proje sahibinin adı
Transkript
proje sahibinin adı
SOMA BELEDİYESİ SOMA BELEDİYESİ ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJESİ PROJE TANITIM RAPORU MANİSA İLİ, SOMA İLÇESİ TURGUTALP BALPINAR MEVKİİ ENCON ÇEVRE DANIŞMANLIK LTD. ŞTİ. Ankara, Haziran 2008 Proje Sahibinin Adı SOMA BELEDİYESİ Soma Belediye Başkanlığı, Adresi Telefon ve Faks Numaraları Projenin Adı Proje İçin Seçilen Yerin Açık Adresi:(İli, İlçesi, Beldesi, Mevkii) Raporu Hazırlayan Kuruluşun/Çalışma Grubunun Adı SOMA/MANİSA 0 (236) 613 24 16 0 (236) 613 24 18 Soma Belediyesi Atıksu Arıtma Tesisi Manisa İli, Soma İlçesi, Turgutalp Balpınar Mevkii ENCON Çevre Danışmanlık Ltd. Şti. Reşit Galip Cad. No: 120, 06700, Adresi Telefon ve Faks Numaraları e-posta Rapor Sunum Tarihi Gaziosmanpaşa-ANKARA 0 (312) 447 71 22 (pbx) 0 (312) 447 69 88 encon@encon.com.tr ..... /..... / 2008 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU İÇİNDEKİLER Sayfa BAŞLIK SAYFASI İÇİNDEKİLER I TABLOLAR LİSTESİ IV ŞEKİLLER LİSTESİ V EKLER LİSTESİ V l. PROJENİN TANIMI VE AMACI l.1. Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları, Önem ve Gerekliliği I.2. Projenin Fiziksel Özellikleri, İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımı I.3. Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkiler I.4. Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti ve Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi 1 4 7 13 I.4.1. Genel Değerlendirme 13 I.4.2. Alternatiflerin Kıyaslanması 13 II. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1. Proje Yeri ve Alternatif Alanların Mevkii, Koordinatları, Yeri Tanıtıcı Bilgiler 15 III. PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ III.1. Nüfus Durumu 19 III.2. Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler 20 III.2.1. Genel Jeoloji 20 III.2.2. İnceleme Alanı Jeolojisi 21 III.2.3. Hidrojeolojik Özellikler 23 III.2.4. Maden ve Mineral Kaynakları 23 III.2.5. Hidrolojik Özellikler 24 III.3. Doğal Afet Durumu ve Depremsellik 25 III.4. Proje Alanının Meteorolojik Özellikleri 26 III.5. Flora ve Fauna 27 i SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Sayfa III.6. Hava Kalitesi 28 III.7. Termal ve Jeotermal Su Kaynakları 29 III.8. Toprak Özellikleri, Arazi Kullanımı ve Mülkiyet Durumu 29 III.8.1. Toprak Özellikleri 29 III.8.2. Arazi Kullanımı III.8.3. Mülkiyet Durumu 30 32 III.9. Mimari ve Arkeolojik Miras 32 III.10. Proje Alanının Hassasiyet Derecesi 32 IV. PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER IV.1. Önerilen Projenin Olası Etkilerinin Tanıtımı 34 IV.1.1. Proje İçin Kullanılacak Alan Üzerine Olası Etkiler 34 IV.1.2. Doğal Kaynakların Kullanımı 36 IV.1.3. Kirleticilerin Miktarı, Çevreye Rahatsızlık Verebilecek Olası Sorunların Açıklanması ve Atıkların Minimizasyonu IV.2. Yatırımın Çevreye Olan Etkilerinin Değerlendirilmesinde Kullanılacak Tahmin Yöntemlerinin Genel Tanıtımı 36 38 IV.2.1. Hava Kalitesine Etkiler 38 IV.2.2. Su Kalitesine Etkiler 38 IV.2.3. Gürültü 39 IV.2.4. Toprak ve Jeolojik Yapı Üzerine Etkiler 39 IV.2.5. Flora ve Fauna Üzerine Etkiler 39 IV.2.6. Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkiler 40 IV.3. Çevreye Olabilecek Olumsuz Etkilerin Azaltılması İçin Alınması Düşünülen Önlemlerin Tanıtımı 40 IV.3.1. Su Kaynaklarının Korunması 40 IV.3.2. Hava Kalitesinin Korunması 40 IV.3.3. Gürültü 41 V. HALKIN KATILIMI V.1. Projeden Etkilenmesi Olası Halkın Belirlenmesi ve Halkın Görüşlerinin ÇED Çalışmasına Yansıtılması için Önerilen Yöntemler 42 V.1.1. Projeden Etkilenmesi Muhtemel Yöre Halkının Tanıtımı 42 V.1.2. Halkın ÇED Sürecine Katılımı için Kullanılan Yöntemler 42 V.2. Görüşlerine Başvurulması Öngörülen Diğer Taraflar 43 V.3. Bu Konuda Verilebilecek Diğer Bilgi ve Belgeler 43 ii SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Sayfa VI. TEKNİK OLMAYAN ÖZET 44 EKLER 48 KAYNAKLAR 52 RAPORUN HAZIRLANMASINDA GÖREV ALANLAR 54 iii SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU TABLOLAR LİSTESİ Sayfa Tablo I.1. Atıksuların Arıtılması ile İlgili Ülkemizdeki Durum 2 Tablo I.2. Soma İlçesi Coğrafi Verileri 4 Tablo I.3. (SKKY-Tablo 21.4): Sektör: Evsel Nitelikli Atıksular (Sınıf 4: Kirlilik Yükü Ham BOİ Olarak 6000 Kg/Gün’den Büyük, Nüfus 8 > 100000) Tablo I.4. Kentsel Atıksu Arıtma Tesisleri İkincil Arıtmaya İlişkin Deşarj Limitleri Tablo I.5. Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinden İleri Arıtıma İlişkin Deşarj Limitleri Tablo I.6. Toprakta Kullanılabilecek Stabilize Arıtma Çamurunda Müsaade Edilecek Maksimum Ağır Metal Muhtevaları Tablo I.7. AB Direktifi 91/271/EEC Uyarınca Hassas Alanlar İçin Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinden Deşarj Gereklilikleri Tablo I.8. Yönetmeliklerin Öngördüğü Deşarj Kriterleri Tablo III.1. Manisa İli ve İlçelerinin 1990 ve 2000 Yılı Nüfusları ile, Yıllık Nüfus Artış Hızları 9 9 10 11 12 19 Tablo III.2. Soma İlçesi Maden Varlığı 24 Tablo III.3. 2001 ve 2006 Yılları Arasında Ölçülen SO2 ve PM Değerleri 28 Tablo III.4 SO2 ve PM Sınır Değerleri 28 Tablo III.5. Manisa ve Soma Arazi Varlığı Tablosu 30 Tablo III.6. Manisa İli ve Soma İlçesinin Arazi Sınıfları 30 Tablo III.7. Soma İlçesi Orman Alanları Dağılımı 32 Tablo III.8. Soma İlçesi Arkeolojik ve Doğal Sit Alanları 33 Tablo IV.1. Kapsamlaştırma Matrisi – İnşaat Aşaması 35 Tablo IV.2. Kapsamlaştırma Matrisi – İşletme Aşaması 36 iv SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU ŞEKİLLER LİSTESİ Sayfa Şekil I.1. Bakırçay’a Deşarj Noktası 6 Şekil II.1. Yer Bulduru Haritası 16 Şekil II.2. Proje Sahası Uydu Görüntüsü-I 17 Şekil II.3. Proje Sahası Uydu Görüntüsü-II 17 Şekil II.4. Proje Alanına Ait Görünüm 18 Şekil III.1. Manisa İli Maden Haritası 24 Şekil III.2. Manisa İli Depremsellik Haritası 26 EKLER LİSTESİ Ek A Proje Sahasının 1/25.000’lik Harita Üzerinde Gösterimi 48 Ek B Tapu Senedi ve Resmi Kurum Yazışmaları 49 v BÖLÜM I PROJENİN TANIMI VE AMACI SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE AMACI I.1. Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları, Önem ve Gerekliliği Giriş Hızla artan kent nüfusu ve kent merkezlerinde yoğunlaşan ekonomik aktiviteler, kentleri ve çevresini önlenemez seviyelerde kirletmektedir. Kentlerin sosyal ve ekonomik kalkınmasında belirleyiciliği bulunan kanalizasyon alt yapısı, sürdürülebilir kalkınmanın vazgeçilmez şartı olan çevrenin korunması prensibine doğrudan hizmet etmektedir. Ülkemizde kentleşme ile birlikte başlayan alt yapı yatırımları, mevcut kentleşmenin gerisinde kalmıştır. 1998 yılı itibariyle kentsel nüfusun %78’ine kanalizasyon şebekesi hizmeti ulaştırılmış, %31’inde ise atık su, arıtma tesislerinde arıtılarak alıcı ortama bırakılmıştır. Dünya genelinde herhangi bir kanalizasyon sisteminden yararlanma oranı 1990 yılında %55’den (2,9 milyar kişi) 2000 yılında %60’a (3,6 milyar insan) yükselmiştir. 2000 yılı itibari ile 2,4 milyar insan kanalizasyon hizmetlerinden yararlanamamaktadır. Bu insanların büyük çoğunluğu Asya ve Afrika’da yaşamaktadır (Küresel Su Temini ve Kanalizasyon Değerlendirme Raporu). Türkiye’deki Genel Durum Kanalizasyon sistemleri ve atıksuların arıtılması ile ilgili ülkemizdeki mevcut durum Tablo I.1’de verilmiştir. Tablodan da görüleceği gibi, 3225 belediyenin 2226’sında kanalizasyon şebekesi mevcuttur. Bir başka deyişle, belediyelerimizin %69’u kanalizasyon şebekesine sahiptir. 3225 belediyenin 322’sinde Atıksu Arıtma Tesisi hizmeti verilmektedir. Ayrıca 35 adet kentsel atıksu arıtma tesisinin inşaatı devam etmekte olup, 7 adet atıksu arıtma tesisi de ihale aşamasındadır. Ülkemizde faal olan toplam 107 adet OSB (Organize Sanayi Bölgesi) bulunmaktadır. Bunlardan 33’ünün Arıtma Tesisi bulunmakta olup, 9 OSB’de Atıksu Arıtma Tesisi inşaatı devam etmekte ve 3 OSB’de de Atıksu Arıtma Tesisi ihale aşamasındadır. Diğer Organize Sanayi Bölgeleri Çevre Kanunu kapsamında, Atıksu Arıtma Tesislerini kanunda belirtilen sürelerde işletmeye almak zorundadırlar. Ülkemizde bulunan münferit sanayi tesislerinden 3195 adedinde Atıksu Arıtma Tesisi bulunmaktadır. Bu kapsamda ve ülkemizin Avrupa Birliğine uyum sürecinde çevre alanındaki mevzuat uyumlaştırma ve uygulamaya dönük yükümlülüklerini karşılayabilmesine destek sağlamak amacıyla, Avrupa Birliği tarafından sağlanan mali yardımın 2005 yılı programlaması altında çevre sektörüne yönelik olarak Çevre ve Orman Bakanlığı (ÇOB) tarafından “Türkiye’de 15 Belediye için Atıksu Arıtma Tesisi Hazırlanmasına Yönelik Teknik Yardım” projesi başlatılmış bulunmaktadır. Avrupa Birliği tarafından finanse edilen, ÇOB’nin lehtar sıfatı ile yönettiği ve tüm ilgili kurum ve kuruluşların katılımı ile devam etmekte olan proje “COWI Atıksu Konsorsiyumu” tarafından yürütülmektedir. 1 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Tablo I.1 Atıksuların Arıtılması ile İlgili Ülkemizdeki Durum (Nüfus ve Belediye Bilgileri, TÜİK, 2004 verilerinden alınmıştır.) Belediye Atıksu Temel Göstergeleri, 1994-2004 TUİK Toplam belediye sayısı 1994 1995 1996 1997 1998 2001 2002 2003 2004 2 663 2 724 2 750 2 758 2 757 3 227 3 227 3 227 2 134 2 278 2 322 2 456 2 712 3 215 3 215 3 215 3 213 45 658 019 46 327 786 45 920 465 46 755 788 46 529 408 53 377 431 53 421 379 53 430 733 53 903 955 1 188 1 347 1 383 1 493 1 647 2 003 2 115 2 195 2 226 52 54 55 58 59 64 65 67 68 69 72 72 77 78 81 83 85 86 1 510 1 633 1 679 1 922 2 091 2 301 2 498 2 861 2 923 41 46 55 68 80 126 145 156 172 Fiziksel - 3 3 7 9 13 25 28 31 35 Biyolojik - 38 43 48 59 67 98 114 121 133 - - - - - 3 3 4 4 3 410 Anket uygulanan belediye sayısı Anket uygulanan belediye nüfusu Kanalizasyon şebekesi ile hizmet edilen belediye sayısı Kanalizasyon şebekesi ile hizmet edilen nüfusun toplam nüfusa oranı (%) Kanalizasyon şebekesi ile hizmet edilen nüfusun belediye nüfusuna oranı (%) 3 Deşarj edilen atıksu miktarı (milyon m /yıl) Atıksu arıtma tesisi sayısı Gelişmiş 3 Atıksu arıtma tesisi toplam kapasitesi (milyon m /yıl) 3 225 585 607 691 1 246 1 559 2 287 2 358 2 805 Fiziksel 377 377 413 641 739 770 771 1 046 1 385 Biyolojik 209 231 278 605 820 1 250 1 320 1 484 1 750 - - - - - 267 267 275 275 150 169 202 366 590 1 194 1 312 1 586 1 901 Gelişmiş Atıksu arıtma tesislerinde arıtılan atıksu miktarı 3 (milyon m /yıl) Fiziksel 78 79 90 146 282 325 344 482 599 Biyolojik 72 90 112 220 308 663 746 877 1 071 Gelişmiş - - - - - 206 222 227 231 71 75 82 106 119 238 249 278 322 10 9 10 14 17 27 28 30 36 Atıksu arıtma tesisi ile hizmet edilen belediye sayısı Atıksu arıtma tesisi ile hizmet edilen nüfusun toplam nüfusa oranı (%) Kaynak : www.styd-cevreorman.gov.tr 2 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Projenin genel amacı, Türkiye’nin ileri düzeyde çevre korumasına ulaşması ve AB müktesebatına uyumun sağlanması ile Türkiye’nin katılım sürecini hızlandırmaktır. Bu projenin temel amacı, atıksu sektörü kapsamındaki öncelikli projeler arasından Türk mevzuatı ve AB müktesebatına uygun yatırım projesi paketleri hazırlanmasıdır. Atıksu sektöründe Adıyaman, Akşehir, Aksaray, Bartın, Polatlı, Lüleburgaz, Merzifon, Siverek, Diyarbakır, Soma, Seydişehir, Çarşamba, Erzurum, Ceyhan ve Erdemli belediyeleri bu projeye dahil olmuşlardır. Proje kapsamında yürütülen çalışmalar ile, Avrupa Birliği standartlarında proje paketlerinin (Master Plan, Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Raporu, Fizibilite Raporu, Fayda-Maliyet Analizi, IPA Başvuru Formu vb. belgeler) hazırlanması ve bir proje havuzu oluşturulup, oluşturulan havuzdan projelerin önceliklendirme sıralarına göre Avrupa Birliği’ne sunulması hedeflenmektedir. Önerilen tesisin ÇED gereksinimleri, projenin ÇED durumunu belirlemek amacıyla 85/337/EEC Konsey Direktifinin 97/11/EC ile düzeltilmiş haline göre yeniden değerlendirilmiş ve ÇED Raporu hazırlanmasına karar verilmiştir. ÇED Yönetmeliği, 25 (b) maddesine göre, uluslararası bir kredi söz konusu olması durumunda yatırımcının talebi üzerine söz konusu yatırım Ek I kapsamında değerlendirilebilir ve söz konusu proje ÇED Yönetmeliği Ek I hükümleri kapsamına girmese bile, ÇOB tarafından bu kapsamda bir değerlendirme yapılabilmektedir. Bu bağlamda, konsorsiyum bu proje kapsamındaki tüm atıksu arıtma tesislerinin ÇED Yönetmeliği Ek-I kapsamında değerlendirmesi konusunda ÇOB’ye başvuruda bulunulmuş ve bu hususta Bakanlıktan olumlu görüş alınmıştır. Bu projenin sonucunda, Soma Atıksu Arıtma Tesisine ait Master Planı, Finansal ve Operasyonel Performans İyileştirme Değerlendirmesi (FOPIR), Fizibilite Çalışması, ÇED Raporu, Çevresel Yatırım Başvuru Formu, Tasarım Raporu, İhale Dosyaları ve yapılacak işlere ait tahmini maliyetleri hazırlanmış olacaktır. Soma Atıksu Arıtma Tesisi Projesi’nin yürütülmesinde rollerin ve sorumlulukların tanımlanması amacıyla Soma Belediye Başkanlığı ile Çevre ve Orman Bakanlığı (ÇOB) arasında 03.01.2008 tarihinde bir Mutabakat Zaptı imzalanmıştır. Önem ve Gereklilik: İlçede oluşan atıksu toplandıktan sonra İller Bankası projesi kapsamında inşaa edilen kolektör hattından hiçbir arıtma uygulanmadan doğruca Bakırçay'a deşarj edilmektedir. Bakırçay, 28 km'si Soma ilçesinde olmak üzere 120 km uzunluğunda bir çaydır. Gölcük Dağları'ndan doğup Çandarlı Körfezi'nden Ege Denizi'ne dökülmektedir. Bakırçay, kenarında bulunan tarım arazileri için sulama amaçlı kullanılmaktadır. Deşarj edilen atıksu organik ve biyolojik maddelerin neden olduğu kirlenmenin artmasına neden olmakta, halk sağlığı ve çevre üzerinde olumsuz etkileri bulunmaktadır. Ayrıca, suyun bölgede sulama suyu olarak kullanılması da olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Projenin amacı, atıksuların Bakırçay’a verilmesi ile oluşan su kirliliğinin azaltılması, doğal çevre ve insan sağlığının korunması ve bu yolla çevre kalitesinin iyileştirilmesidir. Bu amaç doğrultusunda, yapılacak olan atıksu arıtma tesisi ve alıcı ortamda kirlilik yüklerinin azaltılması yolu ile su ortamının yararlı kullanım amacının korunması, su ekosisteminin iyileştirilmesi ve insan sağlığına yönelik tehditlerin azaltılması ve böylelikle çevre kalitesinin iyileştirilmesi hedeflenmekte olup, Avrupa Birliği (AB) ve Türk Çevre Kanunu ve Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’nde belirtilen arıtılmış atıksu deşarj standartlarına tümüyle uyulmuş olacaktır. 3 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Bu ve benzer projelerle alıcı ortamın tüm özellikleri dikkate alınarak sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde koruma ve kullanmayı sağlayacak Havza Koruma Planı’na ulaşılması hedeflenmektedir. I.2. Projenin Fiziksel Özellikleri, İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımı Öngörülen Soma AAT projesi Soma'nın ve aynı zamanda Soma'nın hemen batısında ve Soma'ya komşu 9.113 nüfuslu küçük bir belediye olan Turgutalp'in atıksularının arıtılmasına yöneliktir. Soma için planlanan ilk AAT projesi (Kanalizasyon Tatbikat Projesi), Bilgilen San. Müh. Müş. Ltd. Şti. tarafından hazırlanmış ve 1995 yılında İller Bankası tarafından onaylanmıştır. Onaylanan bu projede klasik aktif çamur sistemi önerilmiş, ancak proje gerçekleştirilememiştir. İller Bankası tarafından onaylanan kanalizasyon tatbikat projesinde, Turgutalp imar planının batı ucunda Bakırçay yanında yaklaşık 6 hektarlık bir alan Soma AAT yeri için uygun olarak tespit edilmiştir. Ancak seçilen alan çok parçalı özel mülkiyet olduğundan bu alanın kamulaştırılmasının sıkıntı yaratacağı öngörülmüştür. Bu nedenle Soma Belediyesi arıtma tesisi alanını İller Bankası tarafından seçilen alanın 500 m batısına kaydırma kararı almıştır. Söz konusu saha Turgutalp, Balpınar mevkiinde 3 pafta ve 424 parsel no’lu alanda yer almakta olup, büyüklüğü 4,8 ha’dır. Proje sahasına ait kamulaştırma işlemleri tamamlanmış olup, tapu Ek-B’de sunulmaktadır. Ayrıca sahanın tarım dışı amaçla kullanımı için tahsis başvurusu yapılmış ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Müdürlüğü’nün 11/03/2008 tarih ve 1120 sayılı yazısı ile sahanın tarım dışı amaçlı kullanılması uygun görülmüştür. Bahse konu yazılar Ek-B’de sunulmaktadır. Ege Bölgesinin kuzeyinde bulunan Soma, Manisa ilinin 16 ilçesinden biridir. Manisa'nın kuzeyinde İzmir ve Balıkesir illeri ile komşu olan ilçe 39º11' kuzey enlemi ve 27°36' doğu boylamında yer alır. İlçe doğuda Kırkağaç ilçesi, batıda İzmir ili, Kınık ve Bergama ilçeleri, kuzeyde Balıkesir ili, Savaştepe ve İvrindi ilçeleri ve güneydoğuda Akhisar ilçesi ile çevrilidir. Soma ilçesi 826 km2 toplam yüzölçümü ile Manisa ilinin %5,98'ini oluşturmaktadır. İlçede 5 belediye, 53 köy vardır. Bu beş belediyeden biri olan Turgutalp Soma ilçesinin küçük bir beldesidir. Belediyenin toplam alanı 12 km2’dir. Turgutalp'in doğusunda Soma, batısında Kozanlı köyü, kuzeyde Hatun ve Dualar köyleri, güneyde ise Çamlıca Dağları bulunmaktadır. Tablo I.2 Soma İlçesi için ana coğrafi verileri özetlemektedir. Tablo I.2. Soma İlçesi Coğrafi Verileri Rakım Deniz seviyesinden ortalama yükseklik 175 m Boylam 27°36' Dogu Enlem 39º11' Kuzey Komşu İlleri Kırkağaç, Kınık, Bergama, Savaştepe, İvrindi, Akhisar Coğrafi Bölge Ege 2 İlin Yüzölçümü (m ) 11.903 km 2 4 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Soma İlçesinin Türkiye’deki konumu ve projenin yeri hakkında detaylı bilgiler Bölüm 2’de verilmektedir. Alıcı Ortam ve Alıcı Ortamdaki Su Kalitesi İlçede oluşan atıksu toplandıktan sonra İller Bankası projesi kapsamında inşaa edilen kolektör hattından hiçbir arıtma uygulanmadan doğruca Bakırçay'a deşarj edilmektedir. Bakırçay, 28 km'si Soma ilçesinde olmak üzere 120 km’lik bir çaydır. Gölcük Dağları'ndan doğup Çandarlı Körfezi'nden Ege Denizi'ne dökülmektedir. Bakırçay için en önemli kirleticiler; • • • tarımsal aktivite - pestisit ve gübrelerin bilinçsizce kullanımı sonucunda bu maddelerin yüzey sularıyla nehre ulaşması; endüstri ve madencilik - ilçede bulunan özel madenlerin kömür yıkama amaçlı lavvar tesislerinde kullandıkları suların arıtılmadan ve şlam havuzlarına alınmadan deşarj edilmesi, Soma Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş.’nin soğutma sularının arıtılmadan deşarj edilmesi, zeytin yağı fabrikalarının ve süt fabrikalarının proses sularının arıtılmadan deşarjı; evsel atıksu - kolektör hattından ve Turgutalp Belediyesi'nden gelen atıksuların deşarjı Bakırçay, kenarında bulunan tarım arazileri için sulama amaçlı kullanılmaktadır. Deşarj edilen atıksu organik ve biyolojik maddelerin neden olduğu kirlenmenin artmasına neden olmakta, halk sağlığı ve çevre üzerinde olumsuz etkileri bulunmaktadır. Ayrıca, suyun bölgede sulama suyu olarak kullanılması da olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Şekil I.1’de Bakırçay’a deşarj noktası gösterilmektedir. Atıksu deşarj noktasının yakınındaki Bakırçay suyunun kalitesi hakkında herhangi bir veri bulunmamaktadır. Bu nedenle de alıcı ortamın mevcut durumu için bir sınıflandırma yapmak mümkün değildir. Ancak, Bakırçay havzası için İzmir İl Çevre ve Orman Müdürlüğü elemanlarınca hazırlanan bir “Bakırçay Havzası Kirlilik Etüdü Çalışması” mevcuttur. Bu çalışmada; Manisa İli (Soma ve Kırkağaç) ile İzmir İlinden (Kınık ve Bergama) geçerek kuzeyde; Çandarlı Beldesi’nden Ege Denizi’ne dökülen ve tarımsal sulama açısından son derece önemli olan Bakırçay Nehri’nde kirletici kaynaklar tespit edilmiş; kirletici kaynaklara, topografik yapıya, akarsu kollarına bağlı olarak 11 ayrı numune alma noktası belirlenmiştir. Bu noktalardan numune alma sıklığı, izleme süresi ve belirlenen parametrelere göre bir ölçüm-izleme ağı oluşturulmaya çalışılmış ve elde edilen sonuçlara göre nehir havzasının kirlilik analizi yapılmıştır. Bu doğrultuda, nehir üzerinde belirlenen noktalardan üçer aylık periyotlarla su numuneleri alınmış, Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği (SKKY) Çizelge 1’de yer alan parametrelerin analizleri İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Laboratuarında yapılmıştır. Bu çalışma neticesinde genel olarak tüm parametre değerlerinin SKKY Çizelge 1’e göre 4. sınıf su kalitesinde olduğu görülmüştür. Kirliliğin yoğun olarak Soma Termik Santralı proses ve soğutma sularından, evsel atıksulardan, zeytinyağı ve süt ürünleri vb. sanayi işletmelerinden, madencilik faaliyetlerinden ve tarımsal faaliyetlerden (ilaçlama, gübrelemeden) kaynaklandığı anlaşılmıştır. 5 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Şekil I.1. Bakırçay’a Deşarj Noktası AB direktifi hassas ve az hassas su kaynaklarına deşarj edilen atıksular için değişik arıtma türlerini gerektirmektedir. Direktifle ilgili Türkiye’nin hassas ve az hassas alanları 2009 yılına kadar belirlenecektir. Aynı zamanda, ÇOB, AB Çevre Alanında Entegre Uyumlaştırma Stratejisi uyarınca en düşük maliyetli senaryoyu (2007-2023) seçmiştir. Bu senaryoya göre, Marmara ve Ege sahil bölgeleri, Antalya ve İskenderun Körfezleri ve içme suyu kaynağına 100 km’den daha yakında bulunan içme suyu havzaları hassas bölgeler olarak, diğer yüzey suları normal bölgeler olarak ve Boğaziçi ve Karadeniz'e deşarj yapılan tüm bölgelerle Karadeniz'e akan tüm akarsular az hassas bölgeler olarak sınıflandırılmıştır. Bakırçay genellikle sulama suyu amaçlı kullanılmaktadır. Deşarj noktasının aşağı kısmında içme suyu kaynakları olmadığından, Bakırçay’ın varsayılan sınıflandırması normal olmaktadır. ÇOB 21 Mart 2008 tarihli alıcı ortamların sınıflandırılması konulu yazısında, normal su ortamlarına yapılan deşarjlarda 50.000 üzerinde nüfus için ikincil arıtmaya azot arıtımı ilave edilecektir. Dolayısıyla, organik karbon ve azot giderimli ikincil bir arıtma tesisi gereksinimleri yerine getirebilir. Arıtma Prosesi Önceki kısımda da belirtildiği üzere Soma için planlanan ilk AAT projesi (Kanalizasyon Tatbikat Projesi), Bilgilen San. Müh. Müş. Ltd. Şti. tarafından hazırlanmış ve 1995 yılında İller Bankası tarafından onaylanmıştır. Onaylanan bu projede klasik aktif çamur sistemi önerilmiş, ancak proje gerçekleştirilememiştir. Ancak “Türkiye’de 15 Belediye için Atıksu Arıtma Tesisi Hazırlanmasına Yönelik Teknik Yardım” projesi kapsamında Soma AAT için fizibilite çalışmaları devam etmekte olup, önerilen bu sistemde 6 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU bir takım değişiklikler olması söz konusudur. Bu bağlamda prosesin nihai hali ile ilgili detay bilgiler ÇED Raporu’nda sunulacaktır. Bilgilen San. Müh. Müş. Ltd. Şti. tarafından 1995 yılında hazırlanan Kanalizasyon Tatbikat Projesi’nde önerilen arıtma prosesi hakkındaki bilgiler aşağıda verilmektedir. Proseste yer alan üniteler şunlardır: İnce Izgaralar Kum Tutucular Parshall Savağı Ön Çökeltme Havuzları Havalandırma Havuzları Son Çökeltme Havuzları Çamur Yoğunlaştırıcılar Aerobik Çamur Çürütücüler Belt-Presler I.3. Projeden Kaynaklanacak Önemli Çevresel Etkiler Önerilen projeden kaynaklanabilecek önemli çevresel etkiler inşaat ve işletme dönemi olarak değerlendirilmiştir. Bu dönemler aşağıda sunulmuştur; İnşaat dönemi: İnşaat dönemi içerisinde gerçekleştirilecek kazı, hafriyat ve genel çalışmalardan dolayı sınırlı miktarlarda hafriyat malzemesi, katı atık, sıvı atık ve gürültü meydana gelecektir. Yapılacak olan düzenlemeler neticesinde, atıkların uzaklaştırılması ve nihai deşarjı sırasında ilgili yönetmeliklerde belirtilen standartlar sağlanacaktır. Bu dönemde gerçekleştirilecek olan faaliyetler oldukça sınırlıdır. Bu sebeple inşaat döneminde çevresel bir risk görülmemektedir. İşletme dönemi: Bu dönem içerisinde meydana gelebilecek olası çevresel etkiler; kullanılacak olan motor ve pervaneler kaynaklı sınırlı bir gürültü, dönemsel olarak sinek ve koku sorunu, arıtma sistemi sonrası yoğunlaştırıcıdan açığa çıkacak olan katı atık ve arıtılmış su olacaktır. Çevresel etkiler ile ilgili daha detaylı bilgi Bölüm 4’de verilmiştir. 7 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU a) İlgili Türk Mevzuatına Göre Kriterler Arıtılmış sular Ülkemizde alıcı ortama verilen arıtılmış evsel atıksu kalitesi, Çevre Kanunu’na dayalı olarak 4.Eylül.1988 tarih ve 19919 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan ve en son değişikliği 13.02.2008 tarih ve 26786 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” (SKKY) ile belirlenen evsel atıksuların alıcı ortama deşarj standartlarına uygun olmak zorundadır. Bu yönetmelik uygulamada çerçeve yönetmelik olarak işlerlik görmekle beraber çeşitli kurumların (İller Bankası, Büyükşehir Belediye Başkanlıkları’nın özel standartları) yürürlükte olan deşarj standartları da mevcuttur. Söz konusu yönetmelik (SKKY) Tablo 21.4’te belirlenen evsel kaynaklı atıksuların alıcı ortama deşarj standartları (N>100.000 kişi için) Tablo I.3’ de verilmiştir. Tablo I.3. (SKKY-Tablo 21.4): Sektör: Evsel Nitelikli Atıksular (Sınıf 4: Kirlilik Yükü Ham BOİ Olarak 6000 Kg/Gün’den Büyük, Nüfus > 100000) BİRİM KOMPOZİT NUMUNE 2 saatlik KOMPOZİT NUMUNE 24 saatlik Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı (BOİ5) mg/l 40 35 Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ) mg/l 120 90 Askıda Katı Madde (AKM) mg/l 40 25 - 6-9 6-9 PARAMETRE pH Kentsel Atıksu Arıtma Yönetmeliği’ne (08.01.2006 tarihinde 26047 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan) göre: • • • • • Kanalizasyon sisteminden gelen kentsel atıksu (10.000 E.N. üzerindeki) hassas ve az hassas havzalar olarak sınıflandırılanların dışındakiler için ikincil arıtma veya eşdeğer bir arıtmaya tabidir. Atıksu arıtma tesisleri, atıksu ve alıcı ortamın kalitesine uygun şekilde tasarlanır. Az hassas havzalar için çevrenin olumsuz yönde etkilenmemesi durumunda birincil arıtma düşünülür. Hassas havzalar ve az hassas havzalar Yönetmelik Ek I’de yer alan kriterlere göre belirlenir. Az hassas havzalar belirlenirken, deşarj edilen kirlilik yükleri, deşarj noktasına komşu bölgeler çevresindeki olası olumsuz çevre etkileri bakımından da değerlendirilir. Hassas ve az hassas havzalar, bu Yönetmeliğin kabulünden itibaren üç yıllık dönem içinde (2009 itibarı ile) Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından belirlenecektir. Alıcı ortam ile ilgili olarak Yönetmelikte belirtilen deşarj kriterleri Tablo I.4’de, ileri arıtıma ilişkin deşarj kriterleri ise Tablo I.5’de gösterilmiştir. 8 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Tablo I.4 Kentsel Atıksu Arıtma Tesisleri İkincil Arıtmaya İlişkin Deşarj Limitleri Parametre Konsantrasyon (mg/l) Minimum arıtma verimi (%) 2 Nitrifikasyonsuz Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı ( 20ºC’de BOİ5) Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ) Toplam Askıdaki Katı Maddeler (TAKM) 70-90 25 40 (Madde 8 (c)) 125 75 35 90 35 (Madde 8 (c)) (10000 E.N.’den fazla) 60 (Madde 8 (c)) (2.000 -10.000 E.N.) 90 (Madde 8 (c)) (10,000 E.N.’den fazla) 70 (Madde 8 (c)) (2.000 -10.000 E.N.) 3 1 Referans Ölçüm Metodu Homojen, filtre edilmemiş, çökeltilmemiş ham örnek 20ºC ±1ºC’de beş günlük inkübasyondan sonra çözünmüş oksijen ölçümü. Nitrifikasyon inhibitörü ilavesi Homojen, filtre edilmemiş, çökeltilmemiş ham örnek Potasyum dikromat yöntemi Temsili örneğin 0,45 μm filtre ile filtrasyonu, kurutulması ve tartılması 105 ºC’de kurutulmuş temsili örneğin santrifüjlenmesi (28003200 g.da en az beş dakika) ve tartılması Tablo I.5 Kentsel Atıksu Arıtım Tesislerinden İleri Arıtıma İlişkin Deşarj Limitleri* Parametre Konsantrasyon (mg/l) Minimum Arıtma Verimi (%) Referans Ölçüm Metodu 2 mg/l P (10000-100000 E.N.) Moleküler absorpsiyon 80 1 mg/l P spektrofotometre (100 000 E.N.’den fazla) 15 mg/l N (10000-100000 E.N.) Moleküler absorpsiyon 4 10 mg/l N Toplam azot 70-80 spektrofotometre (100 000 E.N.’den 5 fazla) *Yerel şartlara bağlı olarak parametrelerin biri veya ikisi birden uygulanabilir.Konsantrasyon değerleri veya arıtma verimleri uygulanacaktır. Toplam fosfor Kentsel atıksu arıtma tesislerine bağlı olmayan ve biyolojik olarak ayrışabilen atıksu oluşturan endüstriyel tesislerden alıcı ortama atıksu deşarjı izne tabidir (Yönetmelik Ek III). Atık çamur Her türlü katı atık, arıtma çamuru ve fosseptik çamurlarının alıcı su ortamlarına boşaltılmaları yasaktır. Kentsel atıksu arıtma tesislerinden çıkan uygun kalitedeki çamur yeniden kullanılabilir. Atıksu arıtma tesisi kaynaklı bir miktar katı atık meydana gelecektir. Bu atıklar biyolojik olarak stabil hale gelmiş aktif çamur kütlesinden ve diğer inert parçalardan meydana gelecektir. Meydana gelecek olan atıklar iki şekilde uzaklaştırılabilecektir. Bu yöntemlerden ilki doğrudan belediyeye ait katı atık depolama sahasına götürülmesi, diğer yöntem ise gübre amacı ile kullanılmasıdır. Bu uygulamaları sınırlayan yönetmelikler bulunmaktadır. Bu yönetmelikler Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ve Toprak Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği’dir. Bu yönetmeliklere göre yaptırımlar aşağıda ayrı ayrı anlatılmıştır. 1 Kullanılacak olan konsantrasyon değerleri ya da arıtma verimleri 2 Eğer BOİ5 ile bir başka parametre arasında korelasyon kurulabilirse, bu parametre BOİ5 yerine başka parametre ile değiştirilebilir: toplam organik karbon (TOK) yada toplam oksijen ihtiyacı (TOİ) gibi 3 Yerleşim biriminin büyüklüğüne bağlıdır. Lagünlerden alınan örneklerin analizi filtre edilmiş örnekler üzerinde yapılmakla birlikte; filtre edilmemiş katı maddelerdeki toplam askıda katı madde konsantrasyonu 150 mg/l’yi aşmamalıdır. 4 Toplam azotun anlamı: toplam Kjeldahl-azotu (organik azot + amonyak-azotu), nitrat (NO3 ) - azotu ve nitrit (NO2 )-azotu 5 Alternatif olarak günlük ortalama 20 mg/l N’yi aşmamalıdır. Bu şart atıksu arıtma tesisi biyolojik reaktörünün işleyişi esnasında 12 ºC yada daha yüksek ısıdaki suya uygulanacaktır. Sıcaklıkla ilgili koşullar yerine yerel iklim koşullarını gözönüne almak bağlamında işletme süresi ile ilgili kısıtlar uygulanabilir. Bu alternatif ancak EK II’in yerine getirildiğinin gösterilmesi şartıyla uygulanır. 9 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (KAKY) Bu Yönetmelik, meskun bölgelerde evlerden atılan evsel katı atıkların, park, bahçe ve yeşil alanlardan atılan bitki atıklarının, iri katı atıkların, zararlı atık olmamakla birlikte evsel katı atık özelliklerine sahip sanayi ve ticarethane atıklarının, evsel atık su arıtma tesislerinden elde edilen (atılan) arıtma çamurlarının, zararlı atık sınıfına girmeyen sanayi arıtma tesisi çamurlarının, hafriyat toprağı ve inşaat molozunun toplanması, taşınması, geri kazanılması, değerlendirilmesi, bertaraf edilmesi ve zararsız hale getirilmesine ilişkin esasları kapsar. Bu sebeple meydana gelecek olan olası arıtma çamurlarının depolanması durumunda bu yönetmelik hükümleri esas alınacaktır. KAKY madde 28 arıtma çamurlarının depolama tesislerindeki depolama kriterlerini vermektedir. Bu maddede “Arıtma çamurunun depolanabilmesi için içinde bulunan su oranının %65 olması gerekir. Ancak depo yeri isletmecileri, çamurun su oranının daha fazla olması halinde, deponun stabilitesini bozmayacağı, koku problemi ortaya çıkarmayacağı kanaatine varırlarsa, su oranı %75’e kadar olan çamurları kabul edebilirler.” denmektedir. Arıtma tesisinde bulunacak yoğunlaştırıcı ile atıklardaki su oranı istenilen boyutlara kadar indirilebilecektir. Toprak Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (TKKY) Bu Yönetmelik, toprak kirliliğine neden olan faaliyetler ile tehlikeli maddeler ve atıkların toprağa deşarjına, atılmasına, sızmasına ve evsel ve kentsel atıksuların arıtılması sonucu ortaya çıkan arıtma çamurlarının ve kompostun; toprağa, bitkiye, hayvana ve insana zarar vermeyecek şekilde, toprakta kontrollü kullanımına ilişkin teknik, idari esasları ve cezai yaptırımları kapsar. Meydana gelecek olan stabil arıtma çamurlarının gübre amacı ile kullanılması durumunda bu yönetmelik hükümleri geçerli olacaktır. TKKY EK I-B’de stabilize arıtma çamurlarının toprakta kullanılabilmesi için gerekli sınır değerler verilmiştir. Bu sınır değerler Tablo I.6’da verilmiştir. Tablo I.6. Toprakta Kullanılabilecek Stabilize Arıtma Çamurunda Müsaade Edilecek Maksimum Ağır Metal Muhtevaları Ağır Metal (Toplam) Sınır Değerler (mg/kg fırın kuru materyal) Kurşun 1200 Kadmiyum 40 Krom 1200 Bakır 1750 Nikel 400 Çinko 4000 Civa 25 b) İlgili AB Mevzuatına Göre Standartlar Arıtılmış sular Yürürlükte bulunan AB Direktifi 1998/15 ile değişik “Kentsel Atıksu Arıtımı konulu 21 Mayıs 1991 tarihli Konsey Direktifi”dir. Söz konusu direktif, kentsel atıksuların toplanması, arıtılması ve deşarjı ile bazı endüstrilerden kaynaklanan atıksuların arıtılması ve deşarjı konularını düzenlemektedir. Bu direktifin amacı çevreyi atıksu deşarjının neden 10 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU olduğu olumsuz etkilerden korumaktır. Direktif, emisyon limit değeri yaklaşımını benimsemektedir. Hassas alanlar için belirlenen deşarj kriterleri Tablo I.7’de verilmiştir. Tablo I.7. AB Direktifi 91/271/EEC Uyarınca Hassas Alanlar İçin Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinden Deşarj Gereklilikleri Parametre BOİ5 6 8 Konsantrasyon 7 70 - 90%, %40, dağlarda > 1,500 m 25 mg/l O2 KOİ Giren yükte minimum % azalma 125 mg/l O2 Toplam AKM Toplam Fosfor 75 % 10,000 E.N üzeri için 35 mg/l 2,000-10,000 E.N için 60 mg/l 90% ; > 10,000 E.N. %70; 2,000-10,000 E.N. 10.000-100.000 E.N için 2 mg/l P >100.000 E.N için 1 mg/l P 80 % 10.000-100.000 E.N için 15 mg/l N >100.000 E.N için 10 mg/l N Kaynak: Kentsel atıksu arıtma direktifi Toplam Azot 9 10 70 - 80 % Genel kural, hassas alan olarak tanımlananlar dışındaki tüm alanlarda ikincil arıtmanın gerekli olmasıdır. Hassas alanlarda bu kriterin karşılanması için besin maddelerinin ileri düzeyde arıtılmasını içeren ileri arıtma uygulanmalıdır. Atıksu arıtma prosesinin olumsuz etkilenmesini önlemek için sanayi kaynaklı atıksuların ön arıtımı gerekecektir. Kentsel atıksu arıtma tesislerince arıtımı yapılmayan ve biyolojik olarak ayrışabilir nitelikli atıksu üreten bazı endüstri sektörleri için özel bazı deşarj kriterleri geçerlidir. Atık çamur Tarım için kullanılan çamur, (Kanalizasyon atıklarının tarımda kullanılması halinde çevrenin ve özellikle toprağın korunması hakkında) 86/278/EEC AB Konseyi Direktifine uyumlu olmalıdır. Atıksu arıtma tesislerinden kaynaklanan çamur, “arıtılmış çamur” tanımına girmekte olup, direktif uyarınca sadece tarım ve ağaçlandırma için kullanılabilmektedir. Çamur düzenli bir depolama alanına bertaraf edilirse, “düzenli depolama sahalarında kabul edilecek katı atıklar” maddesi altında [1999/31/EC direktifi] ve “kirlilik düzeyini düşürme süreçlerinden arta kalan katı atıklar” maddesi altında [75/442/EEC direktifi] geçen tariflere uygun olmalıdır. Böylece bu husus 1999/31/EC Direktifi, EK II’de yer alan ölçülerle uyum içinde olmalıdır. 6 Konsantrasyon ya da % azalma uygulanır Nüfus başına yükler, arıtma tesisine yıl boyunca giren maksimum haftalık yükler bazında hesaplanmalı, olağanüstü durumlar hariç, örn. şiddetli yağmurlarda. 8 Nitrifikasyonsuz BOİ5 gerekliliği tekrarlanabilir korelasyonun kurulabilmesi halinde, bu parametre TOİ ya da TOK ile değiştirilebilir. 9 Opsiyonel gereklilik 10 Toplam azotun anlamı: Kjeldahl-azotu (organik azot + N + NH3 -amonyak-azotu-), nitrat (NO3 )- azotu ve nitrit (NO2 )azotunun toplamıdır. 7 11 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU c) Koku Ve Sinek Problemi Bu sorunu ortadan kaldırmak için projelendirme safhasından itibaren gerekli çalışmalar yapılacaktır. Havuzların içinde ölü bölgeler bırakılmayacak ve motor güçleri debiye göre emniyetli tarafta kalacak şekilde seçilecektir. Sahada meydana gelecek olan atık çamurlar bekletilmeden belediyeye ait katı atık depolama sistemine yada uygun olduğunun kanıtlanmasının akabinde gübre olarak kullanılmak amacı ile tarlalara götürülecektir. Gerek duyulur ise sahada ilaçlama yapılacaktır. Bu uygulamalar ile koku ve sinek sorunu en aza indirilecektir. Yönetmeliklerin Soma AAT İçin Öngörüleri AB direktifi hassas ve az hassas su kaynaklarına deşarj edilen atıksular için değişik arıtma türlerini gerektirmektedir. Direktifle ilgili Türkiye’nin hassas ve az hassas alanları 2009 yılına kadar belirlenecektir. Aynı zamanda, ÇOB, AB Çevre Alanında Entegre Uyumlaştırma Stratejisi uyarınca en düşük maliyetli senaryoyu (2007-2023) seçmiştir. Bu senaryoya göre, Marmara ve Ege sahil bölgeleri, Antalya ve İskenderun Körfezleri ve içme suyu kaynağına 100 km’den daha yakında bulunan içme suyu havzaları hassas bölgeler olarak, diğer yüzey suları normal bölgeler olarak ve Boğaziçi ve Karadeniz'e deşarj yapılan tüm bölgelerle Karadeniz'e akan tüm akarsular az hassas bölgeler olarak sınıflandırılmıştır. Bakırçay genellikle sulama suyu amaçlı kullanılmaktadır. Deşarj noktasının aşağı kısmında içme suyu kaynakları olmadığından, Bakırçay’ın varsayılan sınıflandırması normal olmaktadır. ÇOB 21 Mart 2008 tarihli alıcı ortamların sınıflandırılması konulu yazısında, normal su ortamlarına yapılan deşarjlarda 50.000 üzerinde nüfus için ikincil arıtmaya azot arıtımı ilave edilecektir. Dolayısıyla, organik karbon ve azot giderimli ikincil bir arıtma tesisi gereksinimleri yerine getirebilir. Bu bağlamda Soma AAT için öngörülen deşarj kriterleri Tablo I.8’de verilmiştir. Tablo I.8. Yönetmeliklerin Öngördüğü Deşarj Kriterleri SKKY (Tablo 21.4) Parametre KAAY* Birim 2 saatlik 24 saatlik Kons. Tablo 1 Minimum Arıtma verimi (%) BOI5 mg/lt 40 35 25 70-90 KOI mg/lt 120 90 125 75 AKM mg/lt 40 25 35 90 pH mg/lt 6-9 6-9 - - *Yerel şartlara bağlı olarak, parametrelerin biri veya ikisi birden uygulanabilir. Konsantrasyon veya arıtma verimleri uygulanacaktır. 12 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU I.4. Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti ve Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi I.4.1. Genel Değerlendirme Kanalizasyon tesisi ile toplanan kullanılmış suların halk sağlığı ve alıcı ortamın ekolojik dengesi açısından sakınca doğurmayacak şekilde uzaklaştırılmasını sağlamak için arıtılarak deşarj edilmesi gerekir. Evsel atıksuların arıtılmasında kullanılan prosesler genellikle “Biyolojik Arıtma” adı altında toplanırlar. Bu arıtma türünün temel prensibi bakterilerin ve diğer mikroorganizmaların atıksudaki kirliliği meydana getiren organik maddeleri kullanarak üremeleri, dolayısıyla organik maddelerin sonuçta mikroorganizma kütlesi, enerji, su, CO2 ve NH3 gibi maddelere dönüşmesidir. Organik + mikroorganizma + oksijen → yeni hücreler + CO2 + NH3 + H2O madde hücreleri Biyolojik arıtma aslında doğada kendi kendine olagelen bir olaydır. Arıtma teknolojisiyle bu olay kontrollü şartlar altında hızlandırılmış olur. Basit atıksu arıtma yöntemleri olarak adlandırılan stabilizasyon havuzları da büyük tabii havuzlarda suyun günlerce bekletilerek biyolojik arıtmanın kendi kendine oluşmasıdır. I.4.2. Alternatiflerin Kıyaslanması Önceki kısımda da belirtildiği üzere Soma için planlanan ilk AAT projesi (Kanalizasyon Tatbikat Projesi), Bilgilen San. Müh. Müş. Ltd. Şti. tarafından hazırlanmış ve 1995 yılında İller Bankası tarafından onaylanmıştır. Onaylanan bu projede üç alternatif arıtma sistemi değerlendirilmiştir. Bu alternatifler şunlardır: • • • Aktif Çamur Damlatmalı Filtre Oksidasyon Havuzu Yapılan değerlendirmede ilk tesis masrafı, işletme giderleri, işletme ve bakım kolaylığı, arazi ihtiyacı, inşaat süresi ve yapım kolaylığı, koku ve sinek problemi, tesis kademelendirilmesi gibi faktörler göz önüne alınmış ve sonuçta aktif çamur sisteminin en uygun alternatif olduğu sonucuna varılmıştır. Klasik ve uzun havalandırmalı aktif çamur sistemleri arasında yapılan değerlendirmede ise Soma’nın nüfusunun yüksek olması ve uzun havalandırmalı sistemde enerji giderinin çok olacağı düşünülerek klasik aktif çamur seçeneği uygun bulunmuştur. Genel olarak bakıldığında; atıksu arıtma teknolojilerinde uygulanan alternatif teknolojiler aşağıda verilmektedir. Atıksu Arıtma Sistemi Alternatifleri • Damlatmalı filtre • Klasik aktif çamur • Uzun havalandırmalı aktif çamur • Kesikli biyolojik reaktörler 13 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU • • • Geniş yataklı bio filmler Stabilizasyon havuzları İleri azot ve fosfor giderimli aktif çamur Çamur Arıtma Alternatifleri • Yerçekimli çamur yoğunlaştırıcılar • Mekanik yoğunlaştırıcılar • Uzun havalandırmalı ile çamur stabilizasyon • Aerobik çamur arıtımı stabilizasyon • Anaerobik çamur arıtımı stabilizasyon • Kimyasal çamur arıtımı stabilizasyon • Çamur susuzlaştırma (belt press, santrifuj v.b.) • Çamur kurutma yatakları Çamur Giderme Alternatifleri • Tarımsal veya Ağaçlandırma (orman) da kullanımı • Katı Atık tesislerinde depolama • Yakma Atıksu arıtma proseslerinden en uygun proses alternatifinin seçimi için dikkate alınması gereken faktörler aşağıda özetlenmiştir. 1- Deşarj kriterlerini sağlaması 2- İşletme ve bakım kolaylığı 3- Yatırım maliyeti 4- İşletme ve bakım maliyeti 5- Debi ve kirlilik yüklerindeki sallanımlara karşı az etkilenmesi 6- Zehirli atıkların tutulması 7- Arazi ihtiyacı 8- İklim koşullarına uyumu 9- Topoğrafik ve jeolojik koşullara uyumu 10- Taşıdığı riskler COWI Atıksu Konsorsiyumu tarafından hazırlanmakta olan fizibilite ve proje raporları doğrultusunda arıtma prosesi ve ilgili alternatifleri belirlenmiş olacak ve ÇED raporunda ayrıntılı bir şekilde değerlendirilecektir. İller Bankası tarafından onaylanan kanalizasyon tatbikat projesinde, Turgutalp imar planının batı ucunda Bakırçay yanında yaklaşık 6 hektarlık bir alan Soma AAT yeri için uygun olarak tespit edilmiştir. Ancak seçilen alan çok parçalı özel mülkiyet olduğundan bu alanın kamulaştırılmasının sıkıntı yaratacağı öngörülmüştür. Bu nedenle Soma Belediyesi arıtma tesisi alanını İller Bankası tarafından seçilen alanın 500 m batısına kaydırma kararı almıştır. Proje yeri gerek kot gerekse de atıksu kollektörünün uygunluğu nedeniyle tercih edilmiştir. Ayrıca seçilen saha arıtmadan sonra çıkış suyunun kolaylıkla Bakırçay’a deşarj edilmesine olanak sağlayacaktır. Tüm bu nedenlerden dolayı seçilen saha dışında alternatif bir alan değerlendirilmemiştir. 14 BÖLÜM II PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU BÖLÜM II. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1. Proje Yeri ve Alternatif Alanların Mevkii, Koordinatları, Yeri Tanıtıcı Bilgiler İller Bankası tarafından onaylanan kanalizasyon tatbikat projesinde, Turgutalp imar planının batı ucunda Bakırçay yanında yaklaşık 6 hektarlık bir alan Soma AAT yeri için uygun olarak tespit edilmiştir. Ancak seçilen alan çok parçalı özel mülkiyet olduğundan bu alanın kamulaştırılmasının sıkıntı yaratacağı öngörülmüştür. Bu nedenle Soma Belediyesi arıtma tesisi alanını İller Bankası tarafından seçilen alanın 500 m batısına kaydırma kararı almıştır. Söz konusu saha Turgutalp, Balpınar mevkiinde 3 pafta ve 424 parsel no’lu alanda yer almakta olup, büyüklüğü 4,8 ha’dır. Proje sahasına ait kamulaştırma işlemleri tamamlanmış olup, tapu Ek-B’de sunulmaktadır. Ayrıca sahanın tarım dışı amaçla kullanımı için tahsis başvurusu yapılmış ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Müdürlüğü’nün 11/03/2008 tarih ve 1120 sayılı yazısı ile sahanın tarım dışı amaçlı kullanılması uygun görülmüştür. Bahse konu yazılar Ek-B’de sunulmaktadır. Proje sahasının 1/25.000’lik harita üzerinde gösterimi Ek-A’da verilmektedir. Proje sahasına ait yer bulduru haritası Şekil II.2’de, uydu görüntüleri Şekil II.2, Şekil II.3’de, ve proje alanına ait görüntü ise Şekil II.3’de verilmektedir. 15 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Şekil II.1. Yer Bulduru Haritası 16 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Proje Sahası Şekil II.2. Proje Sahası Uydu Görüntüsü Bakırçay Proje Sahası Şekil II.3. Proje Sahası Uydu Görüntüsü 17 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Şekil II.4. Proje Alanına Ait Görünüm 18 BÖLÜM III PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ SOMA BELEDİYESİ BÖLÜM ÖZELLİKLERİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU III. PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL III.1. Nüfus Manisa ilinin 2000 yılı Ekim ayında yapılan nüfus sayımında İl genel nüfusu 1.260.169 olarak tespit edilmiştir. Projenin yer alacağı Soma İlçesinin toplam nüfusu ise 89.038 olup, bunun 60.674’ü şehir nüfusu, 28.364’ü ise köy nüfusudur. T.C Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2000 yılı verilerine göre, 1990 ve 2000 yılı nüfus sayım sonuçları kıyaslandığında Soma ilçesinin ‰ 14,99’luk yıllık nüfus artış hızı, Türkiye ortalamasının (‰ 18,28) altında ve Manisa İli’nin (‰ 8,76) üzerinde kalmaktadır. Tablo III.1’de Manisa İli ve İlçelerinin 1990 ve 2000 yılı nüfusları ile yıllık nüfus artış hızları sunulmaktadır. Tablo III.1. Manisa İli ve İlçelerinin 1990 ve 2000 Yılı Nüfusları ile Yıllık Nüfus Artış Hızları 1990 Genel Nüfus Sayımı İlçeler Toplam Şehir Köy 2000 Genel Nüfus Sayımı Toplam Şehir Köy Yıllık Nüfus Artış Hızı (%0) Toplam Şehir Köy Merkez 221 694 158 928 62 766 278 555 214 345 64 210 22,83 29,91 2,27 Ahmetli 19 194 10 190 9 004 18 852 11 011 7 841 -1,80 7,75 -13,83 Akhisar 152 397 73 944 78 453 152 582 81 510 71 072 0,12 9,74 -9,88 Alaşehir 91 362 36 649 54 713 93 760 39 590 54 170 2,59 7,72 -1,00 Demirci 60 184 20 576 39 608 59 314 21 230 38 084 -1,46 3,13 -3,92 Gölmarmara 18 524 10 976 7 548 17 831 11 205 6 626 -3,81 2,06 -13,02 Gördes 40 399 9 767 30 632 38 110 10 809 27 301 -5,83 10,13 -11,51 Kırkağaç 45 608 21 421 24 187 48 303 25 093 23 210 5,74 15,82 -4,12 Köprübaşı 12 182 5 816 6 366 10 851 5 049 5 802 -11,57 -14,14 -9,27 Kula 48 132 17 208 30 924 52 986 24 217 28 769 9,61 34,16 -7,22 Salihli 134 854 70 861 63 993 149 151 83 137 66 014 10,07 15,97 3,11 Sarıgöl 34 682 10 677 24 005 35 621 12 043 23 578 2,67 12,04 -1,79 Saruhanlı 72 093 12 977 59 116 68 134 13 025 55 109 -5,65 0,37 -7,02 Selendi 25 415 6 773 18 642 26 061 8 095 17 966 2,51 17,83 -3,69 Soma 76 641 49 977 26 664 89 038 60 674 28 364 14,99 19,39 6,18 101 057 73 634 27 423 121 020 93 727 27 293 18,02 24,12 -0,48 1 154 418 590 374 564 044 1 260 169 714 760 545 409 8,76 19,11 -3,36 Turgutlu Toplam Kaynak : http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?tb_id=39&ust_id=11 Projenin gerçekleştirileceği Soma İlçesinin şehir nüfusuna bakıldığında ise 1990 yılında 49.977 olan sayı, 2000 yılında 60.674 kişiye ulaşmıştır. Yıllık nüfus artış hızı ise ‰ 19,39 ile hem Türkiye’nin hem de Manisa Şehir nüfusunun yıllık nüfus artış hızının üzerinde kaldığı görülmektedir. TÜİK tarafından 2007 yılında yapılan “Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi” verilerine göre ise Soma İlçesinin toplam nüfusu 97.739 kişi olarak tespit edilmiştir. Bunun 70.683’ü şehir nüfusu, 27.056’sı ise köy nüfusudur. Yine 2007 yılında açıklanan sonuçlara göre Turgutalp Belediye nüfusu 9.113'dür. Yani önerilen projenin hizmet vereceği nüfus toplamı 79.796 olmaktadır. 19 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU III.2. Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler Mayıs 2000 tarihinde, Soma İlçesi Turgutalp Belediyesi tarafından belediye sınırları içinde kalan yaklaşık 12 km2’lik sahada jeolojik etüd; belediye ve mücavir alan sınırları içinde imar ve mevzi imar planlarında, imar planı hazırlanacak alanlarda yerleşim açısından jeolojik sakıncaların bulunup bulunmadığının tespiti amacıyla bir “Turgutalp (Manisa) ve Çevresi Jeolojik İnceleme Raporu” hazırlanmıştır. Proje sahası için Jeolojik-Jeoteknik Etüd çalışması yapılmakta olup, bu konuya ait detaylı bilgiler ÇED Raporu’nda verilecektir. III.2.1. Genel Jeoloji Soma ilçesi dik bir topoğrafya gösteren Soma dağlarının güney yamacında, Bakırçay ovasında yer almaktadır. Şehir merkezi 00-30 arasında değişen düşük eğime sahip alanda kurulmuştur. Bakırçay inceleme alanını doğu-batı doğrultusunda ikiye bölmektedir. Güney kesimde gerek eğimler gerekse topoğrafik yükseklikler kuzey kesimden daha yüksektir. Güneydeki Soma Sivrisi tepe (1109 m), inceleme alanının en yüksek tepesidir. Köse dağı (983 m), Sarıkaya tepe (952 m), Mumya tepe (883 m) diğer önemli yükseltilerdir. Yükselti kuzeyden-güneye artmaktadır. Güney kesimde eğim dereceleri genellikle yüksektir. Özellikle zirve yamaçları çok sarp ve eğim dereceleri 35 in üzerindedir. İnceleme alanında KD-GB ve buna dik yönde gelişen KB-GD doğrultulu fay sistemleri mevcuttur. Güneyde gözlenen dik topoğrafyanın doğu yamacında çok geniz alüvyon yelpazeleri gelişmiştir. Bu nedenle söz konusu vadilerin ovaya açıldığı bölgelerde derelerin her iki yanında taşkın alanları gelişebilmektedir. Manisa İl Çevre Durum Raporu’na göre Soma ilçesinde yer alan formasyonlar aşağıda verilmektedir. KRİSTALİZE KİREÇTAŞI-GROVAK-KİLLİ ŞİST (Tm) : Birim Dualar yöresinde killi şist karakterinde olup radyolarit ara katkılıdır. Evciler dolaylarında ince taneli grovak şeklindedir. Diğer yörelerde ise kristalize kireçtaşı şeklinde gözlenmektedir. Kristalize kireçtaşları orta kalın tabakalı olup bol çatlaklı ve kırıklıdır. Toprak örtüsü 10 cm altındadır. KİL-SİLT-ÇAKILLI KİL (M1) : Evciler ve garp linyitleri işletmesi çevresinde gözlenmektedir. Miyosenin tabanını oluşturan bu birim temel kayaçları üzerinde diskordan olarak bulunur. Tabanda bloklu çakıltaşı ile başlayıp üste doğru kumtaşı, kumlu kil ve killerden oluşmaktadır. Kötü boylanmalı olan bu birim gevşek tutturulmuştur. Kalınlığı havzanın durumuna göre 16-85 m arasında değişmektedir. MARN (M2) : Evciler, Darkale ve Garp linyitleri işletmesi güneyinde görülmektedir. Tabanda kalınlığı değişen linyitli zon ile başlayan birim, üste doğru marn ve killi kireçtaşlarına geçmektedir. Marnlar açık yeşilimsi gri renkli olup, orta-kalın tabakalıdır. Bu birimin en belirgin özelliği bol miktarda yaprak ve bitki fosili içermesidir. KİREÇTAŞI (M3) : Evciler, Darkale ve Garp linyitleri işletmesi güneyinde görülmektedir. Marn üzerinde dikey geçişli olarak bulunmaktadır. Kireçtaşı, kumlu-sileksli kireçtaşı ve kalınlığı 10-15 m civarında olan kil, kumtaşı, çakıllı kumtaşı seviyelerinden oluşur. Genellikle orta-az belirgin tabakalı bol kırık ve çatlaklı, karstik boşluklu, bej renkli olan bu birim bol planorbis fosilleriyle diğer kireçtaşlarından ayrılabilmektedir. Kalınlığı 18140 m arasındadır. 20 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU KUMTAŞI-ÇAMURTAŞI-ALACALI KİL (P1) : Dualar, Evciler ve Darkale yöresinde izlenmektedir. Altta çakıllı kumtaşları ile başlayıp üste doğru kumtaşları, alacalı killer ve çamurtaşları görülmektedir. Çakıllar genellikle temel çakıllardır. Kumtaşları ve killer karakteristik olarak bol miktarda serisit içermektedir. Bu birim ayrıca yer yer ekonomik olan linyitli zon (KP1) içermektedir. TÜF-TÜFİT-KİL-MARN (P2ab) : İnceleme alanında Sarıkaya, Evciler ve Dualar yörelerinde gözlenir. (P1) üzerinde konkordan olarak bulunan bu birim tüf-tüfitik marn olarak görülmektedir. Genellikle ince-orta tabakalı, açık krem renkli olup kıt fosillidir. Birimin kalınlığı yaklaşık 260 m civarındadır. KİLTAŞI-KUMTAŞI (P2c) : Hatunköy ‘ün kuzey-kuzeydoğusunda gözlenir. (P2ab) nin üzerine konkordan olarak gelmektedir. Marn ara katkılı varvalı kil karakterinde olup, ince orta belirgin tabakadır. Varvalı killer üzerine kumtaşı-kireçtaşı-çamurtaşı gelmektedir. Çakıllar yuvarlak- az yuvarlaktır. Konglomeralarda boylanma görülmemektedir. Çakıl boyları kumdan iri bloklara kadar değişmektedir. Çakıllar temel kayaçlara aittir. Birimin kalınlığı 40-200 m arasındadır. Toprak örtüsü 30-60 cm arasındadır. SİLİSİFİYE KİREÇTAŞI-TÜF-TÜFİT (P3) : İnceleme alanının güneyinde Karahan derenin batısında Yırca köyü güneyinde gözlenir. Birim genellikle silisifiye kireçtaşlarından oluşmaktadır. Orta-Kalın, belirgin tabakalıdır. Tüf ara katkıları içermektedir. Birimin kalınlığı 30-300 m arasındadır. KİL-KUMTAŞI-SİLTTAŞI-ÇAKILTAŞI (Plt) : Bakırçay güneyinde Avdan köyü civarında ve Bakırçay kuzeyinde geniş alanlar kaplar. Sahanın değişik kesimlerinde değişik karakter göstermektedir. Kireçtaşları bazen konkresyonlu görünüm arz ederler. Toprak örtüsü 30-60 cm arasında değişmektedir. Alüvyon sınırlarına doğru toprak kalınlığı artmakta ve 60-100 cm’ye erişmektedir. AGLOMERA-ANDEZİT-TÜF (Pltv) : Dualar köyünün kuzeyinde, inceleme alanının güney kesiminde Balaban dere batısında gözlenmektedir. Genellikle andezitik aglomera karakterindedir. Yüzeyde ayrışmış olarak andezit çakıllarına örtü şeklinde rastlanmaktadır. ANDEZİT-BAZALT-AGLOMERA-TÜF (v) : İnceleme alanında Sarıkaya’nın 500 m kadar kuzeyinde çok küçük bir alanda gözlenmektedir. Bazaltlardan oluşmuştur. YAMAÇ MOLOZU (Qym) : Dik yamaçların eteklerinde görülür. Tutturulmamış yer yer gevşek tutturulmuş köşeli çakıllardan oluşmuştur. ALÜVYON (Qal) : Bakırçay’ın ve büyük derelerin vadilerinde görülür. Tutturulmamış çakılkum-silt ve kil ardalanması şeklindedir. Alüvyonlarda toprak örtüsü 100 cm çok üzerinde kalınlık göstermektedir. III.2.2. İnceleme Alanı Jeolojisi Kireçtaşı Birimi (kçt) : Başlıca gastropodlu ve onkolitik kireçtaşlarından oluşur ve yaklaşık kalınlığı 28 m’dir. Birimin alt bölümü beyazımsı gri ve beyazrenkli küçük ve iri gastropodlu yersel alg yığışımlı sparitik kireçtaşı ve kalkerli kiltaşından yapılıdır. Tane büyüklükleri alttan üste doğru azalma gösterir. Üst bölüm ise egemen olarak onkolitik kireçtaşlarından oluşur. Onkolit taneleri spar kalsit çimento ile bağlanmıştır. Onkolit şekilleri elipsoidal, çubuksal veya küreseldir ve yığışım veya katman şekillidir. 21 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Onkolitik kireçtaşının dokusal özelliklerine göre tanetaşı niteliğinde olduğu öngörür. Onkolitler kırıntılı bir çekirdek etrafında düzensiz algal sarılımlardan oluşur ve 1-28 cm arası büyüklüktedir. Çekirdek genellikle bir kaya kırıntısından yapılıdır. Algal zarflar bu kırıntıyı ince veya kalın olarak sarar. Üst üste genel algal zarflar arası kesiklikler gözlenir. İlksel borucuk şekilli bitkiler nedeniyle çubuksal şekilli olan onkolitlerde organizma içi boşluklar pseudosparla doldurulmuştur. Kireçtaşı birimi alt kırıntılı birimin üzerine geçişli bir dokanak ile uyumlu olarak gelir. Nebert (1978) tarafından 'kalker serisi” olarak ayırt edilen birim Pliyo-Kuvaterner ve genç pleyistosen olarak kabul edilebilir. Kireçtaşı birimi algal yapısıyla sığ su ortamını belirtir. Kıyı yakını veya sığ gölsel bölgelerde düşük sedimantasyon koşulunda çökelimi öngörür. Bu veriler kireçtaşı biriminin gastropod ve onkolit içeriği, yersel ooid içeriğiyle yer yer suyun hareketli olduğu çok sığ bir karbonat gölü ortamını belirtir. İnceleme alanının güneyinde yer alırlar. Neojen Öncesi Çökeller (n) : Kuvaterner istifinin altında yer alan birim başlıca çakıltaşı ve kumtaşlarından, az olarak kumlu kiltaşlarından oluşur. Çakıltaşları katman şekli dokusal özellikleri ve dış geometrisine göre başlıca döküntü-akması çakıltaşları ve kanal-şekilli çakıltaşlarından oluşur. Döküntü-akması çakıltaşları : Masif kalın katmanlı kum matriks destekli ve zayıf tutturulmuş çakıltaşlarından oluşur. Çakıllar genellikle köşeli veya az yuvarlaklaşmış, kötü küreselleşmiş 3-30 cm boyutunda ve egemen olarak neojen temel kayalarının bileşenlerinden oluşur. Çakıltaşlarında normal derecelenme yaygındır. Çakıltaşları içerisinde ince kumtaşı ara katmanları gözlenir. Kanal-şekilli çakıltaşları : Birbirlerini kesen çok katlı kanal şekilleriyle ve masif kanal dolgusuyla karakteristiktir. Çok katlı kanalların derinliği 20-50 cm , genişliği ise 1,5 m üzerindedir. Kanal tabanı sığ aşınmalıdır ve kanalın tabanından üste doğru tane boyu incelir. Kanal içerisinde ince kumtaşı katmanları ve küçük ölçekli çapraz katmanlanma gözlenir. Çakıllar yan yuvarlaklaşmış orta-kötü küreselleşmiş ve orta pekleşmelidir. Birimin orta bölümü egemen olarak kumtaşlarından oluşur. Kumtaşları açık grimsi renkli, orta ince taneli, büyük ölçekli oluksal ve düzlemsel çapraz katmanlıdır. Çapraz katmanlı kumtaşları çakıltaşları içerisinde mercek şeklinde son bulur ve kumtaşı alt sınırı çakıltaşı üst sınırı ile geçişlidir. Birimin üst bölümü egemen olarak gri, sarımsı renkli ince yatay katmanlı kumlu kiltaşları ile temsil olunur. Bu kaya düzeyleri yersel olarak masif kanal dolgulu çakıltaşları içerir. Çok kalın olmayan bu kaya düzeyleri olasıklıkla kanal taşkını çökelleri olarak yorumlanabilir. Birim Nebert (1978) tarafından taban serisi olarak adlandırılır ve yaşı Pleyistosen olarak kabul edilir. İnceleme alanında geniş yayılım gösterirler. Yamaç Molozu (ym) : Kırmızı-kahverengimsi renkli ve başlıca kireçtaşı çakıllarından oluşan birim Kırkağaç-Soma arsındaki aktif fay kuşağı boyunca ve inceleme alanının güneyinde yükselen kireçtaşları eteklerinde gözlenir. Kuvaterner Alüvyon (Al) : Bakırçay ve çevresindeki derelerin getirmiş olduğu kumlu, killi, çakıllı ve siltli malzemeden oluşmaktadır. Bakırçay ve Bakırçay'ı besleyen dere yataklarında çapraz katmanlanmalı çakıltaşı, yatay katmanlı kumtaşı ve silttaşları yer alır. Bakırçay ve çevresinde oluşum gösterirler. 22 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU III.2.3. Hidrojeolojik Özellikler Manisa kentinde su temini amaçlı DSİ içme ve kullanma suyu projesi bulunmamaktadır. Soma Termik Santralinin endüstri suyu Sevişler Barajından sağlanmaktadır. Yılda ortalama 20 hm3 su kullanımı söz konusudur. Manisa ili sınırları içerisindeki alanın saptanmış emniyetli yeraltısuyu rezerv miktarı 210 hm3/yıl dır. Kaynaklarla beraber bu değer 443 hm3/yıl’a ulaşmaktadır. İl Çevre Durum Raporu’ndan alınan bilgilere göre Soma Belediyesi tarafından Soma İlçesinde 7 hm3/yıl emniyetli yeraltı su rezervi bulunmaktadır. Proje sahasının hidrojeolojik özellikleri ise Jeolojik ve Jeoteknik Etüd çalışmasında belirlenecek olup, detaylı bilgiler ÇED Raporu’nda sunulacaktır. III.2.4. Maden ve Mineral Kaynakları Yapılan araştırmalar ve tetkikler neticesinde faaliyet sahasında herhangi bir maden veya fosil yakıt kaynağına rastlanmamıştır. İşletmecilik az sayıda madene ilişkin olsa da, Manisa yer altı kaynakları alanında tür ve rezerv bakımından zengin bir ildir. Bunların başında linyit yatakları sayılabilir. Toplam rezervi 580 milyon ton dolayında olan linyit yataklarının büyük bölümü Soma yöresindedir. Yöreden çıkarılan linyitlerin kül oranı % 36,17, nem oranı % 1,57’dir. Salihli yakınlarında altın madeni olduğu saptanmıştır. Selendi’nin Rahmanlar yöresi ile Soma’nın Türkali Köyü çevresinde toplam rezervi 507.200 tona ulaşan Bakır-Kurşun-Çinko yatakları vardır. Bu yatakların işletmeye açılması için çalışmalar sürdürülmektedir. Alaşehir’in Bahçeler köyü ve Çadırtepe çevresinde toplam rezervi 150.000 ton olan civa yatakları, Salihli’nin Kurşunludere, Horazanlar ve Kokardere yörelerinde henüz rezervi belirlenememiş zengin civa yatakları vardır. Turgutlu’nun Kaçar köyü, Çal dağı, Susuz yatak yöresi ile Merkez ilçenin Yakuplar köyü çevresinde zengin demir yatakları vardır. Toplam rezervi 34.000.000 tonu aşan bu yataklar zaman zaman işletilmektedir. Merkez ilçenin Muradiye ve Üçpınar yöresinde az miktarda manganez ve Alaşehir’in Konaklar kesiminde toplam rezervi 10.000.000 tona ulaşan çimento hammaddesi yatakları vardır. Ayrıca Gördes yöresinde Feldspat, Kula’da Dolomit bulunmuştur. Saruhanlı yöresindeki 1.000.000 m3 rezervli mermer yatakları işletilmektedir. İldeki perlit yataklarının da hayli zengin olduğu saptanmıştır. Demirci ve Saruhanlı çevresindeki yatakların toplam rezervi 52.100.000 ton dolayındadır. Manisa İl sınırları dahilinde bulunan metalik madenler ise Altın, Gümüş, Kurşun, Bakır, Çinko, Demir ve Antimuan’dır. Söz konusu maden ve fosil yakıt kaynaklarının yerleri Şekil III.1’de sunulmaktadır. 23 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Şekil III.1. Manisa İli Maden Haritası Tablo III.2. Soma İlçesi Maden Varlığı Maden Rezerv Tenör Yeri Kömür 308.200.000 ton görünür+muhtemel+mümkün AID:3147 kcal/kg Soma-Eynez Kömür 38.500.000 ton görünür AID:2750 kcal/kg Soma-Merkez (Mumya tepe) Kömür 182.300.000 ton görünür+muhtemel AID:2600 kcal/kg Soma-Işıklar Kömür 9.345.000 ton muhtemel AID:1800 kcal/kg Soma-Akçaavlu-Dualar Kömür 46.460.000 ton görünür AID:1794 kcal/kg Soma-Tarhala Kömür 33.000.000 ton görünür+muhtemel AID:1350 kcal/kg Soma-Çinge Kömür 42.450.000 ton muhtemel+mümkün AID:3000 kcal/kg Soma-Evciler Kömür 150.000.000 ton görünür AID:1600-2700 kcal/kg Soma-Deniş-Kozluören Kömür 3.200.000 ton görünür+muhtemel AID:1638 kcal/kg Soma-Türkpiyale Kömür 1.000.000 ton görünür+muhtemel AID:1344 kcal/kg Soma-Dereköy Kaynak :Manisa İl Çevre Durum Raporu, 2006 III.2.5. Hidrolojik Özellikler Soma ilçesi sınırları içerisinde yer alan en önemli yüzeysuyu Bakırçay’dır. İlin Ege Havzasına giren topraklarındaki en önemli akarsuyu Bakırçay dır. Gölcük dağlarının doğu yamaçlarından kaynaklanan Bakırçay, Kırkağaç ve Soma yakınlarından geçerek Kınık’ın kuzeyinde Yağcı çayı ile birleşir. Maden ve Kabak dereleri ile birleştikten sonra Bergama yakınlarında güneybatıya yönelerek Çandarlı körfezinde Ege Denizi’ne dökülür. DSİ Ölçümlerine göre su toplama alanı 2887 km2, akıttığı ortalama su miktarı saniyede 14.485 m3’ tür. Bir yılda akıttığı toplam su miktarı ise 465 milyon m3 dolayındadır. Çayın akışı düzensizdir. 24 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU İlçe sınırları içerisinde yer alan en önemli baraj ise Sevişler Barajı’dır. Soma ilçesi, Sevişler, Ürizler, Naldöken köyleri arasında Bakırçayı’nın kolu üzerinde kurulu bulunmaktadır. Sulama ve Soma Termik Santral su ihtiyacını temin amaçlı kurulmuştur. Balık üretimi yapılmakta, ördek, karameke gibi su kuşlarını barındırmaktadır. Soma’daki Türkiye Elektrik Kurumu Termik Santrali ünitelerinin ve kurulması planlanan Azot Gübre Fabrikasının sanayi suyu gereksinimini karşılamak ve kısmen de Bakırçay’ın yol açtığı taşkınları önlemek amacıyla yapımına başlanmış ve 1981 de tamamlanmıştır. Baraj, zonlu toprak dolgu tipinde olup 59,50 m yüksekliktedir. 127 milyon m3 su depolama kapasitesine sahiptir. Sulama amacıyla da kullanılmaktadır. III.3. Doğal Afet Durumu ve Depremsellik Manisa İlinin tamamı, T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından yayınlanan Türkiye Deprem Haritası’nda 1. Derece Deprem Bölgesi içinde kalmaktadır. Manisa ilinin batısında Bergama-Menemen arası, kuzeydoğusunda Simav fay zonu, güneydoğusunda ise Büyük Menderes grabeninin doğu ucunda diri faylar bulunmaktadır. İl sınırları içinde ise Soma-Kırkağaç-Gölcük yöresi ve Gediz grabeni diri fayları bulunmaktadır. Bu faylar çok eski tarihi devirlerden bu yana oluşan depremlerin kaynakları olarak, Manisa’yı etkilemişlerdir. Ege güncel morfolojik yapısı, genellikle simetrik yapı özelliği gösteren yaklaşık DB uzanımlı graben simetri ile biçimlendirilmiştir. Belirtilen graben sistemleri, birbirlerine koşut olarak dizilmiş irili ufaklı çöküntü alanlarından meydana gelmiştir. Bunlar kuzeyden güneye doğru Simav, Bakırçay, Gediz, K. Menderes ve B. Menderes grabenleri şeklinde dizilim göstermektedir. Gediz grabeni yaklaşık 200 km ulaşan uzunluğu ile Ege graben sisteminin en önemli çöküntü alanıdır. Manisa İli Bakırçay grabeni (fay hattı), Simav grabeni, K. Menderes grabeni arasında ve büyük bölümüde doğu-batı gidişli Manisa Gediz grabeni içerisinde kalmaktadır. Bakırçay grabeninde Soma, Manisa Gediz grabeninde Manisa Merkez, Turgutlu, Salihli, Alaşehir, Sarıgöl İlçeleri kalmaktadır. Gediz grabeni batı yakasında yer alan aktif faylar, Normal Fay karakterindedir. Bu graben sistemi, batı ucunda Manisa ve Kemalpaşa fayı olmak üzere iki kola ayrılır. Turgutlu-Manisa arasında KB-GD doğrultusunda kavisli uzanımı olan Manisa Fayı yaklaşık 25 km uzunluğundadır. Fay düzleminin eğimi 500 –650 arasında değişir. Genelde kuaterner çökelleri ile daha yaşlı temel kayalar arasında dokanak oluşturur. Holosen yaşlı alüvyon yelpazelerini ve yamaç molozlarını keser. Zon boyunca izlenen çok dönemli fay sarplıkları, son birkaç bin yıl içerisinde bu fayda yüzey kırılmasıyla sonuçlanan büyük depremler olduğunu göstermektedir. Soma-Kırkağaç-Gölcük Yöresi Fayları Soma, Akhisar, Bigadiç arasında genel doğrultuları KKD-GGB olan ve birbirine paralel uzanan 40 km genişliğinde bir alan dağılmış bulunan bir çok fay yer almaktadır. Tanımlanan alanlardaki faylar Soma-Kırkağaç ve Gölcük-Gelenbe olmak üzere iki yörede zon şeklinde bir gruplanma gösterirler. Bu iki zonda faylar kuzeyde birbirine yaklaşan bir demek görünümü sunarlar. Bu faylar için ayrıntılı veri toplanamamıştır. Genelde üst Miyosen-Pliyosen, yaşlı volkano-sedimanterleri kesen faylar yer yer jura(210.0-245.0 milyon yıl) yaşlı Kırkağaç formasyonuna ait kireçtaşları ile Halilağa grubuna ait alt triyas (245.0-240.0 milyon yıl) yaşlı volkano-sedimanter kaya topluluklarını kesmekte veya bunlarla daha genç kayalar arasında dokanak oluşturmaktadır. Yörenin morfolojisini denetleyen fayların sınırlı verilerle, doğrultu atımlı ve normal fay bileşenli oldukları 25 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU söylenebilir. Uzanımlara göre dik veya dike yakın fay düzlemlerine sahip olmaları gerektiği, doğrultu atımlı olabileceklerine yorumlanır. Yine fay zonları arasındaki havzaların morfolojık yapısı doğrultu atıma bir veridir. Bu bölgenin batısında yer alan ve Soma yöresi ile yaşıt olduğu düşünülen Bergama-Menemen arasındaki aynı doğrultudaki faylarda sağlanan sağ yönlü doğrultu atımlı özelliğini Soma-Kırkağaç-Gölcük yöresindeki faylar içinde geçerli olabileceği düşünülmektedir. Bu yöredeki fayların Pliyosen ve özellikle kuaterner çökellerini etkiledikleri kesin olarak saptanamamıştır. Ancak yöre morfolojisini denetlemeleri nedeniyle olasılı diri olarak haritalanmışlardır. Yörenin yapısal evriminde de önemli rol oynadıklarının düşünülmesi, haritalanmalarında etkili olmuştur. Ayrıca 15.01.1943 tarihli Bigadiç Depremine ait eş hasar eğrilerinin Gölcük yöresinde bu fayların doğrultusunda uzanmaları, bu fayların diri olmaları olasılığını arttırmaktadır. Manisa İli Depremsellik Haritası Şekil III.3’de sunulmaktadır. Şekil III.2. Manisa İli Depremsellik Haritası III.4. Proje Alanının Meteorolojik Özellikleri Ege bölgesinin batı kesiminde geniş bir alanı kaplayan Manisa ilinde, batı kesimlerinde ve Gediz Nehri havzası boyunca karasal nitelikli Ege-Akdeniz iklimi hakim olmakla, özellikle doğu ve dağlık bölgelerinde İç Anadolu'nun karasal ikliminin etkileri de görülür. İlin batısından doğusuna gidildikçe, toprak, iklim ve topografya gibi çevre koşulları aşamalı olarak değişmeye başlar. Bu değişime bağlı olarak, bitki örtüsü de değişir. Bitki örtüsü batıdan doğuya doğru sırayla, ova bitkileri, makiler, ormanlar ve alpin bitkilerinden 26 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU oluşur. Ancak bunların aşamaları birbirlerini düzenli bir biçimde izlemez. Dağlarda egemen bitki örtüsü ormanlar ve makilerdir. İl'de ortalama sıcaklık 16,8°C'dir. En sıcak aylar, ortalama sıcaklığın 30°C'nin üzerine çıktığı Haziran. Temmuz ve Ağustos aylarıdır. Yıllık sıcaklık ortalaması kışın (Ocak) 6°C'nin altına düşmez. Yılda ortalama 25 gün donlu geçer. Yılda ortalama 107,5 gün sıcaklık 30°C'nin üzerindedir. Ortalama olarak yılın 91 günü yağışlı geçmektedir. Yıllık ortalama yağış miktarı m² ye 750,3 kg'dır. En fazla yağış Aralık, Ocak ve Şubat aylarında görülür. Soma ‘’Yarı nemli Akdeniz İklim tipi’’ne dahildir. Bu bölgede kış mevsimi, cephesel depresyonların artışı ile en yağışlı, yaz ise en yağışsız mevsimdir. En sıcak ayı temmuz olan bölgenin, ortalama sıcaklığı 23-24°C civarında olup, kış aylarında sıklıkla balkanlardan gelen soğuk hava akımlarına maruz kaldığından sıcaklık düşüktür. En soğuk ay ocak olup, en soğuk ay sıcaklık ortalaması 3-5°C kadardır. Kar yağışları normaldir. Sıkça don olaylarına rastlanır. Proje alanına ait detaylı meteorolojik bilgiler ÇED Raporu’nda verilecektir: III.5. Flora ve Fauna Proje sahasına ait flora ve fauna dokusuna yönelik bilgiler, yapılacak olan detaylı arazi çalışmaları sonucunda ÇED Raporu’nda değerlendirilecektir. Aşağıda bölgenin genel floristik ve faunistik yapısını belirlemek anlamında genel arazi gözlemlerine dayanan ön bir değerlendirme sunulmaktadır. Manisa ili flora-fauna yönünden zengin bir ilimizdir. Ege Bölgesinin bu bölümünde topoğrafya şartları değişiklikler gösterir. Alt bölgelerde ova bitkileri, yukarı bölgelere doğru makiler ve alpin bitkileri görülmektedir. Manisa’da yaz kuraklığının tipik olarak yaşandığı Akdeniz iklimi ve maki üyeleri hakim durumundadır. Bunlar arasında da az miktarda otsu ve yumrulu bitkiler bulunmaktadır. Botanik açıdan kuraklığa dayanıklı, genellikle sert yapraklı ve herdem yeşil çalı ve alçak boylu ağaçların oluşturduğu odunsu bitki topluluğu olan makinin başlıca üyeleri sandal, kocayemiş, mersin, keçiboynuzu,kermes meşesi, pırnal meşesi ve defnedir. Özellikle büyük kuraklığın yaşandığı yaz aylarında yeşil kalan hemen hemen hiçbir otsu bitkiye rastlamak mümkün değildir. İlde yetişen endemik bitki; Manisa Lalesi’dir. En yoğun olduğu alan Spil Dağı, Milli Parkıdır. Manisa ili genelindeki bitki örtüsünün sık rastlanan başlıca türleri şunlardır: Karaçam, Kızılçam, Ardıç, Kavak, Söğüt, Ceviz, Kestane, Gürgen, Meşe, Palamut, Karaağaç, Dut, Defne, Çınar, Kaya armudu, Taşayvası, Orman çileği, Yabani Elma, Vişne, Ahlat, Böğürtlen, Üvez, Geven, Erguvan, Korunga, Yonca, Katır Tırnağı, Üçgül, Beyaz Tırfıl, Sütleğen, Somak, Hatmi, Menengeç, Ebegümeci, Ilgın, Çiğdem, Ladin, Mersin, Sarmaşık, Sandal ve Turp, Meyankökü, Gelincik, Yüksükotu, Sığırkuyruğu, Hindiba,Isırgan, Kuzukulağı, Labada, Horozibiği, Menekşe. Manisa ili, coğrafi büyüklüğü, toprak yapısı, iklim ve bitki örtüsünün elverişliliği nedeniyle, oldukça çeşitli ve zengin bir yabanıl hayvan varlığına sahiptir. Spil Dağı Milli Parkı’nda bulunan “Yılkı Atları” yörenin endemikleridir. Bunun haricinde endemik olmamakla beraber Türkiye genelinde nadir yörelerde yetişen “Karaca” bulunmaktadır. Başta doğu ve kuzeydeki dağlar ve platolar olmak üzere, ilin yüksek kesimlerinde seyrek olarak geyik ve karacaya rastlanmaktadır. 27 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Karaca; ilin 4 bölgesinde bulunmaktadır. 1. Merkez ilçe, Sarıçam, Bahadır, Çakmaklı köyleri çevresi. 2. Akhisar ilçesi, Arabacıbozköy, Evkavtepe, Beyce, Yatağan, Kırkağaç, Soma, Eynez köyleri ile Bergama ilçesine sarkan ormanlık alanda. 3. Soma ilçesi, Şifa dağı ( Deniş, Evciler, Beyce, Göktaş, Yağcılı, Tabanlar yöreleri.) 4. Demirci ilçesi, Söğütçük köyü (Hoşçalar, Kargınşıhlar, İrişler, ve Çamköy) ormanları . Yukarıda adı geçen bölgelerde çok sayıda olmakla beraber sayıları gün geçtikçe artmaktadır. Aynı yörelerde daha sık olarak domuz, tilki, çakal, sincap, kirpi, tavşan gibi yaban hayvanları bulunur. İlde kanatlı av hayvanları olarak; atmaca, şahin, akbaba, doğan, kerkenez, turaç, kara ve gri ağaçkakan, kaya kırlangıcı, ev kırlangıcı, üveyik, yaban güvercini, sığırcık, çulluk, keklik, leylek türleri bulunmaktadır. Nehirler ile Marmara Gölü ve baraj havzalarında mevsimine göre yaban tavuğu, ördek ve yaban kazlarına rastlanmaktadır. Marmara Gölü su alanı, sulak çayırları, sazlıkları ile su kuşları için önemli bir kışlak ve kuluçka yeridir. Kutan, Karaboyunlu Batağan, Karabatak, Çamurcum, Bozdalağan, Sakar Meke, Yılan Kartalı, Kızıl Bacak, Mahmuzlu Kızkuşu, Kuğu, Angıt türleri yılın önemli bölümünü bu alanda geçirirler.Yine ilin göl ve barajlarında sazan, aynalı sazan, yılan balığı, tatlı su levreği, yayın gibi balık türleri bulunmakta ve avlanmaktadır. İldeki zengin yabanıl yaşam, kontrolsüz ve bilinçsiz avlanma ve kullanılan tarım ilaçları nedeniyle büyük zarar görmekte, türü tükenen kimi hayvanlar nedeniyle doğal denge bozulmaktadır. III.6. Hava Kalitesi Türkiye’nin en kaliteli “Linyit Kömürü” yataklarına sahip olan ilçede “Ege Linyitleri İşletmesi Müessese Müdürlüğü”, buna bağlı 3 İşletme Müdürlüğü ile TEAŞ ve SEAŞ Termik Santrallerinin mevcudiyeti, ilçenin her geçen gün büyümesine ve gelişmesine katkı sağlayarak iş merkezi açısından da cazibe merkezi haline getirmiştir. İlçedeki en önemli kirletici kaynağı olan Soma Termik Santralinde hava kirliliğinin önlenmesine yönelik olarak I. ve II. Ünitelerin elektrofiltreleri yenilenmiş olup, II. Ve IV. Ünitelerin elektrofiltrelerinin yenilenmesi çalışmaları devam etmektedir. Manisa ilinde 2001-2006 yılları arasında ölçülen SO2 ve partikül madde ortalamaları Tablo III.3’de, sınır değerler ise Tablo III.4’de verilmiştir. Tablo III.3. 2001 ve 2006 Yılları Arasında Ölçülen SO2 ve PM Değerleri 3 KİRLETİCİ (µg / m ) 2001-2002 2002-2003 2003-2004 2004-2005 2005-2006 SO2 (Kış Dönemi) 69 106 130 91 90 PM (Kış Dönemi) 54 65 60 68 63 Kaynak :tuik.gov.tr Tablo III.4. SO2 ve PM Sınır Değerleri Standart Değerler SO2 (µg / m³ ) PM Kısa Vadeli 400 300 Uzun Vadeli 150 150 28 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Yukarıdaki tablolardan da görüleceği üzere Manisa İli’nde yapılan ölçümlerde SO2 ve PM değerleri sınırların altında kalmıştır. Soma ilçesine ait ise herhangi bir hava kalitesi ölçüm değeri bulunmamaktadır. III.7. Termal ve Jeotermal Su Kaynakları Manisa ilinde yer alan jeotermal kaynaklar şunlardır: • • • • • • • • • • Alaşehir-Sarıkız Kaplıcaları Manisa-Ilıcak Suyu Turgutlu-Urganlı Suları Salihli-Sart Kaplıcaları Salihli-Kurşunlu Kaplıcaları Kula-Acısu Madensuyu Kula-Selendi Eymir Kaplıcaları Soma-Menteşe Kaplıcaları olarak değerlendirilmiştir. Demirci Belediyesi Hisar Kaplıcaları Termal Tesisleri Demirci Borlu Kaplıcaları Soma-Menteşe Kaplıcaları : Soma’nın kuzey batısında, oldukça bozuk bir yolla gidilen Menteşe kaplıcası bir dere yatağı kenarında birbirine yakın iki kaynak halinde çıkmaktadır. Kaplıca 20 oda, 4 hamam, 2 çamur hamamından oluşmaktadır. Yeni restore edilmiştir. Birinci kaymaktaki debi 3 lt/sn dir. Diğer kaynak 2,5 lt/sn civarında bir debiye sahiptir. Menteşe deresi yatağında, kuaterner alivyonları arasında yüzeyde beliren kaynaklar, andezitlerin hakim olduğu yükseltinin batısında sıralanmıştır. Kuzeyden güneye Simav çayına paralel uzanan bir faylanmaya bağlı senkdinalin üzerinde bulunan kaynakların magnetik, asidik suları ancak dere sularının yükselmesi ile zaman zaman karışmaktadır. Asit volkanik kayalar arasından gelen suların çoğu jips dolamit ve sideritlerin tesirinde olan sentez özelliğine sahip sulardır. Kaplıca suyu hafif tuzlu, acı, alkalik, bikarbonatlı sular sınıfına girer. Litrede 1,5 gramı geçmeyen total mineralizasyona sahiptir. Termaliteleri oldukça yüksektir. Proje sahasında bilinen termal ve jeotermal su kaynağı bulunmamaktadır. III.8. Toprak Özellikleri, Arazi Kullanımı ve Mülkiyet Durumu Aşağıda bölgenin toprak özellikleri, arazi kullanım durumu (tarım, yerleşim ve orman alanları) ve mülkiyet durumuna yönelik genel bilgiler sunulmakta olup, proje sahasına ait detaylı bilgiler ÇED Raporu’nda verilecektir. III.8.1. Toprak Özellikleri Manisa 1.381.000 ha’lık yüzölçümü ile Türkiye’nin büyük illeri arasında yer alır. İl topraklarının 514.526 ha’dır. Arazi dağılımında görülebileceği gibi Manisa’nın sahip olduğu tarım arazisi, büyük bir potansiyele sahiptir. % 36 olan kullanılmayan arazi grubuna, yerleşim merkezleri, yollar, nehir ve göl yatakları ile ekonomik olarak tarım yapılmayan 29 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU verimsiz araziler girmektedir. İlde 317.276 ha’lık bir alan çayır ve mera arazisidir. Orman ve fundalık alanların toplamı ise 52.069 ha’dır. Soma İlçesinin toplam yüzölçümü 82.600 ha’dır. Bunun 20.433 ha’ı tarım arazisi, 17.672 ha’ı kullanılmayan alanlar, 1.129 ha’ı çayır ve mera, 43.366 ha’ı ise orman alanıdır. Soma Atıksu Arıtma Tesisinin kurulacağı alan ise tarım arazisidir. III.8.2. Arazi Kullanımı Manisa İlinin 1.381.000 ha olan toplam arazi varlığının % 3,77’sini orman ve fundalık, % 37,26’sını tarım arazisi, % 22,97’sini çayır ve mera, % 36’sını ise kullanım dışı araziler oluşturmaktadır. Proje sahasının yer aldığı Soma İlçesinin 82.600 ha olan toplam arazi varlığının % 52,50’sini orman, % 24,74’ünü tarım arazisi, % 1,37’sini çayır-mera ve % 21,39’unu kullanım dışı alanlar oluşturmaktadır. Tablo III.5’de Manisa İli ve Soma İlçesinin arazi varlığı gösterilmektedir. Tablo III.5. Manisa ve Soma Arazi Varlığı Tablosu Kullanım Sekli Manisa İli Alanı (ha) Soma İlçesi Oranı % Alanı (ha) Oranı % Tarım Alanı 514.526 37,26 20.433 Çayır ve Mera 317.276 22,97 1.129 1,37 52.069 3,77 43.366 52,50 497.129 36,00 100,00 17.672 21,39 82.600 100,00 Orman ve Fundalık Tarım Dışı Arazi TOPLAM 1.381.000,0 Kaynak :Manisa İl Çevre Durum Raporu, 2006 24,74 Manisa İli ve Soma İlçesi arazi sınıfları Tablo III.6’da gösterilmektedir. Buna göre, Soma İlçe arazilerinin büyük çoğunluğu VI. ve VII. sınıf topraklar oluşturmaktadır. Soma AAT proje alanının toprak sınıflarının ayrıntıları ÇED Raporu’nda sunulacaktır. Tablo III.6. Manisa İli ve Soma İlçesinin Arazi Sınıfları Arazi Sınıfı Manisa İli Soma İlçesi Alan (ha) Alan (ha) I. Sınıf 174.911 4.358 II. Sınıf 108.552 2.309 III. Sınıf 100.402 9.505 IV. Sınıf 116.527 5.368 V. Sınıf 142 - VI. Sınıf 241.645 18.108 VII. Sınıf 412.703 41.050 VIII. Sınıf 226.118 576 TOPLAM 1.381.000 Kaynak : Manisa İl Çevre Durum Raporu, 2006 81.274 30 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Tarım Alanları Soma tarımsal yönden üç ana bölgeye ayrılmaktadır. Bunlar Gediz vadisi, Bakırçay vadisi, Demirci Dağlık bölgeleridir. Sulama tarımı bakımından Soma fazla gelişme göstermemiştir. Kömür havzaları nedeniyle tarım alanları fazla bulunmamaktadır. Nitekim Soma ilçesi arazilerinin %24’74’ü tarım alanları ile kaplıdır. İlçede 15.167 ha kuru tarım arazisi, 1.570 ha sulu tarım arazisi ve 3.560 ha bağbahçe arazisi bulunmaktadır. İlçede yetiştirilen tarım ürünleri buğday, arpa, tütün ve pamuk olup, ayrıca zeytincilik de yapılmaktadır. Toplam tarım alanının; % 74,16’sı tarla, % 8,58’i sebze, % 0,73’ü meyve, % 16,53’ü ise zeytin alanıdır. Orman Alanları İl, bulunduğu coğrafyanın özelliklerinden dolayı, batı-doğu doğrultusunda toprak, jeolojik, morfolojik yapı, iklim durumu itibariyle farklılıklar gösterir. Bu farklılık bitki örtüsünde de değişiklikler yaratır. Batı-doğu yönündeki bu bitki örtüsü farklılaşması düzenli ve kesindir. Kademelenme biçiminde değildir. Dağ kütlelerinin deniz etkisini kesmesi, yer yer Akdeniz iklimi ve Karasal iklim, bitki türlerinin iç içe bulunmasına yol açmaktadır. Yükseltiye bağlı olarak ovca bitkileri, makiler, kuraklığa dayanıklı ve sürekli yeşil kalabilen Akdeniz bitkileri ve ormanlar şeklinde bir yayılma göze çarpar. Ormanlar genelde 1000 m üzerindeki yüksekliklerde topluluklar halinde bulunur. Palamut, Meşe, Kızılçam, Karaçam yaygın orman bitkileridir. Ormanlarda az miktarda Ahlat, Karaağaç, Çınar ve Ardıça da rastlanır. İlde sık görülen maki bitki türleri ise; geniş yapraklı taş ıhlamuru, mastık, kocayemiş, funda, ladin, zeytin ve az miktarda defne, kuşkonmaz ve üvezdir. Tarımın hızla gelişmesi, kullanılan ilaç ve gübreler nedeniyle ova kesimlerindeki doğal bitki örtüsü ortadan kalmıştır. Yağış rejiminin etkileri, ormanlardaki insan tahribatı, erezyon nedenleriyle ormanlık alanlarda bitki örtüsünün fakirleşmesi göze çarpmaktadır. Manisa ili genelindeki bitki örtüsünün sık rastlanan başlıca türleri şunlardır. Karaçam, Kızılçam, Ardıç, Kavak, Söğüt, Ceviz, Kestane, Gürgen, Meşe, Palamut, Karaağaç, Dut, Defne, Çınar, Kayaarmudu, Taşayvası, Orman çileği, Yabanielma, Vişne, Ahlat, Böğürtlen, Üvez, Geven, Erguvan, Korunga, Yonca, Katır Tırnağı, Üçgül, Beyaz tırfıl, Sütleğen, Somak, Hatmi, Menengeç, Ebegümeci, Ilgın, Çiğdem, Ladin, Mersin, Sarmaşık, Sandal ve Turp, Meyankökü, Gelincik, Yüksükotu, Sığırkuyruğu, Hindiba, Isırgan, Kuzukulağı, Labada, Horozibiği, Menekşe gibi bitkilerdir. Son yıllarda, yüksek kesimlerdeki doğal bitki örtüsünü olumlu anlamda etkilemek ve ekonomik fayda sağlamak amacıyla, delice zeytin aşılaması, menengeçe, antep fıstığı aşılaması, ceviz, kestane, fıstık çamı yetiştiriciliği yapılmaktadır. Orman Bölge Müdürlüğü’nün Manisa ili dahilinde kalan orman alanlarının büyük bölümü genel olarak bozuk niteliktedir. Manisa ili dahilindeki genel saha 1.335.269 ha olup, bunun 444.868 ha’ı normal ve büyük sahalar dahil olmak üzere orman alanı, 890.401 ha’ı ormansız alandır. Ağaç türü olarak, ibrelilerden Kızılçam, Karaçam, Asli türler başta gelmekte olup yapraklı tür olarak Meşe baltalığı ve diğer maki formasyonu teşkil etmektedir. Soma İlçesindeki orman alanlarının dağılımı Tablo III.7’de verilmektedir. 31 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Tablo III.7. Soma İlçesi Orman Alanları Dağılımı Alan (ha) Normal Bozuk Toplam Normal Baltalık Orman Bozuk Toplam Normal Genel Toplam Bozuk Toplam Kaynak :Manisa İl Çevre Durum Raporu, 2006 25.319 13.727 39.046 4.251 4.251 25.319 17.978 43.297 Koru Ormanı Yerleşim Alanları Proje alanı Turgutalp, Balpınar mevkiinde 3 pafta ve 424 parsel no’lu alanda yer almakta olup, büyüklüğü 4,8 ha’dır. Faaliyet alanının 1/25000 ölçekli haritada gösterimi Ek-A’da verilmektedir. Proje alanının hemen kuzeyinde Bakırçay bulunmaktadır. Sahanın yaklaşık 750 güney ve güneydoğusunda Turgutalp Belediyesi’ne ait yerleşim yerleri mevcuttur. Soma İlçesi ise yaklaşık 4-4,5 km güneydoğuda yer almaktadır. III.8.3. Mülkiyet Durumu Söz konusu saha Turgutalp, Balpınar mevkiinde 3 pafta ve 424 parsel no’lu alanda yer almakta olup, büyüklüğü 4,8 ha’dır. Proje sahasına ait kamulaştırma işlemleri tamamlanmış olup, tapu Ek-B’de sunulmaktadır. Ayrıca sahanın tarım dışı amaçla kullanımı için tahsis başvurusu yapılmış ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Müdürlüğü’nün 11/03/2008 tarih ve 1120 sayılı yazısı ile sahanın tarım dışı amaçlı kullanılması uygun görülmüştür. Bahse konu yazılar Ek-B’de sunulmaktadır. III.9. Mimari ve Arkeolojik Miras Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan kültür varlıkları envanteri incelenmiş, yapılan veri araştırması, büro ve arazi çalışmaları ile çalışma alanı içerisinde arkeolojik varlıklar, kültür varlıkları, tabiat alanlarının mevcudiyeti araştırılmış ancak herhangi bir varlığa rastlanmamıştır. Dolayısıyla proje alanında arkeolojik ve kültür varlıkları açısından herhangi bir kısıtlayıcı faktör bulunmamaktadır. III.10. Proje Alanının Hassasiyet Derecesi Koruma alanları için yürütülen etüt çalışması kapsamında proje alanı civarındaki, kültürel ve doğal değerleri olan ve kendine has özelliklere ve/veya kaynaklara sahip, milli parklar, doğal yaşam alanları, koruma altına alınmış habitatlar, genetik kaynaklar, sınırlı gelişim alanları (turistik alanlar) gibi yasa ve yönetmeliklerle tanımlanmış ve koruma altına alınmış tüm alanlar değerlendirilmiştir. Devlet kurumları tarafından yönetilen, özel amaçlar için tahsis edilmiş ve sınırlanmış alanlar da bu bölüm içerisinde değerlendirilir. 32 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Bu kapsamda proje etki alanlarında bulunan 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu’na giren, “Milli Parklar”, “Tabiat Parkları”, “Tabiat Anıtları” ve “Tabiatı Koruma Alanları” maddesi altında listelenen alanların varlığı ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu gereğince, “Kültür Varlıkları”, “Tabiat Varlıkları”, “Sit” ve “Koruma Alanı” başlıkları kapsamında sunulan alanların varlığı araştırılmıştır. Bu alanlar tespit edilirken öncelikli olarak T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan ve arazi çalışmaları esnasında İl Kültür ve Turizm Müdürlüklerinden elde edilen kültür varlıkları envanterleri kullanılmıştır. Manisa İli Soma İlçesi sınırları içerisinde Özel Çevre Koruma Bölgesi, Mili Park, Tabiat Parkı, Tabiatı Koruma Alanı, veya Tabiat Anıtı bulunmamaktadır. Ayrıca İlçe sınırları dahilinde Yaban Hayatı Geliştirme Sahası da mevcut değildir. Manisa İli, Soma İlçesi.- Kuzeyi: Söğütçük-Belen köy yolunu takiben Balıkesir il sınırı, Doğusu: Soma-Savaştepe karayolu, Güneyi: Uzunahır köyünden, Akçaavlu, Dualar köy yollarını Soma İlçesine bağlayan karayoluna kadar olan bölüm, Batısı: Söğütçük köyünü-Boncuklu köyüne bağlayan hattı takiben, Naldöken, Akçaavlu köy yolları ile sınırlı kısımda Yaban Hayvanı Yerleştirme Sahası mevcuttur. Soma İlçesi’nde bulunan Arkeolojik ve Doğal Sit Alanları ile ilgili bilgiler Tablo III.8’de sunulmaktadır. Tablo III.8. Soma İlçesi Arkeolojik ve Doğal Sit Alanları Adı Adresi Grubu Türü Kentsel Sit Alan Merkez Kentsel Sit Kentsel Sit 3.derece Arkeolojik Sit Alanı Cumhuriyet Mah. Arkeolojik Sit Arkeolojik Sit Keltepe Kalesi (1.ve 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı) Deniş Köyü Keltepe Mev Arkeolojik Sit Kale Üyücek Tepe Höyüğü I.Derece Arkeolojik Sit Yağcılı Çayı Kenarında Arkeolojik Sit Höyük Darkale Köyü Kentsel Sit Alanı Darkale Köyü Kentsel Sit Kentsel Sit Kaynak : www.kultur.gov.tr Proje alanı ve etki alanı içinde sit alanı, yaban hayatı geliştirme sahası ve yaban hayvanı yerleştirme sahaları, özel çevre koruma bölgeleri, “su kuşları yaşama ortamı olarak uluslararası öneme sahip sulak alanların korunması sözleşmesi” (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar araştırılmış olup, herhangi bir koruma alanına rastlanmamıştır. 33 BÖLÜM IV PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU BÖLÜM IV. PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER IV.1. Önerilen Projenin Olası Etkilerinin Tanıtımı Soma AAT Projesi, Soma İlçesinin ve Turgutalp Beldesinin atıksularının arıtılarak, Bakırçay’da oluşan su kirliliğinin azaltılması, doğal çevre ve insan sağlığının korunması ve bu yolla çevre kalitesinin iyileştirilmesine yönelik bir projedir. Önceki kısımlarda belirtildiği üzere projenin 4,8 ha’lık bir alanda gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Proje özetlenebilir: kapsamında gerçekleştirilmesi planlanan faaliyetler aşağıdaki gibi İnşaat Aşaması; • Atıksu arıtma tesisi sahasının hazırlanması, • Arıtma ünitelerinin ve bağlı altyapıların inşası, İşletme Aşaması; • Atıksu arıtma tesisinin işletilmesi • Oluşan arıtma çamurlarının yönetimi Projenin gerçekleştirilmesi sonucu açığa çıkabilecek olası etkiler ve etkilenmesi olası ortamlar aşağıdaki şekilde özetlenmiştir: Olası Etkiler • Proje faaliyetleri ve trafiğinden kaynaklanan hava emisyonları ve gürültü • Sıvı ve katı atıklar • Koku ve sinek problemi • Arazi kullanımındaki değişim • Görsel değerler üzerindeki değişim • Toplumsal etkiler Etkilenmesi Olası Ortam • Yüzey Suyu • Yeraltı Suyu • Hava • Toprak ve Arazi Kullanımı • Flora ve Fauna • Gürültü, trafik • Peyzaj görsel etkiler • Sosyo-ekonomik konular • Kültürel Varlık IV.1.1. Proje İçin Kullanılacak Alan Üzerine Olası Etkiler Soma Belediyesi AAT proje alanı, Turgutalp, Balpınar mevkiinde 3 pafta ve 424 parsel no’lu alanda yer almakta olup, büyüklüğü 4,8 ha’dır. Bölüm III.11’de ayrıntılı olarak sunulduğu gibi projenin yer alması planlanan saha herhangi bir koruma alanı ya da sit alanı içerisinde olmamakla beraber proje etki alanı içerisinde de bu tip alanlar bulunmamaktadır. Olası çevresel etkileri belirlemek, etki alanlarını tespit etmek, etkinin büyüklüğünü netleştirebilmek ve etkileri daha sistematik değerlendirebilmek için kapsamlaştırma çalışması yapılmıştır. Bu çalışma, olabilecek en kötü hal senaryosu çerçevesinde, alınacak önlemlerin belirlenmesi için gerçekleştirilmiş olup önlemlerin alınmaması halinde 34 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU meydana gelecek durumu göstermektedir. Çevresel etki değerlendirme çalışmasında bu matristeki tüm unsurlar göz önünde bulundurularak ayrıntılı olarak değerlendirilecektir. Proje inşaat ve işletme aşamalarından kaynaklanabilecek olası etkiler ve ilgili alıcı ortam kapsamlaştırma matrisi halinde Tablo IV.1 ve Tablo IV.2’de sunulmaktadır. Kapsamlaştırma matrislerinde işaret edilen konuların her biri ÇED sürecinde değerlendirilerek, mevcut bir etki tespit edildiği durumda ise etki alanının boyutları belirlenerek ilgili önlemler geliştirilecektir. Tablo IV.1. Kapsamlaştırma Matrisi – İnşaat Aşaması Hava Emisyonları − mobil cihazlardan emisyon − bitki örtüsü bulunmayan alanlardan, kazı dolgu alanlarından, kaynaklanan toz Sıvı Atıklar ve Su Kaynaklarına Etkiler (X) − evsel nitelikli atıksu Katı Atıklar − kazı dolgu fazlasından (X) kaynaklanabilecek inşaat ve moloz atıkları − inşaat ekipmanı ve malzemesinden (X) kaynaklanabilecek atıklar (atık yağ, boya, atık metal, ambalaj) Arazi Kullanımı (X) Toplumsal Unsurlar − arazi alımı − iş olanakları − gürültü/toz − görsel − trafik Anahtar: Olası etkiler – X; ( ) = İkincil / Az Olası Etki X X Kültürel Varlık Sosyo- ekonomik konular Peyzaj/ görsel etkiler Gürültü, trafik Flora & Fauna Toprak & Arazi Kullanımı Hava Yeraltı Suyu Atıklar ve Olası Etkiler Yüzey Suyu Çevresel Unsurlar X X (X) (X) (X) X X X (X) (X) (X) (X) (X) X X X X X X X X X X X X X X 35 X SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Tablo IV.2. Kapsamlaştırma Matrisi – İşletme Aşaması Hava Emisyonları − mobil araçlardan kaynaklanan gaz emisyonları ve toz Sıvı Atıklar ve Su Kaynaklarına Etkiler − arıtılmış suyun alıcı X ortama deşarjı Katı Atıklar − idari binalar ve teknik tesislerden kaynaklanan katı atıklar X − arıtma çamurları Toplumsal Unsurlar − iş olanakları − gürültü − görsel − koku − trafik Anahtar: Olası etkiler – X; ( ) = İkincil / Az Olası Etki X X X Kültürel Varlık Sosyo- ekonomik konular Peyzaj/ görsel etkiler Gürültü, trafik Flora & Fauna Toprak & Arazi Kullanımı Hava Yeraltı Suyu Atıklar ve Olası Etkiler Yüzey Suyu Çevresel Unsurlar X X X X X X X X X X X X X X X X X X IV.1.2. Doğal Kaynakların Kullanımı Yapımı planlanan atıksu arıtma tesisi için doğal kaynak kullanımının inşaat ve işletme dönemleri için ayrı ayrı değerlendirilmesi durumunda ; İnşaat aşamasında doğal kaynak olarak, arazi kullanımı, inşaat faaliyetleri sırasında kullanılacak su ve enerji kaynağı olarak kullanılacak motorin, İşletme aşamasında doğal kaynak olarak ise, prosesin devamlılığının sağlanması amacı ile elektrik tüketimi olacaktır. Kullanılacak olan doğal kaynaklara ait detaylı bilgiler ÇED Raporu’nda sunlacaktır. IV.1.3. Kirleticilerin Miktarı, Çevreye Rahatsızlık Verebilecek Olası Sorunların Açıklanması ve Atıkların Minimizasyonu Soma AAT Projesi’nde gerçekleştirilecek faaliyetler sonucu herhangi bir tedbir alınmadığı takdirde oluşabilecek kirleticiler, - İnşaat aşamasındaki evsel nitelikli katı ve sıvı atıklar; Proje inşaat aşamasında yapılan kazı dolgu işlemleri sonucu açığa çıkabilecek kazı dolgu fazlası; İnşaat işlemlerinden kaynaklanan toz; mobil araçlardan kaynaklanan gaz emisyonları; Arıtma çamurları ve diğer katı atıklar; olarak özetlenebilir. 36 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU İnşaat Aşamasındaki Evsel Nitelikli Katı ve Sıvı Atıklar Projenin inşaat aşamasında çalışan sayısı göz önüne alınarak, açığa çıkacak evsel nitelikli katı ve sıvı atıkların küçük ölçekli projelerde söz konusu olan miktarlarda olacağı söylenebilir. Proje alanından kaynaklanan evsel nitelikli katı ve sıvı atıkların Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (KAKY), Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği (AAKY) ve Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (SKKY)’ne uygun şekilde toplanması ve bertarafı sağlanacaktır. Proje İnşaat Aşamasında Yapılan Kazı Dolgu İşlemleri Sonucu Açığa Çıkabilecek Kazı Dolgu Fazlası Proje inşaatı sırasında kazı dolgu çalışmaları sonucu açığa çıkacak malzeme sahanın rehabilitasyonu sırasında kullanılacak veya Soma Belediyesi tarafından belirlenen yerlerde kullanımı/depolanması sağlanacaktır. İnşaat İşlemlerinden Kaynaklanan Toz, Mobil Araçlardan Kaynaklanan Gaz Emisyonları Proje inşaası sırasında ve inşaat öncesi alan hazırlanması (üst toprak sıyrılması, alanın tesviye edilmesi, vs.) sırasında ve ayrıca bitki örtüsü olmayan yüzeylerden oluşan toz emisyonunun en aza indirilmesi amacıyla sulama ve benzeri toz bastırma yöntemleri uygulanacaktır. Benzer şekilde faaliyetler sırasında, iş makinalarının kullanılmasından dolayı sınırlı bir miktar egzoz gazı emisyonu oluşacak olup, bunlardan başlıcaları CO, NOx ve SOx’dir. Proje kapsamında mobil araçlardan kaynaklanan gaz emisyonlarının da en aza indirilmesi sağlanacaktır. Proje kapsamında oluşacak emisyonların önemli miktarda olması beklenmemekle birlikte, çevresel etki değerlendirmesi çalışmaları kapsamında bu konuda ayrıntılı bir değerlendirme yapılacaktır. Toz emisyonunun en aza indirgenmesi amacıyla inşaat çalışmaları süresince sulama yapılacaktır. Ayrıca, doldurma-boşaltma işlemleri savurma yapılmadan gerçekleştirilecek, taşıma esnasında kamyonların üstleri örtülecek ve kamyonlara hız sınırı getirilecektir. Egzozdan kaynaklanacak diğer emisyonları en aza indirgemek için ise kullanılacak araçların mümkün olduğunca yeni ve bakımlı araçlar olması sağlanacaktır. Arıtma Çamurları ve Diğer Katı ve Sıvı Nitelikli Atıklar Atıksu arıtma tesisi kaynaklı bir miktar katı atık meydana gelecektir. Bu atıklar biyolojik olarak stabil hale gelmiş aktif çamur kütlesinden ve diğer inert parçalardan meydana gelecektir. Meydana gelecek olan atıklar iki şekilde uzaklaştırılabilecektir. Bu yöntemlerden ilki doğrudan belediyeye ait katı atık depolama sahasına götürülmesi, diğer yöntem ise gübre amacı ile kullanılmasıdır. Bu uygulamaları sınırlayan yönetmelikler bulunmaktadır. Bu yönetmelikler Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ve Toprak Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği’dir. Arıtma çamurları bu yönetmelikler çerçevesinde bertaraf edilecek olup, konuya ait detay bilgiler ÇED Raporu’nda yer alacaktır. Arıtma tesisinden kaynaklı diğer katı atıklar, belediyeye ait katı atık bertaraf sahasına götürülerek, tesis çalışanlarından kaynaklı evsel nitelikli atıksular ise Soma AAT’de arıtılarak bertaraf edilecektir. 37 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU IV.2. Yatırımın Çevreye Olan Etkilerinin Değerlendirilmesinde Kullanılacak Tahmin Yöntemlerinin Genel Tanıtımı Etki boyutunun tahmin edilmesi için, birincil etkinin boyutunun belirlendikten sonra kaynak ve alıcılar (flora, fauna ya da insanlar) arasındaki bağlantılar ya da ilişkiler tanımlanarak gerektiğinde modellenmelidir. Bu bağlantıların anlaşılmasıyla, alıcılar üzerindeki etkiler tahmin edilebilir. Etki boyutunu ve etki önemini birbirinden ayırmak önemlidir. Oluşacağı bölgenin endüstriyel bölge ya da yerleşim alanı olmasına bağlı olarak, aynı gürültü düzeyinin birbirinden çok farklı önemleri olabilir. Emisyonların önemi ise, mevcut hava kalitesinin hava kalitesi limit değerlerinin oldukça altında, limit değerlere yakın ya da zaten limit değerlerin üstünde olmasına göre değişecektir. Bu bağlamda Soma AAT Projesi’nin olası çevresel etkilerinin değerlendirilme yöntemleri aşağıda özetlenmiştir. IV.2.1. Hava Kalitesine Etkiler Projeden kaynaklanan emisyonun ekolojiye ve insan sağlığına etkisinin tespiti amacıyla oluşabilecek toz emisyonları hesaplanacaktır. Yapılan hesaplar sonucu bulunan değerler standart hava kalitesi değerleriyle kıyaslanarak, etkilerin önemi değerlendirilecektir. Yapılan değerlendirme sonucunda da gerekli önlemler alınacaktır. Bu önlemler, düzenli araç egzoz sistemleri kontrolü, toz tutma yöntem ve önlemlerinin uygulanması, yolların sulanması, yeni kazılmış alanlara erozyon önleme yöntemlerinin uygulanması ve ağırlıklı kullanılacak yolların asfaltlanması olarak sayılabilir. Atıksu arıtma tesislerinin işletme döneminde rastlanılan diğer bir problem ise kokudur. Bu sorunu ortadan kaldırmak için projelendirme safhasından itibaren gerekli çalışmalar yapılacaktır. Havuzların içinde ölü bölgeler bırakılmayacak ve motor güçleri debiye göre emniyetli tarafta kalacak şekilde seçilecektir. Sahada meydana gelecek olan atık çamurlar bekletilmeden belediyeye ait katı atık depolama sistemine ya da uygun olduğunun kanıtlanmasının akabinde gübre olarak kullanılmak amacı ile tarlalara götürülecektir. Gerek duyulur ise sahada ilaçlama yapılacaktır. Bu uygulamalar ile koku ve sinek sorunu en aza indirilecektir. IV.2.2. Su Kalitesine Etkiler Projenin inşaat aşamasında, su kaynaklarına olabilecek etkiler ancak, evsel atıkların önlem alınmaksızın yüzey sularına deşarj edilmesi ya da proje süresince kullanılacak az miktarda tehlikeli maddenin (boya, yağ vb.) bir sızıntı, dökülme olması halinde yüzey ya da yeraltı sularına bulaşması durumunda olabilir. Ayrıca, oluşacak toz emisyonundan dolayı, yakındaki yüzeysel su kaynaklarında geçici sedimantasyon olma ihtimali bulunmaktadır. Projenin devreye girmesiyle birlikte ise mevcut durumda herhangi bir arıtmaya tabi tutulmaksızın deşarj edilen atıksular nedeniyle su kalitesi bozulmuş olan alıcı ortamın su kalitesinde olumlu yönde bir gelişme olması kaçınılmaz bir sonuçtur. 38 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU IV.2.3. Gürültü Proje kapsamında oluşacak gürültü seviyeleri hesaplanacaktır. Elde edilen etki tahmini sonuçları Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği’nde verilen ilgili sınır değerler ile karşılaştırılacak ve gerekli önlemler alınacaktır. Projenin inşaat, işletme ve kapanış aşamalarındaki faaliyetlerden kaynaklanan proje ile ilgili trafiğin yakın çevredeki yollardaki etkileri değerlendirilecek ve gerekli görüldüğü durumlarda bu etkilerin azaltılması amacıyla alınması gereken önlemler belirlenecektir. IV.2.4. Toprak ve Jeolojik Yapı Üzerine Etkiler Proje’nin inşaat ve işletme aşamalarında toprak ve jeoloji üzerine olası etkiler mevcut durum referans alınarak değerlendirilecektir. Değerlendirme çalışması faaliyetlerin ilgili altyapının ve ulaşım yollarının inşaası ve arazi kullanımı nedeniyle oluşacak potansiyel toprak kirliliği, kısmi toprak sıkışması ve erozyon, yüzey akışı, sedimantasyon, kontaminasyon gibi etkilerin bir değerlendirmesini kapsayacaktır. IV.2.5. Flora ve Fauna Üzerine Etkiler Proje’nin inşaat ve işletme aşamalarında biyolojik çevre üzerine olası etkilerinin belirlenmesi amacıyla proje alanındaki tehlike altındaki türler, endemikler ve ulusal ve uluslararası öneme sahip türler belirlenecek ve flora-fauna üzerine olası etkiler projenin hava, su ve toprak kalitesi üzerine olabilecek olası etkileri ile birlikte değerlendirilecektir. Olası etkilerin değerlendirilmesi için çevrenin mevcut özellikleri arazi ve literatür çalışmaları ile belirlenecektir. Etkilerin değerlendirilmesi sırasında aşağıdaki noktalar göz önünde bulundurulacaktır: • • • • tehlike altındaki türler ve uluslararası öneme sahip türler, bitki ve hayvan türlerinin endemik populasyonları, türlerin, av hayvanlarının ekonomik önemi ve ilgili uluslararası sözleşmeler Türkiye’nin yükümlülükleri. Bu kapsamda, biyolojik kaynakların ve yaban hayatının etkileneceği alanlar tanımlanacak ve aşağıda belirtilen hususlara dayanılarak etkilerin önemi belirlenecektir; • • • • • • • yaban hayatı ve yaban hayatı habitat kaybı, habitat bölünmesi, habitatın zarar görmesi, kirleticilerin türler üzerindeki etkileri, türlerin hassasiyeti, vejetasyon kaybı, türlerin rahatsız edilmesi, alternatif habitatların varlığı. 39 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU IV.2.6. Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkiler Sosyo-ekonomik çevre üzerine etkiler projenin inşaat ve işletme aşamaları için değerlendirilecektir. Bu değerlendirme çalışmasında etkilenecek insan grupları, yerel hassasiyet, projenin ekonomik maliyetleri ve faydaları ile gelecek ihtiyaçların belirlenmesi gibi hususlar göz önünde bulundurulacaktır. Bu çalışma kapsamında aşağıdaki hususlar değerlendirilecektir: • • • • • kamu sağlığı üzerine etkiler, iş olanakları, yaşam standartları, kamu hizmetleri, görsel değerler, kültürel yapılar, rekreasyon alanları, tarihsel ve arkeolojik varlıklar. Bu çalışmaların kapsamında ayrıca, sağlık ve güvenlik konuları ve kültürel kaynaklar üzerindeki olası etkilerin azaltılması amacıyla gereken önlemler de belirlenecektir. IV.3. Çevreye Olabilecek Olumsuz Etkilerin Azaltılması için Alınması Düşünülen Önlemlerin Tanıtımı Projeden kaynaklanacak olası olumsuz etkilerin önlenmesi veya en aza indirgenmesi için alınacak önlemler aşağıdaki alt bölümlerde belirtilmektedir. Ancak, gerçekleştirilecek çevresel etki değerlendirmesi çalışmaları kapsamında bu önlemler detaylandırılacak ve gerekli görülmesi halinde arttırılacaktır. IV.3.1. Su Kaynaklarının Korunması Atıksu arıtma tesisinde uygulanacak olan arıtma sistemi, arıtılan suyun ilgili kanun ve yönetmeliklerde belirlenen sınır değerleri aşmaması sağlayacak şekilde seçilecek ve uygulanacaktır. Tesisten çıkan arıtılmış suyun kalitesi, rutin analizlerle izlenecek, tesiste oluşabilecek arızalar dışında alıcı ortama herhangi bir atıksu by-pass edilmeyecektir. IV.3.2. Hava Kalitesinin Korunması İnşaat döneminde gerçekleştirilecek olan ve toz yayıcı nitelikteki faaliyetler sırasında sulama ve toz bastırma gibi önlemler alınacaktır. İnşaat ve işletme dönemlerinde iş makinelerinin çalışması sonucu egzoz gazı emisyonu söz konusu olacaktır. Bu emisyonların en aza indirilmesi amacıyla egzoz muayeneleri yapılmış araçlar kullanılacak, emisyonların HKKY ve EKHKK yönetmelikleri ile belirlenen sınır değerlerin altında olması sağlanacaktır. Tesisten kaynaklanabilecek kokunun önlenmesi için ise havuzların içinde ölü bölgeler bırakılmayacak ve motor güçleri debiye göre emniyetli tarafta kalacak şekilde seçilecektir. Sahada meydana gelecek olan atık çamurlar bekletilmeden belediyeye ait katı atık depolama sistemine ya da uygun olduğunun kanıtlanmasının akabinde gübre olarak kullanılmak amacı ile tarlalara götürülecektir. Gerek duyulur ise sahada ilaçlama yapılacaktır. Bu uygulamalar ile koku ve sinek sorunu en aza indirilecektir. 40 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU IV.3.3. Gürültü Arazinin hazırlanması aşamasında, kazı ve dolgu işlemleri sırasında, özellikle iş makineleri nedeniyle gürültü oluşacaktır. Bunun yanında işletme döneminde proje trafiğine bağlı olarak gürültü oluşması söz konusudur. Proje kaynaklı gürültünün proje yakın çevresindeki yerleşimler ve fauna üzerine olumsuz etkileri söz konusudur. Bu etkilerin önlenmesi amacıyla kullanılan iş makinalarının düzenli olarak kontrolü yapılarak Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği’nde belirtilen maksimum gürültü seviyelerinin aşılmaması sağlanacaktır. Çalışanların tozdan ve gürültüden olumsuz yönde etkilenmelerini en aza indirmek için "İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü"nde belirlenen hükümler doğrultusunda önlemler alınacaktır. Gürültü konusunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Gürültü Yönetmeliği ve 09.12.2003 tarih ve 25311 sayılı İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü hükümlerine ve 01.07.2005 tarih ve 25862 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği’ne uyulacaktır. 41 BÖLÜM V HALKIN KATILIMI SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU BÖLÜM V. HALKIN KATILIMI V.1. Projeden Etkilenmesi Olası Halkın Belirlenmesi ve Halkın Görüşlerinin ÇED Çalışmasına Yansıtılması için Önerilen Yöntemler Bu bölümde projeden olumlu ya da olumsuz yönde etkilenmesi muhtemel olan yöre halkının bir tanımlaması yapılacaktır. Ardından, söz konusu halka, proje ile ilgili bilgi vermek ve onların projenin getiri ve götürülerinden haberdar olmasını sağlamak anlamında, ÇED sürecine katılımlarının ne şekilde sağlanacağı açıklanacaktır. V.1.1. Projeden Etkilenmesi Muhtemel Yöre Halkının Tanıtımı Soma Belediyesi AAT proje alanı, Söz konusu saha Turgutalp, Balpınar mevkiinde 3 pafta ve 424 parsel no’lu alanda yer almakta olup, büyüklüğü 4,8 ha’dır. Proje sahasına ait kamulaştırma işlemleri tamamlanmış olup, tapu Ek-B’de sunulmaktadır. Ayrıca sahanın tarım dışı amaçla kullanımı için tahsis başvurusu yapılmış ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Müdürlüğü’nün 11/03/2008 tarih ve 1120 sayılı yazısı ile sahanın tarım dışı amaçlı kullanılması uygun görülmüştür. Bahse konu yazılar Ek-B’de sunulmaktadır. Bahse konu projeden birinci derecede etkilenecek olan grup, projenin olası doğrudan etkilerine maruz kalacak olan alana yakın yerleşimlerde yaşamını sürdüren yerel halktır. Projenin yöre halkı ve sosyo-ekonomik özellikleri üzerine etkilerinin belirlenmesi amacıyla proje paydaş tarafları ile görüşmeler yapılacak, ilgili yerel ve merkezi resmi kurumlarla yapılan yazışmalar ile görüşleri alınacaktır. Proje alanının yer aldığı Soma İlçesi’ne ait mevcut duruma ait nüfus bilgileri Bölüm III.1’de sunulmaktadır. V.1.2. Halkın ÇED Sürecine Katılımı İçin Kullanılan Yöntemler Proje ile ilgili çalışmalar 16.12.2003 tarih ve 25318 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’ne uygun olarak yürütülmektedir. Bu kapsamda Yönetmeliğin 9. Maddesi gereği, kapsam belirleme toplantısından önce, halkı yatırım hakkında bilgilendirmek, projeye ilişkin görüş ve önerilerini almak üzere Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından belirlenecek tarihte Halkın Katılımı Toplantısı gerçekleştirilecektir. Aynı yönetmelik hükümleri uyarınca, toplantı ile ilgili bilgiler yörede ve Türkiye genelinde yayınlanan gazeteler ile duyurulacak, ilgili belediye, kaymakamlık ve valilikler ile temasa geçilerek olabildiğince çok sayıda ilgilinin toplantıya katılması sağlanacaktır. Bahse konu toplantıda ve diğer çalışmalar esnasında yerel halk ve ilgililer tarafından belirtilen görüş, düşünce ve öneriler bu ÇED Raporu’nun hazırlanma sürecinde göz önünde bulundurulacaktır. Proje ÇED süreci ve planlama aşamasında yerel halkın AAT hakkında ÇED çalışmalarının sonuçlarının sunulması ile de daha fazla bilgilendirilmesi, konu ile ilgili görüş ve düşüncelerinin alınabilmesi amacıyla, AB ÇED sürecine uyumluluğu da sağlayacak şekilde ikinci bir halkın katılımı ve bilgilendirilmesi toplantısı gerçekleştirilecektir. Bölgede gerçekleştirilecek olan ikinci halkın katılımı toplantısı yetkili yerel kurum ve kuruluşlar, proje paydaşları ve yerel halkın katılımı ile ÇED Taslak 42 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Raporu’nun Çevre ve Orman Bakanlığı’na sunulmasını takiben Değerlendirme Komisyonu toplantısından önce gerçekleştirilecektir. ilk İnceleme Halkın gerek kapsamlaştırma, gerekse ÇED Raporu’nu değerlendirme sürecine etkin bir şekilde katılımını sağlamak için ilgili süreçlerde yeterli inceleme süresi verilecektir. V.2. Görüşlerine Başvurulması Öngörülen Diğer Taraflar Proje, ÇED süreci kapsamında ilgili kurumların görüşleri alınmaktadır. Bu kurumların görüşleri Çevresel Etki Değerlendirmesi çalışmalarında önemli bir rol oynamaktadır. Söz konusu kurumlardan alınan görüşler ÇED Raporu’nda sunularak gerekli önlemler, şartlar belirtilmektedir. • • • • Manisa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Manisa Valiliği İl Sağlık Müdürlüğü Manisa Valiliği İl Tarım Müdürlüğü DSİ Bölge Müdürlüğü V.3. Bu Konuda Verilebilecek Diğer Bilgi ve Belgeler Halihazırda bu konuda verilebilecek başka bir bilgi ve belge bulunmamaktadır. 43 BÖLÜM VI PROJENİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU BÖLÜM VI. TEKNİK OLMAYAN ÖZET Ülkemizin Avrupa Birliğine uyum sürecinde çevre alanındaki mevzuat uyumlaştırma ve uygulamaya dönük yükümlülüklerini karşılayabilmesine destek sağlamak amacıyla, Avrupa Birliği tarafından sağlanan mali yardımın 2005 yılı programlaması altında çevre sektörüne yönelik olarak Çevre ve Orman Bakanlığı (ÇOB) tarafından “Türkiye’de 15 Belediye için Atıksu Arıtma Tesisi Hazırlanmasına Yönelik Teknik Yardım” projesi başlatılmış bulunmaktadır. Avrupa Birliği tarafından finanse edilen, ÇOB’nın lehtar sıfatı ile yönettiği ve tüm ilgili kurum ve kuruluşların katılımı ile devam etmekte olan proje “COWI Atıksu Konsorsiyumu” tarafından yürütülmektedir. Bu kapsamda sektöründe Adıyaman, Akşehir, Aksaray, Bartın, Polatlı, Lüleburgaz, Merzifon, Siverek, Diyarbakır, Soma, Seydişehir, Çarşamba, Erzurum, Ceyhan ve Erdemli belediyeleri bu projeye dahil olmuşlardır. Öngörülen Soma AAT projesi Soma'nın ve aynı zamanda Soma'nın hemen batısında ve Soma'ya komşu 9.113 nüfuslu küçük bir belediye olan Turgutalp'in atıksularının arıtılmasına yöneliktir. İlçede oluşan atıksu toplandıktan sonra İller Bankası projesi kapsamında inşaa edilen kolektör hattından hiçbir arıtma uygulanmadan doğruca Bakırçay'a deşarj edilmektedir. Bakırçay, 28 km'si Soma ilçesinde olmak üzere 120 km uzunluğunda bir çaydır. Gölcük Dağları'ndan doğup Çandarlı Körfezi'nden Ege Denizi'ne dökülmektedir. Bakırçay, kenarında bulunan tarım arazileri için sulama amaçlı kullanılmaktadır. Deşarj edilen atıksu organik ve biyolojik maddelerin neden olduğu kirlenmenin artmasına neden olmakta, halk sağlığı ve çevre üzerinde olumsuz etkileri bulunmaktadır. Ayrıca, suyun bölgede sulama suyu olarak kullanılması da olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Projenin amacı, atıksuların Bakırçay’a verilmesi ile oluşan su kirliliğinin azaltılması, doğal çevre ve insan sağlığının korunması ve bu yolla çevre kalitesinin iyileştirilmesidir. Bu amaç doğrultusunda, yapılacak olan atıksu arıtma tesisi ve alıcı ortamda kirlilik yüklerinin azaltılması yolu ile su ortamının yararlı kullanım amacının korunması, su ekosisteminin iyileştirilmesi ve insan sağlığına yönelik tehditlerin azaltılması ve böylelikle çevre kalitesinin iyileştirilmesi hedeflenmekte olup, Avrupa Birliği (AB) ve Türk Çevre Kanunu ve Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’nde belirtilen arıtılmış atıksu deşarj standartlarına tümüyle uyulmuş olacaktır. Bu ve benzer projelerle alıcı ortamın tüm özellikleri dikkate alınarak sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde, koruma ve kullanmayı sağlayacak Havza Koruma Planı’na ulaşılması hedeflenmektedir. İller Bankası tarafından onaylanan kanalizasyon tatbikat projesinde, Turgutalp imar planının batı ucunda Bakırçay yanında yaklaşık 6 hektarlık bir alan Soma AAT yeri için uygun olarak tespit edilmiştir. Ancak seçilen alan çok parçalı özel mülkiyet olduğundan bu alanın kamulaştırılmasının sıkıntı yaratacağı öngörülmüştür. Bu nedenle Soma Belediyesi arıtma tesisi alanını İller Bankası tarafından seçilen alanın 500 m batısına kaydırma kararı almıştır. Söz konusu saha Turgutalp, Balpınar mevkiinde 3 pafta ve 424 parsel no’lu alanda yer almakta olup, büyüklüğü 4,8 ha’dır. Proje sahasına ait kamulaştırma işlemleri tamamlanmıştır. 44 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU Soma için planlanan ilk AAT projesi (Kanalizasyon Tatbikat Projesi), Bilgilen San. Müh. Müş. Ltd. Şti. tarafından hazırlanmış ve 1995 yılında İller Bankası tarafından onaylanmıştır. Onaylanan bu proje kapsamında yapılan değerlendirmede ilk tesis masrafı, işletme giderleri, işletme ve bakım kolaylığı, arazi ihtiyacı, inşaat süresi ve yapım kolaylığı, koku ve sinek problemi, tesis kademelendirilmesi gibi faktörler göz önüne alınmış ve sonuçta aktif çamur sisteminin en uygun alternatif olduğu sonucuna varılmıştır. Ancak “Türkiye’de 15 Belediye için Atıksu Arıtma Tesisi Hazırlanmasına Yönelik Teknik Yardım” projesi kapsamında Soma AAT için fizibilite çalışmaları devam etmekte olup, önerilen bu sistemde bir takım değişiklikler olması söz konusudur. Bu bağlamda prosesin nihai hali ile ilgili detay bilgiler ÇED Raporu’nda sunulacaktır. Manisa ilinin 2000 yılı Ekim ayında yapılan nüfus sayımında İl genel nüfusu 1.260.169 olarak tespit edilmiştir. Projenin yer alacağı Soma İlçesinin toplam nüfusu ise 89.038 olup, bunun 60.674’ü şehir nüfusu, 28.364’ü ise köy nüfusudur. T.C Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2000 yılı verilerine göre, 1990 ve 2000 yılı nüfus sayım sonuçları kıyaslandığında Soma ilçesinin ‰ 14,99’luk yıllık nüfus artış hızı, Türkiye ortalamasının (‰ 18,28) altında ve Manisa İli’nin (‰ 8,76) üzerinde kalmaktadır. Projenin gerçekleştirileceği Soma İlçesinin şehir nüfusuna bakıldığında ise 1990 yılında 49.977 olan sayı, 2000 yılında 60.674 kişiye ulaşmıştır. Yıllık nüfus artış hızı ise ‰ 19,39 ile hem Türkiye’nin hem de Manisa Şehir nüfusunun yıllık nüfus artış hızının üzerinde kaldığı görülmektedir. Soma ilçesi dik bir topoğrafya gösteren Soma dağlarının güney yamacında, Bakırçay ovasında yer almaktadır. Şehir merkezi 00-30 arasında değişen düşük eğime sahip alanda kurulmuştur. Bakırçay inceleme alanını doğu-batı doğrultusunda ikiye bölmektedir. Güney kesimde gerek eğimler gerekse topoğrafik yükseklikler kuzey kesimden daha yüksektir. Güneydeki Soma Sivrisi tepe (1109 m), inceleme alanının en yüksek tepesidir. Köse dağı (983 m), Sarıkaya tepe (952 m), Mumya tepe (883 m) diğer önemli yükseltilerdir. Yükselti kuzeyden-güneye artmaktadır. Güney kesimde eğim dereceleri genellikle yüksektir. Özellikle zirve yamaçları çok sarp ve eğim dereceleri 35 in üzerindedir. İnceleme alanında KD-GB ve buna dik yönde gelişen KB-GD doğrultulu fay sistemleri mevcuttur. Güneyde gözlenen dik topoğrafyanın doğu yamacında çok geniz alüvyon yelpazeleri gelişmiştir. Bu nedenle söz konusu vadilerin ovaya açıldığı bölgelerde derelerin her iki yanında taşkın alanları gelişebilmektedir. Yapılan araştırmalar ve tetkikler neticesinde faaliyet sahasında herhangi bir maden veya fosil yakıt kaynağına rastlanmamıştır. İşletmecilik az sayıda madene ilişkin olsa da, Manisa yer altı kaynakları alanında tür ve rezerv bakımından zengin bir ildir. Bunların başında linyit yatakları sayılabilir. Toplam rezervi 580 milyon ton dolayında olan linyit yataklarının büyük bölümü Soma yöresindedir. Yöreden çıkarılan linyitlerin kül oranı % 36,17, nem oranı % 1,57’dir. Salihli yakınlarında altın madeni olduğu saptanmıştır. Selendi’nin Rahmanlar yöresi ile Soma’nın Türkali Köyü çevresinde toplam rezervi 507.200 tona ulaşan Bakır-Kurşun-Çinko yatakları vardır. Bu yatakların işletmeye açılması için çalışmalar sürdürülmektedir. Manisa İlinin tamamı, T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından yayınlanan Türkiye Deprem Haritası’nda 1. Derece Deprem Bölgesi içinde kalmaktadır. Soma ‘’Yarı nemli Akdeniz İklim tipi’’ne dahildir. Bu bölgede kış mevsimi, cephesel depresyonların artışı ile en yağışlı, yaz ise en yağışsız mevsimdir. En sıcak ayı temmuz olan bölgenin, ortalama sıcaklığı 23-24°C civarında olup, kış aylarında sıklıkla balkanlardan gelen soğuk hava akımlarına maruz kaldığından sıcaklık düşüktür. En soğuk 45 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU ay ocak olup, en soğuk ay sıcaklık ortalaması 3-5°C kadardır. Kar yağışları normaldir. Sıkça don olaylarına rastlanır. Manisa İli Soma İlçesi sınırları içerisinde Özel Çevre Koruma Bölgesi, Mili Park, Tabiat Parkı, Tabiatı Koruma Alanı, veya Tabiat Anıtı bulunmamaktadır. Ayrıca İlçe sınırları dahilinde Yaban Hayatı Geliştirme Sahası da mevcut değildir. Manisa İli, Soma İlçesi sınırları içerisinde bir adet yaban hayvanı yerleştirme sahası mevcuttur. Soma AAT Projesi’nin inşaası aşamasında evsel nitelikli katı ve sıvı atıklar, yapılan kazı dolgu işlemleri sonucu açığa çıkabilecek kazı dolgu fazlası, inşaat işlemlerinden kaynaklanan toz; mobil araçlardan kaynaklanan gaz emisyonları ile gürültü gibi çevresel sorunların oluşması beklenmektedir. İşletme aşamasında ise koku, mobil araçlardan kaynaklanan gaz emisyonları ile arıtma çamurları ve diğer katı atıklar sayılabilir. Projenin inşaat aşamasında çalışan sayısı göz önüne alınarak, açığa çıkacak evsel nitelikli katı ve sıvı atıkların, küçük ölçekli projelerde söz konusu olan miktarlarda olacağı söylenebilir. Proje alanından kaynaklanan evsel nitelikli katı ve sıvı atıkların, Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (KAKY), Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği (AAKY) ve Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (SKKY)’ne uygun şekilde toplanması ve bertarafı sağlanacaktır. Proje inşaatı sırasında kazı dolgu çalışmaları sonucu açığa çıkacak malzeme sahanın rehabilitasyonu sırasında kullanılacak veya Soma Belediyesi tarafından belirlenen yerlerde kullanımı/depolanması sağlanacaktır. Toz emisyonunun en aza indirgenmesi amacıyla inşaat çalışmaları süresince sulama yapılacaktır. Ayrıca, doldurma-boşaltma işlemleri savurma yapılmadan gerçekleştirilecek, taşıma esnasında kamyonların üstleri örtülecek ve kamyonlara hız sınırı getirilecektir. Egzozdan kaynaklanacak diğer emisyonları en aza indirgemek için ise kullanılacak araçların mümkün olduğunca yeni ve bakımlı araçlar olması sağlanacaktır. Emisyonların HKKY ve EKHKK yönetmelikleri ile belirlenen sınır değerlerin altında olması sağlanacaktır. Arazinin hazırlanması aşamasında, kazı ve dolgu işlemleri sırasında, özellikle iş makineleri nedeniyle gürültü oluşacaktır. Bunun yanında işletme döneminde proje trafiğine bağlı olarak gürültü oluşması söz konusudur. Proje kaynaklı gürültünün proje yakın çevresindeki yerleşimler ve fauna üzerine olumsuz etkileri söz konusudur. Bu etkilerin önlenmesi amacıyla kullanılan iş makinalarının düzenli olarak kontrolü yapılarak, Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği’nde belirtilen maksimum gürültü seviyelerinin aşılmaması sağlanacaktır. Çalışanların tozdan ve gürültüden olumsuz yönde etkilenmelerini en aza indirmek için "İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü"nde belirlenen hükümler doğrultusunda önlemler alınacaktır. Gürültü konusunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Gürültü Yönetmeliği ve 09.12.2003 tarih ve 25311 sayılı İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü hükümlerine ve 01.07.2005 tarih ve 25862 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği’ne uyulacaktır. Atıksu arıtma tesisinin işletilmesinden kaynaklı, bir miktar katı atık meydana gelecektir. Bu atıklar biyolojik olarak stabil hale gelmiş aktif çamur kütlesinden ve diğer inert parçalardan meydana gelecektir. Meydana gelecek olan atıklar iki şekilde uzaklaştırılabilecektir. Bu yöntemlerden ilki, doğrudan belediyeye ait katı atık depolama sahasına götürülmesi, diğer yöntem ise gübre amacı ile kullanılmasıdır. Bu uygulamaları 46 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU sınırlayan yönetmelikler bulunmaktadır. Bu yönetmelikler, Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ve Toprak Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği’dir. Arıtma çamurları bu yönetmelikler çerçevesinde bertaraf edilecek olup, konuya ait detay bilgiler ÇED Raporu’nda yer alacaktır. Arıtma tesisinden kaynaklı diğer katı atıklar belediyeye ait katı atık bertaraf sahasına götürülerek, tesis çalışanlarından kaynaklı evsel nitelikli atıksular ise Soma AAT’de arıtılarak bertaraf edilecektir. Atıksu arıtma tesislerinin işletme döneminde rastlanılan diğer bir problem ise kokudur. Bu sorunu ortadan kaldırmak için projelendirme safhasından itibaren gerekli çalışmalar yapılacaktır. Havuzların içinde ölü bölgeler bırakılmayacak ve motor güçleri debiye göre emniyetli tarafta kalacak şekilde seçilecektir. Sahada meydana gelecek olan atık çamurlar, bekletilmeden belediyeye ait katı atık depolama sistemine ya da uygun olduğunun kanıtlanmasının akabinde gübre olarak kullanılmak amacı ile tarlalara götürülecektir. Gerek duyulur ise sahada ilaçlama yapılacaktır. Bu uygulamalar ile koku ve sinek sorunu en aza indirilecektir. Bahse konu bu çevresel etkilerin önlenmesi ve/veya en aza indirgenmesi için gerekli önlemlerin belirlenmesi ve alternatiflerin değerlendirilerek mümkün olan en iyi mühendislik uygulamalarıyla çevresel korumaya ek olarak proje yararlarının en üst düzeye çıkartılabilmesi amacıyla, çevresel etki değerlendirme çalışmaları yapılacaktır. Bu çalışmanın sonucu olarak geliştirilen uygun önlemler ve planlar sayesinde Soma AAT Projesi ile su kaynaklarının kirlenmesinin önüne geçilecektir. Ayrıca proje, Türkiye’nin üst düzey bir çevre koruma ile AB atıksu arıtma sektöründeki direktiflere uygunluğunu sağlayarak, Avrupa Birliği’ne katılım sürecinin hızlandırılmasına katkıda bulunacaktır. 47 EKLER EK A PROJE SAHASININ 1/25.000’LİK HARİTA ÜZERİNDE GÖSTERİMİ SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU 48 EK B TAPU SENEDİ VE RESMİ KURUM YAZIŞMALARI SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU 49 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU 50 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU 51 KAYNAKLAR SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU KAYNAKLAR Vildan GÜNDOĞDU, Demet TURHAN, İzmir İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi Cilt:6, Sayı:3, Sayfa:65-83, Bakırçay Havzası Kirlilik Etüdü Çalışması, Ekim 2004. Bilgilen San. Müh. Müş. Ltd. Şti. 1995, İller Bankası Genel Müdürlüğü Kanalizasyon Dairesi Başkanlığı, Soma Kanalizasyon Tatbikat Projesi İlk Etüd Raporu 1995, Ankara. İpekçi Müh. Müş. 2000, Turgutalp Belediyesi, Tugutalp ve Çevresi Jeolojik İnceleme Raporu 2000, Soma. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, 2006. T.C. Manisa Valiliği, İl Çevre ve Orman Müdürlüğü. Manisa İli Çevre Durum Raporu, Manisa. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. 2004. Çevresel Etki Değerlendirilmesi Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazete, No: 25672, Tarih: 16.12.2004. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. 2006. Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazete, No: 26236, Tarih: 22.07.2006. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. 2004 Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazetesi No: 25406, Tarih: 18.03.2004. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. 2005. Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazetesi No: 25755, Tarih: 14.03.2005. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. 2005. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazete, No: 20814, Tarih: 05.04.2005. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. 2005. Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazete, No: 25831, Tarih: 31.05.2005. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. 2004/1. Ambalaj ve Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazetesi No: 25538, Tarih: 30.07.2004. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. 2004. Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazetesi No: 25687, Tarih: 31.12.2004. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı. 2001. Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazetesi No: 24609, Tarih: 10.12.2001. TUİK (DİE), 2002. 2000 Genel Nüfus Sayımı, Ankara. United Nations Development Program (UNDP), 1990. TEM Traffic and Construction Noise Control Report. United Nations Development Programme (UNDP) and Economic Commission for Europe (ECE), February 1990. 52 SOMA BELEDİYESİ SOMA ATIKSU ARITMA TESİSİ PROJE TANITIM RAPORU www.manisa.gov.tr www. soma.bel.tr www.cevreorman.gov.tr www.deprem.gov.tr www.soma.gov.tr www.mta.gov.tr www.kultur.gov.tr www.styd-cevreorman.gov.tr www.tuik.gov.tr 53