Yukarı Avusturya entegrasyon politikasının ağırlık noktaları
Transkript
Yukarı Avusturya entegrasyon politikasının ağırlık noktaları
Kurzfassung des Integrationsleitbildes OÖ – Schwerpunkte der oberösterreichischen Integrationspolitik Yukarı Avusturya entegrasyon programın metni – Yukarı Avusturya entegrasyon politikasının ağırlık noktaları Deutsch / Türkçe Medieninhaber & Herausgeber: Amt der Oö. Landesregierung Direktion Soziales und Gesundheit, Abteilung Soziales, Integrationsstelle OÖ Bahnhofplatz 1, 4021 Linz Telefon 0732/7720-15221, Fax 0732/7720-215619 E-Mail so.post@ooe.gv.at, www.land-oberoesterreich.at Text: Mag. Edith Riepl, Mag. Barbara Sonnleitner Gestaltung: medienschmiede gmbh Fotos: Mag. Peter Provaznik Druck: Gutenberg, Linz 1. Auflage, September 2009 DVR: 0069264 Basierend auf dem „Integrationsleitbild Oberösterreich – Einbeziehen statt Einordnen“ (Projektleitung Dipl.Soz.wiss. Kenan Güngör) INTEGRATION IST… …WAS WIR DARAUS MACHEN! Kurzfassung des Integrationsleitbildes OÖ – Schwerpunkte der oberösterreichischen Integrationspolitik Yukarı Avusturya entegrasyon programın metni – Yukarı Avusturya entegrasyon politikasının ağırlık noktaları Deutsch / Türkçe Integration in Oberösterreich Wer Integration nicht lebt, vergibt Chancen. Daher ist der Einsatz von uns Allen gefordert! Damit Integration in Oberösterreich gelebt werden kann, braucht es verschiedene Maßnahmen. Einige dieser Maßnahmen wurden in den letzten Jahren erarbeitet und erfolgreich weiterentwickelt. Eine der wesentlichsten dieser Maß nahmen ist das 2008 fertig gestellte und verabschiedete Integrationsleitbild für Oberösterreich. Dieses Leitbild wurde in einem zweijährigen, bereits umfassend integrativ ausgelegten Prozess erarbeitet und ist entsprechend umfangreich ausgefallen. Darum haben wir uns entschieden, für alle Interessierten eine Kurzfassung herauszugeben, die Sie nun in Händen halten. Diese Kurzfassung ist aber nicht nur die Zusammenfassung des Integrationsleitbildes, sondern beschreibt bereits die weiterführenden Maßnahmen, die seit der Fertigstellung des Leitbildes entwickelt und teilweise schon umgesetzt wurden. Der Integrationsprozess wird mit dieser Broschüre natürlich nicht enden, sondern muss und wird kontinuierlich fortgesetzt werden. Wir sind aber überzeugt, mit den bisher gesetzten Schritten den richtigen Weg gegangen zu sein. Diesen Weg wollen wir gemeinsam fortsetzen, darum wünschen wir in diesem Sinne eine interessante und hoffentlich wegweisende Lektüre. Dr. Josef Pühringer Landeshauptmann Josef Ackerl Sozial-Landesrat Yukarı Avusturya’da Entegrasyon Entegrasyonu yaşamayan, fırsatları değerlendiremez. Bunun için hepimizin çalışması gereklidir! Yukarı Avusturya’da entegrasyonun yaşanabilmesi için çeşitli önlemlere gereksinim vardır. Bu önlemlerin bazıları son yıllarda hazırlanmış ve başarı ile geliştirilmeye devam edilmiştir. 2008 yılında tamamlanan ve kabul edilen Yukarı Avusturya Entegrasyon programı bu önlemlerin en önemlisinden biridir. Bu program iki yıl süren ve daha önce geniş çapta bütünleştirici bir süreçte hazırlanmıştır ve buna uygun olarak da kapsamlı bir sonuç ortaya çıkmıştır. Bu yüzden tüm ilgilenenler için elinizde bulunan bu kısaltılmış metni çıkarmaya karar verdik. Bu kısaltılmış metin Entegrasyon programın özeti olmasının dışında programın tamamlanmasından sonra geliştirilen ve kısmen uygulanan ileri götürücü önlemleri de tanımlamaktadır. Entegrasyon süreci bu broşürle tabii ki bitmeyecek, bu süreç devam etmeli ve sürekli devam ettirilecek. Şimdiye kadar atılan adımlarla doğru yolda gitmiş olduğumuza inanıyoruz. Bu yolu birlikte devam ettirmek istiyoruz ve bu anlamda bu broşürün ilginizi çekeceğini ve size yol göstereceğini ümit ediyoruz. Dr. Josef Pühringer Eyalet Başkanı Josef Ackerl Eyalet Sosyal İşler Bakanı INHALTSVERZEICHNIS 1. HINTERGRUND UND RAHMENBEDINGUNGEN Oberösterreich – Menschen unterschiedlicher Herkunft Integration – Hintergründe und aktuelle Fragen 9 9 10 2. INTEGRATION – WAS IST DAS? 13 3. LEITLINIEN DER OÖ. INTEGRATIONSPOLITIK 17 Vielfalt leben. Teilhabe sichern. Zusammenhalt stärken. Gemeinsam Verantwortung tragen. 17 18 18 19 4. Schwerpunkte der Oö. Integrationspolitik 21 5. Empfehlungen für konkrete MaSSnahmen 25 Sprache ist überall wichtig Bildung, Erziehung, Schule Wirtschaft, Arbeitsmarkt, Ausbildung Öffentliche Verwaltung Gesundheit und Soziales Wohnen, Wohnumfeld, Zusammenleben Kultur und Religion Freizeit und Sport 25 28 29 30 31 32 36 38 6. Integrationsstelle des Landes OÖ 40 7. Partner/innen in der Integrationsarbeit 42 İçindekiler 1. Arka plan Yukarı Avusturya – Farklı kökenli insanlar Entegrasyon – Sebepleri ve güncel konular 53 53 54 2. Entegrasyon – Nedir? 57 3. Yukarı Avusturya Entegrasyon Politikasının Ana Çizgileri 61 Çeşitliliği yaşamak. Katılımı güvence altına almak. Dayanışmayı güçlendirmek. Birlikte sorumluluk taşımak. 61 62 62 63 4. Yukarı Avusturya Entegrasyon Politikasının Ağırlık Noktaları 65 5. Somut önlemler için öneriler 69 Dil her yerde önemlidir Eğitim, yetiştirme, okul Ekonomi, iş piyasası, eğitim Kamu yönetimi Sağlık ve sosyal işler Oturduğum ortam/ev, muhit, birlikte yaşamak Kültür ve din Boş zaman ve spor 69 72 73 74 75 76 80 82 6. Yukarı Avusturya Eyaleti Entegrasyon Bürosu 84 7. Entegrasyon çalışmasında ortaklar 46 SEITE 8 1. HINTERGRUND UND RAHMENBEDINGUNGEN SEITE 9 1. HINTERGRUND UND RAHMENBEDINGUNGEN Oberösterreich – Menschen unterschiedlicher Herkunft 13,2% der Oberösterreicherinnen und Ober österreicher haben „Migrationshinterg rund“. Das heißt, diese Menschen sind entweder ausländische Staatsbürger/innen oder Österreicher/innen, die im Ausland geboren sind. (Statistik Austria 1.1.2008) Nach den Flüchtlingswellen der letzten 50 Jahre und der Gastarbeiter-Migration der 1960er Jahre ist die aktuelle Zuwanderung vor allem geprägt von Menschen, die im Zuge des Familiennachzugs nach Österreich kommen oder die aus Ländern außerhalb Europas vor Verfolgung fliehen und nach eingehender Prüfung in Österreich Asyl erhalten. Der größte Teil der Menschen, die in den letzten Jahrzehnten aus dem Ausland nach Oberösterreich gekommen sind, hat hier seinen Lebensmittelpunkt gefunden. Bevölkerung mit Migrationshintergrund 9,2 % 86,8 % 13,2 % Oberösterreicher/innen ohne Migrationshintergrund Personen mit Migrationshintergrund 42,4 % 48,3 % ausländische Staatsbürger/innen mit österreichischem Geburtsort österreichische Staatsbürger/innen mit ausländischem Geburtsort (Quelle: Statistik Austria 1.1.2008) ausländische Staatsbürger/innen mit ausländischem Geburtsort 1. HINTERGRUND UND RAHMENBEDINGUNGEN SEITE 10 Integration – Hintergründe und aktuelle Fragen Lange glaubten sowohl viele „Gastarbeiter/ innen“ als auch der österreichische Staat, dass der Aufenthalt in Österreich nur für ein paar Monate oder Jahre sei. Aufgrund dieser Über zeugung wurde lange Zeit nur wenig für Inte gration getan. Die früher fehlenden Maßnahmen haben bis heute Auswirkungen, aber seit einigen Jahren wird Integration verstärkt gefördert und unterstützt. 2005-2007 wurde in Zusammenarbeit mit vielen Oberösterreicher/innen und Zugewanderten das „Integrationsleitbild Oberösterreich“ erar beitet. Das Integrationsleitbild OÖ beschreibt Voraussetzungen und Ziele der oberösterrei chischen Integrationspolitik (siehe Punkt 3 „Leitlinien der Oö. Integrationspolitik“). Es enthält außerdem ganz konkrete Empfehlungen, wie die Integration von und mit Zugewanderten verbessert werden kann. In Oberösterreich wurde 2001 die Integrations stelle OÖ im Sozialressort gegründet, die sich um die Koordination und Förderung von Inte grationsprojekten kümmert. 2001 WURDE DIE INTEGRATIONSSTELLE OÖ IM SOZIALRESSORT GEGRÜNDET. 2005-2007 WURDE IN ZUSAMMENARBEIT MIT VIELEN OBERÖSTERREICHER/INNEN UND ZUGEWANDERTEN DAS „INTEGRATIONSLEITBILD OBERÖSTERREICH“ ERARBEITET. 1. HINTERGRUND UND RAHMENBEDINGUNGEN SEITE 11 Größte Herkunftsgruppen (alle ausländischen Staatsbürger/innen in OÖ = 100 %; 1.1.2008): 41,8 % Raum ehemaliges Jugoslawien (größte Gruppe: Bosnien & Herzegowina) 15,1 % Deutschland 12,7 % Türkei 30,4 % Sonstige IN OBERÖSTERREICH LEBEN MENSCHEN AUS ÜBER 150 VERSCHIEDENEN LÄNDERN! SEITE SEITE 12 24 2. INTEGRATION – WAS IST DAS? SEITE 13 2. INTEGRATION – WAS IST DAS? „Integration“ wird von Menschen sehr unterschiedlich verstanden. Integration ist für viele Menschen ein „Bauchthema“, das mit starken Gefühlen und Bildern im Kopf verbunden ist. Ein sachlicher Umgang mit Fragen zu Integration ist jedoch möglich und notwendig. Daher stützt sich die oberösterreichische Integrationspolitik auch auf Erkenntnisse aus der Wissenschaft, um die praktischen Fragen rund um Integration zu lösen. Integration wird als Prozess verstanden, »» der uns alle betrifft. »» der Zeit und Ausdauer braucht. »» der verschiedene Dimensionen aufweist (s. Grafik). »» der viele verschiedene Fragen des Alltags berührt. »» der Bemühungen sowohl vom Einzelnen als auch vom Staat und der Gesellschaft verlangt. INTEGRATION BETRIFFT ALLE LEBENSBEREICHE! 2. INTEGRATION – WAS IST DAS? SEITE 14 Akkulturation-Assimilation, multiple Identitäten Individuelle Bedürfnisse Modus: Zugehörigkeit IDENTIFIKATIVE INTEGRATION Unterschiedliche Werte, Normen, Lebensstile und Habitus Soziale Bedürfnisse Grund- und Sicherheitsbedürfnisse Modus: Kompatibilität KULTURELLE INTEGRATION Qualität und Häufigkeit der interethnischen Beziehungen Modus: Begegnung SOZIALE INTEGRATION Bildung, Arbeit, Recht, Wohnen, Soziale Sicherung, Partizipation etc. Modus: Teilhabe STRUKTURELLE INTEGRATION Angelehnt an F. Heckmann; H. Esser; modifiziert von K. Güngör 2. INTEGRATION – WAS IST DAS? SEITE 15 Integration erfordert »» von Einheimischen und Zugewanderten die Bereitschaft, offen aufeinander zuzugehen und den Anderen zu respektieren. »» von Zugewanderten Deutsch zu lernen, die Regeln und Umgangsformen in Öster reich zu respektieren und die österrei chischen Gesetze einzuhalten. Integration betrifft alle Lebensbereiche (Bildung, Arbeit, Wohnen, Gesundheit, Freizeit etc.) und daher auch alle Institutionen (Kindergärten, Schulen, Krankenhäuser, Wohnungs genossenschaften, Sportvereine, Firmen, öffentliche Verwaltung, ...). »» von der Aufnahmegesellschaft, dass sie die rechtlichen, sozialen, wirtschaftlichen und kulturellen Rahmenbedingungen schafft, die für Chancengleichheit und sozialen Aufstieg erforderlich sind. INTEGRATION IST FÜR VIELE MENSCHEN EIN „BAUCHTHEMA“, DAS MIT STARKEN GEFÜHLEN UND BILDERN IM KOPF VERBUNDEN IST. SEITE 16 3. LEITLINIEN DER OÖ. INTEGRATIONSPOLITIK SEITE 17 3. LEITLINIEN DER OÖ. INTEGRATIONSPOLITIK Vielfalt leben. Vielfalt bedeutet Chancen. Vielfalt braucht gemeinsame Grundlagen. Unsere Gesellschaft ist vielfältig (Alter, Berufe, Hobbies, Bräuche, Lebenserfahrungen, ...) und verändert sich laufend: wirtschaftliche Entwicklungen, Erfindungen, Familienformen, Mode, Musikstile, ... Zugewanderte bringen neue Erfahrungen und Fähigkeiten nach Österreich, die für unsere gemeinsame Zukunft Vorteile bringen können. Vielfalt leben bedeutet, den Blick nicht nur auf Unterschiede, sondern auch auf Gemeinsamkeiten zu lenken. Überlegen wir gemeinsam, wie Zusammenleben gelingen kann! Vielfalt bedeutet Herausforderung. Vielfalt und Fremdheit stellen uns auch vor Fragen und Herausforderungen. Diese dürfen wir weder schönreden, noch übertreiben, sondern wir müssen sie besonnen und sachlich angehen. Als gemeinsame Basis werden ein respektvoller Umgang gegenüber dem/der Einzelnen sowie die Errungenschaften unseres heutigen Staates gesehen: Demokratie, Meinungsfreiheit, die Würde jedes Menschen, Gleichstellung der Geschlechter und die Sicherung sozialer Grundbedürfnisse bilden die Grundlage gemeinsamen Lebens und stehen damit außer Frage. SEITE 18 3. LEITLINIEN DER OÖ. INTEGRATIONSPOLITIK Teilhabe sichern. Zusammenhalt stärken. Teilhabe bedeutet Anteil haben an der Gesellschaft: Integration bedeutet, vor allem auch den Zusammenhalt in unserer Gesellschaft zu stärken. mitgestalten zu dürfen und zu können, eingebunden zu sein und Aufstiegsmöglichkeiten zu haben. Gleichbehandlung bedeutet nicht automatisch faire Chancen: Unterschiedliche Ausgangssituationen (Bildungsstand, Familie, Einkommenssituation, Wohnverhältnisse, soziales Netzwerk, ...) schaffen ungleiche Startpositionen. Wir wollen einen gegenseitigen respektvollen Umgang, der einlädt und einschließt sowie die Leistungen des/der Einzelnen anerkennt. Sozial schwächere Oberösterreicher/innen, Einheimische wie auch Zugewanderte, müssen die notwendige Unterstützung erhalten und sollen nicht gegeneinander ausgespielt werden. Eine Öffnung der Institutionen mit einem klaren Blick für Zielgruppen und deren unter schiedlichen Bedarf leistet einen Beitrag zu Chancengleichheit und erfolgreicher Integration. Das Eingehen öffentlicher Institutionen auf diese Fragen ist eine zentrale Aufgabe der kommenden Jahre. Teilhabe bedeutet Anteil haben an der Gesellschaft. 3. LEITLINIEN DER OÖ. INTEGRATIONSPOLITIK SEITE 19 Gemeinsam Verantwortung tragen. Verantwortung übernehmen bedeutet, die eigenen Fähigkeiten für ein gelingendes Zu sammenleben einzubringen. Zugewanderte und Einheimische sowie alle privaten und öffentlichen Institutionen müssen sich, ihren Möglichkeiten entsprechend, für eine gemeinsame Zukunft engagieren. Integration bedeutet, vor allem auch den Zusammenhalt in unserer Gesellschaft zu stärken. SEITE 20 4. SCHWERPUNKTE DER OÖ. INTEGRATIONSPOLITIK SEITE 21 4. Schwerpunkte der Oö. Integrationspolitik Austausch und Zusammenarbeit »» Landesintegrationskonferenz: Gremium mit Vertreter/innen aus Politik, Verwaltung, Interessensvertretungen und der Zivilgesellschaft, das zweimal jährlich zusammentritt, um sich über aktuelle Fragen und Entwicklungen auszutauschen und konkrete Handlungsbereiche zu bearbeiten »» Auf bau eines Netzwerkes in der Landesverwaltung, um Integration als Querschnittsmaterie zu verankern und um den Austausch zwischen Abteilungen zu fördern »» Weiterentwicklung der Integrationsstelle OÖ als Vermittlungs- und Informationsdreh scheibe Unterstützung von Integration in Gemeinden »» Unterstützung von Integrationsarbeit in Gemeinden durch einen Integrationsleitfaden, Entwicklungsgespräche und Weitergabe von Erfahrungen aus gelungenen Projekten »» Vermittlung von Experten/innen zu bestimmten Fragen z.B. Wohnkonflikte »» Koordination und finanzielle Unterstützung von z.B. Sprachkursen in Gemeinden »» Verstärkte Vernetzung in den Regionen und Bezirken beziehungsweise Statutarstädten (z.B. Bezirksplattformen für Integration) SEITE 22 Integrationsförderung – verbesserter Blick auf Zielgruppen und Bedarf »» Die Integrationsstelle OÖ will stärker als bisher auf Zielgruppen und Bedarfslagen eingehen. Dafür werden neue Analysen und Kriterien entwickelt werden. »» Die Integrationsstelle OÖ setzt Impulse, koordiniert Projekte und Aktivitäten für eine gelingende Integration. »» Das Land OÖ unterstützt Vereine und Organisationen, die Integration aktiv fördern. 4. SCHWERPUNKTE DER OÖ. INTEGRATIONSPOLITIK Mehr Information. Mehr Kommunikation. »» Vermittlung von Informationen zu Migration, Integration und interkulturellen Themen durch Veranstaltungen, Newsletter, Broschüren, Fortbildungen, ... »» Willkommens-Informationsmappe: Informationen für neu Zugewanderte »» Fakten gegen Vorurteile: sachlichen Zugang zu Integrationsfragen schaffen, Situationen im größeren Zusammenhang sehen, Hintergründe erklären, Wissen am aktuellen Stand weitergeben, ... »» Bewusstsein schaffen für Unterschiede und Gemeinsamkeiten, Förderung eines respektvollen Umgangs miteinander »» Verstärkter Austausch über vorhandene Projekte und „Good Practice“-Erfahrungen 4. SCHWERPUNKTE DER OÖ. INTEGRATIONSPOLITIK Öffentliche Institutionen – Umgang mit Vielfalt »» Wahrnehmung und Respekt gegenüber der Vielfalt von Kunden/innen, Klienten/innen etc. »» Anpassung der Strukturen und Angebote an die geänderten gesellschaftlichen Voraussetzungen »» Unterstützung des Personals im Umgang mit unterschiedlichen Zielgruppen »» Umsetzung des Oö. Antidiskriminierungs gesetzes SEITE 23 Integrationsstelle OÖ »» Weiterentwicklung der Integrationsstelle OÖ als bedarfs- und wirkungsorientierte Förderstelle »» Verankerung der Integrationsstelle OÖ als Wissens- und Kompetenzort »» Ausstattung mit entsprechenden fachlichen, personellen und finanziellen Ressourcen SEITE 24 5. EMPFEHLUNGEN FÜR KONKRETE MASSNAHMEN SEITE 25 5. Empfehlungen für konkrete MaSSnahmen Sprache ist überall wichtig. Sprache ist einer der wichtigsten Schlüssel für eine erfolgreiche Integration. Für eine Teilnahme am gesellschaftlichen Leben braucht man ausreichende beziehungsweise gute Deutschkenntnisse. Erforderliche Maßnahmen: »» Förderung von Deutschkenntnissen »» Anerkennung von Mehrsprachigkeit »» Unterstützung bei sprachlichen Hürden im Alltag Die notwendige Betonung, wie wichtig Deutschkenntnisse für Fortkommen und Zusammenleben sind, darf uns nicht täuschen: Deutschkenntnisse zu haben, bedeutet nicht automatisch, dass man integriert ist. Wir müssen uns auch mit strukturellen, sozialen, recht lichen und politischen Fragen beschäftigen. SPRACHE IST EINER DER WICHTIGSTEN SCHLÜSSEL FÜR EINE ERFOLGREICHE INTEGRATION. DEUTSCHKENNTNISSE ZU HABEN, BEDEUTET NICHT AUTOMATISCH, DASS MAN INTEGRIERT IST. WIR MÜSSEN UNS AUCH MIT STRUKTURELLEN, SOZIALEN, RECHTLICHEN UND POLITISCHEN FRAGEN BESCHÄFTIGEN. 5. EMPFEHLUNGEN FÜR KONKRETE MASSNAHMEN SEITE 26 Sprachen in OÖ (Volkszählung 2001) 2,4 % 5,8 % nur eine andere Umgangsprache als Deutsch Deutsch und eine andere Umgangssprache Deutsch als einzige Umgangssprache „Deutsch und andere Umgangssprache“ + „Nicht Deutsch“ (= 100 %) 13,3 % Sonstige 3,4 % Ungarisch 19,2 % Türkisch 16,4 % Serbisch 2,4 % Tschechisch 21,8 % Kroatisch 2,0 % Polnisch 2,5 % Rumänisch 4,9 % Englisch 8,1 % Bosnisch 6,0 % Albanisch 91,8 % 5. EMPFEHLUNGEN FÜR KONKRETE MASSNAHMEN SEITE 27 Kinder und Jugendliche Gute Sprachkenntnisse sind der Grundstein für den gesamten Bildungsweg und spätere Job-Chancen. Erforderliche Maßnahmen: »» Möglichst frühe Sprachförderung (v.a. Kindergarten) »» Verstärkung der Angebote der Sprachförderung für Kinder und Jugendliche – sowohl Deutschkenntnisse als auch Muttersprache Erwachsene Wenn Sprachkurse auf den Bedarf der Zielgruppe zugeschnitten sind, werden sie in der Regel auch gut besucht. Wichtige Überlegungen dabei betreffen Sprachniveau, Anwendungsbereich, Erreichbarkeit des Kurses, ... Für manche Zielgruppen sind daher spezielle Strategien sinnvoll und notwendig. Erforderliche Maßnahmen: »» Angebot von Sprachkursen mit hoher Qualität für unterschiedliche Sprachniveaus und Anwendungsbereiche »» Berücksichtigung von Fragen wie Kosten, zeitliche Möglichkeiten (z.B. Schichtarbeit), Erreichbarkeit, ... »» Angebote, die für bestimmte Zielgruppen angepasst sind wie z.B. „Mama lernt Deutsch“ (= niederschwellige Sprachkurse für nicht erwerbstätige Mütter, oft verbunden mit Kinderbetreuung) MOTTO: JE FRÜHER DESTO BESSER. ABER AUCH: BESSER SPÄT ALS NIE! 5. EMPFEHLUNGEN FÜR KONKRETE MASSNAHMEN SEITE 28 Bildung ist zentral für den Aufstieg des Einzelnen und den Fortschritt unserer Gesellschaft. Bildung, Erziehung, Schule In unserer heutigen Gesellschaft hat Wissen und der Umgang mit laufend neuen Informationen einen hohen Stellenwert. Bildung ist zentral für den Aufstieg des Einzelnen und den Fortschritt unserer Gesellschaft. Unser Ziel ist ein möglichst hohes Bildungsniveau aller Oberösterreicherinnen und Oberösterreicher – mit und ohne Migrationshintergrund. In manchen Bereichen sind dazu Maßnahmen notwendig, die ungleiche Ausgangssituationen (Bildung der Eltern, Wohn situation, finanzielle Situation, Sprachkennt nisse, ...) berücksichtigen und ausgleichen. Erforderliche Maßnahmen: »» Sprach- und Lernförderung »» Verstärkte Einbindung von und Zusammenarbeit mit Eltern »» Verbessertes Schnittstellenmanagement zwischen Kindergarten und Volksschule, zwischen einzelnen Schultypen sowie zwischen Schule und Arbeitsmarkt »» Vermittlung von Kompetenzen, die Kinder, Jugendliche und Erwachsene benötigen, um in der Schule, in der Arbeit und in der Freizeit mit der verstärkten Vielfalt in unserer Gesellschaft umgehen zu können »» Unterstützung von Pädagoginnen und Pädagogen in ihrem Arbeitsalltag durch einen zu schaffenden Integrationsfachdienst für Bildungs- und Erziehungsfragen sowie regionale Arbeitskreise, Studienzirkel, … »» Weiterentwicklung der Angebote im Bereich der Aus- und Fortbildung von Pädagoginnen und Pädagogen des vorschulischen und schulischen Bereichs »» Mehr und verstärkt regionale Angebote, einen Hauptschulabschluss nachzuholen (Hauptschulexternistenlehrgänge) 5. EMPFEHLUNGEN FÜR KONKRETE MASSNAHMEN SEITE 29 Wirtschaft, Arbeitsmarkt, Ausbildung Oberösterreich weist eine bessere Arbeitsmarkt integration von Migranten/innen auf als andere österreichische Bundesländer. Allgemein gilt jedoch auch für Oberösterreich, dass Zugewanderte in großer Zahl in Bereichen arbeiten, die wenig Ausbildung verlangen, kaum Aufstiegschancen bieten, körperlich stark belasten und häufiger von höherer Arbeitslosigkeit betroffen sind. Erforderliche Maßnahmen: »» Maßnahmen zur Verbesserung der Arbeitsmarktchancen von Jugendlichen – sowohl österreichischer Jugendlicher als auch in Oberösterreich lebender Jugendlicher ausländischer Herkunft »» Verstärkte Anerkennung und Nostrifizierung von Ausbildungen, Bildungsabschlüssen und Berufserfahrungen, die sich jemand im Ausland erarbeitet hat »» Vorantreiben von Aus- und Weiterbildungen im Erwachsenenbereich »» Mehrsprachige Beratung mit Schwerpunkt „Arbeit und Aufenthalt“ für Zugewanderte, da sich gerade in diesem Bereich die Gesetze häufig ändern und die Bestimmungen kompliziert sind »» Nachhaltige Maßnahmen zur Integration von arbeitsmarktfernen Personen auf dem Arbeitsmarkt z.B. durch ImplacementStiftungen »» Überzeugungsarbeit für eine gleichberech tigte Arbeitsmarktintegration von (zugewanderten) Frauen »» Strategien zur Umsetzung des Gleichbehand lungsgesetzes und von Antidiskriminierungs richtlinien im Bereich Arbeit und Beschäftigung »» Erfahrungsaustausch und Sichtbarmachen von Unternehmen, in denen der Umgang mit Vielfalt gut gelingt, z.B. durch ein Integrationsgütesiegel für Betriebe 5. EMPFEHLUNGEN FÜR KONKRETE MASSNAHMEN SEITE 30 Öffentliche Verwaltung Eine immer vielfältiger werdende Gesellschaft stellt auch die Verwaltung vor neue Fragen, Herausforderungen und Chancen. In erster Linie geht es dabei nicht darum, ein spezielles Angebot für so genannte „Ausländer“ zu schaffen, sondern darum, Menschen unterschied licher Herkunft als alltägliche Kundinnen und Kunden wahrzunehmen. In schwierigen Bereichen und jenen mit viel Kundenkontakt brauchen die Mitarbeiter/innen Unterstützung in ihrem Arbeitsalltag. Für die Landesverwaltung, Bezirksverwaltungen und Gemeinden geht es sowohl um eine Öffnung zum Kunden hin, als auch um ihre Rolle als Arbeitgeber. Erforderliche Maßnahmen: »» Erarbeitung eines Willkommen-Informationspakets für neu Zugewanderte und Interessierte »» Verankerung von Hilfsmitteln bei sprach lichen Barrieren »» Schulungen zu und Unterstützung bei integrationsrelevanten und interkulturellen Fragen für Mitarbeiter/innen »» Erhöhung des Anteils an Mitarbeiter/innen mit Migrationshintergrund »» Auf bau von Vernetzungs- und Informations strukturen zwischen den verschiedenen Bereichen und Ebenen der Verwaltung IN ERSTER LINIE GEHT ES NICHT DARUM, EIN SPEZIELLES ANGEBOT FÜR SOGENANNTE „AUSLÄNDER“ ZU SCHAFFEN, SONDERN DARUM, MENSCHEN UNTERSCHIEDLICHER HERKUNFT ALS ALLTÄGLICHE KUNDINNEN UND KUNDEN WAHRZUNEHMEN. 5. EMPFEHLUNGEN FÜR KONKRETE MASSNAHMEN SEITE 31 Gesundheit ist viel mehr als die Summe aller Krankheiten, die man nicht hat. Gesundheit und Soziales Gesundheit ist viel mehr als die Summe aller Krankheiten, die man nicht hat. Gesundheitspolitik geht heute von einem umfassenden Gesundheitsbegriff aus: Es geht um das geistige, körperliche und seelische Wohlbefinden von Menschen. Zugewanderte gehören im Durchschnitt eher Gruppen mit geringem Einkommen an. Wie bei Österreicher/innen in ähnlichen Lebenslagen führen daher zum Beispiel belastende Wohnungs- und Arbeitsbedingungen zu einem allgemein schlechteren Gesundheitszustand. Dazu kommt oft eine besondere Situation durch Schwierigkeiten im neuen Umfeld, die Trennung von Familienangehörigen und Kriegs- oder Fluchttraumata (besonders bei Flüchtlingen). Sprachprobleme, mangelndes Wissen über österreichische Systeme (z.B. Hausarzt/-ärztin als Anlaufstelle für die meisten Fragen und nicht Krankenhaus-Ambulanz) und kulturelle Unterschiede (wie z.B. Sichtweisen zu Leben und Tod, Umgang mit Schmerzen, Einbindung der Familie) stellen sowohl Patienten/innen als auch Mitarbeiter/innen von Gesundheitseinrichtungen vor Herausforderungen. Eine gute Versorgung beziehungsweise Gesundheitsvorsorge wird dadurch erschwert. Folgende Maßnahmenempfehlungen wurden von Versicherungsmitarbeitern/innen, Ärzten/ innen, Migranten/innenvertreter/innen, psychosozialen Beratern/innen, Bediensteten der Verwaltung, Pflegebediensteten u.a. als Mitwirkende des Integrationsleitbildprozesses OÖ erarbeitet: Erforderliche Maßnahmen: »» Interkulturelle Öffnung von Gesundheitsund Sozialeinrichtungen »» Umfassende Studie zu Gesundheit und Migration in Oberösterreich »» Überregionale Standards in der interkultu rellen Gesundheitsförderung »» Interkulturelles Beratungs- und Informationsangebot für Frauengesundheit »» Zielgruppenorientierte Sicherung des Zugangs zu psychosozialen Diensten »» Pflege, Betreuung und Begleitung älterer Menschen mit Migrationshintergrund 5. EMPFEHLUNGEN FÜR KONKRETE MASSNAHMEN SEITE 32 Wohnen, Wohnumfeld, Zusammenleben Unser Wohnraum bietet uns Rückzugsmöglichkeiten, aber auch Gelegenheiten zum direkten Kontakt mit unseren Nachbarn/innen. Dadurch können sowohl ein gutes Zusammenleben als auch Konflikte entstehen. In Österreich gibt es sehr viele Regelungen für das Zusammenleben: Mietrecht, Hausordnung, Mülltrennung, Lärmschutz, ... Die Einhaltung dieser Regeln ist nicht nur gesetzlich vorgeschrieben, sondern vor allem für ein gutes Verhältnis mit den Nachbarn von großer Bedeutung. Insbesondere für neu Zugewan- derte besteht hier Bedarf an Informations- und Überzeugungsarbeit, damit diese Regelungen verstanden und eingehalten werden. Projekte zur Verbesserung der Lebensqualität in einzelnen Wohnblöcken oder Siedlungen zeigen, dass hinter vielen Konflikten, die anfänglich als „Ausländerproblem“ beschrieben werden, andere Probleme wie z.B. Generationenkonflikte, Nutzungsstreitigkeiten, soziale Probleme, fehlende Ansprechpersonen in Streitfragen oder Wohnbauplanungsfehler stehen. In Österreich gibt es sehr viele Regelungen für das Zusammenleben. Die Einhaltung dieser Regeln ist nicht nur gesetzlich vorgeschrieben, sondern vor allem für ein gutes Verhältnis mit den Nachbarn von groSSer Bedeutung. 5. EMPFEHLUNGEN FÜR KONKRETE MASSNAHMEN Untersuchungen bestätigen, dass Zugewanderte es schwerer haben, geeigneten Wohnraum zu finden. Diskriminierungen aufgrund des Aussehens, eines ausländischen Namens, fremden Akzents oder nicht-österreichischer Staatsbürgerschaft kommen am Wohnungsmarkt stärker vor als in anderen Lebensbereichen. 27,4 % Wels 23,7 % Linz 20,7 % Steyr SEITE 33 Erforderliche Maßnahmen: »» Schaffung eines gleichberechtigten Zugangs zu Wohnungen, insbesondere bei jenen in öffentlicher Hand »» Verbesserung des Wohnumfeldes und der Wohnungen in Siedlungen oder Stadtvierteln mit sozialen Problemen »» Schulung und Unterstützung von Mitarbeitern/innen z.B. im Kundenservice von Wohnbaugesellschaften oder in Beratungseinrichtungen »» Mehrsprachiges Informationsmaterial zu Wohnfragen 28,4 % Mattighofen 26,5 % Haid/Ansfelden Städte und Gemeinden mit hohem Anteil Migrationsbevölkerung (1.1.2008, Auswahl) 24,3 % Attnang-Puchheim SEITE 34 5. EMPFEHLUNGEN FÜR KONKRETE MASSNAHMEN Städte und größere Gemeinden sind geprägt durch eine größere Vielfalt an Lebensstilen, stärkere Anonymität, ein größeres Angebot an unterstützenden Einrichtungen sowie durch eine allgemein bessere Infrastruktur. Erforderliche Maßnahmen: »» Stadtplanung: bei Wohnbauprojekten und bei der Gestaltung öffentlicher Räume wie Spiel- oder Sportplätze mitbedenken, wie Begegnung gefördert werden kann »» Stadtteilarbeit »» Ausreichende Angebote der offenen Jugendarbeit z.B. Streetwork, Jugendzentren »» Bei Bedarf mobile Sozial- oder Mediations arbeit – „Stiegenhaus-Mediation“ bei Nachbarschaftskonflikten 5. EMPFEHLUNGEN FÜR KONKRETE MASSNAHMEN SEITE 35 Ländlicher Raum ist gekennzeichnet durch Kleinräumigkeit und Übersichtlichkeit, höhere soziale Kontrolle und größeres Interesse am Nachbarn, stärkere Wahrnehmung von „Fremdem“, unmittelbarere Begegnung, höheren sozialen Zusammenhalt und große Bedeutung des Vereinslebens. Erforderliche Maßnahmen: »» Willkommensgesten für neu zuziehende Einwohner/innen wie z.B. „Neubürger/ innen-Fest“ »» Aktives Einbeziehen von Zugewanderten bei Festen und Veranstaltungen als Gäste und Mitgestalter/innen »» Öffnen von Vereinen: Aussprechen von Einladungen und offenes Zugehen auf andere – sowohl seitens traditioneller einheimischer Vereine als auch seitens der Migranten/innenvereine! »» Gemeinsamkeiten finden und in den Vordergrund stellen: Elternschaft, Freizeitaktivitäten, Interesse an Essen, Musik etc. »» Suche nach und Unterstützung von Kontakt- und Vermittlungspersonen als „Brückenbauer/innen“ 5. EMPFEHLUNGEN FÜR KONKRETE MASSNAHMEN SEITE 36 Menschen sind zugleich unterschiedlicher und ähnlicher als wir manchmal von unserem Gegenüber annehmen. Kultur und Religion Fragen zu Kultur und Identität haben an Bedeu tung gewonnen. Damit eng verbunden sind Fragen wie „Wer gehört dazu? Wer ist ausgeschlossen?“ Dabei lässt sich feststellen: Menschen sind zugleich unterschiedlicher und ähnlicher als wir manchmal von unserem Gegenüber annehmen. Quelle: Statistik Austria (Volkszählung 2001) 3,8 % andere 4,0 % islamisch 79 % römisch-katholisch Religion in OÖ 4,4 % evangelisch Integrationsfragen werden häufig unter einem kulturellen oder religiösen Blickwinkel diskutiert. Insbesondere das Thema Islam – vielfach 8,8 % ohne Bekenntnis Europäische Gesellschaften haben in den vergangenen zwei Jahrhunderten große Veränderungen erfahren: Die Menschen leben vermehrt in Städten, der gesellschaftliche Wohlstand hat zugenommen, es haben sich neue Lebensstile entwickelt, die Frauenemanzipation wurde vorangetrieben, die Globalisierung hat Auswirkung auf unseren Alltag, die Zuwanderung in die Europäische Union hat zugenommen, ... All diese Entwicklungen haben zu mehr Vielfalt in unserer Gesellschaft beigetragen. 5. EMPFEHLUNGEN FÜR KONKRETE MASSNAHMEN ohne Unterscheidung von Glaubensrichtungen oder der Berücksichtigung von Herkunft, Religion und Tradition – prägt viele Debatten. Wenn man jedoch „Kultur“ nur religiös oder ethnisch denkt, übersieht man vieles, was wichtig ist für die tatsächlichen Lebenswirklichkeiten und Alltagsbedürfnisse von Einheimischen und Zugewanderten. Teilweise wird so die Beschäftigung mit anderen Fragen z.B. rund um Bildung, Arbeit und sozialen Zusammenhalt erschwert. Künstlerisches Schaffen und die Beschäftigung mit Kunst und Kultur können dazu beitragen, eigene Blickwinkel bewusst zu machen und andere Lebenserfahrungen kennenzulernen. Kunst und Kultur können Brücken zum gegenseitigen Verständnis bilden. SEITE 37 Erforderliche Maßnahmen: »» Mehr interkultureller Austausch durch Feste, gegenseitige Besuche, Diskussionen, Ausstellungen, Vorträge, Lesungen, Workshops, Liederabende etc. »» Interkulturelle Begegnungsfeste, die mehr als nur folkloristische Bilder von Herkunftsgruppen widerspiegeln »» Aktives Ansprechen neuer Zielgruppen bei bereits vorhandenen Festen und Veranstaltungen – gilt für „Einheimische“ wie für Zugewanderte »» Für Zugewanderte: Deutsch als (Zweit-) Sprache bei Festen verwenden, damit auch österreichische Gäste alles verstehen »» Für öffentliche Institutionen und Medien: Migranten/innen nicht nur als Besucher/ innen ansprechen, sondern auch als Kunstschaffende wahrnehmen und fördern »» Unterstützung von Projekten, die zur Anerkennung und Förderung von Mehr sprachigkeit beitragen »» Einrichtung eines Religionsbeirates (mit fachlicher Moderation) SEITE 38 5. EMPFEHLUNGEN FÜR KONKRETE MASSNAHMEN Freizeit und Sport Besonders in kleineren und mittleren Gemeinden wird Integration als tägliches Miteinander erlebt. Sportvereine, Mütterrunden, Feste, ... bieten Möglichkeiten des Kennenlernens abseits von Alltagsproblemen rund um Arbeit, Wohnen oder Schule. Wie auch bei österreichischen Kindern und Jugendlichen wird auf die Bedürfnisse von Mädchen häufig zu wenig Rücksicht genommen. Dem Land OÖ ist eine Förderung von Mädchen und Frauen auch im Bereich Freizeit ein großes Anliegen. Sport bietet ein ideales Feld für Begegnungen zwischen Menschen unterschiedlicher Herkunft, weil Sprache, Aussehen und soziale Schicht nicht im Vordergrund stehen. So werden (oft unbemerkt) Vorurteile abgebaut oder entstehen gar nicht erst. Beeindruckend viele Freizeit-Organisationen haben am „Integrationsleitbildprozess OÖ“ mitgearbeitet. Das zeigt, dass mehr und mehr Institutionen auch im Freizeit- und Sportbereich zunehmend junge und ältere Zugewanderte als ihre Zielgruppe wahrnehmen. Integration als tägliches Miteinander. 5. EMPFEHLUNGEN FÜR KONKRETE MASSNAHMEN Erforderliche Maßnahmen: »» Interessen und Bedürfnisse unterschiedlicher Zielgruppen in den Vordergrund stellen (z.B. Mädchen, ältere Menschen, Alleinerziehende, Musikinteressierte, Bewegungshungrige, ...) – Menschen unterschiedlicher Herkunft als Teil dieser Zielgruppen mitdenken »» Mögliche Hemmschwellen erkennen und abbauen, neue Zugänge schaffen »» Austausch und Vernetzung zu praktischen Erfahrungen und Projekten, Auszeichnung gelungener Projekte oder besonders engagierter Organisationen »» Wahrnehmung der wichtigen Rolle und Aufgaben von Migrantenvereinen, aber auch der Grenzen ihres Handlungsspielraums »» Ausbildung und Förderung von Zugewanderten in Funktionärs- und Leitungspositionen – ohne Überforderung durch eine Sprecherrolle für eine gesamte Gruppe von Zugewanderten SEITE 39 »» Aus- und Weiterbildung im Bereich offener Jugendarbeit sowie Sicherung ausreichender Ressourcen »» Einbindung und Stärkung von Müttern und Vätern »» Multikulturelle Sportveranstaltungen in Kooperation mit Schulen, Tagesheimstätten und Sportvereinen SEITE 40 6. INTEGRATIONSSTELLE DES LANDES OÖ 6. Integrationsstelle des Landes OÖ Die Koordinationsstelle für Integration des Landes Oberösterreich wurde 2001 in der Abteilung Soziales des Amts der Oö. Landes regierung (Direktion Soziales und Gesundheit) eingerichtet. Die Integrationsstelle ist somit im Ressort von Landesrat Ackerl angesiedelt. Die Leitung der Integrationsstelle hat Frau Mag.a Renate Müller inne. Aufgabengebiete und angebotene Leistungen: »» Koordination von Integrationsprojekten und -initiativen in Oberösterreich »» Förderung von Sprachkursen (keine Unterstützung von Einzelpersonen!) »» Förderung von Institutionen, Organisationen und Vereinen, die aktiv Integrationshilfe leisten »» Unterstützung von Gemeinden in Integrationsfragen »» Vernetzung und Wissensvermittlung zu Fragen rund um Integration, Migration und interkulturelle Themen »» Zusammenarbeit mit Akteuren/innen und Einrichtungen im Integrationsbereich bei der Entwicklung von neuen Projekten und Strategien »» Öffentlichkeitsarbeit und Bewusstseinsbildung – bei Österreichern/innen, Neo-Österreichern/innen und Ausländern/innen 6. INTEGRATIONSSTELLE DES LANDES OÖ Die Gesamtversion des „Integrationsleitbildes Oberösterreich – Einbeziehen statt Einordnen“ ist in gedruckter Fassung erhältlich bei der Integrationsstelle OÖ und als pdf-Version abruf bar unter: www.ooe.gv.at Kontakt: Integrationsstelle OÖ Amt der Oö. Landesregierung Abteilung Soziales – Direktion Soziales und Gesundheit Bahnhofplatz 1, 4021 Linz Tel.: 0732/7720-14971 Email: so.post@ooe.gv.at SEITE 41 7. Partner/innen in der Integrationsarbeit TRÄGER / EBENEN ROLLE UND AUFGABE SEITE 43 »» Mitglieder der Oö. Landesregierung »» Amt der Oö. Landesregierung »» Landtagsabgeordnete »» Bezirkshauptmannschaften »» Bezirksräte/innen »» Magistrate und Gemeinden »» Bürgermeister/innen »» Gemeinderäte/innen »» ... POLITIK VERWALTUNG »» politisches Bekenntnis zu einer potenzial- und zukunftsorientierten Integrationspolitik »» Erfüllung öffentlich-rechtlicher Aufgaben gegenüber der Gesellschaft »» politische Vorgaben für notwendige Maßnahmen »» Anlaufstellen für Einheimische und Zugewanderte »» Arbeitgeber »» Entwicklung von Strukturen und Angeboten, die auf die unterschied lichen Zielgruppen eingehen »» Kindergärten »» Schulen »» Krankenhäuser »» Sozialeinrichtungen »» Arbeitsmarktservice »» Organisationen, die im Flüchtlings-, Migrations- und Integrationsbereich tätig sind »» Migranten/innen-Selbstorganisa tionen z.B. Kulturvereine, ethnische Vereine, Dachverbände, ... »» Polizei »» Wohnbauträger »» Sozialversicherungsträger »» ... SONSTIGE REGELSYSTEME ORGANISATIONEN MIT SCHWERPUNKT INTEGRATIONSARBEIT »» Förderung der gleichberechtigten Teilhabe am Bildungs-, Sozial- und Gesundheitssystem sowie am Arbeitsmarkt aller Oberösterreicher/ innen gemäß der Zusammensetzung der Bevölkerung »» fachliche und häufig mehrsprachige Beratung und Unterstützung von Zugewanderten »» Entwicklung von Strukturen und Angeboten, die auf die unterschied lichen Zielgruppen eingehen »» Entwicklung und Umsetzung integrationsfördernder Projekte »» Sprecher- und Vermittlerrollen »» Sozial- und Gesundheitsorganisa tionen »» Organisationen und Vereine zur Qualifizierung und Unterstützung der Arbeitsmarktintegration »» jede und jeder Einzelne der Bevölkerung – unabhängig von ihrer oder seiner Herkunft »» Plattformen, Vernetzungsgruppen, Arbeitskreise, ... »» Interessensvertretungen für Arbeitnehmer/innen und Arbeitgeber/ innen »» Interessensvertretungen von/für Kinder(n), Jugendliche(n), Senioren/ innen, Frauen, ... ORGANISATIONEN UND INTERESSENSVERTRETUNGEN ALLGEMEINE ZIVILGESELLSCHAFT »» Erledigung von Aufgaben, die die öffentliche Hand nicht erfüllen kann, oder wofür es keinen gesetzlichen Auftrag gibt »» individueller Beitrag für ein gelingendes Zusammenleben im Alltag »» Wahrnehmung von Interessen benachteiligter Gruppen »» Zivilcourage »» Wahrnehmung von Interessen benachteiligter Gruppen 7. Entegrasyon çalışmasında ortaklar KURUMLAR / DÜZEYLER ROLLER VE GÖREVLER SEITE 47 »» Yukarı Avusturya Eyalet Hükümeti’nin Üyeleri »» Yukarı Avusturya Eyalet Hükümet Dairesi »» Eyalet Parlamentosu Milletvekilleri »» Kaymakamlıklar »» İlçe Belediye Meclis Üyeleri »» Belediye şubeleri ve belediyeler »» Belediye Başkanları »» Eyalet Meclis Üyeleri »» ... POLITIKA YÖNETIM »» Potansiyele ve geleceğe yönelik bir entegrasyon politikasına inanmak ve kabul etmek »» Topluma karşı kamusal-hukuksal görevleri yerine getirmek »» Gerekli olan önlemler için politik yönergeler »» Yerli halk ve göçmenler için başvuru daireleri »» İşveren »» Farklı hedef gruplara yönelik yapıların ve sunumların geliştirilmesi SEITE 48 »» Çocuk yuvaları »» Okullar »» Hastaneler »» Sosyal kuruluşlar »» Sığınmacı, göç ve entegrasyon alanında çalışan organizasyonlar »» Göçmenlerin kendi organizasyonları Örneğin kültür dernekleri, etnik dernekler, çatı kuruluşları, ... »» İş Kurumu (AMS) »» Polis »» Konut yapı kurumları »» Sosyal sigorta kurumları »» ... DIĞER KURUMLAR AĞIRLIK NOKTALARI ENTEGRASYON ÇALIŞMASI OLAN ORGANIZASYONLAR »» Nüfusun birleşimine göre bütün Yukarı Avusturyalıların eğitim, sosyal ve sağlık sistemine ve iş piyasasına eşit haklarla katılımını desteklemek »» Göçmenlere uzman ve çok dilde çoğu zaman danışma hizmetleri ve destek »» Farklı hedef gruplara yönelik yapıların ve sunumların geliştirilmesi »» Entegrasyonu teşvik edici projelerin geliştirilmesi ve gerçekleştirilmesi »» Sözcü ve aracı rolleri »» Sosyal işler ve sağlık organizasyonları »» İş piyasası entegrasyonunun nitelendirilmesi ve desteklenmesi konularında çalışan organizasyon ve dernekler »» Halkın kadın-erkek her bireyi – Kökeninden bağımsız »» Platformlar, ağlaşma grupları, çalışma grupları, … »» İşçiler ve işverenler için çıkar temsilcilikleri »» Çocuklar, gençler, yaşlılar, kadınlar, … için ve onların çıkar temsilcilikleri ORGANIZASYONLAR VE ÇIKAR TEMSILCILIKLERI GENEL SIVIL TOPLUM »» Kamu kesiminin yerine getiremediği veya yasal talimat olmayan görevleri halletmek »» Günlük hayatta başarılı bir birlikte yaşam için kişisel katkı »» Mağdur durumda olan grupların çıkarlarını algılamak »» Medeni cesaret »» Mağdur durumda olan grupların çıkarlarını algılamak SEITE 50 İçindekiler 1. Arka plan Yukarı Avusturya – Farklı kökenli insanlar Entegrasyon – Sebepleri ve güncel konular 53 53 54 2. Entegrasyon – Nedir? 57 3. Yukarı Avusturya Entegrasyon Politikasının Ana Çizgileri 61 Çeşitliliği yaşamak. Katılımı güvence altına almak. Dayanışmayı güçlendirmek. Birlikte sorumluluk taşımak. 61 62 62 63 4. Yukarı Avusturya Entegrasyon Politikasının Ağırlık Noktaları 65 SEITE 51 5. Somut önlemler için öneriler 69 Dil her yerde önemlidir Çocuklar ve gençler Yetişkinler Eğitim, yetiştirme, okul Ekonomi, iş piyasası, eğitim Kamu yönetimi Sağlık ve sosyal işler Oturduğum ortam/ev, muhit, birlikte yaşamak Şehirler ve büyük belediyeler Kırsal alan Kültür ve din Boş zaman ve spor 69 71 71 72 73 74 75 76 78 79 80 82 6. Yukarı Avusturya Eyaleti Entegrasyon Bürosu 84 7. Entegrasyon çalışmasında ortaklar 46 SEITE 52 1. Arka plan SEITE 53 1. Arka plan Yukarı Avusturya – Farklı kökenli insanlar Yukarı Avusturyalıların % 13,2 si „göçmen kökenli. Bu insanlar ya yabancı ülke vatandaşları ya da yurtdışında doğmuş Avusturyalılar (Statistik Austria 1.1.2008). Son 50 yıl içindeki sığınmacı dalgasından ve 1960’lı yıllardaki misafir işçi-göçünden sonra güncel göçü özellikle aile birleşimi çerçevesinde Avusturya’ya gelen insanlar veya Avrupa’nın dışındaki ülkelerden takip edildikleri için kaçan ve esaslı bir incelemeden sonra iltica hakkı alan insanlar belirliyor. Son on yıllık zaman diliminde yurtdışından Yukarı Avusturya’ya gelen insanların büyük bir bölümü burada yaşamlarının merkezini buldu. Yukarı Avusturya’da yabancı kökenli nüfus 9,2 % 86,8 % 13,2 % 42,4 % 48,3 % Göçmen kökenli olmayan Yukarı Avusturyalılar Avusturya’da doğan yabancı vatandaşlar Doğrudan göçmen kökenli kişiler Yurtdışında doğan Avusturya vatandaşları Yurtdışında doğan yabancı vatandaşlar (1.1.2008 İstatistik Avusturya) 1. Arka plan SEITE 54 Entegrasyon – Sebepleri ve güncel konular Gerek birçok „ misafir işçi“ gerekse Avusturya Devleti uzun bir süre Avusturya’da kalışın birkaç ay veya yıl süreceğine inandılar. Bu inanıştan dolayı uzun bir süre entegrasyon için fazla bir şey yapılmadı. Yıllar önce alınmayan önlemler etkilerini bugüne kadar gösterdiler, fakat birkaç yıldır entegrasyon yoğun bir şekilde teşvik edilmekte ve desteklenmektedir. 2005-2007 yıllarında birçok Yukarı Avusturyalı ve göçmenlerin birlikte çalışması ile „Yukarı Avusturya Entegrasyon programı“ hazırlandı. Entegrasyon programı Yukarı Avusturya entegrasyon politikasının koşullarını ve hedeflerini tanımlamaktadır. Ayrıca entegrasyonun göçmenler tarafından ve göçmenlerle nasıl geliştirilebileceğine ilişkin somut öneriler içermektedir. Yukarı Avusturya’da 2001 yılında Sosyal İşler Bölümü’nde entegrasyon projelerinin koordinasyonu ve teşvik edilmesi ile ilgilenen entegrasyon bürosu kuruldu. 2001 yilinda yukari avusturyada. Sosyal işler bölümŪnde entegrasyon bürösu kuruldu. (integrationsstelle oö.) 2005-2007 yıllarında birçok Yukarı Avusturyalı ve göçmenlerin birlikte çalışması ile „Yukarı Avusturya Entegrasyon programı“ hazırlandı. 1. Arka plan SEITE 55 En büyük menşe grupları (Yukarı Avusturya’daki bütün yabancı ülke vatandaşları = 100 %; 1.1.2008): 41,8 % Eski Yugoslavya Bölgesi (en büyük grup: Bosna-Hersek) 15,1 % Almanya 12,7 % Türkiye 30,4 % Diğer Yukarı Avusturya’da 150’nin üzerinde farklı ülkeden insan yaşamaktadır! SEITE SEITE 56 24 2. Entegrasyon – Nedir? SEITE 57 2. Entegrasyon – Nedir? „Entegrasyon“ insanlar tarafından çok çeşitli algılanmaktadır. Bir çok insan için entegrasyon yoğun duygulara ve kafaların içindeki resimlere bağlı “duygusal bir konu”dur. Fakat entegrasyona ilişkin sorunlara ön yargısız ve nesnel yaklaşmak mümkündür ve gereklidir. Bu yüzden entegrasyon politikası uygulamalı sorunları çözmek için bilimsel bilgilere de dayanmaktadır. Entegrasyon »» hepimizi ilgilendiren. »» zaman, sabır ve sebat isteyen, »» çeşitli boyutlar içeren (aşağıdaki grafiğe bakınız) »» günlük yaşamda bir çok değişik soruna değinen, »» gerek bireyden gerekse devlet ve toplumdan gayret ve çaba göstermesini isteyen bir süreç olarak anlaşılmalıdır. Entegrasyon yaşamın bütün alanlarını kapsar. 2. Integration – what does that mean? SEITE 58 Kültürel kaynaşma-Asimilasyon, çok yönlü kimlikler Bireysel gereksinimler Modus: Aidiyet ÖZDEŞLEŞTİRİCİ ENTEGRASYON Farklı değerler, ölçüler, yaşam stilleri ve dış görünüm Sosyal gereksinimler el gereksinimler ve güvenlik gereksinimleri Modus: Bağdaşma KÜLTÜREL ENTEGRASYON Etnikler arası ilişkilerin kalitesi ve sıklığı Modus: Karşılaşma SOSYAL ENTEGRASYON Eğitim, iş, hak, ikamet, sosyal güvenlik, katılma, vs. Modus: Katılım YAPISAL ENTEGRASYON Kaynak F.Heckmann, H. Esser, K. Güngör tarafından geliştirilmiştir 2. Integration – what does that mean? Entegrasyon: »» Yerli halktan ve göçmenlerden birbirlerine ön yargısız yaklaşmalarını ve bir diğerine saygı göstermelerini, »» Göçmenlerden Almanca öğrenmelerini, Avusturya’da kaidelere ve görgü kurallarına uymalarını ve kanunlarına riayet etmelerini, SEITE 59 Entegrasyon yaşamın bütün alanlarını (eğitim, iş, ikamet, sağlık, boş zaman, vs.) ve böylece bütün kurumları da (çocuk yuvaları, okullar, hastaneler, konut kooperatifleri, spor dernekleri, firmalar, kamu yönetimi, …) ilgilendirir. »» Kabul toplumundan fırsat eşitliği ve sosyal ilerleme için gerekli olan hukuki, sosyal, ekonomik ve kültürel çerçeve koşullarını sağlamasını gerekli kılar. Bir çok insan için entegrasyon yoğun duygulara ve kafaların içindeki resimlere bağlı “duygusal bir konu”dur. SEITE 60 3. Yukarı Avusturya Entegrasyon Politikasının Ana Çizgileri SEITE 61 3. Yukarı Avusturya Entegrasyon Politikasının Ana Çizgileri Çeşitliliği yaşamak. Çeşitlilik fırsat demektir. Çeşitlilik ortak temeller gerektirir. Toplumumuz çeşitlidir (yaş, meslek, özel meraklar, gelenekler, hayat tecrübeleri, ..) ve devamlı değişime uğramaktadır: Ekonomik gelişmeler, buluşlar, aile biçimleri, moda, müzik stilleri, … Göçmenler Avusturya’ya ortak geleceğimiz için yarar sağlayabilecek yeni deneyimler ve yetenekler getiriyorlar. Çeşitliliği yaşamak bakışı sadece farklılıklara değil, aynı zamanda ortak sahip olunan şeylere de yöneltmektir. Birlikte yaşamayı nasıl başaracağımızı gelin beraber düşünelim! Çeşitlilik mücadele demektir. Çeşitlilik ve başkalık bizi sorunlarla ve mücadelerle karşı karşıya getirir. Bunları ne güzelleştirmeli ne de abartmalıyız, aksine bunlari temkinli ve tarafsız ele almalıyız. Kişiye karşı saygılı davranmak ve bugünkü devletimizin kazanımları ortak temel olarak kabul edilmektedir: Demokrasi, düşünce özgürlüğü, her insanın onuru, cinsiyetlerin eşitliği ve sosyal temel gereksinimlerin güvence altına alınması birlikte yaşamın dayanağıdırlar ve her türlü şüpheden uzaktırlar. 3. Yukarı Avusturya Entegrasyon Politikasının Ana Çizgileri SEITE 62 Katılımı güvence altına almak. Dayanışmayı güçlendirmek. Katılım toplumda paylaşım; birlikte tasarlamak ve tasarlayabilmek; bağlı olmak ve yükselme olanaklarına sahip olmak demektir. Eşit muamele herkesin adil şanslara kendiliğinden sahip olacağı anlamına gelmez: Farklı başlangıç durumları (eğitim düzeyi, aile, gelir durumu, oturma şartları, sosyal a-, …) eşit olmayan çıkış pozisyonlarını birlikte getirir. Entegrasyon özellikle toplumumuzda dayanışmayı güçlendirmek demektir. Karşılıklı saygı içeren, davet eden ve dışlamayan, kişilerin başarılarını takdir eden bir ilişki istiyoruz. Sosyal durumu kötü olan Yukarı Avusturyalılar, gerek yerli halk gerekse göçmenler, gerekli desteği görmeliler ve birbirlerine karşı kışkırtılmamalıdırlar. Kurumların hedef grupları ve onların farklı gereksinimlerini dikkate alarak açılması fırsat eşitliğine ve entegrasyonun başarılı olmasına katkıda bulunur. Kamu kurumlarının bu sorularla yakından ilgilenmesi gelecek yılların en önemli görevi olacaktır. katilim toplumda olanaklara sahip olmak demektir. 3. Yukarı Avusturya Entegrasyon Politikasının Ana Çizgileri SEITE 63 Birlikte sorumluluk taşımak. Sorumluluk üstlenmek kendi yeterliliklerini birlikte yaşamın gerçekleşmesi için ortaya koymak demektir. Göçmenler ve yerli halk ve de bütün özel ve kamu kurumları olanakları dahilinde ortak bir gelecek için angaje olmalıdırlar. Entegrasyonun özellikle toplumuzda dayanışmayı güçlendirmek demektir. SEITE 64 4. Yukarı Avusturya Entegrasyon Politikasının Ağırlık Noktaları SEITE 65 4. Yukarı Avusturya Entegrasyon Politikasının Ağırlık Noktaları Fikir alışverişi ve işbirliği »» Eyalet Entegrasyon Konferansı: Güncel sorular ve gelişmeler hakkında fi kir alışverişinde bulunmak ve etkin olunacak somut alanları araştırmak için yılda iki kere toplanan ve siyaset, yönetim, çıkar temsilcilikleri ve sivil toplum temsilcilerinin yer aldığı kurul »» Entegrasyonu genel bir konu olarak güvence altına almak ve bölümler arası bilgi alışverişini teşvik etmek için bir ağın kurulması »» Yukarı Avusturya Entegrasyon Bürosu’nun aracılık ve bilgilendirme görevini üstlenen bir merkez olarak geliştirilmesi Belediyelerde entegrasyonun desteklenmesi »» Belediyelerde entegrasyon çalışmalarını entegrasyon kılavuzu, geliştirme görüşmeleri ve başarı ile sonuçlanmış projelerden kazanılan deneyimlerin iletilmesi ile desteklemek »» Belli sorunlar için, örneğin birlikte oturmanın getirdiği anlaşmazlıklar gibi, uzmanların bulunması »» Belediyelerde örneğin dil kurslarının koordinasyonu ve mali olarak desteklenmesi »» Bölgelerde ve ilçelerde ve de müstakil şehirlerde daha yoğun ağlaşma (Örneğin entegrasyon için ilçe platformları) SEITE 66 Entegrasyonu teşvik etme – Hedef grupları ve gereksinimi daha fazla dikkate almak Yukarı Avusturya Entegrasyon Bürosu »» şimdiye kadar olduğundan daha yoğun hedef gruplarla ve ihtiyaç durumları ile ilgilenmek istiyor. Bunun için yeni analizler ve kriterler geliştirilecektir. »» entagrasyonun gerçekleşmesi için teşvik edici adımlar atıyor, proje ve faaliyetleri koordine ediyor. »» aktif teşvik eden dernek ve organizasyonları destekliyor. 4. Yukarı Avusturya Entegrasyon Politikasının Ağırlık Noktaları Daha fazla bilgi. Daha fazla iletişim. »» Göç, entegrasyon ve kültürlerarası konulara ilişkin bilgilerin etkinlikler, E-Bültenler, broşürler, geliştirme eğitimleri, ….. aracılığı ile iletilmesi »» Hoşgeldin-Bilgilendirici Dosya: Yeni göç edenler için bilgiler »» Ön yargılara karşı olgular: Entegrasyona ilişkin sorunlarla objektif bir bağlantı sağlamak, durumları daha geniş bir bağlamda görmek, sebeplerini açıklığa kavuşturmak, güncel durumdaki bilgiyi aktarmak, … »» Farklılıklar ve ortaklıklar için bilinçli olmayı sağlamak, birlikte saygı içinde ilişkide olmayı teşvik etmek »» Mevcut olan projeler ve „Good Practice-İyi uygulamalar“-Deneyimleri hakkında daha fazla bilgi alışverişi 4. Yukarı Avusturya Entegrasyon Politikasının Ağırlık Noktaları SEITE 67 Kamu kurumları – Çeşitlilikle ilişki Yukarı Avusturya Entegrasyon Bürosunu »» Müşterilerin, müvekillerin, vs. çeşitliliğinin farkına varmak ve saygı göstermek »» ihtiyaca ve sonuca yönelik teşvik bürosu olarak geliştirmek »» Yapıların ve sunumların değişen toplumsal koşullara uygun hale getirilmesi »» bilgi ve yetki yeri olarak güvence altına almak »» Farklı hedef gruplarla ilgilenen personele destek »» Uygun uzman, personel ve mali kaynaklarla donatmak »» Yukarı Avusturya Ayrımcılığa Karşı Kanun’un uygulanması SEITE 68 5. Somut önlemler için öneriler SEITE 69 5. Somut önlemler için öneriler Dil her yerde önemlidir. Dil başarılı bir entegrasyon için en önemli anahtarlardan biridir. Toplumsal yaşama katılabilmek için yeterli ve hatta iyi Almanca bilgilerine sahip olmak gerekir. Gerekli önlemler: »» Almanca bilgilerinin teşvik edilmesi »» Çok dilliliğin tanınması »» Günlük yaşamda lisana bağlı engellerde destek İlerleme ve birlikte yaşam için Almanca bilmenin ne kadar önemli olduğunun vurgulanmasının gerekliliği bizi yanıltmamalı: Almanca bilmek entegre olmuş demek değildir. Yapısal, sosyal, hukuki ve siyasi konularla da ilgilenmeliyiz. Dil başarılı bir entegrasyon için en önemli anahtarlardan biridir. ALMANCA BILMEK ENTEGRE OLMUŞ DEMEK DEĞILDIR. YAPISAL, SOSYAL, HUKUKI VE SIYASI KONULARLA DA ILGILENMELIYIZ. 5. Somut önlemler için öneriler SEITE 70 Yukarı Avusturya’daki Diller (2001 Nüfus sayımı) 2,4 % 5,8 % Almanca yerine sadece bir konuşma dili Almanca ve başka bir konuşma dili Tek konuşma dili Almanca “Almanca ve başka bir konuşma dili” + “Almanca olmayan” (= 100 %) 13,3 % Diğer 3,4 % Macarca 19,2 % Türkçe 16,4 % Sırpça 2,4 % Çekçe 21,8 % Hırvatça 2,0 % Lehçe 2,5 % Romence 4,9 % İngilizce 8,1 % Boşnakça 6,0 % Arnavutça 91,8 % 5. Somut önlemler için öneriler SEITE 71 Çocuklar ve gençler Bir dili iyi bilmek bütün eğitim süreci ve sonraki iş fırsatları için temel taştır. Gerekli önlemler: »» Mümkün olduğu kadar erken dil teşviki (çocuk yuvası) »» Çocuklar ve gençler için dil öğrenmeyi teşvik edici sunumların çoğaltılması – gerek Almanca gerekse ana dil Yetişkinler Eğer dil kursları hedef grubun ihtiyacına yönelik düzenlenmişse, bu kurslara katılım genelde yüksek olmaktadır. Dil seviyesi, dilin kullanılacağı alan, kurs yerine ulaşılabilirlik, … burada önemli olan düşüncelerdir. Bu yüzden bazı hedef gruplar için özel stratejiler amaca uygun ve gereklidir. Gerekli önlemler: »» Farklı lisan seviyeleri ve kullanma alanları için yüksek kaliteli dil kurslarının sunulması »» Masraflar, zaman açısından olanaklar (örneğin vardiye işi), ulaşılabilirlik, … gibi noktaların dikkate alınması »» Belli hedef gruplara uyarlanmış sunumlar, örneğin “Mama lernt Deutsch” („Annem Almanca öğreniyor“) gibi (= çalışmayan anneler için basit dil kursları, genellikle çocuk bakımı ile birlikte) Slogan: Ne kadar erken o kadar iyi. Ya da: Hiç olmayacağına geç olsun! 5. Somut önlemler için öneriler SEITE 72 Eğitim kişinin yükselmesi ve toplumumuzun ilerlemesi için temeldir Eğitim, yetiştirme, okul Bugünkü toplumumuzda bilginin ve devamlı yeni bilgiler edinmenin önemi çok büyüktür. Eğitim kişinin yükselmesi ve toplumumuzun ilerlemesi için temeldir. Göçmen kökenli olan ve olmayan bütün Yukarı Avusturyalıların mümkün olduğu kadar yüksek eğitim seviyesine sahip olmaları hedefimiz. Bunun için bazı alanlarda eşit olmayan çıkış pozisyonlarını (anne-babanın eğitimi, oturum şartları, mali durum, dil bilgisi, …) dikkate alacak ve denkleştiecek önlemler gereklidir. Gerekli önlemler: »» Dili ve öğrenmeyi teşvik etmek »» Anne-babaların katılımını ve anne-babalarla işbirliğini güçlendirmek »» Çocuk yuvası ve ilkokul arasında, tek tek okul tipleri arasında ve okul ile iş piyasası arasında ara birimlerin daha iyi idare edilmesi »» Çocukların, gençlerin ve yetişkinlerin okulda, çalışma yerinde ve boş zamanda toplumumuzda artan çeşitlilikle gereği gibi ilişki kurabilmeleri için ihtiyaçları olan yetkileri sağlamak »» Pedagogları günlük çalışmalarında eğitim ve yetiştirme konuları için oluşturulacak entegrasyona ilişkin uzman bir hizmet ve bölgesel çalışma grupları, araştırma grupları ve benzer şeylerle desteklemek »» Okul öncesi ve okul alanlarında çalışan pedagoglar için meslek ve meslek geliştirme eğitimi alanındaki sunumların geliştirilmesi »» Ortaokulu sonradan bitirmek için bölgesel sunumların fazlalaştırılması (ortaokulu dışardan bitirme kursları / Hauptschulexternistenlehrgang). 5. Somut önlemler için öneriler SEITE 73 Ekonomi, iş piyasası, eğitim Diğer eyaletlere göre Yukarı Avusturya’da göçmenlerin iş piyasasına uyumu daha iyidir. Fakat göçmenlerin yüksek sayıda fazla bir eğitim gerektirmeyen, yükselme şansı hemen hemen hiç olmayan, bedensel olarak ağır işlerde çalıştıkları ve işsizliğin göçmenler arasında daha yüksek olduğu gerçeği Yukarı Avusturya için de geçerlidir. Gerekli önlemler: »» Gerek Avusturyalı gerekse Yukarı Avusturya’da yaşayan yabancı kökenli gençler için iş piyasasındaki fırsatların iyileştirilmesine yönelik önlemler »» Bir kişinin yurtdışında gördüğü eğitimlerinin, tamamladığı öğrenimlerinin ve kazandığı meslek deneyimlerinin tanınması ve kabul edilmesi »» Yetişkinler alanında meslek ve meslek geliştirme eğitimlerinin hızlandırılması »» Göçmenler için „İş ve Oturum“ ağırlıklı birden fazla dilde danışma, çünkü özellikle kanunlar bu alanda çok sık değişmektedir ve hükümlerin anlaşılması zordur »» İş piyasasından uzak kişilerin iş piyasasına entegre edilmelerine ilişkin kalıcı önlemler, örneğin Implacement-Vakıfları aracılığı ile »» (Göç etmiş) kadınların iş piyasasına eşit haklarla entagrasyonu için ikna edici çalışma »» Eşit Muamele Kanunu’nun ve Ayrımcılık Karşıtı Yönetmelik’in iş ve istihdam alanlarında uygulanması için stratejiler »» Çeşitlilikle ilişkinin başarı ile gerçekleştiği işletmelerle tecrübe alışverişi ve bu işletmelerin örneğin uyum kalite mühürü ile herkes tarafından bilinmesini sağlama 5. Somut önlemler için öneriler SEITE 74 Kamu yönetimi Çeşitliliği gittikçe artan toplum yönetimi de yeni konularla, mücadelelerle ve fırsatlarla karşı karşıya getirmektedir. „Yabancılar“ için özel bir sunum sağlamak önemli değil, farklı kökenli insanları olağan müşteriler olarak algılamak önemlidir. Zorlu alanlarda çalışanlar ve müşterilerle yoğun ilişki içinde olan çalışanların günlük çalışma yaşamlarında desteğe ihtiyaçları vardır. Eyalet yönetimi, ilçe yönetimleri ve belediyeler için söz konusu olan hem müşterilere doğru açılmak hem de işveren olarak sahip oldukları roldür. Gerekli önlemler: »» Hoşgeldin-Bilgilendirme Paketi’nin yeni göçmenler ve ilgilenenler için hazırlanması »» Dile bağlı engellerde yardımcı malzemelerin güvence altına alınması »» Entegrasyon için önemli ve kültürler arası konularda eğitimler ve çalışanlar için destek »» Göçmen kökenli çalışanların oranının yükseltilmesi »» Yönetimin değişik alanları ve düzeyleri arasında ağlaşma ve bilgi yapılarının kurulması „Yabancılar“ için özel bir sunum sağlamak önemli değil, farklı kökenli insanları olağan müşteriler olarak algılamak önemlidir. 5. Somut önlemler için öneriler SEITE 75 Sağlık bir insanın olmayan hastalıklarının toplamından daha fazladır. Sağlık ve sosyal işler Sağlık bir insanın olmayan hastalıklarının toplamından daha fazladır. Sağlık politikası bugün geniş kapsamlı bir sağlık kavramından yola çıkmaktadır: İnsanların zihinsel, bedensel ve ruhsal sağlığı söz konusudur. Göçmenler ortalamada daha ziyade düşük gelirli gruplardandırlar. Aynı durumda olan Avusturyalılar gibi örneğin konut ve çalışma şartlarının kötü olması genel olarak sağlık durumunun kötüleşmesine yol açmaktadır. Ayrıca yeni çevredeki zorluklar, aile yakınlarından ayrılmak ve savaş veya kaçış travması (özellikle sığınmacılarda) özel bir durumun ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Dil problemleri, Avusturya sistemleri hakkında eksik bilgi (örneğin birçok sorunda hastanepoliklinik yerine aile doktoruna danışmak) ve kültürel farklılıklar (örneğin yaşama ve ölüme bakış açıları, ağrılarla başa çıkma, ailenin dahil edilmesi) gerek hastaları gerekse sağlık kurumları çalışanlarını zorluyor. İyi bir bakım, daha doğrusu sağlık bakımı bundan dolayı güçleşiyor. Doktorlar, bakım alanında çalışanlar, sigorta çalışanları, göçmen temsilcileri, psiko-sosyal danışmanlar, yönetim görevlileri ve diğer kişiler Yukarı Avusturya’nın Entegrasyon programı sürecine katkıda bulunan kişiler olarak aşağıdaki önlem tavsiyelerinde bulundular: Gerekli önlemler: »» Sağlık ve sosyal tesislerin kültürlerarası açılması »» Yukarı Avusturya’da sağlık ve göç konularında kapsamlı araştırma »» Kültürlerarası sağlık teşvikinde belli bir bölgeyle sınırlı olmayan standartlar »» Kadın sağlığı için kültürlerarası danışma ve bilgilendirme sunumu »» Psiko-sosyal hizmetlerden faydalanmanın hedef gruplara yönelik güvence altına alınması »» Göçmen kökenli yaşlı insanlara bakım, ilgi, ve eşlik etmek 5. Somut önlemler için öneriler SEITE 76 Oturduğum ortam/ev, muhit, birlikte yaşamak Evimiz bize hem geri çekilme hem de komşularımızla doğrudan ilişki olanakları sunar. Bu hem güzel bir şekilde birlikte yaşamayı hem de uyuşmazlıkları beraberinde getirebilir. Avusturya’da birlikte yaşam için bir çok düzenlemeler vardır: Kira Hukuku, apartman yönetmeliği, çöp ayırma, gürültüye karşı korunma, … . Bu kuralları sadece yasalar gerektirmiyor, aynı zamanda özellikle komşularla iyi bir ilişkinin olması için çok önemli. Özellikle yeni göçmenlerin bu düzenlemeleri anlayabilmeleri ve bunlara riayet edebilmeleri için bilgilendirme ve ikna edici çalışmalara ihtiyaç vardır. Bazı apartmanlarda veya sitelerde yaşam kalitesini iyileştirmeye yönelik projeler başta „yabancılar sorunu“ olarak tanımlanan birçok uyuşmazlığın arkasında örneğin nesiller arasındaki uyuşmazlıkların, kullanma konusunda tartışmaların, sosyal sorunların, ihtilaf durumlarında görüşülecek kişilerin eksik olmasının veya konut yapı planlanmasında hataların yattığını göstermektedir. Araştırmalar uygun bir konutun bulunmasında göçmenlerin zorlandıklarını göstermektedir. Dış görünüm, yabancı bir isim, yabancı aksan veya Avusturya vatandaşlığının olmaması sebe- Bu kuralları sadece yasalar gerektirmiyorl, aynı zamanda özellikle komşularla iyi bir ilişkinin olması için çok önemli. 5. Somut önlemler için öneriler SEITE 77 biyle ayrımcılıklar konut piyasasında yaşamın diğer alanlarına göre daha yoğun bir şekilde ortaya çıkmaktadır. 27,4 % Wels 23,7 % Linz 20,7 % Steyr Gerekli önlemler: »» Konutlara, özellikle kamunun elinde bulunan konutlara eşit haklarla girişin sağlanması »» Sosyal sorunların olduğu siteler veya semtlerde muhitin ve konutların iyileştirilmesi »» Örneğin konut yapı şirketlerinin veya danışma kurumlarının müşteri hizmet bölümü çalışanlarının eğitilmesi ve desteklenmesi »» Konut ve oturmaya ilişkin konularda çok dilde hazırlanmış bilgilendirici malzeme 28,4 % Mattighofen Göçmen nüfus oranının yüksek olduğu şehirler ve ilçeler (1.1.2008, Seçme) 26,5 % Haid/Ansfelden 24,3 % Attnang-Puchheim SEITE 78 5. Somut önlemler için öneriler Şehirler ve büyük belediyeler Yaşam stillerinin daha çeşitli, gizliliğin daha yoğun, destek olan kurumlara ilişkin sunumların daha fazla olduğu ve daha iyi bir altyapıya sahip yerleşim birimleridir. Gerekli önlemler: »» Şehir planlaması: Konut yapı projelerinde ve oyun parkları veya spor sahaları gibi herkese açık alanların düzenlenmesinde karşılaşmanın nasıl teşvik edileceği konusu dikkate alınmalıdır »» Semt çalışması »» Herkese açık gençlik çalışmasına ilişkin yeterli sunumlar, örneğin sokak çalışmaları, gençlik merkezleri »» Gerektiğinde mobil sosyal veya arabuluculuk (mediasyon) çalışması – Komşular arasındaki uyuşmazlıklarda „Apartman içinde mediasyon“ 5. Somut önlemler için öneriler SEITE 79 Kırsal alan Küçük ve açık olan, sosyal denetimin daha yüksek olduğu, komşuluk ilişkilerine daha önem verilen, „yabancı“ olan herşeyin daha güçlü algılandığı, karşılaşmaların doğrudan yaşandığı, sosyal dayanışmanın ve dernek yaşamının büyük önem taşıdığı yerleşim yeridir. Gerekli önlemler: »» Yeni taşınan kişiler için örneğin „yeni vatandaşlar şenliği“ gibi hoşgeldin jestleri »» Şenliklerde ve etkinliklerde göçmenlerin misafir olarak ve birlikte düzenleyen olarak faal katılımlarını sağlamak »» Derneklerin açılması: Davet ederek ve bir diğerine açık bir şekilde yaklaşarak – gerek geleneksel yerli dernekler gerekse göçmen dernekleri tarafından! »» Ortak noktaları bulmak ve ön plana çıkarmak: Anne-baba olmak, boş zaman etkinlikleri, yemeğe, müziğe vs. ilgi »» „Köprü kuran“ olarak irtibat kuracak ve aracı olacak kişileri bulmak ve destek olmak 5. Somut önlemler için öneriler SEITE 80 İnsanlar aynı zamanda bazen karşımızdakini tahmin ettiğimizden daha farklı ve benzer olabilirler. Kültür ve din Kaynak: İstatistik Avusturya (2001 Nüfus sayımı) 3,8 % Diğer 79 % Katolik Yukarı Avusturya’da din 4,0 % İslam Entegrasyon konuları sık sık kültürel veya dini bakış açısından tartışılmaktadır. Özellikle İslam konusu – çok kere inançları ayırt etmeden veya kökeni, dini ve geleneği dikkate almadan – tartışmalara damgasını vurmaktadır. Fakat „kültürü“ sadece dini veya etnik düşününce, yerli halkın ve göçmenlerin bilfiil yaşam gerçekleri ve günlük gereksinimleri için önemli olan birçok şey gözden kaçmaktadır. Böylece kısmen 4,4 % Protestan Kültür ve kimlik konuları önem kazandı. „Kim buraya ait? Kim ayrı?“ gibi sorular bununla yakından bağlantılı. İnsanlar aynı zamanda bazen karşımızdakini tahmin ettiğimizden daha farklı ve benzer olabilirler. 8,8 % İnancı olmayan Avrupalı toplumlar geçen iki yüzyılda büyük değişikliklere uğradılar: Şehirlerde yaşayan insan sayısı yükseldi, toplumsal refah arttı, yeni yaşam stilleri gelişti, kadın özgürlüğü hızlandırıldı, küreselleşme günlük hayatımızı etkiledi, Avrupa Birliği’ne göç arttı, … Bütün bu gelişmeler toplumumuzda çeşitliliğin artmasına katkıda bulundu. 5. Somut önlemler için öneriler diğer konularla, örneğin eğitim, iş ve sosyal dayanışma, ilgilenmek zorlaşmaktadır. Sanatsal çalışma, sanat ve kültürle ilgilenmek kendi bakış açısını anlatmaya ve başka hayat tecrübelerini tanımaya katkıda bulunabilir. Sanat ve kültür karşılıklı duyarlılık için köprüler oluşturabilir. SEITE 81 Gerekli önlemler: »» Şenlikler, karşılıklı ziyaretler, tartışmalar, sergiler, konuşmalar, okuma günleri, atölye çalışmaları (workshop), şarkı geceleri, vs. ile daha fazla kültürlerarası alışveriş »» Etnik grupların sadece folklorik resimlerini değil, daha fazlasını yansıtan kültürlerarası karşılaşma şenlikleri »» Mevcut olan şenlik ve etkinliklerde yeni hedef gruplara aktif söz yöneltmek – hem „yerliler“ hem de göçmenler için geçerli »» Göçmenler için: Avusturyalı misafirlerin de herşeyi anlayabilmeleri için şenliklerde Almanca dilini (ikinci) dil olarak kullanmak »» Kamu kuruluşları ve medyalar için: Göçmenleri sadece ziyaretçiler olarak değil, aynı zamanda serbest sanatçılar olarak algılamak ve teşvik etmek »» Çok dilliliğin tanınmasına ve teşvik edilmesine katkısı olan projeleri desteklemek »» Bir Din Kurulu’nun kurulması (uzman moderasyon ile) 5. Somut önlemler için öneriler SEITE 82 Boş zaman ve spor Özellikle küçük ve orta büyüklükteki belediyelerde entegrasyon günlük birliktelik olarak yaşanmaktadır. Spor dernekleri, anne grupları, şenlikler, … iş, konut veya okul ile ilgili günlük sorunların dışında tanışma olanakları sunmaktadır. Avusturyalı çocuklarda ve gençlerde olduğu gibi kız çocuklarının gereksinimleri genelde çok az dikkate alınmaktadır. Yukarı Avusturya Eyaleti kız çocuklarını ve kadınları boş zamanların değerlendirilmesinde teşvik etmeyi önemli bir görev olarak görmektedir. Sporda dil, dış görünüm ve sosyal sınıf ön planda olmadığından, spor faaliyetleri farklı kökenli insanlar arasındaki karşılaşmalar için ideal bir zemin sunmaktadır. Böylece ön yargılar (çoğunlukla kendiliğinden) azalmakta veya hiç oluşmamaktadır. Birçok boş zamanları değerlendirme organizasyonunun „Yukarı Avusturya Entegrasyon Program“ çalışmasına katılması boş zamanları değerlendirme ve spor alanında genç ve yaşlı göçmenleri hedef grupları olarak görmeye başlayan kuruluşların sayısının arttığını göstermektedir. günlük birliktelik olarak yaşanmaktadır. 5. Somut önlemler için öneriler Gerekli önlemler: »» Farklı hedef grupların ilgilerini ve gereksinimlerini ön plana çıkarmak (örneğin kız çocukları, yaşlı insanlar, tek başına çocuk yetiştirenler, müzikle ilgilenenler, hareket etmek isteyenler ..) – Farklı kökenli insanları bu hedef grupların bir parçası olarak düşünmek »» Olası tutukluk noktalarını görmek ve ortadan kaldırmak, yeni bağlantı olanakları sağlamak »» Pratik deneyimlerin ve projelerin alışverişi ve bunlarla ağ kurma, başarılı olan projelerin veya özellikle angaje olan organizasyonların ödüllendirilmesi »» Göçmen derneklerinin önemli bir rol oynadıklarını ve görevlerini, fakat aynı zamanda da bu derneklerin hareket özgürlüklerinin sınırlarını algılamak »» Görevli ve yönetici pozisyonlarındaki göçmenlerin eğitimi ve teşvik edilmesi – Bütün göçmen grubunun sözcüsü rolü ile fazla yüklenmeden SEITE 83 »» Herkese açık gençlik çalışması alanında meslek eğitimi ve meslek geliştirme eğitimi ve yeterli kaynakların güvence altına alınması »» Anne ve babaların katılımını sağlamak ve güçlendirmek »» Okullarla, günlük yurtlarla ve spor dernekleri ile birlikte spor etkinlikleri SEITE 84 6. Yukarı Avusturya Eyaleti Entegrasyon Bürosu (integrationsstelle oö) 6. Yukarı Avusturya Eyaleti Entegrasyon Bürosu (Integrationsstelle oö) Yukarı Avusturya Eyaleti’nin Entegrasyon Koordinasyon Bürosu 2001 yılında Yukarı Avusturya Eyalet Hükümet Dairesi’nin Sosyal İşler Bölümü’nde (Sosyal İşler ve Sağlık Müdürlüğü) kurulmuştur. Böylece Entegrasyon Bürosu Eyalet Bakanı Ackerl’in yetki alanına dahil edilmiştir. Entegrasyon Bürosu Bayan Mag.a Renate Müller tarafından yönetilmektedir. Görev alanları ve sunulan hizmetler: »» Yukarı Avusturya’da entegrasyon projelerinin ve entegrasyon girişimlerinin koordinasyonu »» Dil kurslarının teşvik edilmesi (Bireylerin desteği olmadan!) »» Entegrasyona faal katkıda bulunan kurumların, organizasyonların ve derneklerin teşvik edilmesi »» Entegrasyon konularında belediyelere destek »» Entegrasyon, göç ve kültürlerarası konularla ilgili ağlaşma ve bilgi aktarımı »» Yeni projelerin ve stratejilerin geliştirilmesinde aktörler ve kuruluşlarla entegrasyon alanında işbirliği »» Kamu çalışması ve Avusturyalıları, YeniAvusturyalıları ve yabancıları bilinçlendirme 6. Yukarı Avusturya Eyaleti Entegrasyon Bürosu (integrationsstelle oö) „Integrationsleitbild Oberösterreich – Einbeziehen statt Einordnen“ (Yukarı Avusturya Entegrasyon programı– Ayırmak Yerine Dahil Etmek) tam metnini almanca darak basılı şekilde Yukarı Avusturya Eyaleti’nin Entegrasyon Koordinasyon Bürosundan temin edebilirsiniz ve pdf-dosyası olarak www.ooe.gv.at adresinden indirebilirsiniz. İrtibat: Integrationsstelle OÖ Amt der Oö. Landesregierung Abteilung Soziales – Direktion Soziales und Gesundheit Bahnhofplatz 1, 4021 Linz Tel.: 0732/7720-14971 Email: so.post@ooe.gv.at