Presentación de PowerPoint
Transkript
Presentación de PowerPoint
04.11.2012 KULLANICILAR NEDEN DESTEGE IHTIYAC DUYAR? BIL-429 INSAN-BILGISAYAR ETKILESIMI BOLUM 11 - KULLANICI DESTEGI Sistem tutarsız olabilir. Sistem bunaltıcı olabilir. Bu bölümde kullanıcı desteğini ana hatlarıyla ele alıp, etkili bir kullanıcı desteği sunmanın önemini, yöntemlerini ve püf noktalarını göreceğiz. Sistemin kendisi kullanıcıya yeterli ipucunu/desteği sunamayabilir. Kullanıcı ne yapacağını, neyin nerede olduğunu unutabilir. Kullanıcının acelesi vardır. 2009639031 - Hilal Dönmezer 2009639021 - Erhan Öztürk Kullanıcı sistemde öngörülenden farklı bir bilişsel modele sahiptir. GENEL HATLARIYLA GÖRECEGİMİZ BASLIKLAR KULLANICI DESTEGİ NEDİR? Kullanıcı Desteği Kullanıcı Desteği Yaklaşımları İdeal Yardım Sistemi Gereksinimleri Kullanıcı Modelleme Alan ve Görev Modelleme Bilginin Gösterilmesi Teknikleri Kullanıcı Desteği Tasarımı Etkileşimli sistemleri tam olarak tasarladığımızda çok az destek alarak ya da hiç destek ve yardım almadan kullanılması beklenir. Fakat bu durum yapılan en iyi tasarım sistemlerinde bile bulunamayan bir durumdur. Kullanıcıların pek çok zaman yardıma ihtiyaçları vardır. Bu yüzden sistem içinde bu yardımı tasarlamak gerekmektedir. Sistem içinde tasarlanan bu yardım desteğine Kullanıcı Desteği adı verilir. Uyarlanabilir Yardım Sistemleri 1 of 36 KULLANICI DESTEGI Kullanıcılara saglanacak 4 farklı destek türü vardır: Temel Nitelikler: 2 of 36 KULLANICI DESTEGI Kullanıcı destegi türleri: Farklı zamanlarda farklı destek türlerini sağlamalıdır. Hızlı Referans, Hızlı Referans Uygulanması ve sunuşu dikkatli tasarım gerektirir. Görev odaklı yardım, Tam açıklama, Daha önce sistemi kullanmış ve aşina olan kullanıcılara detayları hatırlatmak maksadıyla kullanılır. Öğretici yardım, Ayrıca tüm bu ihtiyaç duyulan yardımın; sistemlerle birlikte tasarlanması gerekmektedir. 3 of 36 Göreve Özgü Yardım Kullanıcı belirli bir görevi yaparken problemle karşılaştığında veya yapacağı görev için aracı nasıl kullanacağını bilemediği zaman kullanılır. 4 of 36 1 04.11.2012 KULLANICI DESTEGI KULLANICI DESTEGI Kullanıcı destegi türleri: Yardım sistemleri ile dokümantasyon arasındaki temel fark: Yardım sistemleri : Problem tabanlı ve belirli bir konuya özgün. Dökümantasyon : Sistem tabanlı ve genel. Tam Açıklama Daha tecrübeli veya meraklı kullanıcıların aracı veya komutu kullanmak için ihtiyaç duyabileceği detaylı bilgileri anlatır. Bu açıklama genelde kullanıcının o an ihtiyaç duymadığı bilgileri de içermektedir. Peki ideal bir yardım sistemi sizce nasıl olmalıdır? Ögretici Yeni kullanıcılara aracı nasıl kullanacaklarını adım adım anlatmayı amaçlar. 5 of 36 6 Ideal Yardım Sistemi İdeal bir yardım sistemi tasarımı nasıl olmalıdır? Bunun cevabını vermek zordur. Bunun yerine bu sistemin sahip olması gereken temel özelliklerden bahsedilebilir. Bu temel özellikler bu sistemi değerlendirmek için kriterleri oluşturur… 7 of 36 Ideal Yardım Sistemi Gereksinimleri Erişilebilirlik - Availability Doğruluk ve bütünlük – Accuracy and Completeness Tutarlık - Consistency Sağlamlık - Robustness Esneklik - Flexibility Dikkat çekmeyen/sade -Unobtrusiveness 36 8 KULLANICI DESTEGI YAKLASIMLARI of of 36 KULLANICI DESTEGI YAKLASIMLARI Komut Desteği KOMUT DESTEGİ KOMUR SATIRI YÖNLENDIRMESI Komut seviyesinde destek sağlayan en temel yaklaşımdır. Menülerle ve seçilebilir ikonlar ile hafızaya hangi komutların kullanılabilir olduğunu göstermek için yardımcı olur. KONUYA ÖZEL YARDIM ÇEVRİMİÇİ ÖGRETİCİLER Yardım istemi, içinde bulunulan bağlama göre yorumlanır. Kullanıcı test ortamında sistemin temel esasları doğrultusunda çalışır. 9 of 36 *Komut seviyesinde en temel, en yaygın yaklaşımdır. *Kullanıcının ne aradığını bildiğini varsayar. *Kkullanıcı özel bir komutla yardım ister. Örnek: UNIX >> man, DOS >> help *Hızlı referans için uygundur. *Kullanıcı toplulukları ve forumlar. 10 of 36 2 04.11.2012 Komut Desteği 11 of 36 KULLANICI DESTEGI YAKLASIMLARI Kullanıcıya Özel Yardım *Yardım istemi, içinde bulunulan bağlama göre yorumlanır. Örnek: Microsoft Office “What’s This?” Çevrimiçi Öğreticiler *Kullanıcı test ortamında sistemin temel esasları doğrultusunda çalışır. *Esnek kullanım imkânı verildiğinde yararlıdır. Çevrimiçi dokümantasyon *Kağıt ortamındaki dokümantasyon e-ortamda sunulur. *Yaygın ortamlarda sürekli erişim imkânı. *E-ortamda gözden geçirilmesi zor olabilir, bunun için hipermetin desteği kullanılır. *Evrensel erişim (Universal Access) 13 of 12 of KULLANICI DESTEGI YAKLASIMLARI Çevrimiçi Dokümantasyon İlkeleri Başlık ve kılavuzlarla desteklenmiş açık/sade bir yapı, Kullanıcı görevlerine göre düzenlenmiş bilgiler, Kısa ve jargondan uzak cümleler, Numaralanmış ve adımlara ayrılmış işlemler, Mümkün olduğunca kullanılan örnekler, İndeks, içerik, özet ve serbest arama imkânı, Hata mesaj listeleri, Sık Sorulan Sorular ve açık cevapları. 36 KULLANICI DESTEGI YAKLASIMLARI 36 14 of 36 KULLANICI DESTEGI YAKLASIMLARI Asgari Kitapçık Asgari Kitapçık Acemi ve standart kullanıcılar için hazırlanan alternatif çevrimiçi dokümantasyondur. Kullanıcı görevleri ve hata kurtarma üzerinde odaklanır. Sistemin gerçek dokümantasyonunun yaklaşık ¼. Jack Carroll ve arkadaşları tarafından 1990 yılında Asgari Kitapçık yaklaşımı ile 19 ofis çalışanı ve 8 görevin icrası konusunda yapılan çalışmada: %40 daha hızlı öğrenme, 2.7 defa daha fazla görev öğrenme, Benzer diğer çalışmalarda da: Daha etkili öğrenme, Daha az hata ve Sistemi daha hızlı kullanmaya başlama olduğu görülmüştür. 15 of 36 16 of 36 3 04.11.2012 GERÇEK INSANLARDAN YARDIM İyi tasarlanmış dokümantasyon ve akıllı yardım sistemleri önemli olmasına rağmen, gerçek insanlarla konuşmak, karşılaşılan sorunların çözülmesi için büyük fayda sağlamaktadır. Uzman kullanıcılar, nasıl tasarlandığını bildikleri için genellikle dokümantasyondan faydalanmaktadırlar. UNIX yardım sistemi çalışmaları, acemi kullanıcıların dokümantasyonu kullanmayı değil, bunu daha önce okumuş uzmanlarla görüşmeyi tercih ettiklerini göstermiştir. 17 of Ürünün başka kullanıcıları da bir başka yardım kaynağıdır. • Örnek: PHP Çevrimiçi dokümantasyon Kullanıcı toplulukları, forumlar ve üreticilerin teknik destek kitapları da başka bir yardım kaynağıdır. • Örnek: Sun Java’nın yazılım geliştiriciler için oluşturduğu web sayfası ile Sun firması, uzmanlar ve o an çevrimiçi olan diğer kullanıcılarla çevrimiçi kullanıcı forumları ve canlı görüşme imkânı sunmaktadır. 36 UYARLANABILIR YARDIM SISTEMLERI Uyarlanabilir Yardım Sistemleri kullanıcının hareketlerini izleyerek ve modelini oluşturarak çalışır. Kullanıcı modeli kullanıcının: • Deneyimini, • Tercihlerini, • Hatalarını, • Bunların birleşimi hususlarını içerebilir. 19 of GERÇEK INSANLARDAN YARDIM 18 of UYARLANABILIR YARDIM SISTEMLERI Kullanıcı ihtiyaçlarına uyarlanmış yardım sunmak için bağlama ilişkin bilgi, ayrı ayrı kullanıcı, görev ve alan bilgilerini ve yönergeleri kullanır. Sorunları: • Bilgi gereksinimi fazla • Etkileşim kimin kontrolünde? • Ne uyarlanmalıdır? • Uyarlamanın kapsamı nedir? 36 ORIMUHS Sistem Mimarisi Object-oRiented Intelligent Multimedia Help System 36 20 of 36 ORIMUHS Sistem Mimarisi Object-oRiented Intelligent Multimedia Help System Akıllı kullanıcı desteği (intelligent user support ), birçok durumda sistem veya kullanıcının sistemi kullanma performansı üzerinde olumsuz etki yapmaktadır. (Woods, 1993). 21 of 36 22 of 36 4 04.11.2012 KULLANICI MODELLEME Tüm yardım sistemleri mutlaka bir kullanıcı modeline sahiptir. Tek, genel kullanıcı modeli (non-intelligent) kullanıcıya göre düzenlenmiş model (adaptable) Sistemin düzenlediği model KULLANICI MODELLEME Bazı insan-bilgisayar etkileşimi araştırmacıları, insanbilgisayar sistemlerinin doğal işbirliğini artırma potansiyeline sahip olması nedeniyle kullanıcı modelleme ile yakından ilgilenmektedirler. (adaptive) 23 of 36 KULLANICI MODELLEME YAKLASIMLARI 24 of KULLANICI MODELLEME YAKLASIMLARI Niceleme (Quantification) Sterotip (Stereotype) En basit kullanıcı modelleme yaklaşımıdır. Kullanıcının ne bildiği nicel olarak ölçülür. Farklı eylemlere farklı ağırlıklar verilerek kullanıcının görevi gerçekleştirmesi puanlanır. Sonuçta kullanıcı, belirli eşik değerlere göre uzmanlık seviyeleri arasında gezer. Kullanıcının niteliklerine bağlıdır. 25 of Bindirmeli (Overlay) Modeller İdeal bir uzman kullanıcı modeli oluşturulur. Sistemin gerçek kullanımı ideal model ile karşılaştırılır. Model, kullanıcı davranışını bilinen hata katalogları ile karşılaştırarak, ortaklıkları/farklılıkları içermelidir. 27 of Kullanıcı, komut kullanımı ve hataları gibi belirli bir kategoriye göre sınıflandırılır. Sterotip oluşturma türleri: • Bilgi kullanımı, • Makine öğrenmesi (machine learning) 36 KULLANICI MODELLEME YAKLASIMLARI 36 36 26 of 36 HCI ALANINDA KULLANICI MODELLEME ZORLUKLARI Kullanıcı modelleme ve görev modellemenin farklılaşması, Kullanıcı modellemenin çaba/değer (trade-off) dengesinin artması, Farklı modelleme teknikleri desteği (integrating modeling), Hatalı, eski ve yetersiz bilgi içeren kullanıcı modelleri, Farklı alanlardaki kullanıcı modelleme yaklaşımlarının yeterliliği hakkında kriter geliştirilmesi, Daha geniş bağlamı kapsaması, Kullanıcı modelleme ve kontrol, Gizlilik/kullanıcı modelleri. 28 of 36 5 04.11.2012 ALAN ve GÖREV TAVSIYE STRATEJISI MODELLEME Verilen duruma uygun doğru tavsiye türünün seçilmesini kapsar. Örnek: hatırlatıcı, öğretici, vb. Kapsadığı hususlar: Ortak hatalar ve görevler Şu ana yapılmakta olan görev Komut serilerinin kullanımı analizini içerir. Bazı akıllı sistemler tavsiye stratejisini modeller, ancak yine de doğru stratejinin seçilmesi büyük önem taşır. EuroHelp uyarlanır yardım sistemi, kullanıcının çalışmasını bir öğretmen gibi izleyerek ona ihtiyacı olan tavsiyeyi sunar. Sorunları Sembolleştirilen görevler İç içe geçmiş görevler Kullanıcının niyeti 29 of » “Bunu Biliyor musunuz?” («Did You Know”, DYK) » Microsoft’un “Günün İpucu“ (“Tip of the Day”) 36 BILGININ GOSTERILMESI TEKNIKLERI 30 of 36 BILGININ GOSTERILMESI TEKNIKLERI Kural tabanlı Ağ Tabanlı Bilgi kurallar ve gerçekler şeklinde sunulur. Çıkarım mekanizması ile yorumlanır. Genellikle geniş alanlarda (domain) kullanılır. Bilgi gerçekler arasındaki ilişkiler şeklinde gösterilir. Çerçevelere bağlantı yapmakta kullanılabilir. Örnek Tabanlı Çerçeve tabanlı Bilgi doldurulması gereken boşluk yapılar şeklinde saklanır. Dar alanlarda (domain) yararlıdır. 31 of 36 UYARLANABILIR YARDIM TASARIMINDA DIKKATE ALINMASI GEREKLI KONULAR Teşvik Kontrolü kullanıcı mı elinde bulunduruyor yoksa sistem mi etkileşimi yönlendiriyor? veya karma mı? Eistem yardım önermek için kullanıcının davranışını durdurabiliyor mu? Etki Ne uyarlanacak ve bunu yapmak için hangi bilgiye gereksinim duyuluyor? Ihtiyaç duyulan tek şey model Kapsam Modelleme hangi seviyede? (uygulama/sistem) Uygulamalar arasında uzmanlık seviyesi değiştiğinden sistem seviyesinde yapılan modelleme daha karmaşıktır. 33 of 36 Bilgi karar yapıları şeklinde dolaylı olarak gösterilir. Kurallarla programlama şeklinde değil sınıflandırma yapacak şekilde eğitilmiştir. Çok az bilgi edinimi gerektirir. 32 of 36 KULLANICI DESTEGI TASARIMI Kullanıcı desteği sisteme eklenen bileşen değil, sistemin organik bir bileşenidir. Bu nedenle sistemle bir bütün olarak tasarlanmalıdır. Yardımın nasıl sunulacağına ilişkin teknolojik hususlara değil, yardımın bağlamına ve içeriğine odaklanmalıdır. 34 of 36 6 04.11.2012 NASIL SUNULMALI? Yardım nasıl istenecek? Komut, düğme (button), işlev (açık/kapalı), ayrı bir uygulama, Acaba sesli yardım istenebilir mi? Yardım nasıl gösterilecek? Yeni pencere, tam ekran, bölünmüş ekran, Açılır kutular, ipucu ikonları Etkili bir yardım sunumu şu hususları kapsamalıdır: Açık, aşina, tutarlı ve uygun bir dil Açıklayıcı değil öğretici Yoğun metin kullanımından uzak Özet bilgi ve örnek 35 of KULLANICI DESTEGI GERCEKLESTIRIMI Yardım ne? Hangi Kaynaklar Mevcut? İşletim sistemi komutu Meta-komut Uygulama Ekran boşluğu Bellek kapasitesi Hızı Yardım bilgisinin yapısı: Olmazsa olmaz: Tek bir dosya Dosya hiyerarşisi Veri tabanı 36 Esneklik ve genişletilebilirlik Çıktı alabilme Gözden geçirebilme 36 of 36 BİLİŞSEL MODEL NEDİR? BIL-429 INSAN-BILGISAYAR ETKILESIMI BOLUM 12 – BİLİŞSEL MODELLER Bilişsel modeller bir şeylere açıklama getirme eğilimimiz sonucu ortaya çıkan; Nesnelerin nasıl çalıştığı, Olayların nasıl ortaya çıktığı ya da Bireylerin davranış biçimlerine ilişkin kavramsal modellerimizidir. (Norman, 2002). Bu bölümde bilişsel model nedir, özellikleri , çeşitleri ve kullanım alanları gibi konular hakkında bilgi sahibi olacağız. 2009639031 - Hilal Dönmezer 2009639021 - Erhan Öztürk 1 BİLİŞSEL MODELLER KAÇA AYRILIR? of 30 BİLİŞSEL MODELLER Bilişsel modeller; Hedef ve görev hiyerarşisi modeli Dil bilimsel ve dilbilgisel modeller Fiziksel ve araç seviyesi modeller Mimari modelleri olmak üzere 4 farklı kategoriye ayrılmıştır. 2 of 30 Bireyler bilişsel modellerini Gerçek ya da hayal, Acemi ya da uzman kısacası düzeyi ve biçimi ne olursa olsun sahip olduğu bilgiye dayandırır. Bu modeller bireye deneyimlerini anlama, eylemlerinin sonuçlarını tahmin etme ve beklenmeyen sonuçlarla başa çıkmada yardım eder. 3 of 30 7 04.11.2012 HEDEF VE GÖREV HİYERARŞİSİ BİLİŞSEL MODELLER Performans ve Yeterliliğe Göre Bilişsel Modeller Performans Modelleri Yeterlilik Modelleri Bireyin bir hedefi alt hedeflere bölerek süreci kontrol etmesindeki zihinsel işlemlerini inceleyen modeldir. GOMS (Hedef-İşlemci-Yöntem-Seçim) İşlemsel Niteliğe Göre Gruplandırma (Computional Flavour) Hedef ve Görev Hiyerarşisi Modeli Dil bilimsel ve Dilbilgisel Modeller Fiziksel - Araç Modelleri Mimari Modelleri 4 of 30 CCT (Bilişsel Karmaşıklık Kuramı) 5 of 30 7 of 30 GOMS (Hedef-İşlemci-Yöntem-Seçim) (Goals, Operators, Methods, and Selection rules) GOAL (Hedef) »» başarmak istenilen şey, OPERATOR (işlemci) »» sistemi kullanmak için gerekli en temel eylemler, analizin en düşük seviyesi, METHOD (yöntem) »» hedefi alt hedeflere bölmedeki farklı yollar, SELECT (seçim) »» yöntemdeki farklı yollardan birisinin tercih edilerek seçimi, 6 of 30 CCT (Bilişsel Karmaşıklık Kuramı) CCT (Bilişsel Karmaşıklık Kuramı) Bu kuramın temelinde GOMS modelindeki hedefleri ayrıştırma olup, bu modele daha kestirimci bir güç sağlar. Bu kuramın temelinde GOMS modelindeki hedefleri ayrıştırma olup, bu modele daha kestirimci bir güç sağlar. CCT’nin iki paralel tanımı vardır; 1. Kullanıcının hedefleri, üretim kuralları. Koşul sağlanırsa eylemi gerçekleştir. if condition then action CCT’nin iki paralel tanımı vardır; 1. Kullanıcının hedefleri, üretim kuralları. Koşul sağlanırsa eylemi gerçekleştir. if condition then action 2. Bilgisayar sistemi (CCT’deki araçlar) 2. Bilgisayar sistemi (CCT’deki araçlar) 8 of 30 9 of 30 8 04.11.2012 CCT (Bilişsel Karmaşıklık Kuramı) CCT (Bilişsel Karmaşıklık Kuramı) CCT, acemiler kullanıcılar için durum ve hareketleri kısıtlandıracak şekilde farklı kurallar oluşturur. CCT’deki kurallar hatasız performans ortaya koymak zorunda değildir. Genel olarak acemiler bütün kuralları çalışan belleklerinde test ederler ve her tuşa basıştan sonra sistemden geribildirim alırlar. Bu nedenle acemi davranışları prosedürleşmiş bir şekilde işlemez. Bu kurallar hataları tahmin etmese de hata olgusunu açıklayabilirler. 10 of 30 Hedef Hiyerarşisine İlişkin Problemler CCT ile hedef yapısının derinliği, kuralların sayısı ve araç tanımı ile karşılaştırmaların ölçümü sağlanır. 11 of 30 Hedef Hiyerarşisine İlişkin Problemler Hedef hiyerarşisi oluşturma bazen kullanıcı yerine bilgisayar diyalogu tarafından tanımlanma riski ortaya koyar. Tüm görevleri hedef yönelimli olarak modellerken, bazı görevlerdeki problem çözme gereksinimi ihmal etmektedir. Kestirimler genellikle hata yapmayan uzmanlar için geçerlidir. Oysa uzmanlar da hata yapabilir. Diğer yandan GOMS, sistemi yeni öğrenen acemileri ve ara sıra hata yapan orta düzeydeki kullanıcıları ihmal etmektedir. GOMS ürünün sosyal ve kurumsal etkilerini göz önünde bulundurmamaktadır. İnsan bilgisayar etkileşiminin temel amaçlarından biri tüm kullanıcılar için maksimum kullanılabilirlik sağlamak olduğundan, bu modelin büyük bir eksikliği olarak görülmektedir. 12 of 30 Dilsel ve Bilgisel Modeller İnsanların bilgisayar ile etkileşimleri sırasındaki kullanıcı davranışları ve bilişsel zorluklar genellikle dil bakımından incelenmektedir. Dil kavramı çerçevesinde geliştirilmiş farklı modeller bulunmaktadır. BNF (Backus-Naur Form) Task–Action Grammar (TAG) Ayrıca GOMS modeli insan bilişine ilişkin kuramları desteklemediği için eleştirilmektedir. İnsan bilişini seri işleme modeli olarak görmekte ve herhangi bir etkinliğin görev bitene kadar devam edeceğini varsaymaktadır. 13 of 30 BNF (Backus-Naur Form) Formal dillerin yazım kurallarını tanımlamak için kullanılan bir yazım kuralları kümesidir. Genellikle bilgisayar programlama dillerinin sözdizimsel yapısını belirlemek için kullanılmaktadır. Bir çok sistem diyalogları BNF kuralları ile kolayca açıklanabilir. BNF’de tanımlamalar iki çeşittir; • Terminal Sembolleri, • Terminal Olmayan Semboller. 14 of 30 15 of 30 9 04.11.2012 BNF (Backus-Naur Form) Terminal Semboller Basit syntax nonterminal ::= expression Bir dilde geçerli olan yapıları oluşturmak için birleştirilen daha alt parçalara ayrılamayan (atomik) sembollerdir (+,*,‐,% vb...) An expression contains terminals and nonterminals combined in sequence (+) or as alternatives (|) Kullanıcı bazında ise en düşük seviyedeki temel davranışlara işaret eder. draw line select line choose points choose one last point pos mouse ::= ::= ::= ::= ::= ::= select line + choose points + last point pos mouse + CLICK MOUSE choose one | choose one + choose points pos mouse + CLICK MOUSE pos mouse + DBL CLICK MOUSE NULL | MOVE MOUSE+ pos mouse 16 of 30 Terminal Olmayan Semboller Bu semboller, dilin kendisinde var olmayan ancak kurallar ile tanımlanan ara tanımları göstermek için kullanılan sembollerdir (‘<‘ ve ‘>’ ). Kullanıcı bazında ise yüksek seviyede soyutlamalardır. Örneğin menüyü seçmek, menüden uygun konuma tıklamak. 18 of Örneğin; tuşa basmak, fareyi tıklatmak ya da hareket etmek. 30 TAG (Task Action Grammar) Tutarlılığı daha fazla ortaya çıkarma. Kullanıcının gerçek dünya bilgilerinin kodlanması. Gramer kurallarının parametrelerle açıklanması. Anlamsal (semantic) özellikler eklemek için uygundur. 17 of 30 BNF Ölçümleri Kuralların sayısı + ve | operatörlerinin sayısı Zorlukları • Farklı anlamlar için aynı sözdizimi, • Kullanıcı algısının yansımaması, • Minimal tutarlılık kontrolü. 19 of 30 TAG’lardaki Tutarlılık BNF’de UNIX komutları şu şekilde tanımlanmıştır: copy ::= cp + filename + filename | cp + filenames + directory move ::= mv + filename + filename | mv + filenames + directory link ::= ln + filename + filename | ln + filenames + directory No BNF measure could distinguish between this and a less consistent grammar in which link ::= ln + filename + filename | ln + directory + filenames 20 of 30 21 of 30 10 04.11.2012 TAG’ların Diğer Kullanımları Kullanıcının var olan bilgisi. Fiziksel ve Cihaz Modelleri The Keystroke Level Model (KLM) Buxton's 3-state model Komutlar ve özellikler arasındaki benzerlikler. Bunlar yürütülen kurallar olarak modellenmişlerdir. • • • 22 of Bireyin hareket sistemine ait deneysel bilgiyi temel alırlar. Kullanıcının görevleri: arama ve gerçekleştirme. o Bu modeller sadece gerçekleştirmeyi içermektedir. Amaçların hiyerarşisiyle bütünleyicidir. 30 KLM (Keystroke Level Model) GOMS’un en düşük seviyesi. 23 of 30 25 of 30 KLM Örneği GOAL: ICONISE-WINDOW [select GOAL: USE-CLOSE-METHOD . MOVE-MOUSE-TO- FILE-MENU . PULL-DOWN-FILE-MENU . CLICK-OVER-CLOSE-OPTION GOAL: USE-CTRL-W-METHOD PRESS-CONTROL-W-KEY] 6 yürütme durum operatörü Fiziksel motor: K - keystroking P - pointing H - homing D - drawing Zihinsel M - mental preparation Sistem R - response Alternatifleri karşılaştırma: USE-CTRL-W-METHOD vs. USE-CLOSE-METHOD Deneysel olarak belirlenen zamanlar. Texecute = TK + TP + TH + TD + TM + TR 24 of 30 Mimari Modeller assume hand starts on mouse Problem Alanı Modeli (Problem Space Model) Hiyerarşik modeller, dilsel modeller ve fiziksel cihaz modelleri daha çok insan zihni hakkında tahminlerde bulunmaktadırlar. Kullanıcı için etkili ve hatasız bir diyalog sağlamayı amaçlamaktadırlar. Mimari modellerde ise odak noktası hataların tahmin edilmesi ve anlaşılabilmesidir. İkiye ayrılır: Problem Alanı Modeli (Problem Space Model) Bilişsel Alt Sistemlerle Etkileşim 26 of 30 Problem alanı modelinde problemlerin belirli bir alanda oluştuğu varsayılır. Problem alanı belirli evreler ve bir dizi işlemleri içerir. Problem alanındaki davranış; Mevcut evreye dayalı geçerli işlemi seçme Yeni evreyi gerçekleştirmek için mevcut evreye uygulanması Problem alanı içindeki işlemler; Hedef biçimlendirme İşlem seçimi İşlemin uygulanması Hedefi tamamlama 27 of 30 11 04.11.2012 Problem Alanı Modeli (Problem Space Model) Bilişsel Alt sistemlerle Etkileşim Biliş, algı ve eyleme ilişkin modeldir. Bireyi bir bilgi işleme cihazı olarak görmeye bütüncül bir bakış açısı getirir. Eylemlerin kullanıcı tarafından otomatikleştirildiğinde belirli prosedürlerin nasıl kolaylaştığı ile ilgilenir. Farklı iki psikolojik geleneği bir bilişsel mimaride birleştirir. Kısa süreli bellek araştırmalarının mimari ve genel amaçlı bilgiyi işleme yaklaşımı Psiko-dilsel araştırmalar ve yapay zeka problem çözme literatürünün işlemsel ve gösterimsel yaklaşımı 28 of 30 29 of 30 KAYNAKLAR Woods, D. D. (1993), The price of flexibility, In Gray et al. (1993), 19–25. Stoev, S., and Encarnac, L. M. (1998). A navigation tool for ORIMUHS based on goal recognition and action prediction. In Report 6. GI Workshop “Adaptivit¨at und Benutzermodellierung in interaktiven Softwaresystemen” (ABIS’98), Erlangen. FORWISS. L. Miguel Encarnac, Stanislav L. Stoev (1999), An ApplicationIndependent Intelligent User Support System Exploiting ActionSequence Based User Modelling. John F. Schrage, Susan E. Yager (2004), End User Support: Preparing New Specialist To Address The Future, Journal of Informatics Education Research, Volume 6, Number 3. 30 of 30 TEŞEKKÜRLER 30 of 30 12