PDF ( 3 ) - Yunus Araştırma Bülteni
Transkript
PDF ( 3 ) - Yunus Araştırma Bülteni
www.sumae.gov.tr/yunus ISSN 1303-4456 Yunus Araþtýrma Bülteni 2012 (3): 24-30 Su Ürünleri Yetiþtiriciliðinde Sera Sisteminin Kullanýmý * Ünal ÖZ Sinop Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi 57000 Akliman / Sinop Geliþ Tarihi:14.05.2012 Kabul Tarihi: 25.06.2012 * Sorumlu yazar: Tel: 0368 2876265/3214, e-posta: unaloz57@mynet.com Abstract Use of The Greenhouse System in Aquaculture Water temperature peculiar to the species is one of the most important factors in aquaculture. Advantageous aspect of greenhouse structures is that the essential temperature for the product which is bred can be provided as stable and continuously through the year. Aquaculture in greenhouse structures has been a subject to some researches in those countries that have appropriate climatic conditions for greenhouse culture. There are limited studies about the subject in Turkey which has convenient climatic conditions for greenhouse. Not enough information about all of these studies has been obtained yet. There is a need for researches on different species and conditions. In this compilation article it is aimed to give hints for the future studies by examining the researches and sources about the subject. Keywords: Aquaculture, temperature management, greenhouse structures Özet Su Ürünleri yetiþtiriciliðinde türe özgü su sýcaklýðý en önemli faktörler arasýndadýr. Sera yapýlarýn avantajlý yönü yetiþtiriciliði yapýlan ürün için gerekli olan sýcaklýðýn yýl boyunca sabit ve sürekli olarak saðlanabilmesidir. Sera yapýlarda su ürünleri yetiþtiriciliði, sera yetiþtiriciliðine uygun iklim koþullarýna sahip olan ülkelerde bazý araþtýrmalara konu olmuþtur. Seracýlýða uygun iklim koþullarýna sahip olan Türkiye'de konu ile ilgili araþtýrma sayýsý kýsýtlýdýr. Yapýlan tüm bu araþtýrmalar ile henüz detaylý bilgiler elde edilememiþtir. Farklý türler ve koþullar üzerine yürütülen araþtýrmalara ihtiyaç duyulmaktadýr. Bu derleme makalesinde konu ile ilgili araþtýrmalar ve kaynaklar incelenerek, yapýlacak olan araþtýrmalara fikir verilmesi amaçlanmýþtýr. Anahtar Kelimeler: Su ürünleri, sýcaklýk kontrolü, sera yapýlar Giriþ Hayvansal veya bitkisel ürün yetiþtiriciliðinde ana hedef, birim alandan maksimum miktarda fayda saðlanmasýdýr. Yetiþtiriciliði yapýlacak türe özgü çevre koþullarýnýn düzenlenmesi ve kontrol altýnda tutulabilmesi birim alandan maksimum miktarda ürün alýnabilmesini saðlamaktadýr. Temel besin maddelerimizden protein grubunda yer alan balýk, saðlýklý ve dengeli beslenmede kilit rol oynamaktadýr. Fosfor, kalsiyum ve iyot bakýmýndan zengin besin deðeri © Su Ürünleri Merkez Arastýrma Enstitüsü Müdürlügü, Trabzon ve içerdiði A, B1, B2 ve D vitaminleri ile balýðýn, kalp hastalýklarýndan depresyona kadar pek çok hastalýðýn önlenmesinde önemli rolü vardýr (Baysal, 2002). Sucul hayvanlarýn geliþiminde su sýcaklýðý en önemli unsurlardan biridir. Su sýcaklýðýnýn yýl boyunca sabit ve sürekli saðlanabilmesi, üretimin devamlýlýðý için önemlidir. Bundan dolayý, hava ve su koþullarýnýn dýþ koþullardan mümkün olduðunca az etkilendiði sistemler kurulmasý zorunludur. Bu yaklaþýmla bitkisel ürünlerin Ünal / Yunus Arþ. Bül. 2012 (3): 24-30 üretiminde kullanýlan seralarýn, su ürünlerinin üretimi için de ekonomik bir seçim olabileceði bildirilmektedir (Fowler vd., 1997; Li vd., 2009; Zhu vd., 1998). Seralarýn Tanýmý ve Genel Özellikleri Seralar tüm yýl boyunca ürün alýnabilen, içinde hareket edilebilen yapý elamanlarý olarak tanýmlanmaktadýr (Üstün ve Baytorun, 2003). Sera içindeki çevre þartlarýnýn istenildiði gibi kontrol edilebilmesi ve düzenlenmesi, dýþ çevre þartlarýndan etkilenmeden yýl boyunca üretim yapabilme ve pazara sunma imkaný vermektedir. Sera içerisinde yetiþtirilen ürün, dýþ çevre þartlarýnda olduðu gibi, düþük ve yüksek sýcaklýktan, fazla ve yetersiz ýþýktan, nispi nemden, kar, yaðmur, dolu ve rüzgar gibi iklim olaylarýndan etkilenmemektedir (Anonim, 2007a; Yüksel, 2004). Sera planlanýrken, alan seçimi ve ulaþým durumu, ideal ýþýk alýmý için uygun konumun belirlenmesi, kar ve rüzgar gibi kötü hava koþullarýna karþý dayanýklýlýk, uygun kaplama materyalinin belirlenmesi, enerji koruma faktörünün hesaplanmasý, çevre þartlarýnýn 25 korunmasý (sýcaklýk, havalandýrma, ýþýk vb. gibi), iþçilik ve üretim sisteminin planlanmasý dikkat edilmesi gereken unsurlar arasýndadýr (Both, 2005). Sera yapýlarý, büyüklüklerine göre büyük, orta ve küçük seralar olarak sýnýflandýrýldýklarý gibi, kuruluþ biçimlerine göre bireysel (tekil, tek çatýlý), blok ve bitiþik sera yapýlar olmak üzere üçe ayrýlmaktadýr (Þekil 1). Çatý þekillerine göre sera yapýlar basit çatýlý, beþik çatýlý ve yuvarlak çatýlý olarak adlandýrýlmaktadýr. Basit çatýlý seralar tek yüzeyli ve seranýn bir duvara dayanmasý ile yapýlmaktadýr. Bu seralarýn kuzey tarafý duvar olarak yapýlmalýdýr. Beþik çatýlý seralarda iki çatý yüzeyi bulunmaktadýr. Bu tip seralar doðu-batý doðrultusunda kurularak daha fazla ýþýk almasý saðlanmaktadýr. Blok seralarda beþik çatýlar birleþtiði için M tipi çatý þekli oluþmaktadýr. Yuvarlak çatýlý seralarda güneþ ýþýðýndan en fazla oranda yararlanýlmaktadýr. Bu seralarda örtü malzemesi plastik materyaldir. Yuvarlak çatýlý seralar bireysel olabileceði gibi blok olarak da inþa edilebilmektedir (Anonim, 2007a; Yüksel, 2004). Þekil 1. Tekil, blok ve bitiþik sera (Çanakçý ve Acarer, 2009) Sera yapýlar temel, iskelet ve örtü malzemesi olarak 3 ana kýsýmdan oluþmaktadýr. Temel, kolonlarla kendi üzerine gelen seranýn tüm yükünü taþýyabilmelidir (Anonim, 2010a). Ýskelet malzemesinin cinsine göre sera yapýlar deðiþik çeþitlere ayrýlmaktadýr. Bunlar; ahþap iskeletli seralar, demir iskeletli seralar, beton iskeletli seralar, alüminyum iskeletli seralar, suni elyaf iskeletli seralar ve hava þiþirmeli seralardýr. Seralarda eskiden beri iskelet malzemesi olarak ahþap kullanýlmaktadýr; ancak çabuk çürümesi nedeniyle yerini diðer malzemelere býrakmýþtýr. Demir iskelet malzemeleri dayanaklýdýr; ancak dayanýklýlýðýnýn artýrýlmasý 26 Ünal / Yunus Arþ. Bül. 2012 (3): 24-30 için düzenli olarak macunlanmasý ve boyanmasý gerekmektedir. Beton, iskelet malzemesinden çok, sera temel ve dikmelerinde kullanýlabilmekle birlikte diðer iskelet malzemeleriyle birlikte de kullanýlabilir. Son yýllarda, hafif ve dýþ hava koþullarýndan pek etkilenmeyen alüminyum, iskelet malzemesi olarak kullanýlmaya baþlanmýþtýr; fakat oldukça pahalýdýr. Bunun yaný sýra þiþirme seralar da mevcuttur, ancak dýþ etkenlerden çok çabuk etkilendikleri için pratikte fazla kullanýlmamaktadýrlar (Anonim, 2007a; Yüksel, 2004). Örtü malzemesi yönünden sera yapýlar; cam, plastik, suni elyaf ve plexyglass seralar olarak adlandýrmaktadýr. Camlar kalýnlýklarýna ve tel içermelerine göre sýnýflara ayrýlýr. Camlarýn ýþýk geçirgenliði ve dayanýklýlýðý avantajlý taraflarý, pahalý oluþlarý ise dezavantajlý taraflarýdýr. Plastik örtülü sera yapýlar gittikçe yaygýnlaþmaktadýr. En çok kullanýlan plastikler PE (polietilen) ve PVC (polivinilklorür)'dir. Plastikler dýþ etkilerden çabuk etkilenmekte ve yýrtýlmaktadýr. Ömürleri 6 ay ile 2 yýl arasýnda deðiþmektedir. Dünyada son yýllarda kullanýmý artan diðer bir malzeme suni elyaf malzeme olup, sert ve tabakalar þeklindedir. PVC levhalardan sertleþtirilmiþ olanlarý, þeffaf örtü malzemesi olarak kullanýlmaktadýr. Tek ve çift katlý olarak satýlan akrilik camlar dayaným yönünden cama göre daha iyidir. Kullaným aþamasýnda kolay kesilme, delinme, yontulma ve yapýþtýrýlma gibi üstünlükleri vardýr (Yüksel, 2004). Dünya genelinde sera yetiþtiriciliði en çok ABD, Japonya ve Hollanda'da yapýlmaktadýr. Seralarýn %78'inde çiçek üretimi gerçekleþtirilmektedir. Avrupa sera yetiþtiriciliði bakýmýndan ilk sýrada yer alan ülke Hollanda, soðanlý ve yumrulu çiçek üretiminde öncülük yapmaktadýr. Ýspanya, Fransa ve Ýtalya gibi ülkelerde seracýlýkta plastik seralar kullanýlmaktadýr (Anonim, 2007a; Yüksel, 2004). Türkiye'nin de içinde bulunduðu ýlýmansýcak iklim kuþaðýnda bulunan ülkeler Japonya, Ýtalya, Ýspanya, Fransa, Ýsrail, Yunanistan olarak sýralanmaktadýr. Bu kuþakta sera yetiþtiriciliði, genel olarak soðuk aylara yöneliktir. Bu kuþakta yapýlan seracýlýkta yatýrým maliyetleri düþük, örtü materyali plastik ve ýsýtma asgari düzeydedir. Ýþletme giderleri az, iþçilik daha ucuzdur. Üretim teknolojisi, verim ve kalite, serinsoðuk iklim kuþaðýndakine göre daha düþüktür (Anonim, 2007a; Yüksel, 2004). Ülkemizde seracýlýk, diðer ülkelere oranla yeni bir uygulama durumundadýr. Seracýlýðýn ülkemizdeki geliþimine bakýldýðýnda ilk geliþmelerin Ege Bölgesi'nde, Ýzmir ve çevresinde baþladýðý, daha sonra güneye ve doðuya doðru Akdeniz sahil þeridini içine alacak þekilde geniþlediði görülmektedir. Ülkemizde en çok sera varlýðýna sahip bölge Akdeniz Bölgesi ve bu bölgede de Antalya ili ve çevresidir (Üstün ve Baytorun, 2003). Günümüzde, ülkemizde toplam 46.934 ha'lýk alanda örtü altý yetiþtiriciliði yapýlmaktadýr. Antalya ili toplam örtü altý alaný 16.370 ha'dýr. Ülkemiz cam sera alanlarýnýn %81.3'ü (5.469 ha), plastik sera alanlarýnýn %47.9'u (8.192 ha) ve plastik tünel alanlarýnýn %11.7'si (2.709 ha) Antalya ilinde bulunmaktadýr (TÜÝK, 2005). Bölgenin coðrafik ve iklim yapýsýnýn uygun olmasý, sahil þeridi boyunca seracýlýðýn yayýlmasýnda önemli bir etken olmuþtur. Sera alanlarýnda, sebze üretimi baþta olmak üzere süs bitkileri, fide ve meyve yetiþtiriciliði yapýlmaktadýr (Çanakçý ve Akýncý, 2007). Tarým uygulamalarýnda olduðu gibi seracýlýðýn su ürünleri yetiþtiriciliði sektöründe de kullanýmý mümkündür. Seralarda su ürünleri yetiþtiriciliði, tarým ürünlerinde olduðu gibi kontrollü koþullarda ve tüm yýl boyunca üretimin saðlanmasý ve birim alandan elde edilen ürünün arttýrýlmasý maksadýyla yapýlmaktadýr. Sera tipi havuzlar çeþitli sýcaklýk kaynaklarý ile ýsýtýlabileceði gibi hiç ýsýtma yapýlmadan da üretim yapmak mümkündür. Bölgesel olarak mevcut olan jeotermal enerji, güneþ enerjisi, gibi Ünal / Yunus Arþ. Bül. 2012 (3): 24-30 ekonomik sýcaklýk kaynaklarý seralarýn ýsýtýlmasý için kullanýlabilmektedir (Klemetson ve Rogers, 1985; Mohapatra vd., 2007; Sarkar ve Tiwari, 2005; Tiwari vd., 2006). Türkiye'de sera yetiþtiriciliðinin, güneþ enerjisi, jeotermal enerji veya endüstriyel kuruluþlarýn atýk soðutma suyu sýcaklýðýndan faydalanýlarak yapýlabileceði bildirilmektedir (Baþçetinçelik ve Öztürk, 2003; Daðdaþ ve Öztürk, 2003; Erden, 2005; Yakut vd., 1993). Ülkemiz, dünyada jeotermal ýsý uygulamalarýnda 5. sýrada bulunmaktadýr. Ülkemizde sýcaklýklarý bölgelere göre 102 ºC'yi aþan 900'ün üzerinde jeotermal kaynak ve iþletilebilir 140 saha bulunmaktadýr. Dünyadaki jeotermal enerjinin doðrudan kullaným uygulamalarýnýn %16'sý akuakültür faaliyetlerinde kullanýlmaktadýr. Ülkemizde de akuakültürün geliþtirilmesinde jeotermal enerjinin büyük katkýsý olabileceði bildirilmektedir (Erden, 2005). Güneþ enerjisinin kullanýmý açýsýndan da oldukça önemli bir potansiyele sahip bölgelerimiz bulunmaktadýr (Baþçetinçelik ve Öztürk, 2003). Ilýk su koþullarýnda yetiþtiriciliði yapýlan sazan, karides, tilapia, yýlan balýðý, kedi balýðý, akvaryum balýklarý ve süs bitkileri yanýsýra ýlýk su balýklarý ve kabuklu su canlýlarý gibi su canlýlarýnýn seralarda üretimi üzerine yapýlan araþtýrmalar, sera yapýlarýn su ürünleri üretiminde deðerlendirilebileceðini göstermektedir. Tiwari ve Sarkar (2006), sera tipi ve açýk havuzlarýn Labeo rohita'nýn yetiþtiriciliði üzerine etkilerini inceledikleri araþtýrmada, açýk havuzlardaki ürün miktarýnýn 0,28 kg/m3 iken, sera tipi havuzlarda bu miktarýn 0,58 kg/m3'e kadar yükseldiðini tespit etmiþlerdir. Gosh vd. (2008), sera tipi ve açýk havuzlarda üretilen balýk miktarýnýn sýrasýyla 0.159 kg/m3 ve 0.080 kg/m3 olarak, su sýcaklýðýnýn ise 18.5-21.5ºC ve 13.0-15.5ºC olarak tespit edildiðini bildirmiþlerdir. Lavitra vd. (2010)'nýn, sera tipi ve açýk havuzlarda deniz hýyarý (Holothuria scabra)' nýn yetiþtiriciliði üzerine etkilerini inceledikleri 27 araþtýrmada, açýk ve sera tipi havuzlardaki su sýcaklýðý deðerlerinin sýrasýyla 27.7±0.7ºC ve 30.8±1ºC olduðu tespit edilmiþtir. Ayný çalýþmada sera tipi havuzlardaki aðýrlýk artýþý 0.03 g' dan 9.9±6.5 g' a ulaþýr iken, açýk havuzlarda bu miktarýn 3.7±1.6 g' da kaldýðý belirlenmiþtir. Endler (1980), sera tipi ve açýk havuzlarda üretilen lepistes balýklarýnýn renkli beneklerinin birbirine yakýn özellikte olduðunu belirlemiþtir. Tiwari vd. (2006), sera tipi ve açýk havuzlarýn sazan balýðýnýn yetiþtiriciliði üzerine etkilerini inceledikleri araþtýrmada, sera tipi havuzlardaki ürün miktarýnýn açýk havuzlara oranla daha fazla olduðu ve su sýcaklýðý deðerlerinin ise 3.58 6.79 ºC daha yüksek olduðu belirlenmiþtir. Khan vd. (2004), kapalý ve açýk tip havuzlarýn bir Cyprinidae türü olan rohu (Labeo rohita)' nun yetiþtiriciliði üzerine etkilerini inceledikleri araþtýrmada, deneme baþlangýcý aðýrlýðý 4.60±0.03 g ve 4.59±0.02 g olan balýklarýn deneme sonunda sýrasýyla; açýk havuzlarda 52.50±4.10 g, kapalý havuzlarda ise 128±53 g aðýrlýða kadar ulaþabildiðini tespit etmiþlerdir. Mohapatra vd. (2007), güneþ ýsýtmalý sera havuzlarda ve açýk havuzlarda sazan ve karides polikültür yetiþtiriciliðini araþtýrmýþlardýr. Kýþ periyodu süresince yürütülen deneme sonunda sera havuzlarda ürün miktarý, sazan için 6.204 7.767 kg/ha/yýl ve karides için 92.5-97.3 kg/ha/yýl, açýk havuzlarda ise sazan için 3.327 3.935 kg/ha/yýl ve karides için 43.8-77.9 kg/ha/yýl olarak belirlenmiþtir. Yaþama oraný ise serada sazan için %86, karides için %17.6 iken, açýk havuzlarda sazan için %75 ve karides için %14 olarak tespit edilmiþtir. Kaunda vd. (2007), tilapia yetiþtiriciliðinde þeffaf plastik kaplamanýn etkisinin incelendiði 90 günlük deneme sonunda balýklarýn, üzeri kapalý olmayan havuzda 27.68±0.62 g, %50'si kapalý havuzlarda 32.88±0.83 g ve %80'i kapalý havuzlarda ise 40.93±1.20 g olduðu tespit edil- 28 Ünal / Yunus Arþ. Bül. 2012 (3): 24-30 miþtir (P<0.05). Sýcaklýk deðerleri %80'i kapalý havuzda 25.56 ± 0.19 ºC ve %50'si kapalý havuzda 25.01±0.21ºC ve kapalý olmayan havuzda ise 24.66 ± 0.21 ºC olarak belirlenmiþtir (P<0.05). Abdell (2008), tilapia balýklarýnýn kýþlatýlmasý üzerine %75 ve %100'ü polietilen örtü ile kapalý, farklý derinlikleri olan havuzlarýn etkisinin araþtýrýldýðý denemede, 150 gün sonunda %100 kapalý olan havuzlarda büyüme ve yaþama oranýnýn diðer havuzlardan çok daha yüksek olduðunu belirlemiþtir. Akvaryum balýklarý kadar akvaryum bitkilerinin de önemli bir pazar potansiyeli bulunmaktadýr. Almanya, Hollanda ve Danimarka`da su kaynaklarýnda kurulan seralarda önemli miktarlarda akvaryum bitkisi yetiþtirildiði bildirilmektedir. Hollanda`daki üretim tesislerinde 240 çeþit bitki türü yetiþtirilerek piyasaya sunulmaktadýr. Hollanda`dan yýlda 2-3 milyon dolar tutarýnda akvaryum bitkisi ithal edildiði bildirilmektedir (Hekimoðlu, 2006). Türkiye'de sazan, karides, tilapia, yýlan balýðý, kedi balýðý, süs balýklarý ve bitkileri gibi ýlýk su balýklarý ve kabuklularýnýn yetiþtiriciliðinde sera sistemleri kuluçka, büyütme ve kýþlatma amacýyla kullanýlabilir (Zhu vd., 1998). Su ürünleri yetiþtiriciliðinde kullanýlan sera yapýlar, çoðunlukla tünel biçiminde ve plastik kaplamalýdýr (Þekil 2). Þekil 2. Seralarda su ürünleri yetiþtiriciliði (Anonim, 2007b; Anonim, 2008; Anonim, 2009a; Anonim, 2009b). Antalya Kepez Su Ürünleri Araþtýrma Ünitesi'nde bazý akvaryum balýklarýnýn yetiþtiriciliði seralarda yapýlmaktadýr (Anonim, 2007b). Yine Türkiye'nin en büyük akvaryum balýklarý üretim merkezi olan Ordas (Ýzmir), 2000 2 m 'lik seralarda üretim yapmaktadýr (Anonim, 2006a). Bergama'da Türkiye'nin ilk yýlan balýðý tesisinin jeotermal enerjinin kullanýldýðý seralarda yapýlmasýnýn planlandýðý bildirilmektedir (Anonim, 2006b). Türkiye gibi subtropik iklim kuþaðýna sahip olan ülkelerde tilapia yetiþtiriciliðinin en önemli dar boðazý kýþ þartlarýdýr. Su sýcaklýðý seviyesinin 9-12°C'lere indiði dönemlerde tilapia önemli düzeyde zarar görmektedir. Düþük su sýcaklýðýnda beslenemeyen ve dolayýsýyla tüm enfeksiyon etmenlerine maruz kalan tilapia kýsa bir sürede enfekte olarak ölmektedir. Bu nedenle tilapia yetiþtiriciliðinde kesintisiz üretim yapmak ancak sera oluþturarak kýþýn yavru bakýmý ve anaç temini yaparak ve gelecek yaza hazýrlýk yapmak þartýyla gerçekleþtirilebilmektedir (Tekelioðlu vd., 1992). Serada yetiþtiriciliðin baþka bir avantajý ise, hastalýk kontrolü üzerine olabilir. Vonshak (1992), spirulina yetiþtiriciliðinde kapalý havuzlarda yapýlmasýnýn uygun sýcaklýðýn elde edilmesine yardýmcý olabileceði gibi, bulaþma ihtimalinin azaltýlmasý dolayýsýyla hastalýk kontrolüne de yardýmcý olabileceðini bildirmektedir. Sonnenholzner ve Calderon (2004), karides yetiþtiriciliðinde, sera tipi havuzlarda beyaz benek hastalýðýnýn kontrolünün açýk havuzlara oranla daha iyi olduðu ve bu havuzlarda su sýcaklýðýnýn 3-5°C düzeyinde daha yüksek seyrettiðini bildirmektedir. Ünal / Yunus Arþ. Bül. 2012 (3): 24-30 Su sýcaklýðýnýn ideal koþullarda tutulmasý, sucul hayvanlarýn büyümesinde, üremesinde ve hastalýklarýnýn kontrolünde oldukça önemli bir unsurdur. Seracýlýðýn ürün yetiþtiriciliðinde avantaj yaratan etkisi çevre koþullarýnýn deðiþkenliðinin azaltýlmasýdýr. Kurulum ve ýsýtma gibi iþlemler ekonomik olarak saðlanabildiði bölgelerde seralarda su ürünleri yetiþtiriciliði avantajlý bir yöntem olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Türkiye'de Akdeniz, Ege, Marmara ve Karadeniz Bölgesi ile uygun mikro klima özelliði gösteren bölgeler seracýlýk için uygun alanlardýr (Yüksel, 2004). Bu bölgeler ayný zamanda, güneþ enerjisi, jeotermal enerji ve atýk soðutma suyu sýcaklýðýndan faydalanýlabilen alanlardýr ve bu sistemlerden sera ýsýtmasý için yararlanýlabilmektedir. Bu konu ile ilgili yapýlacak araþtýrmalarýn sayýsý arttýkça konu ile ilgili eksikliklerin giderilebileceði ve çok daha verimli üretim yapýlabileceði düþünülmektedir. Gelecek yýllarda küresel ýsýnmaya baðlý olarak iklim koþullarýnda oluþabilecek deðiþiklikler, yetiþtiricilik yolu ile elde edilen su ürünlerine duyulan ihtiyacýn ve dolayýsýyla verilen önemin daha da artmasýna neden olacaktýr. Yetiþtiricilik için elveriþli çevre koþullarýnýn saðlanabilmesi ve kontrolü üzerine avantajlarý olan sera sistemlerinin, olasý iklim deðiþikliði koþullarýnda istenilen çevre þartlarýnýn saðlanmasý hususunda da fayda saðlayacaðý düþünülmektedir. Kaynaklar Abdell, A.M.M. 2008. Effects of over-wintering and water depth on growth performance of nile tilapia (Oreochromis niloticus). 8 t h International symposium on Tilapia in Aquaculture, 297-305. Anonim, 2006a. www.ortadoguakvaryum.com. (Eriþim tarihi: 24.02.2011). Anonim, 2006b. www. alomaliye. com /ekonomi / bergama. html (Eriþim tarihi: 29.09.2010). Anonim, 2007a.http://cygm.meb.gov.tr/modulerprogram- 29 lar / kur . (Eriþim tarihi: 12.10.2010). Anonim, 2007b. Www.akvaryumkulubu.org/vbulletin/showthread (Eriþim tarihi: 24.02.2011) Anonim, 2008. http://synaptoman_files_wordpress_com2008-07-stellenbosch1_jpg (Eriþim tarihi: 24.11.2010). Anonim, 2009a. http://news_bbc_co_uk-media-images46814000 jpg -_46814679_ fish066_ jpg (Eriþim tarihi: 28.10.2010). Anonim, 2009b. www. klamathbucketbrigade.org / H&N _ Fishfarming (Eriþim tarihi: 24.11.2010). Anonim, 2010a. www. tarimsalhaber.com/sera.htm. (Eriþim tarihi: 24.02.2011). Baþçetinçelik, A. ve Öztürk, H.H. 2003. Sera Isýtmasý Ýçin Güneþ Enerjisinin Depolanmasý. TMMOB Makine Mühendisleri Odasý, Güneþ Enerji Sistemleri Sempozyumu ve Sergisi, 20-21 Haziran, 92-101. Baysal, A. 2002. Beslenme. Hatipoðlu Yayýnevi, Ankara. Both, A.J. 2005. Creating a Master Plan for Greenhouse Operations. Rutgers NJAES Cooperative Extension, E221, 8pp. Çanakçý, C. ve Acarer, S. 2009. Jeotermal Enerji ile Sera Isýtma Sistemleri Tasarým Esaslarý. TMMOB Makine Mühendisleri Odasý, IX. Ulusal Tesisat Mühendisliði Kongresi ve Sergisi 6-9 Mayýs, 115125. Çanakçý, M. ve Akýncý, Ý. 2007. Antalya Ýli Sera Sebze Yetiþtiricilinde Modern ve Geleneksel Sera Ýþletmelerinin Kýyaslanmasý, Tarýmsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi Bildiri Kitabý, 5-6 Eylül, Kahramanmaraþ, 54-61. Daðdaþ, A. ve Öztürk, R. 2003. Jeotermal Enerjiden Akuakültür Uygulamalarýnda Yararlanmak. Tesisat Mühendisliði, Kasým-Aralýk, 25-33. Endler, J.A. 1980. Natural Selection on Color Patterns in Poecilia reticulata, Evolution, 34 (1): 76-91. Erden, O. 2005. Türkiye'de Akuakültür Faliyetlerinde Jeotermal Enerji Kullanýmý. Aquademi. 438-450, net./USG/USG2005/Y/y09. pdf, 438-450. Fowler, P.A., Bucklin, R.A., Baird, C.D., Chapman, F.A. ve Watson, C.A. 1997. Comparison of Energy Needed to Heat Greenhouse and Insulated Frame Buildings Used in Aquaculture. University of Florida. IFAS Extension. CIR1198. Gosh, L., Tiwari, G.N., Das, T. ve Sarkar, B. 2008. Modeling the Thermal Performance of Solar Heated Fish Pond: An Experimental Validation. Asian Journal of Scientific Research, 1(4): 338350. Hekimoðlu, M.A. 2006. Akvaryum Sektörünün Dünyadaki ve Türkiye'deki Genel Durumu. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, 23 (1/2): 237-241. 30 Ünal / Yunus Arþ. Bül. 2012 (3): 24-30 Kaunda, E.K.W., Anderson, J.L., Kangombe, J. ve Jere, W.W.L. 2007. Effect of Clear Plastic Pond Sheeting on Water Temperature and Growth of Tilapia rendalli in Earthen Ponds. Aquaculture Research, 38:1113-1116. Doi:10.1111/j.1365-2109.2007.01791.x Klemetson, S.L. ve Rogers, G.L. 1985. Aquaculture Pond Temperature Modeling. Aquacultural Engineering, 4: 191-208. Khan, M.A., Jafri, A.K. ve Chadha, N.K. 2004. Growth and Body Composition of Rohu, Labeo rohita (Hamilton), Fed Compound Diet: Winter Feeding and Rearing to Marketable Size: J., Appl. Ichthyol., 20: 265-270. Lavitra, T., Fohy, N., Gestin, P.G., Rasolofonirina, R. ve Eeckhaut, I. 2010. Effect of Water Temperature on the Survival and Growth of Endobenthic Holothuria scabra (Echinodermata: Holothuroidea) Juveniles Reared in Outdoor Ponds. SPC Beche-de-mer information Bulletin, 30: 25-28. Li, S., Willits, D.H., Browdy, C.L., Timmons, M.B. ve Losordo, T.M. 2009. Thermal Modelling of Greenhouse Aquaculture Raceway Systems. Aquacultural Engineering, 41: 1-13. Mohapatra, B.C., Singh, S.K., Sarkar, B., Majhi, D. ve Sarangi, N. 2007. Observation of Carp Polyculture with Giant Freshwater Prawn in Solar Heated Fish Pond. Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 2(2): 149-155. Sarkar, B.ve Tiwari, G.N. 2005. Thermal Modeling of a Greenhouse Fish Ponds: System. Agricultural Engineering Ýnternational: the CIGR Ejournal. Manuscript BC 05 015. Vol. VII. October, 18p. Sonnenholzner, S. ve Calderon, J. 2004. Greenhouse Systems Promising Technique Against WSSV in Ecuador. Global Aquaculture Advocate, Feb., 6465. Tekelioðlu, N., Dikel, S. ve Ülger, S. 1992. Laboratuar Koþullarýnda Deðiþik Stoklama Oranlarýnýn Tilapialarýn Geliþme Yetenekleri Üzerine Etkileri. XI. Ulusal Biyoloji Kongresi, 24-27 Haziran, Elazýð, 217-225. Tiwari, G.N. ve Sarkar, B. 2006. Energy Inputs and Fish Yield Relationship for Open and Greenhouse Pond. Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 1(2): 171-180. Tiwari, G.N., Sarkar, B. ve Ghosh, L. 2006. Observation of Common Carp (Cyprinus carpio) Fry-Fingerlings Rearing in a Greenhouse During Winter Period (Agricultural Engineering International: the CIGR Ejournal) FB 05019. vol. VIII. May, 1-17. TÜÝK, 2005. Tarýmsal Yapý, Deðer, T.C. Baþbakanlýk Türkiye Ýstatistik Kurumu. Üstün, S. ve Baytorun, A.N. 2003. Sera Projelerinin Hazýrlanmasýna Yönelik Bir Uzman Sistemin Oluþturulmasý, KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 6(1): 168-176. Vonshak, A. 1992. Microalgal Biotechnoloyg: Is it an Economical Success: Da Silva EJ, Ratledge C., Sasson A. Eds. Biotechnology: Economic and Social Aspects. Cambridge University; 1992: pp 70-80. (Alýnmýþtýr: Göksan, T., Zekeriyaoðlu, A. ve Ak, Ý. 2007. The Growth of Spirulina platensis in Different Culture Systems under Greenhouse Condition. Turk J. Biol. Tübitak, 31: 47-52. Yakut, A.K., Doðan, Z.A. ve Fiþek, S. 1993. Soðuk Hava Deposunun Atýk Isýsýndan Yararlanarak Bir Seranýn Isýtýlmasý ve Isparta Ýline Uygulanmasý. Mühendis ve Makine, cilt: 34, sayý: 397, Þubat, 3440. Yüksel, A.N. 2004. Sera Yapým Tekniði. Hasad Yayýncýlýk Limited Þirketi, 287s. Zhu, S., Deltour, J. ve Wang, S. 1998. Modelling the Thermal Characteristics of Greenhouse Ponds Systems, Elsevier Sciences, Aquacultural Engineering, 18: 201-217.