Avrupa”da Altın Umutlar / EUROMINES – 2003
Transkript
Avrupa”da Altın Umutlar / EUROMINES – 2003
A V R U P A’D A ALTIN UMUTLAR Altýnýn Çok Eskiye Uzanan Tarihçesi 1 Altýnýn Özellikleri 2 Avrupa’da Altýn Madenciliði 3 Baþlýca rakamlar Altýnýn bulunduðu yer Altýn nasýl çýkarýlýr Altýn madenciliðinde siyanür Diðer madenlerden altýn kazanýmý ve hurda geri dönüþümü Altýnýn Uygulama Alanlarý Kuyumculukta altýn Diþçilikte altýn Týpta altýn Elektronikte altýn Altýn Madenciliðinin Çevre, Saðlýk ve Ýþgüvenliði Boyutlarý 3 3 5 7 9 10 10 10 11 11 12 AVRUPA’DA ALTIN UMUTLAR bölgesindeki Lidya krallýðý halký tarafýndan ilk defa para olarak kullanýldýðý iddia edilmektedir. Bu deðerli metal o dönemden itibaren her uygar ülke tarafýndan para olarak kullanýlmýþ ve de zenginlik, güç simgesi haline gelmiþ ve ekonomik hayatýn temeli olmuþtur. Altýnýn Çok Eskiye Uzanan Tarihçesi Altýn, son derece az bulunuyor olmasý ve kendini hemen belli eden güzelliðinden dolayý, insanlýk tarihi boyunca her zaman insanlara bir çeþit sihirli güç uygulamýþtýr. Tam tarihini ve yerini kesin olarak belirleyemesek de, insanlýðýn bu sarý metal ile ilk temasý büyük olasýlýkla tarihin çok eski dönemlerine dayanmaktadýr. Çoðu süsleme nesnesi olarak kullanýlmýþ çok eski ve çok iyi bir þekilde korunmuþ altýn antik eserlerin büyük kýsmý Mýsýr’ daki firavunlar dönemine aittir. En güzel süslenmiþ ve iyi korunmuþ bu parçaIardan birisi, MÖ 1352’de ölen Kral Tutankamon’un mezarýdýr. Bu, tartýþmasýz, Mýsýr kuyumculuk sanatýnýn en büyük hazinelerinden birisini temsil etmekte ve antik zamanlarda bile bu tür iþçiliðin muhteþemliðini göstermektedir. Mýsýr sanatýnýn haricinde, altýn süs eþya koleksiyonIarý Inka, Aztek, Çin, Japon ve tabii ki Avrupa medeniyetlerinin tarihinde de bulunmuþtur. Altýn, kendine has nadir özelliklerinden dolayý tüm dünyada hýzla gerçek bir heyecan, fakat ayný zamanda da Ianetli bir tutkuyu tetiklemiþtir. Antik zamanýn ünlü Romalý þairi Virgil, altýn için insanlýðýn hiç ölmeyen arzusunu “Auri Sacra Fames” (Altýn Ýçin Lanetli Susamýþlýk) adlý eserinde tanýmlamýþtýr. Ancak, diðer yatýrým araçIarýnýn, yerine geçenlerin veya alternatiflerinin ortaya çýkmasýyla, altýnýn 1930’Iarda para ölçüsü olarak kulIanýmýnýn terkedildiðini de belirtmek gerekir. Ama, bu ünlü metal günümüzde hâlâ önemli bir rol oynamaktadýr. Eski uygarlýklarda olduðu gibi, günümüz toplumu da onun güzelliði ve deðerinin hâlâ farkýndadýr. Altýn hâlâ bizi yüceltmeye devam etmektedir. Altýn, pazarýn büyük kýsmýný temsil etmesine raðmen, sadece mücevheratta deðil diðer pek çok uygulama alanlarýnda da kullanýlmaktadýr. Altýna olan ilgi diðer pek çok uygarlýklara da ilham vermiþ ve hýzla tüm diðer metallerin üzerinde takdir görmüþtür. Altýnýn, baþlangýçta, para olarak kulIanýlmasýndan çok önce, mücevher olarak kullanýldýðý da çok iyi bilinmektedir. Altýnýn, MÖ 560’dan itibaren Kral Krezüs’ün kendi resmi ile bezenmiþ sikkeler basmasýyla, günümüz Türkiye’sinin batý 1 AVRUPA’DA ALTIN UMUTLAR Altýnýn Özellikleri ALTIN, doðadaki en ender bulunan elementlerden birisidir ve bütün deðerli metallerin en deðerlisi olarak tanýmlanmaktadýr. ALTIN, bizi kýskandýran bir güzelliktir. ALTIN, onu güneþ ile doðal olarak özdeþleþtiren altýn sarýsý rengindedir. ALTIN, diðer metallere benzemeyen olaðanüstü niteliklere sahiptir. ALTIN, kullanýldýðý farklý uygulama alanlarýna baktýðýmýzda, çok faydalý özellikler olan yumuþak, çok kolayca dövülebilen, paslanmaya dayanýklý, yýpranmayan ve zehirsiz niteliklere sahiptir. Gerçekten de, dövülebilirlik özelliði ýþýðý geçirebilecek kadar ince bir metal varak halini alana kadar çekiçle inceltilebilmesini saðlamaktadýr. Öyle macunumsu (sünümlü) davranýþlýdýr ki, kilometreIerce uzunluðunda ince bir tel halinde çekilebilir. Öyle dayanýklýdýr ki su ve oksijenle bileþik yapmaz. Çok nadir bulunuþunun yaný sýra kendine özgü kimyasal ve fiziksel özellikleri, altýný yeryüzünün en Altýn atomu deðer verilen doðal kaynaklarýndan birisi yapmýþtýr. Bakýr ve gümüþ gibi diðer metaller ile kolayca alaþým yaparak olasý renk tonu sýkalasýný geniþletir ve metallerin sertliðini ve aþýnmaya dayanýmýný artýrýr. ALTIN, metalik bir element olup kimyasal sembolü, parlayan þafak anlamýndaki Latince sözcük “Aurum”dan kaynaklanan “Au”dur. Bir Bakýþta Altýn Renk Altýn sarýsý Aðýrlýk Sudan 19; Kurþundan 2 kere aðýr Erime Noktasý 1063 oC Kaynama Noktasý 2660 C Atom Numarasý 79 Altýn Grubu Altýn, Gümüþ ve Bakýr (ayný özellikler) Ölçü Ayar (saf altýn = 24 Ayar) o 2 AVRUPA’DA ALTIN UMUTLAR Avrupa’da Altýn Madenciliði Altýn Nerede Bulunur Baþlýca Rakamlar Güney Afrika tartýþmasýz dünyanýn en büyük rezervlerine sahiptir. Bununla birlikte, tarih öncesi zamanlarda deðerli metalin üretildiði madenlerin izleri Avrupa’da, örneðin Trakya’da ve Ege çevresindeki diðer yörelerde bulunmuþtur. Son derece zengin doðal cevherlere sahip bu tarihsel bölgeler, muhtemelen kýsa sürede yeni madencilik sahalarýnýn geliþtiðini görecektir. Avrupa’da da önemli altýn yataklarý bulunmaktadýr. Rusya, Avrupa’nýn en büyük altýn üreticisi olup 2001 Þimdiye kadar dünyada sadece 145.000 ton dolayýnda altýn çýkarýldýðý tahmin edilmektedir (2001 sonu itibariyle). Bunu, sadece, Avrupa Demir ve Çelik Endüstrisi Birliði’nin verilerine göre, 2001 yýlýndaki yaklaþýk 158.508 tonluk Avrupa çelik üretimi ile karþýlaþtýrmamýz þaþýrtýcý olacaktýr. Ýþte bu nedenden dolayý bu özel metal çok az bulunur olarak tanýmlanmaktadýr. Altýnýn arzý, doða tarafýndan sýnýrlanmýþtýr. Altýn Maden Üretimi 1995 ve 1999 Avrupa’da Altýn Üretimi (2001) 700 600 Finlandiya Ýsveç Metal ton 500 Fransa 400 Ýspanya 300 Türkiye 200 Romanya 100 Ýtalya 0 Macaristan Afrika 1995 Asya 1999 Kuzey Amerika Okyanusya Orta ve Güney Amerika Avrupa 0 1 2 3 4 5 6 ton Kaynak: Minerals Handbook 2000-2001, Philip Crawson Kaynak: Minerals Handbook 2000-2001, Philip Crawson 1999 yýlýnda, dünya altýn üretiminin, yaklaþýk olarak 2576 ton olduðu tahmin edilmektedir, bunun sadece 173 tonu Avrupa’da çýkarýlmýþtýr. Bu süreçte, altýn talebi ise toplam üretimin yaklaþýk %65’i olmuþtur. Ana talep kaynaklarý arasýnda mücevher sektörü (pazarýn yaklaþýk %75’i), endüstri ve yatýrýmcýlar diðerlerine göre en önemlileridir. yýlýndaki 152 tonluk üretimini Ýsveç (5 ton) ve Ýspanya (3,3 ton) izlemektedir1. Türkiye de uluslararasý madencilik þirketlerinin ilgi odaðý olmuþtur. Türkiye, 2001 yýlýnda 117 ton ve 2002 yýlýnda ise 4,2 ton altýn üretmiþtir. 1 3 Kaynak: World Metal Statistics-Ocak 2003 AVRUPA’DA ALTIN UMUTLAR Örnekler: Ýsveç Yunanistan El Valle Madeni Ovacýk Türkiye Ýspanya 4 AVRUPA’DA ALTIN UMUTLAR Daha sonraki aþamalar cevherin özelliklerine baðlýdýr. Birçok durumda altýn, bir bakýr minerali ile birlikte bulunduðundan dolayý altýn kazanýmý bakýrýn kazanýmý ile ayný zamanda yapýlý ve saf altýnýn ayni üretimi izabe tesisinde gerçekleþir. Çoðu durumlarda, altýn, sallantýlý masalar gibi yoðunluk farkýný kullanan proseslerle kazanýlabilir. Ancak, tüm dünyadaki uygulamalara bakýldýðýnda, altýnýn çoðu 2001yýlýnda Avrupa altýn rezervleri (ton) Türkiye %1 Ýsveç %1 Diðer %16 Finlandiya %1 Fransa %24 Ýspanya %4 Portekiz %5 Ýtalya %20 Yunanistan %1 Almanya %28 Kaynak: Minerals Handbook 2000-2001, Philip Crawson Avrupa’nýn kuzey kesimi, özellikle Ýsveç ve Finlandiya, büyük altýn madenciliði potansiyeline sahip bir bölge olarak görülmektedir. Dünyanýn büyük madencilik þirketleri bu ülkelerde altýn aramalarý yapmakta olup, Ýsveç ve Finlandiya’da yeni madenler iþletmeye baþlama aþamasýndadýr. Altýn Nasýl Çýkarýlýr Bir sahada olasý madencilik faaliyetleri için arama yapmaya karar verilir verilmez, çeþitli yasalarý, kurallarý ve standartlan dikkate alan bir seri teknik iþlemler baþlar. Eðer bir yatakta, ekonomik olarak iþletmeye uygun olacak yeterli miktar ve tenörde altýn bulunursa madencilik çalýþmalanna izin verilebilir ve ardýndan iþletmeler kurulabilir. Cevher açýk ocak veya yeraltý iþletmelerinden çýkarýlabilir. Cevheri çýkarmak için dört aþama gereklidir: Delme, patlatma, yükleme ve taþýma. Günümüz iþletmeleri büyük, yüksek verimli, düþük enerji gereksinimli ve güvenilir iþ makinalarý ve ulaþým sistemleri üzerine kurulu olup ileri düzeyde mekanizasyon ve otomasyona sahiptir. Genelde, prosesin ilk aþamasý kýrma ve öðütme iþlemleridir. siyanürleme iþlemi ile kazanýlýr. Bu teknoloji, altýn kazanma verimini artýrmak ve civa amalgamasyonuna olan ihtiyacý ortadan kaldýrmak için 100 yýldan fazla bir zamandýr kullanýlmaktadýr. Siyanür, çok düþük konsantrasyonlardaki altýn ve gümüþü cevherden alma yeteneðine sahip bir maddedir. Liç iþlemi, altýn ve siyanürün kompleks karýþým oluþturma ve daha sonra altýn komplekslerini baðlamak için aktif karbon kullanýmýndan ibarettir. 5 AVRUPA’DA ALTIN UMUTLAR Daha sonra, kompleksler karbondan ayrýlmakta ve metal elektrolitik iþlem ile kazanýlmaktadýr. Doðrudan siyanürleme uygulanamayan “refrakter altýn cevheri” türü altýný serbestleþtirmek ve siyanürlemeye hazýr hale getirmek amacýyla oksidasyon, bio-oksidasyon gibi iþlemleri gerektirebilir. Madencilik faaliyetleri bittiðinde, iþletmenin sona erdiði saha tekrar düzenlenerek doðal hayat, eðlencedinlenme yeri veya yapýlaþma gibi kullaným alanlan olarak tekrar doðaya geri verilecektir. Bu uygulama, günümüzde Avrupa’da kullanýlan bir standarttýr. Atýk depolama sahalarý, maden atýklarýnýn özelliklerine baðlý olarak ve uygulamaya konulan yeniden düzenleme (reklamasyon) planýna göre, ya toprak veya ayný özellikte baþka bir malzeme ile örtülerek ya da su ile dolduruIarak kapatýlmaktadýr. Buradaki önemli nokta, atýklardaki pirit içeriðinin hava ile temasýnýn önlenmesidir. Atýk sahasýnýn örtülmesinden sonra, yeþillendirme veya toplanan suyun korunmasý gibi iþlemler yapýlmaktadýr. Ardýndan söz konusu bölge, sahadan sahaya deðiþebilen madencilik sonrasý arazi kullanýmýna en uygun duruma getirilmektedir. 6 AVRUPA’DA ALTIN UMUTLAR Altýn Madenciliðinde Siyanür Her ne kadar altýn kazaným iþlemleri hakkýndaki tartýþmalar çoðu zaman ihtilatlý olsa da, siyanür Iiçi günümüzde altýnýnýn cevherden kazanýmý için mevcut en iyi teknoloji olarak tanýmlanmakta olup dünyanýn birçok yerinde altýn madenciliðinde devrim yapmýþtýr. Diðer kimyasallarýn altýn ve gümüþü Iiç ettikleri kanýtlanmýþ; fakat, bu kimyasallar dünya çapýnda büyük ölçekli endüstriyel iþlemlerde henüz baþarý ile uygulanmamýþtýr. Dolayýsýyla, madencilik endüstrisi, günümüz ihtiyaçlarýna ve özellikle çevre açýsýndan gereksinimlere cevap verebilecek daha etkin bir Iiç iþlemini hâlâ aramaktadýr. Siyanür son derece zehirli olduðundan dolayý, eðer doðru bir þekilde kullanýlmazsa, maruziyet halinde, çevre ve yaþayan organizmalar üzerinde olumsuz etki yapabilmektedir. Bu nedenle, siyanürün kullanýmý ile ilgili tüm riskleri tespit etmek ve düþük riskli iþletmeler oluþturmak için gerekli tedbirleri almak ve uygun iþIetme talimatlarýný takip etmek gereklidir. Dünyanýn her yerinde siyanür kullanan tüm madenlerin Çevre ile Saðlýk ve Ýþgüvenliði performansýnýn arttýrýlmasý ve gelecekteki kazalarýn önlenmesi için, Birleþmiþ Milletler Çevre Programý (UNEP), çok sayýdaki paydaþlarýn (altýn madenciliði sektörü, hükümetler, sivil toplum kuruluþlarý, 7 AVRUPA’DA ALTIN UMUTLAR sendikalar, siyanür üreticileri ve finansman kurumlarý) da katýlýmý ile siyanürün üretimi, nakliyesi ve madencilik sektöründe altýn üretiminde kullanýmý için “Uluslararasý Siyanür Yönetimi Kurallarýný” hazýrlamýþtýr. Günümüzde, Avrupa’daki tüm altýn madenleri siyanür bozundurma teknolojisini uygulamaktadýr ve halen uygulamalarýný bu kurallara uyarlama aþamasýndadýrlar. Bu kurallarýn bir kopyasý aþaðýdaki web sayfasýndan elde edilebilir: Http://www.cyanidecode.org/thecode/thecode.PDF Cevher Altýn Gravite konsantrasyonu Kýrma ve Öðütme Siyanür liçi Altýn kazanýmý (çözeltiden) Elektrolit kazaným Siyanür bozundurma Ýzabe ve Rafinasyon Atýk yönetimi Su geri kazanýmý Altýn Külçe 8 AVRUPA’DA ALTIN UMUTLAR Diðer Madenlerden Altýn Kazanýmý ve Hurda Geri Dönüþümü Metaller, geri dönüþüm için mükemmel özelliklere sahip malzemelerdir. Altýn, gümüþ ve platin grubu metaller ile birlikte deðerli metal olarak tanýmlanýr. Deðerli metaller doðrudan cevherden kazanýldýðý gibi, diðer demir dýþý metallerin iþlenmesinden veya geri dönüþümlü malzemelerden de yan ürün olarak elde edilebilir. Günümüz modern toplumundaki artan elektronik malzeme üretim ve kullanýmý, yeni geri dönüþüm teknolojilerinin geliþtirilmesini gerekIi kýlmýþtýr. Metal veya hurda geri dönüþümü sadece çevre ile ilgili bazý problemleri çözmekle kalmayýp ayný zamanda deðerli metallerin belirli bir yüzdesine ikinci bir hayat da verecektir. Metaller gibi deðerlendirilebilir malzemeyi kazanmak ve atýk birikimini önlemek amacýyla, geri dönüþümde çok kapsamlý uygulamalar geliþtirilmektedir. Günümüzde, elektronik hurdanýn çoðu, deðiþik türde atýklar ve kalýntýlarý çevre dostu teknolojilerle geri dönüþtürülmekte veya tekrar kullanýlmaktadýr. Bu direktif, AB Resmi Gazetesi’nde yayýnlanýþýndan itibaren 18 ay içinde tüm AB Üyesi Ülkeler tarafýndan uygulamaya konulacaktýr. Tüketiciler, kullanýlmýþ televizyon ve ekmek kýzartma makinesi gibi ürünleri, her bir elektrik/elektronik ürünün aðýrlýðýnýn en az %75’ini geri dönüþüme sokma zorunluluðu olan üreticiye ücretsiz olarak geri gönderebilecektir. Bu direktifin sonucu olarak, geri dönüþümden altýn geri kazanýmýnýn daha da artýþ göstermesi beklenmektedir. Kaynak: “Possibility of Electronic Scrap Recycling in Slovakia” Metalurjideki ýsýl veya sývýsal iþlemli teknolojiler, hurdadan metalleri kazanmak için genelde kullanýlan baþlýca teknolojilerdir. Belçika’daki Umicore, Almanya’daki Nordeutsche Affinerie, Finlandiya’daki Outokumpu ve Ýsveç’teki Boliden tesisleri önemli miktarda deðerli metal üretimi yapan Avrupa’nýn en büyük bakýr ve kurþun geri dönüþümcüleri ve rafinerileridir. 2001 Kasým’ýnda Avrupa Komisyonu, Elektrik ve Elektronik Ekipman Atýklarý ve elektrik-elektronik ekipmanlarda belirli tehlikeli maddelerin kullanýmýnda kýsýtlamalar ile ilgili bir Direktifi (COM (2000)347) uygulamaya koymuþtur. 9 AVRUPA’DA ALTIN UMUTLAR Altýnýn Uygulama Alanlarý Altýn, modern uygulamalarýn çoðunda tercih edilen bir malzeme haline gelmiþ ve dünyanýn diðer yerIerinde olduðu gibi, Avrupa’da da endüstriyel ve ekonomik faaliyetlerin geliþmesinde çok önemli bir rol oynamaktadýr. Altýn, diðer bir çok metal gibi günlük hayatýmýzýn ayrýlmaz bir parçasý haline gelmiþ olmasýna raðmen, her zaman bu baðlamda diðerleri kadar tanýnmamaktadýr. Metal ve metal bileþimleri, endüstriyel üretim proseslerinin ve günIük ürünlerin temel malzeme girdilerinden birisi olma özelliðini sürdürmektedir. Yeni geliþtirilen sentetik malzemelere raðmen, metallerin ürünlerde kullaným uygulamalarý ve tüketimi son on yýllarda sürekli artmýþ ve birçok alanlarda, günümüzde hâlâ artmaktadýr. geçmiþtir. Renk tonu oluþturmak ve metalin yýpranmaya karþý dayanýmýný arttýrmak için altýn alaþýmlar kullanýlmaktadýr. Koyu saf altýn sarýsýndan, yeþilden mora kadar renk tonlan alaþým yoluyla üretilebilmektedir. Diþçilikte Altýn Altýn, diþçilikten uçak motorlarýna kadar deðiþen pek çok ürünün güvenilirliðini saðlayan hayati bir malzemedir. Altýnýn büyük üstünlükleri ve sýra dýþý özellikleri, eski zamanlarda hemen hemen sadece kuyumculukta kullanýlmýþ olan altýnýn elektronik, týp, uzay araþtýrmalarý gibi birçok endüstri alanýnda yaygýn kullanýmýný mümkün kýlmýþtýr. Altýn, oksitlenmemesi, aþýnmamasý, zehirsiz olmasý, alerjik olmamasý ve biyolojik uyumluluk özelliklerinden dolayý diþçilikte kullanýmýna çok deðer verilmektedir. 2700 yýldýr bu alanda uygulamasý olan altýnýn modern diþçilikte hâlâ yaygýn bir kullanýmý vardýr. Altýn diþçilikte dolgu, kron ve köprülerde kulIanýlmakta ve genellikle diðer deðerli metaller ile alaþým yapýlarak uygulanmaktadýr. Kullaným miktarý uygulamaya baðlý olan altýn, insan saðlýðýna asla zararlý deðildir. Japonya, diþçilikte altýn kullanýmýnda baþý çekerken onu Almanya ile Amerika Birleþik Devletleri takip etmektedir. Ancak, altýn dýþý ucuz alaþýmlar ve seramik gibi malzemelerin ikamesi nedeniyle, bu alandaki altýn talebi düþmektedir. Kuyumculukta Altýn Günümüzde altýnýn esas pazarý, hâlâ, yýlda iki bin ton civarýndaki kullanýmý ile kuyumculuk sektörüdür. Maalesef, büyük ölçekli üretim yöntemleri, uzun bir gelenek ve saygýn ustalýk mesleðini geride býrakarak, zaman içinde geleneksel el becerilerinin önüne 10 AVRUPA’DA ALTIN UMUTLAR Týpta Altýn Elektronikte Altýn Altýnýn olaðanüstü nitelikleri eski çað nesillerinin týp uygulamalarýna da yansýmýþtýr. Atalarýmýz, altýnýn þifalý bir gücü olduðuna inandýðý günümüzde ise bu sihirIi metal, týp ve bilimsel araþtýrmalarýn temelinde yer alýr. Diþçilikte kullanýmýndaki ayný biyolojik gerekçeden hareketle, diðer birçok týbbi uygulamalarda doðrudan altýn kullanýmý uygun gibi görülmektedir. Altýn bileþiklerinin etkinliði romatizma, mafsal iltihabý ve iltihaplarýn tedavisindeki etkinliklerinin yanýsýra halihazýrda bazý kanser tedavileri için de kanýtlanmýþtýr. Altýnýn diðer týbbi uygulamalarý, kalp pili, protezler, yama, ampuller gibi uygulamalardaki altýn tellerdir. Altýn kullanýmýnda ikincilik, her yýl yaklaþýk 150 ton kulIanýmýnýn olduðu elektronik sektörüne aittir. Altýn, mükemmel bir elektrik iletkeni ve ýsý yansýtýcýsýdýr. Bu özelliðinden dolayý, elektrik ve telekomünikasyonda yaygýn olarak kullanýlýr ve her gün kullanýlan hesap makinalarý, bilgisayarlar, cep telefonlarýnýn yaný sýra uzay araçlarý, uçaklar ve füzeler gibi daha karmaþýk ekipmanlarda da bulunur. Altýnýn elektronikte kullanýldýðý en belli baþlý yerler aþaðýdadýr1. - Elektronik düðme ve baðlantý parçalarýnda altýn temas yüzeyleri - Yan iletken devrelerde altýn baðlantý telleri, - Kalýn ve ince kalýnlýkta altýn varak kaplama uygulamalarý, - Püskürtülmüþ altýn dolgu, - Altýn esaslý Iehim alaþýmlar, - Baskýlý devre Ievhalarý için Iehimlenebilir altýn esaslý kaplamalar. 1 11 Kaynak: http://www.gold.org AVRUPA’DA ALTIN UMUTLAR Altýn Madenciliðinin Çevre, Saðlýk ve Ýþgüvenliði Boyutlarý Tesislerdeki operatörler, kimyasallarýn depolama, taþýma ve boþaltýlmasý, ekipman, ilk yardým ve acil durum müdahaleleri konularýnda düzenli olarak eðitilmektedir. Saðlýk ve Ýþgüvenliði Boyutlarý Saðlýk ve Ýþgüvenliði Yönetimi, günümüzdeki riskle baðlantýlý her türlü iþin ayrýlmaz bir parçasýdýr ve ilgili her bireyin temel sorumluluðu olarak dikkate alýnmalýdýr. Uygun yönetim standartlarýnýn uygulandýðý tesislerde, nakliye, depolama, hazýrlama, kullaným ve kimyasallarýn bozundurulmasý iþletmeci madencilik þirketleri tarafýndan titizlikle kontrol edilmekte ve izlenmektedir. Buna ilaveten, tedarikçi firmalar madencilik þirketinin kimyasal maddelerin emniyetIe kullanýmýnda teknik bilgi ve beceriye sahip olup olmadýðýný kontrol ederler ve düzenli aralýklarla operatörler için güncelleþtirilmiþ eðitim programIarý, bilgilendirme malzemesi ve 24 saat boyunca acil müdahale desteði saðlamalarý gerekmektedir. Saðlýk ve Ýþgüvenliði konularý, özellikle madencilik ve cevher hazýrlama söz konusu olduðunda, en yüksek önceliðe sahip olmalýdýr. Dolayýsý ile, madencilik sektörü deneyimli ve iyi eðitilmiþ iþgücüne güvenerek çalýþýr. Özellikle, siyanür veya civa ve arsenik gibi aðýr metallerin kullanýldýðý iþletmelerde, kimyasalIarýn yönetimine özel dikkat gösterilir. 12 AVRUPA’DA ALTIN UMUTLAR Çevre Boyutlarý Aþaðýdaki hususlar, operatörlerin Saðlýk ve ÝþgüvenIiði ile çevreye herhangi bir etkiyi önlemek için tasarýmda çoðunlukla yer alýr: Maden faaliyetleri kýsa, orta ve uzun vadede her türlü çevresel etkiyi en aza indirmeye odaklanýr. Bu, maden sahalarýnýn sadece iþletme sýrasýnda en az etkiyi yapacak þekilde tasarlanmasýnýn yaný sýra kapanma ve sonrasýndaki izlemenin de planlandýðý anlamýndadýr. Çevresel etkileri en aza indirmeyi amaçlayan stratejik araçlar arasýnda Çevresel Etki Deðerlendirmesi (ÇED), Risk Deðerlendirme teknikleri, gözleme ve izleme uygulamalarýný günlük iþlemler olarak görmekteyiz. Her sahadaki çevresel yönetim uygulamalarýný gözden geçirmek ve iyileþtirmek için çevresel denetimler düzenli olarak yapýlmaktadýr. - Atýklarýn atýk havuzuna verilmesinden önce siyanür bozundurma tesisinin devrede bulunmasý. - Liç tanklarý etrafýnda, kazara dökülmeleri tutacak ikincil bir sývý tutma yapýsý. - Dýþarýya yerleþtirilmiþ liç tanklarý açýktýr. Ýçerideki ekipman, NaOH-çözeltisi ile çalýþan bir gaz sýyýrýcý sisteme baðlanýr. - Yedek jeneratörler yerleþtirilir. - Herhangi bir döküntü tekrar sisteme pompalanýr. - Ýyi eðitilmiþ ve deneyimli operatörler iþletmeyi yürütür. - Bütün sahada etkin çevresel izleme uygulanýr. - Olaðan etkin Saðlýk ve Ýþgüvenliði uygulamalarý. - Liç çözeltisi için etkin yönetim prosedürleri. - Etkin kimyasal yönetimi. Avrupa’da tank Iiçinin kullanýldýðý bütün iþletmelerde, ince taneli tesis atýklarý ve içindeki su atýk havuzuna verilmeden önce siyanür bozundurma iþlemine tabi tutulur. Bu arýtmalarýn sonuçlarý çok tatmin edicidir. Bununla beraber, atýk havuzundaki suyun kalitesi sýk sýk gözlemlenir ve siyanür konsantrasyonunun yanýsýra aðýr metaller, pH ve iletkenlik gibi diðer bileþenler için de analiz edilir. Kazalarý ve çevresel etkileri önlemek için, siyanür Iiçi ve siyanürün kimyasal yönetimi özel emniyet tedbirleri ile denetim altýna alýnmaktadýr. Bir siyanür Iiçi tesisinin tasarýmý, kazalarýn ve çevresel etkilerin önlenmesini amaçlayan teknik çözümlerin tanýmlandýðý çok yönlü bir risk deðerlendirmesini içerir. 13 AVRUPA’DA ALTIN UMUTLAR Atýk havuzunun fiziksel duraylýlýðý, tedbirli tasarým, inþaat sýrasýnda dikkatli kalite kontrolu, iþletme süresince uygun yönetim, izleme ve kontrol, baraj emniyet denetimleri ve iþletme ömrünün sonunda uygun kapatma uygulamalarý kullanýlarak garanti altýna alýnmaktadýr. mevcut en yüksek standartlara göre maden kaynaklarýný iþletmesini destekleyerek altýn ve diðer metallere olan talebi, mümkün olabildiði makuliyette, karþýlamada Avrupa’nýn bir sorumluIuðu olduðu Euromines’in görüþüdür. Avrupa Yükümlülükleri Avrupa Birliði, þu anda, siyanür için Iimit deðerler içeren özel maden atýk mevzuatý ile siyanürün kulIanýmý konusunda kanun yapýcýlar ile endüstriye tavsiyelerde bulunacak bir “Mevcut En iyi Teknoloji dokümaný (BAT)” hazýrlamaktadýr. Sanayi, bu iki giriþimi de tamamiyle desteklemektedir. Avrupa, büyük ölçüde altýnýn da dahil olduðu metallerin yararlarý üzerine dayalý teknolojisi ve zenginliði ile modern ve geliþmiþ bir toplumu temsil etmektedir. Her ne kadar bugün Avrupa, metal ithal edici bir durumda olsa da, halen çok önemli altýn üretim kapasitesine ve gelecek için de bu metalin umut verici kaynaklarýna sahiptir. Avrupa’daki madenler, çevre koruma, ekonomik verimlilik ve sosyal kalkýnma gibi, sürdürülebilir kalkýnma kriterleri baðlamýnda dünya standartIarýnda iþletilmektedir. Bu nedenle, madencilik endüstrisinin, 14 euromýnes bu yayýný destekledikleri için aþaðýdaki kuruluþlara müteþekkirdir. boliden Thracean Gold Mining S.A. CyPlus Degussa Group Euromines tarafýndan yayýmlanmýþtýr. Avenue de Broqueville, 12 B - 1150 Bruxelles Telefon: +32 2 775 6331 Faks: +32 2 770 6303 euromines@euromines.be www.euromines.org Grafik tasarým: VDHO +32 475 60 30 74 Brüksel - Belçika Breuerdruck Düsseldorf - Almanya tarafýndan basýlmýþtýr. KAYNAKLAR YAZILI “Gold”, Richard Herrington, Chris Stanley ve Robert Symes “Profitability of the gold mining industry in Mongolia”, L. Davaajargal “Metal Bulletin Monthyl”, Þubat 2003 CD ROM Mining Annual Review 2002 WEB SÝTELERÝ htttp://www.australiangold.org.au htttp://www.cyanidecode.org htttp://www.europe.eu.int htttp://www.gold-eagle.com/goldcorner htttp://www.gold.org htttp://www.info.goldavenue.com htttp://www.mii.org htttp://www.newmont.com