APPSA Eğitim Hedefleri ve Müfredat İçeriği
Transkript
APPSA Eğitim Hedefleri ve Müfredat İçeriği
APPSA Eğitim Hedefleri ve Müfredat İçeriği: APPSA İhtiyaç Analizi ve ProCadrin Sonuçlarına Dayanan Öneriler Paul Talbot die Berater® İçerik Tablosu 1. Giriş ....................................................................................................................................................... 3 2. Yönetici Özeti........................................................................................................................................ 3 3. Bölüm I: İhtiyaç Analizi ........................................................................................................................ 6 3.1. Analiz Metodolojisi........................................................................................................................ 6 3.2. Verilerin gözden geçirilmesi.......................................................................................................... 7 3.2.1 Yaya verilerinin gözden geçirilmesi ...................................................................................... 8 3.2.2 Sürücülerle ilgili verilerin gözden geçirilmesi ...................................................................... 8 3.3 4 Anket sorularına verilen yanıtlar .................................................................................................. 9 Bölüm II: ProCadrin: Müfredat ve Eğitim Metotları........................................................................... 22 4.1 Hedef gruba ilişkin faktörler ....................................................................................................... 22 4.2 Hedeflere bakış ............................................................................................................................ 23 4.2.1 Müfredat Hedefleri .............................................................................................................. 24 4.2.2 GTSE tablosuna ilişkin hedefler .......................................................................................... 25 4.3 Metotlar ve Modüller................................................................................................................... 28 4.3.1 Okul Öncesi Çağdaki Çocuklar ........................................................................................... 28 4.3.2 Okul Çağındaki Çocuklar .................................................................................................... 28 4.3.3 Büyük çocuklar ve ergenler ................................................................................................. 29 4.3.4 Genç Yetişkinler................................................................................................................... 30 4.4 APPSA için Müfredat Önerileri................................................................................................... 31 4.4.1 Okul Çağındaki Çocuklar .................................................................................................... 32 4.4.2 Sürücü Adayları ................................................................................................................... 32 1. Giriş Bu raporun amacı, Hayat Boyu Öğrenme Programı Leonardo di Vinci projesi APPSA eğitim içeriği ile ilgili somut öneri ve tavsiyeler sunmaktır. Bunlar, mevcut proje çerçevesinde hazırlanıp yürütülen ihtiyaç analizi ve ProCadrin projesi sonuç ve çıktıları ışığında sunulmuş önerilerdir. Bu iki kaynaktan alınan bulgular bir araya getirilerek hazırlanan bu raporun amacı, 1. Eğitim programına ilişkin somut hedeflere dikkat çekmektir – raporda, ihtiyaç analizi bulgularına dayanarak elde edilmesi gerekenler tespit edilmiştir. 2. Tespit edilen ihtiyaçlara ulaşmaya yardımcı olmak için hedef gruplarımıza uygulanabilecek uygun içerik, uygulama ve metodolojileri tespit etmektir. Raporun ilk bölümünde, Türkiye, İsveç, İspanya ve Avusturya‟da yapılan APPSA ihtiyaç analizi anketi sonuçlarını ortaya koyan, tanımlayan ve inceleyen ihtiyaç analizi sonuçlarına yer verilmiş ve eğitim hedeflerinin ne olması gerektiği ile ilgili önerilerde bulunulmuştur. Sonuçlar ilginç ve bazen de endişe verici bazı trendleri gözler önüne sermektedir. Hemen arkasından yaya ve sürücü ihtiyaçlarının etkili bir şekilde karşılanması için eğitim materyallerinin ne şekilde hazırlanıp kullanılacağına dair kısa ve öz bazı önerilerde bulunulmuştur. Raporun ikinci bölümünde, ProCadrin projesinin sonuçları ve ürünlerinden yola çıkarak 1. bölümde tespit edilen ihtiyaçlara ulaşmaya yardımcı olacak potansiyel içerik, uygulama ve metodolojiler belirlenmiştir. Bu bölümde hedef gruplara ait faktörler, müfredat hedefleri ve hedef grupların her birine yönelik metot ve modüller de dahil olmak üzere müfredat hazırlığının tüm yönleri keşfedilmiş ve bu bilgilerin APPSA‟ya ve projenin kendi hedef gruplarına nasıl katkı sağlayabileceğine yönelik önerilerde bulunulmuştur. Bu hem yansıtıcı sorular sormayı hem de somut müfredat önerileri sunmayı kapsamaktadır. Raporda aynı zamanda araştırma imkanları tespit edilmiş ve bir ihtiyaç analizinin direkt olarak hedef grupların ana müfredat alanlarında gösterebilecekleri bilgi ve beceri oranına bağlı olduğu önerilmiştir. 2. Yönetici Özeti Bu rapor, her şeyden önce Türkiye‟deki sürücülerin zaten büyük ölçüde yaya geçidi kavramından ve fonksiyonundan haberdar olduklarını, gerektiğinde yayalara öncelik verdiklerini düşündüklerini, ancak sürücülerin bu yaya geçitlerinin bulunduğu noktaları fark etmediklerini ve bundan dolayı bu yaya geçitlerinin öyle veya böyle amaca hizmet etmediğini ortaya koymaktadır. Sonuç olarak, yayalar bu yaya geçitlerini kullanırken kendilerini güvende hissetmedikleri gibi aynı zamanda bu geçitlerin aslında kendilerine geçiş önceliği verdiğinden habersizdirler. Bu nedenle yayalar sesli trafik ışıkları veya trafik polisi bulunan yaya geçitlerini tercih etmekte veya sadece uygun olduğunu düşündükleri yerlerden karşı karşıya geçmektedirler (çünkü ne de olsa karşıdan karşıya geçmek için seçtikleri nokta yaya geçitlerinden daha tehlikeli değildir). Bu farkındalık üç aşamalı bir strateji ile sağlanabilir: 1) yaya geçitlerini fiziksel olarak daha görünür hale getirmek 2) sürücüleri, yaya geçitlerini fark etme ve yaya geçitlerine tıpkı trafik polisi ve sesli trafik ışıkları gibi dikkat etme konusunda bilinçlendirmek 3) yayaları hakları konusunda bilinçlendirmek ve onlara sürücülerin trafikte öngörülebilir şekilde hareket ettikleri konusunda yeniden güven aşılamak, yayaları yaya geçitlerine güvenmeleri konusunda teşvik etmek. Yol güvenliği temin etmeye çalışırken karşılaşılan en büyük zorluklardan biri, proje ortağı ülkelerin her birinde de gözlemlendiği üzere, yayaların karşıdan karşıya geçerken değişmez ve genel geçer öncelikleri olmasıdır. Bu, muhtemelen insanların hayatta kalma içgüdüsü ile ilgili bir meseledir. Buna rağmen diğer Avrupa ülkeleriyle tam olarak örtüşmese de Türkiye‟deki sürücülerin önceliklerinin çok daha değişken olması, sürücülerin önceliklerinin birbirine benzememesidir. Bu durum, sürücülerin trafikte sergiledikleri beklenmedik hareketlerin ve bunun yayalar üzerinde yarattığı rahatsızlığın asıl sebebi olabilir. Olumlu açıdan bakmak gerekirse Antalya halkı, gerekli iyileştirmeler neticesinde yaya kültürünün sürücüler arasında yerleşeceğine inanmaktadır. Yani APPSA projesi aslında vatandaşların iyileştirmeleri kabul etme konusundaki istekliliğinden tam olarak faydalanabilir. Bu, değişime yönelik itirazları en aza indirecek ve yaya güvenliğine geçişi nispeten kolaylaştıracaktır. Eğitim içeriği ve metodolojiler açısından bakıldığında, ProCadrin projesi kapsamında üretilen materyaller söz konusu hedefleri karşılamada bize oldukça ilginç bazı olanak ve fırsatlar sunmaktadır. APPSA hedef grupları dikkate alındığında müfredatı hazırlayacak kişiler, ProCadrin okul öncesi ve okul çağındaki hedef gruplara yönelik müfredat hedeflerinin hepsi ile ilgili aktiviteleri buraya da dahil etmelidir. Sürücü adaylarına yönelik müfredat hedefleri sınırlıdır ve bununla ilgili somut öğrenme hedeflerinden söz edilmemiştir. Ancak, “yola/seyahate hazırlanma” ve “trafik davranışını kontrol etme” gibi modüller mantıksal ve sonuçsal düşünme becerilerinin (… olsa ne olurdu?) geliştirilmesi ile birleştirilebilir. ProCadrin projesinde kullanılan eğitim metotları genellikle karma hedef gruplara nasıl yaya güvenliği eğitimi verilebileceğinin iyi bir örneğidir. Modül içeriği hedef gruba ve belirlenen eğitim ihtiyaçlarına her zaman uygun değildir; ancak kullanılan metodoloji ve eğitimin arkasında yatan temel fikir tamamen uygulanabilirdir. Bu bilgilere dayanarak iki hedef grup için eğitim hedeflerine, içeriğine ve metotlarına ilişkin önerilerde bulunulabilir. Eğitim hedefleri bütün hedef gruplar için aynı olup aşağıdaki temel noktaları kapsar: Yaya geçitlerini tanımak, fark etmek Sürücüleri ve yayaları yaya geçitlerini daha fazla ciddiye alma konusunda teşvik etmek Yayaları yaya geçitlerini kullanırken güvende hissetmeleri konusunda teşvik etmek Yaya geçitlerinin daha sık kullanılmasını sağlamak Yayaların ve sürücülerin hak ve yükümlülüklerine dikkat çekmek Sürücülerin trafikte daha öngörülebilir şekilde hareket etmesini sağlamak için sürücü ve yaya önceliklerini birbiriyle uygun hale getirmek Eğitim içeriği iki hedef grup için ayrı ayrı belirlenmelidir. Okul çağındaki çocuklar, kurallar ve kabul edilebilir davranışlarla ilgili yeni bilgileri almaya daha açıktır ve kendileri için uygun bir yol güvenliği kültürü geliştirme potansiyelleri vardır. Sürücülerin ve yayaların sorumlulukları ile ilgili farkındalığın teşvik edilmesi, farklı trafik bağlamları (ortamları) olduğunun kabul edilmesi, farklı bağlamlarda çeşitli tehlikelerin bulunduğu bilgisi, trafik polisi ve trafik polisinin güvenliği temin etme sorumluluğu hakkında bilgi, farklı trafik durumlarıyla başa çıkma yollarının anlaşılması ve trafikle ilgili risklerin anlaşılması gibi konulara vurgu yapılmalıdır. Sürücü adayları ise izledikleri yolda biraz daha sabittirler. Bu nedenle, bu hedef gruba yönelik eğitim içeriği mevcut davranışın değiştirilmesine ve araç kullanımı ve yol güvenliği konusunda düşündürmeye odaklanmalıdır. Bu hedef grup için önemli olan konular, araba kullanırken kişinin akli durumunun farkında olarak hareket etmesi, farklı yaya tiplerinin (örn, çocuk, yaşlı, engelli vb.) ihtiyaç ve davranışlarının bilinmesi ve tehlikenin algılanmasıdır. Benzer şekilde bu gruplar için seçilecek eğitim metodunun da birbirinden farklı olması gerekir. Okul çağındaki çocuklar için yaratıcı metodolojiler önerilebilir. Örneğin, trafik kazalarının nedenleri üzerine yapılacak beyin fırtınası, başka ülkelerde yaya önceliğini gösteren kısa filmler veya yaya önceliği kurallarına uyulmayan durumları anlatan simülasyonlar. Uygulamalı aktiviteler için ise harita, trafik işaretleri resimleri ve yaya geçitleri kullanılarak evden okula/okuldan eve seyahatler analiz edilebilir, kasti hatalar içeren hikayeler oluşturulup başkalarının yazdığı hikayelerdeki hatalar düzeltilmeye çalışılabilir, direksiyon eğitmenleri ile yapılan röportajların görüntüleri izlenebilir veya içinde uygun trafik ve yaya altyapılarının tasarlanabileceği (yaya geçitleri, trafik işaretlerinin vb. nereye konulacağı) küçük kent merkezi (hayali kentler) haritalarının hazırlandığı ‘Şehir Planlama’ projeleri geliştirilebilir. Sürücü adayları için kullanılacak uygun metodolojiler, trafik kazalarının nedenleri üzerine yapılacak beyin fırtınası ve seminer tartışmaları, eleştirel ve sonuçsal düşünme aktiviteleri, somut seçenekler üzerinde düşünmek (eğer böyle davranırsam, şöyle olabilir, bunun olmaması için şunu yapmalıyım), gerçek kazaları gözlemlemek, polis kaza raporlarını incelemek ve bu kazalara neden olan davranışlar üzerinde düşünmek, eleştirel düşünmeye odaklanmak ve olaylara karşı duygusal tepkiler gösterilmesini desteklemek olabilir. Çalışma birey veya grup bazında olabilir ve prosedürel eğitime yönelik senaryo ve simülasyonları içerebilir. Uygun kurs içeriğinin verilebilmesi için bu metotların bir arada verilmesi beklenmektedir. Böylece APPSA projesi hedeflerinin gerçekleşmesine yardımcı olunacaktır. ProCadrin sonuçlarının analizi neticesinde de anlaşıldığı üzere müfredatı hazırlayacak kişilerin eldeki hedef gruplarını göz önünde bulundurması gerekmektedir. Bu gruplar bizim için okul çağındaki çocuklar ve sürücü adaylarıdır. Öğrencilerin yaşı sorulması gereken sorular arasındadır. Hedef grup içindeki kişilerin bilişsel, psikolojik ve motor gelişim seviyeleri nedir? Öğrenciler hayatın hangi aşamasındalar? Öğrenciler hangi sosyal aktivitelerle ilgileniyor? Tüm bunların, öğrencilerin genel yol güvenliği anlayışı ve kişisel yaya ve sürücü kültürleriyle olan ilişkisi nedir? Eğitim materyallerinin uygun ve etkili pedagojik araç görevi görebilmesi için bunların yukarıdaki sorular ışığında sistematik olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Bunu takiben bu özetin temelini oluşturan bilgiler daha detaylı bir şekilde analiz edilmiş ve burada sunulan somut önerilerin gerekçeleri açıklanmıştır. Bu rapor ve sunulan öneriler hakkındaki sorularınız için lütfen bana danışınız. Paul Talbot – AB Proje Yöneticisi die Berater® p.talbot@dieberater.com 3. Bölüm I: İhtiyaç Analizi İhtiyaç analizi Türkiye, İsveç, İspanya ve Avusturya olmak üzere dört ülkede yaya ve sürücülerle yapılan anket çalışmalarına dayanmaktadır. 3.1. Analiz Metodolojisi Sonuçlar çeşitli şekillerde analiz edilebilir. Hazırdaki projede sürücü adaylarına ve yaya öncelikli bölgeleri kullanan kişilere yönelik farklı eğitimler geliştirilmesi düşünüldüğünden bu raporda, yayalar arasında yapılan anket ile sürücüler arasında yapılan anket çalışmalarının sonuçlarının karşılaştırılmasına karar verilmiştir. Sonuçları karşılaştırılan sorular şunlardır: Soru 4: “Yaya geçitlerinin ve uyarı sistemlerinin o bölgeyi bilmeyen sürücüler tarafından kolayca fark edilebilir olduğunu düşünüyor musunuz?” Soru 5: “Üzerinde trafik ışıkları olmayan yaya geçitlerinde geçiş önceliğinin yayalara ait olduğunu biliyor muydunuz?” Soru 6: “Yayalar açısından değerlendirildiğinde mevcut trafik ve yol düzenlemelerini nasıl buluyorsunuz?” Soru 7: “Yayalar için iyi bir trafik ve yol düzenlemesinde en önemli unsurlar sizce nelerdir?” Soru 9: “Genel olarak, gerekli iyileştirmeler yapılırsa sürücüler arasında yaya kültürünün gelişeceğine inanıyor musunuz?” Soru 10: “Sürücüler olarak, ışıksız yaya geçitlerinde yayalara öncelik veriyor musunuz? Yayalar olarak, ışıksız yaya geçitlerinde sürücülerin yayalara öncelik verdiğini düşünüyor musunuz?” Geriye kalan diğer sorular yalnızca bireysel olarak analiz edilebilir ve nitel karşılaştırmalı yoruma tabidir: Soru 8 (Sürücüler): “Genel olarak, yaşadığınız şehirde sürücülerin yaya önceliğine ve kent güvenliğine önem verdiklerini düşünüyor musunuz?” Soru 8 (Yayalar): “Genel olarak, şu an için yaşadığınız şehirde yaya olmanın (yürümenin) [güvenli…] olduğunu düşünüyor musunuz?” Soru 11 (Sürücüler): “Araç kullanırken aşağıdakiler sizin için ne kadar önemlidir?” Soru 11 (Yayalar): “Karşıdan karşıya geçmek istediğinizde aşağıdakiler sizin için ne kadar önemlidir?” 11. soruda sürücülerden ve yayalardan trafik güvenliği ile alakalı aktiviteleri 1‟den 4‟e kadar puanlamaları istenmiştir (1 en önemli, 4 en az önemli). Analizde, mevcut seçeneklerden her birinin karşılaştırmalı önemini gösterebilmek için puanlama/sıralama faktörü kullanılmıştır. Örneğin, Avusturya‟daki sürücülerden gelen sonuçlara bakarsak, ankete katılanların 67‟si “hız sınırını takip etmek” seçeneğini (1. seçenek) 8‟i ise “gidilecek yönün kontrol edilmesi” seçeneğini (2. seçenek) en önemli seçenek olarak işaretlemişlerdir. Katılımcıların 75‟i “hız sınırını takip etmek” seçeneğini ikinci en önemli seçenek olarak işaretlemiştir. Tablo 3.1 Avusturya’da sürücülerin 11. soruya verdiği yanıtlar Önem Seçenek 1 Seçenek 2 Seçenek 3 Seçenek 1 33 3 39 50 2 37 26 4 58 3 20 11 80 14 4 35 85 2 3 Sonuçların istatistiksel olarak karşılaştırılabilir olması için bir ağırlık faktörü üretilmiştir. Ağırlık faktörü, belirli bir seçeneği işaretleyen katılımcı sayısının toplam katılımcı sayısına bölünmesiyle her bir sonuç için ayrı ayrı hesaplanmıştır: En önemli: İkinci en önemli: Üçüncü en önemli: En az önemli: Daha sonra her bir seçenek için ağırlık faktörleri toplanarak o seçeneğin diğerlerine kıyasla karşılaştırılabilir ağırlığını gösteren nihai bir rakam üretilmiştir. 3.2. Verilerin gözden geçirilmesi Aşağıda ülkelere ait bütün sonuçların analizine yer verilmiştir. Her bir ülkeye ait veriler sunulduktan sonra karşılaştırılabilir sonuçlar üzerinde tartışılacaktır. Sonuçlar çeşitli yorumlara açık olduğundan her bir veri seti ile ilgili yalnızca genel önerilerde bulunulmuştur. 3.2.1 Yaya verilerinin gözden geçirilmesi Avusturya Avusturya‟daki ankete katılan 125 yayadan %58‟i erkek %42‟si kadındı. Katılımcıların %77‟si 18-34 yaş aralığında; %23‟ü ise 35-54 yaş aralığındaydı. Katılımcılardan hiçbiri kendini engelli olarak tanıtmamıştır. İsveç Anket İsveç‟te 16 arasında yapıldı. Katılımcıların %50‟si erkek diğer %50‟si ise kadındı. 18 yaş altındaki katılımcıların oranı %12.5, 18-34 yaş aralığındaki katılımcıların oranı %50, 35-54 yaş aralığındaki katılımcıların oranı %25 ve 55-64 yaş aralığında olan katılımcıların oranı ise %12,5 idi. İspanya İspanya‟da ankete katılan 122 katılımcıdan %47‟si erkek, %53‟ü kadındı. 18 yaş altındaki katılımcıların oranı %9,8; 18-34 yaş aralığındaki katılımcıların oranı %39,3; 35-54 yaş aralığındaki katılımcıların oranı %34,4; 55-64 yaş aralığındaki katılımcıların oranı %10,6 ve 64 yaş üstü katılımcıların oranı %6 idi. Katılımcıların %4‟ü kendini engelli olarak tanıtmış, %96‟sı ise vücudunda herhangi bir engel bulunmadığını ifade etmiştir. Türkiye Türkiye‟de yapılan ankete katılan 123 katılımcıdan %66‟sı erkek ve %34‟ü kadındı. 18 yaş altındaki katılımcıların oranı %2, 18-34 yaş aralığındaki katılımcıların oranı %46, 35-54 yaş aralığındaki katılımcıların oranı %38, 55-64 yaş aralığındaki katılımcıların oranı %12 ve 64 yaş üstü katılımcıların oranı %2 idi. Katılımcılardan 3‟ü (%2) kendini engelli olarak tanıtmış; diğerleri (%98) ise vücudunda herhangi bir engel bulunmadığını ifade etmiştir. 3.2.2 Sürücülerle ilgili verilerin gözden geçirilmesi Avusturya Avusturya‟da yapılan anket çalışmasına katılan 125 kişiden %27‟si erkek %73‟ü kadındı. Katılımcıların hemen hemen hepsi ya 18-34 (%52) ya da 35-54 (%47.2) yaş aralığındaydı. Yalnızca bir katılımcı 55-64 yaş aralığındaydı (%0,8). Katılımcılardan sadece bir tanesi kendini engelli olarak tanıtmış, geriye kalan %99,2‟si ise herhangi bir fiziksel engeli bulunmadığını ifade etmiştir. İsveç İsveç‟te ankete katılan 10 kişiden %50‟si erkek, diğer %50‟si kadındı. Katılımcıların %30‟u 18-34, %50‟si 35-54 ve %20‟si 55-64 yaş aralığındaydı. Katılımcılardan hiçbiri kendini engelli olarak tanıtmamıştır. İspanya İspanya‟da toplam 82 sürücü ile görüşülmüştür. Bunlardan %54‟ü erkek, %45‟i kadındı. Ankete katılanların %40,2‟si 18-34; %52,4‟ü 35-54; %4,9‟u 55-64 yaş aralığında olup %2,4‟ü 65 yaş üzerindeydi. Katılımcıların yalnızca %1‟i kendini engelli olarak tanıtmıştır. Türkiye Türkiye‟de ankete katılan 98 kişinin %70‟i erkek ve %30‟u kadındı. 18-34 yaş aralığında olan katılımcıların oranı %40, 35-54 yaş aralığında olan katılımcıların oranı %48, 55-64 yaş aralığında olan katılımcıların oranı %7 ve 64 yaş üstündeki katılımcıların oranı ise %5 idi. Katılımcılardan hiçbiri kendini engelli olarak tanıtmamıştır. 3.3 Anket sorularına verilen yanıtlar Soru 4: Yaya geçitlerinin ve uyarı sistemlerinin o bölgeyi bilmeyen sürücüler tarafından kolayca fark edilebilir olduğunu düşünüyor musunuz Şekil 3.1: 4. Soruya Verilen Yanıtlar Avusturya İsveç İspanya Türkiye Ülkelerin hiçbirinde yayaların ve sürücülerin anket sorularına verdiği cevaplarda istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmasa da Avrupa ülkelerinden ve Türkiye‟den çıkan genel anket sonuçları arasında net bir fark vardır. Avrupa kentlerinde hem sürücüler hem de yayalar genel olarak sürücülerin alışık olmadıkları yerlerde araç kullanırken yaya geçitlerini ve uyarı sistemlerini fark edebildiklerini düşünmektedir (bu oran İsveç‟te Avusturya ve İspanya‟da olduğundan daha yüksektir). Ancak Türkiye‟de durumun böyle olduğunu düşünen katılımcı sayısı bu ülkelerle karşılaştırıldığında çok daha azdır. Öneri: Türkiye’de sürücülerin yaya geçitlerini ve uyarı sistemlerini fark etmesi sağlanmalıdır. Bu bölgeler levhalarla daha belirgin hale getirilmelidir. Soru 5: Üzerinde trafik ışıkları olmayan yaya geçitlerinde geçiş önceliğinin yayalara ait olduğunu biliyor muydunuz? Şekil 3.2: 5. Soruya Verilen Yanıtlar Avusturya İsveç İspanya Türkiye Ankete katılan tüm ülkelerde sürücüler ışıksız yaya geçitlerinde geçiş önceliğinin yayalara ait olduğunun farkındadır. Yayalar arasında ise bu farkındalık biraz değişkendir. Örneğin, anket sonuçlarına göre Avusturya‟da yayalar bu konuda daha bilinçlidir. İsveç‟te ise bu durumdan haberdar olan yayaların oranı %10 ile %25 arasındadır. İspanya ve Türkiye‟de ise yayaların geçiş önceliğinden habersiz oldukları görülmektedir. Buna göre İsveç, İspanya ve Türkiye‟de sürücüler sorumluluklarının farkında olsa da yayalar bu geçitlerden faydalanamamaktadır. Dolayısıyla daha tehlikeli olan başka noktalardan karşıya geçmeyi seçmektedirler. Bununla birlikte, sürücülere karşı duyulan güvensizlik ve sürücü-kültürü de yayaların kendileri için ayrılmış geçiş noktalarını kullanmasına engel olabilir. Bu nedenle, sürücülerin bu geçiş noktalarını fark ettikleri konusunda yayalara yeniden güven aşılanmalı ve yayalar bu yaya geçitlerini güvenli bir şekilde kullanmaya teşvik edilmelidir. Öneri: Türkiye’de yayalar trafikteki hakları konusunda bilgilendirilmelidir. Yayalara yeniden, sürücülerin yayalar için ayrılmış geçiş noktalarında öngörülemez şekilde hareket etmeyeceği güvencesi verilmelidir. Soru 6: Yayalar açısından değerlendirildiğinde mevcut trafik ve yol düzenlemelerini nasıl buluyorsunuz? Şekil 3.3: 6. Soruya Verilen Yanıtlar Avusturya İsveç İspanya Türkiye İsveç ve İspanya‟daki yayalar ve sürücüler mevcut trafik ve yol düzenlemelerini „mükemmel‟ ve „iyi‟ olarak değerlendirmektedir. Diğer Avrupa ülkelerinde ve Türkiye‟de ise konuyla ilgili daha karışık bir görüş hakimdir. Ortalama olarak Avusturya‟da yayalar düzenlemeleri „iyi‟ olarak değerlendirse de Türkiye‟de ortalama görüş „vasat‟ ve „kötü‟ şeklinde bir dağılım göstermektedir. Bu iki ülkedeki sürücüler benzer olumsuz görüşlere sahiptir. Bu durumda Türkiye, „Avrupa Kuralları‟na bir istisna teşkil etmemektedir. Belki de bu çalışma Avrupa Ülkeleri çapında yayalara yönelik düzenlemeler konusunda kamuoyunun güvenini arttırmak için bazı önlemler alınması gerektiğini gözler önüne sermektedir. Öneri: İmkanların iyileştirilmesi veya bunların vatandaşlarca daha etkin kullanılmasına yönelik eğitimler yoluyla trafik ve yol düzenlemelerinin kalitesi ve güvenliği konusunda yayalara yeniden güvence verilmelidir. Böylece yayaların ve sürücülerin trafiğe olan güvenleri artacak ve yol düzenlemeleri yayalar için daha da iyileştirilmiş olacaktır. İyi uygulama örnekleri için İsveç şehirlerine bakılabilir. Soru 7: Yayalar için iyi bir trafik ve yol düzenlemesinde en önemli unsurlar sizce nelerdir? Şekil 3.4: 7. Soruya Verilen Yanıtlar Avusturya İsveç İspanya Türkiye Bu soruya verilen yanıtlar da belirsizdir. Avrupa ülkelerinde yayalar ve sürücüler arasında net bir fikir ayrılığı vardır. Yayalar genellikle yaya sinyalleri ve yaya geçitlerinin; sürücüler ise hız limiti konusunun daha önemli olduğunu düşünmektedir. İlginç bir şekilde Türkiye‟de sürücüler yaya geçitlerini yayalardan biraz daha fazla önemli görmektedir. Yayalar ise sesli trafik ışıklarının ve trafik işaret sistemlerinin/trafik polisinin önemli olduğunu düşünmektedir. Buradan çıkarılacak fikir şu olabilir: Türkiye‟de yayalar sürücülerin trafikte öngörülebilir şekilde hareket ettiklerine inanmamaktadır. Dolayısıyla karşıdan karşıya geçerken kendilerini güvende hissetmek için dışarıdan bir güvence beklemektedir. Buna rağmen, sürücüler sesli trafik ışıkları ve trafik işaretleme sistemleri/trafik polisi fikrine pek sıcak bakmamaktadır. Çünkü bu durumu kendilerine bir dış müdahale olarak görmekte ve bunun kendilerini trafikte yavaşlattığını ve durdurduğunu düşünmektedirler. Anket sonuçları aynı zamanda sürücülerin her zamanki gibi kavşak fonksiyonlarının farkında olduğunu ancak yayaların buna herhangi bir önem vermediğini göstermektedir. Kavşakların fonksiyonu ve amacı teorik olarak anlaşılmış olsa da sürücüler uygulamada bunları göz ardı edebiliyorlar. Bu nedenle yayalar sürücülerin davranışlarından şüphe duyuyor ve yaya geçitlerine güvenmemeye başlıyor. Belki de sürücüler yaya geçitlerini göz ardı etmekten mutlu olabilirler. Çünkü yaya geçitlerini hiçe sayarak farkındalık sağladıklarını düşünüyor olabilirler (böylece yayalar yaya geçitlerini kullanamayacak kadar temkinli veya bilinçsiz olacaklar) Diğer taraftan yayalar, trafiği yavaşlatacak metotlarının getireceği emniyeti tercih etmektedir; fakat sürücüler kendilerini yavaşlattığı gerekçesiyle bu metotlardan hoşlanmamaktadır. Öneri: Yaya geçitleri ve kaldırım düzenlemeleri, trafik ışıkları ve trafik sinyal sistemleri/trafik polisi kadar etkili hale getirilmelidir. Sürücüler yaya geçitlerine özen göstermeyi öğrenmelidir. Yayalar bu geçitlerin karşıdan karşıya geçilecek güvenli noktalar olduğuna inanmalıdır. Bunun için, söz konusu yaya geçitleri yayalara daha fazla ‘hak’ tanıyacak şekilde iyileştirilebilir. Aynı zamanda yaya geçitleri konusu yayaların ve sürücülerin yol güvenliği eğitimine sistematik olarak dahil edilebilir. Soru 8 [Yayalar]: Genel olarak, şu an için yaşadığınız şehirde yaya olmanın (yürümenin) [güvensiz, biraz güvenli, güvenli, çok güvenli, fikrim yok…] olduğunu düşünüyor musunuz? Şekil 3.5: Yayaların 8. soruya verdiği yanıtlar Avusturya İsveç İspanya Türkiye Anket sonuçlarına göre, yayaların gözünde İsveç karşıdan karşıya geçişlerde açık ara en güvenli ülkedir. Avusturya‟da yayalar kendilerini genel olarak güvende hissetmektedir. İspanya‟da yayalar aşağı yukarı çok güvende hissettiklerini söylemiştir. Türkiye‟de ise yayalar ortalama olarak karşıdan karşıya geçmenin daha tehlikeli olduğunu düşünmektedir. Bu, diğer sorulardan çıkan sonuçları yansıtmakta ve desteklemektedir. Öneri: İmkanların/altyapının iyileştirilmesine ve yol güvenliği eğitimine yönelik tüm çabalar yayaların karşıdan karşıya geçerken kendilerini daha güvende hissetmesi için yapılmalıdır. Soru 8 [Sürücüler]: Genel olarak, yaşadığınız şehirde sürücülerin yaya önceliğine ve kent güvenliğine önem verdiğini düşünüyor musunuz [önemsiyorlar, biraz önemsiyorlar, önemsiyorlar, çok önemsiyorlar, fikrim yok] Şekil 3.6: Sürücülerin 8. soruya verdiği yanıtlar Avusturya İsveç İspanya Türkiye Anket sonuçlarına göre, Türkiye‟deki sürücüler yaya önceliğini daha az önemsemektedir. Buradan çıkan sonuç da önceki sorulara verilen yanıtlarla tutarlıdır. Buna göre, Avrupa ülkeleri ile karşılaştırıldığında Türkiye‟deki sürücüler yaya güvenliğini dikkate alma konusunda isteksizdir. Öneri: İmkanların/altyapının iyileştirilmesine ve yol güvenliği eğitimine yönelik tüm çabalar yayaların karşıdan karşıya geçerken kendilerini daha güvende hissetmesi için yapılmalıdır. Soru 9: Genel olarak, gerekli iyileştirmeler yapılırsa sürücüler arasında yaya kültürünün gelişeceğine inanıyor musunuz? Şekil3.7: 9. soruya verilen yanıtlar Avusturya İsveç İspanya Türkiye Bu soru çok net birsoru değildir. Çünkü “gerekli iyileştirmeler” kavramı tam olarak açıklanmamıştır. Türkiye bağlamında gerekli iyileştirmelerin proje ile ilgili iyileştirmeler anlamına geldiği açıktır. Dolayısıyla anket sonuçları, insanların projenin hedef ve amaçlarına inandığını göstermektedir. Avrupa ülkelerindeki anket katılımcılarının bu soruya ne yanıt verecekleri konusunda kafaları daha karışıktı. Çünkü kendilerine somut herhangi bir iyileştirme önerilmemişti. İspanya‟da dağlım aşağı yukarı 50-50 şeklindeydi. İlginç olan, anket sonuçlarına göre mevcut güvenlik düzenlemelerinden en çok memnun olan İsveçli yayaların bile yaya kültürünün gelişeceği konusunda hemfikir olmalarıydı. Öneri: Türkiye’deki insanlar iyileştirmelerin yapılabileceğini ve yapılması gerektiğini kabul etmektedir. Proje, vatandaşların bu konudaki istekliliğinden sonuna kadar faydalanmalıdır. Soru 10: Sürücüler olarak, ışıksız yaya geçitlerinde yayalara öncelik veriyor musunuz? Yayalar olarak, ışıksız yaya geçitlerinde sürücülerin yayalara öncelik verdiğini düşünüyor musunuz? Şekil 3.8: 10. Soruya verilen yanıtlar Avusturya İsveç İspanya Türkiye Çıkan sonuçlara göre, bütün sürücüler ışıksız yaya geçitlerinde yayalara her zaman öncelik verdiklerini düşünmektedir. Yine İsveç en yüksek standartları oluşturmaktadır. Çünkü yayaların %100‟ü buna katılmaktadır. Avusturya ve İspanya‟da sürücülerin her zaman geçiş önceliği vermediğini düşünen yayaların sayısı azken Türkiye‟de yayaların çoğu kendilerine geçiş önceliği verilmediğini düşünmektedir. Prensipte bu sonuçlar, Avrupa ülkeleriyle karşılaştırıldığında Türkiye‟de yayaların trafikte karşıdan karşıya geçerken büyük ölçüde tehlike altında olduğu tezimizi desteklemektedir. Sonuçlar genellikle, sürücülerin trafikte doğru hareket ettiklerini düşündüğünü ancak yayaların buna katılmadığını göstermektedir. Bu, belki de yayaların ve/veya yaya geçitlerinin sürücüler tarafından yeterince fark edilemediğini ve sürücülerin bilmeden trafik kurallarını ihlal ettiğini düşündürebilir. Yine İsveç‟teki iyi uygulama örneklerine bakılarak bu ülkelerdeki farklı yaya ve sürücü davranışlarına ışık tutulabilir. Öneri: Sürücülere yaya geçitlerinde yol önceliğinin yayalara ait olduğunu öğretmek için belki de yayaların veya yaya geçitlerinin daha görünür/fark edilir hale getirilmesi gerekmektedir. Soru 11 [Yayalar]: Karşıdan karşıya geçmek istediğinizde aşağıdakiler sizin için ne kadar önemlidir? (1’den 4’e kadar puan veriniz) Şekil 3.9: Yayaların 11. soruya verdiği yanıtlar Avusturya İsveç İspanya Türkiye İlginç bir şekilde yayalar bu soruda verilen seçeneklerin hepsini az çok aynı şekilde puanlamıştır. Tek istisna, „her iki yöne bakma/ sağa-sola bakma‟ seçeneğinin İspanya ve Türkiye‟deki yayalar için daha az önemli çıkmasıdır. Kendileri için ayrılmış yaya geçitlerini bulup bunları kullanmayı en çok tercih edenler Türkiye‟deki yayalardır (Halbuki önceki sorularda bu yaya geçitlerine çok fazla güvenmediklerini belirtmişlerdi). Sağı solu kontrol etmek ikinci, arabaların durmasını beklemek üçüncü en önemli seçenek olarak işaretlenmiştir. Karşıdan karşıya hızla geçmek Türkiye‟deki yayalar için çok daha az önemli bir seçenektir. İspanya‟da ise yayalar mümkün olduğunca hızlı bir şekilde karşıdan karşıya geçmeyi tercih etmektedir. Bu genel olarak yaya davranışların az çok birbiriyle aynı olduğunu, yalnızca yol güvenliği kültürü ve altyapı imkanlarından dolayı seçeneklerde sunulan bu basit eylemleri yapmanın bile zorlaştığını göstermektedir. Bu soruya alınan yanıtlar yaya tercihleri ve düşünme süreçleri hakkında veri sağlamaktadır. Bu veriler eğitim ve öğretim programlarında kullanılabilir. Öneri: Eğitim programında bu aktivitelere odaklanılmalıdır. Çünkü sadece Türkiye’de değil, diğer proje ortağı Avrupa ülkelerinde de yayaların düşünce şekli budur. Soru 11 [Sürücüler]: Araç kullanırken aşağıdakiler sizin için ne kadar önemlidir? (1’den 4’e kadar puan veriniz) Şekil 3.10: Sürücülerin 11. soruya verdiği yanıtlar Avusturya İsveç İspanya Türkiye Yine İspanya dışında tüm ülkelerde anket katılımcıları sunulan seçeneklere neredeyse aynı puanı vermiştir. Trafik levhalarına dikkat edilmesi ve hız limitinin kontrol edilmesi en çok dikkat edilen iki davranışken yayalara dikkat edilmesi daha az önem verilen bir davranıştır. En az dikkat edilen davranış ise gidilecek yönün kontrol edilmesidir. İspanya‟da gidilecek yönü kontrol etme en çok vurgulanan seçenekken Türkiye‟de sonuçlar nispeten eşit bir dağılım sergilemektedir. Bütün aktivitelerin ağırlıklı puanlama hesabı 0,2 ve 0,3 arasındadır. Ancak sonuçlar Avrupa‟daki proje ortağı ülkelerde daha geniş bir dağılım göstermektedir. Buna göre, Türkiye‟de sürücüler arasında genel bir eğilim yoktur. Yani her sürücünün önem verdiği öncelik farklıdır. Bu, yol güvenliğini iyileştirmede özellikle dikkate alınması gereken bir bilgidir. Sürücüleri, öncelikleri uygun bir biçimde sıralayacak şekilde eğitmeli ve sürücülerin ve yayaların önceliklerinin birbirine ters düşmemesini temin etmeliyiz. Şuan için yayalar standart önceliklere sahiptir. Sunulan seçeneklerdeki eylemler proje ortağı ülkelerde eşit derecede önemlidir. Ancak Türkiye‟deki sürücülerin öncelikleri çok daha değişken, bireysel ve yüksek oranda belirsizdir. Öneri: Eğitim programı sürücülere belirli öncelikleri öğretmeyi amaçlamalıdır. Proje ortağı ülkelerdeki yaya öncelikleri ‘sabit’ ve ‘standart’ gibi göründüğünden sürücü davranışlarının öngörülürlüğünü arttırmak için sürücülerin tamamlayıcı bir dizi öncelik edinmesini sağlamak iyi bir fikir olacaktır. 4 Bölüm II: ProCadrin: Müfredat ve Eğitim Metotları ProCadrin projesi trafik güvenliği eğitimi ile ilgili iyi uygulama örneklerini toplamış ve bunları trafik güvenliği eğitimi müfredatı ve ödevleri geliştirmek için kullanmıştır. Bu eğitim materyallerine ek olarak projede, öğretmenler ve eğitimciler için bir Wiki hazırlanmış ve böylece uzmanların kaleme aldığı makalelerin ve diğer bilgi kaynaklarının internet üzerinden başkalarıyla paylaşılması teşvik edilmiştir. Projenin amacı, trafik eğitmenlerinin becerilerini geliştirmek ve farklı öğrenci gruplarının eğitimi ile ilgili bilgi alışverişinde bulunmaktı. Söz konusu öğrenci grupları yaşa bağlı çeşitli faktörler (örn, bilişsel ve dilbilimsel gelişim, motor beceriler ve öğrenme motivasyonları) göz önünde bulundurularak dört kategoriye ayrılmıştır: 0-6 yaş, 7-12 yaş, 13-17 yaş ve 18-30 yaş arası gruplar. 4.1 Hedef gruba ilişkin faktörler Hedef öğrenci gruplarının her biri için belirli hedef-faktörler vardır. Bu faktörler öğrenme materyallerini, hedeflerini ve öğretim stillerini doğrudan etkilemektedir. Örneğin, 0-6 yaş grubu küçük çocuklarda, dikkat seviyesinin daha düşük olması, çevreden gelen sinyalleri anlayamama, tehlikeyi fark edememe, dürtülere hakim olamama gibi faktörler söz konusudur. Bu faktörler, bu yaş grubundaki çocukların trafikteki davranışlarını ve öğrenme şekillerini etkiler. Bu yaş grubunda trafik kuralları bilgisi eksiktir, ancak nispeten gelişmemiş bir psikolojik ve motor mekan algısı bulunmaktadır. Çocuklar biraz daha büyüdüklerinde (7-12 yaş) trafikte daha bağımsız hareket ederler (örn, yürürken veya bisiklet sürerken) ve daha iyi bir muhakeme kapasitesi geliştirmeleri gerekir. Bisiklet eğitimin teşvik edilmesi ve oyun ve alıştırmalarla emniyet kemeri takmanın öğretilmesi gibi aktiviteler kullanılabilir. 13-17 yaş grubundaki üçüncü hedef grup özellikle zorlu bir grup olarak görülmektedir. Bu yaşlarda kişiler bisiklet sürerken, moped kullanırken ve (bu yaş grubunun son senelerinde) araba sürmeyi öğrenirken trafikte daha bağımsız hareket ederler. Bu grupta mevcut kültürü değiştirmeye çalışırken bu yaştaki kişilerin akranlarından çabuk etkilendiği ve ebeveynlerinden öğüt duymak istemedikleri unutulmamalıdır. ProCadrin projesinin son hedef grubu 18-30 yaş grubundaki kişilerdir. Bu gruptaki kişilerin de farklı ve birbirinden ayrı düşünce ve öncelikleri vardır. Aklına geldiği gibi hareket etme, özgürlük ve kendi fikirlerinin peşinden gitme gibi özellikler, bu hedef grubun öğrenme motivasyonunu ve mevcut trafik kültürünü anlamaya önemli ölçüde ışık tutacaktır. Bu grupların eğitilmesindeki amaç, her grup için farklı faklıdır. Küçük çocuklarda eğitimin amacı, onları geleceğin trafik kullanıcıları olarak hazırlamak ve trafik algısı kazanmaları için alışkanlık geliştirmelerine yardımcı olmaktır. Okul çağındaki çocuklarda eğitimin amacı, “oyun ve alıştırmalarla hayatın başka yönlerini de görmelerini” sağlayarak trafik güvenliği bilgilerini pekiştirmektir. Daha büyük yaştaki çocuklar ve ergenlerde eğitimin amacı, onları trafik güvenliği ile ilgili algı ve anlayışlarını değiştirmeye ikna etmektir. Yetişkinlerde ise amaç, eğitim yoluyla onları daha sorumlu sürücülere dönüştürmektir. 4.2 Hedeflere bakış ProCadrin ürünleri iki hedefe odaklanmaktadır. Doğrudan müfredat ile ilgili hedefler ve GTSE (Trafik Güvenliği Eğitimi Hedefleri) tablosundaki dört seviye ile ilgili hedefler. Müfredat hedefleri, kişinin bilişsel gelişimi ile ve belirli kural, prosedür ve durumlarla ilgili bilgi seviyesini ilgilendirir. GTSE tablosu ise daha çok kişinin davranışını etkileyen bilinçli ve bilinçaltı seçimleri ile ilgilidir. Bunlar, kültürel ve sosyal beklentiler ve kişisel algılarla ilişkili olabilir. Şekil 4.1‟deki model GTSE tablosundaki hiyerarşik seviyeleri göstermektedir. Modele göre, daha üstteki hiyerarşik seviyeler kişinin trafikteki davranışını etkileyen bilinçli ve bilinçaltı seçimlerden meydana gelmektedir. Bir kişinin trafikle ilgili yaşam biçimini (araba hobisi, spor amaçlı bisiklet, jogging) yansıtan seçimler, yani en üst seviyedeki faktörler, modelde düşük seviyedeki fonksiyonları etkiler. Örneğin, kimliğini moped hobisi etrafında oluşturan ve kendini akranlarına kabul ettirmeye çalışan genç bir erkek, güzergahını ve trafikteki davranışlarını referans grubun (moped kullanan diğer genç erkekler) belirlediği şekilde seçecektir. Hatta işi, aracını izin verilen yasal hız limitten (örn, Finlandiya’da 40 km/s) daha hızlı gidecek şekilde modifiye etmeye kadar götürecektir. Bu akran ve toplum baskısı bireysel sürücülerin hedef belirlemesini etkiler. Finlandiya’daki çoğu erkek sürücünün yaptığı trafik kazaları hiyerarşinin üst seviyelerindeki problemlerle ilgilidir. Kadınların yaptığı kazalar ise çoğunlukla manuel kontrol becerileri gibi daha alt seviyedeki problemlerle alakalıdır.. (Susimetsä, 2010:1) Bu bağlamda ProCadrin projesinin amacı, “trafik eğitmenleri için öğrencilere trafikteki günlük davranışlarını etkileyen faktörleri anlamalarını sağlayarak bu davranışları kendi kendilerine düzenlemelerini öğretmeye yardımcı olacak bir materyal oluşturmaktı” (ibid: 2) Bu raporda ilk olarak müfredat hedefleri gözden geçirilecek ve daha sonra GTSE Tablosu ile ilgili hedeflere daha ayrıntılı olarak bakılacaktır. Şekil 4.1 Hiyerarşik davranış seviyesi (görev seviyesi) Trafik güvenliği eğitiminin merkezi içeriği Beceriler ve bilgi Riski arttıran faktörler Öz değerlendirme Hayat hedefleri ve yaşama becerileri (genel) Yaşam tarzının, yaşın, değerlerin, grup normlarının vb. trafik davranışı üzerindeki etkileri hakkında bilgi ve bunları kontrol edebilme becerisi Yaşam hedeflerinin ve değerlerin, davranışın, sosyal baskının, heyecan arayışının vb. trafik davranışı üzerinde yarattığı risk bilgisi ve bunları kontrol edebilme becerisi Kişinin kendi davranışını tanıma becerisi (dürtülerin, motivasyonların, değerlerin vb. kaynağı ve kontrolü gibi). Öz değerlendirme becerilerinin geliştirilmesi Seyahat hedefleri ve bağlamı (belirli bir güzergah, seyahat) Seyahati etkileyen faktörler hakkında bilgi (seyahatin amacı, güzergah seçimi, toplumun kararlar üzerindeki baskısı, seyahatin önemi vb.) seçimlerin alternatiflerini görebilme becerisi Seyahat amacı, sosyal baskı vb. riskler hakkında bilgi ve bu riskleri yönetebilme becerisi Planlama seviyesini, seyahat amacını, seyahat nedenini vb. anlayabilme becerisi. Öz değerlendirme becerilerinin geliştirilmesi Trafik durumlarının (belirli bir durumun) yönetimi Trafik kuralları, trafik sinyalleri ve güvenlik önlemleri vb. hakkında temel bilgi ve beceriler Trafikte uygun olmayan davranışlar, trafik kurallarına ve diğer kişilere saygılı olmama, kayma veya benzeri zor durumlar hakkında bilgi sahibi olma ve bu riskleri kontrol edebilme becerisi Kişilerin bilgi ve beceri seviyesini, tehlikeli durumları vb. anlayabilme becerisi. Öz değerlendirme becerilerinin geliştirilmesi Araç hakimiyeti (belirli görev) Direksiyon hakimiyeti/ ayakkabılar ve özellikleri (kayma önleyici vb.) hakkında temel bilgi ve beceriler Araç hakimiyeti, emniyet kemeri kullanımı, güvenlik reflektörlerinin kullanımı ile ilgili riskler hakkında bilgi ve bu riskleri kontrol edebilme becerisi Özellikle de tehlikeli durumlarda kişinin araç hakimiyeti becerilerinin güçlü ve zayıf yönlerini tanıma becerisi. Öz değerlendirme becerilerinin geliştirilmesi 4.2.1 Müfredat Hedefleri Müfredat hedefleri şekil 4.2’de gösterilmiş ve her bir hedef grup için ayrı ayrı düzenlenmiştir. „Müfredattaki‟ katı öğrenme çıktıları yaş grubu arttıkça daha hafif tutulmuştur. Çünkü bu yaşlarda temel trafik kuralları ve alışkanlıkları zaten kazanılmıştır. Bu nedenle davranışlar değiştirilirken çok daha zekice hareket edilmelidir. Şekil 4.2 Okul öncesi çağdaki çocuklar (0-6) Çevre/ortam bilgisi: ailenin, evin, caddelerin ve araçların gözlemlenmesi. Günlük faaliyetlerde yavaş yavaş daha bağımsız hareket etmeye başlar. Araç bilgisi: farklı araç türlerini ve nasıl çalıştıklarını Okul çağındaki çocuklar (7-12) Vatandaşların hak ve yükümlülüklerini düzenleyen kurallar ve düzenlemeler hakkında bilgi. Ortak değerlere saygı duyulması konusunda eğitim, işbirliğine açık olma fikrinin pekiştirilmesi ve trafik kurallarına uyma oyuncaklarla ve resimlerle göstermek. konusunda eğitim, trafik polisi ve polisin görevleri hakkında bilgi Temel trafik işaretleri bilgisi: örneğin, yaya geçidi, trafik ışığı Trafik işaretleri hakkında bilgisi, yanlış davranışlardan kaçınmayı öğrenme, sorumluluk duygusu kazanma, kendi kendini kontrol etme Trafikle ilgili çalışan kişiler hakkında bilgi (örn, polis memuru) Yolda ve sokakta sergilenmesi gereken temel davranışlar hakkında bilgi Önleyici tedbirlerin öneminin anlaşılması, emniyet mesafesi, sağdan ilerleme, trafik kazalarının etkileri hakkında bilgi, İlk Yardım esasları, terim bilgisi Örnekle anlatmanın önemi: trafikte karşılaşılan zorlu durumlarda nasıl hareket edilmesi gerektiğinin anne-baba tarafından örneklerle anlatılması. Çocuklar gördüğü her şeyi taklit eder. Bu nedenle onlara doğru davranış şeklini göstermek önemlidir. Trafikte, toplu taşımada, ve şahsi araçlarda doğru davranışları sergilemenin önemini kavrama, trafik polisi işaretleri hakkında bilgi, trafik işaretleri bilgisi, yaya geçitlerinde geçiş önceliği Farklı taşıtlar ve bunların fonksiyonları, farklı ekipmanlar, manevra alanı hakkında bilgi, Risk Analizi Genç yetişkinler (18-30) Ergenler (13-17) Ergenlerin ihtiyaçları göz önünde bulundurularak günlük trafik davranışları, trafik kuralları, seyahati etkileyen faktörler, trafik davranışını kontrol etme ile ilgili temel bilgi ve beceriler; mevcut form ve aktivitelerin birleştirilmesi Daimi ve esnek bir süreç boyunca, genç yetişkinlerin kendilerini şekillendirme, değiştirme, test etme ve tanımlaması yoluyla iç modeller oluşturmalarına yardımcı olmak Trafikteki davranışlarına kılavuzluk etmek için bilginin organize edilmesine ve mantıksal varlıklarla bağlantısının kurulmasına yardımcı olmak. Öğrenmeyi daha etkili hale getirmek için kullanılabilecek mantıklı düşünme becerilerini geliştirmek 4.2.2 GTSE tablosuna ilişkin hedefler GTSE tablosuna ilişkin hedefler şekil 4.3’te gösterilmiştir. Hedefler, her grup için ayrı ayrı belirlenmiş ve GTSE tablosundaki yapıya göre alt gruplar halinde toplanmıştır. Şekil 4.3 Okul öncesi çağdaki çocuklar Hayat hedefleri ve yaşama becerileri Trafik durumlarının yönetilmesi (belirli durum) Risk bilgisi: durumların ve muhtemel risklerin her zaman farkında olamasalar da onlara hangi durumlarda tetikte olmaları gerektiğini öğretmeye çalışmak: Trafikte her türlü durumla karşılaşma ihtimalimiz olduğundan çocuklara küçüklükten itibaren herkesin trafik kurallarına uymadığı bilgisini vermeliyiz. Motorlu araçlarda seyahat ederken nasıl davranılacağı bilgisi. Yaya olmaya ilişkin bilgiler ve yayaların dikkate alması gereken kurallar Kaza anında aranacak acil durum telefonları. Karşıdan karşıya geçerken karşılaşılabilecek durumlar (doğru yerde ve zamanda duran araçlar, durması gerektiği halde durmayan araçlar vb.) Araç içindeyken karşılaşılabilecek durumlar. Bisiklet kullanırken karşılaşılabilecek durumlar. Seyahat amacı ve bağlamı (belirli güzergah, seyahat): Dokunsal/manuel hakimiyet (belirli görev): Bu yaştaki çocuklar henüz kendi kendilerine karar alamazlar. Bu nedenle yetişkinler aşağıdaki konularda çocukları yavaş yavaş bilgilendirmelidir: Okul öncesi yaştaki çocuklar, yürürken veya bisiklet sürerken temel ve orta seviyede hareket kontrolüne sahiptir (bu seviye yaş ilerledikçe artar). Bu nedenle yavaş yavaş öğrenmeleri gerekir: Araç içinde doğru şekilde oturma ve emniyet kemeri kullanma (anne babalarını taklit ederek). Aracın yanlış kontrol edilmesinden kaynaklanan riskler hakkında bilgi Doğru zamanda karşıdan karşıya geçmek için temel trafik işaretleri bilgisi. Trafiğin rahat bir şekilde ilerlemesini sağlamak için neyin doğru ve neyin yanlış olduğu bilgisini öğrenmeye başlamak Araç ve araç donanımlarının yanı sıra mevcut güvenlik elemanları ile ilgili temel bilgiler. Araç içinde nasıl hareket edileceği bilgisi: emniyet kemerinin bir zorunluluk olarak takılması, aracın kapısının doğru şekilde kapatılması ve yolculuk esnasında açılmaması. Okul çağındaki çocuklar Hayat hedefleri ve yaşama becerileri Trafik durumlarının yönetilmesi (belirli durum) Trafik düzenlemeleri ve kuralları, farklı yol koşullarında ve araçlarda yolculuk ederken nasıl davranılacağı; yolcu olarak yaya geçitlerini, kavşakları, trafik işaretlerini ve davranışları idare edebilme becerisi Temel trafik kuralları, hız ayarı, güvenli geçiş mesafesi, trafiğin içinden geçme ve yol boyunca ilerleme becerileri Sivil Yaşam kurallarına aykırı hareket etmenin sebep olabileceği riskler hakkında bilgi, özel durumlarda sağı solu ayırt etme becerisi Diğer kişilere saygılı olacak şekilde yolların doğru kullanımı için Sivil Yaşam kuralları ile ilgili bilgiler ve güvenlik cihazları ve İlk Yardım çantasını kullanabilme becerisi Hız ayarı, güvenli geçiş mesafesine ihtiyaç duyulan anlar ve trafik işaretlerine uyulmayan durumları kontrol/idare edebilme becerisi Farklı ulaşım araçları (bisiklet, moped vb.) ile ilgili bilgiler ve bunları tanıma, interaktif oyunlar, resimler ve diğer yollarla bunları kullanabilme/yönetebilme becerisi Ses efekti ve görsel efektler kullanarak trafikte taşıtların güçlü ve zayıf yönlerini tanıma; yolculuk esnasında ortaya çıkabilecek özel durumları kontrol edebilme/yönetebilme becerisi Trafik polisi, polis merkezi ile ilgili bilgiler, polislere ait amblem ve işaretleri tanıma ve trafik polisleriyle iletişim becerileri Güvenli seyahat için trafik ortamının tanınması ve farklı koşulları idare/kontrol edebilme becerisi Yollardaki ve şehir trafiğindeki riskler hakkında bilgi; yolculuk esnasında davranışları kontrol edebilme/yönetebilme becerisi Trafik güvenliği ile ilgili dil ve terim bilgisi; bu terimleri şarkı, tekerleme, şiir ve hikayeler yoluyla doğru şekilde kullanma becerisi Araç içinde ve dışındaki risklerle ilgili bilgi ve emniyetli ve tehlikeli yerlerin ayırt edilmesiyle belirli durumları yönetebilme becerisi Dokunsal/manuel hakimiyet (belirli görev): Seyahat amacı ve bağlamı (belirli güzergah, seyahat): Yolculuğu etkileyen faktörler (seyahat ihtiyacı) hakkında bilgi, güzergah planlaması ve seçimi ve bunları yönetebilme becerisi Araçta bulunan ekipmanlar ve manevra için gerekli alan hakkında temek bilgiler; olayların meydana gelme sırasını anlayabilme becerisi Araç içinde doğru oturma şekli hakkında bilgi ve emniyet kemeri ve kask kullanabilme becerisi Aracın manevrasından kaynaklanan riskler hakkında bilgi ve tehlikeli olayların önüne geçebilme becerisi Seyahat koşulları ve trafik polisinin yaptığı el işaretleri hakkında bilgi ve psiko-motor oyunlar yoluyla bunları yönetebilme becerisi Temel araç (manuel) hakimiyeti bilgisi ve trafik işaretleri, yaya geçidi ve trafik ışıkları ile güzergahı yönetebilme becerisi Sürücünün durumu, araç kullanma amacı hakkında bilgi ve trafik işaretlerini, trafik ışıklarını, yaya geçitlerini yönetebilme becerisi Aracın manevrasından kaynaklanabilecek potansiyel riskler hakkında bilgi, araçtaki cihazlar ve özel ekipmanlarla (teflon, navigasyon aleti, TV gibi) ilgili bilgi ve resim çizme yoluyla belirli durumları yönetebilme becerisi Trafikte ses ve ışık bilgisi ve bunları birbirinden ayırt edebilme; trafik işaretlerini ve özel durumları anlayabilme becerisi Araç manevrasının güçlü ve zayıf yönleri ile ilgili temel bilgiler ve tehlikeli durumları, yaya geçidini, trafik ışıklarını, kaldırımları idare edebilme becerisi Ev-okul arası yolculuk bilgisi ve harita ve kamera kullanarak riskleri önleyebilme becerisi Araç manevrası ile ilgili temel bilgiler ve kısıtlı alanlarda bisikleti ve diğerlerini yönetebilme becerisi Ergenler Hayat hedefleri ve yaşama becerileri Trafik durumlarının yönetilmesi (belirli durum) BİLGİ YOK BİLGİ YOK Dokunsal/manuel hakimiyet (belirli görev): Seyahat amacı ve bağlamı (belirli güzergah, seyahat): BİLGİ YOK BİLGİ YOK Genç yetişkinler Hayat hedefleri ve yaşama becerileri Trafik durumlarının yönetilmesi (belirli durum) İyi birsürücü, kendi durumunu ve isteklerini kotrol edebilmelidir. İyi bir sürücü, trafik kurallarını bilir, trafikte yeterli etkileşim becerilerine sahiptir ve farklı trafik koşullarında güvenli bir şekilde araç kullanabilir. Sürücüler, akli durumlarının kendileriyle birlikte araçtaki diğer yolcuların güvenliğini de etkilediğini anlamalıdır. Bir insanın kişiliği kalıcı, değişken ve değişen özelliklerden meydana gelir. Değişen özellikler arasında akli durum da bulunmaktadır. Akli durumun yoğun olması sürüşü, gözlemi ve davranışları etkiler. İyi bir sürücü diğer insanlara saygılıdır. Sürücü trafik işaretlerini ve kurallarını bilmelidir. Böylece sürücü, belirlenmiş düzenlemelere uygun genel bir trafik görüşü ve trafik davranışı oluşturur (örn, hız limiti). Bir sürücü, hem trafikte hem de trafik dışında günlük hayatta karşısındaki insanlara saygılı olmalıdır. Sürücü, kendi hareketlerinin (örn, hız, bisikletli ve yaya gibi diğer yol kullanıcıları ile arasındaki mesafe) sebep olabileceği olayları tahmin edebilir. İyi sürücü sosyal bir sürücüdür Bir sürücü, insanların farklı ihtiyaçları ve hedefleri olduğunu ve insanlar arasında farklılıklar olduğunu (örn, çocuk, yaşlı, engelli) kabul eder Sosyal sürücü, diğer yol kullanıcılarını da dikkate alarak trafikte olabilecek muhtemel olayları tahmin edebilir ve durum tehlikeli bir hal almadan onlar için hazırlık yapabilir. Bir sürücü, insanların farklı farklı becerilere sahip olduğunu ve herkesin şimdi de sonra da hata yapabileceğini kabul eder. İyi bir trafik kullanıcısı, kendi kararlarının ekolojisini düşünür. Sosyal sürücü, öngörülebilir şekilde hareket eder ve trafikte yapacağı hareketlerle ilgili yeterli işaret ve ipucu verir. Böylece diğer sürücülerin ve trafik kullanıcılarının bir sonraki adımda ne yapacağını görebilmelerini sağlar. İyi bir trafik kullanıcısı, kullanacağı ulaşım şeklini ekolojik olarak seçer İyi bir trafik kullanıcısı, araba kullanma nedeni eleştirel şekilde düşünülebilir. İyi bir trafik kullanıcısı, yeni bir araba seçerken ihtiyaçlarının ve ekolojik değerlerin muhakemesini yapabilir. Sosyal sürücü, diğer trafik kullanıcılarına has özellikleri bilir ve buna göre hareket eder (çocuk, yaşlı, yavaş seyreden araçlar vb.). İyi bir sürücü, sürüş eyleminin ekolojik yönlerini göz önünde bulundurur. Bir sürücü, trafik ışıklarını öngörerek hareket eder. Işıklarda durmak için ani fren yapmaz veya kırmızı yanmadan önce kavşağı geçmek için hızını arttırmaz. Bir sürücü, diğer trafik kullanıcılarının hareketlerini öngörür ve çok sık fren yapmaya gerek kalmadan aracını buna göre kullanır. Bir sürücü sürüş hızına ve bunun güvenlik ve ekoloji üzerindeki etkisine dikkat eder. Seyahat amacı ve bağlamı (belirli güzergah, seyahat): Dokunsal/manuel hakimiyet (belirli görev): İyi bir sürücü, riskleri tanır ve bunlardan kaçınır. İyi bir sürücü farklı trafik koşullarında ve hava durumlarında aracını kontrol edebilir. Araç kullanımı ile ilgili en önemli işleri kontrol edebilir. Trafikte herkesin farklı seyahat ihtiyaçları ve becerileri olduğundan sürücü, trafiği bir bütün olarak ele almalıdır. İyi bir sürücü aracını ekonomik ve güvenli bir yaklaşımla kullanır. Sürücü aynı zamanda kendi aracını ve toplu taşımayı hangi zamanlarda kullanması gerektiğini öğrenmelidir. Sürüş eylemini havanın durumuna, yılın zamanına, trafiğin yoğunluğuna vb. göre ayarlamayı öğrenmelidir. İyi sürücü sosyal bir sürücüdür. Araç hakimiyeti becerileri yıllar içinde gelişecektir. Sürücü, kendi araç hakimiyeti becerilerini değerlendirmeli ve bilgi ve becerilerini hakim trafik koşullarına ve hava durumuna göre ayarlamalıdır. İyi bir sürücü diğer trafik kullanıcılarına sinyal vermek için faklı yollar kullanır. Bunun için araç sinyal ışığının yanı sıra göz teması ve el işaretlerini de kullanır. İyi bir sürücü fren, gaz ve vitesin ekolojik kullanım prensiplerini Sürücü sosyal (akran) baskıdan – araçtaki yolculardan ve diğer trafik kullanıcılarından – kaynaklanan tehlikeleri fark eder ve bu baskının trafikte neden olabileceği riskli davranışlardan kaçınabilir. İyi bir sürücü araç kullanırken bunun ekolojik yönünü dikkate alır. bilir. İyi bir sürücü ekoloji ve güvenliği dikkate alarak en iyi seyahat güzergahını seçer. İyi bir sürücü, mümkün olduğunca az araç kullanmak için farklı seyahat ihtiyaçlarını birleştirir. 4.3 Metotlar ve Modüller Farklı hedef gruplar için farklı müfredatlar olduğundan trafik güvenliği öğrenme materyalinde bu hedef gruplara yönelik metotlar da buna göre değişiklik gösterecektir. 4.3.1 Okul Öncesi Çağdaki Çocuklar Okul öncesi yaştaki çocuklarda dikkati korumak için uygulamalı bir yaklaşım kullanmak gerekir. Yapılacak aktiviteler aşama aşama gösterilmelidir. Beyin fırtınası, rol oyunu, interaktif oyunlar, resim çizme, boyama, hikaye yazma, yarışmalar, şarkılar, kısa filmler, puzzle, tekerleme gibi aktiviteler kullanılacak metotlar arasında olmalıdır. Bunlar, belirli durumlardaki kural ve davranışları, yeni kelimeleri öğretmek, ve durum ve tehlikelerle ilgili farkındalık geliştirmek için kullanılmalıdır. Bu hedef grubun eğitiminde ele alınan modüller şunlardır: Kendi vücudunu tanıma Çevre bilgisi (yollar, civar bölge) Trafiği oluşturan öğeler (insanlar, araçlar, kurallar ve işaretler) Tehlikeler ve bunlardan kaçınma yöntemleri 4.3.2 Okul Çağındaki Çocuklar ProCadrin projesinde 7-12 yaş arasındaki çocuklar için saptanan en iyi metotlar şunlardır: trafik işaretlerine uyulmayan durumların anlatıldığı simülasyonlar ve bunların neticelerine bakma, trafik polisi ile görüşülen senaryolar, grup oyunlarını içeren interaktif dersler, uygulamalı alıştırmalar (yol haritası belirlemek gibi), tartışmalar ve deneyim paylaşımı, harita ve fotoğraf makinesi kullanarak okul ve ev arası yolcukların analiz edilmesi ve trafik işaretlerine, yayalara ve kavşaklara bakılmasıdır. Öğrencilerin içinde hatalar olan bir yolculuk hikayesi yazması ve diğerlerinin bu hataları bularak üzerinde düzeltme yapmaları da oldukça verimli bir metot olarak değerlendirilmiştir. Yolda bisiklet sürmek, trafik eğitmenleri ile görüşmek, oyunlar ve durum komedileri geliştirmek gibi diğer pratik deneyimler de kullanılmıştır. Bu hedef grubun eğitiminde ele alınan modüller şunlardır: Trafik kurallarına uyma ve trafik kazalarını önlemenin önemi Mevcut trafik işaretleri, yol şekilleri, renkler ve anlamları, araç içinde ve yolda nasıl davranılması gerektiği, farklı yol tipleri ve bunların kullanımı Hız, alkol ve uyuşturucunun etkileri, İlk Yardım prensipleri, yol kodları Sivil Yaşam kuralları, yol kodları, Trafik ışıkları, kaldırım kullanımı ve kaldırım ihlali, yaya geçidi, trafik polisi, trafik sesleri ve ışıkları Farklı araç ekipmanları ve cihazları, manevra için gerekli alan, olay serilerinin etkileri 4.3.3 Büyük çocuklar ve ergenler Daha büyük çocuklar ve ergenlerde, interaktif bilgisayar sunumlarının kullanıldığı ders ve seminerler gibi daha öğretici yaklaşımlar izlenmiştir. Bu seminerler boyunca kısa filmler ve simülasyonlar kullanılmakta ve trafik sıkışıklığının nedenleri tartışılmaktadır. Öğrenmeyi desteklemesi için sınav ve değerlendirmeler de kullanılmıştır. Yol boyamaları, trafik konileri ve maket sokak işaretleri kullanılarak düz asfalt zeminli bölgelerde yapılan pratikler öğrencilerin kendi yaya güvenlik alanlarını tasarlamalarına yardımcı olmuştur. Bu hedef grubun eğitiminde ele alınan modüller hem daha geniş hem de daha yoğundur. ProCadrin ürünleri, 4 ayrı eğitim modülüne ayrılmış olan bu eğitimlerle ilgili daha ayrıntılı bilgi sunmaktadır. Modül 1: Temel teorik bilgi Araç sınıfları da dahil olmak üzere temel araç ve trafik bilgisi, yol çeşitleri, bisiklet (moped) yapısı Trafik yönetimi ve trafik sinyalleri bilgisi. Trafik güvenliği ve sinyalizasyon arasındaki karşılıklı ilişkiye vurgu yaparak. Trafik sinyalizasyonu neden gereklidir? Temel trafik sinyalizasyon tanımı. Trafik işaretleri Trafik ışıkları ve geçitleri. Trafik kontrolörü Yol işaretlemeleri Diğer sinyalizasyon türleri Uygulamadan trafik kazası örnekleriyle trafiğe güvenli katılım bilgisi Trafikte ortak kurallar Hız ve mesafe Yol satıhları Manevra ve sinyal Durma, park etme, geçme, kavşak geçişleri Otoban, şehir içi, tünel, sürüş/biniş, şehir içi taşıt duraklarından geçiş. Gece sürüşü ve görüş alanının kısıtlığı olduğu anlarda sürüş. Bisikletlilerin uyması gereken kurallar, araç ile taşımacılık, peş peşe gitme, özel rejime bağlı araç kullanımı Yayaların uyması gereken kurallar, yolcu taşımacılığı kuralları, moped/bisiklet sahiplerinin uyması gereken kuralları, trafik kazalarında nasıl davranılması gerektiği, trafik kontrolörlerinin yasal yetkileri. Modül 2: Sorumluluklar ve güvenli trafik davranışı oluşturma Farklı trafik şartlarında güvenli sürüş de dahil olmak üzere moped/bisiklet sahibi olduktan sonra yerine getirilmesi gereken sorumluluklar, risk değerlendirmesi, psikolojik ve fiziksel öz değerlendirme ve trafik güvenliği, ihtilaflı trafik durumlarında nasıl davranılacağı. Bu modülde çalışılan konular şunlardır: Güvenli sürüş/biniş tanımı, risk kontrolü ve sürüş süresi, yorgunluk, dikkat ve muhtemel sonuçlar; Alkol ve ilaç kullanımının sürücü davranışı üzerindeki etkisi; Hoşgörülü davranma ve trafik güvenliği, hoşgörü kuralları. Agresif sürüş tanımı ve muhtemel sonuçları. Trafikte çıkan anlaşmazlıklar, acil durumlarda yardım. Araç/moped satın alma ve bununla ilgili sorumlulukları yerine getirme Modül 3: Geçerli Bilgi ve Beceriler Farklı hava ve yol koşullarında moped (bisiklet) kullanma üzerine çalışılmakta ve eğitim verilmektedir. Dersler çeşitli mekanlarda (yol, okul bahçesi, serbest park alanları veya diğer serbest oyun parkları) ve gerçek trafikte uygulanmaktadır. İlk eğitim bir eğitim yerinde başlar ve temel sürüş becerileri ile ilgili pratik yapılır. Eğitim alanının bir kısmına su dökerek kötü hava koşulları yaratılabilir. Yapay olarak hazırlanmış pürüzlü ve asfalt olmayan bir alanda köy yolu canlandırılabilir. Bu modülde çalışılan konular şunlardır: Şehirde sürüş stratejileri Köy yolunda sürüş stratejileri Diğer sürücülerle aynı yolu paylaşma stratejileri, güvenlik ve defansif sürüş. Acil durumlarda sürüş stratejileri – kötü hava şartlarında, görüşün kısıtlı ve az olduğu koşullarda Modül 4: Toplumun Trafik Güvenliği Üzerindeki Etkisi Ergenlerin trafikte yaralanmasına neden olabilecek potansiyel riskler ve bu riskleri azaltmaya yönelik davranışlar hakkında toplumu bilgilendirmek Yaralanma riskini azaltmaya yönelik en önemli kişisel önleyici faaliyetler (Kask, Işık Reflektörleri, vb.) Trafik güvenliği alanında bisiklet ve motosiklet sporlarıyla ilgili ulusal müsabakaları yaymak, trafik kazalarında teknik ve acil durum yardım bilgisi Medyayı kullanmak (gazete, yerel ve Ulusal yayınlar – radyo ve TV) ve aileleri çocukları konusunda dikkatli olmaya ve onları kontrol etmeye davet etmek Ergenlerin dikkatini trafik güvenliği ile ilgili problemlere çekebilmek için okul dışında aktiviteler düzenleme: üst sınıftakilerin yardımı ile öğrencileri okul çevresindeki trafiği gözlemlemek üzere görevlendirmek Yerel, bölgesel, ulusal çapta ve Avrupa çapında “gençler ve trafik güvenliği” konulu yarışmalar düzenlemek 4.3.4 Genç Yetişkinler Genç yetişkinlerde öğrenme seviyesini derinleştirmeye yardımcı olmak için eleştirel düşünme kapasitesinden yararlanılmıştır. Öğrencileri eleştirel düşünme gerektiren tartışmalara ve problem çözme durumlarına çekmek, bu hedef grupta oldukça işe yaramıştır. Çeşitli ihtimaller ve seçimler üzerinde düşünebilmek ve öğrencileri sonuçsal düşünmeye itmek, öğrencilerin konuyla ilgili bilgi ve anlayışını pekiştirmelerine yardımcı olmuştur. Bununla birlikte bu grup, kaza raporlarının analiz edilmesinden, gerçek kaza durumlarının gözlemlenmesinden ve test şeridi kullanımından (yolda buzlanma gibi hava koşullarının simüle edilmesi) da yararlanabilir. Çünkü bu aktiviteler gerçek trafik tehlikelerine ve trafik tehlikelerine karşı değişen bıkkınlık ve kayıtsızlık davranışlarına dikkat çekmektedir. Bu hedef gruba yönelik eğitim, sabit modüller açısından değil; daha çok genel metot ve aktiviteler şeklinde açıklanmıştır: Kişilik ve Sürüş Grup terapisi seanslarına benzeyen grup tartışmaları. Birbirinin hatalarından ders çıkarmak ve farklı durumlarla ilgili tahmin becerilerini geliştirmek. İnsan doğasını ve insanların hata yapma eğilimini öğrenmek. Çevreci araç kullanımı Araba teknolojisinin ekolojisinin sunumu Araba satın almayı etkileyen faktörler ve neticesinde ortaya çıkan araba bakımı. Toplu taşıma kullanımı hakkında tartışma Defansif (temkinli) sürüş Belirli durumlarda hangi hızda gidilmesi gerektiğinin anlama Hızın fren mesafesine ve durma mesafesine etkisi Diğer araçlarla arada güvenli takip mesafesinin korunmasını anlama Çevreci sürüş Çevreyi, hızı ve güveliği dikkate alarak güzergah planlaması hakkında tartışma. Ayrı seyahatler yerine farklı amaçların tek bir seyahatte birleştirilmesi ve araba kullanma ihtiyacının ölçülmesi Defansif (temkinli) sürüş Belirli durumlarda hangi hızda gidilmesi gerektiğinin anlama Hızın fren mesafesine ve durma mesafesine etkisi Diğer araçlarla arada güvenli takip mesafesinin korunmasını anlama 4.4 APPSA için Müfredat Önerileri Anlaşıldığı üzere müfredatı hazırlayacak kişilerin eldeki hedef grupları göz önünde bulundurması gerekmektedir. Öğrencilerin yaşı sorulması gereken sorular arasındadır. Hedef grup içindeki kişilerin bilişsel, psikolojik ve motor gelişim seviyeleri nedir? Öğrenciler hayatın hangi aşamasındalar? Öğrenciler hangi sosyal aktivitelerle ilgileniyor? Tüm bunların, öğrencilerin genel yol güvenliği anlayışı ve kişisel yay ve sürücü kültürleriyle olan ilişkisi nedir? Uygun ve etkili pedagojik araçlar olmasını sağlamak için hedef grupların eğitim materyallerinin bu sorular ışığında sistematik olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. APPSA hedef grupları göz önünde bulundurulduğunda müfredatı hazırlayacak kişiler, ProCadrin okul öncesi ve okul çağındaki hedef gruplara yönelik müfredat hedeflerinin hepsi ile ilgili aktiviteleri dahil etmelidir. Sürücü adaylarına yönelik müfredat hedefleri sınırlıdır ve bununla ilgili somut öğrenme hedefleri tartışılmamıştır. Ancak, “seyahate hazırlanma” ve “trafik davranışını kontrol etme” gibi modüller mantıksal ve sonuçsal düşünme becerilerinin (… olsa ne olurdu?) geliştirilmesi ile kombine edilebilir. ProCadrin projesinde kullanılan eğitim metotları genellikle karma hedef gruplara nasıl yaya güvenliği eğitimi verilebileceğinin iyi bir örneğidir. Modül içeriği her zaman ve özellikle de 18-30 yaş grubuna uygun değildir. Ancak kullanılan metodoloji ve eğitimin arkasında yatan temel fikir tamamen uygulanabilirdir. APPSA hedef gruplarına uygulanabilecek yaklaşımların özeti burada verilmiştir. Bu öneriler bazı aktivitelerin uygun öğrenme yaklaşımları ile örtüşmesine olanak sağlamaktadır: 4.4.1 Okul Çağındaki Çocuklar Okul çağındaki çocuklar, kurallar ve kabul edilebilir davranışlarla ilgili yeni bilgileri çok daha kolay özümserler. Çocukların bu özelliğinden uygun şekilde faydalanılırsa, bu onların kendi yol güvenliği kültürlerini geliştirmelerine yardımcı olacaktır. Yukarıda belirlenen özelliklere dayanarak yol güvenliği müfredatı aşağıdaki konuları da dikkate almalıdır: Yol kuralları ve davranışları bilgisi Sorumluluklarınız nedir / sürücülerin sorumlulukları nelerdir Hız limiti de dahil olmak üzere farklı trafik bağlamlarının (köy/şehir/ana yol) ve muhtemel tehlikelerin anlaşılması Trafik polisinin görevleri hakkında bilgi sahibi olma – polisin görevi nedir – nasıl yardımcı olurlar? Durum yönetimi Yayalar olarak farklı trafik durumlarıyla nasıl başa çıkılabilir Farklı durumlarla ilgili risklerin anlaşılması Başka fikirler ve metotlar Trafik kazalarının nedenleri hakkında beyin fırtınası Diğer ülkelerde yaya önceliği ile ilgili kısa filmler İnsanların yaya önceliği kurallarını hiçe saydığı durumların canlandırılması Harita, trafik işareti resimleri ve yaya geçitleri kullanarak ev okul arası yolculukların analiz edilmesi Kasti hatalar içeren hikayeler oluşturulup başkalarının yazdığı hikayelerdeki hataları düzeltme Direksiyon eğitmenleri ile yapılan röportajların görüntüleri İçinde uygun trafik ve yaya altyapılarının tasarlanabileceği (yaya geçitleri, trafik işaretlerinin vb. nereye konulacağı) küçük kent merkezi (hayali kentler) haritalarının hazırlandığı „Şehir Planlama‟ projeleri geliştirilebilir Bu grup için daha uygulamalı öğrenme aktiviteleri, öğrenme becerileri ve problem tespiti uygun olacaktır. 4.4.2 Sürücü Adayları Yukarıda belirlenen özelliklere dayanarak sürücü adaylarına yönelik yol güvenliği müfredatı aşağıdaki konuları da dikkate almalıdır: Araç kullanırken akli durumun farkında olmak ve buna göre hareket etmek İçinde bulunduğunuz „ruh halini‟ tanımlamak Ruh halinin araç kullanmaya etkisi üzerinde düşünmek Ruh halinin yayalar ve diğer yol kullanıcıları üzerindeki etkisini düşünmek „Kaçırabileceğiniz‟ veya „görmezlikten gelebileceğiniz‟ şeyleri belirlemek ve bunların sonuçları üzerinde düşünmek Araba kullanırken diğer yolcuların sizin üzerinizdeki etkili üzerine düşünmek (yani, araç kullanırken akran baskısının etkileri, vb.) Farklı yaya tiplerinin ihtiyaçlarının ve davranışlarının farkında olmak (örn, onlardan ne beklediğiniz) Çocuklar yollarda/caddelerde nasıl davranır? Neden? Yaşlılardan beklediğiniz yaya davranışları nelerdir? Neden? (kendinizi yaşlı bir insanın yerine koyunuz) Engelli yol kullanıcılarına nasıl davranmalısınız (kendinizi engelli bir insanın yerine koyunuz) Tehlikeyi algılama Birleşik Krallık‟taki DVLA ehliyet sisteminde adaylar Tehlike Algılama Testini geçmelidir. Bu test şehir içinde araba kullandığınız bir simülasyondur (sürücünün bakış açısından). Potansiyel bir tehlike tespit ettiğinde aday, verilen süre içinde bilgisayarın faresine tıklamak zorundadır (adayların her şeye tıklamamaları için her trafik bölümünde belirli bir tıklama sayısına izin verilmektedir) Benzer bir sistem sürücünün yanlış hareketlerini tespit etmek için de kullanılabilir (örn, hız limitini aşmak). Bu sistem ile ilgili ayrıntılı bilgi için http://www.youtube.com/watch?v=AHS9vQlew_M adresini ziyaret ediniz. Diğer fikirler ve metotlar Trafik kazalarının nedenleri üzerine beyin fırtınası ve seminer tartışmaları Diğer ülkelerde yaya önceliğini gösteren kısa filmler Yaya önceliği kurallarına uyulmayan durumların canlandırılması Eleştirel ve sonuçsal düşünme aktiviteleri, somut seçimler üzerine düşünme (bunu yaparsam şu olur; bunu önlemek için şöyle davranmalıyım vb.) Gerçek kaza durumlarını gözlemlemek, polis kaza raporlarını analiz etmek ve bu kazaların sebebi olabilecek davranışlar üzerinde düşünmek Eleştirel düşünmeye odaklanmak ve olaylar karşısında duygusal tepkiler vermeyi teşvik etmek bu hedef grup için uygundur Grup seansları Önerilen somut aktiviteler şunlardır: Yaralı ve ölümlü trafik kazası fotoğrafları ile birlikte raporlara bakma Öğrenci kazanın sonucu ile kaza öncesindeki olaylar arasında bağlantı kurar, kazanın nasıl meydana geldiği ve kazaya neyin sebep olduğu ile ilgili bir hikaye ortaya koyar. Bu sayede öğrenci, sürme davranışı ve bunun yayalar üzerindeki etkisi arasında doğrudan bir bağlantı kurar. Hikayede, öğrenci aynı zamanda kazanın yasal ve kişisel sonuçlarını (ödenmesi gereken para cezası, hapis cezası ve diğer cezalar vb.) ve kazaya sebebiyet vermenin yarattığı kişisel ve psikolojik etkileri (şok, pişmanlık, depresyon vb.) keşfetmelidir. Prosedürel eğitim senaryo ve simülasyonları Örnek: Yorucu bir iş günü geçirdiniz. Gün saat 6’da başladı ve 14 saat çalıştınız. İş arkadaşlarınızın hepsi işten erken çıktı ve sizi yapılacak işlerle baş başa bıraktı. Sonra tam işleri bitirdiğinizi düşünürken elektrikler kesildi ve işi tamamlayamadınız. Dahası gün boyu üzerinde çalışıp tamamladığınız işi kaydetmemiş olduğunuzu düşünüp endişelendiniz. Çok kızgın ve öfkelisiniz, ama aynı zamanda endişeli ve işi kaybedip kaybetmediğinizden emin değilsiniz. Bu şekilde arabanıza bindiniz…. Bunun arkasından öğrencinin üzerinde çalışabileceği başka senaryolar kullanılır. Öğrenci yanlış seçimler yaptığında senaryo trafik kazası ve yaralanma ile sonuçlanır.