tıklayınız. - Ana Sayfa
Transkript
tıklayınız. - Ana Sayfa
Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu AVRUPA SAĞLIKTA YOLSUZLUK VE DOLANDIRICILIKLA MÜCADELE AĞI (EHFCN) DENETİM KILAVUZU GİRİŞ Birçok Avrupa ülkesi sağlıkta yolsuzluk ve dolandırıcılık nedeniyle kaybedilen kaynakları göz ardı edilemeyecek kadar büyük olduğunu tecrübe etmiş, dolandırıcılık ve yolsuzlukla mücadele amacıyla yaptıkları yatırımlardan geniş ölçüde geri dönüşüm sağlamışlardır. Sağlık sektöründe de dolandırıcılık ve yolsuzluk nedeniyle oluşan kayıpları azaltmak için etkili mekanizmaların kurulması sayesinde, gerçek ve somut bir kar elde edilebilmektedir. Sadece İngiltere ulusal sağlık hizmetlerinde yolsuzlukla mücadele neticesinde kurtarılan kaynak 1 milyar Euro’nun üzerindedir. Ülkeler arasında dolandırıcılık ve yolsuzluğu tespit ve önleme yöntemleri açısından birçok benzerlik görülmesi, ortak çalışmaların yürütülmesinin başarıya ulaşma ihtimalini güçlendirmiş, ilk olarak toplumda dolandırıcılık karşıtı bir kültür oluşturmak önemli bir amaç olarak belirlenmiştir. Ortak çalışma fırsatlarını artırma, iyi uygulama örneklerini paylaşma ve ortak çalışma standartları oluşturma sonucu dolandırıcılık ve yolsuzluk nedeniyle oluşan kayıplar azaltılabilmekte, uygun maliyetli tedavi yoluyla tasarruf sağlanarak sosyal fayda elde edilebilmekte, Avrupa sağlık sistemleri bu şekilde iyileştirilebilmektedir. EHFCN (European Healthcare Fraud and Corruption Network-Avrupa Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı), sağlık alanında yolsuzluk ve mücadele amacıyla söz konusu paylaşım ve ortak çalışmayı gerçekleştirebilmek amacıyla 2005 yılında kurulmuştur. EHFCN, öncelikle bilgi paylaşımı yoluyla sağlıkta dolandırıcılık ve yolsuzlukla mücadele için Avrupa’daki ülkelerin birlikte çalışmaları ile aşağıdaki hususlar üzerinde durmaktadır: AB genelinde yolsuzluk ve dolandırıcılık karşıtı bir kültür oluşturulması, Sağlıkta yolsuzluk ve dolandırıcılık yapan kişilere karşı caydırıcılığı artıracak şekilde tanıtım faaliyetlerinde bulunulması, Yolsuzluk veya dolandırıcılığa teşebbüsün tespiti durumunda, engellemeye yönelik etkili yöntemlerin kullanılması, Yolsuzluk veya dolandırıcılığın gerçekleşmesi halinde etkin tespit yöntemlerinin kullanılması, Tespit edilen dolandırıcılık ve yolsuzluğun profesyonel şekilde soruşturulması, Sağlıkta dolandırıcılık ve yolsuzluk olduğu ispat edildiğinde; adli, cezai ve disiplin yönünden uygun yaptırımların uygulanması, dolandırıcılık ve yolsuzlukta kaybedilen kaynakların tazmini suretiyle söz konusu kaynakların kamuya geri dönüşümünün sağlanması, SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 1 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu AB’de dolandırıcılık ve yolsuzluk nedeniyle oluşan kayıplardaki azalmayı ölçmek için yıllık istatistik verilerinin oluşturulması ve Avrupa ortak risk ölçüm standartlarının geliştirilmesi, EHFCN, 2005 yılı Eylül ayında Londra’da ilk Operasyonel Görev Gücü toplantısını gerçekleştirdi. Toplantıda iyi uygulama örnekleri ve yolsuzlukla mücadele bilgisinin paylaşımı konusunda Avrupa genelinde her hangi bir mekanizmanın mevcut olmadığı anlaşıldı. Bu nedenle söz konusu işe başlayabilmek için bir öncül gücün gerekliliğine ve EHFCN’ nin de bu amaç için mükemmel bir araç olduğuna karar verildi. Bu amaçla 2006 yılı içinde EHFCN tarafından AGİS finansmanından yararlanmak üzere başvuruda bulunuldu. AGİS çerçeve programı; Avrupa genelinde en iyi uygulama örnekleri ve bilgi paylaşımı sağlayabilecek bir ağ oluşturarak AB’ye üye ve aday ülkelerdeki hukuk danışmanlarına, kolluk kuvvetlerine yardım sağlamayı amaçlayan bir fondur. 2003 yılından beri faaliyettedir ve daha önce başka programları da desteklemiştir. Başvurunun uygun bulunmasının ardından ilk Operasyonel Görev Gücü Alt Komitesi 3-4 Ekim 2006’da Londra’da toplandı. Sağlıkta yolsuzluk ve dolandırıcılıkla mücadele için yukarıda sıralanan amaçlara ulaşılması, bilgi ve iyi uygulama örneklerinin paylaşımı ile standartların belirlenmesi amacıyla Operasyonel Görev Gücü çalışma yürütmüştür. OPSC, EHFCN üyesi on bir kamu ve özel sektör kuruluşundan oluşmaktadır. Bu üyeler: İngiltere ve Galler, İskoçya, Fransa, Hollanda, Belçika, Slovenya, Norveç, Polonya, Avusturya, İspanya, Türkiye, Sağlık Bakanlığı Teftiş Kurulu’dur. OPSC, sağlıktaki yolsuzluk ve dolandırıcılıkla mücadele için en iyi uygulamaları tespit etmek ve pratikteki uygulamalar ile yöntemleri incelemek amacıyla üyeleriyle düzenli toplantılar düzenlemiştir. Aşağıdaki hususları gerçekleştirmek amacıyla çalışmalar yürütmüştür: Sağlık alanında yolsuzluk ve dolandırıcılığı tespit etmek ve soruşturmak, Adli soruşturma tekniklerini kullanmak, Yüksek kaliteli vaka yönetim sistemleri geliştirmek, Sağlıkta dolandırıcılık ve yolsuzlukla mücadelede önleyici yöntemler geliştirmek, Bilgi paylaşımı için yasal yöntemler belirlemek, Avrupa genelinde bilgi ağı geçitleri oluşturmak ve operasyonel iletişim noktaları kurmak. Denetim kılavuzu, sayılan amaçları gerçekleştirebilmek amacıyla hazırlanarak EHFCN’nin tüm üyelerine dağıtılmıştır. Ülkelerdeki dolandırıcılık ve yolsuzluk vakaları ile ilgili örnekler, tespit ve soruşturma yöntemleri, çeşitli yaptırım uygulamaları, vaka yönetim metotları ve risk ölçümü ile her bir Avrupa ülkelerine ilişkin iletişim bilgileri bu rehberin içeriğini oluşturmaktadır. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 2 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 1. YOLSUZLUK VE DOLANDIRICILIK 1.1 TANIM EHFCN tarafından, İsviçre Karşılaştırılmalı Hukuk Enstitüsü’ne yolsuzluk ve dolandırıcılık tanımı üzerine bir çalışma yaptırılmıştır. Bu çalışma sonucunda, Avrupa’da hemen hemen bütün ülkelerde farklılaşan yolsuzluk ve dolandırıcılık tanımları bulunduğu, bazı ülkelerde ise kesin bir yolsuzluk tanımı olmadığı ortaya çıkmıştır. 4 Ocak 1999 tarihli Avrupa Konseyi Yolsuzlukla Mücadele Özel Hukuk Sözleşmesi'nin 2 nci maddesinde yolsuzluk; "...doğrudan doğruya ya da dolaylı yollardan rüşvet ve yasadışı bir menfaat temin eden kişinin yürüttüğü görevlerin veya gerekli davranışların yasalara uygun bir şekilde yerine getirilmesinde sapmalara yol açan rüşvet veya başka her türlü yasadışı menfaatin talep edilmesi, teklif edilmesi, verilmesi ya da kabul edilmesi" şeklinde tanımlanmıştır. Uluslararası Saydamlık Örgütü ise sadece kamu değil özel kesimdeki yolsuzluğu da dikkate alan daha genel tanımlar yapmayı tercih etmiştir. Pek çok tanımlama çabalarına rağmen, yolsuzluğu tüm unsurları ile kapsayan, evrensel olarak kabul görmüş tek bir tanım bulunmamaktadır. Nitekim yolsuzlukla mücadele alanında en önemli uluslararası belge olan Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi hazırlık aşamalarında da genel bir yolsuzluk tanımına ulaşılamamış; bunun için Sözleşmede yolsuzluk tanımı yerine temel yolsuzluk fiil ve tiplerinin listelenmesi yöntemi seçilmiştir. Bu çerçevede, EHFCN tarafından her bir ülkeden yolsuzluk örnekleri, göstergeleri ve sağlık sisteminin zayıflıkları hakkında bilgi talep edilmiş, bunlardan bir kısmına izleyen bölümlerde yer verilmiştir. 1.2. YOLSUZLUK VE DOLANDIRICILIK ÖRNEKLERİ Yolsuzluk ve dolandırıcılık sağlık hizmeti sunan kurumsal yapının her kısmına sızabilir. Bu konuda hizmetin devlet veya özel sektör tarafından yürütülüp yürütülmemesinin fazla bir önemi bulunmamaktadır. Ayrıca yolsuzluk ve dolandırıcılık bireysel olarak yapılabileceği gibi bir grup tarafından organize bir şekilde de yapılabilir. Bu hususun farkında olunması, yolsuzluk ve dolandırıcılığın tespiti aşamasında önem taşımaktadır. Yolsuzluk ve dolandırıcılık sağlık sistemin herhangi bir aşamasında vuku bulabilmektedir. Birçok yolsuzluk ve dolandırıcılık türleri çeşitli ülkelerde benzer şekilde bulunabildikleri gibi, farklı ülkelerde gerçekleşen o ülkeye özgü bazı yolsuzluk ve dolandırıcılık durumları da mevcuttur. Bu kısımda bunlara değinilecektir. 1.2.1 NORVEÇ Örnek1: Bir kimse çalışırken hasta aylığı veya emekli maaşı alır ya da kaynağı nerden geldiği belli olmayan bir gelir elde ederse yolsuzluktan suçlu sayılmaktadır. Bazen bu fiilleri işleyen kişi bu şekilde elde ettiği geliri eşinin üzerine bildirebilmektedir. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 3 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Örnek 2: Bir aile hekimi yapılmamamış tedavi/test ya da tıbbi muayeneler için ödeme talep etmektedir. Örnek 3: Birlikte çalışan iki uzman da aynı tıbbi muayene ve testler için ödeme yapılmasını talep etmektedir, eğer ikisi de taleplerini farklı il yönetimlerine yollarlar ise bunun kısa sürede tespiti kolay olmamaktadır. Örnek 4: Bir hekim hasta lehine yanlış tıbbi rapor düzenlemektedir. Örnek 5: Bir kişinin gerçekte ailesi ile yaşamasına rağmen yalnız yaşadığını beyan ederek ödeme talep etmektedir. Davalar: 2005 Şubatında bir psikiyatrist, çalışanları için sahte tıbbi rapor düzenlemekten ötürü 6,5 yıl hapse mahkum edilmiştir. Hastalar sakatlık aylığı almaya başlamalarına rağmen çalışmaya devam etmişlerdir. Psikiyatrist, tıbbi muayene lisansını kaybetmiştir. Hastalar maaşlarını kaybetmişler ve yolsuzluk ile aldıkları paraları geri ödemek zorunda kalmışlardır. Yakın geçmişte bir sağlık hizmet sunucusu, teslim etmediği malzemeler için ödeme talep etmesinden dolayı 4,5 yıl hapse mahkum olmuştur. Neredeyse tüm çalışanların az ya da çok hastalık maaşı aldıkları bir şirketin dava edilmesi neticesinde; Bilgisayar ve e-posta kayıtlarını incelenmesi neticesinde çalışanların haftanın 5-7 günü sabah 9 akşam 11 arası ya da daha fazla çalıştıklarını ortaya çıkarmıştır. Sakatlık aylığı alırken kendi işlerini kuran kişilerle ilgili birkaç dava daha mevcuttur. Bu insanlar şirketten hiçbir maaş talep etmeden tüm gün çalışmaktaydılar. Gerçekte ise kendi maaşlarını vergiden düşürülebilir harcamalar içerisine gizlemişlerdir. Sakatlık aylığı almakta olan patronun girişimlerinden elde ettiği gelirlerini kendi üzerine alan eşi yolsuzluk suçundan mahkum olmuştur. 1.2.2. BELÇİKA Hakkın Usulsüz kullanımı: Sağlık hizmetleri, hastane dışındaki ya da hastanedeki bir hastaya sunulmasına göre sınıflandırılarak Sağlık Hizmeti Hakları Tüzüğünde sayılmıştır. Masrafların geri ödemesi, yetkili sağlık sigortaları tarafından ya da bizzat hasta tarafından yapılmaktadır. Bazı sağlık hizmeti sunucuları bazen yapılmamış bir işlemi yanlış bilgi kullanarak fatura etmektedirler (Hiç gelmemiş bir hastanın isminin kullanılması gibi). Bu tür yolsuzluklar en ciddi kural ihlalleri olarak değerlendirilmekte ve çok ciddi yaptırımlar uygulanmaktadır Sorumlular, usulsüz alınan miktarı geri vermek ve bu tutarın %50’si ila %200’ü arasında bir cezayı ödemek zorundadır. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 4 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu SMEC (Tıbbi Değerlendirme ve Kontrol Birimi) 2 yıllık bir zaman diliminde yapılan fatura ödemelerinde görevi ve güveni kötüye kullanma olup olmadığını belirlemekle yetkili ve sorumludur. Bu süre sonunda yaptırım uygulanması mümkün değildir. Müfettişin bir kural ihlalini gördüğü andan itibaren bu ihlalden sorumlu kişiyi 14 gün içerisinde bildirmesi gerekmektedir. İdari kurul, 3 yıl için cezanın ödenmesinin askıya alınmasına hükmedebilir. Yargılamayı izleyen 3 yıl içerisinde ilgili kişi tekrar ihlal suçu işlemezse ceza uygulanmaz. Tekrarı halinde ise ceza uygulanır. Aynı tür ihlal için tekerrür halinde on kat ya da bir başka ihlal için üç katına kadar ceza artırılabilmektedir. Uygun olmayan işlemler: Yönetsel düzenlemelere uymayan işlemler “uygun olmayan işlemler” olarak kabul edilir. Bu durumda işlem vardır ancak Sağlık Hizmeti Tüzüğündeki tanımla ya da uygulama kurallarıyla uyuşmamaktadır. Örneğin çok spesifik bir işlem yılda en fazla 5 kez uygulanabilmektedir. Bu önceden tıbbi kriterlere göre belirlenmiş bir kuraldır. Eğer sağlık hizmeti sunucusu bunu 6 kez fatura ederse bu “uygun olmayan işlem” olarak kabul edilecektir. Yönetim Hataları: Yönetim hatası; belgelerin hazırlanmasında veya paylaşımında bir kural ihlali veya bir hatanın varlığına işaret etmektedir. Bir yönetim hatası olduğu doğrulandıktan ve kural hakkında hatırlatma yapıldıktan sonra sağlık hizmet sunucuları hatasını düzeltmezse; düzeltilmemiş belge başına 10-125 Euro arasında bir ceza ödemek zorunda kalabilmektedir. Sigorta ödemelerinde adaletsizliklere yol açmamak için aynı hatanın tekrarlanmamasına dikkat çekilmesi önemlidir. Aşırı Tüketim, gereksiz ve maliyetli sağlık hizmeti faaliyetlerinin tekrarlanması: Sağlık hizmeti sunucuları; - Ulusal Kalite Destek Komitesi (CNPQ) tarafından tanımlanan göstergeler; - Tıbbi Kayıt Komitesi (CRM) tarafından tanımlanan göstergeler ya da; - Benzer şartlar altındaki, normal dikkat ve özeni gösteren sağlık hizmeti sunucusunun uygulaması ile karşılaştırıldığında, eksik olan bir işlemin varlığı halinde cezalandırılır. Komite en az altı ayda bir uygulamaların SMEC tarafından izlenmesine karar verebilir. Eğer yanlış uygulamalar düzeltilmezse; SMEC daha ayrıntılı bir açıklama isteyebilir. Eğer bu açıklamalar tatmin edici bulunmazsa, komite 5000 Euro ile 1000 Euro arasında ceza uygulayabilir. Gereksiz ve aşırı maliyetli sağlık hizmeti sunulmasına neden olanlar, Yönetim Kontrol Departmanı Başkanlığı tarafından 1.000-250,000 Euro kadar bir idari cezaya çarptırılabilir. Tıbbi Danışmanın onayı olmadan mesleki faaliyetlere dönme: Bu kural ihlalinin değerlendirilmesi Sosyal Müfettişleri ilgilendirmektedir. Bu Müfettişlerin görevi, sakatlık aylığı ödenirken tıbbi danışmanın onayı olmadan ya da ona bilgi vermeden maaşlı bir işe girilmesi halinde bu durumu tespit etmektir. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 5 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Sakatlık derecesine göre; - Eğer sigortalının çalışma gücü kaybı %50’nin üzerinde ise çalıştığı gün müddetince aldığı ödemeleri geri vermek zorundadır. - Eğer bu oran %50’nin altında ise tüm aldığı masrafların miktarını geri ödemek zorundadır. Tıbbi Danışmana ve Sigortaya yanlış bilgi verilmesi: Sigortalanan kişi sağlık poliçesinden faydalanabilmek için kasten yanlış bilgi verirse, Yönetim Kontrol Departmanı Başkanlığı tarafından maksimum 8 aya kadar poliçeden doğan haklarının kullanımı yasaklanır ve 375 Euro’ya kadar para cezası ile cezalandırılır. 1.2.3.POLONYA Rüşvet ve yolsuzluk şekilleri: - - - Ücretsiz sağlık hizmetinden faydalanma hakkı bulunan hastalar için talep edilen geri ödemeler. Kamu sağlık kurumlarına girişte usulsüzlük (hastaneye daha hızlı kabul, bekleme listelerinden kaçınma, tedavi, testler, konsültasyonlar için sevk, edinilmesi güç ve hastanın durumuyla ilgili olmayan ve hasta tarafından belirlenen tıbbi ürün ve ilaçları alma, vb. gibi). Sahte sağlık raporu düzenleme (işe gitmeme, çıkar sağlama, askerlikten kaçınma, yabancılar tarafından Polonya’da ikamet hakkı elde etme, vb.). Mevcut tedavinin devamı için hastayı özel bir ameliyathaneye yönlendirme veya hastayı özelde tedaviye zorlama. Mali kazanç sağlamak için tıbbi geçerliliği olmayan test ve işlemler düzenlemek. Temel sağlık hizmetlerinin sunulmaması veya kalite seviyesinin kabul edilemeyecek bir düzeye düşürülmesi. Hastanede kalan hastaları, hastane tarafından tedarik edilmesi gereken tıbbı ürün ve ilaçları almak için zorlama. Ortopedik malzeme, diğer yardımcı tıbbi malzemeler ve teknik tıbbi ilaçların satın alma maliyetinin üstünde fatura edilmesi. Sağlık hizmetlerinin geri ödemesine ilişkin yapılan yolsuzluk (verilmeyen hizmetler, gerçekte var olmayan hastalar, hastanede yatış süresinin haksız yere uzatılması, verilen hizmetin gerçek tutarından daha yüksek bir tutarda ödeme talep edilmesi). Kamu sağlık kurumlarında çalışan personel tarafından yapılan yolsuzluk (ilaç, tıbbi ürün ve diğer öğelerin şahsi kullanımı veya özel sağlık hizmeti sağlanması gibi). Hastalara ait kişisel bilgileri kanuna aykırı olarak ifşa etmek. Sağlık Hizmeti Sunumu Alanı: - Sağlık hizmeti sunumu alanında reklam, lobi ve tanıtım faaliyetleri yapmak (tıbbi ürünler ve ilaçlar dahil), Belirli markaların ilaçlarını ve tıbbi ürünleri hastalara reçetelendirmek için yapılan kanuna aykırı ödemeler (gizli ödemeler dahil). İlaç üretimi veya satışı yapan şirketler adına mesai saatleri içerisinde kamu sağlık kurumlarında anket ve pazarlama yapmak. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 6 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu - - - Tıbbi ürünlerin ve ilaçların kanunlara aykırı şekilde reklamını yapmak. İlaç şirketleri tarafından desteklenen akademik çalışmaların yayımlanması. İlaç şirketleri veya sağlık sektöründe faaliyet gösteren diğer şirketler tarafından sponsor olunan gezi ve eğitimlerden yararlanma, ilacı reçete edilen ilaç şirketi tarafından gönderilen hediyeleri kabul etmek. İlaç şirketleri tarafından ücretsiz tıbbi ürün sağlanması (geri ödenmesi mümkün olmayan, çok pahalı ve hayat kurtaran ilaçlar) ve daha sonra tedavi sırasında sponsorluktan çekilerek hekimi ve hastayı sponsora bağımlı bırakma. Sağlık kuruluşları tarafından maddi çıkar sağlamak amacıyla yüksek fiyattan ihale yapılması. Sağlık kuruluşları tarafından üçüncü kişilere maddi çıkar sağlamak amacıyla düşük kaliteli malzeme alınması. Sağlık kuruluşları tarafından şişirilmiş fiyatlardan kimyasal reaktif satın alınması karşılığında tıbbi ürünlerin bağışlanması. Belirli bir ilaç şirketinin ilacının kullanılması gerekliliği ile sonuçlanan tıbbi malzeme tedarikçileri ve ilaç şirketleri arasında yapılan anlaşmalar. Tıbbi ürün veya ilaçların yüksek fiyatlardan elde edilmesine ilişkin tıbbi malzeme tedarikçileri arasında yapılan anlaşmalar. Yönetsel Düzenleme Alanı: - Sağlık hizmeti sunan şirketlerce sunulan ürünlere talep oluşturma ve NFZ tarafından imzalanan prosedürler el kitabının içeriğinin oluşmasında nüfuz kullanmak. Yetkililer tarafından tıbbi kriterlere uymaksızın tıbbi ürün, ilaç ve antibiyotiklerin satışına ve kaydına olanak tanıyan kararların alınması. Yetkililer tarafından bazı ilaçların geri ödemesi yapılan ilaç listelerinde yer almasına yönelik kararların alınması. Lisans alabilmek için yanlış klinik test sonuçlarının açıklanması. Tıbbi ürün ticareti yapabilmek için sahte lisans, yanıltıcı sertifika ve şirket yasasına uygunluk belgesi kullanma. Taksirli veya kasti olarak bir tıbbi ürünün istenmeyen etkilerinin mevcut olduğunu saklamak. Yönetim Alanı: - Mesleki niteliklerini artırmak için yapılan gayri resmi ödemeler. - Mali kaynakların akışını denetleyen etkin ve verimli bir denetim mekanizmasının ve mali kontrol mekanizmasının oluşturulmaması, çalıştırılmaması. - Hatalı yapılan iç denetim. 1.2.4. İSPANYA İlaç Sektörü: İlaç kutularının üzerinde ilgili ilacın kimliği niteliğinde barkod etiketleri yer almaktadır. Söz konusu barkodlar, fatura düzenlenmeden önce eczacı tarafından kesilerek reçeteye eklenmektedir. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 7 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Bazı dolandırıcılık örnekleri: 1. Barkod etiketlerinin kaçak basılarak faturalandırılmak üzere reçetelere eklenmesi, 2. Eczacının daha önceden kestiği barkod etiketlerini reçetesiz gelen hastalar için kullanması. 3. Yetişkinlerde görülen idrar yolu rahatsızlıkları için kullanılan bezler de barkod etiketi taşımaktadır fakat söz konusu etiket paketlerde yer almamakta, ayrıca basılmakta ve eczanelere dağıtılmaktadır. Ticari dağıtıcılar bezleri yetişkin hastaların evlerine, barkodları da eczanelere teslim etmektedir: zaman zaman dağıtıcılar eczanelere paket sayısından daha fazla barkod vermekte, fazla barkodlar da eczaneler tarafından CATSALUT’a (Katalan Sağlık Hizmetleri Kuruluşu) fatura edilmektedir. 4. Hekim tarafından düzenlenmiş olan reçetenin daha yüksek fiyatlı olanı ile değiştirilmesi gibi reçete yolsuzlukları da görülmektedir. 5. Hekim tarafından hazırlanan resmi reçetede barkod etiketi bulunmamaktadır. Bu nedenle gerçekte mevcut olmayan ürünlerin faturalandırılması örneklerine sıkça rastlanmaktadır. Hastalar: 1. Belirli aralıklarla pencere, kapı kırmak suretiyle yapılan reçete hırsızlıklarının olduğu tespit edilmiştir. Reçetelerin teslim yerinin belirli olduğu ve kontrol edilebildiği durumlarda genellikle diazoksid ilaç bağımlılığı bulunanlara teslim edilen reçeteler ve amatör sporculara, vücut geliştirenler için düzenlenen hormon büyümesi reçetelerinde kural ihlallerine rastlanılabilmektedir. 2. Zaman zaman hastalar para ödememek için hekimlerden reçetelerinin emekli hastalar adına düzenlenmesini talep etmektedirler. Sağlık Personeli: 1. Bazı eczacı ve laboratuarların daha ucuz alternatifleri mevcutken veya hasta için gerekli olmadığı halde hekimden bazı ilaçların reçetelendirmesi yönünde istemde bulunabildiği örnekler mevcuttur. 2. Hastane analiz laboratuarında çalışan bazı hekimler kendi özel laboratuarlarından gelen örnekleri hiçbir ücret ödemeden test etmektedir. Ayrıca hastanedeki işlem süresinin de uzamasına neden olmaktadır. 3. Hastaların çıkar sağlaması için; ciddi bir hastalıkları olduğu yönünde bilgi veya bu yönde doküman veren hekimler bulunmaktadır. 4. Zaman zaman kamu hastanelerine gelen hastalar doktorlar tarafından özel muayenelerine çağırılmaktadır. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 8 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 5. Sahte diploma ve belge vererek CAT-SALUT(Katalan Sağlık Hizmetleri Kuruluşu) için çalışan hekimler bulunmaktadır. Ortopedi: Hekimler tarafından reçetelendirilen ve daha sonra faturalandırılan bazı sağlık ürünleri mevcuttur. Söz konusu ürünler ve fiyatları önceden kararlaştırılmaktadır. En sık karşılaşılan yolsuzluk örneği hastalara, fatura edilenden daha düşük kalitede ve daha ucuz ürünün verilmesidir. Hastaneler: Kamu sağlık sisteminde sağlık hizmeti kamu hastanelerinin yanında anlaşmalı özel sağlık kuruluşları tarafından da verilmektedir. 1. Özel hastanelerin sağlık sigortasına faturalandırma yaptığı bazı durumlarda, hastanenin kendi bütçesinden de destek sağlanmaktadır. 2. Sigorta kuruluşunun hastalarına hizmet veren hastaneler, ilaç temini ile yükümlüdür. Zaman zaman hastaneler sigortası olmayan hastalara kamu reçeteleri ile ilaç temin etmektedir. 3. Hastaneler sigortalı hastalar ve diğerleri arasında, sağlıktan kaynaklanan özel nedenler dışında fark gözetmemelidir. Tek kişilik odalar, genellikle ücretli özel hastalara tahsis edilmektedir. 4. Hastane laboratuarına alınan bazı laboratuar malzemeleri için alınan faturalar aslında bu malzemelere ait olmamakta, bu faturalar karşılığında laboratuarda kullanılacak bilgisayarların alınmaktadır. 5. Radyolojide diyagnostik test alanında gerçekte yapılandan daha karışık bir testin faturalandırıldığı görülmektedir. Nakil: Hastaların ambulanslarla veya taksilerle sevk edildiği durumlarda nakil işlemini gerçekleştirenlerin mevcut mesafeden daha uzun mesafe bildiriminde bulundukları görülmektedir. Örnek Olay İncelemesi Veriler: Kuzey Barselona ve Maresme Bölgesi Sağlık Genel Müdüründen ortopedi bölümündeki bazı hastalara hekimler tarafından reçete edilen malzeme yerine ortopedi malzemesi satıcıları tarafından farklı kalitede malzemelerin temin edildiğine ilişkin bir şikayet dilekçesi alınmıştır. Yerinde Denetim: Şikayetlerin çoğunluğunun geldiği Orthopaedia Merkezinde iki müfettiş tarafından bir denetim gerçekleştirilmiştir. Orthopaedia Merkezinin sahibi Mrs. ICD, müfettişleri kabul etmiş ve ısmarlama bir ortez için düzenlenen reçeteye sahip bir hasta söz konusu olduğunda, gerekli tedbirleri aldıklarını ve diğer bir imalatçıdan, Barcelona S.L. Orthopaedia IQ SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 9 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Merkezinden, ürünü talep ettiklerini ve ürünü teslim aldıklarında hastanın malzemeyi teyid ettiğini, akabinde hastaya ürün teslimatının yapıldığını ve faturanın da ödeme yapılmak üzere CAT-SALUT’a(Katalan Sağlık Hizmetleri Kuruluşu) gönderildiğini beyan etmiştir. Müfettişler, MCLT; RVP; JSB; TBS adlı hastaların kayıtlarını incelemişlerdir. Ortesis 06030904 ve ortesis yarı sert sırt korsesi,0603606 ortesis yarı sert lumber-sacrum, ürünlerinin orijinal faturaları incelenmiştir. Ocak 2002-Haziran 2003 dönemleri inceleme için uygun bulunmuştur. Aynı zamanda CAT-SALUT’tan(Katalan Sağlık Hizmetleri Kuruluşu) gelen müfettişler, Ocak 2002-Haziran 2003 dönemine ait ödeme yapılmak üzere sunulan bütün ortopedi faturalarını incelemişlerdir (PAO Belgesi). Sigorta Kuruluşuna Fatura Edilen Reçetelerin Değerlendirilmesi (PAO Belgesi): Bu süreçte, farklı tip sırt korseleriyle ilgili olarak 158 adet reçetenin muhasebeleştirildiği tespit edilmiştir. Fakat özellikle 06030606 kodlu ürünle ilgili 55 adet reçetenin ve 0630904 kodlu ürün için 42 adet reçetenin faturalandırıldığı anlaşılmıştır. Reçeteleri yazan hekim ve söz konusu iki ürün ele alındığında 56 reçete düzenleyen Dr.JMGV ve 24 reçete yazan Dr. EBA dikkat çekmektedir. Ortez Reçete Edilen Hastalarla Yapılan Görüşme: Ortez almak isteyen hastalara uygulanan sürece ilişkin bilgi edinmek ve ürünün özelliklerini tetkik etmek amacıyla özellikle 06030606 ve 06030904 barkod etiketli iki ürünün kullanıcıları başta olmak üzere bazı hastalara yazılı davet gönderilmiştir. Dr. JMGV Tarafından Muayene Edilen Hastalar: Dr. JMGV tarafından muayene edilen ve sırt ortezi reçetesi yazılan 20 hastaya davet mektubu gönderilmiştir. Bunlardan 14 ü çağrıya cevap vermiştir. Bu 14 hastadan 13’ üne standart ortez verilmiştir(iki ürün yapımında kullanılan materyal, parti numarası ve imalatçının adı açısından farklılıklar taşımaktadır). Ayrıca 8 hasta, Dr.JMGV tarafından CAP II Maresme ilk yardım bölümünde muayene edildikten ve hekim tarafından kendilerine ortez sırt korsesi reçetesi yazıldıktan sonra hekimin önerisi üzerine Ortopedi C’ ye gittiklerini beyan etmişlerdir. Dr. JMGV ile görüşme: Dr.JMGV çağrılıp durum kendisine sorulduğunda, kendisi tarafından reçetelendirilen ve Ortopedi ürünleri satıcısı C tarafından temin edilen ortezlerin standart ortez olduğunu bilmediğini, zira hiçbir hastanın şikayette bulunmadığını, ortopedi ürünleri satıcısı C’ye hastalarını göndermesinin nedeninin ise onların iyi çalıştığını düşünmesi olduğunu ifade etmiştir. Dr. EBA Tarafından Muayene Edilen Hastalar: Dr.EBA tarafından muayene edilen 20 hastaya davet mektubu gönderilmiştir. Bunlardan 14’ ü çağrıya cevap vermiştir. 14 hastanın tamamı kendilerine ortez sırt korsesi reçetesi yazıldığını teyit etmişlerdir. Mrs. ICD’nin Durumu: Ortopedi malzemeleri satıcısı C’ nin sahibi ve sorumlusunun Mrs. ICD olduğu görülmüştür. Kendisine, Ortopedi malzemeleri satıcısı C tarafından CAT-SALUT’a (Katalan Sağlık SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 10 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Hizmetleri Kuruluşu) ödeme yapılmak üzere sunulan 06030606 ve 0603904 numaralı barkodlara tekabül eden toplam 97 faturanın Ocak 2002-Haziran 2003 döneminde reçetelendirildiği açıklanmıştır. Hastalar tarafından izlenen süreci tetkik etmek amacıyla ortez sırt korsesi reçetesi yazılan 28 hastayla görüşülmüştür. Bu hastalardan 13’ ü kendilerine yazılan korsenin yerine standart ortez sırt korsesi verildiğini ve tamamı Dr. JMGV’ nin hastası olduklarını bildirmişlerdir. Mrs.ICD, kendisine bir ortez talebine ilişkin PAO belgesi geldiğinde bunu aynen yerine getirdiğini, ancak Dr. JMGV’nin spesifik bir ortez istediğini ve PAO belgesine ek olarak PROT tipi bir ortez istediğini belirten el ile yazılmış bir belgeyi de beraberinde gönderdiğini ifade etmiştir. Mrs. ICD, Dr. JMGV’ nin kendisine PAO belgesiyle birlikte gönderdiği belgelere ilişkin orijinal ve el yazısıyla yazılmış 8 orijinal belgeyi beraberinde getirmiş ve göstermiştir. Standart ortez tesliminde Dr. JMGV’ nin ilgisinin bulunup bulunmadığı kendisi sorulmuş ve evet cevabı alınmıştır. Analiz: 1. Ortopedi malzemeleri satıcısı C, uzman hekimler tarafından PAO belgesinde yazılmış ürün yerine standart ortez sırt korsesi teslimatı yaptığını aşağıda yazıldığı üzere teyit etmiştir: a) Ortopedi malzemeleri satıcısı C’ye ürünü satın almak üzere giden hastalarla yapılan görüşmeler yoluyla, b) Ortopedi malzemeleri satıcısı C’nin sahibi Mrs. ICD’nin sipariş edilen ürünün yerine standart bir ortez sırt korsesi verdiğini itiraf etmesi; Bu durum; 17 Mart 79/1998 sayılı Yönergenin ortopedik yardıma ilişkin 9.6.b hükmünü ihlal etmektedir. Söz konusu hüküm gereği, hastaya birebir uyumu gereken ürünlerin imalatı hekimlerin talimatları doğrultusunda gerçekleştirilmelidir. 2. Dr. JMGV’nin hastaları, Ortopedi malzemeleri satıcısı C’ye yönlendirdiği hususu şu şekilde doğrulanmıştır: a) Hastaların verdikleri ifadeler, b) Ortopedi malzemeleri satıcısı C’nin verdiği ifade. Sonuç ve Öneri: Ortopedi malzemeleri satıcısı C için bir yaptırım öngörülmüştür, zira resmi reçetede yazılandan farklı bir ortez teslimi gerçekleştirmiştir. Bu durum yalnızca hastalara zarar vermemiş, aynı zamanda CAT-SALUT’u(Katalan Sağlık Hizmetleri Kuruluşu) da mali açıdan olumsuz yönde etkilemiştir; çünkü teslim edilen üründen daha pahalı bir ürün için ödeme yaptırılması söz konusudur. CAT-SALUT’un kasasına geri döndürülmesi gereken bu fark yaklaşık olarak 7.434,73 Euro olarak tespit edilmiştir. Ayrıca Dr. JMGV’ nin disiplin cezası ile cezalandırılması öngörülmüştür. Bunun yanı sıra Ortopedi malzemeleri satıcısı C’nin kamuyu zarara uğratmaktan dolayı Ceza Mahkemesinde yargılanması gerektiği hükmüne varılmıştır. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 11 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 1.2.5. İNGİLTERE İngiltere’deki tipik dolandırıcılık ve yolsuzluk vakaları: Sağlık personeli: gerçekte var olmayan hastalar ve hizmetler için yapılan ödemeler, Ör: Diş hekimlerinin hayali hastalar için tedavi uyguladıklarını iddia etmeleri. Tedarik: satın alma ve sözleşme yolsuzlukları. Sahte/Yanlış Nitelikler: sahip olmadığı halde bir sağlık mesleğinin icrası için gerekli niteliklere sahip olduğunu iddia edenler veya gizli sabıkaları olanlar. 1.3. YOLSUZLUK VE DOLANDIRICILIK GÖSTERGELERİ Yolsuzluk ve dolandırıcılık göstergeleri, yolsuzluk ve dolandırıcılığın olabileceği yerlere dikkati çekmekte, mevcut sistemdeki kırılgan noktaları belirleyerek yolsuzlukla mücadele alanında önleyici tedbirler alınmasına olanak sağlamaktadır. Yolsuzluk ve dolandırıcılık göstergeleri, aynı zamanda yolsuzluk ve dolandırıcılık olaylarını saptamaya yardımcı olabilecek ortak belirtilerdir. Aşağıda her ülke için yolsuzluk göstergeleri ile örnek bir olaya yer verilmiştir. 1.3.1.NORVEÇ Yolsuzluk Göstergeleri Yolsuzluk Göstergelerinin Kısa Tanımı Yüksek tutarlı faturalar ve buna paralel olarak yüksek vergi tutarları: Hasta başı maliyet/gün: Diğer pratisyenlerle karşılaştırıldığında çarpıcı bir şekilde yüksek vergi verilmesi. Diğer pratisyenlerle karşılaştırıldığında çarpıcı bir şekilde yüksektir. Pratisyenler sosyal güvenlik bürolarına yollanan iddialar hakkında yetersiz bilgi vermektedir (İmza, mühür, tarih eksikliği gibi). Pratisyenler Sosyal Güvenlik Bürosu ek bilgi istediği zaman muğlak cevaplar vermektedir. Sigortalı kişi sosyal güvenliğin onun tekrar çalışması hususundaki çabalarına isteksiz kalmaktadır. Sigortalı avukata başvurmak ya da medyaya gitmek konusunda tehdit etmekte, durumunun ileri değerlendirilmesini engellemeye çalışmaktadır. Sigortalı kendi sağlığı konusunda muğlak bilgiler vermekte, daha çok ağrıya ve sıkıntılarına odaklanmaktadır. Yurtdışı seyahatin sebebi muhtelif olabilmektedir. Sigortalının evde olmadığının gösterilmesi ya da başka yerde gösterilmesi Telefonlara cevap verilmemesi/meşgul cevabı Belgelerdeki usul eksiklikleri ve yanlışlıklar: Muğlak beyanlar: Sigortalının pasif kalması: Sigortalının sosyal güvenlik kurumuna hızlı karar vermesi hususunda baskı yapması: Sigortalının gerçek dışı beyanları: Sigortalının sık yurtdışı seyahatleri: Bildirimler (mektuplar) sıklıkla geri döner. Kişi adresinde değildir: Sigortalıya ikametgahında ulaşılamaması SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 12 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu İyileşme konusunda çaba gösterilmemesi: Birkaç gün olağanüstü bir maaşla çalıştıktan sonra uzun süren hastalık süreci: İşin sonuna yakın zamana kadar hastalık sürecinin devam etmesi: Sigortalı aynı neviden birkaç işe sahip olmasına karşın, hastalıktan dolayı sadece birinden ayrılması: Özellikle basit belirtilerle saptanan teşhisler ile (sırt ağrısı gibi) uydurma maaş/iş aldığını gösterme. Geçici pozisyonlar, mevsimsel işgücü (tarım gibi) 1.3.2.POLONYA Yolsuzluk Göstergeleri Yolsuzluk Göstergelerinin Kısa Tanımı Yazılan reçete sayıları ve tutarları: Reçetelenen ilaçların yüksek miktarlı ve tutarlı olması. Fatura ile belgelenemeyen tedavilerin Faturalandırıldığı halde hizmetin sunulduğunu yüksekliği: doğrulayan hiçbir belgenin bulunmaması Aynı zaman zarfında aynı nitelikteki Bir hastanın tıbben zorunlu tedaviden daha hastalara farklı hizmetler sunulması: fazla hizmet aldığının raporlanması Özel sağlık hizmetlerine ilişkin gerçekte yapılmamış ya da eksik yapılmış sağlık hizmeti sunumu bildirimleri: İmkansız durumların raporlanması: Örneğin, aynı dişin iki kez çekilmesi ya da çekilen dişin tedavi edilmesi Ölmüş hastalara hizmet sağlandığının Faturalandırabilmek için ölen hastaların kimlik raporlanması: numaralarının girilmesi Aşırı raporlama: Hastalara sunulan 1. derece sağlık hizmetlerinin kayıtlardakinden daha fazla bildirilmesi Tek bir hasta için çok yüksek reçeteleme sayısı: Tek bir hekim tarafından reçetelenen yüksek maliyetli ilaçlar: 1.3.3. HOLLANDA Yolsuzluk Göstergeleri Yolsuzluk Göstergelerinin Kısa Tanımı Faturalar: Şüpheli el yazısı: Aşırı şişirilmiş faturalar: SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI Çeşitli el yazısı ihtiva eden faturalar. Geri ödeme için yollanan kişinin faturanın içeriğini kendi lehine değiştirmiş olabileceğini gösterir. Faturadaki meblağın aşırı derecede yüksek olması. 13 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Faturalardaki yazım hataları: Örneğin doktorun uzmanlık alanının farklı yazılması. İlgili hastaya yazılmamış olan faturalar: Faturaya hastanın isminin sonradan eklenmesi. Tutarları değiştirilmiş faturalar: Fatura tutarının değiştirilmesi (farklı bir kalemle) Tıbbi tedavinin hastanın geçmişiyle tutarlı Faturada detaylandırılan tıbbi müdahalelerin olmaması: hastanın geçmiş tıbbi müdahaleleri ile uyumlu olmaması, örneğin bir hastanın küçük bir şikayetten dolayı uzun bir süre hastanede yatması ya da hastaya uygun olmayan reçete yazılması. Faturaların üzerindeki resmi pullar/mühürler: Faturanın üzerinde gerçek olduğunu göstermek amacıyla çok sayıda mühür bulunması. Yüksek tutarlı faturalar ve/veya peşin Sigortacıya hasta tarafından verilen faturada ödemeler: çok yüksek meblağda işlemlerin yer alması ya da peşin ödemenin yapılmış olması şüpheli bir işlemdir, hasta bu ödemeyi kanıtlayamazsa şüphe doğmalıdır. Doktorların/hastaların isimlerinin aynı Aynı hastalara aynı doktorların bakması, olması: birbirleri arasındaki muvazaayı gösterebilir. Bir posta kutusu adresinin kullanılması: İşveren ve işçinin aynı adı kullanması: Tutarsız sigorta poliçesi tarihleri: Bilinmeyen sigorta geçmişi: Kalıcı bir ev yerine bir posta kutusu adresinin kullanılması. Bu ikisi arasındaki muvazaayı gösterebilir. Bir önceki poliçenin son tarihi ile sonrakinin başlangıç tarihinin tutmaması. Hastanın sigorta geçmişinin bilinmemesi. İsim/adreslerin vb. çelişkili yazılması: İsim/adres bilgilerinin yazımının çelişkili/hatalı olması. Yabancı faturalar üzerinde para biriminin yer Yabancı faturada döviz cinsinin yer almaması almaması: durumunda, hasta istediği bir döviz cinsini yazabilmektedir. Örneğin $ işareti hem ABD dolarını hem de Dominik Cumhuriyetinin para birimini ifade edebilmektedir. Gerçekte olmayan bir hizmet sunucusunun Faturanın var olmayan bir sağlık hizmeti faturası: sunucusunun ismini taşıması. Yataklı tedavi süresi: Tedavi yoğunluğu: Tedavi yeri: Faturalar: SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI Hastanın şikayeti ile uyumlu olmayan hastanede yatış süresi. Tedavilerin tıbbi gereklilik açısından çok sık olması. İkametgah ile tedavi olunan yer arasındaki mesafe. Detaylandırılmayan faturalar. 14 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Yanlış telefon numarası verilmesi ya da hiç Telefon numarasının yanlış verilmesi ya da verilmemesi: hiç verilmemesi Silgi/daksil kullanılması: Formlarda ya da faturada silgi/daksil kullanılması. Fotokopi: Sigortalının onaysız kopya belge sunması. Hastanın sıklıkla araması: Hastanın düzenlemeler bilgisinin yüksek olması: Hastanın yolsuzluk ihtiva eden işleminin ödenmesi konusunda endişeli olduğunun göstergesi olabilir. konusundaki Hastanın düzenlemeler hakkında çok fazla bilgiye sahip olması telaşlı olmasından kaynaklanabilir. Hastanın verdiği üstü kapalı cevaplar: Talep edilen ödemeler hakkında hastanın baştan savma cevaplar vermesi. Hastanın ödemenin biran önce yapılması Hastanın sürekli ödemenin biran önce isteği: yapılması yönündeki baskısı. Yazılan özensiz bilgiler: Sigortalıların açık bilgi vermekten çekinmesi. Geri çağırma: Sigortalıların tekrar çağırılmaktan hoşlanmaması. Sigortalının yüksek meblağlı peşin harcamaları. Sigortalının sadece belirli bir çalışanla iletişim kurma isteği. Sigortalıların sadece nakit ödeme alma isteği. Peşin harcamalar: Kişisel iletişim: Nakit ödeme: Gizli telefon numarası: Sigortalının daha azını da kabul etmesi: Sosyal güvenlik numarası: Sigortalının gizli telefon numarasına sahip olması. Sigortalı hak ettiğinden daha azını almayı kabul etmektedir. Sigortalının yanlış sosyal güvenlik numarası vermesi. Başvuru Formu: Başvuru formundaki imza eksikliği. Başvuru formundaki tahrifat: Daksil kullanımı: Başvuru formu üzerindeki karalamalar veya değişiklikler. Formlarda veya faturalarda daksil kullanımı. Eksik beyan: Beyannameyi doldurmama/eksik doldurma. Adres bildirilmemesi: Hastanın adresinin bilinmiyor olması. Yanlış banka hesap numarası: Hesap numarasının yanlış olması, göçmenlik belgelerinin eksikliği/yanlışlığı. Sigortalının sadece fotokopi vermesi Fotokopi: SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 15 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Sağlık Sigortası Kartı: Yasal olmayan talep: Son kullanma tarihinden kullanımı: Mükerrer kart talebi: sonra Sigortalının yasal nedenlere dayanmadan sağlık sigortası kartı talep etmesi. kartın Sigortalıların son kullanım tarihinden sonra kart kullanmaları. Sigortalının düzenli olarak kart talep etmesi. Tıbbi geçmiş: Alınan tıbbi tedavinin sigortalının geçmiş tıbbi hikayesi ile uyuşmaması Riskli ülkelerde düzenlenen faturalar. Riskli ülkeler: Yabancı faturalarda bulunmaması: döviz cinsinin Yabancı faturada döviz cinsinin yer almaması durumunda, hasta istediği bir döviz cinsini yazabilmektedir. 1.3.4. İSKOÇYA Yolsuzluk göstergeleri Tedavi talebi ile ilgili önemli istatistikler: Yeni hastaların istatistikler: kaydına Yoğun şikayet ve ihbar: ilişkin Yolsuzluk Göstergelerinin Kısa Tanımı Tedavi için istenen ödeme, normların tamamen dışında ise bu tedavinin gerekli bir tedavi olmadığını ya da gerçekleştirilmediğini gösterebilir. önemli Aile hekimi tarafından kişinin sorumluluğunda olmayan kişilerin veya hiç olmayan kişilerin kayıt altına alınması yolsuzluğu gösterebilir. İnternet ya da diğer yollarla. Yolculuk harcamalarının geri ödenmesi ile Yolculuk masraflarının geri ödenmesi talebi ilgili önemli istatistikler: için sunulan belgeler genel normlar çerçevesinde, harcamaların ya şişirildiğini ya da hiç yapılmadığını gösterebilir. Talep belgelerindeki farklı el yazısı Değişik el yazıları içeren talep belgesi. Bu, kullanımı: bu belgeyi dolduran tarafından kendi lehine içeriğin değiştirildiğini gösterebilir. Farklı veya şüpheli imza kullanılmış talep Değişik imzalar içeren talep belgesi. Bu formları: durum, bu belgeyi dolduran tarafından kendi lehine belge içeriğin değiştirildiğini gösterebilir. Daksil kullanılmış talep formu: Daksillenen talep belgesi. Bu durum, bu belgeyi daksilleyen tarafından kendi lehine içeriğin değiştirildiğini gösterebilir. “Adresten ayrılmış” ya da “adresinde Aile hekimliği hizmetini verenler tarafından bulunamadı” olarak işaretlenen hastalarla tedavi edilen hastalarla iletişim kurmak yazışma: (taşınmış veya adreste böyle birinin olmadığı şeklinde işaretlenmiş) gerçekte yapılmayan SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 16 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu tedavi ve mevcut olmayan hastalar için gösterge olarak kabul edilebilir. Kopya talep belgelerinin sunumuna ilişkin İstatistiksel olarak normların üzerindeki önemli istatistikler: ikinci veya hatalı talep belgelerinin sunumu, aynı tedavi için ikinci kez ödeme almaya çalıştığını gösterebilir Aile hekimliği bölgesi dışından gelen talep Aile hekimliği hizmet vericileri tarafından kayıtlarına ilişkin önemli istatistikler: yapılan ve aile hekimliği hizmet bölgesinin dışından gelen hastalara verilen hizmetleri belirlemeye yönelik kayıtlar gerçek durumu yansıtmayacak şekilde tedavi ya da hizmetlerden yararlanan hastalar için sahte ve yetersiz iddiaları gösterebilir. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 17 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 2.SAĞLIK SİSTEMLERİNİN ZAYIF NOKTALARI Sağlık sisteminin farklı üye devletlerde çeşitli şekillerde yürütülmesinden ötürü, yolsuzluk ve rüşvet suçunu işleme olasılığı değişik nedenlerden kaynaklanabilmektedir. Yolsuzlukla mücadelede başarı oranı, her bir sistemin gücüne bağlıdır. Kamu sağlık sistemleri gibi özel sağlık sistemlerinin de kendi zayıflıkları vardır. Üye ülkeler içerisindeki bu zayıflıklar çeşitlilik gösterebilmektedir. Bu bölümde farklı ülkelerdeki sistemlerin zayıf noktaları ele alınmaktadır. 2.1 POLONYA Sistemdeki Zayıf Noktalar: Sistemdeki zayıf noktalara ilişkin kısa tanımlar: Elektronik sağlık sigorta kartı: Elektronik sağlık sigorta kartının eksikliği. Tıbbi hizmet kayıtları: Tıbbi hizmet kapsamaması. kayıtlarının bütün ülkeyi 2.2 İSPANYA Sistemdeki Zayıf Noktalar: Sistemdeki zayıf noktalara ilişkin kısa tanımlar: Reçete yazmakla görevli olan Yeterli bilgi sahibi olmadan uzman doktor: reçete düzenlemesi veya yeterli bilgi sahibi olmasına karşın gereğinden fazla miktarda ilaç yazarak idareyi ekonomik açıdan zarara uğratması. Malzemeyi hastaya doğrudan Ortopedi malzemeleri satıcısı; temin eden ortopedi malzemeleri doktora daha fazla hasta satıcısı veya eczacı: kabul etmesi, daha fazla alım yapması ve idareden daha fazla para alması için komisyon teklif edebilmektedir.Doktor tarafından reçete edilenden farklı, daha düşük kaliteli ve daha ucuz bir malzeme teslim edebilmektedir. Tıbbi malzemeyi hastalar: teslim alan Hasta reçete edilen malzeme hakkında detaylı bilgiye sahip değildir, bu nedenle ortopedi birimine herhangi bir şikayette bulunamamaktadır. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI Çözüm: Doktorlar hastaları belirli ortopedi bölümlerine gön dermek için herhangi bir komisyon kabul edemeyecekleri hususunda uyarılmalıdır. Zira bu faaliyet kanuna aykırıdır ve cezalandırılabilmektedir. Ortopedi malzemeleri satıcılarının doktorlara komisyon ödeyemeyecekleri çünkü bunun yasal olmadığı ve cezai yaptırıma tabi olduğu hususunda bilgilendirilmelidir. Ortopedi malzemeleri satıcıları reçetelendirme ve teslimat süreçlerinin idare tarafından belirlendiği ve denetlendiği hususunda bilgilendirilmelidir. Hastalar istedikleri ortopedi ürününü seçme ve reçete edilen malzemeyi alma haklarının olduğu hususunda bilgilendirilmelidir. 18 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Hizmet kataloğu hazırlayan, sunucularla sözleşme imzalayan, süreçleri belirleyen, hastalara malzemeyi teslim eden idare ve sağlık yetkilileri: Hastalar istedikleri ortopedik ürün markasını seçme haklarının olduğunu bilmemektedirler. CATSALUT tarafından ödenen malzemeler bir katalogda açıklanmaktadır. İdare sözleşme imzalamakta, fiyatlar üzerinde CATSALUT’la anlaşmaya varmaktadır. İdare yürürlükteki mevzuat hükümleri doğrultusunda doktorların reçete yazdığını, ortopedi malzeme satıcıları teslimatı gerçekleştirdiğini teyit etmelidir. Aksi bir durum tespit edildiğinde, derhal soruşturma başlatılmalı ve tüm İdare reçetelendirme ve sorumlu doktor ve ortopedi teslimat süreçlerini malzemesi satıcıları gerekli belirlemeli ve denetlemelidir. yaptırımlara tabi tutulmalıdır. Tespit edilen, yargılanan ve cezalandırılan yolsuzluk vakaları yayımlanmalıdır. 2.3 HOLLANDA Sistemdeki Zayıf Noktalar: Sistemdeki zayıf noktalara ilişkin kısa tanımlar: Faturaları kontrol etmenin zorlukları: Özellikle yüksek risk içeren yabancı ülkelerde faturalardaki tedavi oranlarını kontrol etmek oldukça zordur. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 19 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 3.ÜLKELERİN YOLSUZLUĞU ÖNLEME ÇALIŞMALARI 3.1. NORVEÇ Sağlık Bakanlığı, bölgesel sağlık otoritelerini, ikinci basamak sağlık kuruluşlarını (hastaneleri) ve belediye sistemi içerisinde bulunan birincil sağlık kuruluşlarını idare etmektedir. İkinci basamak sağlık kuruluşları; hastane, poliklinik ve ambulans servisi vb. dahil, öncelikle vatandaşlara uzmanlaşmış tıbbi müdahale ve hizmetleri sunmaktadır. Söz konusu hizmet, Sağlık Bakanlığına bağlı beş Bölgesel Sağlık İdaresince organize edilmektedir. Bölgesel Sağlık İdareleri özel sektör sağlık hizmeti sunucuları ile anlaşarak ya da kendilerine ait sağlık işletmeleri vasıtasıyla vatandaşlara profesyonel tıbbi bakım hizmeti vermekle sorumludur. ÖZEL YOLSUZLUKLA MÜCADELE BİRİMİ / KONTROL BİRİMİ 2001 yılında Ulusal Sigorta İdaresi yolsuzlukla mücadele birimini kurmuştur. Bugün 6 grup halinde toplam 46 kişi Norveç’in büyük kentlerinde konuşlanmıştır. Bu kişiler sağlık sistemindeki şüpheli organize yolsuzlukla mücadele olaylarına ağırlık vermektedirler. “Organize olmak” terimi tanımlanacak olursa, hakları olmaksızın 2 veya daha fazla kimsenin ekonomik bir çıkar elde etmek için birlikte çalışması şeklinde ifade edilebilir. Bu durum sistematik ve sürekli ise yolsuzluk çeteleri (Çalışan, işveren ve pratisyen bir hekimin işbirliği yapması örnek olarak verilebilir.) olaya dahil olmaktadır. Yolsuzluğu Önleme Yolsuzluk, herşeyden önce yasal-yönetsel takiple ve sivil yaptırımlarla önlenmektedir. Bu amaçla mümkün olduğunca fazla sayıdaki vaka, mahkemelere ve yargı sürecine taşınmaktadır. Bunun yanında, yaptırımlar; hekimlerin tıbbi sertifika/rapor verme haklarını ya da Ulusal İş Kurumundan geri ödeme alma haklarını kaybetmeleri şeklinde olabilmektedir. Bunun ötesinde yolsuzluk, kitle iletişim araçlarının kullanılmasıyla da önlenmektedir. Hem basın hem de radyo-televizyon -özellikle mahkumiyet kararı çıktıysa- davalarla yakından ilgilenmektedir. Diğer taraftan zaman zaman lokantalar, gece kulüpleri, taksiler, inşaat alanları ve diğer birimlerin gizli denetimleri yapılmaktadır. Ek olarak, yolsuzluk nedeniyle kaybedilen kamu kaynaklarının kazanılması amacıyla kurulan ve 140 tane uzmandan oluşan bir birim de mevcuttur. 3.2. BELÇİKA Sigorta fonlarının ve ortaklıkların ön kontrolü Mevcut ortaklıklar ya da sigorta fonları; özel sektör şirketleri ve yedi farklı sigorta fonu olarak gruplandırılmaktadır. Bu organizasyonlar tıbbi danışmanlar ve yardımcıları ile benzeri çalışan farklı personelden oluşmaktadır. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 20 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Belçika hükümeti, Ulusal Hastalık ve Sakatlık Sigortası Kurumunu (INAMI) kurmuştur. Bu kurum; doktor, diş hekimi, eczacı ve hemşire gibi sağlık personeli ile avukat, bilişim uzmanı, ekonomist vb alanlarda denetçi istihdam etmektedir. Ayrıca INAMI, 7 sigorta fonunu zorunlu sağlık ve emeklilik sigortası yasaları düzenlemelerine dayanarak koordine etmektedir. Belçika sosyal güvenlik sistemi; özel sektör kuruluşları, sigorta fonları ve INAMI olarak adlandırılan kamu koordinasyon kurulundan oluşan karma bir sistemdir. Ön kontrol; sigorta fonları tarafından kendi çalışanları tarafından yerine getirilmektedir. Tıbbi danışman, bazı sağlık harcamalarının bedelinin ödenmesini ve hastanede yatış masraflarının karşılanmasını kabul etmektedir. Sigortalı üyelerin hastalıktan veya kazadan kaynaklanan sakatlığının ilk yılı süresince, çalışma gücü kayıplarının değerini takdir etmektedir. Sağlık hizmeti sunucularının düzenlemelere uymadıkları durumlarda danışman, yasalarda ve diğer düzenlemelerde belirlenen kuralları onlara hatırlatmaktadır. Sağlık hizmeti sunucuları yine de söz konusu düzenlemelere uymayı reddederlerse o takdirde danışman bu bilgiyi Medikal Değerlendirme ve Kontrol Birimine iletmektedir. Tıbbi Danışmanın bunların dışında ayrıca yetkisi bulunmamaktadır. Sağlık Hizmetleri Departmanı (SSS)- Profil Komisyonu- INAMI Bu komisyon, sağlık hizmeti sunucularının faaliyetlerini geri ödeme dosyalarındaki verileri kullanarak değerlendirmektedir. Aynı zamanda hastanelerde ve diğer kuruluşlarda da bu süreç izlenmektedir. İlgililer komisyonca sorgulanabilmekte, alınan cevaplar tatmin edici değilse veya hizmet sunucu emirleri görmezden gelerek hareket ediyorsa, komisyon davayı Medikal Değerlendirme ve Kontrol Birimine nakledebilmektedir. Medikal Değerlendirme ve Kontrol Birimi (SMEC) Medikal Değerlendirme ve Kontrol Birimi, yönetsel düzenlemeler ile ilgili bilgi eksikliğinden kaynaklanan hataları önlemek ve sağlık sigortası kaynaklarının uygun, eşit ve adil bir şekilde kullanılması için sağlık hizmeti sunucularının sorumluluklarını arttırmak için önleyici bir politika izlemektedir. Aynı zamanda, idari bir süreç gerektiren yolsuzlukla mücadelede; alınan önleyici tedbirler vasıtasıyla bu vakaların azalacağı düşüncesiyle faaliyette bulunmaktadır. Enformasyon: Bu birim; ihmalden kaynaklanan ihlal ve hataları azaltmak için sağlık hizmeti sunucularının bireysel sorumluluklarını arttırmaya odaklanarak, olabildiğince geniş çapta bilgi, öneri ve görüş vermektedir. Değerlendirme: Medikal Değerlendirme ve Kontrol Birimi; sağlık hizmetlerinin uygun bir şekilde verilmesine ilişkin problemlerin makro düzeyde tanımlanması ile raporlar ve ilgili araştırmaların sonuçlarının geniş kitlelere iletilmesi yoluyla yolsuzluğu önlemeyi hedeflemektedir. Bu süreçte sağlık hizmeti sunucularına yönelik kişisel iletişim, alınan bilgi ve cevapların analizi ile sonucun takip ve kontrol edilmesi aşamaları yer almaktadır. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 21 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 3.3 İSPANYA İspanya’da vergilerle finanse edilen ve tüm toplumu kapsayan bir kamu sağlık sistemi mevcuttur. Birinci basamak sağlık hizmetinde; emekliler tarafından ödeme yapılmayan ancak çalışan hastalar tarafından % 40 oranında finanse edilmesi gereken sağlık hizmetleri(ilaçlar hariç) ücretsiz sunulmaktadır. İspanya’nın Katalonya bölgesinde kamu sağlık sistemi Katalon Sağlık Hizmetlerince (CATSALUT) tarafından yürütülmektedir. Aynı zamanda sigorta şirketleri aracılığıyla veya doğrudan kişilerce finanse edilen özel sağlık hizmetlerini içeren bir sistem de mevcuttur. İspanya’nın Katalonya bölgesindeki her iki sağlık sistemi de sağlıkla ilgili hizmetlerin, kurum ve kuruluşların organizasyon ve idaresinde yetkili olan sağlık biriminin kontrolüne tabidir. Sağlık Departmanının yeniden organizasyonuna ilişkin 209/2001 sayılı Yönergede; sağlık hizmetlerinin değerlendirilmesi ve soruşturulması faaliyetlerinin ayrı iki bölüm tarafından yürütülmesi öngörülmektedir. Soruşturma faaliyetleri arasında: Sağlık sistemindeki ekonomik ve işlevsel arızaların soruşturulması, yasa dışı iltimas, yolsuzluk ve mali kayıpla neticelenen hatalarla mücadele, disiplin hükümlerinin uygulanmasından ve ekonomik hedeflerden sapmalara neden olan unsurları tespit, soruşturma, belgelendirme ve bilgilendirme faaliyetleri yer almaktadır. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 22 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 4. YOLSUZLUĞUN TESPİTİ Yolsuzluk tespit yöntemleri olarak; hesap verme sisteminin kurulması ve iç denetim, teknik donanım ve kaynakların kullanımı, veri madenciliği, sorgu araçları, yolsuzluğun ihbarı başlıkları değerlendirilmiş ve ülke örneklerine yer verilmiştir. 4.1. HESAP VERME SİSTEMİ/İÇ DENETİM Etkin bir hesap verme mekanizmasının kurulması, iç kontrol süreçlerinin tanımlanması ve uygulanması ile yönetim süreçlerine ilişkin temel ilkelerin belirlenmesi yolsuzluğun tespiti açısından önem taşımaktadır. Bu temel ilkeler arasında; yazılı kural ve emirlerin belirlenmesi, alınan ihbarların işleme sokulması, çalışanın yerinde denetimi, bazı iş ve işlemler için onay mekanizması oluşturulması, muhasebeleştirme sürecinin kontrolü, bilgisayar sistemlerinin ve kayıtlarının korunması ve etkili iç denetim uygulamalarının hayata geçirilmesi sayılabilir. 4.2.TEKNİK DONANIMIN/KAYNAKLARIN KULLANIMI Belge analizi yaparken: Düzeltme ve eklemeleri renkli kalemle yapınız. Önemli gördüğünüz bölümlerin altını çiziniz. Metinleri karşılaştırarak silinen, tahrip olan yerleri belirleyiniz. Belgenin orijinal nüsha mı kopya mı olduğunu belirleyiniz. Belge içerisinde filigranlı kağıt olup olmadığını ve güvenliği tehdit edici unsurları araştırınız. El yazısı analizi: E-posta ve internetin yoğun olarak kullanıldığı günümüzde el yazısı analizinin artık pek önemli olmadığı düşünülebilirse de aslında doğru olan bunun tam tersidir. El yazısı analizi farklı el yazıları, el ile yazılmış mektuplar ve karakterler arasındaki benzerliği tespit etmeye yönelik bir soruşturma tekniğidir. El yazısından karakter teşhisi yapan yazıbilimi analizi ile el yazısı analizi karıştırılmamalıdır. El yazısı analizinde, materyaller özgün olanları ile karşılaştırılmakta ve bu işlemler bir uzman tarafından gerçekleştirilmektedir. Harfler ve karakterlerin yazılışları arasında benzerlik/farklılık olup olmadığı üzerinde durulmaktadır. Benzerlik ne kadar fazlaysa belgeyi düzenlediği tahmin edilen kişi tarafından yazılma olasılığı o kadar fazladır. Bu tip bir analizin, yasal ve sosyal geçerliliği mevcuttur. Dolayısıyla uygulamada el yazısı analizi sonuçları delil olarak kabul edilmektedir. Parmak izi analizi: Parmak izi analizi soygun, kundakçılık ve sabotaj gibi suçları içeren sigorta soruşturmaları esnasında kullanılmaktadır. Parmak izi analizi, parmak izinin tespiti ve teşhisi; adli soruşturmaların bir parçasıdır. Soruşturma aracı olarak değil, kimlik teşhisi amacıyla kullanılmaktadır. Parmak izinin %100 kanıtsal değeri mevcuttur. İkiz olsa dahi hiç kimsenin parmak izi birbirinin aynı değildir. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 23 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Tespit edilen parmak izi saklanmakta ve daha sonra analiz amacıyla kullanılmaktadır. Bunun yanında şüphelilerin parmak izleri adli yönden ceza tatbiki için de kabul görmektedir. Çünkü birçok durumda teknik araştırmalar ve sanıkla yapılan yüz yüze görüşmeler gerçeği ortaya çıkaramamaktadır. 4.3.VERİ MADENCİLİĞİ (DATA MINING) Genel olarak veri madenciliği (bazen veri ve bilgi keşfi olarak da adlandırılmaktadır) veriyi farklı açılardan analiz etme ve yolsuzlukla mücadele amacıyla kullanılabilecek şekilde veriyi özetleme sürecidir. Kullanıcılara veriyi bir çok açıdan analiz etme, sınıflandırma ve tespit edilen ilişkileri özetleme imkanı vermektedir. Teknik olarak veri madenciliği, farklı alanlar ve konular arasında bağlantı kurma sürecidir. Günümüzde kurumlar farklı formatlarda çok büyük miktarda veri tabanları oluşturmaktadır. Bununla birlikte bilgisayar işlemci gücündeki artışlar, dijital ortamda veri depolanması ve istatistik yazılımında ortaya çıkan sürekli yenilikler maliyetleri düşürürken analizin doğruluğunu önemli ölçüde artırmaktadır. Veri ve Bilgi Veri, bilgisayar tarafından işlenebilen her türlü olay, sayı veya metindir. Günümüzde kurumlar farklı format ve tabanlarda çok büyük miktarda veri tabanları oluşturmaktadırlar. Söz konusu yığınlar prim, sağlık harcamaları stoklar ve makro ekonomik verilerden oluşmaktadır. Verinin değerlendirilmesi sonucunda bilgi ortaya çıkmaktadır. Veri Depoları Veri toplama, veri aktarma ve depolama faaliyetlerinde kaydedilen ilerlemeler, kurumların çeşitli veri tabanlarını veri deposu şeklinde birleştirmesini sağlamıştır. Veri depolama işlemi, merkezi veri yönetimi ve düzeltme süreci olarak tanımlanmaktadır. Veri depolama, bütün kurumsal verilerin merkezi bir havuzda birleştirilmesi gibi nihai bir sonuca ulaşmaktadır. Verilerin merkezileştirilmesi, kullanıcı erişimi ve analizinin etkinliği için gerekli görülmektedir. Kaydedilen önemli teknolojik ilerlemeler bu hedefi birçok şirket için bir realiteye dönüştürmektedir. Veri analizi yazılımındaki çarpıcı ilerlemeler, kullanıcıların bu bilgiye serbestçe ulaşabilmesine izin vermektedir. Veri analizi yazılımı, veri madenciliğini desteklemektedir. Veri Madenciliğinin İşleyişi Büyük ölçekli bilgi teknolojisi farklı işlem ve analitik sistemlere doğru yönelirken, veri madenciliği bu ikisi arasındaki bağlantıyı sağlamaktadır. Veri madenciliği, kullanıcı sorgulamalarını temel alan depolanmış veriler arasındaki ilişki ve modelleri analiz etmektedir. Sınıflar: Depolanmış veriler, önceden belirlenmiş gruplardaki veriyi yerleştirmede kullanılır. Kümeler: Veriler mantıksal ilişkilere göre gruplandırılır. Birlikler: Veriler kurumları tanımlamada kullanılabilir. Sıralı örnekler: Veriler davranış örneklerini ve eğilimlerini tahmin etmek için toplanmaktadır. Veri madenciliği başlıca beş unsurdan oluşmaktadır: 1-Verinin veri deposuna iletimi ve depolanması, 2-Verinin çok boyutlu veri tabanı sisteminde saklanması ve yönetilmesi, SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 24 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 3-İş analistleri ve bilgi teknolojisi uzmanlarına veri girişi yetkisinin sağlanması, 4-Uygulama yazılımı tarafından verinin analiz edilmesi, 5-Verinin grafik veya tablo gibi kullanışlı formatlarda sunulması, İki kritik teknolojik unsur bulunmaktadır: 1-Veri tabanının büyüklüğü: Daha çok işlenen ve korunan veri, daha güçlü bir sistem gerektirmektedir. 2-Karmaşık sorgu: Daha karmaşık ve ayrıntılı sorgular ve daha çok sayıda işlenen sorgular, daha güçlü bir sistem gerektirmektedir. 4.4. SORGU ARAÇLARI Sorgu aracı, kullanıcıların veri tabanında depolanan bilgilere erişmesine olanak veren bir yazılımdır. Birçok modern sorgu aracı, geniş analitik değerlendirme ve raporlama araçlarına sahiptir. Bilgi Toplama ve Raporlama Kullanıcılarının daha iyi karar vermesine yardımcı olmak amacıyla, verilerin toplama, saklama, erişme ve analiz edilmesine izin veren geniş bir teknolojiler bütünüdür. Analitik Uygulama Finansal analiz, müşteri analizi gibi belirli bir iş sürecinin bütün analitik gereksinimlerini yerine getirmek için tasarlanmış bir yazılım uygulamasıdır. Veri Altkümesi Belirli bir iş fonksiyonuna odaklanmış analitik bir veri deposudur. Genellikle, veri deposundaki verilerin alt kümesinden oluşmakta ve daha hızlı analiz için depolanmaktadır. Karar Destek Sistemi Kullanıcıların karar verme sürecini kolaylaştırmak ve hızlandırmak amacıyla iş verilerini analiz eden ve sunan, yazılım uygulamasının yerine kullanılan bir kavramdır. 4.5. YOLSUZLUK İHBARI Giriş İhbar; kurum personeli tarafından, idari yönetim çerçevesinde meydana gelen ve yasal olmayan veya gayri ahlaki uygulamalarda bulunan personelin yetkili birimlere bildirilmesi şeklinde tarif edilebilmektedir. Muhbir, durumu düzeltebilecek yetkiyi haiz birimlere veya çalışanlara, vuku bulan suiistimalleri ileten bir personel veya kurum çalışanıdır. Genellikle, suiistimal bir kanun ve kural ihlali veya kamu haklarını ihlal olarak meydana gelmektedir. Muhbir terimi; İngiliz polisinin bir suç işlendiğini gördüğünde düdük çalarak olaya müdahale etmesi eyleminden türemiştir. Bu anlamda ihbar hem yasal kurumları hem de kural ihlalini önleyecek tüm organları harekete geçirmektedir. Genel Bakış Suiistimalin her çeşidi ihbara konu olabilmektedir. Olayların büyük bir çoğunluğu, küçük suiistimallere dayanır. En çok görülen ihbarcı tipi, suiistimali kendi kurumu içerisindeki başka bir çalışana ya da bir üst makama bildiren dahili muhbirlerdir. Aksine harici muhbirler, SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 25 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu suiistimali dışarıdaki kişi ya da birimlere bildirmektedir. Bu takdirde, yapılan yanlışın yapısına ve önemine bağlı olarak, muhbir; suiistimali avukatlara, medyaya, kanun uygulayıcılara, denetçilere ya da diğer yerel, merkezi veya federal birimlere bildirebilmektedir. İhbar Vakalarına Gösterilen Tepkiler İhbar hakkındaki fikirler çeşitlilik arz etmekte; muhbirler, kamu yararı ve kurumsal sorumluluk için kendini düşünmeyen tanıklar olarak görülebildiği gibi, yalnızca kişisel başarı ve şöhreti takip eden kişiler olarak değerlendirilebilmektedir. Çünkü olayların büyük bir çoğunluğu kamuoyunda yer alma ihtimali düşük ve çokça medya ilgisi çekmeyen vakalardır. Önemli suiistimalleri bildiren muhbirler, tehlike ve eziyete maruz kalmaktadır. İkinci görüş ise genelde daha az dayanağa sahiptir. İhbarcıların yaşadığı sıkıntı, dünyanın birçok bölgesinde rastlanmakta olan ciddi bir konudur. Muhbirler, genelde yönetim baskısından kanunlarla korunduğu halde, muhbirlere ceza verilen birçok vaka bulunmaktadır. Çoğu ihbarcı, suiistimalle suçlanan tüzel kişilerde veya devlet idarelerinde “ispiyoncuyu vur” mantığının yaygın olduğunu bilmekte ve bazı durumlarda yanlış hareketleri iletmelerine rağmen, tepki olarak cezai kovuşturmaya maruz kalmışlardır. Buna tepki olarak, birçok özel kurum ihbarcılara yardım etmek için muhbiri savunma ve destekleme grupları oluşturmuşlardır. İhbarcılar İçin Yasal Koruma İhbarcılar için yasal koruma ülkeden ülkeye çeşitlilik göstermektedir. İngiltere’de 1998’deki Kamusal Yarar Yasası yolsuzluk ve benzeri sorunları açığa vurarak, bireysel bilgi verenlerin yasal olarak korunmasının çerçevesini çizmiştir. 4.6 ÜLKE ÖRNEKLERİ: 4.6.1 NORVEÇ Kamu görevlilerinin tespiti, otomatik göstergeler ve halkın şikayet ve ihbarları yoluyla birçok yolsuzluk vakası tespit edilmiştir. Bununla birlikte hem bireysel hem de otomatik kontrol önlemleri, yolsuzluğun tespitinde destek sağlamaktadır. Örneğin otomasyon ağında sistem verileri olan “kırmızı bayraklar” ödeme yapılmadan önce yolsuzluk girişiminin belirlenmesine yardımcı olmaktadır. “Kırmızı bayraklar”; muhtemel yolsuzluk olayını göstermektedir. Ayrıca kayıtlara ilişkin çapraz kontrol bilgisayar sistemi bulunmaktadır. Diğer kamu otoriteleri ile yolsuzluğu önlemek, bulmak ve ortaya çıkarmak konusunda anlaşmalar yapılmıştır. Bunlar arasında; Vergi İdaresi, Sağlık Kurulu ve Çalışma Bakanlığı denetçileri sayılabilir. Aynı zamanda para aklama konusunda Norveç Ekonomi ve Çevre Suçları Önleme ve Teftiş Ulusal İdaresi ile işbirliği içerisinde çalışılmaktadır. Diğer taraftan; benzer konularda çalışan personelin bilgisayar paylaşım ağı sistemini kurma süreci başlatılmış, Norveç’teki diğer kamu otoriteleri ve özel sigorta şirketleri ile toplantılar yapılmıştır. Ayrıca ortak sorun ve aynı problemlerle karşılaşan diğer İskandinav ülkeleri (İsveç, Danimarka, İzlanda ve Finlandiya) ile işbirliği çalışmaları yürütülmektedir. 4.6.2. BELÇİKA Şikayet yolu: Her vatandaş, sağlık hizmeti sunucuları veya kurumlara ilişkin Medikal Değerlendirme ve Kontrol Birimine şikayette bulunma hakkını haizdir. Şikayette gizlilik esastır. Kimlik belirtmeksizin şikayette bulunmak da mümkündür. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 26 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Sigorta Fonları Sigorta fonlarından; hileli bir davranışta bulunan sağlık hizmeti sunucusu veya sigortalı ile ilgili bilgi alma hakkı mevcuttur. Tabipler Birliği Tabipler Birliği, tıpta etik ve sağlık hizmetlerinin kalitesi konularında faaliyet göstermekle birlikte olaya ilişkin bilgi teminini de sağlayabilmektedir. Adalet Bakanlığı Cumhuriyet savcısı Medikal Değerlendirme ve Kontrol Biriminden yardım talebinde bulunabilmektedir. Ulusal Danışma Bürosu Ulusal Danışma Bürosu, Belçika’nın tüm bölgelerinden gelen denetçilerden oluşan bir kuruldur. Söz konusu denetçiler pratik deneyimlerini birbirlerine aktarmaktadırlar. Bu birimin amacı, tüm ülkelerdeki işlemleri uyumlaştırmak ve ulusal düzeyde bir çalışma yapmaktır. Re’sen Yetki Tüm Medikal Değerlendirme ve Kontrol Birimi denetçilerinin; dolandırıcılık yapıldığına ilişkin bir husus tespit etmeleri halinde sağlık hizmeti sunucusu hakkında kendiliğinden soruşturma açma hakkı mevcuttur. İdari Denetim Birimi (SCA) Bu birim; sigorta fonları, sigortalılar, sağlık hizmeti sunucuları veya kurumlar tarafından sunulan belgelerin yeterliliğinin sorgulanması ve idari yöntem ile kuralların doğru bir şekilde uygulanmasına ilişkin bilgi ve şikayetler hakkında Medikal Değerlendirme ve Kontrol Birimiyle iletişime geçebilmektedir. Ayrıca sigortalılar ve sağlık sunucuları tarafından kullanılan belgelerin yanlış veya sahte düzenlenmesi halinde verilecek cezalara ilişkin karar verebilmektedir. 4.6.3 İSPANYA Kamu ve özel sağlık hizmetinden faydalananların ihbarları, sağlık personeli tarafından yapılan bildirimler, ilaçların faturalandırma sürecinin incelenmesi, isimsiz ihbarlar ve soruşturma esnasında karşılaşılan hususları tespit ile yolsuzluk vakaları ortaya çıkarılabilmektedir. 4.6.4 İNGİLTERE Sağlık sisteminin denetimi, giderlerin incelenmesi, ihbar müessesesi, sağlık sisteminin zayıf alanlarının risk analizi ile denetlenmesi, istihbarat, muhbir ve dolandırıcılık ve yolsuzluk ihbar hattı tahsis edilmesi suretiyle yolsuzluk tespit edilebilmektedir. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 27 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 5.YOLSUZLUĞUN SORUŞTURULMASI USULÜ Yolsuzluğun soruşturulması başlığı altında, soruşturma yöntemi olarak Hollanda’da uygulanmakta olan beş adım rehberine yer verilmiş, ardından kontrol listesi kullanımı, teftiş, ifade alma teknikleri ve PEACE modeli, özel soruşturmacılar, adli soruşturma teknikleri başlıkları altında açıklamalara ve ülke örneklerine yer verilmiştir. 5.1.SORUŞTURMA YÖNTEMLERİ Muhtemel bir yolsuzluk sinyali aldığınızda ne yaparsınız, en iyi soruşturma yöntemi nedir, kendi kendinize üstesinden gelebilir misiniz veya özel bir dedektif tutmak daha iyi bir yol mudur? Bu bölümün amacı sorularınızı cevaplandırmak ve hangi soruşturma yöntemlerinin kullanılabileceğini açıklamaktır. 5.1.1. BEŞ ADIM REHBERİ Hollanda, yolsuzluk vakalarını ele almak üzere beş adım rehber uygulamasını geliştirmiştir. Adım 1: Yolsuzluk Vakasının İhbarı Geri ödeme, kayıt, vb. birimlerde çalışan personele kullanılabilecekleri yolsuzluk göstergeleri temin edilmelidir. Bu göstergeler yolsuzluğun türüne göre değişiklik göstermektedir. Birinci adımda söz konusu göstergelerin kullanılabilirliği oldukça önemlidir. Şüphe ortaya çıktıktan sonra genellikle bölüm yöneticisi veya yolsuzlukla mücadele birimi görevlisi ile temasa geçilmektedir. Personelle birlikte bir form doldurulması gerekecektir. Söz konusu kural, yalnızca çok ciddi olan yolsuzluk vakalarının ofise bildirimini sağlamak için uygulanmaktadır. Muhtemel bir yolsuzluk vakasına ilişkin çeşitli ihbar şekilleri mevcuttur. Standart form kullanımında elde edilen tüm bilgiler formun üzerine doldurulmalıdır (örneğin mevcut şüphe, yolsuzluk şekli, mevcut şartlara ilişkin bilgi). Kurumların bilgisayar sisteminde yaptıkları ilk incelemeler farklılık göstermektedir. Bir yolsuzluk vakasına ilişkin çalışmaların mümkün olduğu kadar tamamlanmış olarak teslim edilmesi önerilmektedir. Böylece yolsuzlukla mücadele görevlisi vakayı tekrar en baştan gözden geçirmek durumunda kalmayacaktır. Çalışanların form düzenlenmesine ilişkin sürecin nasıl işlediğine dair bilgi sahibi olması yeterlidir. Bir yolsuzluğu ihbar ederken dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir? Bilgi kime iletilmelidir? Standard formda doldurulması gereken önemli noktalar nelerdir? Soruşturma nasıl yürütülmektedir? vb. Çalışanların mevcut şüphelerini ihbar edebilmelerini sağlamak amacıyla tüm bu süreçler açıklayıcı not şeklinde anlatılmıştır. Yolsuzlukla mücadele uzmanı, ihbarı öğrendiğinde konuyla ilgili olarak soruşturmanın başlatılacağına ve konuyla ilgili soruşturma sonucunun kendisine bildirileceğine dair bilgi içeren belgeyi, söz konusu ihbarı ileten kişiye gönderecektir. Adım 2: Yolsuzlukla mücadele uzmanı tarafından yapılacak ilk sorgu Bu ilk sorgunun hedefi, gerçekleri tespit etmek amacıyla muhtemel yolsuzluk vakasına ilişkin bir takım spesifik sorulara cevap aramaktır. Yolsuzlukla mücadele uzmanı, söz konusu vakayı SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 28 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu kayıt altına alacaktır. Diğer tüm adımlar da genel çerçeveyi görebilmek üzere kayıt altına alınır. Yolsuzluğun türüne göre cevaplandırılacak sorular farklılık göstermektedir. Adım 3: Ara Karar Soruşturma süresince şüphenin güçlendiği veya yolsuzluğun tespit edileceği anlar olacaktır. Böyle anlarda objektif olarak karar verilemeyebilir: Karar soruşturma sonucunda ortaya çıkacaktır. Yolsuzluğun mevcut olmadığı durumlarda soruşturmayı daha fazla yürütmek gereksiz olacağından soruşturmacı ilgili tespitleri yaparak kanaatini ortaya koymalıdır. a. Yolsuzluk dosyasının kapanması Yolsuzluk şüphesini oluşturan veya yanlış anlamaya sebebiyet veren hususların tespit edilmesi gerekmektedir. Ayrıca dosyayı kapatmadan önce son bir adım olarak doğrulama yapılması uygun olacaktır. Soruşturma sonucu hakkında ihbarda bulunulan kişiye bilgi verilmelidir. Dosyanın kayıttan kaldırılmasına gerek yoktur. b. Yolsuzluk şüphesinin güçlenmesi veya yolsuzluğun tespit edilmesi Bu noktada soruşturma, yolsuzluğun tespit edilmesinden yolsuzluğun nasıl işlendiğinin tespiti ve objektif kanıtların elde edilmesi boyutuna geçmektedir. Yolsuzluğun türüne göre başvurulacak kaynaklar farklılık göstermektedir. Başka kişilerin (diğer grup üyeleri, komşular, aile bireyleri) de yolsuzluğa dahil olduğu tespit edildiğinde soruşturmanın uzatılıp uzatılamayacağı öngörülmelidir. Adım 4: Şüphelinin ifadesini alma İlk değerlendirme sonrası ifade alınması, yolsuzluğun bir bütün olarak görülmesini sağlayacaktır. Çünkü her iki tarafı da dinlemek, ifadelerini almak gerekmektedir. Böyle bir durumda yapılması gerekenler; ne zaman yazılı ifade alınacağı veya şüphelinin görüşmeye çağrılacağı konularında seçim yapmak için tek bir kural yoktur. Görüşme sırasında gerçekleri çarpıtmamaya, yanlış anlaşılmalara mahal vermemeye, yansız davranmaya, sadece bilgi toplama hedefine odaklanmaya özen göstermek gerekmektedir. Şüphelinin çelişkili beyanlarını netliğe kavuşturmak için ikinci bir görüşme de yapılabilmektedir. İfade alma aşamasına ilişkin iki öneri: Bu görüşmeleri tek başınıza yapmayınız: her zaman yanınızda bir müşahit bulundurunuz. Şüphelinin ifadesini aldıktan sonra şüpheliye imzalatınız. 5. Adım: Yolsuzluğun tespiti, yaptırımların belirlenmesi Yolsuzluk tespit edildiğinde uygulanacak son adım ise uygun yaptırımların belirlenmesidir. Ayrıca, yolsuzluk vakasının kurumun yolsuzluk kayıtlarına işlenmesi, daha sonra ülke geneli kayıtlarda dosyalanması gerekmektedir. 5.1.2 KONTROL LİSTESİNİN KULLANIMI Şüphenin ortaya çıkmasından sonra; aşağıda maddeler halinde hususların kontrolü önem taşımaktadır. Durum yolsuzlukla mücadele uzmanına bildirildi mi? Yolsuzluğa ilişkin bütün olgular tespit edildi mi? SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 29 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Tüm belgelerin orijinal nüshaları mevcut mu? Hastanın veya kurumun geçmiş kayıtları incelendi mi? Yolsuzluk olayına doktorlar ve eczacılar müdahil midir? Tüm belgelerin, klinik kayıtların ve faturaların analizi yapıldı mı? Hastalar veya uzmanlarla görüşme planı mevcut mu? Konuya ilişkin bütün kurallar, süreçler ve mevzuata hakim durumda mısınız? Soruşturma sonucunda sorumlular tam olarak tespit edildi mi? Soruşturmaya yardımcı olabilecek bütün delillere ulaşıldı mı? Yolsuzluk, mali boyutuyla değerlendirildi mi? Hangi adli soruşturma yöntemlerinin kullanılabileceği belirlendi mi? Duruma uygun yaptırımlar saptandı mı? Bu tür bir yolsuzluk vakasının önlenebilmesi için ne gibi idari tedbirler ve önleyici süreçlerin uygulanabileceği belirlendi mi? Yolsuzluğun ortaya çıkmasının nedeni bir sistem zayıflığı mıdır, öyleyse nasıl giderilebilir? 5.1.3. TEFTİŞ Teftiş insan ve sistem odaklı bir faaliyettir. Sistem teftişi, çalışanların davranışlarının ve süreçlerin izlenmesidir. 5.1.4 MÜLAKAT TEKNİKLERİ ve PEACE MODELİ Uygulamada mülakat, en değerli araştırma yöntemidir. Bilgi alma, onaylama ve yüzleşme gibi amaçlarla yapılan çeşitli mülakat şekilleri kabul edilmektedir. İlgili kişilerle yapılan mülakat, öğrenilmesi kolay olmayan önemli bir beceridir. Aşağıda belirtilen ipuçları mülakat becerilerini geliştirmeye yardımcı olacaktır: Mülakatın 5 adımda ele alınması gerekmektedir: Plan ve Hazırlık (Plan and Prepare)- Görüşme öncesi yapılmaktadır. İşi ele alma ve Açıklama (Engage and Explain)-Görüşme başladığında yapılmaktadır. Bilgilendirme (Account)-Konu hatırlatılmakta ve genel olarak üstünden geçilmektedir. Sorgulama (Challenge)-Eldeki delillerle karşı taraf sorgulanmaktadır. Kapanış (Closure)-Eklenmek veya açıklanmak istenilen bir şey olup olmadığı sorulmaktadır. PEACE MODELİ (İFADE VE MÜLAKAT MODELİ): PLAN & HAZIRLIK (Görüşme Öncesi) Olayın ihbarı, şahit ifadesi, zaman, yer, görüşme odasının hazırlanması, deliller (belge ve maddeler), kanıtlanacak noktalar, avukata yapılan açıklama, yazılı görüşme planı, teybe kayıt, açılış sorusu, ikaz açıklaması, vb. hususları içermektedir. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 30 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu ELE ALMA & AÇIKLAMA Hazır bulunan kişileri tanıtma, teybin kapalı olduğunu açıklayıp not alma, daha önce teyp kaydı alınıp alınmadığının kontrolü, kanuni şartlar, tarih, görüşmenin başlaması, hazır bulunanların tanıtımı, görüşmenin neden teybe kaydedildiğini açıklama, anlaşılıp anlaşılmadığının sorulması, istenirse görüşmenin sonlandırılacağını bildirme, görüşmenin nedenini açıklama safhalarını içermektedir. BİLGİLENDİRME Sorular açık, uygun olmalı ve zamanında sorulmalıdır. Soru, şüphelenilen duruma dair gerekli açıklamayı kapsayacak nitelikte olmalıdır. Her konu hatırlatılmalı, özetlenmeli ve diğer bir konuya bağlanmalıdır. Daha sonra verilen ifade özetlenmeli ve doğrulattırılmalıdır. İfade alma süresince ifade veren, herhangi bir hususta herhangi bir açıklama yapmaya zorlanmamalı, ifade alan kişi görüşmenin akışını yönlendirmelidir. SORGULAMA Gizlenen kanıtlar zayıftan güçlüye doğru ortaya konur. Eğer kişi ifadesini değiştirir veya ifade verme esnasında suçu işlediğini kısmen veya tamamen kabul ederse ifade baştan tekrar alınmalıdır. KAPANIŞ VE NİHAİ ÖZET Tüm konulara ve iddialara değinildikten sonra görüşmeyi yapan kişi tarafından yapılan görüşmenin genel bir özeti verilmelidir. İfade veren kişiye, eklemek veya açıklamak istedikleri başka bir hususun olup olmadığı sorulmalıdır. Eğer kişi, bir şey eklemek veya değiştirmek isterse yeni bir konu açılmalı ve ifade yeni noktaları içerecek şekilde tekrar alınmalıdır. 1. Kayıt Yapıldıysa: Sanığın ekleme veya açıklama yapmasına imkan tanınmalıdır. Görüşmeyi yapan kişi, suç işlendiği sabitse bunu rapora dökmeli, sanığın görüşme kayıtlarını nasıl alabileceğini açıklamalı ve görüşme tamamlanarak, tarih ve zaman kaydedilmelidir. 2. Kayıt Yapılmadıysa: İlgili dokümanlar imzalanır. 5.1.5 ÖZEL SORUŞTURMACILAR Özel bir soruşturmacı (özel dedektif) genellikle özel bir şahıs veya kuruluş için soruşturmaları yürüten, kamu görevlisi olmayan kişidir. Genelde avukatlar için çalışmaktadırlar. Şüpheli ihbarlarda sigorta şirketleri için de çalışabilmektedirler. Özel soruşturmacılardan ruhsat talep edilmesi gerekmektedir. Bu soruşturmacılardan ayrıntılı notlar almaları, gözlemlerine ilişkin bilgileri mahkemede, vekilleri adına açıklayacak şekilde hazırlamaları beklenmektedir. İddianamelerinde, kanuni sınırlar dahilinde kalmaları oldukça önemlidir. Birçoğu özel uzmanlık dallarına ayrılmaktadır. Örneğin, bazı özel soruşturmacılar yalnızca arama ile görevlidir. Global Bakış Bazı ülkelerde özel soruşturmacılık illegaldir. Bazılarında ise özel soruşturmacılar mevcut olmakla birlikte yetkileri oldukça sınırlıdır. Örneğin Güney Kore’de yalnızca sigorta alanındaki yolsuzluklarda denetim izni verilmektedir. Kimi ülkelerde ise bu kişiler ruhsatlı SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 31 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu çalışmaktadır. Özel dedektif ve soruşturmacıların düzenli mesai saatleri yoktur. Çoğu dedektif ve özel soruşturmacı ofisleri dışında denetimle veya görüşmelerle vakit geçirirken, bazıları ise ofislerinde bilgisayar araştırmaları veya telefon görüşmeleri yaparak zaman geçirmektedirler. İş stresli ve tehlikeli olsa da, işin amacı bilgi toplamaktan ibarettir. İcra makamı değildirler, ceza verme yetkileri yoktur. Eğitim ve Nitelikleri Özel dedektif ve soruşturmacıların genellikle farklı meslek geçmişleri bulunmaktadır. Çoğu ilk olarak sigorta şirketleri için çalışmaktadır. Bazıları da askeri veya kamu görevlerinde denetçi pozisyonlarında çalıştıktan sonra bu görevlere gelmişlerdir. Birçok işveren özel dedektif veya soruşturmacıda beceri, sabır ve azim gibi özellikleri aramaktadır. Dedektif yüzleşmekten çekinmemeli ve iyi iletişim kurabilmelidir. İyi görüşme ve sorgu becerileri de ayrıca önemlidir. Bu kişilerin çalışmaya başlamadan önce sabıka kayıtlarının incelenmesi gerekmektedir. Bazı özel soruşturmacılar, ehliyetlerini ispatlamak amacıyla profesyonel kuruluşlardan sertifika almaktadırlar. 5.1.6. ADLİ SORUŞTURMA TEKNİKLERİ Adli Soruşturma Teknikleri: - Adli Bilgisayar Kayıtları Veri Toplama Elektronik Bulgu Elektronik Posta İncelemeleri Belgelerin Biçimlendirilmesi Belge ve raporların taranması Optik Karakter Tanıma tekniklerinin kullanımı yoluyla araştırma Açık Kaynak Araştırması - Telefon rehberleri (Sarı sayfalar) Ticaret Odası İnternet Kayıtları İlan(Reklam) siteleri Diğer araştırmalar - Şekil Analizleri (en son gelişmelerin; şekil dizileri ve kritik soruların analizi) İdari Araştırma Kıyaslama Prosedür Tanımları 5.2 ÜLKE ÖRNEKLERİ: 5.2.1 NORVEÇ Norveç kayıt sistemleri, banka hesap özetleri ve yolsuzluk olayına karışan şirkete ilişkin bilgi ve belge temini başlıca soruşturma usulü yöntemlerini oluşturmaktadır. Aşağıda bu hususlara ilişkin kısaca bilgi verilmektedir: SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 32 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Kayıtlar: Norveç Sağlık sistemine ilişkin kayıtlar ayrıntılı olarak incelenmektedir. Banka Hesap Özeti: Hesaplara açıklanamayacak miktarlar yatırılmış mı? Yurtdışında kredi kartı kullandığına dair herhangi bir işaret var mı? Örneğin; Sakatlık aylığından faydalanırken sigortalananın yurtdışına çıkışı yasaktır, hekimin yurtdışında olması da bu dönemde hastaların muayene edilmediğini göstermektedir. Şirket: Şayet yolsuzluğun kaynağı bir şirket ise, söz konusu şirket kayıtlı bir şirket midir? Firmanın sahibi kimdir, genel müdürü ve diğer önemli görevlerdeki kişiler ile çalışanlar kimlerdir? Firmanın hesaplarında hangi kalemler bulunmaktadır? Diğer taraftan her belge titizlikle incelenmektedir. Sigortalının haklarını kullanırken imzaladığı bir belgenin (sözleşmeler, mesai çizelgesi vb.) olup olmadığına bakılmaktadır. Ayrıca diğer faaliyetlere ilişkin belgeler (günlükler, zamanı geçirilmiş öğün fişleri vb.) incelenmektedir. Elektronik haberleşme de işle ilgili olup olmadığı konusunda denetim altında tutulmaktadır. Hangi hekimlerin hastalık izninde olduğu kontrol edilmektedir. Bu konuda hekimlerin ifadesine başvurulabilmektedir. Özel harcamalar ile gelirlerin uyumlu olup olmadığına ilişkin incelemeler yapılmaktadır. Bazı insanlar kazandıklarının yüzlerce mislini harcamaktadırlar. Bu durum “kara para”ya işaret etmektedir ve dahası yararlandığı hakların hilafına bir faaliyette bulunduğunu gösterebilir. Diğer taraftan internetteki ipuçları kişilerin çalışırken ve boş zamanlarında ne yaptıklarını gösteren şaşırtıcı bir kaynaktır. Örneğin hasta olduğu için evde dinleneceğini belirten birinin bu sürede Stockholm Maratonuna katıldığı belirlenmiştir. Yine, sakat olduğunu beyan eden bir kişinin sıklıkla internette işi için büyük reklam kampanyaları yaptığı tespit edilmiştir. 5.2.2 İSPANYA 1. İlk olarak alınan bilginin doğru olup olmadığının tespiti için ilgili birimde bir denetim gerçekleştirilmektedir. Hastane, sağlık merkezi veya hastane sorumlularıyla bir görüşme yapılmaktadır. Mevcut vakanın olağan işleyiş prosedürü hakkında bilgi alınmaktadır. Ayrıca mevcut vakayla ilgili verilen bilgiyi teyit etmek üzere ilgili belge ve dokümanlar (Örneğin klinik raporları, hasta kayıtları, cerrahi müdahale kayıtları, kabul listesi vs.), eğer mevcut vakayla ilgisi varsa satın alma faturaları da istenmektedir. 2. Eğer gerekliyse hastalar ifade vermek üzere çağırılmaktadır. 3. Gerektiğinde sağlık çalışanlarının, eczacıların ve hekimlerin de ifadelerine başvurulmaktadır. 4. Toplanan bütün dokümanlar, klinik kayıtları, faturalar, soruşturma esnasında toplanan tüm bilgiler ve tanık ifadeleri bir araya getirilmekte ve değerlendirilmektedir. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 33 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 5. Eğer araştırma, sağlık terminolojisi veya tıbbi ürünler gibi teknik konulara ilişkin ise gerekli teknik elemanların bilgisine ve bilirkişi görüşüne başvurulmaktadır. 6. Olay, bir hesap hatasının düzeltilmesi şeklinde ve öneriyle telafi edilebilecek bir durum ise, söz konusu paranın sisteme geri döndürülmesi sağlanmaktadır. 7. Mevzuatın ihlaline yönelik bir durum tespit edilirse, gerekli yaptırım veya disiplin cezası önerilmekte veya vaka ceza mahkemesine intikal ettirilmektedir. 5.2.3 İNGİLTERE Yolsuzluklara ilişkin küçük miktardaki kayıplar Yerel Mücadele Birimlerince, yüksek değerdeki kayıplar ise Bölgesel Mücadele Birimleri tarafından incelenmektedir. Tüm araştırmalarda en profesyonel yöntemler ve yasal standartlar kullanılmaktadır. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 34 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 6. İSTİHDAM ÖNCESİ ÖN DEĞERLENDİRMELER Giriş Bir özel ya da kamu kurum ve kuruluşu, kurum yapısı ve çalışanları denetlenirken veya denetlendikten sonra, finansal ve saygınlık açısından zarar görebilmektedir. Kurumda çalışan herkesin özlük bilgileri mevcut olmalıdır. Dürüst bir işgücünün varlığı, yolsuzluk karşıtı kültürün oluşmasında gerekli bir kriterdir. İşgücü yolsuzluğunu tespit etmede farklı yöntemler bulunmaktadır. Ancak nitelikli personel odaklı organizasyonlarda yolsuzluk yapan kişileri durdurmak daha faydalı olacaktır. Dürüst Yönetim Dürüst bir kurum, yeni çalışanlarının geçmişini bilmek isteyecektir. İstihdam öncesi inceleme yöntemiyle, yeni çalışan hakkında bir profil oluşmakta ve bu bilgiyle muhtemel riskler tespit ve tahmin edilmektedir. Böylelikle, kişinin istihdam için uygun bir personel olup olmadığına karar verilebilmektedir. Bu husus, aynı zamanda kişinin kurumdaki pozisyonu ile sorumlulukları konusunda da açıklık sağlamaktadır. Bu açıdan, dürüstlük hakkında bazı şeyleri bilmek önem taşımaktadır. Gerçek anlamda bir dürüstlük politikasının uygulanması, sadece çalışan açısından değil kurum açısından da önem arz etmektedir. Gelecekte kurumda çalışması planlanan personelde dürüstlük hakkında bir bilinç oluşturulmalıdır. Hata yapan bir çalışanın diğer çalışanlar üzerinde etkisi büyüktür. İstihdam Öncesi ve İstihdam Sürecinde İnceleme İstihdam öncesi standart inceleme süreci bazı unsurları ihtiva etmektedir. Bu unsurlar, yalnızca kişisel verilere ilişkin bilgileri içermemekte aynı zamanda istihdam geçmişi, ahlak ve dürüstlük hususlarını da ele almaktadır. Bu incelemelerde, personel bilgilerinin özel hukuk çerçevesinde korunmasına dikkat edilmeli, kişinin onayı alınmalı ve işbirliği sağlanmalıdır. Ancak, dürüstlük inceleme süreciyle sınırlı kalmamakta, personel açısından kariyerleri boyunca önem arz etmektedir. Şartlar değişebilmekte, kişiler kuruma alımları esnasında dürüst oldukları izlenimleri vermesine karşın, daha sonraları uygun olmayan tavırlar içerisine girebilmektedirler. Ya da tam tersi olarak, çalışan ilk intibanın aksine sonrasında dürüst bir anlayışla hareket edebilmektedir. Dürüstlük değişmeyen bir karakter özelliği değildir, zaman içinde öğrenilebilen bir vasıftır. Bu süreçte dürüst bir denetçi çok büyük katkı sağlayacaktır. Yine, kurumun dürüstlük anlayışına ilişkin kapsamlı tanımlar hazırlanmalıdır. Yolsuzluğa ilişkin muhtemel risk ve sonuçlar ortaya konmalıdır. Böylelikle, ilerlemeye ilişkin, mevcut tedbirlerin etkinliği hakkında da bir fikir oluşacaktır. Yasal Yapılar Açısından Dürüstlük Denetimi İş ilişkilerinde daha etkili bir dürüstlük anlayışına ihtiyaç duyulduğunda, yasal yapılar açısından bir dürüstlük tetkiki yapılabilir. Bu tarz incelemeler, kurum sahibi ve yöneticilerine ilişkin yapılabileceği gibi, genel bir değerlendirmeyi, finansal denetimi veya referans denetimini de içerebilmektedir. Bu anlamda kişilerin onay ve işbirliğine ihtiyaç duyulmaktadır. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 35 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Önemli Not Potansiyel işgücünü inceleme safhası, riskle oranlanmalı ve risk unsuru kişilerin hangi işi yapacağını, kimlerle iletişime geçileceğini ve hangi bilgilere ulaşılacağını belirlemek suretiyle tanımlanmalıdır. Her kurumda en yüksek ücret ödenen meslekler dışında güven ve dürüstlük ihtiyacı duyulan görevler bulunmaktadır. Özellikle bazı alanlardaki geçici personele de kalıcı personel yaklaşımında bulunmak gerekmektedir. İş için başvuranlardan yazılı bir onay alınarak, istihdam öncesi inceleme sürecinin prosedür gereği yapıldığı izah edilmelidir. Prosedürlerin kurumda kabulü uzun bir süreç ve görev zorunluluğunu gerektirmektedir. Bazı kişiler için birlikte çalışmanın ve gruplar oluşturmanın faydası ve önemini anlamak zor olabilmektedir. Bu husus, ekstra bir görev olarak görülmemeli, işe alım sürecinin bir parçası olarak kabul edilmelidir. 6.1. FRANSA Fransa’da görev yapan doktorların mesleki kariyerleri ile kabiliyetleri denetime tabi tutulmaktadır. Hekimler, Fransa’da çalışabilmek için ilgili mesleki kurula üye olmak mecburiyetindedir; bu anlamda doktor ,Tıp Konseyine üye olmak zorundadır. Çalışmak için gerekli olan söz konusu kayıt mecburiyeti Kamu Sağlığı Kanununun 2. Bölüm Başlığı altında düzenlenmiştir. Tıp Konseyi üyeliği, askeri sağlık hizmetlerinde çalışan idareciler, devlet sivil savunma ve yerel otoriteler ile çalışmayan doktorlar için mecburi değildir, söz konusu kişiler kapsam dışı bırakılmıştır. Tıp Konseyi hekimlerin yeterlilik sürecinde de rol almaktadır. Tıp Konseyinin görevleri içinde, doktorların uyması gereken hukuki ve etik şartları düzenlemek ve güncellemek bulunmaktadır. Tıp Konseyinin doktorların çalışma şartlarına ilişkin denetim fonksiyonu da bulunmaktadır. Bu sebeple, Konsey’in Mecliste temsil edilmesi ve yasal düzenlemeler dolayısıyla da kamu sağlığı hizmeti alanında otorite olarak görülmektedir. Akademik diplomanın ilk kontrolü Doktor, akademik çalışmaların nihayetinde faaliyet gösterebilmek için Tıp Konseyine geçici olarak üye olabilmektedir. Diplomasını aldıktan sonra da kesin kaydını yaptırmaktadır. Fransa - istihdam öncesi denetimler İstihdam öncesi denetimler Tıp Konseyinin bir hizmeti olarak bilinmektedir. Bu yüzden, örnekte olduğu gibi diplomayı veren tıp fakültesi ile irtibata geçilmek suretiyle nadiren de olsa denetim yapılmaktadır. Az sayıda olmakla birlikte sahte diploma vakalarına karşı Tıp Konseyi üniversiteler ile irtibata geçerek diplomanın geçerliliğini daha sistematik bir şekilde kontrol etmektedir. Tıp Konseyi ile tıp fakültesi dekanları arasında yapılan bir anlaşma gereğince diplomaların geçerliliği e-mail ya da faks yoluyla teyit edilmektedir. Bu uygulama 6 aydır devam etmekte ancak yetkililere göre Tıp Konseyinin denetimi hala yeterli bulunmamaktadır. İhtisas alanı denetimi Doktorların gerekli uzmanlığa sahip olup olmadıklarıyla ilgili daha derin bir araştırma yürütülmektedir. Hangi diplomaların geçerli olup hangi uzmanların çalışabileceğine Avrupa çapında belirlenen bir liste referans alınarak karar verilmektedir. Ulusal Tıp Konseyi, yetiştirme ve eğitim periyotlarını da denetlemektedir. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 36 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Faaliyet denetimi Tıp Konseyi disiplin kurulunca verilen bir ceza yahut yaptırıma ilişkin kesin karar Ulusal Konsey’in kabulüne sunulmaktadır. Fransa’da çalışmak isteyen yabancı doktorların kabulü AB’deki doktorlar hekim olarak sisteme kayıt edilmelerini Ulusal Tıp Konseyinden talep edebilmektedir. Diplomaların kabulü ve denkliğine ilişkin süreç Avrupa Birliği kontrolündeki bir çalışma dahilinde yürütülmektedir. Yaşanan bazı zorluklar: Tek bir diploma modeli bulunmamaktadır. Her tıp fakültesi, farklı içerikli diploma vermektedir. Bu sebeple, Tıp Konseyi için temel bir diploma modelinin bulunmaması zorluk teşkil etmektedir. Farklı dilleri olan Belçika, Bulgaristan gibi ülkelerde, yeminli çevirmenler tarafından diplomanın çevirisinin yapılması istenmektedir. Bazı ülkelerde sahte diploma alma olasılığı bulunmaktadır. Bu ülkelerde, diplomalara zorunlu sertifikaların da eklenmesi istenmektedir. Bu sertifikalar, tıp fakülteleri veya Sağlık Bakanlığı tarafından verilmektedir. Sertifikalar için de tek bir format bulunmamaktadır. Yabancı doktorların eğer kendi ülkelerinde kesinleşmiş bir disiplin cezaları varsa, Tıp Konseyine bu husus iletilmektedir. Hekim, bu kapsamda herhangi bir cezası olmadığına ilişkin bir belge almak zorundadır. Bu evrak ve çevirileri sorgulanabilir hususları içermelidir. Bazı sertifikaların ise rüşvet vermek suretiyle alındığı görülebilmektedir. Önemli miktarda para ödenmesi suretiyle, sertifikanın idari otoritelerin bürokratik işlemlerini beklemeden kısa bir sürede elde edilmesi olasılığı bulunmaktadır. Yabancı doktorların Ulusal Tıp Konseyine kabul talebinde bulunması durumunda, doktorun daha önceki tıp uygulamaları hakkında bilgi almak için danışman kullanılmak suretiyle detaylı bir görüşme yapılmaktadır. Bu görüşme, denetçilerin doktor hakkında bir fikir altyapısının oluşmasına imkan tanımaktadır. Bununla birlikte, söz konusu uygulama tam bir garanti sağlamaktadır. Düşünceler: IMI proje çalışmasında, Avrupa Birliği Avrupalı doktorları da ilişkilendiren bir veritabanı hazırlamayı düşünmektedir. Buradan hareketle; Kriterler nelerdir? proje ne zaman gerçekleştirilecektir? Farklı türdeki diplomalar ile yasal çevirilerine ilişkin hali hazırdaki diplomalar ile birlikte bir karar vermek mümkün müdür? Fransa’da CLEISS gibi yeminli kamu organizasyonlarının çevirilerini kabul etmek olası mıdır? Kamu kuruluşlarının kabul edilebilir resmi bir sertifika listesi oluşturması imkan dahilinde midir? Hususlarına cevap aranmaktadır. Doktorluk mesleğinde dilin önemi: Süreçte yaşanan diğer bir zorluk da doktorların uygulamada kullandıkları dilbilgisinin sınırlı olmasından kaynaklanmaktadır. Örneğin bir hasta; Polonyalı bir anestezistin hastanın anadilinden anlamaması nedeniyle ölüm tehlikesi atlatmıştır. Fransa’daki uygulamaya göre Tıp Konseyi gerekli dilbilgisine sahip olmayan doktorların kaydını reddedebilmektedir. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 37 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 6.2. HOLLANDA Giriş Kurum; dürüst olmayan kişileri istihdam etmemeli veya kişide tespit ettiği istenmeyen hususları kendi süzgecinden geçirmelidir. Dürüst Yönetime Bir Bakış Kurum, yeni çalışanlarının geçmişini bilmek isteyecektir. İstihdam öncesi inceleme yöntemiyle, yeni çalışan hakkında bir profil oluşturulmakta ve bu bilgiyle muhtemel riskler tespit ve tahmin edilmektedir. Böylelikle, kişinin istihdam için uygun bir personel olup olmadığına karar verilmektedir. Bu husus, aynı zamanda kişinin kurumdaki pozisyonu ile sorumlulukları konusunda da açıklık sağlamaktadır. Bu açıdan, dürüstlük hakkında bazı şeyleri önceden bilmek önem taşımaktadır. Kurumlar Açısından Dürüstlük Denetimi İş ilişkilerinde daha etkili bir dürüstlük anlayışına ihtiyaç duyulduğunda, kurumlar açısından da güvenilirlik tetkiki yapılabilir. Bu tarz incelemeler, kurum sahibi ve yöneticilerine ilişkin yapılabileceği gibi, genel değerlendirme, finansal denetim veya referans denetimi de içerebilmektedir. Bu anlamda kişilerin onay ve işbirliğine ihtiyaç duyulmaktadır. İlgili internet siteleri: www.cozijnsen-consultancy.com www.schalke.nl www.dsi.nl www.hoffmannby.nl 6.3. NORVEÇ Sağlık personelinin işe alınması, SAFH (Norveç Sağlık Personeli Kayıt Kurumu) tarafından yapılmaktadır. SAFH, sağlık personeli arasından iş başvurusu yapanlara, yasal çerçevede mesleki yetki ve görev vermekle yükümlüdür. Süreç, Mesleki Ekip tarafından ilgili mesleki kategoriye ilişkin olarak tasarlanmaktadır. 1- Uygulamadaki yetersizlik kayıt altına alınmalıdır, SAFH bu yetersizliklerin giderilmesi için ilgililere resmi mektup yollamaktadır. Geçersiz başvurular yapılabilmekte, bazı başvuruların ilişiğinde diploma bulunmamakta veya kabul edilebilirliği konusunda sıkıntı yaşanmaktadır. Geçici yanıtları içeren mektuplar belgelere eklenmektedir. 2- Başvuru için gerekli tüm belgeler ulaştığında, yetki/ruhsat için koşulların gerçekleşip gerçekleşmediği değerlendirilmektedir. 3- Gerekliyse, başvuru dışarıdan bir mesleki/teknik danışmana (genellikle bir üniversiteye) gönderilir. Kurum internet sitesi, Norveç’te sağlık personeli olarak çalışan yetkili veya izinli tüm personelin kayıtlarını haftalık olarak güncellemektedir. Bu sitenin veritabanında Norveç dilinde arama yapılabilmektedir. Yabancılar, Norveç işgücü piyasasında yerel işgücünden SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 38 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu karşılanamayan meslek grupları hariç, Norveç’te yaşayabilmek veya çalışabilmek için özel şartları haiz olmak zorundadır. Norveç Yabancı Çalışan Birimi, öncelikle çalışma ve oturma başvurularını değerlendirmektedir. SAFH posta adresi: P.O.Box 8053 Dep No 0031 Oslo, Norway. Tel: +47 21 52 97 00 Faks: +47 21 52 97 03 Adres: Storgaten 33, Oslo Email: postmottak@safh.no 6.4. POLONYA Sağlık sektörü çalışanlarının (doktorlar, diş hekimleri, eczacılar, teknisyen ve teknikerler, hemşireler ve ebeler) mesleki nitelikleri; meslek icra hakkı sağlayan belgelere göre doğrulanmaktadır. Bir işe başvurulduğu zaman, müracaat eden kişi eğitimi ile alakalı belgelerin aslını ya da noter onaylı örneğini arz etmektedir. Sunulan belgeler herhangi bir şüphe taşıyorsa yetkili birim kurumla bağlantı kurarak belgenin doğruluğunu teyit etmektedir. Aynı zamanda, Polonya Cumhuriyeti’nden başka bir ülkede doldurulmuş belgelerin doğrulanması için özel bir prosedür uygulanmaktadır. Yerel tıp konseyleri, mesleklerini icra etmek üzere veya uzmanlık unvanlarını kullanmak üzere başvuran ve Polonya vatandaşı olmayan Avrupa Birliği üyesi ülkelerin vatandaşları olan diş hekimleri ve doktorların niteliklerini, bunlara ait diplomaları ve yerel düzenlemelere göre doktorlar ve diş hekimleri tarafından sunulması gereken diğer belgeleri kontrol ederek doğrulamaktadır. Yabancı doktorların söz konusu olması durumunda, diplomaları ve niteliklerini tanımlayan diğer belgeler, başvuru sahibinin ülkesindeki ilgili otorite tarafından genellikle tasdikli olarak istenmektedir. Burada herhangi bir şüphe varsa Yerel Tıp Konseyi belgelerin güvenirliliğini doğrulamak üzere ülkenin ilgili yetkili birimleri ile de bağlantı kurmaktadır. Aynı prosedürler Avrupa Birliği ülkelerinin vatandaşları tarafından eczacı olarak çalışma hakkı için yapılan başvuruda da izlenmektedir. “Bir mesleğin icrası” başlığı altında yer alan belgeler sahte olarak düzenlenmelerine karşı ilgili otorite tarafından yayınlanmaktadır. Eczacılık mesleğinin icra edilmesi hakkı veren belgeler, bilgilerin değiştirilmesi ya da kaldırılması teşebbüslerine karşı korunmaktadır. Avrupa Birliği üyesi olmayan ülkelerden kaynaklı belgelerin teyit edilmesi için ise prosedür daha zorlayıcıdır. Avrupa Birliği üye ülkelerinden olmayan yabacıların tıbbi niteliklerini teyit eden belgeler ve diplomalar aşağıda listelenmiş kurallara uygun olarak tasdik sürecine sunulmalıdır. Avrupa Birliği üyesi olmayan ülkelerin vatandaşlarının sağlık sektörü çalışanlarının eğitimle ilgili yeterliliklerini tasdik eden belgelerin, Polonya Cumhuriyetinde verilen bir belgenin eşdeğeri olduğunun kabulü hususunun uluslararası anlaşmalar bazında da gerçekleşebileceği ayrıca dikkate alınmalıdır. Anlaşma hükümleri, belirli bir belgenin mesleki amaçlar için mi yoksa sadece akademik amaçlar için mi kabul edileceği hususunu tanımlamaktadır. Burada sunulan belgelerin güvenilirliği ile ilgili herhangi bir şüphe varsa, doğrulama işini üstlenen birim, belgenin verildiği ülkenin ilgili birimi ile bağlantı kurmaktadır. Doktorlar, diş hekimleri, eczacılar, teknisyen ve teknikerleri, hemşireler ve ebelerin haricinde tıbbi meslek icra eden kişilerin nitelik doğrulaması yukarıda belirtilen prosedürden farklılık SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 39 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu gösterir. Mesleki bir örgüte bağlı olması gerekmeyen sağlık sektörü çalışanları, mesleklerini eğitimlerini tasdik eden belgelere (diplomalar veya okul raporları) dayanarak sürdürürler. Bu çalışanlarla ilgili olarak niteliklerin doğrulanması yükü, tıp personelinin merkezi sicili oluşturulana kadar işverenlerin üzerindedir. Tıbbi meslekleri icra edenlerin niteliklerinin doğrulanması açısından temel olan husus, mesleki niteliklerin Sağlık Bakanlığı tarafından tasdik edilmesi sürecidir. Bakanlık, Avrupa Birliği sınırları içinde mesleklerini icra etmek üzere başvuran sağlık sektörü çalışanlarının mesleki niteliklerini tasdik eden sertifikalar vermeye yetkilidir. Bu tür bir sertifika başvurusunda bulunan kişinin eğitim durumunu tasdik eden belgenin orijinal halini ya da noter onaylı örneğini sunması gerekmektedir. Başvuru sahibinin belgeleri incelenir ve şüpheli bulunması durumunda kendisinden ek belgeler talep edilir. Okul, kolej ya da eğitim kurumu ile temas kurulması belgelerin geçerliliğinin tasdik edilmesi için gereklidir. Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin mesleki niteliklerin tanınmasına ilişkin 7 Eylül 2005 tarihli Talimatı, mesleki niteliklerin tanınması sürecinde Avrupa Birliği üyesi ülkelerin ilgili makamlarının bilgi alışverişinde bulunmasına imkan tanımaktadır. Söz konusu bilgi akışının daha etkin olmasını sağlamak amacıyla, Avrupa Birliği üyesi ülkeler AB İç Piyasa Bilgi Sistemini kurmuşlardır. Elektronik bilgi değişimi sisteminin tasarımı ile ilgili çalışmalar devam etmektedir. Üye devletler, projenin ilk aşamasında doktorlar, eczacılar, fizyoterapistler ve muhasebecilerin kapsam dahilinde olmasına karar vermişlerdir. Düzenlenmiş diğer bütün meslekler daha sonra sistem kapsamına alınacaktır. Sağlık sektörü çalışanlarının nitelikleri bir formalitenin ötesinde derinlemesine incelenmektedir. Doktor veya diş hekimi ile ilgili yetersizlik bulunduğuna ilişkin doğrulanabilir bir şüphenin bulunması durumunda mesleki otorite, mesleğin icrasının yerindeliğini doğrulama ve çalışanı ek eğitimlere yönlendirme hakkına sahiptir. Eğer söz konusu çalışan ek eğitimi almazsa, yerel tıbbi otorite doktorun mesleğini icra etmesini veya eğitimler tamamlanana kadar belirli tıbbi faaliyetlerin icra edilmesini askıya almaktadır. Doktorlar, diş hekimleri, eczacılar ve tanı teknikerlerinin mesleklerini 5 yıl boyunca icra etmemeleri durumunda ek eğitim almaları zorunludur. 6.5. SLOVENYA Slovenya’da Sağlık Sistemi Denetiminin Uygulanması İçin Yetkili Kurumlar: Slovenya Cumhuriyetinin sağlık sistemi, özel olarak bu alanda ihtisaslaşmış yetkili otoriteler veya birimler tarafından denetlenmektedir. Başka bir otorite ya da birimin görev alanına giren bir konu dolayısıyla yetkili olmadıkları fakat kendi denetimleri esnasında karşılaştıkları bir usulsüzlük olması durumunda, birbirlerini bilgilendirmeleri gerekmektedir. Bu bağlamda, Yolsuzluğun Önlenmesi Komisyonu, yetkilerini Yolsuzluğun Önlenmesi Kanunu’ndan almaktadır. Söz konusu Komisyon, örneğin Sağlık Bakanlığının görev alanına giren bir konuyla ilgili olarak bir usulsüzlük tespit ettiğinde, ilgili Bakanlığı haberdar eder ve Bakanlık da yetkileri ölçüsünde söz konusu hususla ilgili gereken işlemleri yapar. Bu şekilde, bütün sağlık sistemi üzerindeki denetim gerçekleştirilmiş olmaktadır. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 40 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Kurum veya yetkili birim Slovenya Cumhuriyeti Murakabe Mahkemesi Bütçe Denetim Ofisi Yolsuzluğun Önlenmesi Komisyonu Sigorta Denetleme Kurumu Sağlık Bakanlığı Slovenya Sağlık Sigortası Kurumu İç denetim Slovenya Tabipler Odası (Yasal dayanak: Doktor Hizmetleri Hakkında Kanun) İş Teftiş Kurulu İç mesleki denetim Slovenya Cumhuriyeti Denetim yetkileri Murakabe Kanunu hükümlerine göre denetim işlevini yerine getirmektedir (Dış denetim görevini yerine getirir, örneğin Sağlık Bakanlığının yaptığı çalışmaların denetlenmesi, Slovenya Sağlık Sigortası Kurumunun denetlenmesi) Denetim yetkisini kamu maliyesi hakkındaki kanun hükümlerinden alır. (İç denetim görevini yerine getirir, örneğin Sağlık Bakanlığının sağlık hizmetlerine ilişkin yaptığı yatırımların denetlenmesi gibi) Yolsuzluğun Önlenmesi Hakkında Kanun hükümlerinden yetkilerini alır. Sigorta şirketlerinin faaliyetlerini denetler. - Doktorların hizmetleri ve tıbbi faaliyetler hakkındaki kanun hükümlerine göre denetim yetkisini kullanır. - Hastaneler ve özel kişilerin çalışmalarına ilişkin olarak idari denetim yapar. Denetimin başlangıcı hasta, hasta yakını, sağlık kurumu, işveren, oda, mahkeme ihbarı ya da şikayeti ile olabileceği gibi Bakanlığın kendi inisiyatifi ile de olabilir. - Doktorların faaliyetleriyle ilgili olarak profesyonel denetim talep etme yetkisine sahiptir (Doktorların Hizmeti Hakkında Kanun) - Kan nakli ile ilgili kurumların yaptığı çalışmaların Kan Kanununa uygun olup olmadığı konusunda idari denetim yapma yetkisine sahiptir. - Tıbbi faaliyet hakkında kanun ve zorunlu sağlık sigortası hakkında yönetmelik hükümlerine göre denetim faaliyetini icra eder. - Sözleşmelerin uygulanması ile ilgili denetim gerçekleştirilir. Sağlık Sigortası Kurumu sigortalılarına sunulan hizmetin uygulanmasını denetler. - Sağlık hizmetleriyle ilgili düzenli muhasebe kayıtlarının tutulup tutulmadığını denetler. Kamu Maliyesi Hakkında Kanun, bütün bakanlıklar, kamu kurumları vb.nin iç denetim sistemlerinin bulunması gerektiği hükmünü içermektedir. Bu birim, kurum içinde devamlı bir yapıya sahiptir ve üst yönetime tavsiyelerde bulunur, revizyon standartlarına uygun olarak faaliyet gösterir. - Doktorun mesleki eksiklikleri veya hataları olması durumunda, doktorun ruhsatını iptal etmeye yetkilidir. - Oda tarafından benimsenen yıllık program ve düzenlemeler ve bakanlıkla uyumlu olarak doktorların faaliyetleriyle ilgili tavsiyelerde bulunmak suretiyle mesleki denetim gerçekleştirir. Doktorlar ve diğer mesleki ve idari personelin istihdam edilmesiyle ilgili denetim gerçekleştirir. Tıbbi Faaliyet Hakkındaki Kanun hükümlerine göre kapsam dahilinde bulunan kamu kurumları, iç mesleki denetim uygulamak zorundadır. Bu denetim, tıp çalışanları ve diğer sağlık çalışanlarının kontrolünü içerir ve kurumdaki kişilerin uzmanlık bilgisinin denetlenmesinden sorumludur. Kanunların ve yönetmeliklerin uygulanmasına ilişkin denetimi yerine SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 41 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Sağlık Teftiş Kurulu Eczacılar odası Slovenya Cumhuriyeti Kamu Sağlığı Kurumu İlaç Teftiş Kurulu Slovenya Cumhuriyeti Piyasa Teftiş Kurulu getirir.Tıbbi faaliyet gösteren kurum ve kuruluşların hastane enfeksiyonunun önlenmesi ve kontrolüne ilişkin bir programa sahip olup olmadıklarını ve bunu uygulayıp uygulamadıklarını denetler. Eczacılık faaliyeti ile ilgili kanun hükümlerine göre faaliyet gösterilip gösterilmediğini denetleme yetkisine sahiptir. Bulaşıcı hastalıklar hakkında kanun hükümlerine göre genel ve özel önlemlerin uygulanıp uygulanmadığını denetler. İlaç ve eczacılık alanında mesleki denetim gerçekleştirir. Tıbbi tedavi hakkında kanun hükümlerinin uygulanmasını ve bu bağlamda ilaçların fiyatlarının belirlenmesi ile ilgili olarak düzenlemelere uyulup uyulmadığını denetler. Doktorların Durumu: Slovenya Cumhuriyetinde çalışmak isteyen yabancı doktorlar denetimden geçmeli, gerekli şartları karşılamalı ve kayıt sisteminde yer almalıdırlar. Slovenya’da sağlık sigortası kapsamında olan her kişinin kendine ait sağlık kartı bulunmaktadır. Bu sebeple her hasta doktor tarafından kayıt altına alınmakta ve kendisine bir numara verilmektedir. Mesleki ve finansal değerlendirmeleri yapmak için; bu numaralar farklı açılardan kullanılabilmektedir. Böylelikle, doktor tarafından verilen reçeteler, hastanın aldığı tıbbi tedaviler ve hastaya konulan tanı boyunca işleyen süreç değerlendirilebilmektedir. 6.6. İNGİLTERE 1- Kimlik Belgeleri Doğum belgesi, pasaport, evlilik cüzdanı, doğum, ölüm ve evlilik kayıtları vb. istenmektedir. 2- Önceki Çalışmalar\Referanslar Çalışma geçmişi, yer, tarih ve görev türünü kontrol etmek. Kişisel ziyaretler yapmak suretiyle referanslarıyla irtibat kurmak. 3- Sabıka Durumu (Adli Sicil) Ulusal Polis Sisteminden mahkumiyeti olup olmadığını kontrol etmek. (Sabıka Kaydı) 4-Mali Durum Kredi değerlendirme sistemini kontrol etmek. 5-İkamet Seçmen listesi ve kaynak kullanımlarını ( Su, Gaz, Elektrik vb) kontrol etmek 6- Kazanç Şirket kayıtlarını kontrol etmek SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 42 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 7.YOLSUZLUK RİSKİNİN ÖLÇÜMÜ Ülkenizde sağlıkta yolsuzluk probleminin büyüklüğü nedir, sorusu cevaplandırılabilirse dolandırıcılık ve yolsuzlukla mücadele sizin için çok daha kolay olabilir. Kurumlar ve yetkilileri; yolsuzlukla mücadele için eyleme geçilmesi, bu iş için gerekli görevlendirmelerin yapılması, dolandırıcılık ve yolsuzluk nedeniyle kaybedilen para miktarını azaltmak için kanunların ve yönetsel kuralların uygulamaya geçirilmesi gerektiği hususunda bu şekilde ikna olabilirler. On yıldan uzun bir süredir, sağlıkta dolandırıcılık ve yolsuzluğun boyutunu ölçmek için, istatistik ve örneklem kullanımında önemli tecrübeler edinilmiştir. Örneğin, İngiltere’de, yolsuzlukla mücadele uzmanları sadece problemin boyutunu göstermekle kalmamış, aynı zamanda yapılan çalışmalar sayesinde yolsuzluk nedeniyle oluşan kayıpları % 54 oranında azaltmayı da başarmışlardır. EHFCN üyeleri için Risk Ölçüm Araç Paketi oluşturulmuştur. Söz konusu paket, risk ölçüm uygulamalarınız için yöntem, üzerinde çalışılmış örnekler, zaman ve istatistikler hakkında destekleyici bilgiler, uygulamayı planlamak ve ilerlemeleri kaydetmek için kullanılacak işlevsel dokümanlar gibi ihtiyaç duyulabilecek tüm araçları size sunmaktadır. Son olarak, kendilerine deneyimleri hakkında serbestçe soru sorulabilmesi için risk ölçümünde deneyim sahibi olan meslektaşların iletişim bilgileri veri bankasının içinde yer almaktadır. Paket içindeki tüm araçlar EHFCN üyeleri tarafından serbestçe kullanılabilecektir. Paket aşağıdaki kısımlardan oluşmaktadır: Risk ölçümü metodunu kullanmak için rehber, Üzerinde çalışılmış sağlıkta yolsuzluk üzerine bir risk ölçüm örneği, Risk ölçümü metodunun tanımı, Risk ölçümü için istatistiksel kurallar, Bir risk ölçümü uygulaması için zaman serisi, Bir uygulama esnasında karar verme sürecine ilişkin akım tablosu, Risk ölçümü hakkında daha fazla bilgi için ilgili kişilerle bağlantı kurma amaçlı iletişim bilgileri, 7.1. RİSK ÖLÇÜM REHBERİ Giriş Bu rehberin temeli, risk ölçüm uygulaması tasarımı ve analizinde yer alan istatistiki hususları tanımlayan NHS Yolsuzlukla Mücadele biriminin istatistik raporudur. Yolsuzluk ölçümü için NHS’nin uyguladığı yöntem sekiz aşamada ortaya konmaktadır. Bu rehber, yöntemi aşama aşama değerlendirmek ve pratik bir örnek kullanmak yoluyla ölçümü daha kullanılabilir hale getirmeye çalışmaktadır. Örnek Hollanda sağlık sektörünü temel almaktadır. Bu rehberde seçilen örnek basit bir gruptur. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 43 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu NHS yönteminin her ülkede kullanılabilmesi mümkündür ancak ölçümün geçerliliği, ölçümün tanımlanma ve çözülme biçimine bağlı olacaktır. Bu nedenle ölçümün nasıl yapılması gerektiği hususu çok büyük önem taşımaktadır. Aksi halde, sonuçlar, bir anlam ifade edemeyebilecektir. Rehber, yolsuzluğun ortaya çıkışına ve maliyetine ilişkin tahminlere sekiz adımda götürecektir. Bu adımlar kendi içinde aşağıdaki 3 aşamaya bölünebilmektedir: 1. Aşama: Risk Ölçümü Uygulaması 1- İncelenecek grubu sınıflandır, seç ve tanımla, 2- Belirli bir orandaki belirsizlik için gerekli olan minimum örneklem büyüklüğünü hesapla, 3- Risk ölçüm uygulamasında yer alan olayları seç, 2. Aşama: Risk Ölçüm Uygulamasının İncelenmesi 4- Seçilmiş olayları incele, 3. Aşama: Risk Ölçüm Uygulamasının Analizi 5- Yolsuzluğun ortaya çıkışını hesapla, 6- İstatistiksel belirsizliği hesapla, 7- Yolsuzluk maliyetini hesapla, 8- Yolsuzluk maliyetindeki istatistiksel belirsizliği hesapla, 1.AŞAMA: RİSK ÖLÇÜM UYGULAMASI 1. İncelenecek Grubu Seç: Tanımla ve Sınıflandır Bir risk ölçümü uygulamasına girişmeden önce, çalışılacak uygulamanın yapısı hakkında bazı kararların verilmesi önemlidir. Yapmanız gereken ilk iş neyin ölçüleceğinin kesin bir tanımının yapılmasıdır. Sahtecilik mi, hata mı yoksa her ikisi mi ölçülecek ve bunların tanımları nelerdir? Farklı ülkelerdeki sonuçların karşılaştırılabilmesi için NHS metodunu kabul eden tüm ülkelerde aynı sahtecilik veya hata tanımlarının kullanılması tercih edilmektedir. Yapmanız gereken ikinci şey ülkenizdeki mevcut sağlık sistemini sınıflandırmaktır. Her ülkenin kendine ait bir sağlık sistemi ve dolayısıyla kendine has yolsuzluk tipleri bulunmaktadır. Her ülkenin kendi grup ve alt grupları farklı olacaktır. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 44 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Eğer sağlık sisteminin iyi bir tanımı ve sınıflandırması mevcutsa, aşağıdaki konular göz önünde bulundurularak risk ölçümü uygulamasını tanımlamak mümkündür; a. Hangi yolsuzluk türleri incelenecektir? b. Hangi gruplar dahil edilecektir? c. Her vaka nasıl sınıflandırılacaktır? Bu sorulara verilecek cevaplar her uygulama için özel olacaktır. Bununla beraber, değişik sahtecilik tipleri için ayrı risk ölçüm uygulamalarının uygulanması tercih edilebilmektedir. 2. Örneklem boyutunun hesaplanması Belirli bir yolsuzluk alanında tüm muhtemel durumların test edilmesi genel olarak mümkün değildir. Bu nedenle risk ölçümü çalışmaları her bir ülke için tüm olası durumlar arasından örneklem yapılması şeklinde gerçekleştirilecektir. Dolayısıyla, örneklem yöntemiyle elde edilen sonuç tüm vakaların değerlendirilmesi durumunda elde edilecek sonuç ile aynı olmayacaktır. Bu nedenle, risk ölçümündeki tüm sonuçlar aynı zamanda bir “belirsizlik derecesi”ni de içermektedir. Belirsizlik derecesi örneklemin boyutuna bağlıdır. Daha geniş bir örneklem, daha küçük bir örnekleme göre daha az belirsizlik oranı içerir. Bu nedenle örneklem boyutu ne kadar büyük olursa, yolsuzluğun ortaya çıkmasına yönelik daha doğru değerler elde edilecektir. Ancak örneklem boyutunu, gereksiz işlem yükü yaratacak ya da gereğinden fazla örneği içerecek şekilde büyütmekten de kaçınılmalıdır. Aşağıdaki formül risk ölçümlerinde kullanılacak örneklem boyutunun hesaplanmasında kullanılabilecektir. Bu formül, örneklem içindeki vakaların rastgele seçilmesi ve örneklemin bütün vakalardan örnek içermesi durumunda kullanılabilecektir. n=(Z2 .p.(1-p))/U2 n= örneklem p= yolsuzluk vaka oranı 1-p= yolsuzluk harici vaka oranı U= beklenen belirsizlik oranı Z= güven aralığı için sabit değer (%95 güven için 1.96, %99 güven için 2.58) Görüldüğü gibi doğru örneklem boyutunu seçerken dikkate alınması gereken 3 faktör bulunmaktadır. Bunlar: 1. Yolsuzluğun ortaya çıkma oranının ölçülmesi (p) 2. Belirsizlik oranı (U) 3. Belirsizlik oranının güvenilirliği (Z) Yolsuzluğun ortaya çıkma oranı değeri (p) olmadan gerekli örneklem boyutunun belirlenmesi mümkün değildir. Böyle bir yolsuzluk oranı tahmini, kaynak sayısına bağlı olabilir. Bu değer, daha küçük bir pilot uygulama sonucu, benzer bir ülkenin elde ettiği sonuç ya da herhangi bir müfettişin yolsuzluk alanındaki çalışmasından da edinilebilir. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 45 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Diğer bir faktör de beklenen belirsizlik oranıdır. Bazı durumlarda daha düşük belirsizlik rakamları gerekebilir. Bunun için ise daha geniş bir örnekleme ihtiyaç vardır. Son olarak hesaba katılması gereken diğer faktör ise güven aralığı için kullanılacak olan sabit değerdir. Yolsuzluğun ortaya çıkma olasılığından %100 emin olunamamaktadır. Daha yüksek bir güven aralığı değeri için de geniş bir örneklem boyutuna ihtiyaç vardır. Genel olarak kullanılan güven aralığı %95’dir. Bazen %99 değeri de kullanılmaktadır. Örnek: Asgari bir örneklem boyutunun hesaplanması: P= %1 U= ± 0.5% Z= %95 (1.96) n= (Z2 .p.(1-p))/U2 n=(1.962 .0.01.099) /0.0052 =1.521,3 asgari örneklem boyutu 1.522 olarak hesaplanmıştır. 3. Vaka seçimi Örneklem boyutunun hesaplanmasından sonraki aşama, vaka belirlenmesidir. Uygulamanın sonucunun tüm diğer vakalarda da geçerli olabilmesi için örneklemde kullanılan vakaların geneli temsil eder nitelikte olması gerekir. Örneğin, hastalar arasında yapılan bir araştırmada seçilen hastalar ülke geneliyle benzer özellikler taşımalıdır. Aksi takdirde, elde edilen sonuç genellenemez ve yararlı bir bilgi ortaya çıkartılamaz. İlk olarak, ölçüm içindeki grupların iyi tanımlanması doğru vakaların seçilebilmesi için önemlidir. İkinci olarak da, vakalar muhtemel durumları yansıtacak şekilde mümkün olduğunca geniş kapsamlı olmalıdır. En önemli kural olayların rastgele seçilmesi gerekliliğidir. Günümüzde verilerle çalışan her yazılım programı rastgele olaylar listesi üretebilmektedir. Alt Gruplarla Çalışmak Bazı ölçüm uygulamalarında, yolsuzluğun oluşumu ana örneklemin alt grupları için ayrı olarak hesaplanabilmektedir. Bu tür durumlarda, alt gruplardan elde edilen sonuçların, yolsuzluk hakkında genel bir tahmin elde etmek için birleştirilmesi gerekmektedir. Söz konusu durumlarda, uygulamanın tamamı için tek bir örneklem büyüklüğü hesaplanmalı ve daha sonra olaylar alt gruplara bölünmelidir. Her alt grup için kaç olay seçileceği önemli bir karardır. Bu seçim risk uygulamasının asıl hedefine bağlı olacaktır. Uygulamanın asıl hedefi aşağıdaki seçeneklerden biri olabilir: Her alt grup için yolsuzluk oluşumunu ayrı ayrı hesaplamak, Alt grupların hepsi için genel yolsuzluk oluşumunu belirlemek. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 46 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Eğer ilk seçenek hedefleniyorsa ise, alt grupların her birinde benzer sayıda olayları incelemek anlamlı olacaktır. Bu her alt grup için oldukça kesin bir yolsuzluk tahmini yapılmasını sağlayacaktır. Eğer hedef ikinci seçenek ise, en geniş alt gruplardan daha fazla olay alınmalıdır. Bu strateji, alt gruplardan gelen sonuçlar birleştirildiğinde en kesin yolsuzluk tahminini verecektir. 2.AŞAMA: RİSK ÖLÇÜMÜ UYGULAMASININ İNCELENMESİ 4.Örnek Olayların İncelenmesi Örnek olaylar seçildikten sonra, olayın yolsuzluk olup olmadığına karar verilmesi gerekmektedir. Bu karar ancak olayların tek tek incelenmesinden sonra verilmelidir. Olayların nasıl inceleneceği ve bu inceleme sonucunda hangi kararların alınabileceğinin genel bir tanımının yapılması tavsiye edilir. Her olayın tek tek incelenmemesi durumda sonuçlar geçerli olmayacaktır. Tüm inceleme aynı mantıkla yapıldığı takdirde verinin analizinde kesinlik ve güvenirlik derecesi geçerli değerler bulunabilecektir. İkinci olarak, incelemeden önce, bir olayın hangi temelde yolsuzluk olarak nitelendirilebileceği veya nitelendirilemeyeceği hususunda karar verilmelidir. Bu karar yolsuzluğun tanımına bağlıdır ve her olay için aynı şekilde uygulanmalıdır. İncelemelerin sonuçlarının ve yolsuzluk miktarının bir veri tabanına veya çizelgeye kaydedilmesi analizi daha kolay hale getirdiğinden tavsiye edilmektedir. 3.AŞAMA: RİSK ÖLÇÜMÜ UYGULAMASININ ANALİZİ 5.Yolsuzluk Gerçekleşme Oranının Hesaplanması Veri analizi iki ana değerin hesaplanmasından oluşmaktadır: Yolsuzluk Gerçekleşme Oranı Yolsuzluk tahminindeki belirsizlik oranı. Bütün risk ölçümü uygulamalarının analizi aynı yolu takip etmektedir. Fakat hesaplamaların kesinlik ifade etmesi bütün olayların gruplanmasına veya toplam örneklemin alt gruplara bölünmesine bağlıdır. En basit analiz metodu, incelenen bütün olaylar bir tek grup olarak düşünüldüğünde gerçekleştirilecektir. Araştırılan olayların farklı alt gruplara bölünmesi halinde daha karmaşık bir analiz metodu gerekecektir. Bu bölümde sadece tek bir gruba dayalı yapılan analizi inceleyeceğiz. Yolsuzluk oluşumu, incelenen yolsuzluk içerikli olayların oranı baz değerlendirilecektir (bazen bunlar oransal yüzde olarak da belirtilecektir). Bu değer içerikli olay sayısının toplam incelenen olay sayısı ile oranlanması hesaplanmaktadır. Yolsuzluk oluşumuna ilişkin hesaplama matematiksel olarak şekilde formüle edilmektedir: SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI alınarak yolsuzluk suretiyle aşağıdaki 47 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu P= nfraud / (nfraud + nnofraud) P= yolsuzluk olaylarının oranı nfraud = yolsuzluk içerikli olay sayısı nnofraud = yolsuzluk içerikli olmayan olay sayısı Çözülememiş olaylar: Karar vermek için yeterli bilgi mevcut değilse bütün vakalarda yolsuzluğun meydana gelip gelmediğini belirlemek imkansızlaşabilir. Söz konusu vakalar çözülmemiş olaylar olarak adlandırılmaktadır. Bu durumda yapılması gerekenler 3 seçenek halinde aşağıda belirtilmiştir. Bütün çözülmemiş olayları yolsuzluk olarak kabul etmek Bütün çözülmemiş olayları yolsuzluk olarak kabul etmemek Çözülmemiş olayları tam olarak analiz etmekten vazgeçmek. Şayet çok sayıda çözülmemiş olay varsa son seçenek, muhtemelen en mantıklı olanıdır. Fakat bu durumda çözülemeyen olaylardaki yolsuzluk oluşumu çözülmüş olaylardakilerle aynı varsayılacaktır. Birden çok farklı senaryonun olması halinde sonuçları karşılaştırmak için birden çok analizin yapılması da mümkün olabilecektir. Örnek, yolsuzluk oluşumunun hesaplanması Örneğimizde 1550 beyan incelenmiştir. İncelemenin sonuçları: Yolsuzluk: 23 Yolsuzluk olmayan durum: 1519 Çözülmemiş: 8 Yolsuzluğun oluşumu aşağıda verilen formülle hesaplanmaktadır. p = nfraud / (nfraud + nnofraud) P= 23/(23+1519) = 0.015 = % 1.5 6. İstatistiksel belirsizliğin hesaplanması: Yolsuzluk olasılığını hesapladıktan sonra her bir tahmine ait belirsizlik oranı hesaplanmaktadır. Sadece bir örnek yerine muhtemel tüm olayların incelenmesi ile bir SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 48 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu örneklemin incelenmesi sonucu hesaplanan değerler farklılaşabilecektir. Bu nedenle tahminler kesinlik taşımamaktadır. İstatistiksel belirsizliğin yanında “yolsuzluk olmayan” faktör için de bir belirsizlik bulunmaktadır. Gerçekten de yolsuzluk içerip içermediğinden emin olamadığımız kısım da mevcut olduğundan şimdilik istatistiksel belirsizlik üzerine yoğunlaşacağız. Fakat bu bilginin de sonuçlar yorumlanırken göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Belirsizlik; bütün olayların temelinde bulunan yüksek olasılıklı değer aralığının hesaplanmasıyla belirlenecektir. Buna istatistik terminolojisinde “güven aralığı” denilmektedir. Başlangıçta standart hata denen değer hesaplanmakta, daha sonra bu ölçüm kullanılarak belirsizlik miktarı saptanmaktadır. Gerçek yolsuzluk oranının güven aralığında kalacağı güven derecesi belirlenmelidir. Bu değerin güven aralığında yer alması çok önemlidir. Güven aralığı genellikle % 95 ile %99 arası bir değer olarak hesaplanmaktadır. U=Z.SE(p) U= Yolsuzluk hakkındaki tahmini belirsizlik P= Yolsuzluk olaylarının oranı SE(p)= p’nin standart hatası SE(p)= √ [P(1-P)/n] (her koşulda) 1-p= Yolsuzluk içermeyen olayların oranı N =nfraud + nnofraud= veri analizindeki toplam olay sayısı Z = sabit değer. Bu değer %95 güvenlik için 1.96 değerini, %99 için 2.58 değerini almaktadır. SE(p) için kullanılan formül örnekteki olay sayısı aşağıdaki temel kuralla uyumlu olduğu takdirde kullanılmaktadır. n.p>=5 ve n.(1-p)>=5 p= Yolsuzluk olaylarının oranı n=nfraud + nnofraud= veri analizindeki toplam olay sayısı Örnek: Öncelikle formülü kullanma koşullarına bakılmaktadır. Bunlar: n.p>=5 ve n.(1-p)>=5 1542 x 0.015 = 23 1542 x 0.985 = 1519 Her iki değer de 5’ten büyüktür. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 49 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu İkinci olarak, belirsizliği hesaplamada şu formül kullanılmalıdır: U= Z.SE(p) SE(p)= √ [(P(1-P)/n] U=1,96 x √((0,015 x 0,985) / (1,542)) = 0,0061 Belirsizlik 0.0061 = + % 0,6 olarak hesaplanmıştır. Yolsuzluğun olasılığı % 95 güven aralığında % 1.5 + %0,6 olarak hesaplanmıştır. 7.Yolsuzluğun maliyetinin hesaplanması Yolsuzluk ölçüm uygulaması analizindeki ilk aşama yolsuzluk olasılığının hesaplanmasıdır. İkinci aşama yolsuzluk maliyetinin hesaplanmasıdır. Toplam yolsuzluk maliyetinin hesaplanmasında bazı yöntemler kullanılmaktadır. En basit yöntem yolsuzluk olaylarının ortalama maliyetinin hesaplanması ve bu oranın tahmin edilen yolsuzluk olaylarının sayısı ile çarpılmasıdır. Aşağıdaki formül toplam yolsuzluk maliyetini hesaplamada kullanılmaktadır. C = P . Ac . N C = Yolsuzluğun toplam maliyeti P = Yolsuzluk olaylarının oranı Ac= Her bir olay için yolsuzluğun ortalama maliyeti N = Toplam olay sayısı Örnek: Yolsuzluk olaylarının maliyeti denetim sonucunda veri tabanına kaydedildiğinden, her bir olay için yolsuzluk maliyeti bilinmektedir. 23 yolsuzluk olayının toplam maliyeti= 1123,34 € Yolsuzluk olayı başına ortalama maliyet= 1123,34 / 23 = 48.84 € Eczacılar tarafından NHS’ ye bildirilen toplam işlem sayısı= 11.234.456 Yolsuzluk maliyetinin hesaplanması: C = P . Ac . N C = 0.015 x 48,84 € x 11.234.456 = 8.184.250 € SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 50 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 8.Yolsuzluğun maliyetindeki istatistiksel belirsizliğin hesaplanması Yolsuzluk alanında olduğu gibi yolsuzluğun maliyetinde de belirsizlik olacaktır. Söz konusu belirsizlik önceki belirsizlik hesaplamalarıyla aynıdır. Yolsuzluğun toplam maliyetindeki belirsizlik aşağıdaki formülle hesaplanmaktadır: C= U . Ac . N C = Yolsuzluğun toplam maliyeti U = Yolsuzluk tahminindeki belirsizlik Ac= Bir olaydaki yolsuzluğun ortalama maliyeti N = Toplam olay sayısı Örnek: C=U . Ac . N C= 0,006 x 48,84€ x 11.234.456 = +3.319.768,- € Yolsuzluk maliyeti %95 güven aralığında her yıl için 8.184.250,- €, +3.319.768,- € olarak hesaplanmaktadır. Maliyetlerdeki belirsizlik yolsuzluk olasılığındaki belirsizlik ve yolsuzluk başına hesaplanan ortalama maliyete dayanmaktadır. Hesaplanan bu ortalama maliyetin kendi standart sapması vardır ve bu nedenle hesaplamaya bu belirsizliği dahil etmek daha doğru olacaktır. SONUÇ: Alt gruplar ve hata türleri Bu rehberde kullanılan analiz tek bir gruba (eczacılar) ve bir karar ölçümüne (yolsuzluk ve yolsuzluk olmayan) dayanmaktadır. Alt grupların risk ölçümlerinin ayrı ayrı incelenmesi gerekmektedir. Hesaplamalar prensipte aynı formüle dayanmaktadır. Ülkeler arasında kıyaslama (Benchmarking): Her ülkenin kendine ait bir sağlık sistemi olmasından dolayı risk ölçüm sonuçlarını doğrudan kıyaslamak mümkün değildir. Çünkü: Her ülke için farklı bir tahmini değer vardır. Yolsuzluk olasılığı her bir ülkede tanımlanan risk ölçüm faaliyetlerine kuvvetli bir şekilde bağlı olmasına rağmen yolsuzluğun maliyeti de değerlendirilmektedir. Bunun için yolsuzluğu ve risk ölçüm uygulamalarının birlikte SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 51 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu tanımlanması tercih edilmektedir. NHS yönteminin çalışılması suretiyle her ülkede çalışmaya aynı tarafla (örneğin eczacılar) başlanması önerilmektedir. Yolsuzluk ölçüm uygulamalarının tahmini maliyeti Bu rehber yolsuzluk ölçüm uygulamasının sekiz aşamada nasıl kurulacağı hakkında bilgi vermesine rağmen yöntem üzerindeki çalışmanın pratikte oldukça uzun bir zaman aldığını da belirtmek gerekmektedir. Özellikle örnek olay incelemesi emek yoğun çalışmaları gerektirmektedir. Kaydedilen maliyetler dikkate alındığında 1000 örnekli ölçüm faaliyetlerinin yaklaşık tahmini maliyetlerine erişilebilmektedir: Düzenleme ve analiz : 40 saat İnceleme : 1000 olay x 1 saat = 1000 saat Saat başına maliyet : 50 € Toplam maliyet : 1040 x 50€ = 52.000,- € Yolsuzluk ortaya çıkarılmadan önceki dönem Bilgisayar sistemi öncelikli olarak çeşitli beyanların birleşimi üzerinden yolsuzlukları tespit etmektedir. Söz konusu durumlarda tespit edilen vakalarla ilgili analizlerde ne yapılması gerekmektedir? Bu sorunun cevaplanabilmesi için örnekteki olayların tespit edilen vakalardan seçilip seçilmediğini bilmek gerekmektedir. Eğer tespit edilen olaylar örnekte yer alıyorsa yukarıda verilen hesaplamalar kullanılmalıdır. Eğer örnekte yer almıyorsa, ölçüm hedefi üzerinde düşünülmesi gerekmektedir: 1. Yolsuzluk olasılığı otomatik tespit sürecinden sonra ölçülmek isteniyorsa (tespit süreci çevresel bir değişken olarak kabul edilmektedir) yukarıda verilen hesaplamalar kullanılmalıdır. 2. Tespit edilen olaylardaki yolsuzluk olasılığı ölçülmek isteniyorsa: tespit edilen olayın sonuçları analiz sonuçlarına dahil edilmelidir. Nasıl dahil olacağı duruma göre değişiklik arz etmektedir. Yöntemi diğer ölçüm uygulamalarında kullanma Bu doküman risk ölçüm uygulamasının gerçekleştirilebilmesi için gerekli olan temel bilgileri sağlamaktadır. Araştırmaların yürütülmesi esnasında her istatistiksel verinin incelenmesi mümkün değildir. Araştırma yöntemlerine ilişkin kitaplara da başvurulması ve risk ölçüm uygulamasının bu kurallar çerçevesinde tasarlanıp analiz edilmesi gerekmektedir. Fakat analiz ve tasarımın bir istatistikçinin rehberliğinde yapılması önerilmektedir. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 52 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 7.2. RİSK ÖLÇÜMÜ UYGULAMA ÖRNEĞİ Giriş Bu bölümde risk ölçüm uygulamasına ilişkin bir örnek verilmiştir. Temeli sekiz aşamada tanımlanan ve İngiltere’deki NHS Yolsuzlukla Mücadele Birimi risk ölçüm uygulamasına dayanan bir örneğe yer verilmiştir. Bu örnek önceki bölümde yer alan örnekten daha karmaşıktır ve Hollanda sağlık sistemine ilişkindir. 1.Risk ölçüm uygulamasının tasarımı 1.Aşama: İncelenecek grubun seçilmesi: Tanımlama ve sınıflandırma Hollanda’da her bir eczacı, aile hekimi gibi hizmet sunucuları hastanın bağlı olduğu sigorta şirketine hastaya yaptığı her tıbbi uygulama için bilgi vermek zorundadır. Bir ay boyunca yapılan uygulamalar tek bir belgede toplanarak aylık olarak gönderilmektedir. Her tıbbi uygulamanın bir kodu vardır ve her kodun sabit bir ücreti mevcuttur. Yolsuzluğun tanımlanması: Yolsuzluk hakkında konuşmadan önce kasıtlı veya kasıtsız yapıldığının göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Bu ayrımın yapılabilmesi için yasal olmayan bildirimler üzerinde durulacak ve daha sonra bunlar kasten yapılmayanlar ve kasıtlı olarak yapılanlar olarak ikiye ayrılacaktır. Yasaya ve gerçeğe aykırı bildirim 2’ye ayrılabilir. 1. Kasıtlı, yolsuzluk 2. Kasıtsız, yanlışlık / hata Yolsuzluğun ve hatanın tanımının kesin biçimde yapılması gerekmektedir. Hesaplama örneği için bu husus fazla önem taşımamaktadır. Bu nedenle şimdilik bu tanımlama üzerinde durulmayacaktır. Sağlık hizmetlerinin sınıflandırılması: Hollanda’da sağlık sistemi dört şekilde kategorize edilmektedir: ABWZ: Her vatandaşın zorunlu olarak sahip olduğu temel sağlık sigortasıdır. Bu hizmetten özürlü ve yaşlı kişiler de yararlanabilmektedir. Ulusal sağlık hizmetleri: Düşük gelirli her vatandaş için gerekli olan sigortayı ifade etmektedir. Eczane, hastane hizmetleri, aile hekimliği, diş bakımı gibi temel sağlık hizmetlerini kapsamaktadır. Özel sigorta: Yüksek gelirli kişiler için sunulan sigortadır. Eczane, hastane hizmetleri, aile hekimliği, diş bakımı gibi temel sağlık hizmetlerini kapsamaktadır Ek sigorta: Örneğin fizyoterapi gibi daha geniş bir sağlık hizmeti talep eden kişiler için istek üzerine yapılan sigortadır. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 53 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Hollanda sağlık sistemini anlamak için sisteme sağlık hizmet sunucuları ve sigortalılar açısından ayrı ayrı bakmak gerekir. Her vatandaş (ya da sigortalı) zorunlu sigortadan (AWZB) faydalanabilmek için prim ödemek zorundadır. Bu primin yanında gelirlerine bağlı olarak temel sağlık sigortası için (diş tabipliği, aile hekimliği, hastane hizmetleri gibi) de prim ödeyebilmektedirler. Bunun için burada gelir sınırı denilen bir eşik vardır. Ayrıca vatandaşlar kişisel durumuna bağlı olarak temel sağlık hizmetlerini yeterli bulmuyorsa belirli bir ücret karşılığında ek sigortadan da yararlanabilmektedir. AWZB hizmet sunucusuna merkezi fondan ödeme yapılmaktadır. Hizmet sunucuları sigorta şirketlerinin ödeyeceği faturaları bildirmek zorundadırlar. Bu bağlamda çoğunlukla hastanın sigorta şirketine fatura ya da bir bilgi gönderilmekte veya doğrudan irtibata geçilmektedir. Aşağıdaki tabloda 2002 yılında işlem bazındaki maliyetler gösterilmiştir. İşlemler Yasal sigorta tanımları AWZB Ulusal sağlık hizmeti Özel sigorta tanımları Ek NHS Özel sigorta Toplam 2002 Oran 18.536 15.502 % 44 %37 1.008 6.940 41.985 %2 %17 %100 Grupların seçimi: Esas itibariyle verilen her tıbbi hizmetin bildirilmesi gerekmektedir. İnceleme için hizmet veren ve sigortadan yararlanan iki ayrı grup arasında bir seçim yapılması gerekmektedir. Burada hizmet sunucularının incelenmesi tercih edilmiştir. Almak zorunda olduğumuz bir sonraki karar, hangi hizmet sunucularının inceleneceğidir. Bu örnekte işe ulusal sağlık hizmetlerindeki bütün hizmet sunucuları bildirimlerinin incelenmesi ile başlanılacak, farklı hizmet vericileri alt gruplara ayrılacaktır. Aşağıdaki tablo 2002 yılında hizmet verici başına yapılan bildirim sayısını ve hizmet verici türlerini göstermektedir. Hizmet sunucular Sayı Oran Sayı Oran Paramedikal Diş hekimleri Aile Hekimleri Eczacılar 15.532 11.768 10.631 3.198 %35 %26 %24 %7 4.009.27 4.553.93 4.126.58 14.381.95 % 8.2 % 9.4 % 8.5 % 29.6 Bazı hizmet sunucusular (yapılan bildirimlere dayanarak) çok küçük gruplar olmasından dolayı aşağıdaki gibi sınıflandırılmaktadır: SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 54 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Hizmet sunucular Yüklenici Firma Sayıları Hastane hizmeti 483 Eczacı 3.198 Diş Doktoru 11.768 Aile Hekimi 10.631 Hekimlikle 15.532 İlgili Yükleniciler Diğerleri 3.424 Toplam 45.036 Oranı Bildiri Sayıları Oranı 1% 7% 26% 24% 35% 19.916.023 14.381.954 4.553.936 4.126.585 4.009.273 41% 30% 9% 9% 8% 8% 100% 1.640.140 48.627.911 3% 100% Bu sınıflandırmayla 6 alt grup tamamlanmaktadır. Bu ölçümün amacı %95 güven aralığındaki her bir alt grup için yolsuzluk olasılığını tahmin etmektir. Sonuçta, tüm altı grup için örnek bir büyüklük hesaplanması gerekmektedir. İnceleme için yasadışı faaliyet türünün seçilmesi En son karar inceleme yapmak istediğimiz yolsuzluk tipinin seçilmesi kararıdır. İnceleme yapacağımız yolsuzluk türü “muvazaa” olarak adlandırılmaktadır. Bu yasa dışı kasti faaliyet türleri ayrıca kasıtlı olmadan yapılan hatalar da ele alınarak incelenecektir. Bu her iki kararda örnek bir büyüklük hesaplamamız gerektiği anlamına gelmektedir. 2.Aşama: Örnek büyüklüklerinin hesaplanması Ölçümü tanımladıktan sonra gelecek bir sonraki aşama örnek büyüklüğün hesaplanmasıdır. Risk ölçüm uygulamasının örneklem büyüklüğü aşağıdaki formül ile hesaplanacaktır. n > (Z ².p.(1-p))/U² n= p= 1-p= U= Z= Örnek büyüklük Mevcut yolsuzluk/hata oranları Mevcut olmayan yolsuzluk/hata oranları İstenilen belirsizlik seviyesi Gerekli güvenli aralığına dayalı olan sabit değer. %95 güven aralığı için 1,96; %99 güven için 2,58 değer almaktadır. Örnek büyüklük hesaplanmadan önce çeşitli alt gruplardaki yolsuzluk oranlarının incelenmesi gerekmektedir. Bunun için aşağıdaki tablo örnek büyüklüğü hesaplamamız için kullanacağımız ölçümleri göstermektedir. Bu ölçümler daha önceki inceleme ve tecrübelere dayalı olarak yapılmıştır. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 55 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Hizmet sunucuları Bildiri Sayıları Oran Yolsuzluk Oranları Hata Oranı 1. Hastane hizmetleri 2.Eczacılar 3.Diş Hekimleri 4.Aile Hekimleri 5.Paramedikal 6.Diğerleri Toplam 19.916.023 14.381.954 4.553.936 4.126.585 4.009.273 1.640.140 48.627.911 41% 30% 9% 9% 8% 3% 100% 0,009(0,9%) 0,010(1,0%) 0,021(2,1%) 0,006(0,6%) 0,014(1,4%) 0,005(0,5%) 0,021(2,1%) 0,023(2,3%) 0,025(2,5%) 0,010(1,0%) 0,019(1,9%) 0,012(1,2%) İstenilen belirsizlik seviyesi için her alt grup için aynı aralık (±0,5% yolsuzluk için 0,75% hata) seçilmekte, her örnekte %95 güven seviyesinde bir sonuç elde edilmesi beklenmektedir. Örneğin hastane hizmetleri için örneklem büyüklüğü hesaplanmakta ve diğer alt gruplar için de bu hesaplama uygulanmaktadır. Her bir alt grup için bir örnek uygulanabilmekte, fakat bu örnek hem yolsuzluğun hem de hataların varlığını tespit etmeye yetecek kadar geniş olmak zorundadır. Sonuç olarak, her ikisi için de bir hesaplama yapılması gerekmekte ve minimum örnek büyüklüğü olarak en geniş örnek büyüklüğü alınmalıdır. n yolsuzluk, hastane >= (Z² . p . (1-p)) / U² = (1,96². 0,009. (1 - 0.009)) / 0,005² 1.371 n hata, hastane >= (1,96² . 0,021 . (1-0,21)) / 0,0075² = 1.405 Hastane hizmetleri için minimum örnek büyüklüğü 1.405 bildirim olacaktır. Aşağıdaki tablo tüm alt gruplar için yapılan hesaplama sonuçlarını göstermektedir: Hizmet sunucusular Yolsuzluk Oranları 1. Hastane hizmetleri 0,009 (%0,9) 2. Eczacılar 0,010 (%1,0) 3. Diş Doktorları 0,014 (%1,4) 4. Aile Hekimleri 0,006 (%0,6) 5. Paramedikaller 0,014 (%1,4) 6. Diğerleri 0,005 (%0,5) Toplam Hata Oranı 0,021 (%2,1) 0,023 (%2,3) 0,025 (%2,5) 0,010 (%1,0) 0,019 (%1,9) 0,012 (%1,2) Yolsuzluk Sayıları 1.371 1.522 2.122 917 2.122 765 Hata Sayıları 1.405 1.535 1.665 677 1.273 810 Minimum Sayıları 1.405 1.535 2.122 917 2.122 810 8.911 3.Aşama: Olayların Seçimi Örnek büyüklüğü hesaplandıktan sonraki aşama risk ölçüm uygulamalarına dahil edilecek olayları seçmektir. Örneğimizde yapılan seçim bloklar halinde yapılan rastgele bir seçimdir: her bir alt grup için, alt grup bildirimlerinden gelen rastgele bir seçim yapılacaktır. Seçim her alt grup için gerekli olan sayıya kadar altı kez yapılacaktır. 4.Aşama: Vakaların incelenmesi Vakaların seçilmesinden sonra, bu vakaların yolsuzluk olup olmadığına karar verilir. Bu karar her bir vakanın ayrı ayrı test edilmesi ile verilir. Genel olarak vakaların nasıl test edileceğinin ve bütün vakaların test edilmesi sonucunda hangi kararlara ulaşılacağının ifade edilmesi önerilmektedir. Vakalar gereği gibi değerlendirilmez ise uygun sonuçlara ulaşılamayacaktır. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 56 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Verilerin analiz edilmesi sırasında belirsizlik ve güven aralığı değeri hesaplanacak olsa bile bu durum tüm değerlendirmenin benzer şekilde yapıldığı takdirde uygun değerlere ulaşılması ile söz konusu olacaktır. İkinci olarak teste başlamadan önce, ilk adımda yapılan yolsuzluk tanımına bağlı olarak vakayı yolsuzluk örneği olarak kabul ya da reddetmemizi sağlayacak bir kriter belirlenmelidir. Bu kriter bütün örnek vakalar için geçerli olmalıdır. Elde edilen sonuçların bir veri tabanı ya da hesap tablosu şeklinde kaydedilmesi önerilmektedir. Bu, analiz işlemini daha da kolaylaştıracaktır. Bizim örneğimizde testlerin iyi tanımlanmış olduğu kabul edilmektedir. Sonuçlar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Hizmet sunucuları Örnek Büyüklükler Yolsuzluk Hata Çözülemeyenler Çözülemeyenler Hariç Örnek Büyüklükleri 1.Hastane Hiz. 2. Eczacılar 3.Diş Hek. 4.Aile Hek. 5.Paramedikal 6.Diğerleri Toplam 1.450 1.550 2.150 1.000 2.150 850 8.911 15 18 32 9 35 5 114 33 45 67 12 53 8 218 4 8 12 4 8 2 38 1.446 1.542 2.138 996 2.142 848 9.112 5.Aşama: Yolsuzluk oranının hesaplanması Yolsuzluk oranı, yolsuzluk vakalarının (fraud) toplam test edilen vaka sayısına oranıdır. Yolsuzluk oranı formülü aşağıda gösterildiği gibidir: p = nfraud / (nfraud + nnofraud) p= yolsuzluk vaka oranı n= toplam sayı İlk olarak farklı alt gruplar için yolsuzluk oranı tespit edilecektir. Daha sonra toplan yolsuzluk oranı bulunacaktır. Örneğin hastanede görülen yolsuzluk oranını şu şekilde hesaplanacaktır: p= nfraud/( çözümlenemeyen örneklem boyutu) =15/1.446=0.010=1,0% Diğer alt gruplara ilişkin hesaplamalar da yine aynı yöntemle yapılmaktadır. Sonuçlar aşağıdaki tabloda gösterildiği gibidir. Hizmet sunucuları Örnek Büyüklükler Yolsuzluk Hata Çözülemeyen Çözülemeyenler Hariç Örnek Büyüklükleri Yols. Oranı Hata Oranı 1.Hastane Hiz. 2.Eczacılar 3.Diş Hekimleri 4.Aile Hekimleri 5.Paramedikal 6. Diğerleri Toplam 1.450 1.550 2.150 1.000 2.150 850 8.911 15 18 32 9 35 5 114 33 45 67 12 53 8 218 4 8 12 4 8 2 38 1.446 1.542 2.138 996 2.142 848 9.112 0,0104 0,0117 0,0150 0,0090 0,0163 0,0059 0,0228 0,0292 0,0313 0,0120 0,0247 0,0094 SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 57 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Toplam hata ve yolsuzluk oranlarını hesaplayabilmek için ağırlıklara ihtiyaç duyulacaktır. Hizmet sunucuları 1.Hastane Hiz. 2.Eczacılar 3.Diş Hekimleri 4.Aile Hekimleri 5. Paramedikal 6.Diğerleri Toplam Bildirim sayısı 19.916.023 14.381.954 4.553.936 4.126.585 4.009.273 1.640.140 48.627.911 Ağırlık 0,410 0,296 0,094 0,085 0,082 0,034 1,000 Toplam yolsuzluk oranı hesaplanması aşağıdaki şekildedir: p toplam yolsuzluk = ∑ Wi.pi Toplam yolsuzluk oranı=∑Wi . pifraud ptoplamyolsuzluk=(0,41*0,0104)+(0,296*0,0117)+(0,094*0,0150)+(0,085*0,0090)+(0,082 *0,0163)+(0,034*0,0059)=0,0114= 1,1 % Aynı formül hata oranlarının hesaplanmasında da kullanılmaktadır: ptoplam hata = ( 0,41*0,0228)+(0,296*0,0292)+(0,094+0,0313)+(0,085*0,0120)+ (0,082*0,0247)+(0,034*0,0094)=0,0243= 2,4 % 6.Aşama: İstatistiksel belirsizliğin hesaplanması Belirsizlik hesaplaması, hata ve yolsuzluk oranlarının standart sapmalarına dayanmaktadır. İlk olarak alt grupların belirsizlik oranları, daha sonra toplam belirsizlik hesaplanacaktır. Belirsizlik formülü: U= Z . SE(p) U= yolsuzluk tahminindeki belirsizlik Z= istenilen güven aralığına dayanan sabit değer. %95 güven aralığı için 1.96; %99 güven aralığı için 2.58 değerini almaktadır. SE(p)=√ [p(1-p]/n] n.p>=5 VE n.(1-p)>=5 p=yolsuzluk vakalarının oranı n=nfraud + nnofaud = veri analizlerindeki toplam olay sayısı SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 58 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Şartların Kontrolü Hastane hizmetleri için belirlenen şartlar ile başlanacaktır: Yolsuzluk: 1.446*0,0104=15 (5’den daha yüksek, kesin yolsuzluk sayısı) 1.446*(1-0,0104)=1.431 (5’den daha yüksek, n-yolsuzluk sayısı) Standart sapma için formülü kullanma şartlarının pozitif olduğuna karar vermek için yolsuzluk sayısının ve örnek büyüklükle yolsuzluk sayısı arasındaki farkın göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Eğer 5’den yüksekse bu formül kullanılabilmektedir. Aynı durum hata sayıları için de söz konusudur. Aşağıdaki tablo tüm numaraların veya sayıların şartlara uyduğunu gösterecektir, çünkü tüm numaralar 5 veya 5 den daha büyüktür. Hizmet sunucuları Yolsuzluk 1. Hastane hizmetleri 2. Eczacılar 3. Diş Hekimleri 4. Aile Hekimleri 5. Paramedikal 6. Diğerleri 15 18 32 9 35 5 Örnek Büyüklük 1.431 1.524 2.106 987 2.107 843 Hata 33 45 67 12 53 8 Örnek büyüklük 1.413 1.497 2.071 984 2.089 840 Her alt grup için belirsizlik hesaplanması: Örneğin, hastane hizmetleri alt grubu için belirsizlik oranı hesaplanacaktır. Standart hata ile başlanacaktır. Bu hesaplamada Z =1.96 (sabit değer) anlamına gelen %95 güven seviyesi kullanılacaktır. SE(yolsuzluk oranı, hastane hizmetleri) = √[(Hastane hizyol. Oranı) . (1-hast hizmetleri yols. oranı)/hastane hizmetleri sayısı] SE(pyolsuzluk, hastane hizmetleri) =√(0,0104.(1-0,0104)) / 1.446=0,0027 Uyolsuzluk,hastanehizmetleri = Z.SE(pyolsuzluk, hastane hizmetleri) = 1.96*0,0027=0,0052(0,52%) SE(phata, hastane hizmetleri) = √[phata, hastane hizmetleri.(1-phata, hastane hizmetleri)/n hastane hizmetleri] SE(phata, hastane hizmetleri) = √(0,0228.(1-0,0228))/1.446= 0,0039 Uhata, hastane hizmetleri = Z . SE (phata, hastane hizmetleri) = 1.96*0,0039=0,0077(0,77%) Hastane hizmetleri için yolsuzluk olasılığı: 1.04 % ± 0,52 % , %95 güven aralığı için Hastane hizmetleri için hataların varlığı: 2,28% ± 0,77%, %95 güven aralığı için SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 59 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Aşağıdaki tabloda bu hesaplama tüm alt gruplar için uygulanmaktadır: Hizmet sunucular 1.Hastane hizmetleri 2. Eczacılar 3. Diş Hekimleri 4. Aile Hekimleri 5. Paramedikal 6. Diğerleri Örnek Büyüklük 1.450 1.550 2.150 1.000 2.150 850 Pyols. 15 18 32 9 35 5 Hata Oranı 33 45 67 12 53 8 SE (pyols) 4 8 12 4 8 2 SE (phata) 1.446 1.542 2.138 996 2.142 848 Uyols Uhata 0,0052 0,0054 0,0051 0,0059 0,0054 0,0052 0,0077 0,0084 0,0074 0,0068 0,0066 0,0065 Toplam grup için belirsizlik hesaplaması Aşağıdaki formül toplam grup için belirsizlik hesaplamada kullanılmaktadır. Utoplam=Z . √ (∑Wi².SE(pi)²)) Utoplam= yolsuzluk/hata tahminindeki toplam yolsuzluk Pi= kategori i’deki yolsuzluk/hata oranı SE(pi)=kategori i’deki p’nin standart sapması Wi=kategori i’ye atfedilen ağırlık Z=gerekli güven aralığına dayalı sabit değer. %95 güven aralığı için 1.96; %99 güven aralığı için 2.58 değerini almaktadır. Her bir alt grup için standart sapmalar ve ağırlıklar daha önceden hesaplanmıştır. Bu yüzden bu hesaplama zor olmayacaktır. Uyolsuzluk,toplam=1,96.√((0,410²*0,0027²)+(0,0296²*0,0027²)+(0,094²*0,0026²)+(0,085²*0,0030) +(o,082²*0,0027²)+(0,034²*0,0026²)) =0,0028 =0,28% Uhata,toplam=1,96.√((0,410²*0,0039²)+(0,0296²*0,0043²)+(0,094²*0,00238²)+(0,085²*0,0035²)+ (o,082²*0,0034²)+(0,034²*0,0033²)) =0,0042 =0,42% Bu aralıkların daha küçük olduğuna dikkat edilmesi gerekmektedir. Bunun nedeni tabii ki örnek büyüklüğün toplam grup için fazla geniş olmasıdır. Toplam grup için yolsuzluk tahmini: 1,1%±%0,28, %95 güven aralığı için Toplam grup için hata tahmini: 2,4%±%0,42, %95 güven aralığı için SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 60 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 7.Aşama: Yolsuzluğun maliyetinin hesaplanması Aşağıdaki formül yolsuzluk maliyetinin hesaplanmasında kullanılmaktadır. C= p . Ac . N C = Yolsuzluğun toplam maliyeti P = olaylardaki yolsuzluk/hata oranı Ac= bir olaydaki yolsuzluk/hata ortalama maliyeti N = toplam olay sayısı İlk olarak, her bir alt grup için hata ve yolsuzluğun ortalama maliyetinin bilinmesi gerekmektedir. Bu tabii ki incelemeyi yapanlar tarafından yaptıkları incelemeler neticesinde kaydedilecektir. Aşağıdaki tablo yolsuzluk maliyetini, hata maliyetini ve her ikisinin ortalama maliyetlerinin sonuçlarını göstermektedir. Hata sayıları Maliyetler Ortalama Mal. Yüklenici Gruplar Yolsuzluk Hata Toplam Yolsuzluk Maliyeti Toplam Maliyet 1.Has. hiz. 2.Eczacılar 3.Diş hek. 4.Aile Hek. 5.Paramedikal 6.Diğerleri 15 18 32 9 35 5 33 45 67 12 53 8 €2.034.23 €789.12 €3.800.65 €300.28 €1.176.39 €436.83 €4.061.40 €1.839.02 €8.341.31 €432.74 €2.012.51 €643.43 Yolsuzluk Başı Ortalama Maliyet €135.62 €43.84 €118.77 €33.36 €33.61 €87.37 Hata Başı Ort. Maliyet €123.07 €40.87 €124.50 €36.06 €37.97 €80.43 Bildirim Sayıları 19.916.023 14.381.954 4.553.936 4.126.585 4.009.273 1.640.140 Hastane hizmetleri alt grubu için hata ve yolsuzluk maliyetlerinin hesaplanması: Yolsuzluğun maliyeti=pyolsuzluk * Ac yolsuzluk * N =0,0104*€135.62*19.916.023 =€ 28.017.822.60 Hata maliyeti=p hata .Achata .N =0,0228*€123.07*19.916.023 =€ 55.938.406.51 Diğer alt grupların maliyetleri de aynı yolla hesaplanmaktadır. 8.Aşama: Yolsuzluk maliyetindeki istatistiksel belirsizliğin hesaplanması Yolsuzluk oranlarında, ayrıca bir belirsizlik olacaktır. Bu belirsizlik daha önceden hesaplanan aynı belirsizliklere dayanmaktadır. Toplam yolsuzluk maliyetlerindeki belirsizlik aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanabilir. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 61 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu C=U . Ac . N C = Toplam yolsuzluk/hata maliyeti U = Tahmini hata veya yolsuzluklardaki belirsizlikler Ac=Tek bir olay için ortalama hata veya yolsuzluk maliyeti N= Tüm nüfus için vakaların toplam sayısı Bundan dolayı biz, yolsuzluk ve hatalara ilişkin tahminlerin seviyesindeki belirsizliklerden dolayı ortalama maliyetler ve bildirimlerin sayısına ihtiyaç duyarız. Bunlar önceki bölümlerde hesaplanmıştı. Bu öğelere ilişkin tabloya bakalım. Belirsizlik düzeyleri Ortalama Maliyetler Hizmet sunucuları Uyolsuzluk Uhata Yolsuzluk Başı Ort. Maliyet Hata Başı Ort. Maliyet Bildirim sayısı Hastane hizmetleri Eczacılar Diş hekimleri Aile hekimleri Paramedikal Diğer 0,0052 0,0077 € 135,62 € 123,07 19.916.023 0,0054 0,0051 0,0059 0,0054 0,0052 0,0084 0,0074 0,0068 0,0066 0,0065 € 43,84 € 118,77 € 33, 36 € 33, 61 € 87,37 € 40, 87 € 124,50 € 36, 06 € 37, 97 € 80, 43 14.381.954 4.553.936 4.126.585 4.009.273 1.640.140 Hastane hizmetleri alt grubuna ilişkin hesaplamalar : Cyolsuzluk= Uyolsuzluk . Acyolsuzluk . N = 0.0052 * € 135,62 * 19.916.023 = + € 14.045.257.40 Chata = Uhata . Achata . N = 0,0077 * € 123.07 * 19.916.023 = + € 18.873.200,12 Aşağıdaki tablo tüm alt gruplara ait sonuçları göstermektedir: Belirsizlik Düzeyleri Hizmet sunucuları Uyolsuz Hastane hizmetleri Eczacılar Ortalama Maliyetler Uhata Ortalama Maliyet 0,0052 0,0077 €135,62 Hata başı ortalama maliyetler €123,07 0,0054 0,0084 € 43,84 €40, 87 luk SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI Maliyetlerdeki Belirsizlik Bildirim sayısı 19.916.0 23 14.381.9 54 Yolsuzluk maliyetindeki belirsizlik €14.045.257,40 €3.404.726,26 Hata maliyetindeki belirsizlik €18.873.200,1 2 €4.937.439.86 62 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Diş Hekimleri Aile Hekimleri Paramedi kal Diğer 0,0051 0,0074 €118,77 €124,50 0,0059 0,0068 €33, 36 €36, 06 0,0054 0,0066 €33, 61 €37, 97 0,0052 0,0065 €87,37 €80, 43 4.553.93 6 4.126.58 5 4.009.27 3 1.640.14 0 € 2.758.441,99 €4.195.541,24 € 812.210,97 €1.011.871,65 €727.658,99 €1.004.731,83 €745.154,97 € 857.456,99 Nihai hesaplama toplam maliyetlerdeki belirsizliğin hesaplanması olacaktır. Dolayısıyla her bir hata ve yolsuzluk vakalarına ilişkin ortalama maliyetlerin bilinmesi gerekmektedir. Toplam ortalama maliyetler hesaplanırken yolsuzluk/hata oranına dayanan yeni bir ağırlık bazlı hesaplama yapılması gerekmektedir. Her alt grup başına hesaplanan bu ağırlık Wci olarak ifade edilecektir (Ağırlıklı maliyet). Bu ağırlık hesaplandıktan sonra, toplam ortalama yolsuzluk maliyetinin belirlenmesi için aşağıdaki formül kullanılacaktır: Actoplam, yolsuzluk = Σ Wci, yolsuzluk. Aci, yolsuzluk Wci, yolsuzluk = Her bir alt grup için yolsuzluk/hata oranına dayanan ağırlık Aci, yolsuzluk = Her bir alt grup için yolsuzluk/hata başına ortalama maliyet Yolsuzluk için ağırlıkların (Wc) hesaplanması: Yükleniciler Pyolsuzluk Hastane Hizmetleri Eczacılar Diş Hekimleri Aile Hekimleri Paramedikal Diğer Toplam 0,0104 0,0117 0,0150 0, 0090 0,0163 0,0059 Bildirim sayısı(k) 19.916.023 14.381.954 4.553.936 4.126.585 4.009.273 1.640.140 Pyolsuzluk*k Wc yolsuzluk 206.597,7 167.882,7 68.159,9 37.288,4 65.511,0 9.670,6 555.110,5 0,37 0,30 0,12 0,07 0,12 0,02 1,00 Phatalar*k Wc hata 454515,0 419706,8 142709,9 49717,9 99202,4 15473,0 1181325,0 0,38 0,36 0,12 0,04 0,08 0,01 1,00 Hatalar için ağırlıkların (Wc) hesaplanması: Yükleniciler Phatalar Hastane Hizmetleri Eczacılar Diş Hekimleri Aile Hekimleri Paramedikal Diğer Toplam 0,0228 0,0292 0,0313 0, 0120 0,0247 0,0094 Bildirimlerin sayısı(k) 19.916.023 14.381.954 4.553.936 4.126.585 4.009.273 1.640.140 SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 63 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Her bir yolsuzluk vakası ve hata için ortalama toplam maliyetin hesaplanması: Yolsuzluk ortalama maliyeti =(0,37*135,62€)+(0,30*43,84€)+(0,12*118,77€)+(0,07*33,36€)+(0,12*33,61€)+(0,02*87,37)=86,05€ Hata ortalama maliyeti: =(0,38*123,07€)+(0,36*40,87€)+(0,12*124,50€)+(0,04*36,06€)+(0,08*37,97€)+(0,01*80,43 €) = 82,67 € Toplam maliyet içinde belirsizliğin hesaplanması: Ctotal = Utotal . Actotal . Ntotal Toplam Maliyet= Toplam Belirsizlik Oranı. Ortalama toplam maliyet. Toplam N Ctoplam,yolsuzluk = 0,0028 * 86,05 € * 48.627.911 = + 11.682.956,86 € Ctoplam, hata = 0,0042 * 82,67 € * 48.627.911 = + 16.703.284,9 SONUÇLAR Önceki bölümde yolsuzluğun hesaplanmasına ve sonuçların değerlendirilmesine ilişkin vaka örnekleri gösterilmiştir. Bu hesaplamaların amacı, yolsuzluk ve hatanın ortaya çıkma olasılığı ile bunların maliyetlerinin ölçülmesini sağlamaktır. Bu sonuçların elde edilmesi için birçok hesaplama ve tablo kullanılmaktadır. Bu son paragrafta yukarıda hesaplanan sonuçlar sunulmuştur. Her bir alt grup için yolsuzluk ve hata: Hizmet sunucusu 1-Hastane Hizmetleri 2- Eczacılar 3- Diş Hekimleri 4- Aile Hekimleri 5- Paramedikal 6- Diğer Toplam Yolsuzluk (%95 güven sınırı) 1,1 % ± 0,5 % 1,7 % ± 0,5 % 1,5 % ± 0,5 % 0,9 % ± 0,6 % 1,6 % ± 0,5 % 0,6 % ± 0,5 % 1,1 % ± 0,3 % Hata (%95 güven sınırı) 2,2 % ± 0,8 % 2,8 % ± 0,8 % 3,1 % ± 0,7 % 1,2 % ± 0,7 % 2,5 % ± 0,7 % 0,9 % ± 0,7 % 2,4 % ± 0,4 % Her bir alt grup için yolsuzluk ve hata maliyeti: Hizmet sunucusu 1-Hastane Hizmetleri 2- Eczacılar 3- Diş Hekimleri 4- Aile Hekimleri 5- Paramedikal 6- Diğer Toplam Yolsuzluk maliyeti (%95 güven sınırı ) € 28,0 ± € 14,0 € 7,4± € 3,4 € 8,1± € 2,8 € 1,2 ± € 0,8 € 2,3 ± € 0,7 € 0,8 ± € 0,7 € 47,8 ± € 11,7 SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI Hata maliyeti (%95 güven sınırı) € 55,9 ± € 18,9 € 17,2± € 4,9 € 17,8± € 4,2 € 1,8 ± € 1,0 € 3,8 ± € 1,0 € 1,2 ± € 0,8 € 97,7 ± € 16,7 64 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 7.3.İSTATİSTİK KURALLARI Giriş Bu kurallar risk ölçümü uygulamalarında ve analizlerde kullanılan istatistikî konularda bilgi vermeyi amaçlamaktadır. İki bölüme ayrılmıştır: 1. Risk ölçümü uygulamalarının düzenlenmesi 2. Risk ölçümü uygulamalarının analiz edilmesi 1.Risk ölçümü uygulamalarının düzenlenmesi 1.1. Giriş Risk ölçüm uygulamaları ele alınmadan önce, şu hususları ele almak gerekir: a) Hangi tür yolsuzluklar ele alınacaktır? b) Hangi tür hastalar/çalışanlar/müşteriler ele alınacaktır? c) Her bir vaka nasıl sınıflandırılacaktır? Bu sorulara verilecek cevaplar her bir uygulama için ayrı olacaktır. Bu nedenle farklı yolsuzluk türleri için farklı yolsuzluk ölçümü yöntemlerinin uygulanması daha uygun olacaktır. Uygulamanın başında işaret edilecek diğer bir husus da; örneklem içindeki bütün vakaların tek bir grup olarak mı ele alınacağı yoksa alt gruplara mı ayrılacağıdır. Bu durum, uygulamanın düzenlenmesi ve vakaların alt gruplara ayrılması ya da ayrılmaması durumuna göre farklılık gösterecek verilerin analiz edilmesi hususları için önem arz eder. Alt gruplar, ülkenin farklı bölümlerinden, farklı çalışan gruplarından ve farklı hastane türlerinden oluşabilir. Bir vaka alt gruplara bölünür ve göreceli olarak en az sayıyı içeren grup tercih edilir. En küçük olan grubun seçilmesinden kaçınılmalıdır. Çünkü, seçilen grup çok küçükse, yolsuzluğun tam olarak ölçülmesi için yeterli bir vaka sayısına ulaşılamayabilir. 1.2 Yolsuzluk ölçümü uygulamasının boyutu Araştırmaya başlanılmadan önce yolsuzluk ölçümünün yapılacağı uygulamanın boyutunun belirlenmesi önemlidir. Belirli bir yolsuzluk türüne ait tüm muhtemel vakaların incelenmesi genel olarak mümkün değildir. Bu nedenle, herhangi bir risk ölçümü uygulaması her bir ülkedeki vakaların bazıları üzerinde gerçekleştirilecektir. Dolayısıyla, elde edilen sonuçlar bütün vakalar incelenebilseydi elde edilecek sonuç ile aynı olmayacaktır. Bu nedenle, bütün risk ölçümleri belirli bir oranda belirsizliği de içerir. Belirsizlik oranı diğer faktörlere ve örneklemin büyüklüğüne bağlıdır. Örneklem ne kadar büyükse o kadar küçük bir belirsizlik içerecektir. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 65 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 1.3 Örneklem Büyüklüğünün Hesaplanması Risk ölçme uygulaması için doğru örneklemi belirlerken dikkate alınan üç faktör vardır. Bunlar: i. Yolsuzluğun ortaya çıkma ihtimali ii. Belirsizlik derecesi (hata payı) iii. Belirsizlik derecesi (hata payı) konusundaki güven Dikkate alınacak ilk unsur yolsuzluğun meydana gelmesi olasılığının tahminidir. Yolsuzluğun meydana çıkma olasılığının gerçek durumu bilinmediği takdirde, risk ölçüm uygulamasını başlatmadan önce bunun tahmin edilmesi gerekir. Bu değerin tahmini değeri olmadan, istenen örneklem büyüklüğünün belirlenmesi mümkün değildir. Yolsuzluk oranının tahmini herhangi bir kaynağa dayanabilmektedir. Örneğin, küçük bir pilot uygulamadan çıkacak sonuçlardan elde edilebilir. Alternatif olarak diğer benzeri ülkelerin sonuçlarından ve hatta yolsuzluk alanında bilgileri olan yatırımcılardan da elde edilebilir. Dikkate alınacak ikinci unsur ise belirsizliğin beklenen derecesidir. Bazı durumlarda diğerlerinden daha az düşük belirsizlik ile değer üretilmesi gerekebilmektedir. Daha düşük belirsizliği sağlamak için daha geniş örneklem büyüklüğünün gerektiği unutulmamalıdır. İngiltere’nin geçmişteki risk ölçüm uygulamaları, yolsuzluğun meydana çıkması olasılığını gerçek değerinin %1’i içerisinde tahmin edecek şekilde tasarlanmıştır. Dikkat edilecek diğer bir faktör de beklenen değer içerisinde bir ölçüm yapabilecek örneklemin güven derecesidir. Yolsuzluğun meydana çıkması olasılığının gerçek değerinin beklenen belirsizlik derecesi içerisinde yer alacağı konusunda hiçbir zaman %100 emin olunamaz. Bu ancak tüm olasılıkların değerlendirilebildiği zaman mümkündür. Fakat araştırmanın gerçek yolsuzluk değerinin beklenen belirsizlik derecesinin içerisinde olacak şekilde güven derecesinin oldukça yüksek olmasına elverişli büyüklükte olması gerekir. Daha yüksek güven derecesi daha geniş bir örneklem büyüklüğü gerektirmektedir. Genelde kullanılan güven derecesi büyüklüğü %95’tir, fakat bazen %99 güven derecesi kullanıldığı da olmaktadır. NHS uygulamalarında %95 güven derecesini kullanılmıştır. 1.4 Vaka Seçimi Diğer bir önemli husus da risk ölçüm uygulaması içeren vaka seçimidir. Tüm muhtemel vakalara uygun sonuçlar için, vakalar geneli yansıtabilecek şekilde seçilmelidir. Örneğin; hastaneye giden hastalar üzerinde yapılan bir araştırma için ülke genelinden hastaneleri temsil kabiliyeti olabilecek benzer nitelikteki hastaları içeren bir örneklem grubu seçilmelidir. Çalışmada kullanılan vakalar geneli yansıtmadığı takdirde, ulaşılan sonuçlar da genel olarak değerlendirilemeyecektir. Risk ölçüm uygulaması bu anlamda faydalı bir bilgi veremeyecektir. Karar verilmesi gereken iki husus bulunmaktadır: Vakalar nereden alınacak? Hangi özel vakalar seçilecek? SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 66 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu İlk husus, vakaların nereden alınacağına ilişkindir. Verilecek yanıt, her bir risk ölçüm uygulamasına göre farklılaşmaktadır. Vakalar, olabildiğince geniş sayıda olmalı, farklı alanlardan örnekler içermelidir. Örneğin, 1000 hasta üzerinde yapılan bir araştırmada, 10 hastaneden 100’er hasta seçmek yerine 100 hastaneden 10’ar hasta seçilmesi tercih edilmelidir. Vakalar dar alanlardan seçildiği takdirde, örneklem söz konusu özellikli alanlara bağlı kalacaktır. Bu da seçilen örneklemin geneli yansıtma kabiliyetini olumsuz yönde etkilemektedir. İkinci husus, hangi özellikli vakaların seçileceğine ilişkindir. Vakalar, tüm muhtemel vakaların bulunduğu bir listeden seçilmelidir. Özellikli vakaların seçilmesine ilişkin bazı kurallar belirlemek güçtür. Ancak, vakaların rastgele seçilmesi gerektiği söylenebilir. En ilginç vakalar, en çok parasal değeri olanlar veya elde edilmesi kolay olanlar değil rastgele vakalar kullanılmalıdır. Örneğin; 100 muhtemel vakadan 10 vaka seçileceği zaman, bu vakalar listenin en başındaki 10 vaka olmamalı, rastgele seçilmelidir. Aslında, ideal olan vakaların tamamıyla rastgele seçilmesidir. Söz konusu vakalara ilişkin listeler, bilgisayar, şekil veya rastgele sayılar kullanılarak üretilebilir. Daha pratik bir yaklaşım da seçilen vakaların düzenli aralıklarla oluşturulmasını öngörmektedir. Örneğin; 100 vakadan 10 tanesi seçilecekse, her bir 10 vaka için, 10., 20. veya 30. vaka seçilebilir. 1.5 Her bir alt grupta vakaların seçimi Bazı ölçüm çalışmalarında yolsuzluk vakası ana örnek içinde yer alan alt gruplardan bağımsız olarak hesaplanabilir. Bu tür durumlarda, alt grupların sonuçları yolsuzluk oranının tahmin edilebilmesi amacıyla bir araya getirilecektir. Bu tür durumlarda, bir tekil örnek büyüklüğü bütün olarak bir çalışma için hesaplanabilmeli ve ondan sonra vakaların her biri alt gruplara ayrıştırılabilmelidir. Önemli olan karar, her bir alt grup için kaç tane vaka seçileceğidir. Bu seçim, risk çalışmasının ana amacına bağlıdır. Çalışmanın ana amacı şu ikisinden biridir: Ayrıştırılan her bir grup için yolsuzluk olayının hesaplanması Birleştirilen grubun tamamı için yolsuzluk olayının saptanması Eğer birinci fikir ana amaçsa, her bir alt gruptaki benzer vakaların sayısının incelenmesi mantıklıdır. Bu, her bir alt grup için yolsuzluğun göreceli olarak doğru tahmin edilmesini mümkün kılacaktır. Eğer ikinci fikir en önemli amaçsa, o halde en büyük alt gruplardan daha fazla vaka seçilmelidir. Bu strateji alt grupların sonuçlarıyla birleştirildiği zaman, yolsuzluğun en doğru şekilde tahmin edilmesine imkan verecektir. Örneğin İngiltere ve Galler’deki yolsuzluk çalışması için, İngiltere daha büyük bir nüfusa sahip olduğundan Galler’e göre İngiltere’den daha fazla vaka seçilmelidir. Neyman Dağılımı olarak bilinen metot, her bir alt grubun kesin büyüklüğünü saptamakta kullanılabilir. Bu metot, hem her bir kategori içindeki toplam vaka sayısının hesaplanması hem de her bir kategorideki yolsuzluk olayı sayısını hesaplamayı temel alır. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 67 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 2.Bir risk ölçüm çalışmasının analizi 2.1 Yolsuzluk hesaplamaları Veri analizleri, iki ana değerin hesaplanmasını içermektedir: 1- Yolsuzluk olaylarının bir tahmini (yolsuzluk oranı). 2- Yolsuzluk tahminindeki belirsizlik. Risk ölçüm çalışmalarının analizi benzer metotları takip eder. Bununla birlikte, kesin hesaplamalar bütün vakaların birlikte gruplandırılıp gruplandırılmadığına veya tüm örneklerin alt gruplara dağılıp dağılmadığına bağlıdır. Analizin en basit metodu, çalışılan bütün vakaların bir tekil grup olarak düşünülmesidir. Analizin karmaşık bir metodu ise araştırmadaki vakaların farklı alt gruplara ayrıştırılması söz konusu olduğunda gereklidir. 2.2 Basit durumların analizi Verilerin en basit analizi, yolsuzluk olaylarının homojen nitelikte vakalar için hesaplanmasını içerir. Bu metodun avantajı, analizin doğrudan sonuç vermesidir. Bununla birlikte dezavantajı, yolsuzluk gerçekleşmesinin bazı kategorilerde diğerlerinden büyük olması durumunda, tek bir genel rakamın uygun olmayabilmesidir. Yukarıda belirtildiği üzere, risk ölçüm çalışması için iki sayı hesaplanır: (i) Yolsuzluk gerçekleşmesinin tahmini. (ii) Tahminlerdeki belirsizlik. (i) değeri, incelenmiş vakalar içerisinde yolsuzluk tespit edilenlerin oranı olarak hesaplanabilir. Yani yolsuzluk vakalarının çalışılan vakaların toplam sayısına oranıdır. İkinci olarak her bir tahmin için belirsizlik miktarı hesaplanmıştır. Tahminlerde belirsizlik meydana gelmektedir. Çünkü tüm olası durumlar incelenerek (ülkedeki hastanelerde yatan hastaların tümü) elde edilen yolsuzluk gerçekleşmesi ile örneklem seçilerek hesaplanan istatistiksel değer arasında farklılıklar oluşmaktadır. Başlangıçta standart sapma olarak bilinen değer hesaplanır ve bu değere göre belirsizlik belirlenir. Bütün olası durumlar için gerçek yolsuzluk oranının, güven aralığı belirlenmelidir. Genellikle %95 veya %99 güven aralıkları hesaplanır. İngiltere için hesaplanan önceki risk ölçümlerinde %95’ lik güven aralığı kullanılmıştır. Diğer bir deyişle yolsuzluk tahmininin veri güven aralığı içinde (%95) olduğundan emindirler. 2.3 Veri setindeki alt gruplara dayanılarak yapılan analizler Daha karmaşık bir analiz metodu her alt grup için ayrı ayrı yolsuzluk gerçekleşmelerini hesaplamayı içermektedir. Her alt gruptan elde edilen bilgi sonradan çalışmanın tümü için geçerli olacak değerin hesaplanmasında kullanılabilir. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 68 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Yolsuzluk gerçekleşmelerine ilişkin bir tahmin ve tahmindeki belirsizlik, her bir alt grup için, basit bir analiz için kullanılan yöntem ve formüllerin aynısı kullanılarak hesaplanabilir. Her bir alt gruptan edinilecek sonuçlara farklı önem dereceleri atfedilmesi yüksek olasılıktır. Bu olasılık tüm uzay kümeden seçilecek temsili örneklemin, bütünü ne kadar iyi temsil ettiğine bağlıdır. Bu ağırlıklar bir kez hesaplandığında, tüm grupların bileşiminden oluşacak yolsuzluk gerçekleşmeleri için genel bir tahmin ve bu tahmine ilişkin belirsizlik de hesaplanabilir. 2.4. Ağırlıklar Uygulamadaki her alt grupta bulunan vaka sayılarına ilişkin oransal ağırlık, tüm vakalar için geçerli olan oransal ağırlığın aynısı değilse, bir gruba ilişkin sonuçlara diğerinden daha fazla ağırlık vermek gerekmektedir. Buna “örneklemin ağırlıklandırılması” denir. Örneğin, NHS personelinin yolsuzluğuna ilişkin bir çalışmada, Galler kökenli personel, toplam örneklem sayısının %10 nu oluşturmaktadır. Bununla birlikte, İngiliz personelin sayısı sistemdeki Galler’li personel sayısından 19 kat daha fazladır, diğer bir deyişle, iki ülkedeki toplam personelin %5 i Galler kökenlidir. Çalışmanın sonuçlarının tüm sistemi doğru bir şekilde yansıtması için, Galler’li personele ilişkin sonuçlara daha az, İngiliz personele ilişkin sonuçlara daha fazla ağırlık verilmesi gerekmektedir. 2.5 Çözülemeyen vakalar Tüm vakaların yolsuzluk içerip içermediğini tespit etmek mümkün olmamaktadır. Çünkü karar vermek için yeterli bilginin bulunamadığı durumlar söz konusu olabilmektedir. Bu vakalar, “çözülmemiş vakalar” olarak nitelendirilebilir. Bu gibi durumlarda ne yapılması gerektiğine ilişkin olarak üç farklı seçenek bulunmaktadır: a) Tüm çözülmemiş vakalarda yolsuzluk olduğu kabul edilebilir. b) Tüm çözülmemiş vakalarda yolsuzluk olmadığı kabul edilebilir. c) Çözülmemiş vakalar analizden tümüyle dışlanabilir. Eğer ki bu tarz vakaların sayısı çok fazlaysa üçüncü seçenek daha mantıklı görünmektedir. Fakat böyle bir yaklaşım çözülmeyen vakalarda yolsuzluk olması olasılığının, çözülmüş vakalardakiyle aynı olduğunun kabul edilmesi anlamına gelmektedir. Bu analizlerden birden fazlasını uygulamak farklı senaryolardan gelen sonuçların birbiriyle karşılaştırılması için daha mümkün görünmektedir. 2.6 Yolsuzlukların maliyeti Yolsuzluğu belirmeye yönelik analizin ilk safhası, yolsuzluk gerçekleşmelerini hesaplamaktır. İkinci aşama, yolsuzlukların maliyetini hesaplamaktır. Yolsuzlukların toplam maliyetini hesaplayabilmek için kullanılan birkaç yöntem bulunmaktadır. Basit bir metot, yolsuzluk vakalarına ilişkin ortalama maliyeti hesaplamak ve bulunan değeri yolsuzluk vakaları ile çarparak toplam maliyeti elde etmektir. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 69 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 2.7 Yolsuzluk ve hatalar Olası yolsuzluk durumlarını incelerken “yolsuzluk” ve “hata” durumları arasında bir ayrıma gitmek gerekmektedir. Yolsuzluk durumlarında kasıtlı bir mali kazanç elde etmek söz konusu iken, hatada yine mali kazanç bulunmasına rağmen kasıt bulunmamaktadır. Yolsuzlukları belirlemeye ilişkin tahmin yöntemlerinin aynısı hata durumlarını belirlemek için de kullanılmaktadır. 3- Diğer Hususlar Bu rehberi kullanarak risk ölçmeye yönelik örnek uygulamaların nasıl tasarlanacağının belirlenmesi mümkün olabilecektir. Ancak tasarım ve analizin bir istatistikçi gözetiminde gerçekleştirilmesi tavsiye edilmektedir. Gerekli örneklem boyutunu hesaplamada kullanılacak formül Aşağıdaki formül risk ölçümü için kullanılacak örneklemin boyutunun nasıl hesaplanacağını gösterir. N= Z2.p.(1-p)/u2 N= çalışma için gerekli olay (vaka) sayısı P= yolsuzluğun bulunduğu olay oranı 1-p= yolsuzluğun olmadığı olay oranı U= istenen belirsizlik seviyesi Z= istenen güven seviyesine bağlı olan sabit (%95 güven aralığı için 1,96 olarak, %99 güven aralığı için 2,58 olarak belirlenir) Örneğin her 100 olayın 2 sinde yolsuzluk vakasıyla karşılaşıldığı dolayısıyla yolsuzluğun bulunma oranın %98 olduğu ve %1 yanılma payının varsayıldığı örnek olayda kaç tane örnek alınması gerektiği şöyle bulunacaktır ( Z=1.96) P=0,02 1-p=0,98 U=0,01 Z=1,96 N=(1.96)2 *0,02*(1 - 0,02)/(0,01)2= 753 753 tane örnek alınması gerekmektedir. Tek bir örneklem için yolsuzluk gerçekleşmelerinin tahmini için gerekli formül Bütün vakaların incelendiği basit bir senaryo için yolsuzluk vakalarının oranını hesaplamak için kullanılacak formül şu şekildedir: P= Nfraud/Nfraud+Nnofraud P=Yolsuzluk olaylarının yüzdesi Nfraud= Yolsuzluk durumlarının sayısı Nnofraud= Yolsuzluk olmayan durumların sayısı SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 70 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Örnek= Toplam 1000 olay incelenmiştir. Bunların 30 tanesinde yolsuzluk bulunmaktadır. 970 tanesinde yolsuzluk bulunmamaktadır. P=30/30+970= %3 Tüm durumların %3’ ünde yolsuzluk bulunmaktadır. Basit bir örneklem için yapılan yolsuzluk tahminlerine ilişkin belirsizliği ölçmede kullanılacak formül Basit bir örneklem için yapılan yolsuzluk tahminlerine ilişkin belirsizliği ölçmede kullanılacak formül şu şekildedir: U= Z.SE(P) U=Z. P.(1 P) / N U= Yolsuzluk tahminindeki belirsizlik P= Yolsuzluk durumlarının yüzdesi SE(P)= P ye ilişkin standart hata P= P.(1 P) / N 1-p= Yolsuzluk olmayan durumların sayısı N= Analiz setindeki toplam durum sayısı Z= İstenen güven seviyesine dayalı sabit (%95 güven aralığı için 1,96 olarak, %99 güven aralığı için 2,58 olarak belirlenir) Örnek: Toplam 1000 örnek incelenmiş ve bunların %3’ünde yolsuzluk tespit edilmiştir. Yolsuzluk oranının %95 güvenle tahmin edilmesine ilişkin belirsizliği hesap etmek istiyoruz. P= 0,03 1-P= 0,97 N=1000 Z=1,96 U=1,96 (0,03 * 0,97) / 1000 =0,011 Dolayısıyla tahminlerdeki belirsizlik %1,1 olarak bulunmaktadır. Böylece yolsuzluk gerçekleşmesine ilişkin tahmin %3,0 %1,1 olarak belirlenmektedir. Farklı kategorilerin ağırlıklandırılmasına ilişkin formül: Her kategorinin (i) nispi ağırlığını ölçmede kullanılacak formül Wİ=Nİ / Ni Wİ= “i” kategorisi için ağırlık katsayısı Nİ= “i” kategorisi için toplam olası vaka sayısı =toplamı temsil eden matematiksel sembol SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 71 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Örnek: Risk ölçümü için incelenen örneklemde NHS’de üç tip çalışan kategorisi bulunmaktadır. Bunlar yönetici kadroları, idari kadrolar ve hemşire kadrolarıdır. Bu kategorilere ilişkin sayılar aşağıda belirtildiği şekildedir: İdari kadrolar:187000 Yönetici kadrosu: 31000 Hemşire kadrosu: 513000 Her bir kategoriye uygulanacak ağırlığın hesaplanma şekli Widari= 187000/(187000+31000+513000) = 0,26 Wyönetim=31000/(187000+31000+513000)=0,04 Whemşire= 513000/(187000+31000+513000)=0,70 Farklı alt gruplara ilişkin yolsuzluk oranı tahminlerinin oluşturulması: Farklı alt gruplara ilişkin yolsuzluk oranı tahminlerinin oluşturulmasına ilişkin formül aşağıdaki şekildedir: Pgenel= (Wi.Pi ) Pgenel= Yolsuzluk vakalarının genel oranı Pi= “i” kategorisindeki yolsuzluk durumları Wi= “i” kategorisinin ağırlığı = Toplamı temsil eden matematiksel sembol Örnek: NHS personel gruplarında yolsuzluk durumlarını inceleyen çalışmada; -İdari kadrolarda yolsuzluğun bulunma oranı=%3 -Yönetici kadrolarında=%5 -Hemşire kadrolarında=%1 olarak tespit edilmiştir. Her grup için ağırlıklar şu şekilde hesaplanmaktadır; Widari=0,26 Wyönetim=0,04 Pidari=0,03 Pgenel= Pyönetim=0,05 Whemşire=0,70 Phemşire=0,01 (Wi.Pi) = (0,26.0,03)+(0,04.0,05)+(0,70.0,01)=0,0168 SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 72 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Dolayısıyla yolsuzluk vakalarının genel oranı, her bir kategorideki olay sayısına göre ağırlıklandırıldıktan sonra %1,7 olarak bulunmuştur. Farklı alt gruplara ilişkin yolsuzluk tahminlerine ilişkin belirsizlikleri ölçmekte kullanılan formül: Ugenel =Z. (Wi 2 .SE ( pi ) 2 ) Ugenel= Tüm yolsuzluk tahminleri için belirsizlik Pi= i kategorisindeki yolsuzluk oranı SE(Pi)= i kategorisi için belirlenen standart sapma Wi= i kategorisi için hesaplanan ağırlık katsayısı = Toplam sembolü Z= güven seviyesine bağlı sabit katsayı (%95 güvenilirlikte bu değer 1,96 iken; %99 güvenilirlikte 2.58 olarak kabul edilmektedir). Örnek: Üç farklı NHS grubunda gerçekleşen yolsuzlukları inceleyelim. İdari kadrolardaki yolsuzluk oranının %3, yönetici kadrolar için %5 ve hemşire kadroları için %1 olduğu bulunmuştur. Her kategorinin ağırlıkları Ek 4’teki örnekle aynıdır. Widari=0.26, Wyönetim=0.04 Whemşire=0.70 SEyönetim=0.020 SEhemşire=0.010 Z=1.96 Ugenel=Z. 2 2 (Wi .SE ( pi) ) = 1.96√[(0.26²*0.0015²)+(0.04²*0.020²)+(0.70²*0.010²)] = 1.96√[0.00005] =0.014 Burada yolsuzluklara ilişkin genel tahmini belirsizlik % 1.4 olarak bulunmuştur. Bu itibarla genel yolsuzluk gerçekleşmesine ilişkin tahmin şu şekildedir: %1.7±%1,4 Yolsuzluğun tahmini maliyetini hesaplamak: C =p. Ac. N Yolsuzluğun toplam maliyetinin belirsizliği ise şöyle hesaplanabilir: Cu =U. Ac. N C = Toplam yolsuzluk maliyeti Cu= Yolsuzluğun maliyetindeki belirsizliği p= Yolsuzluğun oranı SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 73 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu U= Yolsuzluğun tahmininde belirsizlik Ac= Bireysel olaylarda ortalama yolsuzluk maliyeti N= Tüm popülasyon içindeki toplam olayları göstermektedir. Örnek: Diş hekimlerinin risk ölçüm örneklerinde yolsuzluk olaylarının %2±%1 olduğu bulunmuştur. Araştırma, ortalama yolsuzluk maliyetinin 300£ olduğunu göstermiştir. Toplamda ülkede 10000 diş hekimi çalışmaktadır. p= 0.020 U =0.010 Ac =300 N= 10000 Tahmini yolsuzluk maliyeti C= p.Ac.N = 0.020*300*10000=60000 Yolsuzluğun toplam maliyetinin belirsizliği şöyle hesaplanabilir: C= U.Ac.N = 0.010*300*10000 =30000 Bundan dolayı yolsuzluğun tahmini maliyeti 60000±30000’dir. 7.4. RİSK ÖLÇÜMÜNE İLİŞKİN İLETİŞİM NOKTALARI: İngiltere Jill Abethell Risk Ölçümü Yöneticisi NHS Counter Fraud Service jill.abethell@cfsms.nhs.uk +44 207 895 4591 Hollanda Jacques Aartman Risk Ölçümü Yönetici Yrd. Achmea jacques.aartman@achmea.nl +31 20 591 42 41 Fransa Juliette Berthe Yolsuzlukla Mücadele İstatistik Departman Yöneticisi CNAMTS juliette.berthe@cnamts.fr Belçika NancyFrançois Tıbbi Değerlendirme ve Kontrol Servisi RIZIV-INAMI nancy.francois@riziv.fgov.be SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 74 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu 8. AVRUPA DÜZEYİNDE BİLGİ PAYLAŞIMI VE YOLSUZLUK KARŞITI KÜLTÜR OLUŞTURULMASI ÇALIŞMALARI Önleyici tedbirlerle birlikte, rüşvet ve yolsuzluğa karşı başarılı bir farkındalık kampanyası, yıllarca sürecek bir etkiye sahip olabilir. Avrupa’daki ülkelerin sınır ötesi dolandırıcılık ve yolsuzluk vakalarının muhtemel artışına karşı birlikte çalışmaları gerekmektedir. Bu da mevcut problemlere ve çözüm yollarına ilişkin bilgi alışverişi ve güçlü bir iletişim ağı kurmakla mümkün olacaktır. Bu bölümde başarılı bir dolandırıcılık ve yolsuzluk karşıtı kampanyanın nasıl kurulabileceğini göstermek ve bunu gerçekleştirmek için gerekli araçları sağlamak amaçlanmaktadır. YOLSUZLUK KARŞITI KÜLTÜR KAMPANYASI Avrupa Sağlık Hizmetlerinde Rüşvet ve Yolsuzluk Ağı (EHFCN), Avrupa sağlık hizmetlerinde dolandırıcılık ve yolsuzluğa karşı bilinçlendirme kampanyası koordine etmektedir. İlk EHFCN yıllık konferansında (2004), EHFCN sağlık hizmet sistemleri içerisindeki hizmet sunucuları, sağlık hizmeti tedarik edicileri, sağlık hizmeti için ödeme yapanlar, sağlık hizmetini kullananlar ve sonuç olarak, bütün Avrupa vatandaşları arasında gerçek bir dolandırıcılık ve yolsuzluk karşıtı kültürün oluşması istenmiştir. Sağlık hizmetlerinde dolandırıcılık ve yolsuzluğa karşı bilinçlendirme duygusunu uyandırmak için her yıl, içerisinde ağ kapsamındaki bir kurumun etkinlikler düzenleyebileceği bir ay belirlemeye karar verilmiştir. Avrupa genelinde yolsuzluk karşıtı kampanya (EHFCAC) için her ülkede ayrılan süre bir günden bir haftaya ya da bir aya kadar değişebilmektedir. Bununla birlikte, Avrupa’daki dolandırıcılık ve yolsuzluk problemine karşı farkındalık uyandırmak için, aynı günde başlayıp aynı ay içerisinde devam eden “eşzamanlı bir etkinliğin” var olması gerekmektedir. Avrupa genelinde yolsuzluk karşıtı kampanyanın (EHFCAC) amaçları: - Sağlık hizmetlerinde dolandırıcılık ve yolsuzluk konularına karşı bilinçlendirmeyi desteklemek - Sağlık hizmetlerinde dolandırıcılık ve yolsuzluğun tolere edilmeyeceğini açıklığa kavuşturmak - Yolsuzluğun tespiti halinde harekete geçileceğini göstermek - Dolandırıcılık ve yolsuzluk karşı kültürü destekleyerek, sağlık hizmetlerinde dolandırıcılık ve yolsuzluk suçunu işleyenleri caydırmak - Sağlık hizmetlerinde dolandırıcılık ve yolsuzluğu engellemek için farkındalık sistemleri geliştirmek Bilinçlendirmenin yararları: Kurumlarda sağlık hizmetlerine harcanan kaynakları güvence altına almak amacıyla; dolandırıcılık ve yolsuzluk karşıtı kültür ve önleyici etkiler oluşturarak dolandırıcılık ve yolsuzluktan kaynaklanan zararlar azaltabilecektir. SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 75 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu EK: İLETİŞİM REHBERİ HOLLANDA Kurum E-mail / Tel Adres Sağlık, Refah ve Spor Bakanlığı Genel No: +31 (0)70 3407911 Genel Fax No : +31 (0)70 3407834 Tel: +31 30 6988911 Fax: +31 30 6988333 E-mail: info@zn.nl 2500 Ej The Hague Posta Kodu: 20350 Hollanda Tel: +31 30 2957664 Fax: +31 30 2957700 Tel: +31 (0)881205000 3501 DG Utrecht Posta Kodu: 19266 Hollanda Sağlık Sigortası Şirketleri Hollanda www.zn.nl Hollanda Vergi ve Gümrük İdaresi(FIOD-ECD) www.belastinqdienst.nl Hollanda Sağlık Hizmetleri Denetim Kurulu www.igz.nl/uk/ 3700 AM Zeist Posta Kodu: 520 Hollanda 3500 GR Utrecht Posta Kodu : 2680 Hollanda Kurumun yapabileceklerinin kısa tanımı Sağlıklı bir toplumda, sağlık, sosyal bakım ve spor alanlarında Sağlık, Refah ve Spor Bakanlığı politika geliştirmektedir. Zorgverzekeraars Nederland (ZN) Hollanda’da sağlık sigortası hizmetlerini temsil eden bir kurumdur. ZN’nin temel görevi sigortacı kuruluşlarının üyelerinin tedavilerini optimal anlamda yönetebilecekleri koşulları sağlamaktır. FIOD-ECD (Hollanda Vergi ve Gümrük İdaresi) yolsuzluk ve sağlık harcamaları alanlarında denetim faaliyetleri çalışmalarını yürütmektedir. Hollanda Sağlık Hizmetleri Denetim Kurulu; sağlık sunucularının, tedavi kuruluşlarının ve şirketlerin mevzuata uygun hareket etmesini temin ederek, sağlık hizmetlerini korumakta ve geliştirmektedir. Denetim Kurulu, kararlarında ve raporlarında tarafsızdır. Sağlık, Refah ve Spor Bakanlığı Kurulun başlıca teşvikçisidir. Kurum Sağlık Sigortası Şirketleri, Hollanda İsim Marieke Koken Pozisyon/Görev DG E-mail M.Koken@zn.nl Sağlık Sigortası Şirketleri, Hollanda Sacha Wijffles Politika Danışmanı S.Wijffles@zn.nl Zorg en Zekerheid Nel Schonenberg Özel Görev Departmanı Müdürü Nel.schonenberg@zo rgenzekerheid.nl VGZ-IZA-Trias Paul Engelsman Yolsuzlukla Mücadele Birimi Paulengelsman@vgz. za.nl VGZ-IZA-Trias Johan Werrest Yolsuzlukla Mücadele Birimi johanwerrest@vgz.za .nl VGZ-IZA-Trias Johan van Andel Yolsuzlukla Mücadele Birimi Johan.van.andel@vgz .za.nl Unive Jan Offerman Yolsuzlukla Mücadele Birimi j.offerman@unive.nl SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI Tel Adres +31 3700 AM 306988356 Zeist Posta Kutusu 520 Hollanda +31 3700 AM 306988555 Zeist Posta Kutusu 520 Hollanda +31 2300 AK 715825322 Leiden Posta Kutusu 400 Hollanda +31 3430 JA 306003148 Eindhoven Posta Kutusu 7037 Hollanda +31 5600 AK 402975467 Eindhoven Posta Kutusu 445 Hollanda +31 4200 AA 183681677 Goninchem Posta Kutusu 38 Hollanda +31 1800 BJ 725278056 Alkmaar Posta Kutusu 276 Hollanda 76 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu BELÇİKA Kurum İsim INAMISECM Vincke Paul Ülke Belçika Pozisyon Görev Danışman Kurum INAMI Adalet Departmanı Kamu Sağlığı Departmanı Tıbbi Birlik E-mail Tel Adres Paul.Vincke@riziv.gov.b e 02/7397507 Tervueren Caddesi, 158 1150 Brussels E-mail / Tel.No. www.inami.be Özet tanım Bu sitede, tüm birimlerin adresleri, kanunlar, düzenlemeler ile linkler bulunmaktadır. Bu sayfa (http://www.inamifgov.be) önemli kamu kuruluşlarının listesini ve adreslerini vermektedir. www.just.fgov.be Portal.health.fgov.be Eczacılar Birliği Ordre des Medecins Ordre de pharmaciens Komisyon 195.234.184.64/web.htm www.ordredespharmaciens.be Portal.health.fgov.be FRANSA Kurum CNAMTS İsim Bacq Pozisyon/Görev Uluslararası Yönetici Dr.Fender Yolsuzlukla Mücadele Departmanın Başkanı Finansman Müdürü İstatistikçi Dessaint Berthe E-mail Gabriel.back@cnamts.f Tel 0033172601075 Adres Pr.Andre Lemierre 50.Cadde 75986 Paris cedex 20 0033172601537 0033172601443 0033172601537 NORVEÇ Kurum NAV – Norveç Çalışma ve Refah Birimi NAV – Norveç Çalışma ve Refah Birimi NAV – Norveç Çalışma ve Refah Birimi NAV – Norveç Çalışma ve Refah Birimi İsim Guri Mikkelsen Pozisyon/Görev Orta Norveç NAV Kontrol Ünitesinin Başkanı E-mail Guri.mikkelsen @nav.no Tel +47 73 98 5480 Adres Orta Norveç NAV Kontrol, P.B.2944 Sluppen N-7438 Trondheim Norveç Marinne Henriksen Kıdemli Danışman Marianne.henrik sen@nav.no +47 21 07 1396 NAV Kontrol Posta Kutusu: 5200 Nydalen N-0426 Oslo Norveç Magne Fladby NAV Müdürü Magne.fladby@n av.no +47 21 07 1393 NAV Innkerving og kontrol Posta Kutusu 5200 Nydalen N-0426 Oslo Norveç Siverre Lindahl Kıdemli Danışman Sverre.lindahl@ nav.no +47 61113202 +47 95157973 NAV Nodre Land Posta Kutusu: 53 N-2882 Dokka Norveç Ülke Norveç Kurum Yurtiçi Gelir İdaresi Norveç Norveç Sağlık Denetim Kurulu Norveç Norveç Sağlık Personeli Kayıt Birimi SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI Özet tanım Gerçek ve tüzel kişiler için gelir ve vergilere ilişkin bilgi Kurul, diğer görevlerinin yanı sıra sağlık personelini de denetlemekte, sağlık personelinin çalışma iznini geri alabilmektedir. SAFH sağlık personeline çalışma izni ve lisansı 77 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Norveç vermektedir. Personelin Norveç’te izinli olarak çalışması konusunda haftalık güncel kayıt tutmaktadır. Norveç’te sunulan sağlık hizmetlerinin, (hastanelerde sunulan sağlık hizmetleri hariç) önemli bir bölümü doğrudan NAV tarafından finanse edilmektedir. Norveç İşgücü ve Sosyal Yardım Hizmetleri Birimi Kurum E-mail – Tel: Adres Özet tanım Bronnoysund Kayıt merkezi info@brred.no +47 75 00 75 Merkez, Norveç Sanayi ve Ticaret Bakanlığına bağlıdır. Kayıtlar, şirketlerin yıllık denetim rapor ve hesapları gibi temel veri ve bilgileri içermektedir. Inland Gelir Birimi www.skatteetaten.n o +47 44 22 07 70 Bronnoysund register N-8910 Bronnoysund Norway Ülke genelinde ofis/bürolar Norveç Sağlık Denetim Kurulu www.helsetlsynet.n o +47 21 52 99 10 Statens Helsetilsyn 8128 Dep. No-0032 Oslo –Norway Kurul, sağlık alanında çalışan tüm personeli denetlemektedir. Aynı zamanda personeli görevinden geri çekme yetkisini haizdir. Norveç Sağlık Personeli Kayıt Birimi (SAFN) postmottak@ safn.no +47 21 52 97 00 SAFN, sağlık personeline çalışma ruhsatı ve yetkisi veren bir kurumdur. Yetkilendirdikleri personelin haftalık olarak güncel kayıtları tutulmaktadır. Norveç Sosyal Yardım ve Çalışma Bakanlığı (NAV) www.nav.no +4721070000 Statens autorisasjonskontor for helse personel P. No: 8053 Dep. No- 0031 Oslo Norway Ardels-og velferdsdirektoratet, P.no:5 St. Olavsplass 0164 Oslo Tüzel ve gerçek kişilerin gelir ve vergileri hakkındaki bilgi Hastaneler haricinde, Norveç’te sunulmakta olan sağlık hizmetlerinin büyük bir bölümü NAV tarafından finanse edilmektedir. NAV, kendisi ve sağlık hizmeti sunucuları arasındaki nakit akışı yoluyla önemli bilgiler elde etmektedir. İSPANYA Kurum Sağlık Hizmetleri Değerlendirme ve Teftiş Genel Birimi. İsim Mateo Quintana Lazaro Pozisyon/Görev Sağlık Sistemleri İnceleme ve Değerlendirme Müdürü /avukat E-mail Mquintana.@ics.scs.ed Tel 00349 34824537 Adres Gran Via da les Coerts Catalenes, 587, planta, 080007 Barcelona Sağlık Departmanı Sağlık Hizmetleri Değerlendirme ve Teftiş Genel Birimi. Joseph M Pierra Aliaga jmpiera@ics.scs.ed 00349 34824428 Aynı adres Sağlık Hizmetleri Değerlendirme ve Teftiş Genel Birimi. Isabe Machuca Cordano imachuca@ics.scs.ed 00349 34824628 Aynı adres Sağlık Hizmetleri Değerlendirme ve Teftiş Genel Birimi. Gloria Xiol Quingles Sağlık Sistemleri İnceleme ve Değerlendirme Müdürü/Doktor Sağlık Sistemleri İnceleme ve Değerlendirme Müdürü/Doktor Sağlık Sistemleri İnceleme ve Değerlendirme Müdürü/Doktor gxiol@ics.scs.ed 00349348 24428 Aynı adres Sağlık Kaynakları Genel Müdürlüğü. Kurum Sağlık Departmanı E-mail / Tel.No. www.gencat.net/salut/ 0034932272900 İspanya Sağlık Enstitüsü www.gencat.net/ics 0034934824100 SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI Adres Travessera de les Corts, 131-159, Pavello Ave Maria, Barcelona Gran via de les Corts Catalanes, 587 de Barcelona Özet tanım İspanya’da sağlık politikalarını tesis etmektedir. Enstitü İspanya’da kamu sağlık hizmetlerinin temel sunucusudur. Üç temel faaliyette bulunmaktadır: sağlık hizmetleri, araştırma ve öğretme. 78 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu İspanya Sağlık Hizmetleri (CatSalut) www.gencat.net/catsalut/ 0034934038585 Travessera de les Corts, 131-159, Edifici Olimpia Barcelona Sağlık Çalışmaları Enstitüsü www.gencat.net/salut/ies 003493 551 39 00 Boronat 81-95 Barcelona Tüm vatandaşların kamu sağlık hizmetlerinden faydalanmasını sağlamaktan sorumludur. Toplumun sağlık ihtiyaçlarına göre sağlık hizmetlerini düzenlemektedir. Sağlık Departmanına bağlı Organizasyon, sağlık hizmetlerinde mükemmelliğe, gelişime, sağlık mesleklerinde yeterliliğin geliştirilmesine çalışmaktadır. İNGİLTERE Kurum NHS.CF SMS NHS.CF SMS NHS.CF SMS NHSS.FI U NHS.CF SMS İsim Allan Karter Pozisyon/Görev Operasyon Müdürü Derek Johnson Operasyonel Yönetici Merkezi Haberalma Birimi Yöneticisi Operasyon Yöneticisi Kieron Cotter Gordon Young Graham Dainty Kurum GOC. Genel Optik Konseyi Operasyonel Yolsuzluk Yöneticisi E-mail Allan.carter@cfsms.nh s.uk Derek.jhonson@cfsms. nhs.uk Keıron.cotter@cfsms.n hs.uk Gordon.youngfiu.csa.sc ot.nhs.uk Graham.dainty@cfsms. nhs.uk HPC. Sağlık Meslekleri Konseyi E-mail / Tel.No. www.opticai.org 020 7580 3898 www.gmc.uk +44(0) 161 923 6602 www.gdc-uk.org +44(0)20 7887 3800 www.hpc-org.uk 020 7582 0866 NMC. Hemşirelik ve Ebelik Konseyi RPSGE. Büyük Britanya Eczacılar Topluluğu BMA. Britanya Tıp Derneği www.ukcc.org.uk 020 7637 7181 www.rpsge.org.uk 020 7735 8141 www.bma.org.uk 020 7387 4499 GMC. Genel Tıp Konseyi GDC. Genel Diş Konseyi Kurum ONS (Ulusal İstatistik Birimi) Seçmen Kayıtları Email – tel: www.statistics.gov.uk. +44 0 845 6011 www.theelectoralroll.co. uk Tel ++440 2078954670 ++440 1912046331 ++440 2078954677 0131 5365256 ++014 95334101 Adres 41. Harley Sokağı, Londra WC1G8D1 350. Euston Yolu, Londra NW13JN 37. Wimpole Sokağı, Londra W1GSDQ Park Hause 184. Kenington Parx Yolu, Londra 23. Portland Semti, Londra W181PZ 1. Lamberth Caddesi, Londra SE17JN Tavistock Meydanı, Londra WC1H9JP Adres drummond gata London, SW1V 2QQ Adres Westen House, London Newcastle Westen House, London Edingburgh, Scotland Cardiff, Wales Özet tanım Optik kayıt birimi Tıbbi kayıtlar. Dental kayıtlar. Muhtelif kayıtlar Hemşirelik kayıtları. Eczacı kayıtları. Doktor kayıtları. Özet tanım Ulusal istatistik Birimi Kişiler/adreslerin doğrulanması İSKOÇYA Kurum NHS CFS NHS CFS İsim Gordon Young Fraser Paterson NHS CFS Craıg Mckınlay NHS CFS Maggıe Worsfold Pozisyon/Görev Soruşturma Yöneticisi Operasyonel Yönetici (soruşturma) – (Doğu Bölgesi) Operasyonel Yönetici (soruşturma) -(Batı Bölgesi) Operasyonel Yönetici (İletişim)– (Ulusal) E-mail Gordon.young@cfs.csa.scot. nhs.uk Fraser.paterson@cfs.csa.scot .nhs.uk Tel ++4401506705237 ++4401506705226 Adres Earstlon House, Livingston Earstlon House, Livingston Craig.mckinlay@cfs.csa.sco t.nhs.uk ++4401506705221 Earstlon House, Livingston Maggie.worsfold@cfs.csa.sc ot.nhs.uk ++4401506705254 Earstlon House, Livingston SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI 79 Avrupa Sağlıkta Yolsuzluk ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ağı Denetim Kılavuzu Kurum E-mail / Tel.No. Adres Özet tanım Merkezi Hukuk Birimi (CLO) +44131 275 78000 www.clo.scot.nhs.uk CLO NHS –Sağlık hizmetleri ile ilgili her alanda hukuki görüş vermektedir. İskoçya, Kraliyet Birimi ve Savcılık Mali Birimi (COPFS) PS/COPFS@scotland.gsi.gov. uk +44131 226 2626 www.crownoffice.gov.uk Anderson House, Breadalbane Sokağı, Bonnington Yolu, Edinburgh EH6 5JR 25. Chambers Sokağı, Edinburgh, EH1 1LA Mali Suç Birimi (FCU) +44131 226 2626 PS/COPFS@scotland.gsi.gov. uk www.crownoffice.gov.uk FCU, tüm ciddi ve karmaşık yolsuzluk olaylarının araştırılmasıyla ilgilenmektedir. (para yolsuzlukları dahil) Genel Tıp Konseyi (GMC) gmcscotland@mgc-uk.org +44131 525 8700 www.gmc-uk.org İskoçya, Kraliyet Birimi ve Savcılık Mali Birimi, 25. Chambers Sokağı, Edinburgh, EH1 1LA GMC İskoçya, 5.Kat, The Tun, 4. Jackson Girişi Holyrood Yolu, Edinburgh EH8 8AE COPFS, İskoçya’da suçların (Şüpheli ölümlerin ve şikayetlerin araştırılmasında) kovuşturulmasından sorumludur. GMC’nin amacı, tıp uygulamalarında uygun standartları garanti ederek kamu güvenliğini ve sağlığını sürdürmek, yükseltmek ve korumaktır. POLONYA Kurum Ulusal Sağlık Fonu E-mail / Tel.No. +48225726000 Sağlık Bakanlığı +42826349600 kanceleria@mz.gov.pl Denetim Üst Komisyonu İçişleri Bakanlığı Merkezi Yolsuzluk Karşıtı Birim +480224445000 rzecnik_prasowy@nik .gov.pl +48226014427 +48226947547 Adres u.Grojecka 186 02-390 Warszawa u.Miodawa 15 00-952 Warszawa Filtrowa 57 00-950 Warszava u.Stefana Batorego 5 02-591 Warszawa u.Miodawa 15 00-952 Warszawa SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI Özet tanım Ulusal Sağlık Fonu, sigortalılar ve ailelerine sağlık hizmetleri verme sorumluluğu olan bir kuruluştur. Fon, sağlık hizmetlerini finanse etmekte ve ilaçların geri ödemesini sağlamaktadır. Sağlık Bakanlığı’nın temel görevi, toplumun sağlığının gelişimi ve korunmasını garanti eden devlet politikalarını somutlaştırmak, sağlıklı bir neslin yetişmesi için gerekli koşulları sağlamak, önleyici sağlık hizmetlerini geliştirmek, sağlıklı yaşamı halka benimsetmektir. NIK merkezi hükümet kuruluşları, Polonya Merkez Bankası, Memurlar, ve Diğer Kamu Organizasyonlarını denetlemektedir. İçişleri Bakanlığı, Kamu yolsuzluk karşıtı stratejileri yürütmekten sorumludur. Merkezi Birim, yolsuzluğu tanımlayan, önleyen, devlete veya devlet kurumlarının faaliyetlerine karşı işlenen suçun herhangi bir türünü ve faillerini tespit eden ve polisle birlikte çalışan özel bir devlet birimidir. Kapsam: Kamu kurum ve kuruluşları, siyasi partilerin finansmanı, adalet, seçim ve referandumlar, mülkiyet, vergi görevleri vb. aynı zamanda CBA yolsuzluk karşıtı yasa ve düzenlemeleri de kontrol altında tutmaktadır. 80