6/1 Harita Van Çevresi
Transkript
6/1 Harita Van Çevresi
PANO 6 URARTU -6/1 -6/2 6/3 -6.4 Harita Van Çevresi Tablo Açıklama Semiramis Kanalı planı & Asur Yazısı Şamran kanalı planı MB -6/5 Şamran Kanalı köprü -6/6 Şamran Kanalı fotoğraf Van kalesinde Asur dilinde yazıtı Şamran (Menua) Kanalı Planı (M.Bildirici 2004) 1 Şamran pınarları 2 Beyarkı Regülatörü 3 BETON KÖPRÜ 4 Gem köyü (Köprüler) 5 Kerevanis köyü 13 Engil köyü 6 Gödanis (Gölkaşı) 7 Engil H.E.S 8 Suvartan (Kıyıcak) 9 Kadembastı (Katepanktis) 10. EDREMİT 11 Zwistan (Elmalı) 12 Zevek (Kavurma) 14 Van Kalesi (Tushpa) 15 Toprakkale (Rusahinili) 16 GÜRPINAR (Havasor) Gürpınar (Havasor) ilçesi Yukarıkaymaz (Mecingir) köyü yakınında Şamran pınarları VAN ŞAMRAN (MENUA ) KANALI PANO 7 -7/1 -7/2 Şamran Kanalı kesit Rusa Barajı kitabe -7/3 -7/4 Rusa Barajı plan açıklama Şamran Kanalı yazıt -7/5 Faruk Bendi -7.6 Ağrı Ferhat Kanalı & Sikhe Gölü RUSA BARAJI-GENİŞ GÖL- KEŞİŞ GÖLÜ Van ovasının doğusunda 2544 m kotunda doğal bir göldür. Çevresindeki dağlardan beslenmektedir. Urartular zamanından beri iki tarafına bent yapılarak su depolama tesisi (baraj) olarak kullanılmıştır. 1961 yılı DSİ bültenine göre drenaj alanı, 100 km 2 depolama hacmi 9 hm3 tür. (DSİ kayıtlarına göre 2006 yılı hacmi 17 hm³) Urartu Kralı Rusa II tarafından yaptırılmıştır. Baraj ile ilgili Belck tarafından bulunmuş yazıt, bugün Berlin Pergamon (Bergama) müzesindedir. (Ref.2.10) 1891 yılında Belck tarafından baraj kıyısında bulunan sözü edilen yazıtta Keşiş gölü olarak bilinen bu barajın Kral Rusa tarafından yaptırıldığı yazılıdır. Burada özetle yazılanlar şöyledir. "1….dağlar, ve ben kanallar ve nehir yatakları için bol su temin ettim, onu Rusa gölü olarak isimlendirdim. Rusahinili (Toprakkale) ve kurak araziyi suya kavuşturan, daha önceleri ekilmeyen topraklar için kanal kazdırdım. 2. Rusa derki: Rusahinili'yi kurdum, bentlerle çevirerek bu gölü meydana getirdim. Daha önce ekilmemiş ve ihmal edilmiş, Rusahinili önündeki ve ekilebilir göl kenarındaki arazi tamamen yabani otlardan temizlenecektir. Şekil 74 Rusa Barajı’ndan (Genişgöl-Keşişgölü) beslenen Urartu Barajlar sistemi İsim – No İsim – No İsim – No İsim – No 1. Rusa Barajı 2. Rusa bendi (çalışıyor) 3. Rusa bendi, iptal 4. Faruk bendi 5. Çoravanis –Kavuncu 6. Çoravanis regülatörü 7 Sikhe barajı 8. Lamizgert- Kıratlı 9Rusahinili-Toprakkale 10. Sikhe –Bostaniçi 11.Zırvandanis-Karpuz 12.Değiemenköy 13. Şuşanis- Kevenli 14 Van Kalesi 15. Döni bendi 16.Döni Barajı 17. Döni bendi-iptal 18. Döni köyü 19. Kurubaş 4. Faruk köyü Rusa Barajı (Geniş Gölden) beslenen SİKHE BARAJI (Bildirici 2006) DOĞUBAYAZIT FERHAT KANALI Urartuların Doğu Anadolu'da yaptığı sulama kanalları ve barajlar sadece Van'da değildir. Bu dönemde yapılmış ve hala kullanılan bir başka tesis de "Ferhat Kanalı"dır Ferhat kanalının su kaynağı, Doğubayazıt ilçesinin 54 km kuzey batısındaki Balık Gölü'dür. Balık Gölü'ne Doğubayazıt-Ağrı karayolundan sapan bir yolla Musun (Suluçem), Gürgüre (Aktarla) üzerinden ulaşılabilir. Balık Gölünün alanı 34 km2, kotu ise 2.250 m dir. Kanalın geçtiği yerlerdeki yerleşim yerleri şöyledir : Gürgüre (Aktarla), Bezirhane, Sarıbıyık, Eskisu, Pirehale Mezrası, Karaşeyh, Güllüce, Kuyucak, Kervansaray… Kanal yer yer, sert kayalar oyularak geçirilmiştir. Bu kısımda kanal genişliği 2.00- 2.50 m, yüksekliği ise 1.00 -1.50 metredir. Kanalın geçtiği yamaçlar 11 m ye varan duvarlarla takviye edilmiştir. Bu yönden Şamran kanalına benzemektedir. Kanalın yapılışı belirten yazıtlar burada bulunamamıştır. Yapılış tarzından Urartu yapısı olduğu kabul edilebilir. Kanal, Şamran kanalı gibi hizmete devam etmektedir. PANO 8 HELENİZM -8/1 -8/2 Tablo ve açıklama Thales -8/3 Epalinüs Tünel -8/4 -8/5 Mehmet Bildirici Helenizm dönemi röportaj Mousolos & Artemisia -8/6 Efes kurşun boru & Su efsaneleri HELENİZM DÖNEMİ –HELENİSTİK PERIOD Anadolu toprağındaki Helenizm Dönemi üç safhada incelenmelidir. İlki M.Ö yaklaşık 1000 yıllarında Yunanistan karasından gelip Anadolu’nun Ege kıyılarına yerleşen Ion, Aol ve Dor kavimleridir. Özellikle bu dönemde kent devlet yönetimleri görülmektedir. Özellikle İon kentlerinden (12 adet) Efes (Ephesus) ve Milet (Miletos) çok öne çıkmış Anadolu’nun bu kısımlarında çok ileri bir uygarlık sergilenmiştir. Özellikle Milet’te felsefe okulu kurulmuş, THALES savunduğu fikirlerle Batı Uygarlığını başlattığı kabul edilmektedir. Milet tarafından pek çok kent kurulmuştur. İkinci önemli dönem Pers yönetiminde Karia Satrapları döneminde büyük gelişme olmuştur. Mousolos tarafından Milas (Mylassa) çok gelişmiş, Halicarnassos (Bodrum) başkent olarak temelden kurulmuştur. Milas’ın dini merkezi Labranda kurulmuştur. Üçüncü dönem Anadolu’nun Büyük İskender’in Persler’den alışından sonraki dönemdir. Bu dönemde kurulan Pergemon (Bergama) Krallığında çok çok önemli gelişmeler olmuş, Bergama kentine basınç altında toprak ve kurşun borularla su getirilmiştir. Bu dünyada görülen ilk uygulamadır. ÖZELLİKLE BURADA PLANI VERİLEN KURŞUN BORULU SİSTEM BİR MÜHENDİSLİK HARİKASI OLUP 18. YÜZYILLARA KADAR BU ÇAPTA BİR SU PROJESİ YOKTUR. Helenizm dönemi konusunda Mehmet Bildirici’in 5. Dünya Su Forumu dolayısıyla İngilizce yayınlanmış “A TALE OF WATER” kitabında röportajı (58-59) PERSLERİN SATRABI (VALİSİ) İLKÇAĞIN 7 HARİKASINDAN ANIT MEZARI YAPTIRAN, HALİKARNASSOS’UN (BODRUM) KURUCUSU MOUSOLOS (M.Ö 377-353) MOUSOLOS’UN KIZKARDEŞİ VE EŞİ DÜNYA’DA İLK DENİZ SAVAŞI YÖNETMİŞ OLAN ARTEMISIA (M.Ö 353-351) Muğla Otogar’da Heykeli (Fotoğraf M.Bildirici 2013) Efes’te Bulunmuş Kurşun Boru (M.Ö 500) Bodrum’a (Halicarnassos) ait su efsanesi PANO 9 -9/1 -9/2 Bergama Kralı Attalos Heykeli, Antalya Bergama üçlü suyolu -9/3 -9/4 Bergama Kurşun boru Amasya Kale planı -9/5 Amasya Köprü &Kale -9/6 Hellenistik Çeşme HELENİSTİK DÖNEMDE KURUN BORU İLE GEÇİLEN VADİ 18. YÜZYILLARA KADAR DÜNYADA GERÇEKLEŞTİRİLEN MÜHENDİSLİK HARİKASI AMASYA HELENİSTİK DÖNEMDE YAPILMIŞ KÖPRÜ KEMERLERİ ARCHED BRIDGE FOUNTAIN İN HELLENISTIC ERA AMESEA ANTİK KENTİ KENT DUVARLARI CITY WALL OF AMASEA (Foto M.Bildirici 2013) PANO 10 ROMA -10/1 Roma dönemi 10/2 Antalya ile başlayan 10/3 Balıkesir ile başlayan 10/4 Antakya ile başlayan 10/5 İzmir Foça ile başlayan 10/6 Muğla Milas ile başlayan ANADOLU’DA BİLİNEN ROMA DÖNEMİ SU YAPILARI-KÖPRÜLER Buraya su yapısı yönünden araştırılan ve hakkında yayını olanlar alınabilmiştir. Bunlar dışında araştırma bekleyen bu kadar yerleşim yeri daha var olduğu kanısındayım KNOWN ROMAN WATER STRUCTURES IN ANATOLIA Only structures that are researched and published are listed İl- Yer- Place Açıklama- Explanation 01 Adana Merkez’de Taş köprü –Stone Bridge Adana-Anavarza Anavarza antik kenti- Anavarza ancient city Su Yolu, Sukemeri –Aqueduct 02 Adıyaman- Kahta Arsamea antik kenti –Arsamea ancient city Roma Köprüsü –Roman Bridge 03 Adıyaman Samsat Samasota antik kenti – Samasota ancient city Afyon- Sülün Prymnessos basınçlı suyolu- Aqueduct, inverted syphon Ülkü İzmirligil- Su altında- under waters Weber 1905 sifon derinliği 40 m –siphon’s depth 40 m Afyon Dinar Apamea Kibotos antik kenti- Apamea Kibotos ancient city Weber basınçlı suyolu- Under pressure aqueduct 28 m 05 Amasya Ferhat Sukanalı- Ferhat Aqueduct 06 Ankara Elmadağ’dan gelen suyolu, basınçlı taş boru Aqueduct under pressure- Nezihi Fıratlı- Eşref Özand 07 Ankara Anykra antik kenti, Ancra ancient city Ankara Caracalla Roma Hamamı –Caracalla’s Roman baths Antalya Attalia antik kenti- Attalia ancient city Antalya Kaş Patara antik kenti ve halen bozulmamış basınçlı soyu KalkanOvagelemiş Patara ancient city and her inverted siphon Antalya Aksu Perge antik kenti- Perge ancient city H. Fahlbusch- Sencer Şahin H. Fahlbusch- Galip Büyükyıldırım Antalya – Manavgat Side antik kenti Ülkü İzmirligil- Side Ancient city Selimiye Antalya Serik Aspendos antik kenti, muhteşem su yolu Belkis P.Kessener, Aspendos wonderful aqueduct Antalya Kale Andriake kaskatlı su sistemi –Andriake water cascade system- Denis Murphy Antalya Seki Oionanda antik şehri, basınçlı suyolu Uzunaliler Stenton & Coulton, Oionanda inverted siphon Antalya Kemer Phaselis antik kenti ve Suyolları Tekirova Phaselis ancient city and aqueduct Antalya Finike Rhodiapolis antik kenti su tesisleri Kumluca Dennis Murphy- Rhodiapolis ancient city Antalya Manavgat Selge antik kenti Galip Büyükyıldırım, Selge ancient city Beşkonak, Altınyayla 09 Antalya Güllükdağ Termessos antik kenti Aydın Tralles antik kenti- Weber basınçlı su yolu Mehmet Kürkçü, Termessos ancient city, cisterns Tralles ancient city Aydın Karasu Afrodisias antik kenti – Kerim Erim (Geyre) Aphrodisias ancient city –Museum Aydın Güllübahçe Priene antik kenti H. Fahlbusch, Priene ancient city Aydın Yenihisar Miletos antik kenti- ÇOK ÖNEMLİ ANTİK KENT Balat (Palatia) G. Tuttahs, Miletos ancient city Aydın Çine Alinda antik kenti Karpuzlu Alinda ancient city Aydın Çine Alabanda antik kenti Araphisar Doğanyurt Ü. Öziş, ancient city Alabanda Aydın Sultanhisar Nyssa antik kenti, su tüneli, Strabo yaşadı Nyssa ancient city, water tunnel 10 14 15 Balıkesir Bandırma Cyzikos antik kenti, Mazhar Ertüzün Bolu Konuralp Kieros antik kenti Eski Üskübü Kieros Prusias on Hypium ancient city Burdur Bucak Ariassos antik kenti, basınçlı suyolu Uçkapı E.Owens, Ariassos ancient city, inverted siphon Burdur Gölhisar Cibyra antik kenti, basınçlı su yolu Cyzikos ancient city O. Baykan, Cibyra ancient city, inverted siphon Burdur Ağlasun Sagalassos antik kenti, Belçikalılar kazı yapıyor E. Owens Sagalassos ancient city Burdur Bucak Cremna antik kenti Çamlık –Girme E. Owens, Cremna ancient city 16 Bursa İznik Niceia antik kenti – Niceia ancient city 17 Çanakkale Aleksandria Troas (Antigonia) antik kenti Eski İstanbul W.Aylward, Alexandria Troas ancient city Çanakkale Ayvacık Assos antik kenti (Aristo Okulu var) Ü. Serdaroğlu, Assos ancient city Behramkale 19 Çorum Örükaya Roma barajı – Roman Dam Örükaya 20 Denizli Pamukkale Hierapolis antik kenti Pamukkale doğal anıt Denizli Eskihisar Laodicea antik kent, basınçlı su yolu- Mehmet Bildirici Hierapolis ancient city and Pamukkale natural monuments Weber, Laodicea ancient city, aqueduct under pressure 22 Edirne İmparator Hadrianus adına kuruldu Hadrianapolis ancient city 26 Eskişehir Sivrihisar Pessinus antik kanti Pessinus ancient city Ballıhisar 27 29 Gaziantep Halfeti Zeugma antik kenti Rumkale N. Başgelen- Zeugma ancient city Gümüşhane Kelkit-Sadak Satala antik kenti- Gülyüz Uslu Satala ancient city 30 Antakya Samandağ Seleucea Pieria antik kenti, muhteşem su tüneli Seleucea Pieria ancient city, wonderful tunnel G. Garbrecht, Ü.Öziş Antakya Trajanus Su kemeri – Trajanus aqueduct –M. Bildirici 31 Antakya Dörtyol Issos antik kenti, suyolu-Issos ancient city Isparta Yalvaç Antioch in Pisidia, antik kenti, su kemerleri J.Burdy, Antioch in Pisidia ancient city, aqueduct Isparta Uluborlu Apolonia, antik kenti Apollonia ancient city, aqueduct 33 Isparta Adada antik kenti –Adada ancient city İçel Anamur Anemurion antik kenti, suyolu Anemurion ancient city, aqueduct İçel Tarsus Tarsos antik kenti, Kilikya Başkent Tarsos ancient city, irrigation canals İçel Silifke Seleucea ad Calycadmus antik kenti – Seleucea ad Calycadmus Ancient city İçel Silifke Corycos antik kenti, su yolları, sarnıçlar- M.Bildirici Kızkalesi D. Murphy, Corycos anc,ent city water systems İçel Silifke Diocaesera antik kenti, su yolları Uzuncaburç Diocaesera ancient city, water tunnel İçel Silifke Ura Olba antik kenti suyolları- M.Ali Çankırı Olba ancient city, water tunnels 34 İstanbul Byzantion antik kenti, Hadrianus Su kemeri Byzantion ancient city, Hadrianus aqueduct Bu inceleme İstanbul’un başkent oluşuna kadardır. BİZANS ve OSMANLI BU İNCELEME DIŞINDADIR 35 İzmir Symrna antik kenti Suyolları Ünal Öziş, Weber Symrna antik kenti, aqueducts İzmir Symrna Agora –Symnra Agora İzmir Selçuk EFES Anadolu’da en büyük antik kent Ephesus Biggest ancient ancient city, aqueducts Forcheimer, Ünal Öziş, Gilbert Wiplinger İzmir Foça Phocaea antik kenti, suyolu Ü. Öziş Phocaea ancient city İzmir Bergama PERGAMON KRALLIK BAŞKENTİ PERGAMON CAPITAL OF PERGAMON KINGDOM Gunter Garbercht, H. Fahlbusch İzmir Torbalı Metropolis antik kenti – Metropolis ancient city 37 Kayseri Caesera (Sezar) Antik kenti- Caesera ancient city 41 İzmit Nicomedya antik kenti, suyolları Nicomedya ancient city, aqueducts 42 Konya Iconium antik kenti- M.Bildirici- Icınium ancient city Konya Emirgazi Hyde antik kenti, su sislemleri Hyde ancient city, water systems Konya Ereğli Roma dönemi Alanark Sulama Kanalı –M. Bildirici Alanark, Roman Irrigation canal Konya Sarayönü Laodicea antik kenti, suyolları- M. Bildirici Laodicea antik kenti, aqueducts 43 45 Kütahya Çavdarhisar Aiozonai antik kenti, baraj (sel kapanı), koruma duvarı Manisa Salihli Sart LİDYA BAŞKENTİ, Manisa Akhisar Thyateira antik kenti Aiozonai, ancient city, dam, bridges in use Capital of LYDIA, ancient city Weber, Thyateira ancient city, aqueduct 48 Manisa Alaşehir Philadelphia antik kenti Manisa Magnesia ad Sipylum antik kenti Muğla Milas Mylassa Çok önemli antik kent –Very important ancient city Muğla Datça KNIDOS antik kenti KNIDOS ancient city Muğla Bodrum Halicarnassos Çok önemli antik kent, antik liman Halicarnassos ancient city, antic harbor Muğla Yatagan Stratonicea antik kenti- Staratonicea ancient city Muğla Fethiye Telmessus antik kenti Telmessos ancient city Muğla Milas Ören Ceramos antik kenti, suyolları M.Bildirici Ceramos ancient city and water supply Muğla Milas Iassos antik kenti, suyolları Kıyıkışla Iassos ancient city, aqueducts Muğla Milas Heraclea on Latmos antik kenti Kapıkırı Heraclea on Latmos antic kenti Muğla Ortaca Kaunos antik kenti, suyolları Kaunos ancient city, aqueducts 51 Muğla Fethiye Xanthos Antik kenti –Galip Büyükyıldırım Kınık Xanthos ancient city Niğde Bor Tyana antik kenti, havuz su kemerleri Tyana ancient city, pond, aqueduct Tekirdağ Perinthos (Heraklea) antik kenti –N. Asgari Marmara Ereğlisi Perinthos ancient city 62 Tokat Niksar Neocaesera antik kenti 63 Uşak Banaz Ahat Akmonia antik kenti, basınçlı su yolu 61 Weber, Akmonia antik kent, inverted siphon 65 Uşak Buldan Tripolis antik kenti Van Faruk Bendi Aksaray Eskil Böğet Roma Barajı –M.Bildirici Böğet Roman dam Karaman Ermenek Germanicopolis antik kenti su yolları M.Bildirici Karaman Ermenek Sbede antik kenti, su tünelleri, MEHMET BİLDİRİCİ Germanicopolis ancient city, aqueducts Sbede ancient city, water tunnels Yukarıçağlar Bizden önceki Anadolu halkları her kimse, büyük mühendislik eserleri koymuşlardır. Mühendisliğe hevesi olanların bunlardan alacağı çok şeyler vardır. Bunlar Anadolu’nun bir yerinde değil, her yerindedir. Süleyman Demirel, İnşaat Yüksek Mühendisi, Dokuzuncu Cumhurbaşkanı Ankara 1994