Filistin Ülke Raporu
Transkript
Filistin Ülke Raporu
FİLİSTİN ÜLKE RAPORU Hazırlayan : Muhammet Murat YAĞIŞ Ankara - August, 2010 T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İHRACATI GELİŞTİRME ETÜD MERKEZİ FİLİSTİN Temel Sosyal ve Ekonomik Göstergeler Temel Sosyal Göstergeler Yüzölçümü 365 km2 (Gaza) +5.800 km2 (Batı Şeria) Yönetim Şekli Liberal Nüfusu 3,93 milyon (2008) Resmi Dili Arapça. İngilizce de yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Din Gazze Şeridi: %99 Müslüman,%1 Hıristiyan %8 Hıristiyan Başkenti Ramallah Başlıca Şehirleri Ramallah, Hebron, Jenin, Tubas, Rafah, Nablus, Khan Younis, Bethlehem, Tulkarm, Sal fit, Tubas, Erika City, Kudüs Etnik Yapısı Gazze Şeridi: Tümü Arap; Batı Şeria: %87 Arap - %13 Yahudi Batı Şeria: %75 Müslüman, %17 Yahudi, Kaynak: Economist Intelligence Unit Jordan Country Report, Kasım 2009 CIA The World Fact book Temel Ekonomik Göstergeler Nominal GSYİH (Milyon Dolar) Reel GSYİH Artışı (%) Kişi Başı GSYİH (Dolar) Nüfus (Milyon) Sanayi Üretiminin GSYİH’daki payı (%) 2006 2007 2008 2009 4.619 4.672 6.108 6.117 -5,2 5,4 5,9 6,8 1.248 1.229 1.566 1.529 3,7 3,8 3,9 4,0 15,5 15,3 - - Tüketici Fiyatları Enflasyonu (ort; %) 3,8 2,6 9,9 2,8 Mal İhracatı, fob (Milyon Dolar) 451 630 529 - 3.155 3.750 3.772 - -538 -441 347 - - 1,2 - - 4,457 4,108 3,588 3,933 Mal İthalatı, cif (Milyon Dolar) Cari Hesap Dengesi (Milyon Dolar) Dış Borç (Yılsonu, Milyar Dolar) Döviz Kuru ILS: ABD$ (ort) b: EIU tahmini, c: EIU öngörü Kaynak: Economist Intelligence Unit Jordan Country Report, Kasım 2009 Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar ABEDA, AFESD, AL, AMF, AU (gözlemci), CAEU, ICAO (gözlemci), ICRM, IDB, IFRCS, ILO (gözlemci), IOC, PAB, ISESCO, ISO, ITUC, NAM, İKÖ, BM (gözlemci), UNCLOS (gözlemci), UNCLOS (gözlemci), UNRWA (gözlemci), UNTWTO (gözlemci), WFTU Genel Bilgiler Coğrafi Konum Filistin toprakları, Ortadoğu bölgesinde İsrail’in doğusunda, Ürdün’ün batısında ve Lübnan’ın güneyinde yer almaktadır. Ayrıca İsrail’in güneyinde yer alan Gazze Şeridi de Filistinlilerin yaşadığı topraklardır. Ürdün (Şeria) Nehri Filistin ile komşu Ürdün toprakları arasındaki sınır boyunca devam ederek bölgeyi ikiye ayırır. Bölgenin Ürdün sınırları içinde kalan doğudaki kısmı Doğu Şeria (East Bank) ve batıdaki kısmı Batı Şeria (West Bank) olarak adlandırılır. Batı Şeria bölümünün yüzölçümü yaklaşık 5.800 km2 İGEME-İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2011 2 / 20 Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır. ve Gazze Şeridi’nin yüzölçümü 365 km2’dir. Filistin coğrafyası 4 bölgeden oluşmakta olup bunlar; Ürdün Vadisi, kıyı ve iç düzlükler, dağlık ve tepelik bölgeler ve Güney Çölü şeklindedir. Ürdün Vadisi deniz seviyesinin altında olan bir düzlükten oluşmaktadır. Bu özelliği nedeni ile toprakları oldukça verimli olmakla birlikte su kaynakları kıttır. Ürdün Nehri güneyde Ölü Deniz olarak da adlandırılan Lut gölüne akar. Her iki yaka da tarıma elverişli düzlüklerden oluşmaktadır. Ölü deniz tuz ve fosfat bakımından zengindir. Filistin’in diğer bir önemli akarsuyu Yermük Nehri’dir. Bunların dışında birçok küçük akarsu bulunmakta ve iklim yılın büyük bir bölümünde oldukça yumuşak geçmektedir. Bölgede yılın en sıcak ayı Ağustos olup gün içinde sıcaklık farklılıklar fazla olabilmektedir. Günlük ortalama en düşük ve en yüksek sıcaklıklar 12 o C ve 29 o C arasındadır. Yılın en soğuk ayı Ocak olup gün içinde sıcaklık 4 ile 11 o C derece arasında değişmektedir. En az yağış görülen dönem Mayıs-Eylül dönemi olup hemen hemen hiç yağmur görülmez. En çok yağış Ocak ayında görülmekte ve ortalama yağış 121 mm civarındadır. Yazları sıcak ve kurak geçmektedir. Filistin coğrafyasındaki iklim kış aylarının son safhasından itibaren yaz aylarında üretilebilen sebzelerin yetiştirilmesini mümkün kılar. Bölgedeki kayalık olan dağ ve tepeler ağaç yetişmesine de elverişli olup çoğunlukla zeytin ağaçları bulunmaktadır. Filistin topraklarının bazı bölümleri de arpa, buğday ve mercimek üretimi için uygundur. Siyasi ve İdari Yapı Bir devlet otoritesine sahip olmayan Filistin Ulusal Yönetimi (FUY), 1994 yılında yapılan Oslo Barışıyla oluşmuştur. Başlangıçta geçiş dönemi olarak öngörülen 5 yıl için oluşturulmuş olan FUY’ne Filistin’in şehir merkezlerinde güvenlik ve vatandaşlık işleri yetkileri verilmiş, taşra noktalarında ise sadece vatandaşlık işleri verilmiştir. Dış dünyadan aldığı uluslararası yardımlarla ayakta duran FUY, Ocak 2006’da Hamas’ın parlamentoda çoğunluğu almasıyla dış yardımların kesilmesi tehlikesiyle karşı karşıya kalmış, İsrail’den almakta olduğu gümrük ve KDV vergilerinin ödenmesi askıya alınmıştır. FUY tarafından yaptırılmış olan Gazze Uluslararası Havaalanı İsrail operasyonları sırasında yıkılmış, Gazze şeridinde açtıkları liman da aynı şekilde işleme şansı bulamamıştır. Dış dünyayla fiziki bağlantısını sağlayacak bir ulaşım noktası bulunmaması nedeniyle ekonomik ve dolaylı olarak ticari açıdan ciddi sıkıntılar çekilmektedir. Siyasi açıdan, 2006 yılında Hamas’ın parlamentoda çoğunluğu alması ve sonrasında 2007 Haziran ayında Gazze Şeridi’ni ele geçirmesiyle başlayan kriz, halen sürmekte, İsmail Haniye sonrası Mahmut Abbas’ın başkan olmasıyla Başbakan olan Selim Fayyad hükümeti göreve devam etmektedir. Nüfus ve İşgücü Yapısı EIU verilerine göre Filistin’in 2008 yılı sonu nüfusu tahmini 3.93 milyon kişidir. Bu sayıya Batı Şeria da yaşayan 470.000 kişi dahil değildir. Nüfus yoğunluğu bakımından dünya ülkeleri ile karşılaştırıldığında 140. sırada yer almaktadır. Ülkede 0–14 yaş arası nüfus %36,5, çalışan nüfus %59,8 ve 65 yaş üstü nüfus da %3,7 dir. Nüfus artış oranı %2.13 dür. Dünya ülkeleri ile karşılaştırıldığında nüfus artış oranı en fazla olan ülkeler sıralamasında 44. sırada yer almaktadır. Nüfusun cinsiyete göre dağılımı 1.06 erkek: 0.94 bayan şeklindedir. Ülkede kentleşme oranı %72 (2008 tahmini) olup, 2005–10 arası kentleşme artış oranı da yıllık %3,3 olarak verilmektedir. Ülkede yaşayanların %83’ü Filistinli Arap, %17’si Yahudi’dir. Nüfusun %75’i Müslüman (çoğunluğu Sünni), % 17’si Yahudi ve % 8’i Hıristiyan ve diğer dinlere mensuptur. Ülkede Arapça, İbranice ve yaygın olarak da İngilizce konuşulmaktadır. 15 yaş ve üzeri için okuma yazma oranı toplam nüfusta: erkek: % 92,4, kadın: % 96,7 dir. Filistin’de sektörlere göre iş gücü dağılımı: Hizmetler: % 65, Endüstri: % 23, Tarım: % 12 şeklindedir. İşsizlik oranı ise %19 olup, dünya ülkeleri ile karşılaştırıldığında 163. sıradadır. Yoksulluk sınırı altındaki nüfus oranı ise % 46’dır. Genel Ekonomik Durum Ekonomik Yapı 2007 Haziran ayında Hamas’ın Gazze Şeridi’nde yönetimi ele geçirmesi sonucu İsrail’in aldığı bir kararla Gazze’ye yönelik her türlü mal giriş ve çıkışını durdurmasıyla birlikte halkın temel ihtiyaç maddelerine erişimde karşılaştığı zorluklar ciddi bir yoksulluğa ve sosyal koşullarda bozulmaya yol açmıştır. 2008 yılında meydana gelen İsrail saldırıları ile ekonomik açıdan çok zor koşullarda bulunan Gazze Şeridi’nde altyapı tamamen çökmüştür. Savaştan bu yana Gazze’nin yeniden imarına yönelik çalışmalar devam etmektedir. Bununla birlikte Gazze ile Mısır arasında bağlantı sağlayan Refah Kapısı, İsrail'in 27 Aralık 2008 ile 18 Ocak 2009 arasında 22 günlük saldırılarının ardından yerle bir olan bölgeye insani yardım geçişleri için son aylarda aralıklarla açılmaktadır. Filistin Ülke Raporu 3 / 20 Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır. Diğer taraftan, 2007 Kasım ayında düzenlenen Annapolis Zirvesi sonrasında gerçekleştirilen Paris Konferansı’nda taahhüt edilen yardım miktarı çerçevesinde, Filistin’e yapılmakta olan yardımların istikrarlı bir şekilde süreceği anlaşılmıştır. Öte yandan, ağırlıklı olarak ithalata bağımlı olan Filistin ekonomisi, para arzının da yerli kanallarla karşılanamıyor olması nedeniyle tamamen dış faktörlere dayanan bir yapıya sahiptir. Filistin’de müteşebbis olarak nitelendirilebilecek bir işadamı sınıfı mevcut olmakla birlikte, ülkenin içinde bulunduğu durum ticari faaliyetler ile iç ve dış yatırımların istenilen düzeye çıkartılmasının önünde engel teşkil etmektedir Filistin Ekonomisinde Yaşanan Temel Sorunlar: -Doğal kaynaklar üzerinde tasarruf yetkisi sorunu, -Ekonomik üretim yapısının hem tarım hem sanayi ürünlerinde gelişmemiş olması, -Ekonomik gelişmeyi destekleyecek istikrar ve siyasi iradenin yokluğu, -Siyasi nedenlerle ticari ilişkilerin doğrudan gerçekleştirilememesi GSYİH'nin Sektörlere Göre Dağılımı (%) Sektörler Batı Şeria Gazze Şeridi Toplam 2008 (Nisan-Haziran) Tarım Hayvancılık 15,7 12,3 14,9 Maden ve Üretim 14,5 4,6 12,1 Bayındırlık 14,1 0,4 10,8 Ticaret ve Turizm 20,6 17,0 19,8 4,2 4,3 4,2 30,9 61,4 38,2 Taşımacılık ve İletişim Hizmetler Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı Para Politikaları 1997’de çıkarılan kanunla kuruluşu düzenlenen Filistin Para Kanunu ve 2002 de çıkarılan Bankalar Kanunuyla düzenlenen bankacılık sektörü, para arzının Filistin Otoritesine bağlı olmayışı nedeniyle bağımsız işleyişten uzaktır. Kanunla para arzını düzenlemek ve bankalara işletim izni vermek gibi merkez bankasının genel görevleri para kurumuna verilmiş olup, konuya ilişkin tüm alt düzenlemeleri yapmak da bu kuruma bırakılmıştır. Sektörler Tarım ve Hayvancılık Filistin menşeli ürünlere İsrail tarafından uygulanan tarife dışı engeller ve İsrail’in güvenlik nedeniyle ekilebilir alanlara yönelik uygulamaları, tarım ürünleri ihracatının kısıtlı kalmasına neden olmuştur. İsrail’in çevreleme politikası tarımsal girdilerin fiyatlarını yükseltmiş, bu alandaki yatırımları olumsuz etkilemiş, Filistinli çiftçileri geçimlik tarıma yönlendirmiştir. Filistin’de buğday, arpa, pirinç ve şeker ithal edilen ürünler arasında yer almaktadır. Topraklarının yaklaşık 1/4 ‘ü ekili olan Filistin’de iklim çeşitliliği yaklaşık 60 kadar değişik ürünün yetişmesine imkân tanımaktadır. Tarım sektöründeki verimlilik seviyeleri İsrail’den düşük olmakla birlikte bölgedeki diğer Arap ülkelerine göre iyi bir seviyedir. Sanayi İmalat sanayine yönelik uygulanan kısıtlamalar bu sektörün Filistin ekonomisinin en verimsiz sektörü olmasına yol açmıştır. İmalat sanayinin GSYİH’daki payı % 21 düzeyinin üzerine hiçbir zaman çıkmamıştır. Karmaşık ticaret prosedürleri ve lisans kısıtlamaları ve aracı finansal kuruluşların bulunmaması yatırımcıları Batı Şeria ve Gazze şeridinde yatırım yapmaktan alıkoymaktadır. Madeni ürünler, gıda işleme, tekstil, giyim ve dericilik imalat sanayinde ön plana çıkan sektörlerdir. Madencilik Doğal taşa dayalı sanayiler El-Halil’de toplanmıştır. Buradaki taş kalitesi nedeniyle sektörün yurt dışındaki piyasalarda rekabet gücü oldukça yüksektir. Bununla birlikte 1987’deki birinci intifada ve sonrasında ihracatta düşüş yaşanmıştır. Son dönemde yapılan arama çalışmaları sonucunda özellikle Batı Şeria ‘da önemli mermer kaynakları ortaya çıkmış, bu mermerler ithal edilenlere göre daha düşük kaliteli olmakla birlikte fiyat farkı nedeniyle yerel sanayiye daha çok hitap etmektedir. İnşaat İGEME-İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2011 4 / 20 Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır. Filistin’de inşaat sektörü yarattığı istihdam ve ek hizmetler açısından önem taşımakla birlikte GSYİH içinde düşük bir paya sahiptir. 2006 yılında bir önceki yıla göre düşüşle GSYİH’daki payı % 2,5 olmuştur. Ramallah’ın kuzeybatısında büyük bir konut projesi gerçekleştirilmektedir. Al Reehan Gayrimenkul firması tarafından üstlenilen projenin 250 milyon dolara mal olacağı tahmin edilmektedir. İlk etabın 2011 yılının başında tamamlanması planlanmaktadır. Proje kapsamında ilk etapta yapılması planlanan 2000 evin 250’si satılmıştır. Bu proje kapsamında aynı bölgede bir alışveriş merkezi ve Arap Medikal Center’a bağlı bir hastane de inşa edilecektir. 2009 yılında başlayan bu proje hala devam etmektedir. Bu proje aynı zamanda ekonomik ev programı kapsamındadır. Bu proje kapsamında 10 yıl içinde 30.000 konut inşası planlanmaktadır. Bu proje için Filistin Yatırım Fonu tarafından bir holding kurulması gündemdedir. Ramallah’ın 9 km kuzeyinde de yeni bir yerleşim merkezi kurulması planlanmaktadır. Bu proje çerçevesinde 5000 konut, okullar, alışveriş merkezleri inşa edilecektir. Bu sayede 10,000 kişiye iş olanağı sağlanacaktır. Turizm Doğu Kudüs ile Beytüllahim ve Jeriko başta olmak üzere pek çok tarihi ve dini mekâna sahip olan Filistin, önemli bir turizm şehri olma potansiyeli taşımaktadır. 1996 ve 2001 yılları arasında Filistin’e gelen turist sayısı ağırlıklı olarak Avrupa, İsrail ve Kuzey Amerika’dan olmak kaydıyla %52 oranında artış göstermiştir. 2000 yılında turist sayısı önemli bir düşüş gösterse de 2004 yılı itibariyle artış trendine girmiş, 2002 yılında 51.000 olan turist sayısı 2006 yılında 151.800 kişiye ulaşmıştır. Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı Filistin’de mevcut ulaşım koşulları günlük ihtiyacı karşılamaya uygun olmayıp özerk bölgeler arasındaki kopukluklar ciddi seyahat problemleri doğurmakta ve kalkınma önünde engel teşkil etmektedir. Batı Şeria ve Gazze Şeridi’ndeki toplam karayolu ağı 2006 yılı itibariyle 4.382 km uzunluğunda olup karayolu taşımacılığı esas olarak eski otobüs ve özel şirketler tarafından istenilen dolmuşlarla yürütülmektedir. Trafiğin yönü ülkemizde olduğu gibi sağdan akmaktadır. Karayolları genelde düzgündür. Bununla birlikte, özellikle yağışlı havalarda trafikte sıklıkla kazalar yaşanmaktadır. Bu sebeple sigortanın yanı sıra, araçların tam kapsamlı sigorta yapılması ve bu sigortaya Batı Şeria ve Gazze Şeridi’nin de dahil edilmesi tercih edilmelidir. Araç kiralama imkânı mevcuttur. Demiryolu ulaşımı yaygın değildir. Haberleşme Doğu Kudüs ve Batı Şeria’da posta hizmetleri gelişmiş olmakla birlikte zaman zaman aksaklıklar meydana gelebilmekte, posta dağıtımında gecikmeler olabilmektedir. Bu nedenle mektup gönderme, fatura ödeme vb. işlemler için Batı Kudüs’teki postane şubelerini tercih etmekte fayda vardır. Normal bir posta süresinin Türkiye’ye ulaşma süresi yaklaşık 7-10 gün sürmektedir. Biraz daha pahalı olmakla birlikte (20-30 Dolar) ‘Express Mail Service’ (EMS) sistemi daha güvenli ve hızlıdır. EMS sistemiyle gönderilen paketler 3-4 günde adresine ulaşmaktadır. Telefon hizmetleri uluslararası standarttadır. Ancak, Doğu Kudüs’te ikamet edenlere verilen hizmet, posta hizmetlerinde olduğu gibi gecikmeli olarak ulaştırılmaktadır. Faturalı hat almak için depozito ve kredi kartı şartı arandığından yabancılar genellikle ‘Kontörlü Hat’ kullanmayı tercih etmektedirler. İnternet hizmetleri ülke genelinde yaygın ve gelişmiştir. Telefon ve internet hizmetlerinden faydalanmak için kredi kartı numarası veya banka hesap numarası bilme zorunluluğu vardır. Enerji Batı Şeria ve Gazze Şeridi’nin ana elektrik ihtiyacı İsrail Elektrik Şirketi (IEC) tarafından sağlanmaktadır. Filistinli özel bir kuruluş olan Kudüs Elektrik Şirketi (JEC) Doğu Kudüs ile Batı Şeria’ya elektrik dağıtımını üstlenmektedir. Mısır, bölgenin en büyük tedarikçisi İsrail’in yerini alarak Gazze Şeridi’nin elektrik ihtiyacını temin etmeyi planladığını açıklamıştır. Mısır, Sina’dan (El Arish) Gazze’ye kadar uzanacak bir elektrik hattı inşa etmeyi tasarlamaktadır. Bu proje ile Gazze Şeridi’ne İsrail’den 124 mw olarak sağlanan elektrik enerjisinin 150 mw ‘a çıkması planlanmaktadır. Suudi Arabistan İslami Kalkınma Bankası’nın projeye 32,5 milyon dolar finansman sağlaması beklenmektedir. Projenin iki yıl içerisinde işlevsel hale getirilmesi planlanmaktadır. Gazze’nin 150 mw’lık elektrik santrali bulunmakta fakat işlevini görebilmesi için İsrail’den yakıt tedariki gerekmektedir. Gazze’nin elektrik ihtiyacı günlük 240mw olarak tahmin edilmektedir. Bankacılık Filistin’de İsrail para birimi olan Yeni İsrail Şekli kullanılmaktadır. Yabancı para olarak ABD Doları, Euro ve Ürdün Dinarı yaygındır. Serbest piyasada döviz bozdurulabilir veya satın alınabilir. 2010 Temmuz ayı itibariyle 1 ABD Doları yaklaşık 3,86 YİŞ’e tekabül etmektedir. Bu kur serbest piyasa koşullarına göre farklılık gösterebilmektedir. Bankacılık işlemleri gelişmiştir. Kredi kartı ve çek yaygın olarak kullanılmaktadır. Alınan banka kredileri için uygulanan yıllık faiz oranı yaklaşık %7-8’dir. Finansal Hizmetler Salam Fayyad hükümeti, Haziran 2007’de göreve gelmesi ile birlikte finans sektöründe yeniden Filistin Ülke Raporu 5 / 20 Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır. yapılanmaya yönelik çalışmalar başlatılmıştır. 1967 ile 1980 yılları arasında bir bankacılık sisteminin bulunmadığı Filistin’de, 1993 Oslo anlaşmasının akabinde, bir dizi yabancı banka Ürdün, Filistin, Batı Şeria ve Gazze Şeridi’nde şubeler açmıştır. 2003 yılı sonu itibariyle 10 yerli banka, 10 tanesi Ürdünlü olmak üzere 11 Arap bankası ve iki uluslararası banka Filistin genelinde 123 şube ile faaliyet göstermektedir. Ayrıca, 2005 yılı sonu itibariyle Filistin’de 29 finans kuruluşu ve 9 sigorta şirketi faaliyet göstermektedir. Filistin’de finans sektörü Arap Bankası, Kahire-Amman Bankası ve Ürdün Bankası’nın hâkimiyetindedir. Doğrudan Yabancı Yatırımlar Ülkede İş Kurma Mevzuatı Yatırım Lisans Uygulamaları ve İşlemleri Filistin’de yatırım ve ortaklık veya şirket kurma izinleri yatırımın türüne bağlı olarak değişmektedir.Yatırım uygulamalarıyla ilgili kurum Filistin Yatırımı Teşvik Kurumu olup, örneğin; şirket kurmak isteyen bir yatırımcı başvurusunu bu kuruma yapacaktır. Şirketler ve ortaklar için başvuru yapma şartı aynı olup, söz konusu başvurular Batı Şeria’da Ticaret ve Ekonomi Bakanlığı’na, Gazze Şeridi’nde ise Adalet Bakanlığı’na yapılacaktır. Şirketler uyruklarına göre Yerel ve Yabancı olarak ikiye ayrılmışlar, başvuru prosedürleri de bu ayırıma göre şekillendirilmiştir. -Yerel Şirketlerin Kurulma ve İşleyiş Prosedürü; a) Yerel şirketler, kurulma işlemleri için aşağıda yer alan evraklar eşliğinde hazırladığı başvuru formunu Kuruma sunmalıdır. -Şirket sözleşmesi, -Kuruluş Belgesi, b) Tabii olduğu kanun hükümlerine göre öz sermayenin hisselere bölünmesi, c) Tabii olduğu Kanun hükümlerine göre sahip olunması gereken sermayenin sağlaması, d) Kayıt harçlarının yatırılması, e) Uluslararası muhasebe kayıt ilkelerine Uygun olarak denetimden geçmesi ve f) Vergi numarasına sahip olması. Yabancı Şirketlerin Kurulma ve İşleyiş Prosedürleri; Yabancı Şirketler, kuruluş yerlerinden şirket kuruluş sözleşmesi ve diğer kuruluş belgelerinin kopyasını onaylatarak ve Arapça tercümeleriyle, sermaye tutarı ve hisse senetleri paylarını belirtecek şekilde ibraz edeceklerdir. Bunun yanında, şirket yöneticilerinin ve şirket adına imza yetkisi verilen şahısların da bilgileri sunulacaktır. Kuruluş harcı, sermayesi 700.000 ABD Dolarının üzerinde olan şirketler için 350 ABD Doları, altında olanlar için ise 175 ABD Dolarıdır. Şirketler yapılarına göre üçe ayrılmaktadırlar; 1-Şahıs İşletmeleri 2-Adi Şirketler 3-Ortaklık Şirketleri. Kayıt İşlemleri için Geçerli Kanunlar Batı Şeria’da şirket kayıtları, yürürlükte olan 1964 tarihli Ürdün Şirketler Kanunu hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Batı Şeria’da özerk olmayan yerlerde (yerleşimlerde) kurulu şirketler 1970 tarihli İsrail askeri Düzenlemeleri çerçevesinde hükümlere tabiidir. Gazze Şeridi’nde ise geçerli Kanun 1929 tarihli İngiliz Şirketler Kanunudur. Bütün bu yasal ayrışmaları ortadan kaldıracak yeni şirketler kanunu taslağı üzerinde Filistin Otoritesi çalışmakta olup, söz konusu kanunla yasal alanda çok başlılığın önlenmesi amaçlanmaktadır. Şirket Kuruluşu Yabancı şirketler, kuruluş yerlerinden şirket kuruluş sözleşmesi ve diğer kuruluş belgelerinin kopyasını onaylatarak ve Arapça tercümeleriyle, sermaye ve hisse senetleri paylarını belirtecek şekilde ibraz edeceklerdir. Bunun yanında, şirket yöneticilerinin ve şirket adına imza yetkisi verilen şahıslarında bilgileri sunulacaktır. Kuruluş sermaye harcı, sermayesi 700.000 doların üzerinde olan şirketler için 350 ABD doları, altında olanlar için ise 175 ABD dolarıdır. Geçerli Olan Kanunlar Batı Şeria’da şirket kayıtları, yürürlükte olan 1964 tarihli Ürdün Şirketler hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Batı Şeria’da özerk olmayan yerlerde kurulu şirketler 1970 tarihli İsrail askeri düzenlemeleri çerçevesinde hükümlere tabiidir. Gazze Şeridi’nde ise geçerli kanun 1929 tarihli İngiliz Şirketler Kanunudur. İGEME-İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2011 6 / 20 Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır. Dış Ticaret Genel Durum Ülke ithalatında sanayi ürünleri öncelikli sıradadır. En fazla ithal edilen ürünler: binek otomobiller, televizyon alıcıları, video monitörleri ve projektörlerdir. 2007 yılında yapılan ithalatın yaklaşık % 70’i, ihracatın ise % 90’a yakın kısmı İsrail ile yapılmaktadır. Filistin ve İsrail arasında büyüyen ticaret açığı 1967 yılında kurulan Gümrük Birliğinin etkilerini yansıtmaktadır. Tüm ülkelerden ithal edilen mallarının gümrük vergileri, İsrail’den gelenler hariç dört misli arttırılmıştır. İhracatında Başlıca Ürünler Filistin’in 2007 yılı ihracatı 513 milyon dolardan 2008 yılında 63 milyon dolara düşmüştür. Başlıca ihraç ürünleri arasında yontulmaya elverişli inşaat taşları, zeytinyağı, işlenmiş et ürünleri ve erkek hazır giyim ürünleri şeklindedir. 2007 yılında Filistin’in ihraç ürünlerinin % 80’ini yontulmaya, inşaata elverişli işlenmiş taşlar oluştururken 2008 yılında bu oran % 50’lere düşmüştür. İhraç Ettiği Başlıca Ürünler (1 000 Dolar) 2007 2008 6802 Yontulmaya, inşaata elverişli işlenmiş taslar (kayağan hariç) Gtip Ürün adı 89.086 20.931 1509 Zeytinyağı ve fraksiyonları (kimyasal olarak değiştirilmemiş) 11.483 5.057 1601 Etten, sakatattan/kandan yapılmış sosisler vb. Ürünler 2.563 2.446 6203 Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket vs 1.821 2.249 8483 Transmisyon milleri, kranklar, yatak kovanları, dişliler, çarklar 0 1.771 1211 Bitki ve bitki kısımları (parfümeride, eczacılıkta vs. Kullanılan) 128 1.631 2515 Mermer ve traverten, eko sın su mermeri, kireçli taslar 2.010 1.343 2710 Petrol yağları ve bıtumenı minerallerden elde edilen yağlar 1.059 1.163 0703 Soğan, solat, sarımsak, pırasa ve diğer (taze/soğutulmuş) 74 1.071 498 977 1.426 971 0709 Diğer sebzeler (taze/soğutulmuş) 3401 Sabunlar, yüzey aktif organik maddeler 1602 Konserve; hazırlanmış/et, sakatat/kandan müstahzar 9404 Somyalar, şilte, yatak, yorgan, yastık, puf, diz, ayak örtüleri vb 1510 Zeytinden elde edilen diğer sıvı yağlar 7204 Demir/çelik döküntü ve hurdaları, bunların külçeleri 1516 Hayvansal ve bitkisel yağlar vb. Fraksiyonları 0910 Zencefil, safran, zerdeçal, kekik, defneyaprakları, köri ve diğer 3923 Eşya tasıma ambalajı için plastik mamulleri, tıpa, kapak, kapsül 2202 Sular (tatlandırıcılı, lezzetlendirilmiş) 2105 Dondurma ve yenilen diğer buzlar 81 967 12.489 939 0 924 25.233 911 685 874 1.050 853 15.176 832 2.488 773 416 752 1.288 740 5603 Dokunmamış mensucat (emdirilmiş) 0 687 6804 Değirmen tası; bileği tası, parlatma, bileme tasları 2 634 7308 Demir/çelikten inşaat ve aksamı 8479 Kendine özgü fonksiyonlu makine ve cihazlar Toplam 30 592 512.983 62.723 Kaynak: Trademap İthalatında Başlıca Ürünler İthal Ettiği Başlıca Ürünler (1 000 Dolar) GTİP Ürün Adı 8703 Binek otomobiller 8528 Televizyon alıcıları, video monitörleri ve projektörler Filistin Ülke Raporu 2007 2008 186.082 39.567 7.779 18.300 7 / 20 Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır. 3004 Tedavide/korunmada kullanılan ilaçlar (dozlandırılmış) 39.554 16.122 2402 Tutun/tutun yerine gecen maddelerden purolar ve sigaralar 57.139 11.596 7604 Alüminyum çubuk ve profiller 17.593 10.773 7.772 10.671 1905 Ekmek, pasta, kek, bisküvi vs. ile ilaç kapsülü mühür güllacı vs. 12.082 9.432 8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 16.044 9.214 4.622 6.943 8517 Telli telefon-telgraf için elektrikli cihazlar 26.363 6.882 1704 Kakao içermeyen seker mamulleri (beyaz çikolata dahil) 12.386 5.927 1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları 15.644 5.860 7.271 5.718 9999 Tarifenin içinde yer almayan ürünler 10.361 5.563 9403 Diğer mobilyalar vb. Aksam, parçaları 12.309 5.429 3901 Etilen polimerleri (ilk şekillerde) 1507 Soya yağı ve fraksiyonları (kimyasal olarak değiştirilmemiş) 0406 Peynir ve lor 2106 Tarifenin başka yerinde yer almayan gıda müstahzarları 5.919 5.427 17.066 5.377 3002 İnsan ve hayvan kanı, serum, ası, toksin vb. Ürünler 1.009 5.184 2009 Meyve ve sebze suları (fermente edilmemiş, alkol katılmamış) 1.155 4.620 9018 Tıp, cerrahı, dişçilik, veterinerlik alet ve cihazları 8443 Matbaacılığa mahsus baskı makineleri, yardımcı makineler 6.611 4.557 16.036 4.312 1516 Hayvansal ve bitkisel yağlar vb. Fraksiyonları 552 3.774 2815 Sodyum hidroksit (kostik soda) potasyum hidroksit (kostik potas) 150 3.638 3907 Poliasetallar, diğer polieterler, epoksit-alkid reçineler vb (ilk şekilde) 3207 Seramik, emaye/cam sanayinde kullanılan boya, sır, cila vb. Toplam 547 3.382 3.141.279 363.011 Kaynak: Trademap Başlıca Ülkeler İtibarı ile Dış Ticareti Filistin’in 2007 yılsonuna kadar ihracat yaptığı başlıca ülkeler, İsrail ve Ürdün’dür. Bunları Hollanda, ABD, BAE, İtalya, Fransa, Belçika ve Suudi Arabistan izlemiştir. İsrail’e gerçekleştirilmiş olan ihracat toplam ihracatın % 89’unu oluşturmuştur. Ancak 2008 yılında ihracat % 88 oranında düşmüştür. Bu düşüşün tamamına yakınının İsrail ile aralarındaki ticaretin durması ve diğer ülkelere yapılan ihracatın da olumsuz etkilenmesi sonucunda ortaya çıkmış olduğu söylenebilir. Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracat (1 000 Dolar) İthalatçı Ülke 2007 İsrail 455.232 Ürdün 27.781 Hollanda 8.834 ABD 3.359 Birleşik Arap Emirlikleri 2.410 İtalya 2.382 Fransa 2.173 Belçika 2.135 Suudi Arabistan 1.808 Birleşik Krallık 992 Cezayir 991 Almanya 785 Mısır 737 Kuveyt 714 İGEME-İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2011 8 / 20 Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır. Türkiye 512 Kanada 243 İsveç 223 Gana 211 Portekiz 171 Katar 151 İspanya 147 Yemen 114 Çin 113 Japonya 101 Dünya 512.983 Kaynak: Trademap Filistin’in ithal ettiği ürünler genel olarak sanayi hammaddeleri ve ara malları, sermaye malları ve gıda ürünleridir. Bu ürünler arasında otomobil ilk sırada yer alırken; televizyon alıcıları, video monitörleri ve projektörler, tedavide/korunmada kullanılan ilaçlar ve tütün/tütün yerine geçen maddelerden purolar ve sigaralar onu izlemektedir. Filistin’in 2008 yılı ithalatında İsrail yine ilk sırada yer alırken, Çin, Japonya, Türkiye ve Almanya onu takip etmektedir. İhracatta olduğu gibi ithalatta da bu düşüşün tamamına yakınının İsrail ile aralarındaki ticaretin durması ve diğer ülkelere yapılan ithalatında olumsuz etkilenmesi sonucunda ortaya çıkmış olduğu söylenebilir. Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalat (1 000 Dolar) İhracatçı ülke İsrail 2007 2.307.935 Çin 143.834 Japonya 103.109 Türkiye 82.021 Almanya 57.317 Ürdün 44.797 İsviçre 35.289 İtalya 30.918 İspanya 27.549 Mısır 27.510 Tayland 25.460 Amerika Birleşik Devletleri 24.304 Fransa 23.475 İsveç 21.180 Birleşik Krallık 20.682 Hollanda 15.879 Kore 12.873 Hindistan 12.560 Brezilya Rusya Toplam 9.786 7.988 3.141.279 Kaynak: Trademap Dış Ticaret Politikası ve Vergiler Filistin Ülke Raporu 9 / 20 Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır. Dış Ticaret Politikası Filistinli ve diğer uyruklu kişilerin ithalat ve ihracat bağlamında ticari faaliyette bulunabilmeleri için lisans almaları gerekmektedir. Dış ticaret işlemleri lisansı ithalat ve ihracat işlemlerinin ikisine de cevap veren bir seferlik başvuruyla alınan bir lisanstır. Başvurular Ulusal Ekonomi Bakanlığı’na yapılmakta, onay üzerine hem Filistin hem de İsrail’de ithalat ve ihracat lisansı verilmektedir. İşlemler sırasında bir harç ödenmemekte olup, tüm prosedür 3 hafta içinde tamamlanmaktadır. Öncelikle ithalatçının ithalat işlemlerini başlatmadan ve işlem sırasında malı gümrükten çekerken bilmesi gereken bazı hususlar vardır. Bu hususlar ithal edilecek olan tüm mallara uygulanmamakla birlikte, genellikle işlemler sırasında eksiklik olması zaman ve para kaybına neden olabilmektedir. Göz önüne alınarak dikkat edilmesi gereken hususlar; -Geçerli ithalat sertifikası -Geçerli menşe belgesi -Malın talep edilen standartlara uygunluğu ve bir takım analizlerinin yapılmış olması -Malın Bitki ve Hayvan Sağlığına ilişkin olarak yapılmış düzenlemelere uygun olması -Malın etiketlenmesinin ve paketlenmesinin mevzuatta istenilen şekilde yapılmış olması İthalat Rejimi Göz önüne alınması gereken en önemli nokta, asıl düzenlemenin İsrail Devleti’nce yapılan Ticaret politikaları düzenlemeleri olduğu, Paris Anlaşması’nda Filistin Otoritesine, ana düzenlemenin ve standardın altında kalmayacak derecede düzenleme yapma yetkisi verdiğidir. Pazar ayrımı olmadığından aynı ticaret politikaları uygulanmaktadır. İthalatta Belli Başlı Ürünler İçin Öngörülen Lisans Sistemi Aşağıda sıralanan durumlarda ithalat lisansı alınması gerekmektedir; -İthal edilecek ürün tarım ürünü veya Paris Protokolü’nün A1, A2, B listelerinde belirtilen ürünlerden olması nedeniyle kotaya tabi ise, -Ürün, et, yiyecek malzemesi veya kozmetik vb. ürünler gibi insan sağlığına doğrudan etki edebilecek bir ürünse, ürünün Filistin standartlarına uygunluğunun kanıtlanması gereklidir. -İthal edilecek ürün, petrol, benzin, telekomünikasyon aletleri veya motorlu araçlar kapsamındaysa, -Filistin otoritesi İsrail Devleti ile aynı ithalat politikasını uyguladığından, İsrail Gümrük Tarife Cetveli’nde Lisans Uygulaması yapıldığı belirtilen ürünlerde Filistin de lisans uygulamasına gidecektir. İthalat lisans başvuruları için gerekli form Ulusal Ekonomi Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdürlüğü’nden alınacak, 4 kopya doldurulduktan sonra aynı yere teslim edilecektir. Aşağıda yer alan kategorilerde ithalat yapılması için lisans uygulaması öncesi ilgili kurumun onayı gerekmektedir; -Tütün ve tütün mamulleri için Filistin Tütün Kurumu, -Böcek ilaçları ve boya katkı maddeleri için Çevre Dairesi, -Motorlu araçlar ve aksam parçaları için Ulaştırma Bakanlığı, -Telekomünikasyon aletleri için Haberleşme Bakanlığı, -Tarım ve diğer gıda ürünleri için Tarım Bakanlığı, -Kimyasal ürünler için Sağlık Bakanlığı. İthalatı Yasak Olan Mallar -Her türlü uyuşturucu ve psikotrop özelliği olan mallar -Kamu ahlakı, insan, hayvan ve bitki sağlığı ile ulusal güvenlik için sakıncalı olan mallar -Paris Protokolü’nün 3. Maddesi 11(a) paragrafına göre 3 yaşından büyük motorlu araçlar -İsrail’in ticari ve siyasi ilişki kurmadığı ülkelerden ithalat. İstisnası A1 ve A2 listeleridir. -İsrail’in taraf olduğu kuruluşlarca uygulanan ambargolarla ticareti yasaklanan ürünler. Tarifeler ve Diğer Vergiler Gümrük Vergileri Paris protokolünde düzenlenmiş olan ithalattan gümrük vergisi ve diğer eş etkili vergiler alınması uygulamasında, ancak; ithal edilen ürünün varış yerinin (destinasyon) Batı Şeria ve Gazze Şeridi’nden oluşan Filistin topraklarında bir yer olarak gösterilmesi durumunda alınan vergi Filistin Yönetimi’ne transfer edilmektedir. Bu nedenle gümrük çıkış beyannamelerinde varış yerinin Batı Şeria toprakları olarak beyan edilmesi Filistin Yönetimi açısından önem taşımaktadır. KDV ve Diğer Vergileri Doğrudan vergilerden olan gelir vergilerinin toplanmasına ilişkin hükümler 1994 yılında yapılan Gazze İGEME-İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2011 10 / 20 Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır. Erika Mutabakatıyla düzenlenmiş olup, mutakabat uyarınca, İsrail’de istihdam edilen Filistinli çalışanlardan alınan gelir vergilerinin %75’i Filistin otoritesine iade edilecektir. Aynı şekilde, Filistin Yönetimi adına uygulanacak olan %15–16 arasında KDV de Filistin Yönetimi’ne ait olacaktır. Ürün Standartları ile İlgili Uygulamalar Ticaret uygulamalarında uyulması gereken alt seviye İsrail standartlarıdır. Türkiye ile Ticaret Genel Durum Türkiye-Filistin Dış Ticaret Değerleri (1 000 Dolar) Yıllar İhracat İthalat Denge Hacim 2000 5.622 153 5.469 5.774 2001 5.999 98 5.901 6.097 2002 4.729 13 4.716 4.742 2003 6.489 454 6.035 6.943 2004 9.025 545 8.480 9.570 2005 9.401 304 9.097 9.705 2006 21.154 501 20.653 21.654 2007 21.247 762 20.485 22.009 2008 20.690 429 20.261 21.119 2009 29.523 274 29.248 29.797 2009* 10.540 54 10.486 10.595 2010* 15.528 182 15.346 15.710 * Ocak-Mayıs Dönemi Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı Türkiye'nin Filistin'e İhracatında Başlıca Ürünler (1 000 Dolar) GTİP Ürünler 2007 2008 2009 1905 Ekmek, pasta, kek, bisküvi vs. ile boş ilaç kapsülü mühür güllacı vs. 5.844 5.727 9.786 1101 Buğday unu/mahlut unu 4.801 1.888 5.056 0 33 3.304 8703 Binek otomobiller 1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları 3.977 3.454 1.911 1512 Ayçiçeği, aspir, pamuk tohumu yağları (kimyasal olarak değiştirilmemiş) 0 148 1.537 8707 Kara taşıtları için karoserler 0 122 617 121 745 469 9018 Tıp, cerrahi, dişçilik, veterinerlik alet ve cihazları 0 0 417 3005 Tıpta, cerrahide, dişçilikte/veterinerlikte kullanılan pamuk, sargılar vs. 0 8 408 62 91 387 0 143 384 2402 Tütün/tütün yerine geçen maddelerden purolar ve sigaralar 4818 Tuvalet kâğıtları, kâğıt havlu, mendil, kumaş, masa örtüsü vb 6908 Sırlı seramikten döşeme, kaldırım taşları, şömine, duvar karosu 1517 Margarin 115 356 370 8502 Elektrojen grupları, rotatif elektrik konvertisörleri 0 0 323 1515 Diğer bitkisel sabit yağlar (kimyasal olarak değiştirilmemiş) 0 0 315 356 332 299 3305 Saç müstahzarları 3824 Kimya ve bağlı sanayide kullanılan kimyasal ürünler 1516 Hayvansal ve bitkisel yağlar vb. Fraksiyonları 0802 Diğer kabuklu meyveler (taze/kurutulmuş) (kabuğu çıkarılmış/soyulmuş) 1704 Kakao içermeyen şeker mamulleri (beyaz çikolata dahil) Filistin Ülke Raporu 0 820 291 64 50 284 0 0 283 1.031 616 211 11 / 20 Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır. 3307 Traş müstahzarları, vücut deodorantları, tuvalet müstahzarları 1902 Makarnalar 0 1 203 82 156 203 8535 Gerilimi 1000 voltu geçen elektrik devresi teçhizatı 0 152 198 7321 Demir-çelik soba, ocak, ızgara, ocak, mangal vb. Ev eşyası 0 0 186 550 318 144 2202 Sular (tatlandırıcılı, lezzetlendirilmiş) 8426 Gemi vinçleri, maçunalar, halatlı vinçler, döner köprüler 0 0 120 1701 Kamış/pancar şekeri ve kimyaca saf sakaroz (katı halde) 0 328 119 11 392 114 432 621 114 5702 Dokunmuş halılar, yer kaplamaları (kilim, sumak, karaman vb) 0 138 83 8481 Muslukçu, borucu eşyası-basınç düşürücü, termosta tik valf dahil 5 29 79 18 0 77 0 0 71 3923 Eşya taşıma ambalajı için plastik mamulleri, tıpa, kapak, kapsül 0713 Kuru baklagiller (kabuksuz) (taneleri ikiye ayrılmış) 5703 Tüfte edilmiş halılar, tüfte edilmiş (yer kaplamaları) 1509 Zeytinyağı ve fraksiyonları (kimyasal olarak değiştirilmemiş) 8504 Elektrik transformatörleri, statik konvertisörler, endüktörler 1 26 70 7323 Demir/çelikten ev işlerinde kullanılan eşya ve aksamı 40 0 69 6203 Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket vs. 0 0 62 8479 Kendine özgü fonksiyonlu makine ve cihazlar 23 0 59 2710 Petrol yağları ve bitüm enli minerallerden elde edilen yağlar 19 58 54 9405 Diğer aydınlatma cihazları, lambalar, ışıklı tabela, plaka vb. 4 0 44 5801 Kadife, pelüş ve halkalı (tırtıl mensucat) 5 0 44 8305 Adi metalden dosya, klasör, cilt için mekanizmalar, zımba teli 0 0 36 Tüm Ürünler 21.247 20.690 29.523 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı 2009 yılında Türkiye’nin Filistin’e ihraç ettiği ürünler incelendiğinde, en önemli ihraç kalemi olan ekmek, pasta, kek, bisküvi vs. ihracatının bir önceki yılın aynı dönemine göre yaklaşık 2 kat arttığı görülmektedir. 2009 yılı ihracatımızda ikinci büyük kalemi ise buğday unu oluşturmaktadır. Buğday unu ihracatımız 2007 yılındaki 4,8 milyon dolar düzeyinden 2008 yılında 1,9 milyon dolara gerilemiştir. 2009 yılında ise tekrar artış göstererek 5 milyon dolar seviyesine yükselmiştir. Üçüncü sırada ise otomobiller yer almaktadır. 2007 yılında hiç otomobil ihracatımız yokken 2009 yılında 3 milyon doların üzerinde bir ihracat gerçekleştirilmiştir. Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları, ayçiçeği, pamuk tohumu yağları ihracat artışımızın yüksek olduğu diğer ürün gruplarıdır. Türkiye'nin Filistin'den İthalatında Başlıca Ürünler (1 000 Dolar) GTİP ÜRÜNLER 4102 Koyun ve kuzuların ham derileri 2007 2008 2009 720 401 233 3205 Boyayıcı laklar; esası lak olan müstahzarlar 0 0 41 0804 Hurma, incir, avokado ve guava armudu, mango, (taze/kurutulmuş) 0 17 0 3401 Sabunlar, yüzey aktif organik maddeler 0 9 0 3925 Plastikten inşaat malzemesi 1 0 0 5101 Yün ve yapağı (kardesiz/taranmamış) 3 3 0 7204 Demir/çelik döküntü ve hurdaları, bunların külçeleri 22 0 0 8507 Elektrik akümülatörleri, separatörleri 15 0 0 762 429 274 Tüm Ürünler Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı 2009 yılında Filistin’den ithal edilen ürünlerin %85’ini koyun ve kuzuların ham derileri oluşturmuştur. Bu ürünlerden sonra en fazla ithalat yapılan ürün %15 payla boyayıcı laklar; esası lak olan müstahzarlar oluşturmaktadır. İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokoller İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokoller ANLAŞMA ADI İGEME-İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2011 İMZA TARİHİ 12 / 20 Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır. Türkiye-Filistin Konseyinin Kurulması Anlaşması 01 TEMMUZ 1994 Standardizasyon Alanında İşbirliği Anlaşması 08 EYLÜL 1998 Türkiye-Filistin Geçici Serbest Ticaret Anlaşması 01 HAZİRAN 2005 Türkiye-Filistin Turizm Karma Komisyonu II. Dönem Toplantısı Protokolü 14 TEMMUZ 2005 Türkiye-Filistin Hibe Anlaşması 21 ARALIK 2004 Türkiye-Filistin Hibe Anlaşması 10 TEMMUZ 2006 Kaynak: DEİK Türkiye-Filistin Geçici Serbest Ticaret Anlaşması Türkiye-Filistin Geçici Serbest Ticaret Anlaşması 20 Temmuz 2004 tarihinde İstanbul’da imzalanmıştır. Söz konusu Anlaşma 01 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Türkiye-Filistin Serbest Ticaret Anlaşması sanayi ürünlerindeki gümrük vergileri, miktar kısıtlamaları ve eş etkili vergi ve önlemlerin kaldırılması, teknik mevzuat, tarım ürünlerindeki taviz değişimi, hayvan ve bitki sağlığı önlemleri, hizmetler ve yatırımlar, genel hükümler hususlarında düzenlemeler içermektedir. Anlaşmanın başlıca hedefleri; esas itibariyle taraflar arasındaki ekonomik işbirliğinin arttırılması ve güçlendirilmesi, mal ticaretindeki kısıtlamaların kaldırılması, uygun rekabet koşullarının yaratılması, karşılıklı yatırımların teşvik edilmesi, tarafların üçüncü ülke piyasalarındaki ticaret ve işbirliğinin geliştirilmesidir. Anlaşma, Filistin’in özel durumu göz önünde bulundurularak, Filistin halkının refahına destek vermek üzere, Türkiye ve Filistin arasında ekonomik işbirliğinin geliştirilmesine yönelik bir şekilde kaleme alınmıştır. Bu kapsamda, tarım sektöründen sanayi sektörüne, turizmden kalite altyapısının geliştirilmesine kadar birçok alanda işbirliği yapılması ve gerekli durumlarda Filistin’e yardım sağlanması amaçlanmıştır. Ankara Forumu Toplantıları: TOBB’un girişimiyle, Türk-Filistin-İsrail işadamları arasında işbirliği ortamı tesis edilmesi amacıyla 27 Nisan 2005 günü Ankara’da bir toplantı düzenlenmiştir. Söz konusu üçlü toplantıda, anılan girişim kurumsallaştırılarak Ankara Forumu olarak adlandırılmıştır. Ankara Forumu’nun ikinci toplantısı 8 Haziran 2005 tarihinde Doğu Kudüs’te gerçekleştirilmiştir. Söz konusu toplantıda bir irtibat grubu oluşturulması, turizm çalışma grubunun kurulması, Erez Sanayi Bölgesi’nin yeniden canlandırılması konusunda çalışmak üzere bir çalışma grubunun tesisi gibi konularda kararlar alınmıştır. Ankara Forumu’nun üçüncü toplantısı ise 20–21 Eylül 2005 Eylül tarihlerinde İstanbul’da yapılmıştır. Bu toplantıda İsrail ve Filistin taraflarına Erez Sanayi Bölgesi’nin canlandırılması projesi kapsamında tevdi edilen Mutabakat Muhtıraları 4–5 Ocak 2006 tarihlerinde imzalanmıştır. Gazze Şeridi’nin Haziran 2007’de Hamas’ın kontrolüne geçmesiyle projenin uygulanabilirliğini yitirmesi üzerine, İsrail Cumhurbaşkanı Shimon Pres’in 11-13 Kasım 2007 tarihlerinde ülkemize gerçekleştirdiği ziyaret sırasında, Ankara Forumu’nun “Barış İçin Sanayi” çalışmaları kapsamında, Batı Şeria’daki Tarkumiye’de bir sanayi bölgesi kurulmasına ilişkin Ortak Açıklama 12 Kasım 2007 tarihinde Sayın Cumhurbaşkanımız, İsrail Devlet Başkanı Shimon Peres ve Filistin Ulusal Yönetimi Başkanı Mahmoud Abbas tarafından imzalanmıştır. Projenin uygulamaya geçirilmesi için İsrail ve Filistinli yetkililer arasında projenin gerçekleştirileceği alana ilişkin mutabakat sağlanarak arazi tahsisinin yapılması beklenmektedir. Bundan sonra projenin tamamlanabilmesi için TOBB-BİS’in Filistin tarafıyla “imtiyaz sözleşmesi”, İsrail tarafıyla da “güvenlik ve ticaretin kolaylaştırılması protokolü” imzalaması gerekmektedir. Türkiye’nin Filistin’e Yardımları: Türkiye, tarihi ve kültürel bağları, Orta Doğu bölgesindeki ağırlığı, gerek İsrail, gerek Filistin ile mevcut özel dostluk ilişkileri çerçevesinde, öteden beri Filistin'e ikili ve çok taraflı düzeyde nakdi ve ayni yardımlarda bulunmaktadır. 1995 yılından bugüne kadar Filistin’e toplam 23 milyon Dolarlık yardımda bulunulmuştur. Öte yandan, ülkemiz ile Filistin arasında 900 bin ABD Doları tutarındaki Hibe Anlaşması 21 Aralık 2004 tarihinde ülkemiz adına Filistin Ekonomik, Sosyal İşler Koordinatörü Vehbi Dinçerler, Filistin adına ise, Filistin Ulusal Yönetiminin Ankara’daki Büyükelçisi Fouad Yaseen tarafından imzalanmıştır. Söz konusu hibe, küçük ve orta ölçekli projelerin geliştirilmesi, bunlara ilişkin mal ve hizmetlerin ülkemizden temini ve Filistin’e ulaştırılması için kullanılmıştır. 2006 yılı için 1 milyon Dolarlık yeni bir hibe anlaşması da 10 Temmuz 2006 tarihinde imzalanmıştır. Söz konusu hibe yine proje bazında kullandırılmaktadır. Türkiye-Filistin Yatırım İlişkileri Filistin Otoritesi tarafından yabancı ve yerli yatırımların teşvik edilmesi için kurulmuş olan Yatırımları Teşvik Ajansı’nın görevleri, 1998 yılında çıkarılmış olan Filistin’de Yatırımların Teşviki Kanunu hükümleri çerçevesinde belirlenmiştir. Filistin ile ülkemiz arasında Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması bulunmamaktadır. Türkiye ile Filistin arasında Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması bulunmamaktadır. Doğrudan sermaye çıkışlarına ilişkin kayıtlarda Türkiye’den Filistin’e yapılan kayda değer bir transfer Filistin Ülke Raporu 13 / 20 Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır. bilgisine rastlanılmamıştır. 30.12.2009 tarihi itibariyle ülkemizde 44 adet Filistin sermayesine sahip şirket faaliyet göstermektedir. Türkiye’deki Filistin sermayeli şirketlerin faaliyet alanlarına göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir.18 adet şirket Toptan ve Perakende Ticaret sektöründe faaliyet gösterirken, bu sektörü 9 şirket ile İmalat Sanayi sektörü takip etmektedir. İki Ülke Arasındaki Ticarette Yaşanan Sorunlar Filistin özerk yönetimine ilişkin ihracatta İsrail gümrükleri kullanılmaktadır. İsrail II. İntifada’nın çıktığı Ekim ayından bu yana güvenlik gerekçesiyle limanlara gelen malları kontrol amacıyla günlerce bekletebilmekte, bu nedenle firmalarımız ekstra demuraj ücreti ödemek zorunda kaldıkları gibi bazı hallerde malın bozulması söz konusu olmaktadır. Ayrıca, malın gümrükten çekilmesini takiben İsrail plakalı kamyona yüklenmesi zorunluluğu maliyeti artırmaktadır. İsrail standartlarının ve teknik düzenlemelerin Filistin için de uygulanıyor olması nedeniyle İsrail tarafı bunu sık sık tarife dışı engele dönüştürmekte ve zorluklar çıkarmaktadır. Ayrıca, ihracat kargolarını götüren gemilerin İsrail ülke limanlarında yavaş tahliye ediliyor olması, Filistinli alıcıların kargolarına sadece ‘Supalan İzni’ veriliyor olması ve ‘Kosher Sertifikası’nın fiyatında görülen artışın maliyetleri olumsuz etkilemesi ile ihraç edilen ayva, elma, patates, kuru soğan gibi ürünlerde Karantina yetkililerinin çok hassas davranmasının limanda işlemlerin uzamasına neden olması söz konusu ülkeye yapılan ihracatta yaşanan belli başlı sorunlardır. Hâlihazırda bölgede, müteahhitlik hizmetlerinde faaliyette bulunan firma bulunmasa da ticari faaliyette bulunan ve ticarette genel geçer kurallar olan teslim ve ödeme şekillerini kullanmayan firmaların, niza konusu olan ürünlerini geri almaları veya bedel tahsilinde sıkıntı yaşadıkları gözlemlenmektedir. Herhangi bir kurumsal otoritenin varlığı bulunmadığından, hukuk alanında da anlaşmazlıkların çözülmesinde ve hukuksal yaptırımların uygulanmasında sıkıntı yaşanmaktadır. Bu bağlamda firmalarımızın risk almamaları için uluslararası ticaret pratiklerine uymaları büyük önem taşır. İki Ülke Arasındaki Müteahhitlik İlişkileri Hâlihazırda ve yakın geçmişte, müteahhitlik hizmetlerinde Batı Şeria’da faaliyet gösteren firmamız bulunmamaktadır. Öte yandan, Gazze Şeridi’nde kurulması ve işletilmesi planlanan Erez Sanayi Bölgesinde, 2006 yılında bir Türk şirketinin faaliyette bulunduğu bilinmektedir. Erez Endüstri Bölgesi 1970 yılında kurulan ve 5000 Gazze’li Filistinliyi istihdam eden yaklaşık 190 işletmenin bulunduğu bir sanayi bölgesiyken, 2000 yılında yaşanan olaylar sonucu bölgenin kapatılmasına karar verilerek işletimi durdurulmuştur. İşbirliği İmkanları Mevcut politik durum; mal ve hizmet hareket serbestliğinin bulunmaması nedeniyle, Batı Şeria’da gerçekleştirilmesi öngörülen projeler için dışarıdan ekipman ve malzeme tedariki pek mümkün görülmemektedir. Filistinli önde gelen işadamlarının Ürdün’de faaliyet gösteriyor olmaları nedeniyle, bu firmalarla ortak olarak Batı Şeria’da yüklenici firmalardan biri olmanın imkan dahilinde olabileceği değerlendirilmektedir. Para Kullanımı Filistin’de İsrail para birimi olan Yeni İsrail Şekli kullanılmaktadır. Yabancı para olarak ABD Doları, Euro ve Ürdün Dinarı yaygındır. Serbest piyasada döviz bozdurulabilir veya satın alınabilir. 2010 Temmuz ayı itibariyle 1 ABD Doları yaklaşık 3,86 YİŞ’e tekabül etmektedir. Bu kur serbest piyasa koşullarına göre farklılık gösterebilmektedir. Bankacılık işlemleri gelişmiştir. Kredi kartı ve çek yaygın olarak kullanılmaktadır. Alınan banka kredileri için uygulanan yıllık faiz oranı yaklaşık %7-8’dir. Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri Filistin’de hafta sonu tatili Perşembe ve Cuma günleri olup; resmi kurumların hafta içi çalışma saatleri 08.30–14.30 arasıdır. Ticaret ve Sanayi Odaları, hafta içi 16.00’ya kadar çalışmaktadırlar. Bankalarda çalışma saatleri genellikle 08.30–15.30 arasıdır. Sağlık Batı Kudüs’teki sağlık koşulları ve hizmetleri oldukça gelişmiş olmakla birlikte, Doğu Kudüs ve Batı Şeria’nın diğer bölgeleri için aynı şeyi söylemek mümkün değildir. Ayrıca çöplerin toplanması, yolların temizliği ve bakımı gibi belediye hizmetleri Doğu Kudüs’te düzenli değildir. Tarım ve Gıda Ürünleri İhraç Potansiyelimiz İGEME-İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2011 14 / 20 Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır. Sektör Ülkenin Türkiye'nin Türkiye'nin Türkiye'nin Ülkenin Türkiye'nin Türkiye'nin Toplam Ülkeye Toplam Dünya Ülkeye Toplam Ülkeye Ülkeye İthalatı İhracatı İhracatı İthalatında İhracatındaki İthalatındaki GTİP Potansiyel Ürün İhracatı İhracatı 2009 2009 2009 Ülkenin Değişim Değişim 2009 Aylık 2010 Aylık (milyon (milyon (milyon Payı 2009 2008-2009 2008-2009 Veriler* Veriler* dolar) dolar) dolar) (%) (%) Un 1101 Buğday unu/mahlut unu 0,002 5.06 0.58 0.05 168 88 1,70 Şekerli ve çikolatalı mamuller Çikolata ve kakao içeren 1806 diğer gıda müstahzarları 0,006 1.91 0.33 0.03 -45 63 0,76 0,009 9.79 0.42 0.04 71 22 1,92 Ekmek, pasta, kek, bisküvi vs. Bisküvi 1905 ile boş ilaç kapsülü mühür güllacı vs. Ayçiçeği, aspir, pamuk tohumu Bitkisel yağlar 1512 yağları (kimyasal olarak değiştirilmemiş) Tütün/tütün yerine geçen Endüstriyel bitkiler (tütün, 2402 maddelerden pamuk, yağlı tohumlar vb.) purolar, sigarillolar ve sigaralar Ülkenin Ülke Türkiye'ye İthalatında ve Rakip İlk 5 Ülke Ülkelere ve Pazar Uyguladığı Payları (%) Gümrük Oranları Türkiye: 79 2,07 Mısır: 18 _ Bulgaristan: 2 Türkiye: 59 İngiltere: 25 0,51 Ürdün: 10 _ Mısır: 5 Çin: 1 Türkiye: 61 Mısır: 18 3,18 Ürdün: 11 _ İngiltere: 7 Malezya: 2 0,001 1.54 0.11 0.01 935 100 -- Fas: 51 Mısır: 31 1,02 Türkiye: 13 _ Ürdün: 3 Fransa: 2 0,01 0.47 0.20 0.05 -37 80 -- İsvirçe: 85 0,09 Fransa: 7 _ Türkiye: 6 Almanya: 1 Bitkisel yağlar 1517 Margarin 0,001 0.37 0.09 0.01 4 5 0,05 -- Türkiye: 93 _ Mısır: 8 Bitkisel yağlar Diğer bitkisel sabit yağlar 1515 (kimyasal olarak değiştirilmemiş) 0,003 0.32 0.02 0.09 0 49 0,16 Mısır: 74 -- Ürdün: 14 Fransa: 12 Bitkisel yağlar Hayvansal ve 1516 bitkisel yağlar vb. Fraksiyonları Şekerli ve çikolatalı mamuller Kakao içermeyen 1704 şeker mamulleri 0,003 0.28 0.017 0.09 468 99 -- 0,006 0.21 0.26 0.07 -66 52 -- _ Ürdün: 88 Mısır: 9 3 bin Türkiye: 1 _ Almanya: 1 Malezya: 1 Mısır: 76 Türkiye: 10 -- Çin: 8 _ Filistin Ülke Raporu 15 / 20 Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır. (beyaz çikolata dahil) Makarna 1902 Makarnalar 0,002 0.20 0.15 0.03 32 100 0,02 Su ürünleri Sular 2202 (tatlandırıcılı, lezzetlendirilmiş) 0,002 0.14 0.06 0.02 -55 95 -- Süt ürünleri 0406 Peynir ve lor 0,006 0 0.09 0.02 0 21 -- Ürdün: 4 Fas: 1 Mısır: 87 0,04 Türkiye: 8 _ İtalya: 4 Ürdün: 2 Ürdün: 69 0,14 Türkiye: 14 _ Mısır: 14 Almanya: 2 -- Mısır : 100 _ Meyve ve sebze Meyve suyu 2009 suları (fermente 0,005 0 0.011 0.03 0 -300 --- Mısır: 92 _ edilmemiş, Ürdün: 8 alkol katılmamış) Kaynak : Tablonun hazırlanmasında Türkiye'ye ilişkin rakamlarda TUİK, diğer ülkelere ilişkin istatistik rakamlarında UN-ITC TradeMap, gümrük vergisi konusunda AB ülkeleri için TARIC diğer ülkeler için kendi gümrük idarelerinin verileri kullanılmıştır. * Veriler 6 aylıktır. İGEME-İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2011 Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır. 16 / 20 Sanayi Ürünleri ve Hizmetler İhraç Potansiyelimiz Filistin Ülke Raporu 17 / 20 Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır. Sektör GTİP Potansiyel Ürün Ülkenin Ülkenin Türkiye'nin Türkiye'nin Türkiye'nin Ülkenin Türkiye'nin Türkiye'nin Ülke Türkiye'ye Toplam Ülkeye Toplam Dünya Ülkeye Toplam Ülkeye Ülkeye İthalatında ve Rakip İthalatı İhracatı İhracatı İthalatında İhracatındaki İthalatındaki İhracatı İhracatı İlk 5 Ülke Ülkelere 2009 2009 2009 Ülkenin Değişim Değişim 2009 Aylık 2010 Aylık ve Pazar Uyguladığı (milyon (milyon (milyon Payı 2009 2008-2009 2008-2009 Veriler* Veriler* Payları (%) Gümrük dolar) dolar) dolar) (%) (%) Oranları Almanya: 56 -- G.Kore :25 _ İspanya: 10 İngiltere: 4 Slovakya: 2 -- Türkiye: _ 100 Almanya: 47 Hollanda : -- 40 _ Japonya : 8 G.Kore : 1 Belçika : 1 Otomotiv ana ve yan sanayisi 8703 Binek Otomobiller 0,04 3 40 0.01 9.840 79 0,9 Otomotiv ana ve yan sanayisi 8707 Kara Taşıtları için karoseriler 0,12 0.61 0,04 0 404 16 -- Medikal ürünler ve 9018 cihazlar Tıp, cerrahi, dişçilik, veterinerlik alet ve cihazları 0,05 0.41 0,06 0.01 0 68 -- Medikal ürünler ve 3005 cihazlar Tıpta, cerrahide, dişçilikte/veterinerlikte kullanılan pamuk, sargılar vs. 0,001 0.40 0,02 0 5.125 97 -- Temizlik maddeleri 4818 Tuvalet kağıtları, kağıt havlu, mendil, kumaş, masa örtüsü vb 0,002 0.38 0,46 0.01 324 78 0.39 0.01 Cam ve seramik inşaat malzemeleri 6908 Sırlı seramikten döşeme, kaldırım taşları, şömine, duvar karosu 0,001 0.38 0,35 0.01 168 -3065 0.01 0.18 Kozmetik ve kişisel bakım ürünleri 3305 Saç müstahzarları 0,001 0.29 0,10 0.01 -10 81 0.07 -- Kozmetik ve kişisel bakım ürünleri 3307 Traş müstahzarları, vücüt deodarantları, tuvalet müstahzarları 0,001 0.20 0.16 0 21.621 -4752 -- -- Aydınlatma gereçleri 8535 Gerilimi 1000 voltu geçen elektrik devresi teçhizatı 0,001 0.19 0.07 0 30 78 -- Türkiye : 94 -- Fransa : 6 _ Türkiye: 57 -- Almanya: _ 43 Ürdün: 89 Mısır: 7 Türkiye: 3 Çin: 1 Mısır: 45 Çin: 29 Türkiye: 21 İtalya: 3 Umman: 3 Mısır: 52 Türkiye: 29 İtalya: 10 İngiltere: 4 Almanya: 3 Mısır: 53 Fransa: 39 İtalya: 5 Ürdün: 2 Malezya: 1 İGEME-İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2011 Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır. _ _ _ _ 18 / 20 Çin: 55 Mısır: 18 7321 0,001 0.18 0.28 0.01 0 71 -0,15 Ürdün: 16 _ İtalya: 8 Polonya: 4 Telekomünikasyon Televizyon alıcıları, Çin: 97 teknolojileri ve 8528 video monitörleri ve 0.02 0 0.00 0.01 0 -135 --- G. Kore: 2 _ hizmetleri projektörler Ürdün: 1 İsviçre: 60 Ürdün: 11 Tedavide/korunmada Almanya: İlaç sanayi 3004 kullanılan ilaçlar 0,02 0 0.38 0.01 -100 59 --- 10 _ (dozlandırılmış) Avusturya: 5 Türkiye: 4 Ürdün: 94 Alüminyum inşaat Alüminyum çubuk ve 7604 0,01 0 0.46 0.08 39 -0,06 Mısır: 5 _ malzemeleri profiller Çin: 0,4 Almanya: 42 İtalya: 28 Otomotiv ana ve Eşya taşımaya mahsus 8704 0,01 0 0.00 0.01 -100 43 --- İngiltere: _ yan sanayisi motorlu taşıtlar 18 Belçika: 6 G.Kore: 6 Endonezya: 51 Telekominikasyon Almanya: Telli telefon-telgraf için teknolojileri ve 8517 0,01 0 0.07 0 0 74 --- 42 _ elektrikli cihazlar hizmetleri ABD: 3 G.Kore: 2 Ürdün: 2 Kaynak : Tablonun hazırlanmasında Türkiye'ye ilişkin rakamlarda TUİK, diğer ülkelere ilişkin istatistik rakamlarında UN-ITC TradeMap, gümrük vergisi konusunda AB ülkeleri için TARIC diğer ülkeler için kendi gümrük idarelerinin verileri kullanılmıştır. Demir çelik inşaat malzemeleri Demir-çelik soba, ocak, ızgara, ocak, mangal vb. Ev eşyası * Veriler 6 aylıktır. Filistin Ülke Raporu 19 / 20 Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır. Filistin - Düzenlenen Önemli Fuarlar Bireysel Katılımda Devlet Desteği Olan Fuarlar BUILDEX (Ramallah - Mayıs/Her Yıl) İnşaat Teknolojileri Web Sitesi : http://http://www.buildexpalestine.ps İGEME-İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2011 20 / 20 Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır.