamlandıktan ettiği sonra tekrar yeraltına gönderilmesi müddetçe yenilenebilir ve akışkanın çevreye sürdürülebilir özelliklerini korurlar. Kısa (reenjeksiyon) süreli Reenjeksiyon birçok ülkede yasalarla atmosferik koşullardan etkilenmezler. zorunludur. zorunlu hale getirilmiştir. Jeotermal sistemdeki rezervuar, üretim ve reenjeksiyon Jeotermal hiçbir enerjinin risk faktörü kullanımda İtalya taşımadığı yılından Larderello beri, sahasında Kaliforniya 1904 Geyser (patlama, yangın, zehirlenme v.b.) sahasından 72 yıldır jeotermal elektrik için son derece güvenilir olduğu üretilmektedir. kanıtlanmıştır. Idaho’da (ABD) ve 1934’den bu yana Kobe ve San 1890’dan beri Boise Francisco depremlerinde meydana Reykjavik-İzlanda’da gelmiş olan zararın %70’i doğalgaz sistemi bulunmaktadır. Ayrıca, Paris’in yangınlarından olmuştur. banliyölerinde 160.000 konut Jeotermal enerji ile ısıtılmaktadır. 3 merkezi ısıtma NİÇİN JEOTERMAL..? - YENİLENEBİLİR, SÜRDÜRÜLEBİLİR, TÜKENMEYEN ENERJİ - ÖZVARLIĞIMIZ, DOĞAL KAYNAK - TEMİZ, ÇEVRE DOSTU (Yanma teknolojisi kullanılmadığı için ve sıfıra yakın emisyon) - ÇOK AMAÇLI ISITMA UYGULAMALARI İÇİN İDEAL (konutta, tarımda, endüstride, sera ısıtmasında v.d.) - METEOROLOJİK KOŞULLARDAN BAĞIMSIZ (Rüzgar, Yağmur, Güneş v.b.’den bağımsız) - HAZIR ENERJİ, ELEKTRİK ÜRETİMİNDE BAZ YÜK SANTRALLERİDİR. - FOSİL VE DİĞER ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARINA GÖRE ÇOK DAHA UCUZ - ARAMA KUYULARI ÜRETİM VE BAZEN REENJEKSİYON KUYULARINA DÖNÜŞTÜRÜLEBİLİR - GÜVENİLİR (Yangın, patlama, zehirleme riski yok) - ELEKTRİK ÜRETİMİNDE YÜK (ÜRETİM) FAKTÖRÜ %95’İN ÜZERİNDE - MİNİMUM ALAN İHTİYACI (Hidro, Güneş vb’nin tersine) - KOLAY VE HIZLI DEVREYE ALMA, İŞLETME VE BAKIM (6 ay–1 yıl), UZUN TESİSAT ÖMRÜ - JEOTERMAL LOKAL BİR ENERJİ OLDUĞU, İTHALİ VE İHRACI VE ULUSLARARASI BİR FİYATI OLMADIĞI İÇİN SAVAŞLARA VE ULUSLARARASI PROBLEMLERE NEDEN OLMAZ. - JEOTERMAL ISITMA EVLERE FUEL-OİL, MAZOT, KÖMÜR, ODUN ATIKLARININ TAŞINMASINI ORTADAN KALDIRACAĞI İÇİN ŞEHİR İÇERİSİNDEKİ TRAFİĞİN YÜKÜNÜ AZALTIR. 4 DÜNYADA JEOTERMAL Dünya’daki yüksek sıcaklıklı Jeotermal kuşaklar Yüksek Sıcaklıklı Jeotermal Kuşaklar Dünyada; Filipinler’de toplam elektrik üretiminin %27’si, Kaliforniya Eyaleti’nde %7’si, Papua Yeni Gine’de 56 MWe kapasiteli jeotermal elektrik üretimi yapılmakta olup, Altın Madenciliği İşletmesinin enerji ihtiyacının %75’i jeotermalden karşılanmaktadır. İzlanda’da toplam ısı enerjisi (şehir ısıtma) ihtiyacının %86’sı jeotermalden karşılanmaktadır. Dünyada jeotermal elektrik üretiminde ilk 5 ülke sıralaması: A.B.D., Filipinler, Endonezya, Meksika, ve İtalya Dünyada jeotermal ısı ve kaplıca uygulamalarındaki ilk 5 ülke sıralaması: A.B.D, Çin, İsveç, TÜRKİYE ve Almanya 2010 yılı itibariyle, dünyadaki jeotermal elektrik üretimi 10715 MW elektrik kurulu güç olup, 87.3 Milyar kWh/yıl üretimdir. Dünya ülkelerinin 2050 yılı hedefi 150.000 MW kurulu güç elektrik üretimidir. Jeotermalin elektrik dışı kullanımı ise 50583 MW termal olup, 6,2 Milyon konut ısıtma eşdeğeridir. Jeotermal ısıtmada Dünyada 2010- 2018 yılı hedefleri; - Türkiye’de 500 Bin konut (2018 Yılı hedefi) - Avrupa’da 3 Milyon konut (2010 Yılı hedefi) - A.B.D.’de ise 7 Milyon konutun (2010 Yılı hedefi) jeotermal enerji ile ısıtılmasıdır. 5 Dünyada Jeotermalin Doğrudan Kullanımındaki Oranlar (Elektrik Dışı) Jeotermal mahal ısıtması % 80,4 , Kaplıca-sağlık amaçlı kullanım % 13,2 , Sera ısıtması % 3,1 , Jeotermal balıkçılık % 1,3 , Endüstriyel kullanım % 1,1 ,Soğutma-kar eritme % 0,7 ,ve Diğer % 0,1’dir. TÜRKİYE’DE JEOTERMAL ... MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRME KAPASİTE JEOTERMAL MERKEZİ ISITMA 89443 KONUT EŞDEĞERİ (ŞEHİR, KONUT) (805 MWt) 2832 DÖNÜM (612 MWt) SERA ISITMASI (MTA uzmanlarınca verilen rakam 516 MWt’dir) KAPLICA TESİSLERİ, TERMAL 42.000 konut eşdeğeri OTELLER VE DEVREMÜLK (380 MWt) TESİSLERİNİN ISITMASI OTELLER, KAPLICAR, 350 KAPLICA DEVREMÜLKLERDE KULLANILAN (870 MWt) (Yılda 16 Milyon Kişi) TERMAL SUYUN ISI ENERJİSİ (MTA uzmanlarınca verilen rakam 630 MWt’dir) JEOTERMAL ISI POMPASI 38 MWt TOPLAM ISI KULLANIMI 2705 MWt (260.000 Konut eşdeğeri) 114 MWe TOPLAM ELEKTRİK ÜRETİMİ (Aydın-Germencik, Denizli-Sarayköy, Aydın Salavatlı, Aydın-Hıdırbeyli, Çanakkale-Tuzla) KARBONDİOKSİT ÜRETİMİ 160 Bin Ton/yıl 6 Merkezi Isıtma Sistemlerinin Mevcut Durumu; İlk Jeoter. Devreye Su Sıc. Alma (oC) 35.000 1983 125-140 Gönen 2500 1987 80 Belediye ağırlıklı Anonim Şirketi Simav 7500 1991 137 Belediye Kırşehir 1800 1994 57 Kızılcahamam 2500 1995 70 Afyon 8.000 1996 95 Kozaklı 3000 1996 90 Belediye ağırlıklı Anonim Şirketi Sandıklı 6000 1998 75 Belediye ağırlıklı Anonim Şirketi Diyadin 570 1999 70 İl Özel İdaresi Ağırlıklı A.Ş. Salihli 7292 2002 94 Belediye Sarayköy 2200 2002 95 Belediye ağırlıklı Anonim Şirketi Edremit 4881 2003 60 Belediye + Özel Sektör A.Ş. Dikili 2500 2010 125 Belediye A.Ş. Bergama 450 2008 65 Belediye Ltd. Şti. Güre 650 2009 65 Belediye Sorgun 1500 2008 80 Belediye Yer Adı Balçova+Narlıdere ilçelerinin ısıtılması Isıtılan Konut Sayısı Yatırımcı İl Özel İdaresi ve Belediye Eşit Ağırlıklı Anonim Şirket İl Özel İdaresi Ağırlıklı Belediye Anonim Şirketi Belediye ağırlıklı Anonim Şirketi İl Özel İdaresi Ağırlıklı Belediye Anonim Şirketi Not: Bunun dışında, toplam 3100 konut eşdeğeri (3 tesis) kurulu kapasiteye sahip ancak şu an için ısıtma yapılamayan ilave sahalar bulunmaktadır. 7 Balçova Jeotermal Merkezi ve Isıtma diğerleri ile Türk Sistemi teknik ve ekonomik açıdan Ekonomisine dünyadaki yedi en başarılı jeotermal yaklaşık 10 Milyar TL olarak hesap uygulama EGEC-European edilmiştir. Ayrıca sektörde yapılan Geothermal Energy Council (Belçika) toplam istihdam ise 40.000 kişidir. tarafından Ayrıca, arasına Nisan 1999 tarihinde jeotermalin Milli mevcut tüm değerlendirmelerinin Ferrara/İtalya’da seçilmiştir. katkısı jeotermal doğal gaz eşdeğeri yılda 2,2 Milyar TL’dir. Türkiye’de şu anda elektrik üretimi, jeotermal merkezi ısıtma, karbondioksit üretimi, termal turizm DÜŞÜK SICAKLIKLI JEOTERMAL ISITMA UYGULAMALARI Kırşehir’de 1994 yılından beri 57°C sıcaklığında jeotermal su ile 1900 konut merkezi olarak ısıtılmaktadır. Düşük sıcaklıklı jeotermal su ile ısıtılan Termal Tesisler; Afyon-Oruçoğlu Termal Resort tesisleri 1992 yılından beri 48°C sıcaklığında jeotermal su ile tabandan ısıtılmaktadır. Ayrıca, Bolu-Karacasu Termal Tesisleri kısmi olarak 44°C ile 2001 yılından beri, Rize-Ayder Kür Merkezi 55°C, Hatay-Kumlu Termal Tesisleri 37°C ve tabandan ısıtma ile, Sivas-Sıcak Çermik Kaplıcaları 46°C ve Samsun-Havza Termal Tesisleri 54°C sıcaklığındaki jeotermal su ile ısıtılmaktadır. Haymana’da 45°C’lik jeotermal su ile tabandan Cami ısıtması yapılmaktadır. Afyon-Oruçoğlu Termal tesisleri tes tes Resort 8 TÜRKİYE’NİN TOPLAM JEOTERMAL MUHTEMEL TEORİK ISI POTANSİYELİ * - 60000 (Altmışbin) MWt = 7,5 Milyon Konut Isıtma Eşdeğeri veya 300 Bin dönüm sera ısıtması = 1 Milyonun üzerinde kaplıca yatak kapasitesi = 60 Milyar m3/yıl doğalgaz eşdeğeri *Dr. Servet Yılmazer, WEC (11. Enerji Kongresi İzmir, 2009), 55000-60000 MWt *Dr. Abdurrahman Satman, GTV (Jeotermal Konferans Karlsruhe, 2010) 52700 MWt) *Türkiye Jeotermal Derneği Çalışması Ekim 2012 (62000 MWt) Ancak, MTA Genel Müdürlüğü tarafından açıklanan 31500 MWt değeri halen resmi değer olup yeni çalışmalarla güncellenmeye devam etmektedir. TÜRKİYE’NİN TOPLAM JEOTERMAL ELEKTRİK POTANSİYELİ (HİDROTERMAL KAYNAKLAR) (0-3 km) - 2000 MWe (16 Milyar kWh/Yıl), destekli hal (15 cent/kWh alım haline göre) TÜRKİYE’NİN 2018 YILI JEOTERMAL ELEKTRİK ÜRETİM HEDEFİ - 750 MWe (6 Milyar kWh/Yıl) (10,5 ABDcent/kWh alım haline göre) Dünyada jeotermal zenginliği ile yedinci Toplam sırada yer alan Türkiye, jeotermal elektrik üretimi, şehir ısıtma, soğutma, ihtiyacının % 5’ine kadar, ısıtmada ısı ihtiyacının %30’una sera ısıtma, termal tesis ısıtma, kaplıca kadar kullanımı, kimyasal maddeler üretimi, karşılayabilecek potansiyele sahiptir. Ancak bunların ağırlık sanayide kullanım vb uygulamalarda ortalaması tam değerlendirilmesi ile sağlanacak alındığında Türkiye enerji (elektrik + ısı enerjisi) ihtiyacının potansiyelimizin (2.000 MWe hidrotermal, 60.000 MWt) potansiyeli ile toplam elektrik enerjisi enerjisi jeotermal hedef yıllık net yurtiçi katma değer %14’ünü 80 Milyar USD civarındadır. karşılamaya taliptir. 9 Türkiye, 1995 yılında, elektrik dışı Haziran uygulamalarda kaynak potansiyelimizin ancak % 12’i (jeotermal ısı ve kaplıca) Dünyada 11nci sırada iken, 2012 itibariyle, jeotermal değerlendirilmektedir. 2010 yılında 4/5.liğe yükselmiştir. Türkiye Jeotermal Derneği’nin yapmış oduğu çalışmaya göre; Türkiye’de Jeotermal Enerji ile Isıtılabilecek Potansiyel Yerleşim Birimleri (Jeotermal saha potansiyeli ve pazara göre teknik ve ekonomik global yaklaşım): İzmir (+Soğutma) Denizli ve Civarı (+Soğutma) Aydın ve Civarı (+Soğutma) Bursa ve Civarı (+Soğutma) Balıkesir ve Civarı Afyonkarahisar ve Civarı Manisa + Turgutlu Kütahya ve Civarı Çanakkale ve Civarı Sakarya – Akyazı – Kuzuluk Salihli (+Soğutma) Bolu ve Civarı Yozgat ve Civarı Nazilli Erzurum Şanlıurfa Kırşehir Dikili – Bergama (İzmir) Alaşehir (Manisa) Aliağa (İzmir) Sivas Bingöl Diğer yerleşim birimleri 240.000 120.000 120.000 75.000 25.000 50.000 40.000 25.000 15.000 30.000 30.000 10.000 25.000 25.000 10.000 20.000 20.000 25.000 15.000 15.000 20.000 20.000 25.000 Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut Konut __________________________________________________________________________________________________ ARA TOPLAM (Konut ısıtması) 1 Milyon Konut __________________________________________________________________________________________________ Termal tesis ve Sera Isıtması 250000 Konut Eşdeğeri* __________________________________________________________________________________________________ GENEL TOPLAM 1.250.000 Konut** Eşdeğeri (10000 MWt) __________________________________________________________________________________________________ DOĞALGAZ /KALORİFER YAKITI EŞDEĞERİ : 2.7 Milyar ABD $ / YIL 10 2014 – 2018 DÖNEMİ TÜRKİYE’NİN JEOTERMAL DEĞERLENDİRME PROJEKSİYONU Kalkınma Bakanlığı 10ncu plan döneminde (2014 – 2018) jeotermal elektrik üretimi, ısıtma (konut, termal tesis vb), sera ısıtma, kurutma, termal turizm, hedeflerine ulaşılması için gerekli olan yatırım tutarı aşağıdaki gibidir. Jeotermal Uygulama Elektrik Üretimi 2018 yılı tahmini hedefleri 750 MWe (6 Milyar kWh) Isıtma (konut, otel, termal 4000 MWt tesis vb) (500.000 konut eşd.) Sera ısıtma Kurutma vb. Termal Turizm Soğutma Balıkçılık + diğer kullanımlar Toplam doğrudan kullanım İlave Yatırım Farkı (USD) (2018’e kadar) 2,0 Milyar USD 1,4 Milyar USD 2040 MWt 300 Milyon USD (6000 dönüm) (kuyular dahil) 500 MWt (500.000 ton/yıl) 1100 MWt 400 kaplıca eşd. 300 MWt (50.000 konut eşd.) 400 MWt 180 Milyon USD 1,2 Milyar USD 300 Milyon USD 150 Milyon USD 8340 MWt 5 Milyar 530 Milyon USD Yukarıdaki tüm jeotermal kullanımların doğalgaz eşdeğeri 6,1 Milyar ABD$/Yıl Jeotermal elektrik üretimi, ısıtma (konut, termal tesis vb), termal turizm (kaplıca), seracılık, kurutma, balıkçılık vb uygulamaların 2018’deki hedeflere ulaşıldığı takdirde yaratacağı ekonomik büyüklük 32 Milyar USD/yıl Yaratacağı Doğrudan ve Dolaylı İstihdam 300.000 kişi (Üçyüzbin) 11 Kalkınma Bakanlığı 10ncu plan döneminde (2014 – 2018) jeotermal elektrik üretimi, ısıtma (konut, termal tesis vb), sera ısıtma, kurutma, termal turizm hedeflerine ulaşılması için gerekli olan yatırım tutarları toplamı 5,53 Milyar USD olmaktadır. Buna karşılık yaratılacak ekonomik büyüklük 32 Milyar USD/yıl’dır. UZUN MESAFELİ JEOTERMAL TAŞIMA VE SICAKLIK KAYBI Jeotermal merkezi ısıtma amaçlı jeotermal su taşıma hattı en uzun 61 Bazı km yerleşim ile İzlanda’da yer almaktadır. Jeotermal kaynaklarımızın birimlerine uzaklığı ve Ayrıca, yine İzlanda’da 2 °C’lik sıcaklık küçük yerleşim birimleri olmaları kaybı nedeniyle 7,5 Milyon konut eşdeğeri ile 27 km’lik jeotermal ısı taşıması yapılmaktadır. Türkiye’de ise ısı potansiyelinin yaklaşık 1 Milyon en uzun taşıma 10 - 18 km ile Afyon ve konutu bugünün teknik ve ekonomik Balıkesir’dedir. Sandıklı’daki jeotermal şartlarına göre ısıtma amaçlı olarak su taşıma hattındaki sıcaklık kaybı 2 değerlendirilebilecektir. °C’dir. Uzun mesafeli jeotermal taşıma Ancak yatırımlarının ekonomisi çok dikkatlice jeotermal sahalara yakın bölgelerde sera ısıtması, endüstriyel incelenmelidir. kullanım, kaplıca amaçlı kullanım, Eskiden Dünyada ve ülkemizde önemli kimyasal madde üretimi, balık çiftlikleri bir sorun olan kabuklaşma (kireçlenme) v.b. ve teknik mümkündür. büyük Isıtma/soğutmadan korozyon sorunlar (çürüme) günümüzde işletmelerde çözülmüş gibi nerdeyse olmakla işletmelerde bu tamamen birlikte, sorun kullanımları uygulamak Jeotermal Merkezi arta kalan potansiyelimiz ile de yukarıda adı küçük geçen devam değerlendirmeleri gerçekleştirerek etmektedir. potansiyelimiz tam olarak değerlendirilebilecektir. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Türkiye’de hedeflenen 1 Milyon karşılaştırıldığında üç (3) katı konutun jeotermal ile ısıtılmasının olmaktadır. Bir başka yaklaşımla, 2 eşdeğeri olan 8000 MWt jeotermal tane Mavi Akım Projesine eşdeğer merkezi ıstma kurulu gücü olarak enerjidir. Mavi akımda 16 Milyar karşılaştırıldığında, 1700 MWe’lık bir m3/yıl Nükleer Santralin beş (5) katı , yıllık jeotermal ısı potansiyelimiz 60 Milyar ısı m3/yıl doğalgaz eşdeğeridir. enerjisi ikamesi olarak 12 doğalgaz teminine karşın JEOTERMAL ENERJİ ÇEVRE DOSTUDUR Jeotermal enerji ile yapılan ısıtma, elektrik üretimi vb gibi uygulamalarda, hiçbir atık çevreye ve atmosfere atılmamaktadır. A.B.D. Enerji Bakanlığı’nın verilerine (1998, Jeotermal Enerji Stratejileri ve Hedefleri yayını) göre sera etkisi yaratan Karbondioksit emisyonu : Kömürde; Doğalgazda; 900 - 1300 g/kWh, 500 - 1250 g/kWh, Güneş enerjisinde; 20 - 250 g/kWh, Rüzgar enerjisinde; Jeotermal enerjide 20 20 - 50 g/kWh, 35 g/kWh’ dır. Jeotermal merkezi ısıtma sistemleri ve Jeotermal elektrik üretim santrallerinde fosil yakıt kullanılmadığından, azot emisyonu ve sülfür dioksit emisyonu sıfırdır. Üretilen kWh başına düşen Sera Gazı Emisyonları (Kaynak: U.S. Department of Energy, Office of Geothermal Technologies, Strategic Plan for the Geothermal Energy Program, DOE/GO-10098572) Jeotermal Merkezi Isıtma CO2 Emisyonu Azalımı Ocak Ayı Motorlu Taşıt Eksoz Gazı Eşdeğeri Mevcut 260 Bin Konut Eşd. 2.5 Milyon Ton/Yıl 1,5 Milyon adet Motorlu Taşıt Bugünün şartlarında 8 Milyon Ton/Yıl uygulanabilir 1 Milyon Konut Eşd. Toplam Isı Potansiyeli 72 Milyon Ton/Yıl 7,5 Milyon Konut Eşd. 5 Milyon adet Motorlu Taşıt Konut Eşd. : Konut Eşdeğeri 13 45 Milyon adet Taşıt Motorlu JEOTERMAL ENERJİ UCUZDUR. JEOTERMAL ENERJİ ÖZVARLIĞIMIZDIR. DIŞA BAĞIMLILIĞI YOKTUR. DÖVİZ TASARRUFU SAĞLAMAKTADIR. ENTEGRE KULLANIM İMKANI VARDIR. JEOTERMAL ENERJİNİN SATIŞ FİYATININ BELİRLENMESİNDE ULUSLARARASI PİYASALARA BAĞLILIĞI YOKTUR. Türkiye’de jeotermal enerji ile ısıtılan bazı yerleşim bölgeleri ve halkın ödediği aylık jeotermal ısınma ve sıcak su ücretleri aşağıdaki gibidir (jeotermal ısıtma ücretleri Ekim – Kasım aylarında TL olarak belirlenmekte olup, tüm yıl boyunca sabit kalmaktadır [100 m2 konut başına, KDV DAHİL]): GÖNEN :90 TL (2011/12 Kış Sezonu) SİMAV :78,5 TL (2011/12 Kış Sezonu) KIRŞEHİR :74 TL (2011/12 Kış Sezonu) K.HAMAM :100 TL (2011/12 Kış Sezonu) BALÇOVA/İZMİR: :81,5 TL (2011/12 Kış Sezonu) SANDIKLI :112 TL (2011/12 Kış Sezonu) KOZAKLI :125 TL (2011/12 Kış Sezonu) AFYON :112 TL (2011/12 Kış Sezonu) NARLIDERE/İZMİR :81,5 TL (2011/12 Kış Sezonu) EDREMİT :74 TL (2011/12 Kış Sezonu) SARAYKÖY :108 TL (2011/12 Kış Sezonu) ISI BAZLI (kcal - kWh) ISI SATIŞ BEDELLERİ (KDV DAHİL): Afyon: 6,14 TL / 1000 kcal İzmir-Balçova: 6,88 TL / 1 kW h 14 Jeotermal ile Bazı Fosil Yakıtların Isı Satış Bedellerinin Karşılaştırılması 25 *cent/kWh 17 cent/kWh 1,0-2,0 cent/kWh 4,0-5,0 cent/kWh (ısı) Jeotermal Doğalgaz Kalorif er Yakıtı Motorin (kat kalorif erinde) *ABD Cent Özellikle saklı maliyeti yüksek olan Ucuz jeotermal ısıtma ve soğutma konvansiyonel sayesinde elektrik tasarrufu yapılıp enerji türleri ile ucuza ikame sağlanacaktır. karşılaştırıldığında en düşük maliyet seçeneğini sunar. Sektördeki Gelişme Eğilimleri Ve Jeotermal enerji kullanımı sayesinde Muhtemel Yansımalar: Bunun için ana yerli enerji üretimi artmakta ve enerji unsur jeotermal kanunu bunu takiben ihtiyacı kapatılabilmektedir. yenilenebilir enerjinin teşviği kanunu ve Türkiye’de, sayesinde elektrik jeotermal doğrudan enerjisi ve ısıtma ve dolaylı ısı enerjisi bu iki kanun çerçevesinde MTA’nın jeotermal aramaları kendi bütçesiyle yani kamu bütçesiyle yapıp sahalarda tasarrufu sağlanmaktadır. arama yapıp (jeoloji, jeofizik, jeokimya, Özellikle büyük enerji tüketimi ve az sayıda santral Anadolu’da bulunan jeotermal sondaj, test) bunun neticesinde sahayı Batı otuz yıllık süre için bünyesinde bir veya ısıtma yapılarak, ısıtma için elektriğe olan iki kuyu ile sahanın arama veya işletme talep azalacaktır. ruhsatını özel sektöre devir satışı ile ilgili geliştirdiği model ile 2005 yılında 15 dışa bağlı olan kısmının yani dövizle Türkiye’de 15 MWe olan elektrik kurulu alınan kısmının geri ödemesi yaptığı gücü şu anda 114 Mwe’e çıkmıştır. ithal doğalgaz ikamesine göre 3-4 yıl Bugün itibari ile EPDK’nın lisansladığı arasında olmaktadır. jeotermal elektrik santralı kurulu gücü 530 MW’a bazı ilaveler ve Onun için jeotermal yerli ve milli bir yeni enerji kaynağıdır, yenilenebilir olduğu gelişmeleri de göz önüne aldığımız muhakkak ki doğrudur. zaman bu rakam 2012 sonunda 600 MW’lar civarına gelecektir. Geleceğe dönük beklentiler, güçlü ve Bu çok önemli bir strateji uygulaması, metot zayıf taraflar, fırsatlar ve tehditler; uygulaması ve başarı uygulamasıdır. Geleceğe Dünya bunu örnek almıştır. içerisinde bulunmaktadır. Jeotermal elektrik tümünü kullanabilmemiz, yöntemin teşvik devam verilmesine için gerek ve yerli bir enerji kaynağı olması, ilave 2) toplumsal vardır. 25+5 € cent/kWh, Fransada 20 € iken Türkiyede 10,5 kabulünün ve sosyal desteğinin olması, Bugün Almanyada jeotermal elektrik cent/kWh raporun 1) yeni, yenilenebilir, sürdürülebilir, milli aynı ettirilerek beklentiler Güçlü yanları; potansiyelimizin değerlendirebilmemiz dönük 3) elektrik üretim faktörünün % 95-99’lar $ boyutunda olması, cent/kWh düşük kalmaktadır. 4) jeotermal elektriğin sadece elektrik Türkiyenin bunu en az % 50 arttırması değil buna entegre ısıtma, sera, gerekmektedir. soğutma, Çünkü jeotermal kaplıca, termal turizm, elektrik üretim santrallarındaki dışa kimyasal madde vb. leri gibi yan bağımlılık az fakat yük faktörü, üretim kullanımlarının olması, faktörü % 95-99’lar civarındadır. 5) artık kurulan bir kabulünün yüksek düzeye ulaşmış olması, Yaptığımız hesaplamalar neticesinde Türkiyede sosyal jeotermal 6) Toplam 536 MWe jeotermal elektrik elektrik üretim santralı yatırımının kurulu gücüne sahip olan Japonya’da 16 11 Mart 2011 tarihinde meydana Japonya devleti jeotermalin elektrik gelmiş tüketimine olan 9 büyüklüğündeki depremin ardından Sendai Şehri ve yaklaşık civarında (Kuzey Jeotermal 200 MWe bölge) olan elektrik Dolayısıyla gücü üretim ve ikame meydana anlamı MWe Japonya’nın alternatif yenilenebilir Sumikawa civarına nükleere olarak seçtiği enerjilerden önemlisinin jeotermal elektrik santralleri) sadece depremin bunun 28000 ulaşacaktır. Mori, Yanaizu, Hachijojima, Onikobe, Onuma 10’a Japonya’nın jeotermal elektrik kurulu santrallerinin (Matsukawa, Kakkonda, Uenotai, % çıkarmaya karar vermiş durumdadır. çevresinde yer alan ve toplam üretim kapasitesi katkısını jeotermal en olduğu anlaşılmaktadır. gelmesinden sonra otomatik olarak kapandığını, Zayıf yanları; ancak sonrasında depremden önceki kapasitede çalışmaya ve 1) jeotermal kanundaki bazı aksaklıklar, elektrik üretmeye devam ettiği öğrenilmiştir. 2) Avrupa Birliği ülkelerinin uygulamış olduğu teşviklerin jeotermal elektrik Bu durum bu büyüklükte bir depremin ardından üretim bile jeotermal santrallerinin ve üretiminde az, jeotermal ısıtmada ise elektrik de hiç uygulanmaması, bu çerçevede jeotermal uygulamaların 3) Doğalgazın Türkiyenin birçok yerine ne kadar güvenilir ve sürdürülebilir getirilmiş olması ve devletin bunu olduğunu göstermiştir. reel fiyatların altından satmış olması Ayrıca, Japonya Geosources yetkilisi Institute and ve yani halka ısıtma için daha ucuza for satmış olması nedeni ile jeotermal Environment aynı merkezi ısıtmanın önünde bir engel zamanda olarak görülmektedir. International Geothermal Association (IGA) Yönetim Kurulu Üyesi Dr. Reel Kasumi taktirde jeotermal tarihinde Yasukawa’nın BBC 07.07.2011 News’e verdiği doğalgaz yatırımları çok fiyatları olduğu merkezi cazip ısıtma olacaktır. beyanata göre şu anda Japonya’nın Dolayısıyla jeotermal merkezi ısıtma elektrik tüketiminde jeotermalin payı yatırımlarına da elektrikte olduğu gibi % 0,3’tür. teşvik uygulanması şarttır. Bunun için 17 Almanya, İtalya teşvik bulunmaktadır. Türkiye Petrollerinin uygulamaktadır. Almanya yatırımın bu bir açması lazımdır. kısmını hediye etmektedir (500.000 Euro gibi). İtalya üretilen 3) Sorunlar her bir kW ısı için 1 € cent prim jeotermal sektörüne bünyesinde yukarıda anlatıldığı gibi jeotermal elektriğe az ödemektedir. 4) Jeotermal bilgileri teşvik aramalarda büyük risk uygulanmakta, ısıtmaya ise jeotermal hiç teşvik taşıyan derin kuyuların delinmesi, uygulanmamaktadır. Jeotermal sera yapılması sırasında ortaya çıkacak yatırımlarına jeolojik riske (mining risk) karşılık uyguladığı Dünya Bankası GeoFund tarafından desteği gibi bazı teşvikler vardır. planlanan risk sigortası sistemi pek Bunun başarılı olmamıştır. Bunun yerine buna sigorta şirketlerinin geliştireceği bir merkezi sigorta vardır. şarttır. Bu desteği uygulayacak olan Almanya’da büyük bir sigorta şirketi kuruluşta Enerji ve Tabii Kaynaklar bu konuda çalışmaktadır. Türkiye’de Bakanlığı olmalıdır. sistemine ihtiyaç de devletin kuyu risk sigortası ile ilgili olarak ilgili yönlendirmesinde 4) 5686 kuruluşları ve çok bakanlığının TL. faydası benzer numaralı şu yatırım görülmüştür, desteğin ısıtmalara jeotermal bulunmasında yarar görünmektedir. jeotermal uygulanması kanun gereğince anda uyguladığı sahaların jeolojik aranması, jeofizik, sondaj, test gibi Sorunlar; jeotermal saha ile ilgili jeolojik risk, 1) Türkiye’de jeotermal mining riskin halen olduğu gibi MTA, sahalarda yani yapılan aramalar, açılan kuyulardan 5) Özel 2) Türkiye Petrollerinin petrol amaçlı formasyonlarla ilgili bilgiler uygulanmasında sektörün doğalgazda açtığı derin kuyularda sıcaklıklar, su yönelik alınması yarar derinleştirilerek devam edilmelidir. sisteminin kurulmasında yarar vardır. jeotermale tarafından vardır. Bu uygulamaya daha da sistemi mevcut değildir. Bu bilgi ve devlet sisteminin elde edilen bilgileri içeren bir bilgi değerleri 600.000 MTA’nın tavsiyelerde Tarım olduğu Belediyelerle gibi ortaklık kurarak %90 Özel sektör + %10 Belediye 18 gibi jeotermal merkezi ısıtma sistemleri kurması ile ilgili tasarrufu yapılır, çevreci bir yatırım hukuki olur, halk ucuza ısınır. altyapısı ve yasal düzenlemeler yapılmalı ve teşvik 6) Bugün edilmelidir. Türkiye’de ki ısıtma uygulamalarında jeotermal merkezi Jeotermalin de teşvik yenilenebilir enerji edildiği yasasının ısıtma maliyeti doğalgaza göre % 60- 7. 70 oranında daha ucuzdur. Yani maddesinde Valilik ve Belediyeler halkın yararınadır, tasarruf edilecek jeotermal doğalgaz ise elektrik üretiminde ve merkezi ısıtma sistemi kurulmasını esas alır, öncelik verir sanayide anlamındaki ifadeye karşın Valilik ve jeotermal ısı potansiyelimiz 60.000 Belediyelerin MWt civarında yani 7,5 milyon evi jeotermal sahaları bulunmamaktadır. potansiyelimizin büyük kısmı ısıtma yapılmasına verilen görevin bir bacağının eksik anlamına gelir. bir jeotermal sahaya ısı sahip olmuş Valilik mesafeden kasıt 20 kazanır, yapmış yaklaşık seraya potansiyelimiz 300.000 km. olduğu 3000 sahip dönüm olmuştur. yalnız dönümlere sera için yetecek büyüklüktedir. Dolayısıyla, üretilecek ürünün pazarı mümkün ise jeotermal taktirde jeotermal merkezi ısıtma hız sera pazar engeli bulunmaktadır. Bizim ısı ve olabilir. Böyle bir uygulama yapıldığı yatırımları bir Bunun önünde teknik engel değil, Belediyelere bir öncelik verilmelidir. Yakın ve jeotermal jeotermal sahalarda ısıtmaya yönelik jeotermal ruhsatlarında bunun teşvik sayesinde bugün dünya lideri merkezi ısıtma için şehirlere yakın saha elektrik jeotermal uygulamalarında jeotermal bulunan potansiyelimiz 7) Türkiye Dolayısıyla yeni jeotermal yasasında mesafede MW göstergesidir. ısıtılacak mahale sahip olunacaktır. değişiklikle 2000 uygun potansiyelimize karşın 60.000 MW olunacak, bir de şehire, pazara yani yapılacak daha sıcaklıktadır. Çünkü jeotermal merkezi ısıtma uygulamak için çünkü ısıtacak bir büyüklüktedir. Jeotermal Bu kanunla Valilik ve Belediyelere kalması kullanılmalıdır sera doğalgaz kurmak için jeotermal ısı potansiyelimizle ilgili bir engel yoktur. 19 8) Termal turizm, kaplıca tesislerine yapılarak, stimülasyon yapılarak jeotermal su satışında devlet hakkı oralara su enjeksiyon edip ordaki olarak cironun %1’i alınmaktadır. Bu ısı büyük elektriğe dönüştürme kaplıcaların bulunduğu yerler için Fransa, Almanya, fahiş rakamlara ve mantıksız duruma Avustralya, sebebiyet vermektedir. Bunun yerine deneme aşamasındadır. o teşvikli (30 eurocent/kwh) kısmi otellerin tesislerin yanında kullandığı küçük jeotermal enerjisini alıp ve yukarıda projesi Amerika, Japonya’da Yüksek ticari uygulama başlamıştır. suyun sıcaklığına ve debisine bağlı olarak bir formül geliştirilerek m3 MTA Genel Müdürlüğü ve Türkiye başına ücretlendirme yapılması için Jeotermal kanunda ve yönetmelikte değişiklik Derneği potansiyelimizin yapılması şarttır. için çalışmaktadır. bu hesaplanması Bu çalışma yerleşim birkaç ay alacaktır ancak burdaki yerlerinde ve/veya kentsel dönüşüm potansiyelimizin hidrotermal yani çerçevesinde teknik ve ekonomik sulu mesafede jeotermal kaynak var ise koyduğumuz 2000 MWe’ın çok çok ısıtma-soğutma uygulamasının üstünde olacağı aşikardır. Bu yeni yapılmasını göz önüne almalı ve teknolojiyi uygulamak için devletin tercih etmelidir. özel 9) TOKİ 10) 1974 yeni kuracağı yılında ABD’de Engineered System, sonradan jeolojik Enhanced alması olup, özel sektör ile bilimsel olarak kayaların ortak çalışmalar yapılacaktır. gelişmediği Türkiyede 2013 yılı için zamanında sondaj yoluyla oralarda kimyasal hidrotermal riski kaya çalışmaları devam etmekte yerlerde o derinlikteki kayalara ve teşvik hazırlanan projelerle kızgın kuru sıcak kuyu kayaların veya kısmen permeabilitenin özel MTA Genel Müdürlüğü tarafından tanımlanan 3-5 km. derinlikteki içeren, için hedef gerekmektedir. Geothermal Geothermal System (EGS) olarak akışkan sektör yani uygulaması ve mining riski yani başlayan kızgın kuru kaya (HDR), sonradan adı sistemler adı DPT olan kuruluşun 2007-2013 fracturing hedeflerine baktığımız zaman; 20 elektrik üretiminde 550 MW, konut Türkiye’nin ısıtmasında 500.000 ev ve 4000 baktığımız zaman; MWt, termal turizmde 400 adet 2018 yılı hedeflerine Jeotermal elektrikte 750 MW; kaplıca eşdeğeri ve 1100 MWt, seracılıkta 5000 dönüm ve 1700 Jeotermal MWt, konut eşdeğeri 4000 MWt, sera ısıtmasında eşdeğeri ve 300 MWt, kurutmada 6000 dönüm (2040 MWt), kurutmada 500.000 500.000 soğutmada ton/yıl 50.000 ve 500 MWt, ısıtmada ton/yıl (500 500.000 MWt), konut termal balıkçılık ve diğer kullanımlar için turizmde 400 kaplıca eşdeğeri (1100 400 MWt), MWt olmak üzere toplam soğutmada 50.000 konut doğrudan kullanım 8000 MWt’lik bir eşdeğeri (300 MWt), Balıkçılık ve diğer hedef koyulmuştu. kullanımlar (400 MWt) gibi hedeflerimiz bulunmaktadır. Bu hedeflerin içerisinde CO2 üretimi için 200.000 ton/yıl hedefimiz ve doğrudan jeotermal kullanımı 2018 yılı tahmini ve istihdam hedefi 8340 MWt olmaktadır. içinde 250.000 kişi direk indirek istihdam Toplam sera Jeotermal elektrik üretimi, ısıtma (konut, ürünlerindeki 250 milyon $’lık ihracat termal tesis vb), termal turizm (kaplıca), projeksiyonu seracılık, hedeflerimiz belirlenmişti. uygulamaların ısıtma, soğutma hedeflerimize Jeotermal 15 2018’deki vb hedeflere ve dolaylı İstihdam 300.000 kişidir. dışındaki yaklaşılmıştır. elektrikteki balıkçılık ulaşıldığı takdirde yaratacağı doğrudan Bugün memnuniyetle söylüyoruz ki şehir kurutma, Jeotermal elektrik üretimi ve jeotermal MW’lık ısı kullanımı 2018 yılı hedeflerine kapasiteden bugün 500 MW’ları yedi ulaşılması için gerekli olan ilave yatırım yılda öngörüp buraya yaklaşmak farlı hayal bile edilemiyordu. Türkiye bunu olmaktadır. başarmıştır. Bu büyümedir. Bundan konuda başta çok 5 Milyar 530 Bunun Milyon USD karşılığında büyük bir yaratılacak ekonomik büyüklük 32 Milyar dolayı bu USD/yıl’dır. devletimiz, hükümetimiz, MTA ve türk özel sektörü olmak üzere emeği geçen herkesi kutlamak gerekir. 21 ENTEGRE DEĞERLENDİRMELER: JEOTERMAL SERACILIK Dünyada 12 Bin dönüm, Türkiye’de ise - yaklaşık 3.000 dönüm jeotermal sera karbondioksitin verilmesi verimi %40 vardır. Şanlıurfa’daki 424 dönümlük artırmaktadır (fotosenteze destek jeotermal seradan Avrupa’ya ihracat CO2 gübrelemesi). yapılmaktadır. - ısıtmasında dünya Sera içi sıcaklık döllenme için gereken sıcaklığın üstünde olmakta bu 2010 yılı itibariyle Türkiye jeotermal sera Sera atmosferine jeotermal da verimi artırmaktadır. Bu sayede lideri gerekli havalandırma yapılabilmekte ve olmuştur. sera içi rutubet yükselmemekte ve Türkiye’de başlıca jeotermal seracılık bundan kaynaklanabilecek hastalıklar yapılan yerler: oluşmamaktadır. Bu, Avrupa Birliği’nin Izmir-Dikili : 880.000 m2 ve Uluslararası Gıda/Sağlık örgütlerinin Manisa-Salihli,Urganli : 250.000 m2 istediği bir koşuldur. Kutahya-Simav : 310.000 m2 Denizli-Kizildere : 152.740 m2 Sanliurfa-Karaali : 424.000 m2 Diğerleri : 885.000 m2 Seraların jeotermal ile - İdeal iç sıcaklık nedeniyle hormonsuz üretim mümkün olmaktadır. - Seraların teknik, ekonomik, ticari işletmesi için büyüklüğünün en az ısıtılmasının 25.000 m2 olması, ısıtma hesaplarına getirdiği çok önemli avantajlar vardır. esas olan dış dizayn sıcaklığının - Bunlar; 15ºC’den daha soğuk olmaması ve kış ayları dış hava ortalama sıcaklığının + 5ºC’den daha düşük olmaması gibi bir tavsiye değerimiz bulunmaktadır. Mevcut yaklaşık 3.000 dönüm’lük sera ısıtmasının 10 yılın sonunda 15.000 - Jeotermal ısıtma, verimi %50-60 dönüm hedeflenmektedir. artırmaktadır. 22 olması JEOTERMAL AKIŞKANLARDAN MİNERAL ÜRETİMİ Jeotermal akışkandan ticari değeri olan 415 litre/saniye toplam debiye ve 250 minerallerin °C üretilmesi mümkündür üretim (CO2, KCl, LiCl, Silica, Zinc, Lithium, jeotermal Magnesium, içerisindeki Tungsten, Manganese, Cesium, Potassium, Lead, Boron, Rabidium, Copper, Silver, (CO2) ve kurubuz toplam çözünmüş olmaması gerekmektedir) edilebilecek ürünlerin yıllık elde değeri Elektrik için: değerlendirilerek, entegre olarak sıvı karbondioksit (akışkan aşağıya çıkarılmıştır; Sarayköy jeotermal elektrik santralinin karbondioksit akışkandan bir (Edward Wahl, 1977’den uyarlanmıştır) Ülkemizde 1986 yılından beri Denizli- olan sahip maddenin 10 gram/litre’den daha az Barium, Strontium vb). atığı sıcaklığına 2 – 5 Milyon US$/yıl üretimi yapılmaktadır.Ayrıca Aydın-Salavatlı’da Üretilebilecek mineraller için : jeotermal elektrik santralına entegre 5 – 50 Milyon US$/yıl olarak sıvı CO2 elde edilmektedir. Yılda 160.000 ton civarında üretim Isı enerjisi için: yapan 16 – 34 Milyon US$/yıl fabrika, Türkiye’nin sıvı karbondioksit ihtiyacının (soft drinks) %50’sini karşılamaktadır. ABD’de Salton Sea jeotermal alanında Simbol Materials şirketi 2011 yılında Lityum, Manganez, Çinko üretim tesisi kurmuştur. Sarayköy-Denizli jeotermal elektrik santraline entegre sıvı CO2 ve kurubuz üretim fabrikası 23 JEOTERMAL VE HİDROJEN Geleceğin yakıtı olarak bilinen hidrojen hidrojenin üretimi, jeotermal kaynaklar gaz istasyonu Reykjavik- İzlanda’da açılmıştır. aracılığı ile de mümkündür. Doğal ve ucuz kaynak olan elektriğin jeotermalden üretilen hidrojen petrolün reaktörde ve jeotermal akışkanın su yerini alarak şehirdeki hava kirliliğini olarak kullanılması ile hidrojen üretimi önleyecek ve ekonomi sağlayacaktır. Jeotermalden üretilen pilot çalışmaları İzlanda’da başlamıştır. İzlanda, jeotermal zenginliği nedeniyle, Shell Tokyo’da Belediye işbirliği ile bir bu işe başlamak için en ideal yer olarak dolum istasyonu açmış bunu Amerika görülmüştür. Kaliforniya ve Lüksemburg izlemiştir. 24 Nisan 2003’de Özel Sektör (Shell) Belediye işbirliği ile dünyanın ilk 24 JEOTERMAL SU İLE BALIK ÜRETİMİ Düşük sıcaklıklarda (30 °C) kültür Örnek Olarak: Yayın Balığı: 17-24°C balıkçılığı gerçekleştirilmektedir (4-6 ay), Alabalık:12-18°C (4-6 ay), (Karides, Levrek-Sarı levrek, Çupra, Karides:26-30°C (6-9 ay),Yılan Balığı: Tilapia (çupra türü), Yayın, Sazan, Kedi 27-30°C (6 ay), Tilapia (Çupra): 22-30° balığı, İstiridye vb. (6 ay), Pangasius (30°C) Yaz aylarında yapılabilen kara veya Jeotermal suyun jeokimyasının uygun deniz olduğu yerlerde doğrudan jeotermal balıkçılığı, jeotermal ısıtma yapılarak 12 ay yapılma ve daha akışkan yüksek rekoltede ürün elde edilmesini kullanılabilir. Balıkçılık için su kimyası sağlıyor. Jeotermal Balıkçılık sayesinde ile ilgili bazı sınırlar: uygun pH:6-8, Hydrogen Sulfide:0, Ammonia- sıcaklık ortamı ile deniz jeotermal balıkçılık için ürünlerinin büyüme oranlarında %50- Nitrogen:<0,05ppm, %100 artış sağlanmaktadır. ppm, Sertlik:20-400 ppm, Klor :<0,02, Alkanilite:20-400 Karbondioksit:<20 ppm ‘dir. 25 TERMAL TURİZM (TERMALİZM, KAPLICA AMAÇLI KULLANIM) Yapılan arkeolojik çalışmalara göre, termal sular yaklaşık 10 Bin yıldan fazla süredir birçok kaplıca topluluk amaçlı tarafından tedavi için kullanılmaktadır. Balıkesir-Balpaş Termal Turizm Tesisleri Dünyadaki Mevcut duruma bazı örnekler; Japonya’da 1500 adet kaplıcada 100 Termal turizm amaçlı olarak Almanya ve Macaristan’a 12 Milyon milyon kişi, geceleme kapasiteli termal turizm yapılmaktadır. Beppu'da 1000 Rusya’ya 8 Milyon kişi, Fransa’ya litre/saniye jeotermal su termal turizm yaklaşık bir milyon, İsviçre’ye 800 Bin amaçlı kullanılmaktadır. kişi gitmektedir. 126 Milyon nüfuslu Japonya’nın sadece Beppu şehrine 13 Amerika'da Milyon kişi termal turizm amaçlı olarak yaklaşık 10.000 yıldır kullanılan, Kızılderili kültüründen gelen gelmektedir. termal turizm amaçlı 210 adet kaplıca vardır. Bu kaplıcalardan yılda 4,5 Milyon kişi yararlanmaktadır. Türkiye’deki termal turizmin mevcut durumu ve termal suların özellikleri; Baden Baden Kaplıcaları/ALMANYA Güzelleşmek ve daha sağlıklı olmak, Das Leuze Kaplıca ve Rekreasyon stresten uzaklaşmak, bedeni ve zihni Tesislerini (Stuttgart/Almanya) yaz dinlendirmek için kaplıcaların kullanımı aylarında günde 8000 kişi ziyaret tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de etmektedir. Bu rakam, yıllık ortalama artmaktadır. 3000 kişi/gün olmaktadır. 26 Kaynak zenginliği açısından dünyada * Romatizmal hastalıklar ilk 7 ülke arasında yer alan Türkiye’nin * Solunum sistemi hastalıkları termal suları, hem debi ve sıcaklıkları * Cilt hastalıkları hem de çeşitli fiziksel ve kimyasal * Kas iskelet sistemi hastalıkları özellikleri ile * Kalp dolaşım sistemi hastalıkları sulardan daha Avrupa’daki termal üstün * Mide bağırsak hastalıkları nitelikler taşımaktadır. Ülkemizde debileri 2-500 * Böbrek ve idrar yolları hastalıkları lt/sn arasında değişen 1300 dolayında * Kadın doğum hastalıkları termal kaynak bulunmaktadır. * Nörolojik hastalıklar Türkiye'de, 350 adet kaplıcadan yılda 16 Milyon kişi birçok hastalığın tedavisinde, rehabilitasyon ve dinlenme (tatil) amaçlı olarak faydalanmaktadır. Tıpta 'termomineral sular' olarak adlandırılan termal suyun kaplıcada kulllanılabilmesi için o yeraltından çıkan doğal suyun su dünyada ortalama %60 romatizmal derecenin hastalıklar, genel kas ve yorgunluk üzerinde bulunması, litresinde ise en az ağrıları üzerinde etkili olduğu bilinen 1 kaplıca tedavisinin bir diğer önemli olması, sıcaklığının gram mineral gerekmektedir. milyon kişi 25 termal Daha çok Türkiye’de ortalama %80, bulunması Türkiye'de kaplıcalara yılda 10 etkisi de hastanın yaşam kalitesini gitmektedir. yükseltmesi ve yaşantısını aktif Uzmanlar, ister müzmin bir rahatsızlığı sürdürebilmesi olsun, isterse sağlıklı herkesin hastalık sağlamasıdır. Arınma ve temizlenmeyle durumlarında birlikte sağlıklı tedaviyi durumlarda güçlendirmek, güçlenmesi, hastalıklarının dolayısıyla kişilerin sistemini güçlendirmek için yılda bir kez kötüleştirici etkilerini kaplıca kürü almasını önermektedirler. atmaları Kaplıcaların dönemde maksatlı olarak önerildiği hastalıklar: üzerlerinden nedeniyle kaplıca son ‘detox' olarak da tanımlanmaktadır. 27 rehabilitasyon bünyenin bağışıklık tedavi ise için Ayrıca kaplıca tedavisi almak için belirli çamurlardır. bir yaş sınırının olmamasına dikkat kaplıcada şifalı su ve banyo terapisi çeken uzmanlar ileri uygulanabilmektedir. yaştakiler ve Ülkemizde birçok Türkiye’de çocukların da kaplıcalardan rahatlıkla bulunan bazı termal tesislerde, hem kür süre uygulaması belirtmektedirler. alabileceğini Çocuklarda saman hem de tedavi nedeniyle ekonomik faaliyet, deniz, kum, güneş nezlesi, astım gibi üst solunum yolu turizminden yaklaşık rahatsızlıklarında kaplıca kürlerinden büyük olmaktadır. Yani kişi başına yararlanılmakta 2000-2500 ABD Doları gelir kabul iken yaşlılarda yaşlılıkla birlikte ortaya çıkan birçok kronik rahatsızlıkta, iki katı daha etmek mümkündür. örneğin hipertansiyon, kroner kalp hastalığı, Termal Turizm için ülkemize gelen diyabet (şeker hastalığı), kronik akciğer kişiler 3’ncü yaş grubundandır. Bu yaş hastalığı grubu, tedavi ve konaklama için yaptığı gibi durumlarda kaplıca harcamaları sadece kendi sağlığı için kürlerinin olumlu etkileri kanıtlanmıştır. yaptığından, bıraktığı döviz diğer turizm Hastalıkların çeşidine göre dallarında uygun ve süreleri bir turistlerin bıraktığı dövizden çok daha fazladır. kaplıca suyunun seçimi, yararlanma teknikleri gelen uzman Termal suyun denizle tavsiyesiyle yapılmalıdır. Kaplıca kür birleştirilmesinin avantajları; uygulaması bir uyarı ve uyum tedavisi olduğundan belirli bir zaman aralığında Deniz ile termal su tedavisi birleşerek gerçekleştirilir ki bu süre genelde en az aile bütünlüğü sağlanmaktadır. Böylece 10 gün, en uygunu 15 gündür. Yine gençler ve yaşlılar birlikte deniz ve kaplıcalardaki ideal su sıcaklığı 36-38 termal tedaviden faydalanmaktadırlar. derecedir ancak bazı durumlarda Türkiye, termal su ile denizin buluştuğu (çocuklar ve yaşlılar hariç) 40 derecelik nadir ülkelerdendir. Ülkemizde termal banyolar da önerilmektedir. turizm Kuşadası, sonra en sık kullanılan diğer bir tedavi bulunan entegre Seferihisar, Bodrum, Edremit, Kestanbol, Dikili, Aliağa vd. unsuru; sudan biraz daha farklı termo özellikleri denizin kullanılabileceği yerler olarak; Çeşme, Kaplıcalarda termal mineralli sulardan fiziksel ile örnek verilebilir. şifalı 28 Neler Yapılabilir; yatırımcıya kiralanarak, yine Valilik ve Türkiye'de kaplıca amaçlı olarak Belediyelerin, (~40ºC) 50 Bin litre/saniye jeotermal su üretilmesi, tahmini bir potansiyel Bu da termal değerdir. potansiyelimizden günde en ve az 8 Bakanlığının Finans ve Turizm Desteği ile, jeotermal termal su üretim kuyusu, taşınması, dağıtımı, reenjeksiyonu ve kaplıcalardan milyon Kültür benzeri sistemleri kurup işletmesi, ucuz kişinin ve uygun termal su sağlanmalıdır. yararlanması demektir. Özel İdare, Belediye ve Özel Sektör Türkiye’de bu potansiyelin birlikte veya Belediye şirketleri rekreatif değerlendirilmesi için; termal tesis için gerekli arsa, Hazine, Valilik ve termal turizm amaçlı bu tür tesisleri ve kurup Belediyeler tarafından temin edilip işletmelidirler (Almanya’da Belediye Şirketlerinin yaptığı gibi). ALMANYA VE İTALYA’DA BULUNAN BAZI TERMAL TURİZM ŞEHRİ VE TESİSLERİ HAKKINDA BİLGİ Münih’e 100 km mesafede bulunan maksatlı tesislerden almaktadırlar. Bad Bad Füssing termal tesisleri bir şehir Füssing özelliğindedir. kür Jeotermal su sıcaklığı 57°C’dir ve bir merkezi, bir kaplıca şehrinin ihtiyacı şebeke ile termal su dağıtılmaktadır. olan binicilik Termal su üretim ve dağıtımını bir birlik parkları, sanatoryum, hastane, klinik üstlenmiştir. Ağırlıklı olarak kamudan oteller, konser salonları, ibadet yerleri oluşan bu birlik; Valilik, Belediye ve bu ile bir bütün olup, 70 km²’lik bir alana suyu kullananlardan oluşmuştur. Bad yerleşen Bad Füssing’de 23.000 yatak Füssing termal tesisleri Avrupa’nın en bulunmaktadır. büyüklerinden birisidir. Ayrıca bölgede bulunan, bazı otellerin Bir kür merkezindeki büyük termal içerisinde kaplıca ve termal su tedavisi havuzların toplam alanı, 10.000 m²’ye ile ilgili birimler bulunmaktadır. Bazı kadar oteller yönetimler tarafından Oteller özel oteller, ise 5 tane kür bu tür büyük parkları, ihtiyaçlarını ve hizmetlerini otel dışında bulunan tedavi 29 tam bir kaplıca ulaşmaktadır. ise şehridir. Bunlar yerel yapılmıştır. sektörün kurduğu tesislerdir. Bad Füssing tesisleri yaz-kış kapanıp, açılan bir termal havuz ve çalışmaktadır ve buraya gelen insanlar etrafıyla Münih’e hizmet etmektedir. tedavi, Özel sektör tarafından kurulmuştur ve dinlenme ve eğlenme ihtiyaçlarını burada gidermektedirler. karlılığı yüksek bir tesis olarak kendisini göstermektedir. Ayrıca 60°C’lik jeotermal su 3000 metre derinden üretilmektedir. Bu suyla Erding’te 4000 ev ısıtılmaktadır. Bu iki tesiste de reenjeksiyon yoktur. Almanya’da kaplıca Bad Füssing/Almanya bulunan tesisi yani 200’den fazla termal turizm tesislerinde direkt ve indirekt yaratılan ekonomik faaliyet yılda 30 Milyar $ Bu bölgeye yakın bulunan Bad civarındadır. Griesbach termal tesisleri golf turizmine entegre olmuş tesislerdir. Oteller ve kür Almanya’daki Kür merkezleri birbirine yer altından büyük Merkezlerinin sayısı galerilerle bağlanmıştır. Oraya araba, tesislerdeki geceleme sayısı 65 Milyon, otobüs vb. ile gelen tedavi edilecek kişi toplam hiç etrafla temas etmeden yağmurla, Milyon’dur. ziyaretçi ve Tedavi 241’dir. sayısı ise Bu 12 rüzgarla karşılaşmadan otellere ve kür İtalya’nın Padova bölgesinde bulunan merkezine ulaşmaktadır. Abano termal’de 130 tane otel Bütün oteller birbirine yer altından bulunmaktadır. Otellerin çoğunda kendi bağlanmıştır Griesbach içerisinde kaplıcaları, tedavi, çamur Tesisleri yeni kurulmuştur ve burada banyoları termal havuzları, inhalasyon yılda 1 milyon geceleme yapıldığı birimleri, küvet birimleri bulunmaktadır. öğrenilmiştir. Yaklaşık ziyaretçi sayısı Abano Termal Turizm Şehrinde 1000 yılda 150.000 kişidir. lt/s’ye kadar reenjeksiyon yapılmayan ve Bad jeotermal su üretilip, dağıtılmaktadır. Bir başka örnekte Münih yakınlarında Yine üretim ve dağıtım sistemini Valilik, bulunan Erding Termal tesisidir. Bu Belediye ve Otelcilerden oluşan bir tesis daha çok rekreatif amaçlı, çatısı 30 birlik kar amaçsız olarak yapmaktadır ve ve 0,2 konaklayan insanların en az %70’i Euro/m³’e satmaktadır. Yine buraya kaplıca maksatlı olarak, tedavi amaçlı yılda gelen turist sayısı ile birlikte bu olarak gelmektedir. Bu tesisler yaz-kış bölgenin turizmde sağlamış olduğu doludur. Tedavi ve konaklama giderleri gelir 4,5 Milyar $ civarında hesap Türkiye ile kıyaslanamayacak kadar edilmiştir. yüksektir. 4 yıldızlı bir otelin indirimli 80°C’deki jeotermal suyu bu termal şehirlere gelen sadece konaklama bedeli 100 Euro’nun Abano Terme bir şehir özelliğindedir. üzerindedir. Burada da yine tedavi birimleri, oteller, oteller içerisindeki kaplıcalar, konser Dolayısıyla Türkiye’de kurulacak olan salonları, ibadet yerleri, bir şehirde Termal Turizm Tesisleri ile Avrupa’dan bulunması gereken her türlü alışveriş, gelecek eğlenme ile ihtiyaçları rahatlıkla karşılanabilecek ve Abano Terme bir termal şehri olmuştur işletilebilecektir. Bunun için Türkiye’de ve oteller kendi büyüklüklerine göre her türlü alt yapı (termal su, güzel ihtiyaçlarına göre arsa seçmişler ve o tabiat, bölgeye yerleşmişlerdir. teknoloji, hizmet anlayışı mevcuttur. ve dinlenme birimleri tedavi uygun maksatlı iklim) bilgi küristlerin birikimi, Termalizm Türkiye için bir şanstır. 2023 200’ün üzerinde jeotermal kuyu açılmış yılı için hedeflediğimiz termal turizm ve burada yer alan jeotermal kuyular ekonomik faaliyet tutarımız şu andaki birbirine bir şebeke gibi bağlanarak Almanya’nın termal turizm ekonomik kullanılmaktadır. Oteller bu termal su ile faaliyet tutarına eşittir. de ısınma yapmaktadırlar. Abano Terme ile Bad Füssing Termal Turizm Şehri Avrupa’nın en büyüklerindendir 31 JEOTERMAL ENTEGRE DEĞERLENDİRME KONUT Hidrojen (H 2) KURU BUZ VE ŞEHİR ISITMA/SOĞUTMA FAN-COİL ELEKTRİK ÜRETİMİ “BINARY” ÇEVRİMİ G T SICAK SU KULLANIM YERLERİ LITHIUM BROMID ABSORBSİYONLU SOĞUTMA MAKİNASI E LEKTROLİZ CO 2 ÜRETİMİ DEPO EŞANJÖR KONDENSER EŞANJÖR DEBİ KONTROL VANASI ŞEBEKE SUYU TERMAL TESİSLER EŞANJÖR MİNERAL ELDESİ EŞANJÖR (JEOTERMAL SUDAN) SERA Y ATIM Karbondioksit gübrelemesi JEOT ERMAL SU ÜRETİM KUYUSU ISITMA / SOĞUTMA ~150 °C REENJEKSİYON KUYUSU BALIK YETİŞTİRİLMESİ Tasarım: Orhan MERTOĞLU Ekim 2012 32 33