Gelişim Süperr not I
Transkript
Gelişim Süperr not I
EN ÇOK KARIŞTIRILAN KAVRAMLAR VE ÖRNEKLERİ Yanlış Bağdaştırma: bir akıl yürütme biçimi değildir. sadece ilişkisiz olaylar arasında bağ kurmadır. özelden özele akıl yürütmede ise birbiri ile ilişkli olaylar arasında yaşantılara dayalı olarak hatalı ilişkisi kurma söz konusudur. yanlış bağdaştırma sadece işlem öncesi dönemde değil hayatın her döneminde karşımıza çıkar. Dönüşümsel Düşünme:Öğrenen bir olayı çözümlemede geçmiş olayları ve durumları zihinde kurgulayarak sonuçlar elde etmeyi başarabilir. Daha önce yaşanmış bir olayı kafasında canlandırıp anlatabilir. Somut işlemler döneminin bir özelliğidir. Dönüşümsel düşünme zamanla ilgili perspektifin kazanılmasıdır. Bu özelliği kazanan bireyler geçmiş bugün ve gelecek arasında bağlantı kurabilirler. Yani geriye ve ileriye doğru düşünebilirler Örnek: Her akşam devam ettiği anaokulundan çıkınca servisle babaannesine giden ve belli bir saate kadar anne ve babasını bekleyen ve akşam yemeğini yedikten sonra resim yapan esra hafta sonu tatilinde kendisine resim yap diyen babaannesine Örnek:Lise 2.ci sınıf öğrencisi ben okula gitmedim akşam yemeği de Serkan tarih dersinde hayallere yemedim o zaman resim yapma saatim dalmışken,öğretmenin omzuna gelmemiştir demiştir piagetin bilişsel gelişim kuramına göre esranın bu durumu aşağıdaki kavramlardan hangisi ile açıklnır? CVP:yanlış bağdaştırma Kombinasyonel Düşünme(Bütünleştirmeci düşünme):Bir problemin birden çok alt problemi barındırabileceğini,dolayısıyla bir çok çözümün bir araya getirilerek çözüme ulaşılacağının düşünülmesi,piagetin kuramında soyut işlemler döneminde görülen kombinasyonel düşünmedir Örnek:Tv de amerikanın ıraktaki askerlerinin geri çekileceğine böylelikle savaşın sona ereceğine ilişkin bir haber izleyen Yavuz,yanındaki arkadaşına askerlerin geri çekilmesiyle savaş sona ermez.Savaşın ekonomik,siyasi ve toplumsal boyutları söz konusudur.Bu faktörlerin hepsi bir arada ele alınıp çözümlendiğinde savaş ortadan kalkar demiştir Bu durumda Yavuz piagetin düşünme becerilerinden hangisinde yer alır dokunmasıyla birlikte irkilir,öğretmen n düşünüyorsun öyle derin derin,demesi üzerine dersleri düşünüyorum öğretmenim,ne yaparsam yapayım CVP:Kombinasyonel düşünme bir çok derste başarılı olamıyorum,keşke zamanında bir meslek lisesine kayıt olsaydım.O zaman dersler bu kadar ağır olmazdı. Böylelikle bende bu kadar zorlanmazdım ve çok daha başarılı olabilirdim.Hemde bir meslek sahibi olur,belki üniversite sınavına girmeme bile gerek kalmazdı,ama artık çok geç CVP:Dönüşümsel Düşünme Hipotetik düşünme:Bireyin, “olasılık” tan başlayıp “gerçek”e ulaşmaya çalışması ya da bireyin bir hipotezi ortaya atıp onu desteklemek için olası yollar denemesi, hipotetik düşünce olarak bilinmektedir Soru Bir çocuğa ‘annen babanla aynı üniversitede okumamış olsaydı ne olurdu?’diye sorulmuş ve çocuk “O zaman tanışamazlardı, sonra da evlenemezlerdi,dolayısıyla da ben de olmazdım.”diye cevap vermiştir. Bu cevap, bu çocukta aşağıdakilerden hangisinin geliştiğini göstermektedir? A)Örgütleme B)Uyma C)Hipotetik düşünme D)Yanlış bağdaştırma E)Özelden özele akıl yürütme Anolojik Düşünme:İki durum arasında ortak bir özellikten hareketle biri için geçerli olan sonuçların diğeri içinde geçerli olacağını ileri sürmeye anolojik düşünme denir. Soru:Babasıyla birlikte evde belgesel izleyen Ayşe’ye babası “Bak kızım,görüyormusun,hayvanlar farklı farklı yollardan solunum yapıyorlar. Bazı hayvan türleri bizim gibi akciğerleriyle,suda yaşayan bazı hayvanlar solungaçlarıyla,bazıları ise derileri aracılığıyla solunum yapıyorlar.” Demiştir. Bunun üzerine Ayşe O zaman,insanlar nasıl solunum yapmadan yaşayamıyorlarsa diğer canlılara solunum yapmadan yaşayamazlar,demiştir. Çıkarsanmış Gerçeklik: Piagete göre somut işlemler döneminden itibaren çocuklar var olan bir durumun nasıl gerçekleştiğine tanık olmasalar bile bir olayın nasıl gerçekleştiğini kestirebilirler.Yani daha önceki olayları göz önüne alarak gerçekliği açıklayabilirler ve bu beceri çıkarsanmış gerçeklik ile ifade edilir. Soru:Fen bilgisi öğretmeni Sedat Bey,altıncı sınıf öğrencilerine yer çekimi kanunu anlatacağı gün,öğrencilerin dikkatini çekmek için derse Newtonun bu kanunu ortaya koymasını sağlayan yaşantısını anlatarak başlar.Sedat Bey Newtonun uzun zamandan beri araştırmalar yapmasına karşın yer çekimi kanunu açıklamayı bir türlü başaramadığını ancak bir gün ağacın altında oturup bu kanunu nasıl açıklayabileceğini düşünürken kafasına bir elma düşünce buldum,diyerek uzun süredir düşündüğü problemi nasıl Piagetin zihinsel gelişim kuramına çözebileceğini keşfettiğini anlatır.Daha göre Ayşenin bu çıkarımda sonrada bu durumda newtonun kafasına bulunması,aşağıdaki bilişsel düşen elmanın nasıl bir elma olduğunu gelişimlerden hangisini sorarak öğrencilerin bu durumu kazandığının göstergesidir. düşünmelerini sağlamak ister.Sınıftaki tüm öğrenciler bu soruyu çözmek için A)Kombinasyonel Düşünme düşünürken sınıfın en parlak B)Dönüşümsel düşünme öğrencilerinden Sertaç söz alır ve “Öğretmenim,newtonun kafasına düşen C)Özelden özele akıl yürütme elma olgunlaşmış elmadır,der. D)Tümdengelimsel düşünme E)Anolojik düşünme Sertaçın Sedat Beyin sorduğu soruya verdiği bu yanıt piagetin bilişsel gelişim kuramında ele alınan aşağıdaki kavramlardan hangisine örnek oluşturur Çıkarsanmış gerçeklik Soru:Ali Kaptan, eşi Cemile Hanım ve oğulları Osman bir gemi olayın görünen yüzünün yanında görünmeyen restoranda balık yemeye giderler. yüzünü de algılar. Örneğin, 2 çocuğa kırmızı bir Gemi birazcık sallanmaya başlayınca Osman "Anne hemen araba resmi gösterilmiştir. Daha sonra resmin kendini bağla, anne kendini bağla" üzeri siyah bir kartonla örtülmüştür. Çocuklara demeye başlar. Annesi "Neden?" tekrar aynı soru sorulduğunda birisi kırmızı diğeri diye sorduğunda Osman "Gemi siyah demiştir. Arabanın renginin kırmızı batıyor" demiştir. Dolaylı gerçeği kavrayabilme (Çocuk, bir olduğunu bilen çocuk dolaylı gerçeği kavrayabilme yetisine sahiptir. Diğeriyse bu özelliği somut işlemler dönemine geldiğinde kazanacaktır.) Soru: ilköğretim 1.sınıf öğretmeni,sınıfta öğrencilerine yaprak resmi göstermiş ve onlara renginin ne olduğunu sormuştur.öğrencilerin tamamı yeşil cevabını vermiştir.Sonra öğretmen Osman'ın bu açıklaması aşağıdakilerden hangisiyle açıklanır? A)Yapaycılık B)Tümevarımsal düşünme C)Sihirli-majik düşünme D)Odaktan uzaklaşma E)Yanlış bağdaştırma ilk sürekli aynı magzadan giyinen bilge hanım bir gün magzaya onlara tekrar rengini sormuştur.Öğrencilerin girdiginde daha önce hiç görmedigi yaprak başka bir renkle kaplanmış olsa bile bir markayla ait kıyafetleri görür gerçek renginin yeşil olduğunu söylemişlerdir. Bu merak edip fiyatları incelediginde diger kıyafetlerden birkaç kat pahalı durum.Piagetin bilişsel gelişim kuramının hangi oldugunu görür.bilge hanım satın kavramıyla açıklanabilir? alıp kullanmadıgı halde arkadaşına A)Dönüşümsel düşünme B)Tersine çevirememe bahsederken yeni gördügü markayı C)Korunumu kazanma D)Dolaylı gerçeği çok kaliteli marka şeklinde kavrayabilme anlatmıştır. piagetin bilişsel gelişim Soru: piagetin bilişsel gelişim kuramına kuramına göre bilge hanım durumu göre uyum zihinsel gelişimin en temel aşagıdaki kavramların hangisi ile amaçlarından biridir birey ne kadar hızlı açıklanır uyum saglarsa o kadar etkinlikte bulunuyor a çıkarsanmış gerçeklik demektir. piagete göre uyum saglamaya teşvik yolları vardır örnegin bir anaokulu ögrencisine trigonometriye dair bazı bilgiler b tümevarım anlatmaya başladıgınızda bir süre sonra c tümdengelim anlattıklarınız dinlememe ve önünde duran oyuncaklarla ilgilenme gibi bazı tepkiler d anoloji gösterecektir.Yukarıda verilen örnek aşagıda e özelden özele akıl yürütme uyum saglama yöntemlerinden hangisine örnektir.a özümleme b uyumsama c örgütleme d yok sayma e olumsuz transfer bu yaprak resmini kırmızı bir kağıtla kaplamış ve MONOLOG: Çocukların tek başlarınayken uğraştıkları, şeyler üzerine düşüncelerini SESLİ BİÇİMDE mırıldanmaları olarak tanımlanabilir. Bu dönemde çocuklar düşüncelerini ( akıllarından geçenleri) sesli biçimde ifade ederler. Örneğin, elindeki boya seti ile oynayan bir çocuk “şimdi yeşil renkli boyayı alacağım, mavi boya nerde, hah burdaymış ikisi de kullanılacak” gibi konuşması monolog örneğidir. Bu esnada yanındaki kişilerle değil kendi kendine konuşmaktadır. serap odasında bir taraftan annesinnin verdiği boyama kitabıonı boyarken bir taraftanda otlar yeşil olur kiremitler kımızı kuzular çayırlarda mee mee d,iye gezerler diye bağırır. serapın yaptığı boyama işini bir taraftan tempo tutar gibi konuşlması dil gelişimiyle ilgili asağıdakilerden hangisine örnektir A)içsel konuşma B)yansıtıcı konuşma C)telegrafik konuşma D)monolog E)yineleme. Yok sayma: piagete göre uyum saglamanın üç yolu vardır uyumsama özümleme yoksayma bireye yabancı gelen ve hiçbir şemaya benzemeyen uyarıcıyı bir süre sonra görmezden gelmektedir Hiç böylesini gördünüz mü BASTIRMA ( GÜDÜSEL UNUTMA): Freud tarafından ilk kez ortaya atılmıştır. Bireyin uygun görmediği isteklerini, anılarını bilincinden uzaklaştırmasıdır. Sevgilimiz bizi terk ettiğinde “ Yüzünü bile görmek istemiyorum, adını bile duymak istemiyorum” gibi sözlerle yaşadığımız kötü duyguları bastırma eğilimi gösterebiliriz. KARŞIT TEPKİ GELİİTİRME ( Güdüleri Çarpıtma) : Gerçekte hissettiğimiz duyguların tam aksini yaptığımız zaman kendini gösterir. Kişi bazı sebeplerden kaynaklı gerçek görüşünü gizler ve onun tam zıttını şiddetle savunur. Çünkü asıl duygularını belirttiğinde toplum baskısı ile karşılaşacak ve rahatsız olacaktır. MANTIĞA BÜRÜME ( Rasyonelleştirme – Bahane / Neden Bulma – Akla Uygunlaştırma) : Bir insanın bir davranışı neden yaptığını bazen tam olarak bilemeyiz. Sebebi pek bilinmeyen davranış başkaları tarafından onaylanmayacaksa bu davranışa hafifletici ve toplumun benimseyeceği nedenler bulmaktır “Büyük aşklar kavgalarla başlar” sözünü karşıt tepki savunma mekanizması açısından ele aldığımızda: Kişi aslında sevdiği ancak ulaşamadığı kişiye duyduğu özlemi bastırmak için bunun tam tersi şeklinde davranarak onu sevmiyor, onunla anlaşamıyormuş gibi davranabilir POLLANNACILIK ( Tatlı limon ) : Mantığa bürüme savunma mekanizması ile benzer. Birey hayal kırıklığı yaratan bir olay ya da duruma iyi tarafından bakar. GERiLEME: Herhangi bir engellenme ve çatışma durumunun karşısında insanın ruhsal gerilişim sürecinde yer alan daha önceki dönemlere doğru gerileme göstermesidir. adam cana geleceğine mala gelsin diyerek kendini avutmuştur. Bazen yaşlı bireylerde de görülen çocukça davranışlar, inatlaşmalar, küsmeler, ağlamalar dikkat çekme amaçlıdır ve gerileme savunma mekanizmasıdır. YANSITMA: Yansıtmanın iki ana türü vardır. I. Bu herkesin bildiği suçu karşı tarafa atma diye tanımladığımız türdür. : İnsanın kendisinde bulunan kusurları başkalarına yüklemesidir. Kişinin kendisinde olduğunu kabul etmek istemediği dürtü ve duyguları başkalarına yansıtmasıdır. Giriştiği hiçbir işte başarılı olamayan ve hayatta hep kaybeden Selim kendini içkiye vermiştir. Ancak kendini bu hallere dırdırcı annesinin getirdiğini söyleyerek yansıtma yapmıştır. YÖN DEĞiŞTiRME ( Kaydırma – Yer değiŞtir-me) (Köpeği Tekmeleme) : Zararlı dürtüler normalde bilinçdıŞındadır ( saldırganlık – cinsellik) ancak bu dürtüler bilince geldiği zaman bastırılması çok güçtür. Bu durumda bu dürtülerin bir Şekilde boşaltılması gerekir. Ancak bu dürtüler gerçek nesnelerine değil başka bir nesneye boşaltılır. Yansıtmanı Devamı: II. İkinci yansıtma şekli, çevresindeki insanların iyi niyet, doğruluk, başarı ve becerileri karşısında sürekli olarak şüphe, tenkit, kötüleme tepkileri göstermektir. Bu tip yansıtmalarda birey ilkel bir empati kurar. Bu yüzden bu tip yansıtmalara, yansıtmalı özdeşim de denir. Örneği: Kendisi kopya çekemeyen bir öğrencinin arkadaşlarına kuşku ile bakıp onları kopya çekmekle suçlayabilir. Bu örnekte öğrenci, aslında kendisi kopya çekmek istemekte ama bunu başaramamakta, bu yüzden çevresindeki herkesin kendisi gibi kopya çekebileceğini düşünmektedir. Aslında onların başarılarına eleştiri ve şüphe ile yaklaşmaktadır. BU BİLGİYİ UNUTMAYIN. ÖSYM Sorabilir. Yer yön değiştirmenin devamı ( dedikodu yapmak , beddua etmek,küfür, bağırmak, Allaha havale etmek vs ) O halde yön değiştirme savunma mekanizmasını biraz daha inceleyelim 5 yaşındaki erkek bir çocukta oluşan ve durduk yere ortaya çıkan bir kedi korkusunu yön değiştirme savunma mekanizması ile nasıl açıklarsınız? İlk Basit bir örnekle ele alalım birazdan başta alakasız gibi dursa da çok önemli karmaşık örnek-lere geçeceğiz hazır bir sonuca ulaşacağız. 5 Yaşındaki olun. “İş yerinde patronu tarafından çocuklarda bilindiği odipal korkular azarlanan Kemal, bu duruma çok vardır. Erkek çocuklar babalarının sinirlenmiş ama patronuna bir şey diyememiş eve geldiğinde ise karı-sına kendilerini cezalandıracağına ( katrasyon fobisi) inanırlar. Ayrıca kendileri de boş ve çocuklarına bağırmış.” Bu örneği durmaz alttan alta babayı öldürme planı analiz edelim. kurarlar ( Oedipus kompleksi) Tabi bu Bilinçdışından bilinç seviyesine gelen çatışmalar çocukta babaya bir düşmanlık dürtü Saldırganlıktır. Bu dürtünün ve babadan korkuyu doğurur. Ancak boşalması gereken gerçek nesne çocuk aynı zamanda babasını sevmekte, patrondur. Gerçek nesneye boşaltmak onunla oyunlar oynamaktadır ve benlik için sakıncalıdır. Daha az babasına karşı böyle duygular beslemek sakıncalı bir nesne bulmak lazım. Bu onun işine gelmez. Ama bilinç seviyesine örnekte Saim Bey bu saldırganlık ne gelmiştir bir kere “KORKU” o halde dürtüsünü başka nasıl boşaltabilirdi: bu duygu doyurulmalı ; ama babamdan Duvarı yumruklamak, elindeki bardağı korkarsam onunla oynayamam o halde fırlatmak, başka? Peki patronu git bir kediden KORK hakkında dedikodu yaparak ÖNEMLİ NOT: Yersiz ortaya çıkan birçok boşaltabilir miydi? Unutmayalım ki fobinin temelinde yön değiştirme saldırmak her zaman fiziki değildir savunma mekanizması olabilir. bazen saldırı simgesel de olabilir . Savaşta masum insanları öldüren bir ülkeye gücü yetmeyen göstericiler o ülkenin yöneticisinin maketini yakmışlar, bayrağını çiğnemişlerdir. Açığa çıkan dürtü saldırganlık Gerçek nesne Bahsi geçen ülke Ülkeye gücümüz yetmiyor bir de saldırganlığın boşalması lazım o halde başka bir nesneye boşalt Bayrak – yönetici maketi. YÜCELTME : Savunma mekanizmaları içinde en “hayırlı” olanı denebilir. Toplumsal yönden kabul edilemeyecek bazı davranış biçimlerini ( saldırganlık – cinsellik ) yüceltme mekanizması ile biçim değiştirerek toplumun kabul edebileceği alanlarda ifadelerini bulmasıdır. Hiç anne olamayan bir kadının kimsesiz çocukları eğitmek için bir vakıf kurması İlk bakışta telafi savunma mekanizmasını andırsa da kişi burada varolan bir eksikliğini başka bir alanda doyurmuyor, var olan annelik duygusundan yoksunluk enerjisini tolum yararına bir iş için kullanıyor.