EĞİTİM BİLİMLERİ
Transkript
EĞİTİM BİLİMLERİ
EĞİTİM BİLİMLERİ e v e m Ölç e m r i d n e l r e Değ n ı n ı r a l u r o S l e z Ö ” i r e l m ü z ö Ç ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu soruları görün, KPSS sorununu çözün... İÇİNDEKİLER Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme .................................................................................................................... 3 Ölçmede Hata ve Ölçme Aracında Bulunması Gereken Özellikler ..... 25 İstatistiksel İşlemler .......................................................................................................................................................................... 37 Test Geliştirme ve Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları ....................................... 65 Bilimsel Araştırma Yöntemleri ................................................................................................................................... 83 Genel Tekrar Testleri ................................................................................................................................................................. 93 Deneme Sınavları ................................................................................................................................................................................... 99 EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - I Öğretim sürecinin başında öğrencilerin güçlü ve zayıf yönlerini belirlemek amacıyla yapılan değerlendirmelere tanıma ve yerleştirmeye yönelik değerlendirme; öğretim süreci devam ederken öğrenme eksikliklerini ve yanlışlıklarını belirlemek ve gidermek için bir ünite ya da konu bittikten sonra yapılan değerlendirmelere biçimlendirme ve yetiştirmeye yönelik değerlendirme; birkaç ünite ya da dönem sonunda (öğretim süreci sonunda) öğrenciler hakkında geçti-kaldı, başarılı başarısız gibi kararlar almak için yapılan değerlendirmelere ise düzey belirlemeye yönelik değerlendirme denir. Bu doğrultuda öğretim sürecinde zaman zaman eksiklerin belirlenmesinde yararlanılan değerlendirme yetiştirmeye yönelik değerlendirmedir. Yanıt: D 3 Tabloya bakıldığında eşit oranlı ve eşit aralıklı ölçeklerle istatistiklerin hepsi hesaplandığından I ve II numaralı yerler (X) sembolüyle işaretlenmelidir. Sıralama ölçeklerinde standart sapma, sınıflama ölçeğinde de yüzdelik işlem hesapları yapılamaz. Çoğu KPSS kaynaklarında yüzdelik işlemlerin yapıldığı söylenmektedir ve bu yanlıştır. Çünkü sınıflama ölçeğinde sadece adlandırma vardır ve bu adlandırma üzerinden hiçbir hesaplama yapılamamaktadır. Kaynakların belirttiği sınıflamayı oluşturan grupların frekans sayılarında yüzdelik işlem yapıldığıdır. Ancak frekans hesaplamaları eşit oranlı ölçek düzeyindedir ve yüzdelik hesaplamalar bu ölçekte yapılabilir. Eğer sınıflama ölçeklerinde yüzde hesaplamaları yapılsaydı dört işlemde yapılırdı. Yanıt: C 2 Ölçme bir özelliğin gözlenip, gözlenen özelliğin sayı ve semboller ile ifade edilme işlemidir. Seçenekler incelendiğinde A, B, D ve E seçeneklerinde ölçme işlemi ile birlikte karara yer verilmiştir yani değerlendirme yapılmıştır. Ama C seçeneğinde sadece sınıflama düzeyinde ölçme yapılmıştır değerlendirme yoktur. Yanıt: C Soru incelendiğinde verilen ifadede hem ölçme hem de yargı bulunduğu için değerlendirme söz konusudur. Yalnız seçeneklerde her ikisi yoktur ama ölçmeyi oluşturan ölçüm seçeneklerde yer aldığı için cevap C seçeneğidir. Yanıt: C 5 Birimde olması gereken üç temel özellik; eşitlik, genellik ve kullanışlılıktır. Birimde eşitlik ölçme aracını oluşturan her birim aralığının eşit olmasıdır. Adım, karış, kulaç birimde eşitliği bozar. Yanıt: A Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 4 ÇÖZÜM–1 1 3 4 6 Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! KPSS’de her branş kendi alanında sıralandığından dolayı ve sınava girenlerin aldığı puanlar birbirlerini etkilediği için bağıl değerlendirme yapıldığı görülür. Çiğdem’in 2012 yılında 83 puan alıp başvuramaması fakat bir yıl sonra aynı puanla başvuru yapabilmesi ölçütün gruba bağlı olarak belirlenmesinden kaynaklanmaktadır. Yanıt: B 7 Aytaç Öğretmen’in yaptığı değerlendirmenin sonucunda öğrenciler hakkında geçti-kaldı şeklinde bir karar verildiği için düzey belirlemeye dayalı değerlendirme yapılmıştır. Parçada, mutlak değerlendirme yapılmadığı için de B seçeneği yanlıştır. D seçeneğinde verildiği gibi 14 öğrencinin dersten kalması, grubun belirlediği puan kriterinin altında kalmasının yarattığı bir durumdur. E seçeneğinde verilen her sorunun 4 puan olarak belirlenmesi ölçme kuralı; dersten geçme kriterinin 65 puan olduğunun söylenmesi ölçüttür. Aytaç Öğretmen C seçeneğinde verildiği gibi tüm öğrencilerin puanlarını belirleyerek bir ölçme işlemi yapmıştır. Yanıt: C 8 Eğitimde ölçülmek istenen özelliklerin çoğu dolaylı olarak ölçülebilen özelliklerdir. Doğrudan ölçme yapılamadığı için de ölçülmek istenen özellikler testler yardımıyla ölçülür. Bireylerin testlere verdikleri cevaplar onların başarı ve yeteneklerinin bir göstergesi olarak kabul edilir. Yani ölçülmek istenen özellik; araya, o özellikle ilgisi olduğu düşünülen başka bir değişken katılarak ölçülmeye çalışılır. Baskülle ağırlığın ölçülmesi; ağırlık, baskülün içindeki yayın sıkışma miktarına dayandırılarak ölçüldüğü için dolaylı (göstergeyle) ölçmeye örnektir. Eşit kollu terazi ile ağırlık değil kütle ölçülür. Ağırlığın birimi Newton, kütlenin birimi ise kilogramdır. Yanıt: A 9 Alp, Ata ve Berk’in oyunlarında araçları otomobil ve kamyon, tır ve otobüs diye ayırmaları sınıflama düzeyinde ölçme yaptıklarını gösterir. Her otomobil için 1, her kamyon için ise 2, her tır ve otobüs için 3 puan yazmaları ölçme kuralıdır. Yoldan geçen araçları doğrudan gözlemleyerek sayma işlemi gerçekleştirdikleri için doğrudan ölçme yapmaktadırlar. Değerlendirme de kullanılacak ölçüt, gruba bağlı olarak değişebileceği için (en çok puanın kaç olduğu belli olmadığı için) bağıldır. Ancak verilen parçada henüz bir değerlendirme yapılmamıştır. Yanıt: E 10 Mutlak (gerçek) sıfır, gerçek yokluğu gösterir. Ölçülen niteliğin gerçekte olmadığı anlamına gelmektedir. Bağıl (izafi) sıfırda ise sıfır ifadesi gerçek yokluğu belirtmez çünkü sıfır noktası tanımlanmıştır. Eşit aralıklı ölçeklerde bağıl sıfır kullanılırken eşit oranlı ölçeklerde mutlak sıfır kullanılmaktadır. Soruda seçenekler incelendiğinde E seçeneğinde verilen ifadenin eşit oranlı ölçek düzeyinde mevcut olduğundan mutlak sıfır ile ilgili olduğu söylenir. Yanıt: E EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - II 4 Sınıflama ölçekleriyle yapılan ölçmelerde mod hesaplanabilir. Örneğin bir sınıfta kız öğrencilerin sayısı 15, erkek öğrencilerin sayısı 3 ise kızlar - erkekler sınıflamasında mod “kızlar”dır. Eşit aralıklı ölçeklerde kullanılan sıfır bağıl sıfır olduğu için toplama ve çıkarma işlemleri yapılabilirken bölme ve çarpma işlemleri yapılamaz. Bu nedenle eşit aralıklı ölçeklerde farklar önemlidir. Eşit oranlı ölçeklerde sıfır mutlak sıfır olduğu için tanımlanmış değildir. Üst düzey ölçekler alt düzey ölçeklere dönüştürülebileceğinden sıralama düzeyindeki ölçekler sınıflama düzeyine dönüştürülebilir. Sınıflama düzeyindeki ölçekler geçişlilik ve simetrik özelliğine sahipken sırama düzeyindeki ölçekler asimetrik ve geçişlilik özelliğine sahiptir. Yanıt: C 2 Soruda seçenekleri incelediğimizde A seçeneğindeki “En az bilgiyi sınıflama ölçeği taşırken en fazla bilgiyi oranlı ölçek taşır.” ifadesinin doğru olduğu görülür. Eğitim de kullanılan ölçekler çoğunda bağıl sıfır barındırır ve eşit aralıklı ölçek düzeyindedir. Bu nedenle C seçeneği doğrudur. Sınıflama ölçekleri bir gruplama, adlandırma ölçeği olduğundan daha çok nitel ifadeler kullanılır. Başlangıç noktası mutlak sıfır olan eşit oranlı ölçekte matematiksel işlemler yapılabilir. Ancak sınıflama ölçeğin başlangıç noktası sabit değildir, değişkenlik gösterebilir. Yanıt: B Doğrudan gözlem yapılarak ölçülemeyen bir değişkenin onunla ilgisi olduğu bilinen ya da sanılan başka bir değişken gözlenerek ölçülmesine dolaylı ölçme denir. Dolaylı ölçmeler araya başka değişkenler girdiği için net ve güvenilir sonuç vermez. Temel (doğrudan) ölçme, ölçülecek özelliklerin araya başka bir değişken girmeden doğrudan doğruya gözlenmesi ile yapılan ölçme türüdür. Bundan dolayı da daha güvenilirdir. Türetilmiş ölçme için, mutlaka dolaylı ya da doğrudan ölçme sonuçlarına ihtiyaç vardır. Yanıt: E 3 Sıfır, mutlak ve bağıl olmak üzere iki çeşittir. Bağıl sıfır yokluk belirtmezken mutlak sıfır gerçek yokluk belirtir. Bu nedenle B, C, D ve E seçeneklerinde mutlak sıfır kullanılırken A seçeneğinde bağıl sıfır kullanılmıştır. (D seçeneğinde °K kullanıldığı için mutlak sıfır vardır. °C kullanılsaydı bağıl sıfır kullanılmış olurdu.) Yanıt: A 5 6 Kullanılan kriterin kesin olmadığı ve ölçme işleminin yapıldığı gruba bağlı olarak değişen ölçüte bağıl ölçüt denir. Bağıl ölçütün kullanıldığı değerlendirme ise bağıl değerlendirmedir. A, B, C, ve E seçeneğinde ölçme işleminden önce belirlenen ölçütler söz konusudur. Bu nedenle mutlak değerlendirme örneğidir. D seçeneğinde ise ölçme işlemi sırasında gruba bağlı olarak belirlenecek bir ölçüt söz konusudur. Yanıt: D Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Türetilmiş ölçme, en az iki ölçme işlemi yapıldıktan sonra yeni bir ölçme sonucuna ulaşılmasıdır. Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi III. ifade doğrudur. Hız alınan yol miktarının zamana oranı olduğundan ve iki değişken arasında matematiksel işlem yapıldığından türetilmiş ölçme yapılmıştır. Türetilmiş ölçmede sadece dolaylı değil doğrudan ölçmelerde kullanılır. Yanıt: E ÇÖZÜM–2 1 5 6 7 Eşit oranlı ölçek, belirli başlangıç noktası (gerçek) sıfır olan, birimleri eşit ölçek türüdür. Başarı testi ile ölçüm yapılması ve dağın deniz seviyesine göre yüksekliğin yani rakımın belirlenmesi eşit aralıklı, hayvanların cinsiyeti sınıflama, okul başarı sırasının belirlenmesi sıralama düzeyindedir. E seçeneğinde verilen zeytin sayısı eşit oranlı ölçek düzeyindedir. Yanıt: E Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 8 Sıcaklığı, Celcius ölçeği ile ölçerken kullanılan “0” (sıfır) yokluk belirtmezken Kelvin ölçeği ile ölçüldüğünde kullanılan “0” (sıfır) yokluk belirtir. Mutlak sıfır kullanılarak yapılan ölçek türü eşit oranlı, bağıl sıfırla yapılan ölçek türü ise eşit aralıklıdır. Yanıt: D 10 Ölçme kuralı, ölçme yapılacak olan özelliğin hangi miktarına hangi değerin / sembolün verileceği şeklinde tanımlanabilir. Soru incelendiğinde testin nasıl puanlandırılacağı hakkında öğrencilere bilgi verilmesi ölçme kuralına örnektir. Ölçme bir niteliğin sembol yada sayı ile ifade edilmesi olduğundan I. ifadede projelerin puanlandırılması ölçme, değerlendirme sürecinde karar verme olduğundan III. ifade değerlendirmedir. Yanıt: D 11 Öğretmen ölçüt belirleyip ölçme yapmıştır. Soruda başarılı olmak için belirlenen 70 puanı ölçüt, Arslan’ın 72 puan alması ölçmedir. Bundan sonraki basamakta öğrencinin durumu ile ilgili karar verme aşamasıdır. Yani ölçüm, ölçüt ve karar verme sürecinden oluşan değerlendirme basamağına gelinmiştir. Yanıt: E 9 Ölçme ve değerlendirme; öğrenciye güçlü ve zayıf olduğu alanlar konusunda geri bildirim sağlar, geri bildirim ve dönüt sağlandığından öğrencinin güdülenmesinde yardımcı olur, öğretmen ve yöneticilere geleceğe ilişkin kaynak olur, ortaya çıkan sorunların tespit edilmesinde yardımcı olur, velilerin öğretime katılması ve eğitim-öğretimin nitelik kazanmasında etkilidir. Ancak öğrenciler arasındaki farklılıkları ortadan kaldırma, ölçme ve değerlendirme yapmanın amaçları içerisinde gösterilemez. Yanıt: C 12 II ve III. ifadeler verilecek karar için sınır belirlendiğinden ölçüttür. I. ve IV. ifadeler ölçme için belirlenmiş kural olduğundan ölçme kuralıdır. Yanıt: D EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - III Özelliklerin (değişken) gözlemlenerek gözlem sonuçlarının sayı ve/veya sembollerle gösterilmesi sürecine ölçme denir. Sorumuzda, öğretmen uygulayacağı sınav aracılığıyla öğrencilerin kazanımlara ulaşıp ulaşmadıklarını gözlemleyip sayı (puan) ile gösterecektir. Yanıt: C 2 3 Ölçme işlemi doğrudan, dolaylı ve türetilmiş; değerlendirme ise tanıma ve yerleştirme (diagnostik), biçimlendirme (izleme, formatif) ve değer biçme (summatif) olmak üzere üçe ayrılır. Ölçülmek istenen değişken başka bir değişkenden yararlanılarak ölçülüyorsa buna dolaylı ölçme denir. Sorumuzda öğrencilere uygulanan çoktan seçmeli test kazanımlara 4 Değerlendirme ölçme sonuçlarının (ölçüm) bir ölçütle karşılaştırılarak yargıya, hükme, karara varma sürecidir. Yani değerlendirme, ölçmeyi de kapsayan daha geniş bir kavramdır. Sorumuzda I. ve III. ifadelerde bir karar varma söz konusuyken; II. ve IV ifadelerde yalnızca gözlem sonuçlarının sayı ve/veya sembolle gösterilmesi söz konusudur. Yanıt: A 5 Kriter dayanaklı değerlendirmede mutlak ölçüt, norm dayanaklı değerlendirmede ise bağıl ölçüt kullanılır. Mutlak ölçüt önceden bellidir, gruptan etkilenmez, net ve standarttır. Bağıl ölçüt önceden belli değildir ve gruptan etkilenir. Bu doğrultuda yalnız VI. ifade mutlak iken diğerleri bağıldır. Yanıt: D 6 Ölçme sonuçlarını karşılaştırdığımız değerlere ölçüt (kriter) denir. Ölçüt sınır, koşul ya da kural belirtir. Değerlendirme yapılabilmesi için ölçme sonuçlarının karşılaştırılacağı ölçüte ihtiyaç vardır. “Sınavdan 45 ve üzerinde puan alanlar başarılı sayılacaktır.” ifadesi örnek olarak verilebilir. Yanıt: B Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Sonuçlar üzerinde istatistiksel işlemlerin yapılabilmesine imkan tanıyan ölçekler eşit oranlı ve eşit aralıklı ölçektir. Eşit oranlı ölçeklerin başlangıç noktası gerçek sıfırdır (mutlak yokluğu ifade eder) ve birimleri arası eşit bölmelenmiştir. Bu sayede oranlı karşılaştırma da dahil tüm istatistiksel işlemler yapılabilir. Sorumuzda miladi ve hicri takvim ile rakım ölçerin başlangıç noktaları izafî (göreceli) sıfırdır ve mutlak yokluğu ifade etmezler. Bunlar eşit aralıklı ölçek düzeyinde işlem yapabilirler. Bu ölçek türünde de mod, medyan, standart sapma gibi değerler hesaplanabilir. Kelvin cinsinden termometreler ve baskülün başlangıç noktası gerçek sıfırdır ve eşit bölmelenmişlerdir. Bunlar eşit oranlı ölçek düzeyinde olduklarından işlem yapabilirler. Yanıt: A ulaşma düzeyini belirlemek için bir aracı olarak kullanılmıştır. Yani dolaylı ölçme yapılmıştır. Öğrencilerin süreç içerisinde kazanımlara ulaşma düzeylerinin belirlenmesi ve eksik öğrenmelerin giderilmesine yönelik planlamalar yapmak amacıyla yapılan değerlendirme ise izleme, biçimlendirme (formatif) amaçlı değerlendirmedir. Sorumuzda öğretmen bitirilen ünite sonunda öğrencilerin kazanımlara ulaşma derecesini belirlemek ve eksik öğrenmeleri gidermek amacıyla sınav yapmıştır. Yanıt: C ÇÖZÜM–3 1 7 8 7 Ölçülmek istenen değişkenin en az iki farklı değişken arasında kurulan bağıntı yardımıyla ölçülmesine türetilmiş ölçme denir. Sorumuzda, zekâ bölümü, testte saptanan zekâ yaşı ile biyolojik (takvim) yaşı arasında kurulan bağıntı yardımıyla ölçülmüştür. Yanıt: C 8 Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Gamze’nin 132 olarak tespit edilen zekâ bölümü ölçüt olan 130 ile karşılaştırılmış ve kendisinin üstün zekâlı olduğu hükmüne varılmıştır. Ölçme sonuçlarının bir ölçütle karşılaştırılarak hükme varılması işlemi değerlendirme olmaktadır. Yanıt: D 9 Ölçülmek istenen değişkenin başka bir özellikten yararlanılarak ölçülmesi dolaylı ölçmeyken; duyu organlarıyla veya başka bir değişkenden yararlanılmadan yapılan ölçmeler doğrudan ölçmedir. I, III ve IV. özellikler başka bir özelliğe ihtiyaç duymadan ölçülebilirken, II. ve V. özellikler ise ancak yetenek testi ve kimya testi aracılığıyla ölçülebilirler. Yanıt: A 10 Ölçme işleminin (sınav) hangi şartlarda yapılacağının açıklandığı bölüme test ya da sınav yönergesi adı verilir. I, II, IV ve V numaralı ifadeler daha çok sınav yönergesi ile ilgilidir. Yanıt: D 11 Ölçülen özelliğin ne kadarlık kısmına kaç puan verileceğinin belirtilmesine ölçme kuralı denmektedir. III. ifadede her bir sorunun doğru cevabı karşılığında 10 puan verileceği belirtilmektedir. Yanıt: C 12 Ölçeklerin açıklaması ve temel özellikleri aşağıda verilmiştir. 1. Sınıflama (Adlandırma) Ölçekleri Nesnelerin genel olarak birbirlerine göre benzerlik ve farklılıklarını belirlemek ve sınıflandırmak amacıyla kullanılan ölçeklerdir. Örnek: Bir sınıftaki öğrencilerin evli-bekâr, kadın-erkek olarak gruplandırılması, A-B, 1-2 olarak sınıflandırılması. Bu ölçekte kullanılan sayıların sayısal değeri yoktur. İki temel özelliği vardır: Simetrilik Geçişlilik Örnek: A=B ise B=A , A=B ve B=C ise A=C. 2. Sıralama Ölçeği Varlıkları belli bir özelliğe sahip oluş miktarları bakımından büyükten küçüğe ya da küçükten büyüğe doğru sıralamak amacıyla kullanılan ölçeklerdir. Başlangıç noktaları değişkendir. Ölçme aracı üzerindeki aralıklar birbirine eşit değildir. İki temel özelliği vardır: Asimetrilik Geçişlilik 3. Eşit Aralıklı Ölçekler Varlıkları belirli bir başlangıç noktasına göre belli bir özelliğe sahip oluş dereceleri bakımından eşit aralıklarla sıralamak amacıyla kullanılan ölçeklerdir. Bu ölçeklerdeki başlangıç noktası sabittir, aralıklar da eşittir. Örneğin termometre, takvim, başarı, zekâ, saat, tutum vs. 4. Eşit Oranlı Ölçekler Eşit aralıklı ölçekler üzerindeki sıfır noktasının gerçek sıfır olarak tanımlanması ve doğal sıfır olmasıdır. Örneğin metre, kilogram, amper, süre vs. Oransal hesaplamalar ancak eşit oranlı ölçekle yapılabilir. Yanıt: D EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - IV "Bir öğrencinin aldığı puan bir diğerinin yarısıdır, iki katıdır, %10‘udur" gibi oranlama yapabilmek için yapılan ölçme işleminin eşit oranlı ölçek düzeyinde olması gerekir. Oysa bilişsel testlerden elde edilen puanlar izafi sıfıra göre düzenlenmiş eşit aralıklı ölçek düzeyinde ölçme yaparlar ve bu ölçek düzeyinde oranlama yapmak imkânı yoktur. Örneğin, matematik sınavında 0 alan öğrenci hiç matematik bilmiyor diyemeyiz. Elbette bir miktar matematik bilgisine sahiptir ancak bizim belirlediğimiz izafi sıfırdan daha fazla olmadığından 0 puan almıştır. Yanıt: D 2 Ölçme işleminden bağımsız olarak belirlenebilen ölçütler mutlak; ölçme işlemine bağlı olarak ölçme işlemi sonucunda belirlenebilen ölçütler ise bağıl olarak kabul edilmektedirler. Mutlak ölçütler rekabet yaratmazlarken, bağıl ölçütler rekabet yaratırlar. Buna göre A seçeneğindeki standart T puanı ifadesi bağıl ölçüt olmaktadır. Çünkü standart puanlardan (Z ve T puanı gibi) elde edilen tüm ölçütler bağıl kabul edilmektedirler. Standart puanlar doğrudan doğruya gruptaki her bir öğrencinin performansına bağlı olarak oluşmaktadır. Yani bir öğrencinin standart puanı başka bir öğrencinin puanından etkilenebilmektedir. Yanıt: A En gelişmiş ölçek türü olan eşit oranlı ölçeklerle elde edilen ölçümler daha az bilgi taşıyan diğer ölçeklerle elde edilen ölçümlere dönüştürülebilir. Ancak, bu esnada bir miktar veri kaybı olur. Bu nedenle bu dönüştürme işleminin tersi (gelişmemişten gelişmişe) mümkün değildir. Yanıt: B 5 Soru kökünde formatif (biçimlendirme) amaçlı değerlendirme tanımlanmıştır. Formatif değerlendirmelerde tüm kazanımlardan soru sorulur (kapsam geçerliği yüksektir), öğretmenin kullandığı yöntemlerin etkili olup olmadığı hakkında öğretmene bilgi verir, amaç öğrencilerin geçip kalmalarına karar vermek olmadığından geçip kalmayı doğrudan etkileyebilecek ağırlıkta not verilmez ancak öğrencileri güdülemek amacıyla ağırlığı düşük olacak bir not verilebilir. Sonuca göre planlarda düzenlemeye gidilebilir. Örneğin, kazanımlara ulaşma oranı düşükse öğrenemeyen öğrencilere yönelik yeni planlamalar (ek ders, kurs vb) yapılabilir. Not vermek esas olmamakla birlikte öğrencilerin kağıtları puanlanır ve öğrencilere aldıkları puan bildirilir. Yanıt: D 6 Doğal birim insanlar tarafından daha sonradan geliştirilmemiş, kendiliğinden var olan birimlerdir. Bunlar parçalandığında özelliklerini yitirirler. Örnek olarak karış, kulaç, adım, adet verilebilir. Sorumuzda, litre, feet, atm (atmosfer basıncı), rakım (metre) yapay birimlerken, doğru cevap sayısı (adet) doğal birim olmaktadır. Yanıt: E Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Uzunluk, kişi sayısı (sayarak bulunan tüm özellikler), doğru cevap sayısı gibi özellikler başka bir özelliğe ihtiyaç duymadan doğrudan ölçülebilen özelliklerdir. Otomobilin kantarla tartılması ise kantarın içerisindeki mekanizmadan yararlanılarak gerçekleştirildiğinden dolaylı ölçme olmaktadır. Bunun yanında eğer otomobilin tartılmasında manav terazisi (eşit kollu) mantığıyla çalışan bir ölçme aracı kullanılmış olsaydı yapılan ölçme işlemi doğrudan ölçme olarak kabul edilebilirdi. Yanıt: D 3 4 ÇÖZÜM–4 1 9 10 7 Özgür, bayanın özelliklerini kendi kafasındaki özelliklerle (kriter, ölçüt) karşılaştırmış ve bir karara varmış, değerlendirme yapmıştır. Burada verdiği karara dayanak teşkil eden kendi kafasında daha önceden belirlediği özelliklerdir. Yanıt: D 8 Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Ölçülen özelliğin ne kadarlık miktarına, ne kadar puan verileceğinin belirlenmesi ölçme kuralı olarak ifade edilir. Öğretmenin cevap anahtarı hazırlayıp, hangi sorunun doğru cevabına ne kadar puan verileceğini belirlemesi ölçme kuralıdır. Yanıt: C 9 Bağıl (keyfî, izafi, itibari) sıfır gerçek yokluğu ifade etmeyip insanlar tarafından belirlenmiş herhangi bir noktanın sıfır gibi kabul edilmesini ifade etmektedir. Buna göre, rakım, celcius cinsinden termometreyle sıcaklık ölçülmesi, zekâ, tarih gibi özellikler bağıl sıfır ile ölçülmektedirler. Sorunun B seçeneğinde bodrum katı dikkate alınmayarak başlangıç noktası (sıfır) zemin kat olarak kabul edilmekte (bağıl sıfır) ve buna göre ölçme yapılmaktadır. Binanın gerçek başlangıç noktası (gerçek sıfır) bodrum kattır. Yanıt: B 10 Ölçme, değişkenlerin gözlemlenerek gözlem sonuçlarının sayı ve/veya sembollerle gösterilmesi süreci olarak tanımlanmaktadır. Buna göre I. ve II. ifadeler ölçme ifadeleridir. Değerlendirme, ölçme sonuçlarının (ölçüm) bir ölçütle karşılaştırılarak yargıda bulunma, hükme varma, karar verme sürecidir. Buna göre IV. ve V. ifadeler değerlendirme ifadeleridir. Ölçüt, değerlendirmeye dayanak teşkil eden, ölçme sonuçlarının karşılaştırılmasında esas alınan niceliklerdir. Değerlendirmeye dayanak olan kriter olarak da tanımlanabilir. Buna göre, III. ifade ölçüt olmaktadır. Yanıt: A 11 Öğretmen kanısı dendiğinde anlaşılması gereken öğretmenlerin kendi içsel süreçlerinde belirledikleri mutlak ölçütler olmalıdır. Yani bir öğretmen "Ben 10 kazanımdan 5 tanesine ulaşmış öğrenciyi konuyu kavramış kabul edeceğim." dediğinde bu ölçüt tüm öğrenciler için aynı şekilde geçerlidir ve bu ölçüte ulaşmak için aralarında herhangi bir rekabet durumu oluşmaz. Ülke çapındaki normlar, yani tüm ülke çapında uygulanan KPSS, SBS, DGS gibi standart testlerden elde edilen puanlardan belirlenen ölçütler bağıl kabul edilirler. Yine Z ve T standart puanlarından elde edilen ölçütler bağıl kabul edilir. Diğer öğrencilerin başarısı dendiğinde rekabet vardır ve öğrencinin başarısı başka öğrencilerin başarısıyla doğrudan ilişkilidir. Yanıt: B 12 Genellik ilkesi aynı iş için herkesin aynı birimi kullanması ve birimlerin herkes tarafından kullanılmasıdır. Dünya'nın her yerinde "aylar" kullanıldığından genellikle ilkesine uyar, fakat eşitlik; bir ölçme aracını oluşturan birimlerin birbirine eşit olmasıdır. "Aylar" ifadesi buna uymaz çünkü bazı aylar 30 gün, bazıları 31 gün olmakta hatta Şubat ayı 28 ve 29 günden oluşmaktadır. Yanıt: B EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - V Tanıma yerleştirme amacıyla yapılan testlerle ön koşul öğrenmeler sorgulanıp hazırbulunuşluk seviyesi belirleniyorsa mutlak ölçüt kullanılır. Örneğin; muafiyet sınavları. Eğer seçme amacıyla yapılıyorsa bağıl ölçüt kullanılır. Örneğin; KPSS, YGS. Yanıt: A 2 Sınav süresinin 45 dakika olması ölçme kuralıdır. Diğer seçeneklerde verilenler, ölçme işleminin tanımına uyar. “kılıbık” gözlem yapılıp gözlem sonucunun sembolle gösterimidir. Yanıt: C 5 Seçenekler incelenecek olursa: A. Basketbol oynama becerisini ölçme; dolaylı ölçme B.Sınıfın uzunluğunu mezura ile ölçme; doğrudan ama tanımlanmış birim C. Atılan gol sayısını ölçme, birebir sayma sayıları ile atılan golleri eşleme işlemi olduğundan doğrudan ölçme ve doğal birim, D. Kişi başına düşen millî geliri hesaplama; türetilmiş ölçme, E. Dairesel pistte 5 tur atmak için geçen süreyi ölçme; dolaylı ölçmedir. Yanıt: C 3 0 soru çözmek hiç soru çözülmediği anlamına geldiğinden mutlak sıfırdır. Ancak diğer seçeneklerde verilen sıfır; sıcaklığın, yüksekliğin, zamanın, bilginin hiç olmadığı anlamına gelmez, kabul edilmiş bağıl sıfırdır. Yanıt: E 6 Alfabetik listeye göre sıralamak ölçülen bir özellik bakımından üstünlük ifade etmediği için sınıflama ölçeğindedir. Yanıt: E Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Eğitimde tamamlayıcı değerlendirme yaklaşımlarına yer verilmesinin sağladığı en önemli fayda öğrenilen bilgilerin ve becerilerin gerçek yaşam durumlarına uyarlanmasıdır. Tamamlayıcı değerlendirmede rekabet ortamı yaratıp öğrencilerin kıyaslanmasına yer verilmemektedir. Yanıt: C 4 ÇÖZÜM–5 1 11 12 7 Öncüller incelenecek olursa; I. Dil dershanesinde sınıfların Texas, California, Indiana isimlerinin verilmesi; sınıflama ölçeği, II. Öğrencilerin sınavlardan aldığı standart puanları belirlemek eşit aralıklı ölçek, III.Öğrencilerin sınavlardan aldığı standart puanları belirlemek; eşit oranlı ölçek, IV.Otomobilin hızını hesaplamak; eşit oranlı ölçektir. Yanıt: B 8 Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Öğretmen kanısı, hedefler, içerik, hız sınırı mutlak ölçüt, öğrenci yeteneği bağıl ölçüttür. Yanıt: A 10 Seçme yerleştirme amacıyla yapılan testlerde hangi alanın davranışı yoklanırsa yoklansın aranan en önemli geçerlik türü yordama geçerliğidir. Seçme sınavlarında başarılı olan bireylerin yerleştirildikleri öğretim kademesinde veya işte başarılı olmaları öngörülmektedir. Bu nedenle yordama geçerliği aranan en önemli geçerlik türüdür. Yanıt: B 11 Düzey belirlemeye yönelik testlerde kritik hedefler sorgulanır ve öncelikle aranan geçerlik türü kapsam geçerliğidir. Yanıt: E 9 Seçenekler incelenecek olursa: A.Medyan değerinin altında puan alma bağıl ölçüt, B.Mod değerini altında puan alma bağıl ölçüt, C. İlk %20’lik dilime girme bağıl ölçüt, D.Hedeflerin %80’ine ulaşma mutlak ölçüt, E. T puanı 70 ve üstü olma bağıl ölçüttür. Bağıl ölçüt ölçme işleminden sonra gruba göre belirlenen ölçüttür, mutlak ölçüt ise gruptan bağımsız olarak, ölçme işlemi yapılmadan önce belirlenir. Yanıt: D 12 Ölçme işlemine katılan bireylerin birbirinden etkilendiği değerlendirme türü bağıl değerlendirmedir. İlkay Öğretmen soruda bunu vurgulamak istemiştir. Yanıt: B EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - VI Ölçme bir özelliğin gözlenip, gözlenen özelliğin sayı ve semboller ile ifade edilme işlemidir. Seçenekler incelendiğinde A, B, C ve D seçeneklerinde bir yargıya varılma işlemi olan değerlendirme yapılmıştır. Ancak E seçeneğinde betimleme yani ölçme yapılmıştır. Yanıt: E 4 Kullanılan kriterin kesin olmadığı ve ölçme işleminin yapıldığı gruba bağlı olarak değişen ölçüte bağıl ölçüt denir. Bağıl ölçütün kullanıldığı değerlendirme ise bağıl değerlendirmedir. B, C, D ve E seçeneğinde kullanılan ölçütler grubun başarısından etkilendiği için bağıl değerlendirmedir. A seçeneğinde ise ölçme işlemi sırasında gruba bağlı olarak değişmediğinden ve daha önceden belli olduğundan dolayı mutlak ölçüt söz konusudur. Yanıt: A ÇÖZÜM–6 1 13 2 3 Yol uzunluğu ve ağırlık eşit oranlı ölçek ile ölçülürken; sıcaklık eşit aralıklı ölçek olan termometre ile ölçülür. Her ikisinin de başlangıç nok tası vardır ve sıfırdır. Metrenin başlangıç noktası mutlak sıfırken termometrenin bağıl sıfırdır. Bu nedenle I ve II eşit oranlı ölçek düzeyindedir. Yanıt: C 5 Doğrudan gözlem yapılarak ölçülemeyen bir değişkenin onunla ilgisi olduğu bilinen ya da sanılan başka bir değişken gözlenerek ölçülmesine dolaylı ölçme denir. Dolaylı ölçme ile yapılan ölçümlere doğrudan ölçmeye göre hata karışma olasılığı daha yüksektir. Sıcaklık dolaylı olarak ölçülürken uzunluk doğrudan ölçme ile yapılır. Dolaylı ölçmede ölçülecek olan niteliğin özelliği başka bir değişken yardımı ile ölçülür. Doğrudan ölçmede ise ölçülen özellikle araya giren değişken benzerdir. Yanıt: C Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Ölçüt değerlendirme sürecinde ölçme işleminden elde edilen ölçümlerin kıyaslandığı referans noktasıdır. Verilen bilgiye göre ölçüt öğretim görevlisinin vize ve final sınavlarının aritmetik ortalaması 60 olanların sınavdan başarılı olacağını belirttiği ifadedir. Yanıt: D 14 6 Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Öğretim sürecinin başında öğrencilerin güçlü ve zayıf yönlerini belirlemek amacıyla yapılan değerlendirmelere tanıma ve yerleştirmeye yönelik değerlendirme olarak adlandırılmaktadır. öğretim süreci devam ederken öğrenme eksikliklerini ve yanlışlıklarını belirlemek ve gidermek için bir ünite ya da konu bittikten sonra yapılan değerlendirmelere biçimlendirme ve yetiştirmeye yönelik değerlendirme; birkaç ünite ya da dönem sonunda (öğretim süreci sonunda) öğrenciler hakkında geçti-kaldı, başarılı başarısız gibi kararlar almak için yapılan değerlendirmelere ise düzey belirlemeye yönelik değerlendirme denir. A, B seçenekleri biçimlendirmeye dayalı iken C seçeneği tanımaya dayalı değerlendirme ile ilişkilendirilebilir. Yanıt: C 7 Yapılış amacına göre değerlendirme türlerinden olan tanıma ve yerleştirmeye dönük değerlendirme genellikle sene başında yapılan bireylerin hazırbulunuşluklarını (ön koşul davranışlarına sa hip olup olunmadığını) belirlemek amacıyla yapı lan değerlendirmedir. Bu nedenle Şehnaz Öğretmen öğrencilerin A seçeneğinde belirtilen ön koşul davranışları kapsamalıdır (Bu tür değerlendirmelerde ölçme aracı, sadece kritik hedef davranışları ölçen sorulardan oluşmalıdır.). Yanıt: A 8 Birimde olması gereken üç temel özellik; eşitlik, genellik ve kullanışlılıktır. Birimde eşitlik ölçme aracını oluşturan her birim aralığının eşit olmasıdır. Adım, karış, kulaç birimde eşitliği bozar. Birimin üç özelliğinede sahip olan seçenek E seçeneğidir. Yanıt: E 9 Dilara Öğretmen’in ilk 10 santimetresi kırık olan bir cetvelle ölçüm yaptığında kullanılan ölçeğin başlangıç noktası değişmiş olacaktır. Başlangıç noktası keyfî olarak belirlenen ölçme araçları eşit aralıklıdır. Soruda eşit oranlı ölçeğin eşit aralıklıya dönüştürüldüğünden bahsedebiliriz. Yanıt: B 10 Eşit aralıklı ölçeklerde başlangıç noktası (sıfır noktası) tanımlanmış yani keyfî olarak belirlenmiştir. Birimleri birbirine eşit olan ve gerçek (mutlak) bir sıfır noktası bulunan ölçeklere “eşit oranlı ölçekler” denir. Eşit aralıklı ölçekler üzerinde toplama, çıkarma işlemleri yapılırken çarpma ve bölme yani oranlama işlemleri gerçekleştirilemez. Eşit oranlı ölçeklerde sıfır mutlak sıfır olduğu için varyans hesaplaması da dahil olmak üzere her türlü matematiksel ve istatistiksel işlem yapılabilir. Ölçme işlemi eşit birimlerle yapılır. Dolayısıyla sayılar arasındaki fark anlamlıdır. Ölçme sonuçları negatif değerler alabilir. Kaliteli ölçek düzeyleri kendinden kalitesiz olan ölçek düzeylerine dönüştürülebilir. Yanıt: D EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - VII Ölçme kuralı, ölçme yapılacak olan özelliğin hangi miktarına hangi değerin / sembolün verileceği şeklinde tanımlanabilir. Bu nedenle A seçeneğinde verilen durum ölçme kuralına örnektir. Maç sürelerinin hesaplanması ve takımların maç sonunda aldıkları puanlar mutlak sıfır kullanıldığından eşit oranlı ölçek düzeyindedir. Bu nedenle kaliteli ölçek olan eşit oranlı ile elde edilen tüm veriler alt düzeydeki ölçeklere dönüştürülebilir. Yanıt: C 3 Şevket Bey’in eleştirisine göre yüzde hesaplamaları eşit oranlı ölçek düzeyinde yapılmalıdır. Diğer ölçek türlerinde yüzdelik hesaplamalar yapılmamaktadır. Bu nedenle seçenekler de eşit oranlı ölçek kullanılan ifade doğru cevap olacaktır. A seçeneği sınıflama B ve D seçenekleri eşit aralıklı, C seçeneği sıralama, E seçeneği eşit oranlı ölçek düzeyindedir. ÇÖZÜM–7 1 15 Yanıt: E 4 Ölçme bir niteliğin özelliğinin sayı veya sembollerle ifade edilme işlemidir. Bu işlemdeki sembol ya da sayılara da ölçüm denilmektedir. Yani II. ifade ölçmenin tanımıdır. Değerlendirme ise elde edilenlerin ölçüt ya da ölçütlerle kıyaslanarak yargıya varılma işidir. Yani ölçme bir betimleme işlemi iken değerlendirme karar verme işlemidir. Bu nedenle I. ifade yanlıştır. Yanıt: B İki değişken arasında önceden tanımlanmış matematiksel bir işlem ile yeni bir değişken belirlemeye türetilmiş ölçme denir. Genellikle iki değişken söz konusu olsa da bu sayı ikiden fazla da olabilir. Belirlenecek yeni değişkende iki değişkenin yer alacağı varsayıldığında matematiksel işleme girmeden önce iki değişken de ayrı ayrı ölçülür. Elde edilen ölçüm sonuçları matematiksel işlemde yerine konulur ve yeni değişkene ulaşılır. Suyun yoğunluğu, bir otomobilin hızı belirlenirken türetilmiş ölçek kullanılır. Hız yolun zamana oranıdır. Yol birimi ve zaman birimi doğrudan ölçme ile yapılır. Bu nedenle D seçeneğinde verilen türetilmiş ölçmede dolaylı ölçmelerden faydalanılır ifadesi yanlıştır. Yanıt: D Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 2 16 5 7 Ölçüt değerlendirme sürecinde elde edilen ölçümlerin kıyaslandığı referans noktasıdır. Kamile Hanım elde ettikleri verileri 25 puanı ile kıyaslamıştır. Bu nedenle ölçüt referans noktası olarak belirlenen 25 ve üstü puan alanların dersten geçmesidir. Yanıt: C Yanıt: B 8 6 Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Başlangıç noktaları değişkenlik gösteren, herhangi bir matematiksel işlemin yapılmadığı ve karşılaştırmaların olduğu ölçek türü sıralama ölçeğidir. Verilen bilgiye göre her sorunun bir puan olarak belirlenmesi ölçme kuralına, Utku’nun 23 puan alması ölçme işlemine ve alınan 23 değeri ölçüme, Utku ile toplam 13 kişinin başarısız olması değerlendirme işlemine örnektir. Ancak soruda bağıl ölçüte uygun bir örnek yoktur. Yanıt: E Değerlendirme karar verme işlemi olduğundan I, II. ve V. ifadeler değerlendirmeye örnektir. Ölçme bir niteliğin özelliğinin sayı ya da sembollerle betimle işlemi olduğundan III. ve IV. ifadeler ölçmeye örnektir. Yanıt: C EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - VIII Ölçme işleminde ölçülecek özellikler belirlenir ve ölçme kuralı eşliğinde ölçümler elde edilir. Ölçme işleminin yapılması için ölçme aracı ya da ölçek gerekirken, değerlendirme de ölçüm, ölçüt ve yargıya ihtiyaç vardır. Bundan dolayı I. ve V. ifadeler değerlendirme sürecinde gerçekleşir. Yanıt: C 4 Birimin genellik, kullanışlılık ve eşitlik olmak üzere 3 özelliği vardır. Soruda verilen örnek kullanılan ölçme aracındaki birimlerin ölçme işlemi boyunca değişmemesi ve birbirine eşit olması anlamına gelen “eşitlik” özelliği ile ilgilidir. Yanıt: C ÇÖZÜM–8 1 17 5 2 6 3 Verilen paragraf incelendiğinde frekansın belirtildiği ve mutlak sıfırın kullanıldığı I. ölçüm eşit oranlı ölçek ile, sıfırın keyfî olarak kullanıldığı saati belirten II. ifade eşit aralıklı ölçek ile, Hüseyin’in koştuğu mesafenin belirlenmesi olan III. ifade eşit oranlı ölçek ile ve koşuda belli bir sıralamayı belirten IV. ifade sıralama düzeyindeki ölçek ile belirlenmiştir. Bu nedenle cevap C seçeneğidir. Yanıt: C Ölçme sürecinde 4 çeşit ölçme düzeyinden bahsedilmektedir. Bunlar sınıflama, sıralama, eşit aralıklı ve eşit oranlı ölçme düzeyleridir. Eşit aralıklı ölçek düzeyinde bağıl sıfır kullanılırken eşit oranlı ölçek düzeyinde mutlak sıfır kullanılmaktadır. Benzerlikleri ayrılması söz konusu ise sınıflama, özelliklerin karşılaştırılması söz konusu ise sıralama ölçek türü kullanılır. Sorudaki ifadeler incelendiğinde I ve III numaralı ifadeler eşit oranlı iken II ve IV numaralı ifade sıralama düzeyindedir. Yanıt: A Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Gerçek sıfır yokluk belirten sıfırdır. Seçenekler incelendiğinde kullanılan sıfırın yokluk belirttiği tek sıfır A seçeneğinde memurun maaşıdır. Diğer seçeneklerde keyfî olarak belirlenen bağıl sıfır kullanılmıştır. Yanıt: A Kaliteli ölçek düzeyleri ile yapılan ölçümler daha kalitesiz ölçek düzeylerine dönüştürülebilir. Sıralama ölçek düzeyine dönüştürülememesi için ölçeğin sınıflama düzeyinde olması gerekmektedir. A, C ve E seçeneklerinde eşit aralıklı, B seçeneğinde eşit oranlı, D seçeneğinde sınıflama ölçekleri kullanılmıştır. Yanıt: D 18 7 Ağırlıkları farklı olan kutuları dinamometre ya da kantar gibi ağırlık ölçer kullanmadan sadece eliyle kaldırarak kutuların ağırlıklarını belli bir sıraya koyması sıralama ölçek türünü kullandığını gösterir. Çünkü sıralama ölçek türünde elde edilen bilgi azdır ve büyüklük küçüklük gibi bir ilişki söz konusudur. Yanıt: E Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 8 Kullanılan kriterin kesin olmadığı ve ölçme işleminin yapıldığı gruba bağlı olarak değişen ölçüte bağıl ölçüt denir. A seçeneğinde en az doğru cevaplanan soru gruptan gruba değişme gösterdiğinden bağıl ölçüt kullanıldığını gösterir. B, C, D ve E seçeneklerinde kullanılan ölçüt kesin ve nettir gruptan gruba değişkenlik göstermemektedir. Yanıt: A 9 Mohs sertlik skalasına göre bir mineralin sertliğini bulmak için sertliği bilinen minerallerle ölçülmek istenilen mineraller karşılaştırılır. Ve birkaç mineralle karşılaştırma işlemi yapıldıktan sonra sıralaması belirlenir yani bilinen minerallerin arasında bir yerde olduğu saptanır. Bu nedenle yapılan işlem sıralama ölçek düzeyindedir. Yanıt: B 10 Ölçme ve değerlendirme sürecinde kullanılan 4 farklı ölçme düzeyi bulunmaktadır. Bunlar sıralama, sınıflama, eşit oranlı ve eşit aralıklı ölçeklerdir. Ayrıca, gerçek sıfır noktası olmayan, başlangıç noktası tanımlanmış ölçekler eşit aralıklı ölçeklerdir. Başarı, yetenek ve zekâ gibi gerçek sıfır noktası olmayan özellikler, eşit aralıklı ölçekler kullanılarak ölçülür. Yapılan ölçme işleminde sıfır gerçek yokluğu göstereceği için eşit oranlı ölçek düzeyinde olduğu söylenebilir. Buna göre A, C, D ve E seçeneklerinde eşit oranlı ölçek, B seçeneğinde sınıflama kullanılmıştır. Yanıt: B EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - IX Doğrudan gözlem yapılarak ölçülemeyen bir değişkenin onunla ilgisi olduğu bilinen ya da sanılan başka bir değişken gözlenerek ölçülmesine dolaylı ölçme denir. Eğitimde yapılan ölçmeler, cıvanın yükseklik değişimi ile hesaplanan sıcaklık ifadeleri birer dolaylı ölçmedir. Bu verilen bilgi doğrultusunda B seçeneğindeki soruya yanıt aranırken dolaylı ölçme yapılırken, diğer seçeneklerin cevapları doğrudan ölçme yapılarak bulunur. Yanıt: B 2 Değerlendirmeye dayanak oluşturan değer ölçüt, ölçmeden sonra elde edilen sayı ölçüm, gözlem sonuçları hakkında bir kural dahilinde karar verme değerlendirme ve gözlem sonuçlarını sembolize etme ise ölçmedir. Bu verilen bilgi doğrultusunda Figen'in soruların % 70'ine yani 120 sorudan 84’üne doğru cevap vermesi ölçmeye örnektir. Ölçüm ise ölçmeden elde edilen sayı yani 84 olmaktadır. Soruların yarısını yani 120 sorudan 60 ‘ını doğru cevaplayanlar sınavdan başarılı olacağına göre ölçüt değerimiz 60’tır. Özelliğin hangi miktarına ne değer verileceğinin belirlenmesi olan ölçme kuralının değeri de 1’dir. Yanıt: A Ölçme işleminde kullanılan birimler doğal ve tanımlanmış birim olmak üzere iki tiptedir. Doğal birimler ölçülen özelliklerin bir bölümünde bulunan ve herhangi bir tanımlama yapmaya gerek duyulmayan birimlerdir. Öte yandan bazı özelliklerin ise doğal birimleri yoktur ya da kullanışlı değildir. Uzunluk, ağırlık, zaman vb. değişkenlerle ilgili birimler insanlar tarafından ortak karar alınarak belirlenmiş birimler olup tanımlanmış birim olarak adlandırılır. A, B, C, D seçeneklerinde belirtilen ifadelerde tanımlanmış birim kullanılırken E seçeneğinde doğal birim kullanılmıştır. Yanıt: E 5 Melih Öğretmen öğrencileri belli bir mesleklere yönlendirmeden önce onları daha iyi tanımak için ilgi, tutum ölçekleri gibi ölçme araçlarını kullanarak öğrenciler hakkında bilgi edinmek istemektedir. Bu doğrultuda yapılan değerlendirme rehberlik amacıyla yapılan değerlendirmedir. Bu değerlendirme, öğrencileri yetenek, ilgi ve tutum gibi özellikleri yönünden tanımak amacıyla yapılır. Bu amaçla kullanılabilecek araçlardan bazıları tutum ölçekleri, sayısal ve sözel yetenek testleri, kelime ilişkilendirme testleri, okuduğunu anlama testleri, problem çözme testleri ve ilgi envanterleridir. Yanıt: C Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Ölçme kuralı ölçme işlemini yaparken ölçmeye konu olan özelliğin hangi miktarına ne değer verileceğinin belirlenmesidir. Seçenekler incelendiğinde A seçeneğinde ölçme, B seçeneğinde ölçüt, E seçeneğinde mutlak ölçüt söz konusudur. D seçeneğinde bilişsel testin puanlamasının nasıl yapılacağını belirttiğinden ölçme kuralına örnek teşkil eder. Yanıt: D 3 4 ÇÖZÜM–9 1 19 20 6 Nesnelerin ya da gözlenen değişkenlerin ölçülen özellik bakımından birbirlerine benzeyip benzememelerine göre gruplara ayrıldığı ölçeklere “sınıflama ölçekleri” denir. Yani sınıflama ölçeklerinde yapılan işlem belli bir özellik yönünden benzeyenlerin aynı gruba dâhil edilmesidir. Bu nedenle A seçeneğinde verilen “Otomobiller en alt katta yer alırken kamyonetler en üst katta yer almaktadır.” ifadesi sınıflama ölçek düzeyindedir. Yanıt: A 9 Soruda 3 turu en önce bitiren yarışmacının ödül alması bağıl ölçüt kullanıldığını gösterir. Bağıl ölçütün kullanıldığı değerlendirme de bağıl değerlendirmedir. Bağıl değerlendirmede kullanılan ölçüt gruptan gruba değişiklik göstermektedir. Bu yarışmada kullanılan ölçek türü ise ölçülen özelliğe sahip oluş düzeyleri bakımından, kişilerin büyüklük sırasına konulduğundan sıralama ölçek düzeyindedir. Yanıt: A Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 7 Eğitim öğretim döneminin sonunda öğrencilerin başarı düzeylerini belirlemek için sağlık bilgisi testindeki alacakları puanların aritmetik ortalamasını göz önüne alarak değerlendirmeyi planlayan bir öğretmen summatif ve bağıl değerlendirme yapacaktır. Çünkü başarı düzeyini belirlemek için summatif, aritmetik ortalamanın ölçüt olarak kabul edildiği değerlendirme bağıl değerlendirmedir. Yanıt: A 8 Ferhat Bey'in işlemiş olduğu ilk ünitesindeki hedef davranışları öğrencilerin kazanıp kazanmadıklarına kazandılarsa ne kadarını kazandıklarına ilişkin bilgi edinmek için biçimlendirici değerlendirme yöntemini kullanması gerekmektedir. Bilgi eksikliklerini ya da yanlış öğrenmeleri saptamak için dönem içerisinde yapılan sınavlar biçimlendirme ve yetiştirme amaçlı değerlendirmelerdir. Biçimlendirme amaçlı yapılan değerlendirmelerde hedefler önem teşkil eder. Yanıt: B 10 Ölçme ve değerlendirme sürecinde kullanılan 4 farklı ölçme düzeyi bulunmaktadır. Bunlar en kalitesizinden en kalitesine göre sınıflama, sıralama, eşit aralıklı ve eşit oranlı şeklinde sıralanmaktadır. I. ifade eşit oranlı ölçek düzeyinde, II. ifade eşit aralıklı ölçek düzeyinde, III. ifade sınıflama ölçek düzeyinde, IV. ifade sıralama ölçek düzeyindedir. Yanıt: E EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - X Birimde kullanışlılık birimlerin ölçülecek değişkene uygun büyüklükte seçilmesidir. Örneğin, yol uzunluğunun kilometre, altın bileziğin ağırlığının gram, kömürün ton, benzinin varil birimi ile ifade edilmesi birimlerin kullanışlılığı ile ilgilidir. C seçeneğinde belirtilen yol uzunluğu da kullanışlılık ile ilgilidir. Yanıt: C 2 3 Ölçme dolaylı, doğrudan ve türetilmiş ölçme olmak üzere 3 türdedir. Doğrudan gözlem yapılarak ölçülemeyen bir değişkenin onunla ilgisi olduğu bilinen ya da sanılan başka bir değişken gözlenerek ölçülmesine dolaylı ölçme denir. Doğrudan ölçme ölçülecek özelliklerin, araya başka bir değişken girmeden doğrudan doğruya gözlenmesi ile yapılan ölçme türüne denir. Seçenekler incelendiğinde A, B, D ve E seçenekleri doğrudan ölçme iken C seçeneğindeki ölçme türü dolaylıdır. Yanıt: C Soru incelendiğinde Burcu Öğretmen öğrencilerinin sözlü yoklama ile matematik becerilerini ölçen sorular sormaktadır. Öğretmen öğrencilerine sorduğu iki soru ile öğrencilerin matematik bilgilerinde hakkında yorum yapacaktır. Ancak bu iki soruyu cevaplayamayan öğrencinin düşük puan almasına rağmen matematik bilgisi sıfır denilemez. Bu nedenle Burcu Öğretmen’in kullanmış olduğu ölçek türü eşit aralıklıdır. Yanıt: D 5 Ölçme ve değerlendirme sürecinde kullanılan 4 farklı ölçme düzeyi bulunmaktadır. Bunlar en kalitesizinden en kalitesine göre sınıflama, sıralama, eşit aralıklı ve eşit oranlı şeklinde sıralanmaktadır. Soruda belirtilen “Türkiye’nin en doğusunda yer alan Iğdır 45° doğu meridyeninde bulunmaktadır.” ifadesi eşit aralıklı “Okulun basketbol takımı il ikincisi olmuştur.” sıralama, “Futbol takımının forvet oyuncusu Semih ligde en çok golü atan kişi olmuştur.” sıralama ve “Fırat’ın memleketi deniz seviyesinden 200 metre yüksektir.” ifadesi sıralama ölçek kullanıldığını gösterir. Verilen örneklerdende anlaşıldığı gibi en az bilgi veren ölçeğin eşit aralıklı en çok bilgi veren ölçeğin eşit oranlı olduğu görülür. Yanıt: C Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Ölçme bir niteliğin özelliğinin sayı veya sembollerle ifade edilme işlemedir. Bu işlemdeki sembol ya da sayılara da ölçüm denilmektedir. Değerlendirme ise elde edilenlerin ölçüt ya da ölçütlerle kıyaslanarak yargıya varılma işidir. Betimleme işi olan ölçme ölçüm, nitelik ve ölçme kuralı elemanlarını barındırırken; değerlendirme ölçme, ölçüt ve karar verme elemanlarını içermektedir. Yanıt: B 4 ÇÖZÜM–10 1 21 22 6 Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Birim, bir ölçme aracını oluşturan en küçük parçadır. Ölçme işlemlerini kolaylaştırmak ve ölçme sonuçlarının daha anlaşılır olmasını sağlamak amacıyla bir birimin sahip olması gereken üç özellik (eşitlik, genellik, kullanışlılık) vardır. Ölçüt ile ölçme sonuçlarının aynı birimle ifade edilmesi, ölçme sonucuyla ilgili kararların doğruluğunu olumlu yönde etkiler. Yanıt: A 7 Eşit oranlı ölçekler birbirine eşit olan ve gerçek (mutlak) sıfır noktası bulunan ölçeklerdir. Bu ölçeklerde gerçek sıfır noktası bulunduğu için toplama ve çıkarma işlemlerinin yanı sıra “çarpma ve bölme” işlemi de yapılabilir. Yani “Ölçümlerinden biri diğer ölçümün katıdır.” şeklinde ifadeler kullanılabilir. Soruda Davut Öğretmen’in 60 puan alanın 30 puan alanda iki kat daha iyi performans sergilediğini söylemesi eşit oranlı ölçeğin kullanıldığını gösterir. Yanıt: A 8 Ölçme bir niteliğin özelliğinin sayı veya sembollerle ifade edilme işlemedir. Bu işlemdeki sembol ya da sayılara da ölçüm denilmektedir. Değerlendirme ise elde edilenlerin ölçüt ya da ölçütlerle kıyaslanarak yargıya varılma işidir. Betimleme işi olan ölçme ölçüm, nitelik ve ölçme kuralı elemanlarını barındırırken; değerlendirme ölçme, ölçüt ve karar verme elemanlarını içermektedir. Bu nedenle değerlendirme yapabilmek için ölçme sonuçları ile birlikte ölçüt ve karara varma gibi temel ögelerde gerekmektedir. Yanıt: E 9 Soruda I. ifadede Tacettin’in sınavdan 84 puan alıp mülakata katılamaması değerlendirme, II. ifadede Haydar’ın kurallara uygun olarak sunum yapması ölçme, III. ifadede Ayten’in sertifika sınavına girme hakkı kazanması değerlendirme, IV. ifadede Recep’in 50 km/sa hızla araba kullanması ölçme işlemine örnek oluşturur. Yanıt: C 10 Doğal birimler ölçülen özelliklerin bir bölümünde bulunan ve herhangi bir tanımlama yapmaya gerek duyulmayan birimlerdir. A, B, C ve D seçeneklerinde tanımlanmış birim kullanılmış E seçeneğinde ise doğal birim kullanılmıştır. Yanıt: E EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - XI Eğer illere plaka verme işlemi nüfus sayısına bağlı olarak sıralanarak verilseydi kullanılan ölçek türü eşit oranlı olurdu. Fakat günümüzde alfabetik sıraya göre yapıldığından dolayı sınıflama düzeyinde ölçek türünde hazırlanmaktadır. Sıralama ölçek düzeyi ise nesnelerin belli bir özelliğine sahip oluş miktarı bakımından derecelendirilmesi ya da sıralanması esasına dayanır. Yanıt: D 2 3 Oluşturulan izohips eğrileri eşit aralıklı ölçek düzeyindedir. Yükseklik baz alınarak yapılır. Dolayısıyla kullanılan sıfır keyfi oluşturulmuş bir sıfırdır. Yani yüksekliğin sıfır olarak belirlenmesi hiç yükseklik olmadığı anlamına gelmeyecektir. Kelvin termometresi diğer termometrelerden farklı olarak mutlak sıfır kullandığından eşit oranlı ölçek düzeyinde bilgi vermektedir. Yanıt: A Ölçütler mutlak ve bağıl olarak iki gruba ayrılır. Keyfi sıfırın belirlendiği ölçütler bağıldır. Yordama geçerliğinde de gruptan gruba değişkenlik gösterecek kesin ve net bir değer olmayacağından ve ölçüm değerleri birbirinden etkileneceğinden kullanılan ölçüt bağıl olacaktır. Yanıt: B 5 Öğrencilerin kayıt sırasına göre şubelere yerleştirilmesi ölçmedir. Diğer seçeneklerde yer alan ifadelerde değerlendirme süreçleri söz konusudur. Ölçme süreci içerisinde nitelik, ölçüm ve ölçme kuralını barındırmaktadır. İstatistiksel işlemler ölçme süreci olarak kabul edilir. Yanıt: B 6 Bir lisedeki son sınıf öğrencilerinin %60’ının lisans eğitimine yerleştiğini belirtmek ölçme işlemine örnektir. İçerisinde herhangi bir ölçüt barındırmadığından değerlendirme olamaz. Diploma notu 2.70’in altında olanların lisans üstü eğitimine başvuramayacağının ilanı ise içerisinde ölçüt barındırmaktadır. 2.70 notu ölçüttür. Yanıt: D Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Bağımsız değişken araştırma konusu olan ifadeye işaret etmektedir. Öğrencilerin evdeki ders çalışma süresi bağımsız değişken, TEOG sınavında gösterecekleri başarı ise sonuçtan etkilenen yani bağımlı değişken olacaktır. Diğer değişkenler kontrol altında tutulduğu için kontrol değişkeni olarak adlandırılır. Yanıt: C 4 ÇÖZÜM–11 1 23 24 7 A seçeneğinde kullanılan ölçek sınıflama düzeyindedir. B seçeneğinde kullanılan ölçek eşit oranlı ölçek düzeyindedir. C seçeneğinde kullanılan ölçek eşit oranlıdır. D seçeneğinde kullanılan ölçek eşit oranlıdır. E seçeneğinde kullanılan ölçek yine eşit oranlıdır. D seçeneğinde verilen ifade eşit aralıklı gibi görünmektedir. Fakat 200 metre gerçek bir sıfır olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla doğru yanıt A seçeneğidir. Yanıt: A 10 Yapılan vize sınavlarına verilen notlar anlamlıdır. Dolayısıyla değer biçmeye yönelik değerlendirme yapılmaktadır. Not belirleyicidir, başarılı başarısız gibi kararlar alınır. Öğretim süreci devam ederken ya da öğretim sürecinin sonunda yapılır. Yanıt: E 11 Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 8 Üniversitenin yaptığı muafiyet sınavı tanıma ve yerleştirme amacıyla yapılan değerlendirmeye örnektir. Tanıma ve yerleştirmeye yönelik yapılan değerlendirmeler genellikle öğretim sürecinin başında uygulanmaktadır. Not verilmez amaç bireyi tanımaktır. Yanıt: C 9 Yapılan sınavda belirlenen kurlar sıralama ölçek düzeyinde bilgi verir. Sıralama ölçeklerinde azlık çokluk betimlenmesinden yararlanılır. Nesnelerin belli bir özelliğe sahip oluş miktarı bakımından derecelendirilmesi ya da sıralanmasıdır. Yanıt: B Ölçüt türleri mutlak ve bağıl olmak üzere ikiye ayrılır. Verilen örnekte karar verme sürecinde ölçme oranının uygulandığı gruba göre değişmeyen, kişiden kişiye farklılaşma göstermeyen, net bir değer olarak ölçme işleminden önce belirlenen ölçütlere denir. Öğrencilere verilen puanlarda gruba göre değişme göstermemekte dolayısıyla mutlak ölçütten yararlanılmaktadır. Yanıt: D 12 Araştırmanın bağımlı değişkeni sonuçtan etkilenendir. Bakıldığında herhangi bir bağımsız ve bağımlı değişken yoktur. Birbirleri arasındaki ilişki incelendiğinden kullanılması en uygun araştırma yöntemi korelasyona dayalı araştırma yöntemi olacaktır. Yanıt: E ÖLÇMEDE HATA VE ÖLÇME ARACINDA BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER - I Öğretmenin uygulamış olduğu açık uçlu sorulardan oluşan sınavın değerlendirmesini hazırladığı puanlama anahtarına göre yapması öğretmenin puanlamaya öznel kanılarını karıştırmadan, objektif bir puanlama yapmak istediğini gösterir. Bu durum da puanlama güvenirliğini, dolayısıyla sınavdan alınan puanların güvenirliğini olumlu yönde etkiler. Yanıt: A 2 KR-20 ve KR-21 maddeleri 1-0 şeklinde iki kategorili puanlanabilen testlerin maddelerinin birbiriyle iç tutarlığının belirlenmesi amacıyla kullanılan yöntemlerdir. KR-21 ile hesaplanan güvenirlik katsayısı KR-20 ile hesaplanan güvenirlik katsayısından genellikle küçüktür. Bu nedenle KR-21 güvenirliğin alt sınırıdır denebilir. Yani II. ve V. ifadeler doğrudur. KR-20, bir testin içindeki maddelerin madde güçlükleri farklı; KR-21 ise aynı olduğu kabul edildiğinde hesaplanır ve her iki yöntem de iç tutarlılık anlamında güvenirlik bilgisini verir. I ve III. ifadeler de doğrudur. Ancak güvenirlik ister KR20 ister KR-21 ile hesaplansın, yapılacak yorumda bir değişiklik olmaz. Ayrıca "katılıyorum, kararsızım ve katılmıyorum" gibi kategorize edilmiş ölçeklerde cronbach alfa kullanılır. Yanıt: C 4 Bir testteki maddelerin güçlüğünün simetrik dağılım göstermesi yani çok kolay ve çok zor maddelerden az miktarda, orta zorluktaki maddelerden ise fazla miktarda hazırlanması testin güvenirliğini artırır. Bu nedenle ölçme ve değerlendirme uzmanının Fazlı Öğretmen’e verdiği öneri de güvenirliği geliştirmek amaçlıdır. Yanıt: D Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Korelasyon, iki veya daha fazla değişken arasında bir ilişki olup olmadığını, eğer ilişki varsa bu ilişkinin miktarını ve yönünü sayısal olarak belirlememizi sağlayan istatistiksel bir tekniktir. Korelasyon değerleri ile sadece iki değişken arasındaki ilişkinin miktarı ve yönü ile ilgili yorum yapılabilir. Buna göre en yüksek ilişki –0,84 değeri ile güdü ile kaygı arasındadır. Çünkü iki değişken arasındaki korelasyon değeri 1,00 ya da –1,00’a yaklaştıkça ilişki düzeyi artar. Kaygı ile başarı arasında negatif yönlü bir ilişki olduğundan bir değişken artıyorken diğeri azalacaktır. Zekâ ile kaygı arasında ise aynı yönlü bir ilişki bulunmaktadır. Fakat düzeyi oldukça düşük görünmektedir. En düşük ilişki ise korelasyon değeri 0,00’a yakın olan dikkat ve kaygı arasındadır. Ancak dikkat ve kaygı ters yönde olduğu için biri artarken diğeri azalacaktır. Yanıt: C 3 ÇÖZÜM–12 1 25 26 5 Öncelikle öğrencinin testten aldığı puan hesaplanır. Z = X - X Sx X 2 = - 64 → X = 84 10 Daha sonra standart hata formülünden ölçmeye karışan hata miktarı hesaplanır. % 5’lik hata payı (% 95’lik olasılıkla) ile gerçek puan aralığını bulabilmek için bulduğumuz hata miktarını öğrencinin puanına iki defa ekleyip çıkartırız. Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Se = Sx . 1 - rx Se = 10 . 1 - 0,91 Se = 3 % 68 olasılıkla 84 – 3 ---------- 84 + 3 % 95 olasılıkla 84 – 2 . 3 ---------- 84 + 2 . 3 Öğrencinin gerçek puanı % 5’lik hata payı ile 78–90 arasındadır. Yanıt: C 7 Ebru Hanım’ın uygulanan tarih sınavında kendi öğrencilerine fazla puan vermesi kendi öğrencilerine yanlı davrandığını göstereceğinden sistematik hataya örnektir. Yanıt: B 8 Geçerlik, genel anlamda bir ölçme aracının amacına hizmet etme derecesi olarak tanımlanır. LYS’ için öğrencilerin gelişmiş olduğu yeteneklerinin ölçmediğini ya da yeteneklerini ortaya çıkaracak bir sınav olmadığını söylemesi sınavın geçerli olmadığını gösterir. Çünkü sınav amacına hizmet etmemektedir. Çünkü resim öğretmeni olmak isteyen bir kişinin bilgisi matematik testi ile belirlenmemelidir. Bunlar için uygulamalı performans testi ya da resim teknikleri ile ilgili soru çözmeleri daha uygun olacaktır. Yanıt: D 6 İç tutarlılık, testi oluşturan maddelerin birbiriyle ne derece tutarlı olduğunun belirlenmesi için kullanılan güvenirlik hesaplama yöntemidir. Verilen örnekte 2 sorunun diğerleriyle aynı davranışı ölçmediği için çıkarılıp yerine diğerleriyle aynı davranışı ölçen soruların eklenmesi testin iç tutarlılığını yükseltmek amacıyla yapılan bir işlemdir. Yanıt: A 9 Testin fen bilgisini bilen grupla bilmeyen gruba uygulanıp sonuçlar arasında negatif bir korelasyon olması beklenir. Soruda uygulanan test amaca hizmet ederek bilen ile bilmeyeni ayırmıştır. Bilen ile bilmeyenin ayrıldığı testlerde iç tutarlık yüksektir. Bu nedenle de yapı geçerliği yüksektir. Yanıt: D ÖLÇMEDE HATA VE ÖLÇME ARACINDA BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER - II Ölçme işlemlerine karışan hatalar ölçmeyi yapan kişiden, ölçme aracından, ölçme işleminin yapıldığı ortamdan ve ölçme işleminin yapıldığı bireylerden kaynaklanabilir. Soru öncülünde verilen parçada bahsedilen öğretmen, uygulayacağı çoktan seçmeli testin yönergesini yeterince açık ve anlaşılır hazırlamamıştır. Bu nedenle test öğrencilerin önüne geldiğinde öğrenciler tarafından bazı yanlış anlamalar olmuştur. Ölçme aracının yönergesinin yeterince açık olmaması nedeniyle buradaki ölçme işlemine karışan hatanın kaynağının ölçme aracı olduğu söylenebilir. Yanıt: B 3 Duyarlılık, ölçme aracındaki birimlerin küçüklüğü ile ilgilidir. Bir ölçme aracının birimi küçüldükçe duyarlılığı artar; çünkü ölçme aracı daha fazla ayrıntıyı ölçebilecek duruma gelir. Birimler arasındaki uzaklığın az olması duyarlılık ile ilgilidir. İçerdiği konu bakımından homojen testteki sorular benzer davranışları ölçmesi iç tutarlılıkla ilgilidir. Bu nedenle B seçeneği doğrudur. Bir ölçme aracının aynı gruba iki kez uygulandığında benzer sonuçlar vermesi karalılık, aynı gruba aynı anda uygulan iki test arasında benzer ilişkinin olması eş değerlik ile ilgilidir. Farklı puanlayıcıların ölçümlerinin aynı olması güvenirlik ile ilgilidir. Yanıt: D ÇÖZÜM–13 1 27 4 Bireylerin sınavdan aldıkları puanlar, bireylerin ilerideki performanslarını yordamak yani ilerde ne olacağına karar vermek amacıyla kullanılacaksa ya da ölçüt puanları ilerideki bir zamandan elde edilmek zorundaysa testin yordama geçerliğine bakılır. Yordama geçerliğinde ölçütten elde edilen puanların, sınav sonucu elde edilen puanlardan daha sonra elde edilmesi söz konusudur. Yanıt: A Testteki maddelerin birbiriyle ilişkili olup olmadığını belirlemek için kullanılan güvenirlik belirleme yöntemleri; Cronbach alfa, KR-20, KR-21 ve eş değer yarılardır. Testteki maddelerin 1-0 şeklinde puanlandığı ve testteki maddelerin güçlük indekslerinin hesaplanmasının gerekli olduğu iç tutarlılık belirleme yöntemi ise KR-20’dir. Yanıt: B Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 2 Geçerlik, genel anlamda bir ölçme aracının amacına hizmet etme derecesi olarak tanımlanır. Güvenirlik, geçerlik için ön koşuldur ama tek koşul değildir. Güvenirliği etkileyen her şey geçerliği de etkiler. Verilen seçeneklerde maddelerin kapsamı yeterince temsil etmesi doğrudan geçerliği olumlu etkilerken bir test için geçerlik katsayısı, o testin güvenirlik katsayısının karekök değerini geçemez. Yanıt: D 5 28 9 6 Birimlerin eşitlik, kullanışlılık ve genellik olmak üzere 3 tür özelliği vardır. Birimlerin ölçülecek değişkene uygun büyüklükte seçilmesi kullanılış amacına uygunluk yani kullanışlılık ile ilgilidir. Verilen paragrafta da deney malzemelerinden bahsedilmektedir. Hassas terazinin kullanılması aynı zamanda duyarlılık ile ilgilidir ama duyarlılık birimin özellikleri arasında değildir. Yanıt: C Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 7 Ölçmeye karışan hata ölçmeciden, ölçme aracından, ölçme işleminin yapıldığı ortamdan ya da ölçme işleminin yapıldığı kişiden kaynaklanabilir. Sınav kâğıdında yönergenin açık ve net olmaması ölçme aracından kaynaklanan bir hatadır. Yanıt: A Bir sorunun birden fazla özelliği içermesi öncelikle yapı geçerliğini zedeler. Soruda Türkçe testinin Türkçe bilgilerinin yanında dikkat becerisini ölçmesi de en çok yapı geçerliğini etkileyecektir. Ayrıca işlemiş olduğu hâlde dil bilgisinden soru sorulmaması kapsam geçerliğini düşürecektir. Yanıt: D 0 1 Öğretmenin sadece son konulardan soru sorup ilk konulardan soru sormaması kapsam geçerliğini düşürmüştür. Bu durumda sadece son konulara çalışan Erdem’in yüksek puan almasına sebep olmuştur. Yanıt: E 11 Testin tamamına ilişkin güvenlik katsayısı Spearman Brown formülüyle bulunmaktadır. (2 . Yarı testin güvenirlik katsayısı) Testin = Güvenirliği (1+Yarı testin güvenirlik katsayısı) 8 Ölçme aracının hazırlanması ve çoğaltılmasının kolay olması, ölçme işlemini yapan kişiden istenen becerinin az olması, ölçme aracının uygulanmasının ve puanlanmasının fazla zaman almaması, ölçme aracının puanlanmasının hızlı ve kolay olması ölçme aracının kullanışlığı ile ilgilidir. Ancak ölçme aracını uygulayacak kişinin oldukça tecrübeli olması kullanışlılıkla açıklanamaz. Yanıt: B 0,75 = 2 . y (1 + y) y = 0,60 Yanıt: B 12 Soruda bir testin aynı gruba belli bir zaman aralığı ile tekrar uygulanması söz konusudur. İki uygulama puanları arasında pozitif yönde yüksek ilişki olması kararlılık anlamında güvenirliği gösterir ve test tekrar test güvenirliğine işaret eder. Yanıt: E ÖLÇMEDE HATA VE ÖLÇME ARACINDA BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER - III Sorumuzda testi yarılama yöntemiyle güvenirlik kestirme uygulaması yapılmıştır. Bu yöntemle elde edilen güvenirlik katsayısı testin yarısının güvenirliğini verir ve testin bütününün güvenirliği aslında daha yüksektir. Testin yarısının güvenirliği (korelasyon katsayısı) 0, 86 olarak hesaplanmıştır ki bu değer testin oldukça yüksek bir güvenirliğe sahip olduğunu göstermektedir. (Kesin bir değer olmamakla birlikte genel olarak 0,70 ve üzeri yeterli kabul edilmektedir.) Yanıt: C 4 Standart hata değerini hesaplamamız ve normal dağılım eğrisine göre öğrencinin puanına standart hatanın 2 katı kadar eklememiz ve çıkarmamız gerekmektedir. ÇÖZÜM–14 1 29 Se = Sx . 1 - rx = 3 . 0, 4 = 1, 2 Öğrencinin puanı 66 olduğuna göre öğrenci %95 ile gerçek puan aralığı; 66 - 2, 4 = 63, 6 66 + 2, 4 = 68, 4 Yanıt: A 2 3 Sistematik hatalar güvenirliği etkilemezken geçerliği düşürürler. Güvenirlik ise, seçenek sayısının azalması nedeniyle (5 seçenekli madde 4 seçenekli hâle getirilmiş) düşecektir. Yanıt: B 5 Korelasyon katsayısı en az iki değişken arasındaki ilişkinin kuvvetini ve yönünü gösterir. Korelasyon katsayısı -1 ile +1 arasında değerler alır. Değişkenler arasında doğru orantı varsa korelasyon pozitif; ters orantı varsa korelasyon negatif; ilişki yoksa sıfır değerini alır. Değişkenler arasındaki ilişki kuvvetlendikçe -1’e veya +1’e doğru yaklaşır. 0'a yaklaştıkça ilişki zayıflar. Buna göre tarih ve geometri dersleri arasındaki -0, 90 korelasyon düzeyi en yüksek olandır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta korelasyonu sayı doğrusu şeklinde düşünmek olacaktır. Yani işarete bakılmaksızın sayı değeri büyük olan korelasyon güçlüdür. Yanıt: E Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Ölçme sonuçlarını bir kısmına etki etmezken diğer bir kısmına etki eden hatalar sistematik hatalardır. Sorumuzda iki seçeneği birden işaretleyenlere fazladan puan alma imkânı tanınırken diğer seçenekleri işaretleyenlere böyle bir uygulama yapılmamıştır. Yanıt: B 30 6 Korelasyon katsayısına bakarak öğrencilerin başarıları ya da ortalamaları hakkında bir yorumda bulunulamaz. Tarih ve kimya dersleri arasındaki korelasyonun negatif olması bu derslerin birbirlerinden çok farklı özellikleri ölçtüğünün bir göstergesidir. Yanıt: D 9 Öğrencilerin değerlendirme sürecine katılımının öğrenme üzerinde olumlu etkileri olduğu saptanmıştır. Değerlendirmenin öğrenme üzerindeki etkisi sonuçsal geçerlik olarak ifade edilmektedir. Yanıt: A Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 7 Testte çok farklı konulardan sorular bulunması testin maddeleri arasındaki korelasyonu yani iç tutarlılığı düşürür. Tam tersine dar kapsamlı testlerin iç tutarlılığı daha yüksek çıkma eğilimindedir. Buna göre sosyal bilgiler testinin kapsamı inkılap tarihi testinden daha geniş olacağından iç tutarlılığı da düşük çıkacaktır. Yanıt: C 8 A, B, C ve D seçeneklerindeki uygulamalar tesadüfi hataları azaltmaya yani güvenirliği artırmaya yönelik çalışmalardır. E seçeneğindeki uygulama bazı öğrencilerin yazıları okuyamamasına ve yanlış okumalarına neden olabileceğinden tesadüfi hataya neden olabilir ve bu durum güvenirliği olumsuz etkiler. Yanıt: E 10 Cronbach (1951) tarafından geliştirilen alfa katsayısı yöntemi, maddeler doğru-yanlış olacak şekilde puanlanmadığında, 1-3, 1-4, 1-5 gibi (kısmi) puanlandığında, kullanılması uygun olan bir iç tutarlılık tahmin yöntemidir. Yanıt: A ÖLÇMEDE HATA VE ÖLÇME ARACINDA BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER - IV Küçük birimlerin kullanılmasının sebebi daha hassas, duyarlı ölçmeler yapabilmektir. Bu sayede ölçme işlemlerine karışan potansiyel hata miktarını azaltmak amaçlanır. Yanıt: D 2 3 Hata türlerinden, sabit ve sistematik hatalar güvenirliği etkilemezlerken geçerliği doğrudan düşürücü etki yaparlar. Tesadüfi hatalar ise güvenirliği doğrudan düşürürken, geçerliği güvenirlik düştüğü için dolaylı olarak düşürürler. Buna göre, güvenirlik yalnızca tesadüfi hatadan etkilenirken, geçerlik tüm hata türlerinden etkilenir. Sorumuzda sabit ve sistematik hatalar meydana geldiğinden geçerlik düşecek, güvenirlik etkilenmeyecektir. Yanıt: A Yapılan çalışma ile seçme sınavının yordama geçerliği araştırılmıştır. Bulunan 0, 22 korelasyon katsayısı puanlar arasında pozitif bir korelasyon olmasına rağmen yeterinde kuvvetli bir ilişki olmadığını göstermektedir. Yani seçme sınavı işe uygun adayları belirleyememiştir. Dolayısıyla seçme sınavı geleceğe dair tahmin yapma yeteneğinden yoksun yani yordama geçerliği düşüktür diyebiliriz. Yanıt: B 5 KR-20 veya KR-21 formülleri ile güvenirlik katsayısı hesaplanıp yüksek bulunmuşsa testin maddelerinin birbirleriyle uyumu yüksektir. (Madde korelasyonu yüksektir, grup heterojendir, test tek boyutludur, maddeler ayırt edicidir yorumları yapılabilir.) Bunun yanında her iki yöntemle elde bulunan katsayının eşit çıkabilmesi için maddelerin tamamının güçlüklerinin eşit olması gerekir. Bu durum pratikte çok mümkün görülmemekle birlikte teorik olarak mümkündür. Pratikte KR-20 KR-21'den büyük çıkmaktadır. Yanıt: D 6 Summatif amaçlı testler eğitim süreci sonunda öğrencilerin erişi düzeylerini belirlemek, öğrenmelerine değer biçmek ve karar vermek amacıyla kullanılırlar. Fazla kazanım bulunduğunda bunların tamamının testte yer almaları mümkün olmadığından kapsam geçerlikleri orta düzeyde olabilir. Verilen katsayılar incelendiğinde kapsam geçerliği ve güvenirliği düşük olan 3. testin summatif değerlendirme için uygulanması mümkün değildir. Yanıt: C Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Görseldeki cetvelin başlangıç kısmından 1 cm’lik bölümü eksik olduğundan ilk kullanımda 1 cm, 2. kullanımda 2 cm, 3. kullanımda 3 cm şeklinde sistemli olarak artan bir hata oluşacaktır. Yani bir defa kullanılarak yapılan bir ölçümde sabit, birden fazla kullanılarak yapılan ölçümde ise sistematik hataya neden olacaktır. Yanıt: D 4 ÇÖZÜM–15 1 31 32 7 Belirtilen durumda test oldukça zor ve sonraki süreçteki başarıyı yansıtacak yeterlikte olmalıdır. 1. ve 5. test oldukça zor testlerdir ancak 1. testin hem geçerlik değerleri hem de güvenirliği yüksektir. Yanıt: A 10 Teste diğer kazanımları ölçen yeni maddeler eklemek duyarlılığı artıracağından güvenirlik artar, tesadüfi hata azalır, maddeler arası uyum artar (korelasyon artar), iç tutarlılık artar. Kapsam geçerliğinin artması için farklı kazanımlara yönelik maddeler yazmak gerekir. Aynı kazanımlarla ilgili soru sayısını artırmak kapsam geçerliğini etkilemeyecektir. Yanıt: E 8 Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Sınavlarda kopya çekilmesi öncelikle bilen ile bilemeyen öğrencilerin belirlenememesine yani sınavın amacına ulaşamamasına (geçerliğin düşmesine) neden olur. Yanıt: B 11 9 Bu tür uygulamalar, öğrencilerin motivasyonlarını artırır, farklı düzey kazanımlar ölçülebilir, dikkatli olunmazsa sorular diğer soruların cevaplarını içerebilir yani soruların birbirlerinden bağımsız cevaplanamaması problemi doğar, öğretmenlerin işini zorlaştırdığından kullanışlılık düşer. Yaygın düşüncenin aksine karma soru tiplerinden oluşan testler geçerliği düşürmektedir. Bir soru tipine adapte olan öğrenci birden bire diğer soru tipine adapte olmakta güçlük çekebilmekte ve tesadüfi hatalar oluşup geçerliği düşürebilmektedir. Yanıt: B Belirtke tablosuyla karşılaştırma kapsam geçerliği belirleme yöntemlerindendir. Diğer seçenekler yapı geçerliği belirleme yöntemlerindendir. Yanıt: E ÖLÇMEDE HATA VE ÖLÇME ARACINDA BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER - V Gökçe’nin aynı kitabın içerisinde aynı sözcüğün tekrarlanıp tekrarlanmadığını incelemesi kararlılığını incelediğini gösterir. X Akademi’nin diğer kitaplarıyla inceleseydi tutarlılık olurdu. Objektiflik ve duyarlılıkla soru kökünde verilen açıklamanın ilişkisi kurulamaz. Yanıt: A 3 Öncüller incelenecek olursa; I. Öğretmenin herkese aldığı puanın %10’u kadar eklemesi, herkes için farklı ancak belirli bir kurala dayalı olduğundan sistematik hata, II.Sınav süresi yeterli olmadığı için son 5 soruya kimsenin erişememesi, herkes için aynı olduğundan sabit hata, III.Herkese aritmetik ortalamanın %10’u kadar puan eklenmesi, aritmetik ortalamanın %10’u herkes için aynı olduğundan sabit hatadır. Yanıt: D ÇÖZÜM–16 1 33 4 2 5 Başarı testlerinde öncelikle aranan geçerlik türü kapsam geçerliğidir. İzleme testlerinde bütün hedefler, düzey belirleme testlerinde kritik hedefler sorgulanır ve kapsam geçerliği aranır. Yanıt: E Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Seçenekler incelendiğinde; A. Testin KR-21 değeri yüksek ve ölçülmek istenen yapının tüm boyutlarını ölçmekte ise güvenirlik ve geçerlik yüksektir, B.Test tekrarlı ölçümlerde benzer sonuçları vermekte ve kapsamı iyi örneklemekte ise güvenirlik ve geçerlik yüksektir. C.Testin standart hatası düşük ise güvenirlik yüksektir, ancak gelecekteki başarıyı yordama düzeyi düşükse yordama geçerliği düşüktür. D.Tutum ölçeğinin Cronbach-alfa katsayısı ve yapı geçerliği düşük ise güvenirlik ve geçerlik düşüktür. E.Test ölçülmek istenen kapsamı iyi örneklemekte ve yeterli duyarlılıkta ölçme yapabilmekte ise güvenirlik ve geçerlik yüksektir. Yanıt: C Dağılım 5 ile 95 arasında değiştiğinden herkesin puanından 10 puan düşürüldüğünde 5 puan alan öğrenci -5 olamayacağı için 0 alır. Bu durum herkese aynı hatanın yapılmasını engelleyeceğinden hata türünü sistematik hataya dönüştürür. Sistematik hatalar öncelikle geçerliği etkiler. Yanıt: B 34 6 Kuder Richardson formülleri 1-0 şeklinde puanlanabilen testlerde, tek boyutu ölçen kişilik testlerinde, bütün soruların aynı değişkeni veya yeteneği ölçtüğü homojen testlerde doğru sonuçlar verir. Ancak hız testlerinde cevaplama hızı önemli bir faktör olduğundan testin tümü öğrencilerin %90’ı tarafından cevaplanmadıkça Kuder Richardson formülleri yanıltıcı sonuçlar verir. Yanıt: B Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 7 Zaman içinde kolay değişmeyen özelliklerin ölçüldüğü bir testte, test tekrar test güvenirliğine bakmak gerekir. Test tekrar test kararlılık katsayısını verir. Tabloda verilen değerlerin arasında en büyük değerini ise I. testte almıştır. Ayrıca KR–20 ≥ KR–21’dir. Yanıt: A 8 KR-21 değeri eğer madde güçlükleri eşitse KR-20 değerine eşit çıkar. Pratikte madde güçlüklerinin eşit olması kolay sağlanamamaktadır. Bu nedenle genelde testin KR-21 değeri KR-20 değerinden düşük çıkar. KR21 değerinin KR-20 değerinden büyük çıkması ise olası değildir. Her zaman KR–20 ≥ KR–21’dir. Yanıt: B 9 Homojen, tek boyutlu testlerde iç tutarlılık yüksektir. Testler incelendiğinde iç tutarlık katsayısının en yüksek olduğu III. testin daha homojen ve tek boyutlu olduğu söylenebilir. (Güvenirlik indeksi, r ≥ 0,70 ise test homojen ve tek boyutludur denebilir.). Yanıt: C 10 Öncüller incelenecek olursa; I. Öğretmenin derse devamsızlık yapmayan öğrencilere 5 puan eklemesi ölçümlerin öncelikle geçerliğini düşürür, DOĞRU. II. Çoktan seçmeli testlerde düzeltme formülünün kullanılması ölçümlerin öncelikle güvenirliğini arttırır, DOĞRU. III.Öğrencilerin ölçülen kazanıma ulaşmamış olması ölçümlerin geçerliğini düşürür, YANLIŞ. Kazanımlara ulaşmamış olma bir hata değildir. Yanıt: C 11 Cevaplama için verilen sürenin fazla olması tesadüfi hatalara neden olacağından güvenirliği düşürür. İdeal olarak verilen süre grubun %90’ına yetecek kadar olmalıdır. Verilen sürenin öğrencilerin hiçbirinin son sorulara erişemeyeceği kadar kısa olması sabit hataya neden olur, geçerliği düşürür. Olması gerekenden fazla olması ise kopya çekmek ve öğrencide motivasyon bozulması gibi durumlar tesadüfi hataya neden olacağından öncelikle güvenirliği dolayısıyla geçerliği düşürür. Yanıt: E 12 Bir grup için çok zor veya çok kolay bir test yeterince geçerli değildir, bilenle bilmeyeni ayırt edemez, geçerlik düşer. Testin ortalama güçlüğü, test puanlarının kullanılacağı amaca göre ayarlanır. Başarı testlerinde orta güçlükteki sorular ayırt edici sorulardır. Yanıt: D ÖLÇMEDE HATA VE ÖLÇME ARACINDA BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER - VI Güvenirliği etkileyen faktörlerden birisi de öğrencinin güdülenmesidir. Öğrencilerin sınava girmeden önce sınava adapte olmaları sağlanmaları, ölçmeye karışabilecek hatalar en aza indirilmelidir. Bu nedenle öğrencinin güdülenmesi güvenirliği artırır. Güvenirlik ölçme aracının tesadüfi hatalardan arınıklığı olduğundan cevap C seçeneğidir. Yanıt: C 2 Bir testin geçerliği bir derece sorunudur. Ya hep ya hiç sorunu değil. Bir test hepten geçerli ya da hepten geçersiz olmasının yerine daha az ya da daha çok geçerli olabilir. Bir testin geçerliği tam olarak testin kendisiyle belirlenmez. O, testin kullanılış maksadına, uygulandığı gruba, belli bir biçimde uygulandığı gruba, uygulanma ve puanlama biçimine de bağlıdır. Yanıt: A 4 Verilen karekök sorusunda bilmeyen birisi maddenin seçenekleri olarak verilen sayıların karelerini alarak cevabı bulabilir. Bu nedenle bu soru karekök becerisini yoklamak için uygun değildir. Bu nedenle soru, düzeltilerek sadece karekök almasını bilenlerin doğru cevaplayabileceği duruma getirilebilir. Surunun bu sorunu daha çok ölçme aracının geçerliğini etkileyeceğinden cevap D seçeneğidir. Yanıt: D Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Soruları dengeli dağıtmayıp ilk konulardan daha çok soru sorduğu ya da erişilemeyen soruların son konulardan oluştuğu için kapsam geçerliği düşüktür. 60 soruluk sınava 40 dakika verdiği için güvenirliği düşüktür. Yanıt: A 3 ÇÖZÜM–17 1 35 36 5 Kapsam geçerliğinin belirlenmesinde kullanılan ve bir alanda daha önce geliştirilmiş olan ve geçerliği kabul edilmiş bir test ile yeni hazırlanan testin karşılaştırılmasından elde edilen yüksek korelasyon testin geçerli olduğunu gösterir. Geçerliğin belirlenmesinde kullanılan diğer bir yöntem ise hazırlanmış olan bir test, testin geliştirildiği içerikte başarılı ve başarısız grubun aldığı puanlar karşılaştırılıp arasındaki ilişkiye bakılmasıdır. Eğer korelasyon düşük ise testin geçerliği yüksektir. Soruda II. ifade güvenirlik ile IV. ifade hem güvenirlik hem de yapı geçirliği ile ilgilidir. Yanıt: C 7 İç tutarlılık ölçme aracını oluşturan maddelerin birbirleri ile tutarlı olmasıdır. Güvenirlik belirme yöntemlerinden olan “Cronbach alfa”, “Eş değer yarı”, KR – 20 ve KR -21 yöntemleri ile hesaplanan güvenirlik katsayıları aynı zamanda iç tutarlılık katsayılarını verir. Yanıt: D Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 8 6 Sistematik hatayı iki farklı şekilde tanımlamak mümkündür. Fen bilimlerinde sistematik hata, ölçülen özelliğin miktarı değiştikçe belli bir düzene göre değişen hatalardır. Sosyal bilimlerde ise sistematik hata daha çok puanlayıcının yanlılığı ile ortaya çıkar. A, C, D ve E seçeneklerinde belirtilen özellikler sistematik hatanın özelliği iken B seçeneğindeki özellik sabit hataya aittir. Yanıt: B Yordama geçerliğinde kullanılan ölçütün özellikleri aşağıdaki gibidir. Ölçüt kişinin başarısını gerçekten yansıtan nesnel ve güvenilir bir ölçü olmalıdır. Ölçüt, oldukça kararlı olmalı zaman geçtikçe değişmemelidir. Ölçüt, ölçüsü testin yordamaya çalıştığı değişkenle doğrudan ilgili olmalıdır. Ölçütün elde edilmesi kolay ve pratik olmalıdır. Ayrıca uygunluk geçerliği için belirlenen ölçüt daha önceden bellidir. Yanıt: E 37 İSTATİSTİKSEL İŞLEMLER - I Ranj değeri ölçümlerin küçükten büyüğe doğru sıralandığında ilk ve son ölçüm arasındaki farktır. Gözlenen ranj değeri beklenenden büyük olduğu durumlarda puanlar birbirine yakın olaz aksine birbirinden olabildiğince uzak olacaktır. Yanıt: E 4 Dağılımda uç değerlerin bulunduğu durumlarda başarı hakkında yorum yapmak için medyan değerine bakılır. Uç değer yoksa aritmetik ortalamaya bakılır. Puanların birbirine uzaklıkları hakkında yorum yapmak için ise çeyrek sapma kullanılır. Uç değerlerin olmadığı durumlarda ise standart sapmadan faydalanılır. Yanıt: B ÇÖZÜM–18 1 2 5 Sınıfta bulunan öğrencilerin hesaplanması için yığılmalı frekansı bulmak ya da tüm frekans değerlerini toplamak yeterli olacaktır. Bu durumda ; Toplam frekans = 3+3+8+12+4+16+4 = 50 değeri sınıf mevcudunu verecektir. Yanıt: B 3 Aritmetik ortalama elde edilen ölçümlerin frekans sayısına bölünmesi ile bulunur. Dolayısıyla tüm verilerden yararlanılır. Standart sapma da aritmetik ortalamadan ne kadar uzaklaşıldığının belirlenmesinde kullanıldığı için tüm verilerin kullanılması esasına dayanır. Mod, medyan, ranj ve çeyrek sapma ise belli değerler üzerinden bulunur tüm ölçüm değerleri hesaba katılmaz. Yanıt: B 6 Tepe değer en çok tekrar eden değerdir. Frekans aralığına bakılırsa 16 kişiyle 26 – 30 aralığında mod değeri bulunur. Mod = 26+30 / 2 = 28 olarak bulunur. Yanıt: D Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Aritmetik ortalama, ranj ve standart sapma değerleri uç noktalardan etkilenir. Fakat medyan değeri ortanca değer olduğu için, mod değeri en çok tekrar eden ölçüm değeri olduğu için ve çeyrek sapma tüm ölçümler yerine %50 göz önüne alınarak hesaplandığı için uç değerlerden etkilenmeyeceklerdir. Yanıt: D 38 10 7 Dizi genişliğinin diğer adı ranjdır. Ranj değeri ilk ölçüm ve son ölçüm arasındaki farktır. Buna göre; Ranj = 36 – 1 veya 40-5 değerlerinden 35 olarak bulunur. Yanıt: C 8 Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Kesikli Çizgiler Yığılmalı Frekans 1 - 5 3 6 - 10 6 11 - 15 14 16 - 20 26 21 - 25 30 26 - 30 46 31 - 35 50 36 - 40 50 Olarak bulunur. Buradan 50/2 = 25 olarak bulunur. 25. Değere karşılık gelen 16 - 20 aralığıdır. Yanıt: B 9 Madde geçerliğine katkısı olmayan madde ya tüm öğrenciler tarafından doğru cevaplanmış ya da tüm öğrenciler tarafından yanlış hesaplanmış olacaktır. Maddeler incelendiğinde 2. Maddenin madde geçerliğine katkısının olmadığı görülmektedir. Yanıt: B Grubun aritmetik ortalamasını bulmak için tüm öğrencilerin puanı hesaplanmalı ve öğrenci sayısına bölünmelidir. Buna göre; Özge = 4 Eren = 5 Cansu = 3 Mert = 2 Gökçe = 3 Ahmet = 4 Pervin = 1 Vildan =2 puan almıştır. Aritmetik ortalama = 4+5+3+2+3+4+1 /8 = 3 olarak bulunur. Yanıt: C 11 Tepe değer en çok tekrar eden değer olarak karşımıza çıkar. Buna göre ; 1 puan alan 1 kişi, 2 puan alan 2 kişi, 3 puan alan 2 kişi, 4 puan alan 2 kişi, 5 puan alan 1 kişidir. Dağılım bimodal özellik göstermektedir. Tepe değer aralığı ise bu durumda 3 olarak bulunur. Yanıt: D 12 Mutlak başarısı en yüksek olan öğrenci tüm soruları doğru yanıtlayan Eren olacaktır. Mutlak başarısı en düşük olan kişi ise 5 sorudan yalnızca birine doğru cevap veren Pervin olacaktır. Yanıt: D 39 İSTATİSTİKSEL İŞLEMLER - II Bağıl değişkenlik katsayısı, grubun homojenlik ya da heterojenliği ile ilgili bilgi verir. Standart sapma . 100 V = Aritmetik ortalama Bağıl değişkenlik katsayısı yüksek olduğunda grubun ölçülen özellik bakımından heterojen olduğu, bireyler arasındaki farklılaşmanın fazla olduğu, puan dağılımının basık olduğu yorumları yapılabilir. Formülden de anlaşılacağı gibi standart sapması yüksek aritmetik ortalaması düşük olan grup için farklılaşma daha fazladır diyebiliriz. Soruda kimya için verilen veriler bu doğrultudadır. Yanıt: C 2 Aritmetik Standart Medyan Mod Ky Dersler Ortalama Sapma Matematik 60 64 80 12 -1 Fizik 52 48 48 12 1 Kimya 50 52 57 12 -0,5 Biyoloji 62 62 60 4 0 Geometri 65 65 58 5 0 Bütün derslerin normal dağılım özelliği gösterdiği görülür. Normal dağılım özelliği gösterdiği için grubun en başarısı olduğu dersi bulabilmek için aritmetik ortalamaya bakmak yeterlidir. Aritmetik ortalaması düşük olan ders en başarısız ders olacağından cevap C seçeneğidir. Yanıt: C Çarpıklık katsayısı 3 . (X - Xort.) formülüyle hesaplanır. Ky = S Bu formülden de anlaşılacağı gibi aritmetik ortalama ile medyan arasındaki farkın pozitif olduğu verilerin çarpıklık katsayısı pozitif yönde olacaktır. Soruda verilen tablo incelendiğinde çarpıklık katsayısı pozitif olan ders tarihtir. Yanıt: A 4 Soruda öğrencinin en başarılı dersi bulabilmek için öğrencinin standart z puanı hesaplanır. Z = öğrencinin puanı - aritmetik ortalama standart sapma Dersler AritÖğrenci- z metik Medyan Mod Standart Sapma nin Puanı puanı ortalama Tarih 86 84 80 6 84 -0,33 Coğrafya 80 82 82 6 82 0,33 Vatandaşlık 82 82 84 6 82 0 Türkçe 80 84 84 12 78 -0,17 İngilizce 85 87 88 8 84 -0,13 Standart z puanları hesaplandığında öğrencinin coğrafya dersinde diğerlerine göre daha başarılı olduğu görülür. Yanıt: B Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Aritmetik ortalama, medyan ve mod değerleri birbirinden farklı olan dağılımlar çarpık dağılımlar olarak adlandırılır. Çarpıklık düzeyi hakkında daha fazla bilgi elde edebilmek için çarpıklık katsayısı hesaplanmalıdır. Çarpıklık katsayısı -1 ile +1 arasında ise normal dağılım özelliği, arasında değil ise çarpık dağılım özelliği gösterir. Çarpıklık katsayısı 3 . (X - Xort.) formülüyle hesaplanır. Ky = S Her bir dersin çarpıklık katsayısı hesaplandığında aşağıdaki çarpıklık katsayıları bulunur. 3 ÇÖZÜM–19 1 40 5 6 Farklılaşma hakkında yorum yapabilmemiz için bağıl değişkenlik katsayısından faydalanırız. Farklılaşmanın en az olduğu dersin standart sapması düşük aritmetik ortalaması yüksek olması gerekir. Bu nedenledir ki tarih dersinin farklılaşması azdır. A seçeneği doğrudur. Öğrencilerin en başarılı olduğu dersi bulmak için ilk olarak dağılımın çarpık olup olmadığına bakmamız gerekir eğer çarpık ise grubun başarısı hakkında medyana, çarpık değilse aritmetik ortalamaya bakarız. Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Dersler Aritmetik Standart Öğrencinin Medyan Mod Ky Ortalama Sapma Puanı Tarih 86 84 80 6 84 1 Coğrafya 80 82 82 6 82 -1 Vatandaşlık 82 82 84 6 82 0 Türkçe 80 84 84 12 78 -1 İngilizce 85 87 88 8 84 -0,75 Çarpıklık katsayıları hesaplandığında hepsinin çarpıklık katsayısının +1 ile -1 arasında olduğu görülür. Bu nedenle aritmetik ortalaması yüksek olan dersten yani tarih dersinden öğrenciler başarılı olmuştur. B seçeneği de doğrudur. Vatandaşlık dersinin çarpık katsayısı 0 olduğundan normal dağılım özelliği göstermektedir. C seçeneği doğrudur. Öğrencinin aritmetik ortalamanın üstünde puan aldığı tek ders coğrafya dersidir. Simetrik dağılımlarda mod, medyan ve aritmetik ortalamaları birbirine eşit olmalıdır. Bu nedenle coğrafya dersi puanlarının simetrik olduğu söylenemez. Yanıt: E Madde güçlük indeksinin (Pj) genel formülü aşağı verilmiştir. n(d, ü) + n(d, a) Pj = N Ancak bazı durumlarda, örneğin sınavda yeterli sürenin verilmemesi hâlinde öğrencilerden bir kısmı bazı maddeleri yetiştiremediği için o maddeleri cevaplayamaz ve maddeler boş bırakılmış olur. Bu durumda, madde analizi sırasında o maddeleri okuyup yapamadığı için boş bırakanlar ile maddeleri erişemediği için boş bırakanlar birbirinden ayrı değerlendirilir. Çünkü erişemeyen öğrencilerin maddeye erişmeleri durumunda maddeyi doğru mu yanlış mı cevaplayacakları ya da yanıtlamayarak boş mu bırakacakları bilinmemektedir. Böyle durumlarda maddeye erişemeyenler ve maddeyi yanıtlayamayanlar madde analiz tablosunda ayrı ayrı gösterilir. Bu durumda kullanılacak madde güçlük indeksi formülü aşağıdaki gibidir: n(d, ü) + n(d, a) Pj = N - Ne Madde güçlük indeksi hesaplanırken sanki o maddeye erişemeyenler sınava hiç girmemiş gibi toplam öğrenci sayısından çıkartılarak analiz yapılır. Bu durumda maddenin güçlük indeksi 47 + 13 Pj = =0,32 olarak hesaplanır. 200 - 10 Yanıt: B 41 İSTATİSTİKSEL İŞLEMLER - II'nin devamı 7 Madde varyansı hesaplanır. Sj2 = pj . (1 – pj) 9 aşağıdaki Buradan Sj2 = 0,32 . 0,68 = 0,22 olarak bulunur. formülle Yanıt: B Testin ortalama güçlüğü, testin bütününün ne kadar kolay ya da zor olduğunu ifade etmek için kullanılır. Testin ortalama güçlüğünü hesaplamak için testin aritmetik ortalamasının testte bulunan madde sayısına bölümü formülü kullanılır. Bu formülü uygularsak; Matematik = 12/20 = 0,60 Fizik = 9/18 = 0,50 Kimya = 40/100 = 0,40 Biyoloji = 5/10 = 0,50 Geometri = 25/40 = 0,625 Hesaplama sonucuna göre ortalama güçlüğü en düşük olan test, kimya testidir. Yanıt: C 10 Ayırt edicilik indeksi soruların testte kullanılıp kullanılmaması gerektiğine karar vermede kullanılan bir ölçüttür. 0,40 ve yukarısında bir değer alırsa mükemmel ayırt edici olduğu söylenir. Fakat 0,20 ve aşağısında alınan değerler varsa "Bu maddeler düzeltilmeden testte kullanılamaz ya da testten atılmalıdır." ifadeleri kullanılır. Buna göre verilen maddeler incelendiğinde 2. madde 0,54 güçlük indeksiyle orta güçlüktedir fakat 0,12 ayırt ediciliğe sahiptir. Bu hâlde testte kullanılamaz. 7. madde 0,50 ile orta güçlükte fakat yine -0,50 ayırt edicilik indeksiyle testte kullanılmaya uygun değildir. Yanıt: A Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 8 Mutlak başarı düzeyleri hesaplanırken ortalama güçlüğünün 100 ile çarpımına bakılır. Bu nedenle ortalama güçlüğü yüksek olanın mutlak başarı düzeyi de yüksektir diyebiliriz. 8. sorunun çözümünde ortalama güçlük düzeylerini hesaplamıştık. Ortalama güçlüğü en yüksek olan geometri dersin mutlak başarı düzeyi de yüksek olacağından cevap E seçeneğidir. Yanıt: E 42 11 Madde güçlük ortalaması güçlük indekslerinin toplanıp toplam madde sayısına bölünmesi ile bulunabilir. O hâlde; Ortalama güçlük = 0,42 + 0,54 + 0,92 + 1,00 + 0,50 + 0,75 + 0,50 + 0,85 + 0,15 + 0,31 / 10 formülünden 0,59 olarak bulunur. Yanıt: C 13 Puan, frekans ve yığılmalı frekans tablosuna bakılırsa ; Puan Frekans Yığılmalı Frekans 0 2 2 5 3 5 10 6 11 15 8 19 20 10 29 25 1 30 olarak bulunur. Test toplam 30 öğrenciye uygulanmıştır. 12. sıradaki kişiye karşılık gelen puan değeri ise 15’dir. Yanıt: C Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 12 Daha önceki soruda madde güçlüğü hesaplanmıştır ve 0,59 değeri bulunmuştur. Madde güçlük ortalama 0,50 ve yakını olan maddeler orta güçlüktedir. 0’a doğru yaklaştıkça zorlaşmakta, 1’e yaklaştıkça kolaylaşmaktadır. O hâlde test orta güçlüktedir. Fakat ayırt ediciliğine bakıldığında çoğu madde testte kullanılmaya uygun değildir, dolayısıyla ayırt ediciliği düşüktür. Yanıt: E 43 İSTATİSTİKSEL İŞLEMLER - III 3 Modu bulmak için puanların frekans değerlerini bulalım. 10 10 20 20 20 30 30 40 40 40 60 80 80 90 3 } } 2 } 3 } } } } 2 1 2 1 Buna göre en çok tekrarlanan verilerimiz yani mod = 20 ve 40 olarak bulunur. Xort= = Σf 2 14 2 Xort = Medyan Σf = Toplam frekans Madde güçlük indekslerin toplanmasıyla elde edilen değer aritmetik ortalamayı vermektedir. Testin ortalama güçlüğü ise aritmetik ortalamanın toplam madde sayısına bölünerek elde edilir. X = pj1 + pj2 + pj3 + pj4 + pj5 X = 0,30 + 0,55 + 0,75 + 0,42 + 0,48 X = 2,50 P = X → 2,50 = 0,50 n 5 Yanıt: B = 7. ve 8. verinin ortalaması yaklaşık olarak medyan değerimiz olacaktır. Buna göre: 7. veri = 30 8. veri = 40 olduğundan Xort = 30 + 40 2 ÇÖZÜM–20 8 = 35 olarak bulunur. 2 4 Yığmalı frekansın en son ulaştığı değer bize toplam veri sayısını yani testin uygulandığı öğrenci sayısını verir. Buna göre test 26 öğrenciye uygulanmıştır. 3 öğrenci teste katılmadığını göre sınıf mevcudu = 26 + 3 = 29 olarak bulunur. Yanıt: D Çift modlu dağılımlarda başarılı ve başarısız iki grup bulunur. Bu nedenle çift modlu dağılımlarda grubun başarısı değişkendir yorumu yapılır. IV. grafikte çift mod vardır. Yanıt: D Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Ranj = en büyük veri - en küçük veri = 90 – 10 = 80 olarak bulunur. Yanıt: A 44 5 Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Aritmetik ortalama en büyük olan ders en başarılı; en küçük olan ders ise en başarısız olunan derstir. Aritmetik ortalamalar eşit olduğunda homojen (standart sapması küçük) gruplar başarılı; heterojen (standart sapması büyük) gruplar başarısız kabul edilir. Buna göre; geometri ve kimya derslerinden geometri daha homojen olduğundan geometride öğrenciler en başarılıdır. Matematik ve coğrafya derslerinden coğrafya daha heterojen olduğundan coğrafyada öğrenciler daha başarısızdır. Yanıt: D 7 Üst GruptanAlt Gruptan Doğru + Doğru CevaplayanlarCevaplayanlar P = Toplam Cevaplayıcı Sayısı P = 40 + 30 = 0,70 100 Yanıt: A 8 6 Standart sapması en büyük olan derste öğrenciler ölçülen özellik bakımından birbirlerinden en fazla farklılaşmışlardır. Coğrafya dersi 7 standart sapma ile en çok farklılaşılan derstir. Yanıt: C rjx = dü – da n dü = üst gruptan doğru cevaplayan da = alt gruptan doğru cevaplayan rjx = 40 – 30 = 0,20 50 Yanıt: D 45 İSTATİSTİKSEL İŞLEMLER - IV Madde ayırt edicilik indeksi, bir maddeden elde edilen puanlarla, testin tamamından elde edilen puanlar arasındaki ilişki (korelasyon) katsayısını verir. Sorumuzda ilişki katsayısı olarak verilen değerler madde ayırt edicilik indeksleridir. Buna göre testte yer almaması gereken maddeler 0,19 ve altında ilişki katsayısına sahip olan maddelerdir. Yanıt: A V = Bağıl Değişiklik Katsayısı Sx = Standart Sapma X— Aritmetik Ortalama ÇÖZÜM-21 1 4 . 100 40 = 0,1 . 100 = 10 V= Bağıl değişkenlik katsayısı 20’nin altında olduğundan “homojen ve sivridir” yorumu yapılabilir. Yanıt: D 5 2 Puanlara karışan minimum hata puanını bulmak için standart hatayı hesaplamamız gerekir. Se = Sx . 1 - rx = 4 . = 1,6 puan M.B.O. = — X . 100 K M.B.O.Türkçe = 1 - 0,84 Yanıt: B % 68 ihtimalle gerçek puan aralığı istendiğinde öğrencinin puanına 1 standart hata ekleyip yine 1 standart hata çıkarmamız gerekir. 60 + 1,6 = 61,6 60 – 1,6 = 58,4 % 68 ihtimalle gerçek puanı aralığı 58,4 - 61,6’dır. Yanıt: D 4 Test hakkında yorum yapabilmek için hem standart sapmayı hem de aritmetik ortalamayı içeren bir değişkenlik ölçüsü olan bağıl değişkenlik katsayısı bulunmalıdır. 10 20 M.B.O.Geometri = M.B.O.Matematik = M.B.O.Fizik = M.B.O.Tarih = 45 100 35 70 . 100 = 50 40 50 16 40 . 100 = 80 . 100 = 40 . 100 = 45 . 100 = 50 En başarılı ders geometri, En başarısız ders matematik. Yanıt: A 6 D çeldiricisini hiç bir cevaplayıcı işaretlemediğinden çalışmamıştır. P = 10 + 15 = 0,25 olduğundan zor bir mad100 dedir. E seçeneğine çok fazla cevaplayıcı gittiğinden ve daha önemlisi B’ye üst gruptan öğrenciler az gitmesine rağmen E’ye üst gruptan daha fazla öğrenci gittiğinden E çeldiricisi doğru cevap alabilir veya so- Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 3 Sx V = — . 100 X Testlerin soru sayıları farklı olduğundan mutlak başarı oranı (M.B.O.) bulunmalıdır. 46 runun iki cevabı olabilir. Toplamda en fazla cevaplayıcıyı kendisine çeken C olduğundan C en kuvvetli çeldiricidir. Maddenin ayırt edicilik indeksi rjx = 10 – 15 = – 0,1 olduğundan negatif 50 ayırt edicidir ve mutlaka testten atılmalıdır. Yanıt: D 7 P= düst + dalt 20 + 10 = = 0,30 N 100 rjx= düst – dalt 20 – 10 = = 0,20 N/2 50 Yanıt: B Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 60 . 100 = 60 100 Pratik yoldan hesaplarsak, test 100 maddeden oluştuğuna göre öğrencinin aldığı her puan aslında mutlak başarı oranını göstermektedir. Yanıt: B 10 Öğrencinin bağıl (sınıfa göre) başarısını bulmak için öğrencinin puanını standart puanlardan (Z veya T) birine dönüştürmemiz gerekir. X = Öğrencinin puanı —X = Aritmetik ortalama Sx = Standart sapma Z Puanı = — X – X Sx 38 – 40 = –0,66 3 65 – 65 = 0 ZTarih = 5 60 – 70 = –2 ZKimya = 5 55 – 50 = 2,5 ZGeometri= 2 60 – 63 = – 1 ZEdebiyat = 3 ZFizik = 8 Soldan çarpık eğriler tam öğrenme modeline uygun dağılımları gösterirler. Tam öğrenme modelinde öğrencilerin tüm hedef davranışlara ulaşması istenir. Grafik çift modludur ancak yine de soldan çarpıktır. Yanıt: D 9 Mutlak başarı oranını hesaplamamız gerekir. Mutlak başarı oranı öğrencinin toplam soru sayısının % kaçına doğru cevap verdiğini gösterir. X = Öğrenci puanı K = Soru sayısı Buna göre; M.B.O. = M.B.O.Edebiyat = X . 100 K 38 . 100 = 38 100 65 M.B.O.Tarih = . 100 = 65 100 60 M.B.O.Kimya = . 100 = 60 100 55 M.B.O.Geometri = . 100 = 55 100 M.B.O.Fizik = Yanıt: D 11 Normal dağılım eğrisine göre öğrenci -1 Z puanı ile grubun taralı %34 %34 alanda kalan miktarından 2 -2 -1 0 3 -3 1 daha başarılı %68 olmuştur. %95 Hesaplayacak %99 olursak, % 50 + % 34 = % 84’ünden başarısız; geriye kalan % 16’sında başarılı olmuştur. Yanıt: B 47 İSTATİSTİKSEL İŞLEMLER – V 4 Uç değer, verilerin arasında yer alan çok küçük veya çok büyük değerlerdir. Ranj tanımı gereği uç değerlerden etkilenir. Aritmetik ortalama, standart sapma ve varyans bütün veriler işe koşularak hesaplandığı için uç değerlerden etkilenir. Ancak medyan uç değerlerden bağımsız olarak veri dağılımının ortasında kalan değerdir. Uç değerlerden etkilenmez. Yanıt: D 5 En başarılı ve en başarısız olduğu testleri bulmak için Dilan’ın puanlarını standart puanlara dönüştürmek gerekir. Z puanlarını bulalım. Testlerde dağılımın basıklığı ya da sivriliği yani grubun heterojenliği ya da homojenliği bağıl değişkenlik katsayısı ile belirlenir. Bağıl değişkenlik katsayısı V=(SX/X )/100 ile hesaplanır. Her bir test için bağıl değişkenlik katsayısını hesaplayacak olursak; V I = (12,5/ 50)* 100= 25 V II = (8/ 40)* 100= 20 V III = (6/ 25)* 100= 24 V IV = (3/ 30)* 100= 10 V V = (2/ 20)* 100= 10 Bu durumda en heterojen yani basık dağılımın I. testte olduğu görülür. Yanıt: A 6 Z puanı = — X – X Sx — X = Aritmetik ortalama X = Öğrencinin puanı Sx = Standart sapma ZI = 71 – 65 3 = 2 ZII = 85 – 88 2 = – 1,5 ZIII = 60 – 60 6 = 0 ZIV = 48 – 44 4 = 1 ZV = 70 – 75 5 = –1 En başarılı olduğu test I En başarısız olduğu test II’dir. 3 Yanıt: A III. testte Dilan aritmetik ortalamayla aynı puanı almıştır. Buna göre grubun % 50’sinden başarılı; diğer % 50’sinden başarısız olmuştur yorumu yapılır. Yanıt: E Soru sayıları farklı olan testlerden hangisinde grubun başarılı olduğunu belirlemek için mutlak başarı yüzdesini hesaplarız. X x 100 MBY = Soru sayısı MBY1 = (50/100) x 100 = 50 MBY2 = (40/80) x 100 = 50 MBY3 = (25/50) x 100 = 50 MBY4 = (20/30) x 100 = 66,6 MBY5 = (10/20) x 100 = 50 Yanıt: D Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Veriler incelendiğinde dağılımın sağa çarpık, ortalamayı çarpıtan uç değerler olduğu, negatif yığılmalı olduğu görülmektedir. Bu dağılımlarda öğretimin yetersiz olduğu, grubun çoğunluğunun kazanımlara ulaşamadığı, başka bir yöntemle öğrenme biriminin tekrar işlenmesi gerektiği söylenebilir. Ancak gözlenen en yüksek değer mod değildir, en çok tekrar eden değer moddur. Yanıt: D 2 ÇÖZÜM–22 1 48 7 Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Bu durumda öğrencinin Z puanının hesaplanması gerekir. Z I =( X İ - X ) /S x =( 75- 50) /1 2 , 5 =+ 2 Z II =( X İ - X ) /S x =( 52- 40)/8 =+ 1 , 5 Z III =( X İ -X ) /S x =( 34- 25)/6 =+ 1 ,5 Z V = ( X İ -X ) /S x =( 23- 20) /3 =+ 1 Z V = ( X İ -X ) /S x =( 15- 10) /2 =+ 2 , 5 Görüldüğü üzere Gökçe’nin en başarılı olduğu test V. testtir. Yanıt: E 8 Seçme yerleştirme amacıyla yapılan sınavlarda bağıl değerlendirme yapılır ve soruların zor ama ayırt edici olması beklenir. A seçeneğini doğru cevap olursa sorunun güçlüğü p = (46+4)/200 =0,25 ayırt ediciliği r = ( 4 6 - 4) /100=0,42 olur. Bu durumda soru zor ama ayırt edici olacaktır. Diğer seçenekler ayırt ediciliği düşük olduğundan bu durumu karşılamaz. Yanıt: A 10 Grubun heterojenliğine bakılırken aritmetik ortalamanın düşük, standart sapması büyük olan testin ayırt ediciliği daha yüksek olacağından bağıl değişkenlik katsayısından yararlanılır. Bu duruma uygun I. testin olduğu görülmektedir. Soru sayısı farklı olduğunda grubun başarısı mutlak başarı yüzdesi ile hesaplanır. (MBY)= ( X / K ) / 1 0 0 K=soru sayısı Testlerin mutlak başarı yüzdeleri hesaplandığında; TEST I = 72 TEST II = 50 TEST III = 60 TEST IV = 90 TEST V = 48 bulunur. Bu durumda mutlak başarının en büyük olduğu test IV. test, en düşük olduğu test V. testtir. Soru sayısının diğerlerinden fazla olması ise kapsam geçerliğinin yüksek olmasını garantilemez. Yanıt: E 11 9 En kuvvetli çeldirici alt grup ve üst grupta toplamda en çok kişiyi çeldiren seçenektir. Madde analizi incelendiğinde en çok kişiyi çeldiren seçeneğin 42 kişi ile D seçeneği olduğu görülür. Yanıt: D Soru sayısının fazla olması duyarlılığın yüksek olduğunu gösterir. Dağılımlar incelendiğinde hepsinin normal dağılım özelliği gösterdiği görülmektedir. Normal dağılımlarda aritmetik ortalama ve standart sapma kullanılır. V. testin ortalama güçlüğü diğer testlere göre düşük olduğundan gruba zor gelmiştir. Duyarlılığı düşük olan test 20 soruluk III. testtir. III. testin standart sapması diğer testlere göre daha düşüktür. Yanıt: E 49 İSTATİSTİKSEL İŞLEMLER – VI 4 Madde güçlük indeksi doğru cevap verenlerin toplam cevap veren öğrenci sayısına oranlanarak bulunur. Matematik testinin sorularının madde güçlük indeksi P1 = 10 50 = 0,20 P2 = 20 50 = 0,40 P3 = 50 50 = 1,00 Verilen sorularda medyan aralığı %50’nin denk geldiği aralık yani 31-40 aralığıdır. Bu aralıktan itibaren %60 öğrenci dersten başarılı olacağından 50. 60 = 30 kişi 100 dersten başarılı olmuştur. Yanıt: C ÇÖZÜM–23 1 şeklinde olur. Madde güçlük indeksi 0,50’ye yakın olan madde ideal, düşük olan madde ise zordur. Yanıt: C 5 2 P1 = 40 60 = 0,67 P2 = 50 60 = 0,83 P3 = 30 60 = 0,50 Ortalama güçlük = 0,67 Aritmetik ortalama ve mod değerlerini bulmak için öncelikle orta değerlerin bulunması gerekir. 11 21 31 41 X = + 0,83 + 0,50 = 3 0,66 ≅ 0,67 Yanıt: E 3 Musa Öğretmen her öğrencinin notuna 5 puan eklemiştir. Bu durum öğretmenin sabit hata yaptığını gösterir. Sabit hatadan kaynaklı puanlamalar standart sapma ve aritmetik ortalamayı değiştirmez. Yanıt: B = – – – 20 30 40 50 Orta Nokta 15,5 25,5 35,5 45,5 f 15 5 10 20 f Orta 232,5 127,5 355 910 232,5 + 127,5 + 355 + 910 50 1625 = 32,5 50 Mod değeri en çok tekrar eden grup aralığının orta noktası olacağından 20 frekansa sahip 45,5 değeri mevcuttur. Yanıt: B Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Ortalama güçlük indeksi testi oluşturan maddelerin güçlük indekslerinin ortalamasıdır. 50 6 Medyan değeri 70 - 74 aralığındadır. Medyan değerinin altında değer alan 12 kişi vardır. Bu nedenle doğru cevap A seçeneğidir. Yanıt: A 8 Madde güçlük indeksi Doğru cevaplayanlar Pj = = N – Erişemeyenler 57 ≅ 0,30 200 – 13 9 Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 7 Mod, en çok tekrar eden değerdir. Soruda en çok tekrar eden değer orta noktası 62 olan değerdir. Yanıt: E Yanıt: E Verilen grafiği tabloya dönüştürdüğümüzde soruyu kolaylıkla cevaplayabiliriz. Bağıl not standart T puanı olarak bilindiğinden aşağıdaki değerlere ulaşılır. Ham Puan I II III IV V 80 70 80 100 90 T puan 40 50 40 50 60 Z puanı –1 0 –1 0 +1 X 70 100 Tablo incelendiğinde Aslı 5. testte grubun %84’ünden başarılı olmutur. Yanıt: C 51 İSTATİSTİKSEL İŞLEMLER – VII V = S X . 100 3 Madde güçlük indekslerinin toplamı aritmetik ortalamaya eşittir. VTürkçe = X = P1 + P2 + P3 + P4 + P5 VMatematik = X = 0,45 + 0,50 + 0,30 + 0,25 + 0,82 X = 2,32 Yanıt: C 2 Testin ortalama güçlüğü, aritmetik ortalamanın soru sayısı oranlanarak bulunmaktadır. X P = k 2,32 P = P ≅ 0,46 5 Yanıt: E 3 4 Grup farklılaşma hakkında yorum yapabilmemiz için bağıl değişkenlik katsayıları hesaplanmalıdır. VBiyoloji = VKimya = . 100 = 6,67 6 80 4 . 100 = 7,5 . 100 = 5,3 75 5 65 3 70 . 100 = 7,7 . 100 = 4,3 Yanıt: E 5 Öğrencinin mutlak başarı oranı aşağıdaki formülle hesaplanır. Öğrencinin puanı x 100 M.B.Y = Alınabilecek en yüksek puan 48 x 100 = 96 M.B.YTürkçe = 50 90 x 100 = 90 M.B.YMatematik = 100 80 x 100 = 80 M.B.YFizik = 100 75 x 100 = 93,8 M.B.YKimya = 80 75 x 100 = 93,8 M.B.YBiyoloji = 80 Ayşe’nin Türkçe dersinden mutlak başarı puanı daha yüksektir. Grup başarı puanı da aşağıdaki formülle hesaplanır. X x 100 G.B.Y = Soru sayısı Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Verilen tablo incelendiğinde madde güçlük indeksi düşük olan madde zor, yüksek olan madde kolay maddedir. Varyansı yüksek olan yani madde güçlüğü 0,50’ye yakın olan maddeler güvenirliğe katkı sağlayan maddelerdir. Bu maddelerin varyansı yüksek olduğundan ayırt ediciliğininde yüksek olması beklenir. Seçme amacıyla yapılacak bir sınavın maddelerinin güçlük indeksleri düşük olmalıdır. Bu nedenle 4. madde seçmeli testler için kullanılabilir. Madde güçlük indeksinin düşük olması o maddenin testten çıkarmasını gerektirmez. Yanıt: E VFizik = 45 ÇÖZÜM–24 1 52 G.B.YTürkçe = 45 50 G.B.YMatematik = G.B.YFizik = G.B.YKimya = G.B.YBiyoloji = 75 saplandığında aşağıdaki değerler çıkmaktadır. x 100 = 90 80 100 z Felsefe z Almanca z Psikoloji z Sosyoloji z Türkçe x 100 = 80 x 100 = 75 100 70 80 65 x 100 = 87,5 80 x 100 = 81,3 Grup başarı puanı en yüksek olan ders Türkçe’dir. Yanıt: C 6 5 öğrencinin aritmetik ortalamaları bulmak için ilk olarak öğrencilerin dersten adlıkları puanlar toplanır daha sonra toplam frekans sayıları olan 5’e bölünür. Aşağıdaki tabloda öğrencilerin dersten aldıkların toplam puanı ve aritmetik ortalaması verilmiştir. Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Felsefe Almanca Psikoloji Sosyoloji Türkçe Ergün 55 45 60 80 60 Fikret 62 70 80 90 70 Erdem 75 30 70 55 70 Serkan 62 65 70 75 60 Kıvanç 70 70 70 70 70 Toplam 330 280 350 370 330 Arit.Ort. 66 56 70 74 66 5 öğrencinin aritmetik ortalamaları incelendiğinde sosyoloji dersinde sınıf ortalamasının altında kaldığı görülür. Yanıt: D 7 Öğrencilerin başarılarını karşılaştırmak için ilk olarak standart z puanları hesaplanmalıdır. Standart z puanı: Z = öğrencinin puanı - aritmetik ortalama standart sapma formülünden hesaplanır. Tüm derslere ait öğrencilerin z puanı he- Ergün 0 0,3 -1 0,5 -1 Fikret 1 2 3 1,5 1 Erdem 2 -0,67 1 -2 1 Serkan 1 1,67 1 0 -1 Kıvanç 1,5 2 1 -0,5 1 A seçeneği incelendiğinde Kıvanç’ın Türkçe z puanı 1 ve psikoloji dersindeki z puanı 1 olduğundan başarısı aynıdır. B seçeneği incelendiğinde Fikret’in Almanca dersindeki z puanı 2 ve psikoloji dersindeki z puanı 3 olduğundan başarısı aynı değildir. C seçeneği incelendiğinde en fazla farklılaşma için bağıl değişkenlik katsayı değeri en byük çıkan derstir. Yani standart sapması büyük aritmetik oralması düşük olan Almanca dersinde farklılaşma en fazladır. D seçeneği incelendiğinde Serkan’ın felsefe dersindeki z puanı 1 ile Erdem’in Türkçe dersindeki z puanı 1 olduğu için aynıdır. E seçeneği incelendiğinde Ergün’ün felsefe dersindeki z puanı 0 olduğuiçin T puanı 50’dir. Yanıt: B 8 Başarı testleri orta güçlükte (P = 0,50) ve maksimum ayırt edicilikte (rjx = 0,40 ve üzeri) maddelerden oluşmalıdır. 3. maddenin güçlüğü 0,50, ayırt ediciliği ise 0,55 olduğundan koşulu en iyi sağlayan maddedir. Yanıt: C 9 Ölçülen kazanıma en yüksek düzeyde sahip olan öğrenciler en güç maddeleri doğru cevaplayabilecek niteliktedirler. Bu bakımdan aradığımız madde diğerlerine göre oldukça güç bir madde olmalıdır. 1. madde 0,07 güçlük indeksiyle bu koşulu sağlamaktadır. Aradığımız madde aynı zamanda yüksek düzeyde (0,40 ve üzeri) ayırt edici olmalıdır. 1. madde bu koşulu da sağlamaktadır. Yanıt: A 53 İSTATİSTİKSEL İŞLEMLER – VIII 3 Soruda maddenin en kolay olması için cevap hangi seçenek olmalıdır diye sormaktadır. Maddenin kolay ya da zor olduğunu öğrenmek için madde güçlük indeksinden yararlanırız. Madde güçlük indeksi pj = n(d,ü) + n(d,a) formülünden hesaplanN maktadır. Madde güçlük indeksi 1,00’a yaklaştıkça kolaylaşacağından en çok işaretlenen cevabın en kolay madde olduğu söylenebilir. Verilen tablonun seçenek dağılımları incelendiğinde madde güçlük indeksleri en yüksek olabilecek seçenek C seçeneğidir. Yanıt: C Madde güçlük indekslerin toplanmasıyla elde edilen değer aritmetik ortalamayı vermektedir. Testin ortalama güçlüğü ise aritmetik ortalamanın toplam madde sayısına bölünerek elde edilir. ÇÖZÜM–25 1 X=pj1 + pj2 + pj3 + pj4 + pj5 X=0,42 + 0,38+ 0,30 + 0,25 + 0,65 X=2,00 2,00 X P = → = 0,40 5 n Yanıt: B 4 B seçeneği çeldiricisi üst gruptan daha az öğrenci tarafından tercih edildiği için istenen yönde çalışmıştır. D seçeneği en çok işaretlenen çeldirici olduğundan en kuvvetli çeldirici olduğu görülmektedir. Ayrıca D seçeneğini üst gruptan daha fazla kişi işaretlediği için ters yönde çalışmıştır. Doğru cevap C seçeneği olsaydı madde güçlük indeksi pj = 5 n(d,ü) + n(d,a) formülünden ne 28 + 12 pj = 108 – 8 Maddeyi doğru cevaplayanların oranı ile cevaplayamayanların oranının çarpımı bize, madde varyansını verir. 0,00 ile 0,25 arasında değer alır. 0,25 maksimum değerdir ve şu anlama gelir: Maddeyi öğrencilerin yarısı doğru cevaplarken yarısı yanlış cevaplamıştır. Madde varyansı 0,25 ise öğrencilerin öğrenme düzeyleri en heterojendir. Öğrenciler arası farklılaşma en fazladır. Yanıt: E = 0,40 olarak hesaplanmaktadır. Yanıt: D Mod en çok tekrar eden puan aralığı olacaktır. Verilen tablo incelendiğinde en çok tekrar eden puan aralığının 31 – 40 aralığında olduğu görülmektedir. Yanıt: C Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 2 54 6 8 Frekans puan aralık grafiği çizildiğinde aşağıdaki grafik ortaya çıkacaktır. Standart z puanı, öğrencinin puanı – aritmetik ortalama standart sapma formülünden hesaplanır. Bu formülden de anlaşılacağı gibi standart sapmaya ihtiyacımız vardır. Madde varyansı standart sapmanın karesi olduğundan standart sapma S = 36 = 6 olarak bulunacaktır. Z = 11 10 7 Utku’nun z puanı Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 2 1 0 0 0 0 51-6 11-2 71-8 31-4 1-10 21-30 41-50 61-70 Z = 71 – 53 6 = 3 olarak bulunur. Yanıt: E Elde edilen grafiğe en çok benzer grafiğin B seçeneğinde olduğu görülmektedir. Ayrıca verilen tablo incelendiğinde simetriğe yakın bir dağılım olduğu görülmektedir. Bu nedenle seçenekler arasından simetrik olan grafiği de seçebiliriz. Yanıt: B 9 7 Medyan veriler büyükten küçüğe sıralandığında ortadaki değerdir. Tablo incelendiğinde ortancanın 31 - 40 aralığına denk geldiğini görmekteyiz. Yanıt: C Maddenin çıkarıp çıkarılmayacağını belirlemek için maddenin ayırt edicilik indeksine bakılır. Ayırt edicilik indeksi 0,20’nin altında ise çıkarılması gerekmektedir. Bu nedenle ters yönde ayırt edici olan IV. maddenin testten çıkartılması gerekmektedir. Yanıt: D 55 İSTATİSTİKSEL İŞLEMLER – IX 4 Tepe değer (mod), frekansı en yüksek olan değerdir. Ranj bir puan dağılımındaki en büyük ölçme sonucu ile en küçük ölçme sonucu arasındaki farktır. Medyan, küçükten büyüğe ya da büyükten küçüğe doğru sıralanmış puan dağılımında tam ortada yer alan ölçme sonucudur. Standart sapma dağılımın aritmetik ortalamadan ne kadar uzaklaştığını gösteren değerdir. Bu nedenle A, B, D ve E seçenekleri doğrudur. C seçeneğinde belirtilen ölçümlerin toplamının ölçüm sayısına bölünmesi aritmetik ortalama ile ilgilidir. Yanıt: C 2 Madde güçlük indeksi Doğru cevaplayanlar forFrekans değeri (Katılma sayısı) mülünden hesaplanmaktadır. 1. maddenin pj = 3.(X – Xort) S Bu formülden de anlaşılacağı gibi çarpıklık katsayısının negatif çıkması yani sola çarpık dağılım olması için medyan değerinin aritmetik ortalamadan büyük olması gerekmektedir. Verilen tablo incelendiğinde medyan değerinin aritmetik ortalamadan büyük olduğu tek dersin coğrafya olduğu görülmektedir. Yanıt: C 5 Yanıt: D Puan dağılımın ranjını hesaplamadan önce öğrencilerin aldıkları toplam puanları hesaplayalım. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 T Esra 1 1 0 0 0 1 1 1 0 0 5 Sıla 1 1 0 1 0 0 0 1 0 0 4 Eda 0 1 1 1 0 0 1 1 1 1 7 Ali 0 0 0 1 1 1 0 0 0 1 4 Veli 1 0 1 0 0 0 0 1 1 1 5 Sude 0 1 0 Ranj alınan en puan arasındaki Ranj = 7 – 4 = Ky= 1 0 1 0 1 0 1 5 yüksek puan ile en düşük farktır. Buna göre 3 olarak bulunur. Yanıt: C Soruda verilen derslerin dağılımları incelendiğinde hepsinin çarpık olduğu görülmektedir. Çarpık dağılımda grup başarısı hakkında en çok bilgiyi medyan değeri vermektedir. Bu nedenle grubun en başarılı olduğu ders medyan değeri 46 olan sosyoloji dersidir. Sola çarpık dağılımlarda grubun başarısı yüksektir ama testler arası kıyaslama yaparken sadece medyan değerine bakılmalıdır. Yanıt: A 6 Soruda ağırlıklı ortalama sorulmaktadır. Ağırlıklı ortalama aşağıdaki formülle hesaplanmaktadır. X = 20 x 70 + 30 x 70 + 50 x 100 100 =85 Yanıt: D Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! güçlük indeksi olarak bulunur. 3 = 0,50 olarak bulunur. p1 = 6 3 Dağılımın sola çarpık olup olmadığını öğrenmek için çarpıklık katsayısından faydalanabiliriz. Çarpıklık katsayısı negatif değer aldığında sola çarpık, pozitif değer aldığında sağa çarpık olduğu söylenebilir. ÇÖZÜM–26 1 56 9 7 Verilen grafiğe göre frekans puan tablosu aşağıdaki gibi oluşturulmaktadır. Puan 10 20 30 40 50 Frekans 4 5 3 5 3 Oluşturduğumuz bu tablo incelendiğinde teste katılan kişi 20, dağılım çift modlu olup 20 ve 40’tır. Sınavın aritmetik ortalaması 10 x 4 + 20 x 5 + 30 x 3 + 40 x 5 + 50 x 3 X = 20 580 X= = 29 olarak bulunur. 20 Alınan Alınan Ranj = en yüksek – en düşük puan puan Ranj = 50 – 10 = 40 Yanıt: E Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 8 Başarı hakkında yorum yapabilmek için öncelikle z puanlarının hesaplanması gerekmektedir. z puanı öğrencinin puanı – aritmetik ortalama standart sapma şeklinde hesaplanır. 20 – 20 zFizik Müslüm = = 0 4 24 – 20 zFizik Ergün = = 1 4 24 – 25 zKimya Müslüm = = 0,20 5 D seçeneği incelendiğinde “Müslüm’ün kimya dersindeki başarısı Ergün’ün fizik dersindeki başarısından daha düşüktür.” ifadesinin standart z puanları karşılaştırıldığında doğru olduğu görülmektedir. Verilen bilgi doğrultusunda A, C ve E seçenekleri hakkında yorum yapılamaz. B seçeneğinde Ergün’ün Kimya sınavı 24 olsaydı, Fizikten daha başarısız olurdu. Yanıt: D z = Bir testin güvenirliğinden bahsedebilmek için o testin orta güçlükte ve ayırt ediciliği yüksek bir test olması gerekmektedir. Çünkü orta güçlükte maddenin varyansı en yüksek değerini alacaktır. Verilen veriler incelendiğinde 3. maddenin güvenirliğe katkısı diğerlerine göre daha yüksek olacaktır. Yanıt: C 10 Verilen test maddelerinde değişiklik yapılıp yapılmayacağını belirlememiz için ilk olarak ayırt ediciliğe bakılması gerekir. –1 ile +1 arasında değer alabilen ayırt ediciliği II. maddede negatif olduğu görülmektedir. Ayırt ediciliğin negatif olması o maddenin ters yönde çalıştığını gösterir. Ayrıca ayırtedicilik 0,20’den büyük olmalıdır. Bu sebeple en köklü değişiklik II. maddede yapılmalıdır. Yanıt: B 57 İSTATİSTİKSEL İŞLEMLER – X Bir maddenin analizi ile ilgili, madde güçlük indeksi, madde varyansı ve ayırt edicilik indeksi hesaplanır. Ayırt edicilik indeksi, bir maddenin bilen öğrenci ile bilmeyen öğrenciyi birbirinden ayırt etmesidir. Madde güçlük indeksi, ilgili soruya sınıfın % kaçının doğru yanıt verdiğinin hesaplanmasını ifade eder. Testte bulunan her bir maddenin güçlük derecelerinden yola çıkarak testin zorluk derecesi hesaplanabilir. Madde analizi yapılırken her bir sorunun seçeneklerine ilişkin dağılımları belirlenir ve bu dağılımlarından yola çıkarak çeldiricilerin işleme düzeyi belirlenir. Ancak D seçeneğinde belirtilen ifade ölçme aracının kapsam geçerliği ile ilgilidir. Yanıt: D 2 3 Mutlak başarısı ortalama güçlük ile doğru orantılıdır. Ortalama güçlük değerinin en yüksek olduğu derste mutlak başarıda en yüksek olur. Bir önceki çözümdeki ortalama güçlük indeksleri incelendiğin de mutlak başarının en yüksek olduğu dersin geometri olduğu görülmektedir. Yanıt: E Soruda fizik testindeki puanların kız ve erkek dağılımını gösteren çubuk grafiği verilmiştir. Sınıfın en çok tekrar eden puanını yani dağılımın modu 7 öğrencinin almış olduğu 30 puanıdır. Yanıt: B 5 Grafik incelendiğinde aşağıdaki gibi tablo oluşturulabilir. Puan Kızların frekansı Erkeklerin frekansı Σf 10 3 2 5 20 5 - 10 30 4 3 17 40 1 3 21 50 - 4 25 60 - 5 30 Grafiğin tablolaştırılmış hâli incelendiğinde 13 kız 17 erkek olmak üzere sınıfta 30 kişi vardır. Bu nedenle A ve C seçeneğinde belirtilen ifadeler doğrudur. Mod, frekansı en yüksek olan değerdir. Grafiğin tablolaştırılmış hâli incelendiğinde D seçeneğinde belirtilen “Erkeklerin puan dağılımının modu 60’tır.” ifadesi doğrudur. Sınıfta alınan en büyük puan ile en küçük puan arasındaki fark ranj değerini vermektedir. Ranj değerinin 50 olduğunu belirten B seçeneği de doğrudur. E seçeneğinde geçen medyan küçükten büyüğe ya da büyükten küçüğe doğru sıralanmış puan dağılımında tam ortada yer alan ölçme sonucudur. Buna göre sınıfın puan dağılımının medyanı 40 değil 30 olduğu görülmektedir. Yanıt: E 6 Samet’in hangi dersten başarılı olduğunu öğrenebilmek için her derse ait z puanının hesaplanması gerekmektedir. Standart sapma ve öğrencinin aldığı puan bilindiğine göre ortalama güçlük aritmetik ortalamanın soru sayısına oranı olduğunu düşünürsek aritmetik ortalamayı da aşağıdaki gibi bulabiliriz. Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Ortalama güçlük aritmetik ortalamanın soru sayısına oranı ile hesaplanmaktadır. X P = n 16 18 Pmatematik= = 0,40 Pfizik= = 0,60 40 30 25 7 Pkimya= = 0,50 Pbiyoloji= = 0,35 50 20 18 Pgeometri= = 0,72 25 Elde edilen değerler incelendiğinde ortalama güçlüğü en düşük olan test biyoloji testidir. Yanıt: D 4 ÇÖZÜM–27 1 58 aritmetik ortalama P = soru sayısı Daha sonra da öğrencinin puanı – aritmetik ortalama standart sapma formülüyle öğrencinin standart puanları hesaplanarak derslerdeki başarıları karşılaştırılır. Tabloda verilen değerler ortalama güçlük hesaplama formülünde yerine yazıldığında; Biyoloji için aritmetik ortalama; 48 Bilgisayar için aritmetik ortalama; 80 Felsefe için aritmetik ortalama; 88 Tarih için aritmetik ortalama; 70 Coğrafya için aritmetik ortalama; 75 olarak bulunur. Elde edilen aritmetik ortalama değerleri ve tabloda verilen değerler z puanı formülünde yerine yazıldığında; 52 – 48 86 – 80 =0,66 Zbilgisayar= =1,5 Zbiyoloji= 6 4 88 – 88 63 – 70 Zfelefe= = 0 Ztarih= = –1 6 7 72 – 75 Zcoğrafya= = 0,5 6 Samet’in en başarılı olduğu ders z puanının en yüksek olduğu bilgisayar dersidir. Yanıt: B Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Z = manın aritmetik ortalamaya oranı olduğu için standart sapmanın en düşük aritmetik ortalamanın yüksek olduğu derste bağıl değişkenlik katsayısı düşük olacağından biyoloji dersinde farklılaşma daha az olacaktır. Yanıt: A 8 Grafik incelendiğinde aşağıdaki gibi tablo oluşturulabilir. Puan Kızların frekansı Erkeklerin frekansı Her bir not için toplam frekans 30 4 4 8 Sınıfın toplam frekansı 8 40 3 - 3 11 50 3 2 5 16 60 2 5 7 23 70 6 1 7 30 80 4 1 5 35 toplam kişi sayısı Oluşturulan bu tablo incelendiğinde en yüksek frekansa sahip olan mod değerleri erkeklerin 60, kızların 70 ve grubun 30 olarak bulunur. Yanıt: A 9 7 Öğrencinin farklılaşması hakkında en iyi bilgiyi bağıl değişkenlik katsayısı verilir. Çünkü standart sapma bir dağılımın yaygınlığını gösteren ölçülerden biridir ancak standart sapmanın büyüklüğüne bakarak dağılımın yaygınlığı hakkında yargıya varmak doğru olmaz. Özellikle de iki ya da daha fazla dağılımın farklılaşması karşılaştırıldığında standart sapma doğrudan kullanılmaz. (Alpar Reha, 2010) V = SX X x 100 Bağıl değişkenlik katsayısı standart sap- Grafiğe göre 22 kız ve 13 erkek öğrenci olmak üzere toplamda 35 öğrenci vardır. Bu nedenle A, C ve D seçenekleri doğrudur. Erkek ve kız öğrencilerde alınan en yüksek puan ile en düşük puan eşit olduğundan ranjları da eşittir. Yalnız E seçeneğinde verilen ifade doğru değildir. Çünkü kız öğrencilere ait aritmetik ortalama X = 4.30 + 3.40 + 3.50 + 2.60 + 6.70 + 4.80 22 X= 57 olarak bulunur. Yanıt: E 59 İSTATİSTİKSEL İŞLEMLER – XI Soruda verilen bilgileri bir tablo üzerinde düzenlediğimizde aşağıdaki verilere ulaşırız. S t a n d a r t Çarpıklık Medyan sapma katsayısı A 4 2k Xort B 8 k Xort C 6 4k Xort A, B ve C derslerine ait aritmetik ortalama değerleri A – Xort = 2k A – Xort = 8k 4 B – Xort = k B – Xort = 8k B için 8 A için C için C – Xort = 4k 6 C – Xort = 24k 2 Ortalamanın üzerinde not alanların daha çok olduğu dağılım sola çarpık dağılımdır. Bu nedenle çarpıklık katsayısı negatif ve yüksek olan derste öğrenciler ortalamanın üzerinde almıştır. Çarpıklık katsayısı; Ky= 3.(X – Xort) S 3 Öğrencinin derslerdeki başarısını karşılaştırmamız için standart z puanından yararlanmamız gerekmektedir. öğrencinin puanı – aritmetik ortalama standart sapma Formülden de anlaşıldığı gibi öğrencinin aritmetik ortalamadan düşük aldığı dersten z puanı negatif çıkacaktır. Bu nedenle her dersten 30 puan alan öğrenci aritmetik ortalaması 40 olan tarih dersinden diğerlerine göre daha başarısızdır. Z = 4 Yanıt: D Ranj değeri dersten alınan en yüksek alınan puan ile en düşük puan arasındaki farktır. Bu tanımda yola çıkarak derslerin ranj değeri hesaplandığında en çok farkın 26 ranj değeri ile tarih dersinin olduğu görülmektedir. Yanıt: D 5 Madde varyansının en yüksek olduğu maddenin diğerlerine göre daha ayırıcıdır. Bu nedenle 0,25 varyans değeri ile IV. madde öğrencilerin heterojen şekilde dağılmasını sağlar. Yanıt: D Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Elde edilen denklemlerden görüldüğü gibi üç derse ait medyanlar birbirine eşit olduğundan aritmetik ortalamaların sıralaması C > A = B olarak bulunur. Bu üç derse ait ortalama başarı düzeyi için testin ortalama güçlüğünün bulunması gerekir. Testin ortalama güçlüğü aritmetik ortalamanın testte kullanılan madde sayısına bölünmesiyle elde edilir. Bu üç dersin sınavında kullanılan madde sayısı eşit olduğundan ortalama başarı düzeyleri sıralaması aritmetik ortalamanın sıralaması ile eşit olacaktır. Yanıt: B formülüyle hesaplanmaktadır. Tablo incelendiğinde medyan değeri aritmetik ortalamadan yüksek olan fizik dersinin dağılımının sola çarpık dağılım özelliğini gösterdiği söylenebilir. Bu nedenle fizik testinde öğrencilerin çoğu aritmetik ortalamanın üzerinde almıştır diyebiliriz. Yanıt: B ÇÖZÜM–28 1 60 6 9 I. maddenin standart sapması madde varyansının kareköküne eşit olacağından, Sj = 0,16 Sj = 0,4 olarak bulunur. Yanıt: B Verilen tablo incelendiğin 91 puanını alan kişi sayısının 3 değil 6 kişi olduğu görülmektedir. Bu nedenle A seçeneği yanlıştır. Diğer seçenekleri incelediğimizde en çok işaretlenen çeldirici kuvvetli çeldirici olarak adlandırılır. Puan dağılımın ranjı en yüksek puan ile en az puan arasındaki farkın 90 olduğunu görürüz. Yanıt: A 7 Verilen maddenin seçenek dağılımları aşağıdaki tablo gibi özetleyerek soruyu daha rahat cevaplayabiliriz. Seçenekler 2.Madde Üst Grup A B C* D* E 2 3 17 3 2 N 27 10 Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Alt Grup 4 7 7 4 5 27 Bu tablodan madde güçlük indeksi Pj2 = nacaktır. 17 + 7 54 = 0,44 olarak buluYanıt: B PTür = PMat = PTar = PCoğ = 8 2.Madde Üst Grup Seçenekler A B C* D E 2 3 2 17 3 N 27 Alt Grup 4 7 7 4 5 27 Bu tablodan madde ayırt edicilik indeksi 17 - 7 rj2 = = 0,37 olarak 27 bulunacaktır. Yanıt: D PVat = A. O Soru sayısı 12 = 0,4 30 15 = 0,55 27 12 = 0,66 18 6 = 0,4 15 = 18 = 0,6 30 Yanıt: D 61 İSTATİSTİKSEL İŞLEMLER – XII Varyans bir dağılımdaki puanların ortalamadan sapmalarının kareleri toplamının ölçüm sayısının bir eksiğine bölünmesi sonucu bulunur. Bir testte yer alan soruyu hiçbir öğrenci doğru cevaplayamamışsa ortalaması sıfır olacaktır. Dolayısıyla herhangi bir sapmadan da bahsetmek mümkün olmayacağından varyansı sıfır olacaktır. Yanıt: A 4 Aritmetik ortalama bir gruptan elde edilen ölçümlerin toplamının veri sayısına bölünmesi ile elde edilir. Tüm öğrencilerin puanının iki katına çıkarılması ölçüm değerlerini de iki katına çıkaracaktır. Fakat frekans değişmeyecektir. Dolayısıyla aritmetik ortalama değeri de iki katına çıkmış olacaktır. Yanıt: B ÇÖZÜM–29 1 5 2 6 3 Aslı Öğretmen her öğrencinin aldığı puanı iki katına çıkararak sistematik hata yapmıştır. Eğer herkese aynı puanı vermiş olsaydı sabit hata yapmış olacaktı. Fakat tüm öğrencilere eklenecek puan farklılaştığı için yapılan hata türü sistematiktir. Yanıt: B Sivri dağılımlarda standart sapma yani aritmetik ortalamadan uzaklaşma küçük olmaktadır. Verilen seçeneklerde hem matematik hem de Türkçe derslerinde standart sapma en düşük değerini almıştır. Fakat ortanca değerine bakıldığında Türkçe dersinde normal dağılıma daha yakın bir dağılım özelliği gösterdiği görülmektedir. Dolayısıyla doğru yanit Türkçe dersi olmalıdır. Yanıt: B Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Normal dağılım eğrilerinde %84’ünden başarılı olabilmek için aritmetik ortalamadan 1 standart sapma fazla almak gerekmektedir. Standart sapma değeri 4 olduğuna göre; 1.S= 4.1 = 4 olacaktır. Aritmetik ortalama 56 olduğuna göre; 56+4 = 60 puanı bu testte %84’ünden başarılı olabilmek için alınması gereken minimum puan olacaktır. Yanıt: C Mutlak başarı yüzdesi aritmetik ortalamanın soru sayısına bölünmesi ve sonrasında 100 ile çarpılması sonucu bulunur. Verilen ifade de soru sayısından bahsedilmemiştir. Dolayısıyla bu gibi durumlarda soru sayısı eşit alınmış kabul edilir. Mutlak başarı yüzdesini bulmak için yalnızca aritmetik ortalamaya bakmak yeterli olacaktır. Seçenekler incelendiğinde en fazla aritmetik ortalamaya sahip matematik dersinin mutlak başarı düzeyi de en yüksek olacaktır. Yanıt: A 62 7 Sola çarpık dağılımlarda aritmetik ortalama değeri ortanca ve mod değerinden küçük olmaktadır. Matematik dersinde dağılım sağa çarpık, fen bilimleri dersinde normal, İngilizce ve sosyal bilgiler derslerinde de sağa çarpık özellik göstermiştir. Yalnızca Türkçe dersinde aritmetik ortalama ortancadan küçük bir değerde olup sola çarpık dağılım olmuştur. Yanıt: B 10 Madde ayırt edicilik indeksi 0,40 ve üzerinde olan maddeler ideal maddelerdir. Fakat 0,20’nin altında olan maddelerde düzeltme yapılmalı ya da testten atılmalıdır. Buna göre -0,42 değerine sahip 2. Madde, 0,12 değerine sahip 3. Madde ve 0,05 değerine sahip 5. Madde testte kullanılmaya uygun değildir. Yanıt: C Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 8 Kemal’in farklı derslerde başarıları hakkında yorum yapmak için z puanlarının bilinmesi gerekir. Z puanı; Z = öğrencinin- puanı- aritmetik ortalama / standart sapma formülü ile bulunur. Buna göre; Z matematik = 84- 80 / 2 = 2 Z Türkçe = 58- 60 / 2 = -2 Z fen bilimleri = 70 – 70 / 3 = 0 Z İngilizce = 58 – 50 / 4 = 2 Z sosyal bilgiler = 55 – 60 / 5 = -5 olarak bulunur. Verilen puan aralıklarına bakıldığında matematik dersinde grubun %84’ünden değil % 98’inden başarılı olduğu görülmektedir. Yanıt: E 11 Varyans değerleri daha önceden bulunmuştur. Buna göre 1. ve 2. maddenin varyansı ya da 4. ve 5. maddenin varyansı birbirine eşittir. Seçeneklerde 1. Ve 2. Maddeye yer verilmemiştir. Dolayısıyla doğru cevap 4. Ve 5. Maddeler olacaktır. Yanıt: D 9 Bir maddenin varyansı o maddeyi doğru cevaplayanların oranıyla (Pj) doğru cevaplayamayanların oranının (1- Pj) çarpımıyla elde edilir. O halde; 1. Madde; varyans = 0,8 . 0,2 = 0,16 2. Madde; varyans = 0,2 . 0,8 =0,16 3. Madde ; varyans = 0,5 . 0,5 = 0,25 4. Madde; varyans = 0,4 . 0,6 = 0,24 5. Madde ; varyans = 0,6 . 0,4 =0,24 Olarak bulunur. En fazla değere sahip olan 3. maddedir. Yanıt: C 12 Öğrenci motivasyonunun artırılması amaçlanıyorsa test kolay fakat ayırt edici olmalıdır. Verilen güçlük değerlerine bakıldığında 1’e en yakın değer 1. Maddede 0,8 olarak verilmiştir. Güçlük değerinin en ideal olduğu durum 0,50’dir. 1’e yaklaştıkça kolaylaşır, 0’a yaklaştıkça zorlaşır. Yanıt: A 63 İSTATİSTİKSEL İŞLEMLER – XIII Çarpık dağılımlar uç değerlerin bulunduğu durumlardır bu dağılımlarda en sağlıklı bilgiyi medyan değeri ve çeyrek sapma verir. Normal dağılımlarda ise merkezi eğilim ve dağılım ölçütü olarak aritmetik ortalama ve standart sapma kullanılır. Yanıt: D 2 Ağırlıklı ortalama= 1. sınavın puanı. %20 + 2. Sınavın puanı. %30 + 3. Sınavın puanı . %50 hesaplaması ile bulunur. Buna göre Özge’nin ağırlıklı ortalaması ; Ağırlıklı ortalama = 40. %20 + 60. %30 + 50. %50 = 51 olarak bulunur. Yanıt: A 5 Sınıf mevcudunu bulmak için frekans değerleri toplanmalıdır. 40 puan alan 2 kişi, 50 puan alan 1 kişi, 60 puan alan 3 kişi, 70 puan alan 5 kişi, 80 puan alan 4 kişi, 90 puan alan kişi sayısı ise 5 kişidir. Toplam kişi sayısı 20 kişi olduğundan frekansta 20’dir. Yanıt: B 6 3 Öğretmenin hesaplamada kullandığı yöntem ağırlıklı ortalamanın bulunmasıdır. Ağırlıklı ortalama puanların ortalamaya katkılarının farklı ağırlıklarda olduğu durumlarda kullanılır. Yanıt: B Aritmetik ortalama için her ölçüm değerini kişi sayısı ile çarpmak ve sonra frekans yani kişi sayısına bölmek gerekir. Aritmetik ortalama = 40. 2 + 50. 1 + 60 . 3 +70. 5 + 80 . 4 + 90 . 5 / 20 hesaplamasından 71,5 olarak bulunur. Yanıt: A Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Tam öğrenme modelinde amaç öğrencilerin %70’i başarılı olmadan bir sonraki konuya geçilmemesidir. Bu özelliği gösteren dağılımlar ise sola çarpık dağılımlar olacaktır. Sola çarpık dağılımlarda grup başarılıdır, öğrenme yeterlidir,test gruba kolay gelmiştir ifadeleri kullanılır. Yanıt: A 4 ÇÖZÜM–30 1 64 10 7 Puan Frekans Yığılmalı Frekans 40 2 2 50 1 3 60 3 6 70 5 11 80 4 16 90 5 20 N = 20 olduğundan hem n/2 hem de n/2 + 1 değerine bakılmalıdır. n/2 = 20 /2 = 10 ve N/2 + 1 = 20 / 2 + 1 = 11 puanlarının olduğu aralık medyan değerini verecektir. Tabloya bakıldığında bu puana karşılık gelen değer 70’dir. Yanıt: C Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 8 Grup kendi içinde başarılır ifadesi doğrudur. Dolayısıyla tam öğrenme modelinin son test sonuçları olabilir. 70 ve 90 olmak üzere iki tane modu vardır yani çift modludur. Ranj değeri 90 – 402tan 50 olarak bulunur. Fakat grup homojen değildir. Puan aralıkları farklılık gösterdiğinden grup heterojendir. Yanıt: D 9 Güçlük indeksi = üst gruptan doğru cevaplayanlar + alt gruptan doğru cevaplayanlar / toplam kişi sayısı ile bulunur. Buna göre ; Pj= 24 + 2 / 100 değerinden 0,26 olarak bulunur. Yanıt: B Ayırt edicilik indeksi = üst gruptan doğru cevaplayanlar – alt gruptan doğru cevaplayanlar / bir gruptan doğru cevaplayan öğrenci sayısı ile bulunur. Buna göre ; Rj = 24 – 2 / 50 = 0,44 olarak bulunur. Yanıt: C 11 En kuvvetli çeldirici üst ve alt gruptan en çok öğrenciyi çeldiren seçenek olacaktır. Verilen değerlere bakıldığında C seçeneği 22 kişiyi çeldirmiş ve en güçlü çeldirici olmuştur. Yanıt: C 12 Önceki ifadelerde güçlük ve ayırt edicilik indeksleri hesaplandığından zor ve ayırt edici olduğunu söylemek mümkündür. Çeldiricilerin tamamı beklenen yönde çalışmıştır yani alt gruptan öğrenciyi kendilerine çekebilmişlerdir. En zayıf çeldirici toplamda en az kişiyi kendine çekerek A seçeneği olmuştur. Soruyu boş bırakan kişiler istatistik hesaplamalarına katılmazlar. Fakat soruyu üst ve alt gruptan eşit sayıda öğrenci cevaplamamıştır. Üst gruptan 3 kişi alt gruptan 1 kişi soruyu boş bırakmıştır. Yanıt: B TEST GELİŞTİRME VE EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI - I Fen öğretiminde yaygın olarak kullanılan v diyagramı ile öğrenci problemi tanımlayabilir, bu problemin çözümünde ve araştırmada gerekli olan kavramları bilir ve verileri toplayıp bu verileri kullanabilir. V diyagramları deney öncesi hazırlık yapmayı sağlar, zamandan kazandırır ve öğrencilerin üst düzey düşünme becerilerini geliştirir. Ayrıca bilginin nasıl kullanılıp, nasıl yapılandırılacağını gösterdiğinden bilginin özümsenmesini ve anlamlı öğrenmeyi sağlar. Yanıt: B 2 3 Performansa dayalı durum belirleme ölçütleri gözlenebilir ve makul sayıda olursa analitik rubrik (ayrıntılı ve daha duyarlı) tercih edilirse performans kapsam geçerliği yönünden birçok beceriyi içerir ve performansa dayalı durum belirleme daha geçerli ve güvenilir olur. Yanıt: D 4 Sorudaki bilgide değerlendirmenin sonuç odaklı değil süreç odaklı olmasından bahsedilmektedir. Süreç odaklı değerlendirmede öğrencinin neye ulaştığı ya da ne yaptığı değil nasıl ulaştığı ve nasıl yaptığı önemlidir. Ürüne önem vermeyen değerlendirme yöntemleri portfolyo, proje, otantik durum belirleme süreç odaklıdır. Bu değerlendirme yöntemlerinin içindeki performansları ölçülürken de rubrikten yararlanılır. Ancak tanılayıcı dallanmış ağaç sonuç odaklıdır. Yanıt: E 5 Cevap kesinliği indeksli çoktan seçmeli testlerde skalanın kullanılması kavram yanılgıları ya da öğrencinin şans başarısı ile sonuca ulaşıp ulaşmadığı konusunda bilgi verir. Bu nedenle klasik çoktan seçmeli teste göre bu değerlendirme yöntemi daha güvenilir olacaktır. Yanıt: A Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Portfolyoda uygulama basamağı sınıf içerisinde portfolyonun gerçekleştirilmesi ya da oluşturulması anlamına gelmektedir. Bu basamakta başarılı olunabilmesi için gerekli ön hazırlık çalışmalarının yapıldığı uygulama öncesi basamağının özenli bir şekilde geçilmiş olması gerekir. Uygulama basamağında ilk olarak portfolyonun sağlayacağı katkı, önemi ve süreçte neler yapılacağı gibi açıklamalarla portfolyo sınıfa tanıtılır. İkinci olarak portfolyoda bulunacak çalışmalar ve bu çalışmaların türleri öğrencilerle birlikte belirlenir. Üçüncü olarak puanlama anahtarları hazırlanır. Puanlama anahtarlarının yanı sıra performans görevleri, öz değerlendirme, grup değerlendirme formları da bu aşamada hazırlanır. Dördüncü olarak öğrencilerin yapmış olduğu çalışmalar portfolyo dosyalarında toplanır. Çalışmaların toplanması aşamasında beşinci olarak-öğretmen öğrenciler ile belirli bir sistem dâhilinde görüşmeler yapar ve çalışmalar hakkında veya çalışmalarda geliştirilmesi gereken güçlü olan yanlar hakkında öğrencilere dönüt verir. Öğrencilerin çalışmalarıyla ilgilenir. Altıncı olarak da toplanan çalışmalar puanlama anahtarları kullanılarak puanlanır. Bu aşamada önemli olan puanlama anahtarındaki ölçütlerin iyi belirlenmiş olmasıdır. Görüldüğü üzere portfolyoya dayalı durum belirleme sürecinin ikinci basamağı olan uygulama basamağında, portfolyoda bulunması gereken çalışmalar belirlendikten sonra yerine getirilmesi gereken ilk adım, puanlama anahtarlarının oluşturulmasıdır. Yanıt: E ÇÖZÜM–31 1 65 66 6 Verilen ifadelere bakıldığında, III. ifadenin yani ölçütler için verilecek derecelerin olabildiğince az sayıda belirlenmesi, yanlış olduğu görülmektedir. Aslında dereceler belirlenirken öğrenciler arasındaki öğrenme farklarını en iyi yansıtacak sayının alınması gerekmektedir. Yanıt: C Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 7 Verilen bilgi ile sınav için yapılabilecek tek kesin yorum, ölçülen özellik düzeyine göre uygun bir ölçme aracının seçilmediğidir. Çünkü özellik alt düzeydedir ve bu özelliğin ölçümünde yazılı yoklamaların kullanılmasına gerek yoktur. Yazılı yoklama testini oluşturan diğer sorular hakkında bilgiye sahip olmadığımızdan ve puanlamanın nasıl olduğu hakkında bilgi verilmediğinden diğer seçenekler hakkında yorum yapmamız mümkün değildir. Yanıt: D 8 Portfolyolar öğrencilere sorumluluk duygusu kazandırır, velilerin, öğrencilerin çalışmalarından haberdar olmasını ve öğretmen veli iletişim becerilerinin gelişmesini sağlar. Ancak portfolyolar bireysel çalışmayı ve öğrencinin kendi başarısını ele alır. Bu sebeple öğrencilerin başarıları arasında karşılaştırma yapılmaz. Ayrıca portfolyoların; öğrencileri süreç içerisinde izleyebilme, öğrencilerin öz değerlendirme becerilerini geliştirme ve öğretmenlerin öğrencilere etkili geri bildirim verebilmesi gibi birçok yararı bulunmaktadır. Bunun yanı sıra çalışmaların tamamen öğrenciye ait olup olmadığının kesin olarak bilinememesi, puanlamada nesnelliğin tam olarak sağlanamaması, ayrıca hazırlanmasının, puanlanmasının zaman alması ve portfolyoların saklanması problemi de portfolyoların sınırlılıkları içerisindedir. Yanıt: D 9 Bir bireyin performansa sahip olup olmama durumu (var/yok şeklinde) gözlenmek isteniyorsa verilen seçeneklerde kullanılabilecek en uygun araç, kontrol listesidir. Yanıt: B 10 Test geliştirme süreci aşağıdaki basamaklardan oluşmaktadır. Test geliştirme süreci; –– Sınav amacının belirlenmesi –– Ölçülecek davranışın belirlenmesi –– Belirtke tablosunun oluşturulması –– Kullanılacak soru türünün belirlenmesi –– Maddelerin yazılması –– Maddelerin redaksiyonu –– Deneme uygulamasını planlama, hazırlama, uygulama –– Madde Analizi –– Maddeleri seçmek –– Nihai testi oluşturma aşamalarından oluşmuştur Soruda sorulan maddelerin yazılmasından sonraki basamağı maddelerin redaksiyonunu yapmaktır. Yanıt: A 11 Eğitimde tamamlayıcı değerlendirme yaklaşımlarına yer verilmesinin sağladığı en önemli fayda öğrenilen bilgilerin ve becerilerin gerçek yaşam durumlarına uyarlanmasıdır. Tamamlayıcı değerlendirmede rekabet ortamı yaratıp öğrencilerin kıyaslanmasına yer verilmemektedir. Yanıt: C TEST GELİŞTİRME VE EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI - II 2 Bir testin kapsam geçerliğini sağlamaya yönelik bir çalışmada yapılacak ilk şey hazırlanan belirtke tablosu ile uyumlu sayıda ve düzeyde madde hazırlamaktır. Soruda A ve C seçenekleri madde hazırlandıktan sonra yapılacak bir işlem olup D ve E seçeneklerinde verilen durumlar güvenirlik belirleme amaçlıdır. Yanıt: B Sözlü sınavlar, soruların öğretmen tarafından sözlü olarak sorulduğu ve cevapların da yine sözlü olarak istendiği sınav türüdür. Amaç, öğrencilerin kendilerini sözlü olarak ifade edebilme becerilerinin, dil yeteneklerinin ve üst düzey düşünme becerilerinin ölçülebilmesidir. Bu nedenle sorulacak soruların öğrencilerin kendisini ifade edebileceği, üst düzey düşünme becerisini gösterebileceği ve bilgisini organize edip sözel olarak belli bir sürede sunabileceği yapıda olması gerekir. Soruda Savaş Öğretmen’in, İngilizce dersinde öğrencilerinin dili doğru kullanma, konuşma ve anlatım becerilerini ölçmek için en uygun ölçme aracı sözlü yoklamadır. Yanıt: D 4 Hüseyin Öğretmen’in sergide yer verdiği çalışmalar, öğrencilerin derledikleri portfolyosunun içerisinden en iyisi olduğunu düşünerek seçtiği çalışmaları içeren, öğrenci gelişimini takip etme ve sergileme amacıyla kullanılabilen tamamlayıcı değerlendirme yöntemi vitrin portfolyosudur. Yanıt: B 5 Soruda aniden öğretmenin yaptığı sınava ilişkin, sınavın kapsam ve sonuçsal geçerliği düşüktür, süresi yeterli değildir, güvenirlik düzeyi oldukça düşüktür, ayırt edicilik düzeyi düşüktür gibi açıklamalar yapılabilir. Ancak D seçeneğinde belirttiği gibi “Öğrencilerin çoğu dersten kalmıştır.” denilemez çünkü verilen parçada Gökçe Hanım, henüz değerlendirme yapmamıştır. Yanıt: D Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Zaman zaman kontrol listeleri, açık uçlu sorular ve derecelendirme ölçekleri ile yapılan akran değerlendirme, öğrencilerin sınıf arkadaşlarını belli ölçütler doğrultusunda değerlendirmesidir. Öğrencilerin üst düzey zihinsel becerilerinin geliştirilmesine katkı sağlar. İş birliğine dayalı öğretim gibi grup temelli öğretim yöntemlerinde akran değerlendirmenin kullanılması sayesinde öğrenciler akranları tarafından uygun ölçütlerle değerlendirildiğinde, iş birliği sürecinde öğrencilerin daha bilinçli olacağı ve öğretimin niteliğinin artacağı söylenebilir. Akran değerlendirmenin öğrencilerin değerlendirme becerisinin gelişmesine doğrudan etkisi olduğundan kendi öğrenmelerinin sorumluluklarını üstlenmesini sağlar. Ayrıca öğrencilere birbirini değerlendirme imkânı sağlamasının yanı sıra gerçek yaşam durumlarında demokratik tutumların gelişmesine katkı sağlayacağı da söylenebilir. Ancak öğrencilerin birbirini değerlendirmesi her değerlendirme durumunda farklılık gösterecektir. Bu konuda bir standart sağlanması mümkün görünmemektedir. Yanıt: C 3 ÇÖZÜM–32 1 67 68 6 Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Test yönergesinde öğrencilerin soruları nasıl cevaplandıracağı ve puanlamanın nasıl yapılacağı hakkında öğrencilere bilgi verebilir. Ancak hangi tür sorular sorulacağı ve soruların nasıl sıralanacağı testin oluşturma aşamalarında gerçekleşir. Yanıt: C 7 Eşleştirmeli testler iki grup hâlinde verilen ve birbiriyle ilgili olan sözcük, sembol ya da cümlelerin eşleştirilmesi esasına dayanmaktadır. Bu testler hazırlanırken eşleştirilecek olan kök ve seçeneklerin tamamının aynı sayfada olması gerekir. Kök ve seçenek sayısı birbirine eşit olmamalı, testin niteliğini artırmak için seçenek sayısı daha fazla olmalıdır. Eşleştirme testlerde madde sayısı 6 ile 15 arası olmalı, uzun ifadeler öncül, kısa ifadeler seçenek olmalıdır. Puanlamada kolaylık sağlanması için seçeneklerin önündeki harflerin kodlanacağı boşluklar köklerden sonra değil, önce gelmelidir. Yanıt: C 8 Seçenekler incelendiğinde hepsinin bilişsel beceriler olduğu görülür. Bloom taksonomisine göre incelediğimizde A ve E seçeneği bilgi, B ve D seçeneği kavrama düzeyinde iken C seçeneği daha üst düzey becerilerden olan değerlendirme basamağındadır. Yanıt: C 9 Kim, ne, ne zaman, nerede gibi sorularına cevap vermelerinin yeterli olduğunu düşünen Handan Öğretmen'in öğrencilerine alt düzey davranışları ölçecek testler uygulaması daha uygun olacaktır. Bu nedenle alt düzey davranışların ölçülmesinde kullanılan kısa cevaplı ve doğru yanlış testlerinden faydalanması gerekir. Yanıt: A 10 Likert tipi ölçekler dereceleme ölçekleridir. Duyuşsal özelliklerin ölçülmesinde daha objektif sonuçlar verir. Bu nedenle tutum testlerinde likert tipi ölçekler kullanılır. Yanıt: A 11 Sıralama yöntemi kağıtların en iyiden en kötüye sıralanması ve puanlamanın bu sıralamayla yapılması esasına dayanır. Öğrenci kağıtlarının sıralamasının zor olması nedeniyle kullanışlılığı düşüktür. Kullanışlılığı düşük olduğundan dolayı da en son tercih edilecek puanlama yöntemidir. Yanıt: A 12 Kısa cevaplı testlerde ve boşluk doldurma testlerinde soruların hazırlanması ve puanlandırılması kolaydır. Testte ölçülmek istenen kapsamı ölçmek için fazla soru sorulduğundan yeterlidir ama üst düzey davranışları ölçemeyeceğinden istenilen her kapsam için yeterli olmayacaktır. Yanıt: B TEST GELİŞTİRME VE EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI - III Öz ve akran değerlendirme yöntemlerinin öğrencilerin öğrenme ve bilişüstü bilgi düzeyleri üzerinde olumlu etkiler sağladığı yapılan çalışmalarla kanıtlanmıştır. Yani öğrenciler değerlendirme çalışmalarına katıldıkça daha iyi öğrenmekte ve bilişüstü bilgileri artmaktadır. Bilişüstü bilgi, öğrenenin neyi bilip neyi bilmediğine ilişkin düşünme, kendi öğrenmesini sorgulama ve kendi düşünmesini yönetme becerisi olarak kabul edilmektedir. Yanıt: D 2 3 Verilen araçlar arasında soru sayısı en fazla olan, dolayısıyla duyarlılığı en yüksek olan çoktan seçmeli testtir. Bu nedenle güvenirliği de en yüksek olur. Yanıt: E 4 Sözlülerle üst düzey beceriler ölçülebileceği gibi anında derinlemesine sorular sorarak yanlış öğrenmelerin nedenleri de ortaya çıkarılabilir. Diğer yöntemlerden yazılı yoklamalarda da böyle bir imkân vardır ancak sınav sırasında (hemen) değildir. Yanıt: B Hazırlanan görsel zekâ testi tüm öğrencilere uygulandıktan sonra beklendiği yönde görsel sanatlar öğretmenliği okuyan bireylerin diğer bölüm öğrencilerinden yüksek puanlar alması testin güvenilir ve geçerliği olduğunun kanıtıdır. Yanıt: B 6 Tam tersine bu testlerde şans başarısı yüksektir. Doğru-yanlış ve kısa cevaplı testlerin hazırlanması çok fazla deneyim gerektirmez. Yanlış öğrenmeleri göstermesi zayıf bir yan değildir. Üç testte objektif puanlanabilen, puanlamaya karışan hatanın az olduğu testlerdir. Sentez basamağında yaratıcılık bulunduğundan ve bu testler öğrencilerin verebilecekleri cevapları sınırlandırdığından sentez basamağını ölçemezler. 7 Yanıt: B Portfolyoların hazırlanma amaçları: Öğrencinin gelişimini izleyebilmek Öğrencinin kendi gelişimini izlemesine fırsat vermek Öğrencinin zaman içerisindeki öğrenimlerini belgelemek Öğrencinin gerçekte ne öğrendiğini ortaya koymak Öğrencinin öz değerlendirme yapabilmesine fırsat vermek Velilerle iletişimi, onlardan “katılım ve geri bildirim almak yoluyla kolaylaştırmak Bir sonraki yıllara öğrenci ile ilgili bilginin aktarılmasını sağlamak Portfolyolar asla öğrencileri kıyaslamak için bir araç olarak kullanılmamalıdırlar. Unutulmamalıdır ki portfolyolar bireyseldir, öğrenciye özeldir. Yanıt: D Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Maddeler öğrencilerin bildikleri kaynaklardan aynen alınırsa bu uygulama öğrencileri ezberciliğe yönelteceği gibi üst düzey kazanımların da ancak bilgi düzeyinde ölçülebilmesine neden olacaktır. Yanıt: E 5 ÇÖZÜM–33 1 69 70 Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 8 Portfolyolar ders dışı faaliyetleri kapsamaz. Dolayısıyla öğrencilerin ders dışı olarak, hobi amaçlı yaptıkları çalışmalar portfolyoda yer alamaz. Portfolyo; söz konusu dersi öğrenmek için hazırladığı tablolardan, okuduğu makalelerden, o hafta işlenen konunun daha önceki konularla ve/veya günlük hayatla ilişkisini anlatan bilimsel yazılardan, verilen ödev problemlerinin veya araştırma sorularının yazılı açıklamalarını içeren çözümlerinden, yazılı sınav sonuçlarından, okunan bir yazıdan ne anlaşıldığını gösteren şemalardan ve yazının eleştirisinden, deney raporlarından, kavram haritalarından, yazılı diğer tüm materyallerden oluşabilen bir klasördür. Ayrıca bir portfolyoda öğretmenin önceden notlandırdığı ve öğrencinin düzelttiği ödevler ve/ veya öğrencinin takip ettiği yolları izlemek amacıyla, yaptığı bir projenin veya herhangi bir çalışmanın müsvetteleri de yer alabilir. Yanıt: C 9 Performans değerlendirmenin pek çok tanımı yapılmakla birlikte, performans değerlendirme, öğrencilerin bireysel farklılıklarını dikkate alarak, onların bilgi ve becerilerini eyleme dönüştürmelerini, gerçek yaşama aktarmalarını sağlayacak durum ve ödevler aracılığıyla değerlendirme yapmak biçiminde tanımlanabilir. Programda öngörülen eleştirel düşünme, problem çözme, okuduğunu anlama, yaratıcılığını kullanma, araştırma yapma gibi öğrencinin bilişsel, duyuşsal, psiko-motor alandaki becerilerini aynı anda kullanmasını, geliştirmesini ve bir ürünün ortaya konmasını gerektiren çalışmalarıdır. Performans değerlendirme, dersin kazanımlarıyla ilgili olarak öğrencinin günlük yaşamındaki problemleri nasıl çözeceğini ve problem çözmek için sahip olduğu bilgi ve becerileri nasıl kullanacağını göstermesini ister. Performans değerlendirme gözlenebilen bir performans veya somut bir ürünle sonuçlanmalıdır. Sorumuzda süreç ile gözlenebilen performansa, sonuçta ortaya çıkardıkları ürünleri dikkate almıştır diyerek de somut ürüne vurgu yapılmıştır. Yanıt: B 10 Çoktan seçmeli maddelerde seçenekler elenerek doğru cevaba gidilmemelidir. Asıl amaç kökten hareketle, ölçülen kazanıma sahip öğrencilerin doğru cevabı verilen seçenekler arasından bulabilmesidir. Yanıt: E 11 Özgün bir bilgi, işlemler takımı, ilişkiler bütünü üretme Bloom’un bilişsel hedef alanlarına göre sentez basamağındadır. Sorumuzda öğretmenin öğrencisinden özgün bir hikaye ortaya çıkarmasını beklemesi sentez basamağına yöneliktir. Yanıt: E 12 Yazılı yoklamaların puanlanma yöntemleri güvenirliği en düşük olandan en yükseğe olarak aşağıdaki gibidir: Genel izlenimle puanlama Sınıflama yöntemiyle puanlama Sıralama yöntemiyle puanlama Cevap anahtarıyla puanlama Yanıt: A TEST GELİŞTİRME VE EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI - IV TDA tekniği üst düzey (sentez, değerlendirme) öğrenme becerilerinin ölçülmesinde yetersiz kalmaktadır. Yanıt: E Yapılan çalışma bir performans değerlendirme kapsamında bir performans ödevidir. Projelerde süre daha uzun verilir. İşperformans testleri ise psikomotor becerilere yöneliktir. Portfolyolar öğrencilerin çalışmalarının yer aldığı ürün dosyalarıdır. Yanıt: B A, B ve E seçeneğinde verilen sorular bilgi düzeyinde, C seçeneğindeki soru ise uygulama düzeyindedir. D seçeneğindeki soruda ise öğrencilerin özgün düşüncelerini yansıtmaları, bilinenler dışında yeni önerilerde bulunmaları beklendiğinden sentez düzeyindedir. Yanıt: D 4 Soru okuma tekniği, her bir kağıdın 1. sorusu puanlandıktan sonra 2. sorunun puanlanmasına geçilmesi esasına dayanır. Böylece bir soruya verilen cevabın diğerinin puanını etkilemesinin önüne geçilmeye çalışılır. Yanıt: C Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 2 3 ÇÖZÜM-34 1 71 72 5 Kontrol listeleri performansın yalnızca olup olmadığını, gerçekleşip gerçekleşmediğini bildirir. Performansın gerçekleşme derecesi hakkında bilgi veremez. Yanıt: C Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 6 Puanların puanlayıcı yanlılığından etkilenmesi objektiflik anlamında güvenirliği düşürür. Buna göre, birden fazla puanlayıcı kullanmak, kayıt alıp sonra tekrar izleyerek puanlama yapmak puanlama objektifliğini artırmaya yönelik önlemlerdendir. Öğrencinin heyecanını yenmesi için süre tanımak öğrenciden kaynaklanan puanlara karışabilecek tesadüfi hataları engellemeye yöneliktir ve bu da güvenirliği artırır. Puanlayıcıların verilen cevaplara göre jest mimik kullanması yine hata karışmasına neden olacağından puanlama objektifliğini artırmaz. Yanıt: A 7 Portfolyolar öğretmenlerin iş yükünü oldukça artırmaktadır. Bu yönden kullanışlılığı düşüktür. Özellikle kalabalık sınıflarda uygulamak zordur. Portfolyolar asla öğrencilerin başarılarını karşılaştırmak için kullanılamaz. Portfolyolar bireysel dosyalardır. Yanıt: C 8 Test hazırlama sürecinin ilk basamağı hazırlanacak testin amacının belirlenmesidir. Maddeler test düzenine sokulduktan sonra deneme formu oluşmuş olur ve test ve madde istatistiklerinin hesaplanıp nihai testin oluşturulabilmesi için bir grup üzerinde uygulama yapılır. Yanıt: E TEST GELİŞTİRME VE EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI - V Kapsam geçerliğinin iki boyutu vardır. Birincisi ölçülecek kapsamı iyi bir şekilde örneklemesi ikincisi ise maddelerin her birinin ölçmek istediği davranışı gerçekten ölçmesidir. Bunun düzeltilmesi aşamasında soruların ölçülecek özelliği ölçer nitelikte olup olmadığının araştırılması kapsam geçerliğini sağlamaya yöneliktir. Yanıt: A 4 Oluşan hata türü tesadüfi hata olup tesadüfi hatalar öncelikle ölçme aracının güvenirliğini etkiler. Yanıt: B ÇÖZÜM–35 1 73 5 2 3 Doğru yanlış testleri de çoktan seçmeli testler de objektif ve kolay puanlanabilen, çok soru sorulabilecek, sonuçların açıklanmasının kısa zamanda yapılabileceği, anlatım yeteneği, yazı güzelliği gibi değişkenlerin ölçülen özelliğe karışmadığı testlerdir. Ancak büyük ölçekli sınavlarda çoktan seçmeli testlerin tercih edilmesinin nedeni bilişsel alanın büyük bir kısmını ölçebilmesi, güvenirlik ve geçerliğinin yüksek olmasıdır. Yanıt: E 6 Test dışı teknikler vaka kaydı, kontrol listesi, dereceleme ölçeği, mülakat, anket, sosyogram ve otobiyografi olarak gruplandırılabilir. Test dışı tekniklerde süre, yer ve yapılacak iş kişiden kişiye değiştiğinden, bu tekniklerle elde edilen bilgilere dayanarak bireyleri kıyaslamak olanaksızdır. Yanıt: E Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Görünüş geçerliği testin ne ölçüyor göründüğü ile ilgilidir. Kişilik testlerinde bireylerin kendi hakkında yanlış bilgi vermelerini önlemek için görünüş geçerliği düşürülür. Yanıt: D Bir ölçme aracının zaman, emek ve maliyet açılarından değerlendirilmesi ölçme aracının kullanışlığı ile ilgilidir. Hiçbir ölçme aracı hem hazırlanması hem de değerlendirilmesi açılarından %100 kullanışlı değildir. Soru kökünde yazılı yoklamaların hazırlanması bakımından kullanışlı ancak değerlendirilmesinin kullanışsız olduğu vurgulanmaktadır. Yanıt: C 74 7 Düzeltme formülü şans başarısını azaltmak için seçenek sayısının 1 eksiği kadar yanlışın doğru sayısından çıkarıldığı formüldür. Doğru yanlış testi 2 seçenekli olduğu için 1 yanlış 1 doğruyu götürür. Dolayısıyla Arda doğru yanlış testinden 20-10=10 puan alır. 5 seçenekli çoktan seçmeli testlerde 4 yanlış bir doğruyu götürür. 12/4=3 puan eksiltilmesi gerekir. Arda çoktan seçmeli testten 33-3=30 puan alır. Toplamda 80 soruda 40 puan alan Arda basit bir orantıyla 100 üzerinden 50 alacaktır. Yanıt: D 10 Bütün seçmeli testlerde tahmin etkeni olduğu için şans başarısı az ya da çok mevcuttur. Ancak kısa cevaplı testler, seçmeli test değildir, öğrencinin doğru cevabı kendisinin yazdığı kâğıt-kalem testleri arasındadır. Bu nedenle şans başarısı yoktur. Yanıt: E Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 8 Öğrencilerin başkalarının fikirlerini hatırlamaya, yorumlamaya ve analize teşvik eden test türü çoktan seçmeli testlerdir. Yazılı yoklamalar ise öğrencilerin kendi bilgilerini, fikirlerini ifadeye, bütünleştirip örgütlemeye teşvik eder. Yanıt: E 9 Soru kökünde verilen ifadede hiç gerekli olmadığı hâlde Birleşmiş Milletler’ in çağrısı, TBMM’nin kararından bahsedilmiştir. Öğrenci 1950’den sonraki tarihler arasında yoğunlaşacağından öğrenciye ipucu verilmektedir. Yanıt: B 11 Soru incelendiğinde seçeneklerde yer alan sayılar denklemde yerine konulduğunda öğrencinin denklemin nasıl çözüldüğünü bilmese bile doğru cevabı bulabileceği bir soru olduğu görülmektedir. Bunu önlemek için doğru cevap gizlenmiş ve ancak denklemi çözüp x sayısını bulan öğrencinin doğru yanıt verebileceği bir forma dönüştürülmüştür. Yanıt: C TEST GELİŞTİRME VE EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI - VI Aslı Öğretmen belirtke tablosuna göre soruları hazırlamış ama belirtke tablosunda yer almayan sentez ve değerlendirme soruları olmadığından soruları zorlaştırmak istemiştir. Soruları zorlaştırırken de daha önceden hazırlamış olduğu soruların bilişsel basamak düzeylerini artırmıştır. Böylelikle öğretmen bilgi basamağındaki soruyu kavrama düzeyinde, kavrama düzeyindeki soruyu uygulama düzeyinde sorarak belirtke tablosuna uygun soru kullanmamıştır. Bu nedenle de testin kapsam geçerliğini sağlamaya çalışırken yanlış bir işlem yapmıştır. Yanıt: C 2 Bireyin belli durumlarda nasıl davrandığını ölçen testler tipik davranış testleridir. Bireyin öğretim sürecinden ne kadar yararlanmış olduğunu tespit eden testler başarı testleridir. Süre sınırlaması olmaksızın bilgi ve beceriler bakımından kişilerin başarı düzeylerini ölçen testler güç testleridir. Bilgi ve beceri ölçümünü içeren doğru yanlış değerlendirmesine imkân veren testler maksimum yeterlilik testleridir. Uygulayıcı tarafından bir ve birden çok kişiye uygulanabilen testler grup testleridir. Bu tanımlar doğrultusunda doğru cevap C seçeneğidir. Yanıt: C Yazılı yoklamalar genel anlamda geçerliği ve güvenirliği düşük sınavlar olmalarına rağmen üst düzey davranışların ölçülmesinde kullanım açısından en uygun sınav olma özelliğini de üzerlerinde taşımaktadırlar. Ancak yazılı yoklamalarda şans başarısı yoktur. Yazılı yoklamaların güvenirliğinin düşük olması puanlanma objektifliğinin sağlanamamasından kaynaklanmaktadır. Yanıt: D 5 Semra Öğretmen madde türünü belirlemeden önce testin hangi amaçla kullanılacağını ve testin kapsamını belirtke tablosuna göre oluşturması gerekir. Daha sonra madde türünü belirlemelidir. Bu nedenle Semra Öğretmen ilk olarak test geliştirme basamağının birinci aşaması olan testin hangi amaçla kullanılacağını belirlemelidir. Yanıt: C 6 Düzeltilmiş puan aşağıdaki formülle hesaplanmaktadır. Düzeltilmiş puan = Doğru Yanlış cevap Cevap – seçenek sayısının 1 eksiği Öğrenci 4 soruya yanıt vermediğinden 20 soruya yanlış cevap verdiği söylenebilir. 20 Düzeltilmiş puan = 56 – 5 – 1 = 51 Yanıt: D Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Çoktan seçmeli testlerde öğrenciler sınav süresinin çoğunu soruları okumak için harcarlar. Ayrıca bu testlerin puanlanması kolay iken hazırlanması zor ve zaman alıcıdır. Çoktan seçmeli maddeler şans başarısına, yani öğrencinin tahminle doğru cevabı tesadüfen bulmasına olanak sağlayan maddelerdir. Şans başarısını azaltmak için düzeltme formülü kullanılarak puanlama yapmak puanların geçerlik ve güvenirliğini yükseltir. Yanıt: A 3 4 ÇÖZÜM–36 1 75 76 7 Performans değerlendirme sürece ve ürüne yönelik bir değerlendirme iken geleneksel yöntemler sadece sonuç odaklıdır. Bundan dolayı da geleneksel yöntemlerde geri bildirim ya sonuçta verilir ya da hiç verilmez. Performans değerlendirmenin değerlendirmesi subjektif ve zaman alıcıdır. Geleneksel yöntem ise daha objektif ve daha kolaydır. Ayrıca performans değerlendirilmesinde gerçek yaşamda karşılaşılan problemleri çözmesine yardımcı olurken, geleneksel yöntemde gerçek yaşamla ilişki kurulmayabilir. Her iki ölçme yöntemi ile de bilişsel davranışların ölçülmesi mümkündür. Yanıt: B 9 Yanıtlayıcının cevabı; bir kelime, bir rakam ya da en çok bir cümleyle verebileceği maddelerden oluşan testlere “kısa cevaplı testler” denir. Kısa cevap gerektiren testlerin en büyük dezavantajı öğrenciyi ezbere teşvik etmesidir. Yanıt: B Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 10 8 Eğitimde tamamlayıcı değerlendirme yaklaşımlarına yer verilmesinin sağladığı en önemli fayda öğrenilen bilgilerin ve becerilerin gerçek yaşam durumlarına uyarlanmasıdır. Tamamlayıcı değerlendirme de genelde süreç ve ürün değerlendirilmektedir. Ayrıca tamamlayıcı değerlendirmede puanlama diğer yöntemlere göre daha subjektiftir. Yanıt: D Test geliştirme süreci aşağıdaki basamaklardan oluşmaktadır. Test geliştirme süreci; Sınav amacının belirlenmesi Ölçülecek davranışın belirlenmesi Belirtke tablosunun oluşturulması Kullanılacak soru türünün belirlenmesi Maddelerin yazılması ve havuzun oluşturulması Maddelerin redaksiyonu Deneme uygulamasını planlama, hazırlama, uygulama Madde analizi Maddelerin seçimi Nihai testi oluşturma aşamalarından oluşmaktadır. Bu doğrultuda doğru cevap C seçeneğidir. Yanıt: C TEST GELİŞTİRME VE EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI - VII Sinem Öğretmen’in sınav esnasında kitaplara bakmalarına izin vermesi sorulan soruların cevapları, herhangi bir kaynakta hazır bulunmadığı gibi sınav süresi de öğrencinin ilgili kaynağı okuyarak gerekli cevapları bulmasına yetmeyecektir. Bazı öğrencilerin sınav korkusunu yenmesine yardımcı olur ama bunun dışında hiçbir değişiklik getirmez. Sınavdan önce kitabı okumuş olan, konuların kitabın hangi sayfasında bulunduğunu hatırlayan öğrencilerin ya da okuma hızı yüksek olan öğrencilerin hızlı okuma becerisini ölçmeye yönelik olacaktır. Bu durumda ölçme aracının öncelikle yapı geçerliğini olumsuz yönde etkileyecektir. Yanıt: C Soruda sözlü yoklamaların daha çok konu başlarında ya da konu sonlarında ön koşul öğrenmeleri ya da eksiklerini belirlemede kullanılması daha yararlı olacağından bahsetmektedir. Ancak not verilmek için sözlü yoklama kullanılması güvenirliği düşük olduğundan tercih edilmemelidir. Not vermek için yapılan değerlendirme yöntemi de düzey belirleme yönelik olan summatif değerlendirmedir. Yanıt: B Bir eşleştirme maddesi grubunda yer alan öncüller listesi ve seçenekler listesi homojen öğelerden oluşmalıdır. Yani bu iki sütun arasında tek boyutlu bir ilişki olmalıdır. Çünkü bir eşleme takımındaki maddeler homojen olmazsa öğrenci uygun olmayan cevapları anında eleyerek doğru cevaba ulaşabilir. Verilen eşleştirme testinde tek boyut değil tarihler, kurucular ve başkanlar gibi birkaç boyut ölçülmektedir. Yanıt: A 4 Puanlandırılması, cevaplandırılması ve hazırlanması kolay olan test türü doğru yanlış testidir. Bu üç özellik doğru yanlış testinin güçlü yanlarıdır. Yanıt: E Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 2 3 ÇÖZÜM–37 1 77 78 5 Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Kökü olumsuz kipte olan maddelerde öğrenci doğru cevabı, ölçülmek istenen özelliğe sahip olmasa da bulabilir. Bu sebeple öğrenme eksikliklerini belirlemek amacıyla kökü olumsuz kipte olan maddelerin kullanımı uygun olmayabilir. Yanıt: D 6 Çoktan seçmeli test maddeleri hazırlanırken öğrenciler yanıltılmaya, şaşırtılmaya çalışılmamalıdır. Maddeler açık ve anlaşılır şekilde yazılmalıdır. “Hepsi” ve “Hiçbiri” gibi seçenekler mümkünse hiç kullanılmamalıdır. Seçeneklerdeki ifadeler mantığa uygun olmalı, bilimsel yanlış içermemelidir. Her madde testteki diğer maddelerden bağımsız cevaplanabilir olmalı, diğer maddelerde ipuçları verilmemeli, bir maddede verilen bilgi diğer maddede sorulmamalıdır. Tersi durumda hedef davranışı kazanan ve kazanmayan öğrenciler ayırt edilemez. Her madde köküyle yalnızca bir davranış yoklanmalıdır. Aksi durumda madde doğru cevaplanmadığı zaman hangi davranışın eksikliğinden kaynaklandığı tespit edilemez. Yanıt: A Maddelerin redaksiyonu Deneme uygulamasını planlama, hazırlama, uygulama Madde analizi Maddelerin seçimi Nihai testi oluşturma aşamalarından oluşmuştur Soruda sorulan maddelerin havuzun oluşturulmasından sonraki basamağı maddelerin redaksiyonunun yapılmasıdır. Yanıt: B 8 Deneme uygulamasından sonra madde analizi yapılmasının temel amacı maddelerin güvenirliğini ve geçerliğini tespit ederek gerekli düzeltmelerin yapılması ve uygun olmayan maddelerin testten çıkarılmasıdır. Sınav için yeterli sürenin ayarlanması madde analizinin değil, deneme uygulamasının amaçlarından biridir. Yanıt: C 9 7 Test geliştirme süreci aşağıdaki basamaklardan oluşmaktadır. Test geliştirme süreci; Sınav amacının belirlenmesi Ölçülecek davranışın belirlenmesi Belirtke tablosunun oluşturulması Kullanılacak soru türünün belirlenmesi Maddelerin yazılması ve havuzun oluşturulması Akran değerlendirmede öğrenciler, arkadaşlarının çalışmalarını ölçütler yardımıyla değerlendirir. Bu şekilde yapılan değerlendirmenin nota katkısı yoktur. Akran değerlendirmesi öğrenciye geri bildirim vermek, eleştirel düşünme becerilerini geliştirmek, öğrencinin öğrenme sürecini değerlendirmesini sağlamak gibi pek çok amaç içermektedir. Ancak bu değerlendirmenin kullanılmasının öncelikli amacı öğrencinin derse dâhil olmasını sağlamaktır. Yanıt: B TEST GELİŞTİRME VE EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI - VIII Performans değerlendirmenin yapılması zor ve güvenirliğini etkileyen birçok etken vardır. Soruda verilen seçenekler arasında A, B, C ve E seçeneklerinde verilen ifadeler performans değerlendirmesinin güvenirliğini artıracak etkenler arasındadır. Yanıt: D 2 Performans değerlendirme; bilginin ya da becerinin öğrencide olup-olmadığının belirlenmesinden öte bilgi ve becerilerini kullanırken gösterdiği çabanın gözlenmesi ve ortaya koyduğu ürünün değerlendirilmesidir. Jüri, performans değerlendirmesi gerçekleştirmiştir. Yanıt: D 3 Doğru yanlış testlerinde hiçbir şey bilmeyen bir öğrencinin bile doğru cevabı bulma ihtimali % 50 olduğu için, bu madde türlerinde şans başarısı yüksektir. Doğru - yanlış madde türlerinin cevabı ya doğrudur ya da yanlıştır. Buradan anlaşılır ki değerlendirmesinde kişisel görüşlerden etkilenmez. Puanlaması objektiftir ve güvenirliği yüksektir. Bu tür testler kolay hazırlanabilir, cevaplaması kısa sürer bu yüzden de fazla sayıda soru sorulabilir. Dikkatli hazırlandığı takdirde bu durum, konu kapsamını iyi Bu sistemle öğrencileri ezbercilikten uzaklaştırarak öğrencilerin yorumlama yeteneğini de ölçmek, sınav esnasında öğrenciler tarafından kopya çekilmesini önlemek, öğrenciye düşünmeyi, sorgulamayı, sebep-sonuç arasında ilişki kurma becerisi kazandırmak, öğrencilerin tahmin ederek ya da şansla doğru cevaba ulaşmasını engellemek mümkündür. Ancak açık uçlu soruların kullanılması çoktan seçmeli testlere göre puanlandırılması daha objektif değildir. Yanıt: A 6 Baker, O’neil ve Linn’ e göre performansın ölçülmesinin genel itibari ile 6 özelliği vardır. Bunlar; Performans sorularında çoktan seçmeli maddeler yerine açık uçlu sorular tercih edilir. Üst düzey düşünme ve bilişsel becerilerin kullanılmasını sağlar. Performans görevlerin tamamlanması karmaşık görevlerden oluştuğu için daha fazla zaman gerekir. Öğrencilerin doğru cevaba ulaşmaları için kullanması gereken stratejileri doğrudan uygulanmasının gerektirir. Bireysel ya da gruplara uygulanabilir. Performans görevlerinde hedefe ulaşılması için öğrencilere özgürlük tanınmalıdır. Yanıt: B Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Performansa dayalı durum belirlemede ölçülecek davranışa göre kontrol listesi, rubrik, çeteleme aracı gibi ölçme araçları kullanılmaktadır. Sunum yapan kişinin değerlendirilmesinde de daha çok rubrik ve kontrol listesi kullanılabilir. Ancak sunum yapan bireyin kullanmış olduğu kelimelerin sıklığı ya da jest mimiklerin tekrar davranışları ölçülmek isteniyorsa çeteleme aracı da kullanılabilir. Yanıt: E 4 örneklemesi açısından avantajlıdır. Eğitimin herhangi bir düzeyinde kullanılamaması için hiçbir sebep yoktur, bu yüzden eğitimin her aşamasında kullanılabilir. Ancak öğrencilerin yanlış öğrendikleri bilgileri teşhis etmek için kullanılması uygun değildir. Yani tanılayıcı özellikleri yoktur. Yanıt: A 5 ÇÖZÜM–38 1 79 80 7 Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Öğrencilerin dersten beklentileri, yaptıkları çalışmalardan seçilen örnekler (yaratıcı çalışmalar, orijinal modeller, deneysel veriler, hikâyeler, makaleler, resimler, çizimler, kavram haritaları, tablolar, grafikler vb.), ödevi yaparken öğrencinin tuttuğu ödev günlükleri, portfolyoya koyduğu çalışma örneklerini seçme nedenleri, yaptığı çeşitli çalışma örneklerine yönelik öz değerlendirmesi, öğrencinin ilerleyişi hakkında öğrenci ve öğretmen tarafından hazırlanan gelişim raporları portfolyonun içerisinde yer alabilir. Fakat sağlık raporları portfolyada yer almaz. Yanıt: E 8 Öğrenci eğitim sürecinde, Neler öğrendi? Nasıl yol izledi? Neler düşündü? Nasıl analiz etti? Nasıl iletişim kurdu? Nasıl yapılandırdı? Hangi güçlüklerle karşılaştı? gibi sorulara yanıt aranırken kullanılan değerlendirme yöntemi portfolyodur. Seçeneklerde yer alan anket bir değerlendirme yönteminden ziyade bir ölçme aracıdır. Yanıt: A 9 Çoktan seçmeli test maddelerinde seçenek sayısı öğrencilerin seviyelerine uygun olması gerekir. İlkokul 4. sınıf seviyesine kadar 3 seçenek, lise seviyesine kadar 4 seçenek, lise seviyesinden sonra 5 seçenek kullanılmalıdır. Yanıt: B 10 Bilişsel basamakların alt düzeydeki davranışları çok sayıda soruyla ölçmek için doğru yanlış ve kısa cevaplı testler kullanılabilir. Tanılayıcı dallanmış ağacı oluşturan sorular doğru yanlış sorularıdır ve bilişsel basamakların daha alt becerileri ölçülebilir ancak soru sayısı sınırlıdır. Yanıt: A 11 Her iki uygulamada da öğrencilerin sırasının değişmemesi kararlılık anlamında güvenirliğin yüksek olduğunu gösterir. Uygulanan yöntem ise test – tekrar teste uygundur. Yanıt: B 12 Yazılı yoklamanın puanlandırılması öğrenciler istediği cevapları yazabildiklerinden objektif bir şekilde puanlandırılması zordur. Bu nedenle daha güvenilir sonuçlar elde etmek için birçok yöntem kullanılmaktadır. Sorunun A, B, D ve E seçeneklerinde verilenler bu yöntemlerden biridir. Yanıt: C TEST GELİŞTİRME VE EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI - IX Kişiliğin değerlendirilmesinde kullanılan "projektif teknikler" açık seçik olmayan uyarıcılara karşı bireylerin gösterdiği kişisel ve subjektif tepkilere dayanan yöntemlerdir. "Projektif" kelimesi "yansıtma" anlamına gelmektedir. Projektif testlerde uyarıcı olarak resimlerden, mürekkep lekelerinden, tamamlanmamış cümlelerden yararlanılmaktadır. Bireylerin açık uçlu sorulara gösterdiği tepkilerin ölçülmesinde de projektif testlerden yararlanılır. Yanıt: C 4 Öğrencilerin belirlenen ölçütlere göre ortaya koyacakları performansları değerlendirmede en uygun ölçe aracı dereceleme ölçeği olacaktır. Dereceleme ölçeği önceden belirlenmiş ölçütlerle öğrenci performansını ölçmek için kullanılan ayrıntılı puanlama rehberidir. Diğer adıyla rubrik olan dereceleme ölçekleri sayesinde öğrenci performansını hangi düzeyde göstermesi gerektiği ve hangi aşamalardan geçmesi gerektiği hakkında bilgi sahibi olacaktır. Yanıt: A ÇÖZÜM–39 1 81 2 5 Eşleştirmeli testlerde şans başarısı oldukça yüksektir. Bu şans başarısı aza indirgemek için seçenek sayısı madde sayısından fazla olmalıdır. D seçeneğinde verilen ifade yanlıştır. Ayrıca uzun ifadeler öncül, kısa ifadeler seçenek olarak kullanılmalıdır. Eşleştirme grubunda yer alan tüm maddeler aynı sayfada yer almalıdır. Yanıt: D 3 6 Bilgileri organize edip sunmak için sözlü yoklama kullanılması uygun değildir. Sözlü yoklamalar genellikle ilkokulun ilk basamaklarında ve yabancı dil eğitiminde kullanılır. Sözlü anlatım becerilerini geliştirir, dersteki önemli yerleri gösterir, hazırbulunuşluğu kontrol etmede faydalanılır.bilgilerin organize edilip sunulmasında en uygun öğretim aracı yazılı yoklamalar olacaktır. Yanıt: E Eşleştirmeli testler ve doğru yanlış testleri şans başarısı içermektedir. Bu şans başarısını en aza indirmek için eşleştirmeli testlerde seçenek sayısı madde sayısından fazla kullanılmaktadır. Doğru yanlış testlerinde ise düzeltme formülünden yararlanmak doğru olacaktır. Yanıt: A Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Birbirinin zıttı olan seçenekler kullanmak öğrenciye ipucu sağlayacaktır. Ama en büyük sorun bu değildir öğrencilerin şans başarısı ile doğru cevabı bulma ihtimali artacaktır. Oluşturulan ölçme araçlarında en büyük sorun sanş başarısı ile doğru cevabın bulunmasıdır böylece ölçmeye karışan hata miktarı artacağından güvenirlik ve geçerlik düşecektir. Yanıt: A 82 7 Devinişsel beceriler öğrencilerin becerileri ve performanslarının değerlendirilmesidir. Performans değerlendirmede en uygun araçlar kontrol listesi ve rubriklerdir. Kontrol listesi öğrencilerde gözlenecek davranışların var/ yok olarak ifade edilmesini sağlar. Rubrikler ise öğrencilerin hangi aşamada nerede oldukları hakkında bilgi vermeye yarayan tamamlayıcı ölçme araçlarıdır. Yanıt: B Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 8 Çoktan seçmeli testler şans başarısının düşük olduğu testlerdir. Fakat üst düzey davranışları ölçmede yetersizdir, duyuşsal alan basamaklarına yönelik hedefleri belirlemede kullanılmaz. Ancak öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeylerini belirlemede kullanılan etkili bir ölçme aracıdır. Yanıt: E 9 Soruda bir matematik problemine yer verilmiştir. Bu tür sorular doğru cevabı gizli sorulardır. Yazılı yoklamalara karışan hata türlerini en aza indirmek için sınav kağıtlarının anahtarla puanlanması en uygun durum olacaktır. Yanıt: A 10 Kısa cevaplı testler cevaplayıcının bir kelime, sembol, en çok birkaç kelime ile cevaplandırabileceği sorulardan oluşmaktadır. Fakat yanıtlayıcıların cevaplaması için ipuçlarına yer verilmemelidir. Fakat soru köküne bakıldığında edici ifadesinin önüne ancak ayırt kelimesinin geleceği açıktır. Yanıt: E 11 Yapı geçerliği test ile ölçülmek istenen maddelerin birbiriyle ilişkili olma durumudur. Eğer tamamlayıcı ölçme araçlarının öğrenme düzeyine katkısı fazla ise yapı geçerliği de yüksek olacaktır denir. Yanıt: C 12 Kavram haritaları iki boyutlu görsellerdir. Dersin girişinde öğrencilerin hazırbulunuşluğunu kontrol etmek için, gelişme kısmında kavramlar arası ilişkileri göstermek için dersin sonunda ise değerlendirme aracı olarak kavram haritalarından faydalanılır. Yanıt: A BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ - I Nitel araştırma yöntemleri ile yeni teoriler ve açıklamalar yapılmadan hipotezlerin çalışmanın gelişme sürecinde tümevarımsal bir yaklaşımla incelenmesi söz konusudur. Nitel araştırmalarda araştırmacının rolü inceleme için bir araçtır. İlişkiler göreli, kültüre bağlı ve özeldir. Nitel araştırmalarda daha çok görüşme ve öyküler ön plandadır. Nitel araştırmada kuram kavram ilişkisi her seferinde yeniden yapılandırılır. Ancak "olgu olmadan herhangi bir bilgi edinilemez" ifadesi nicel araştırmaların özelliğidir. Yanıt: E 2 Matematik öğretmenliği bölümünde görev yapan bir öğretim elemanının kullanmış olduğu problem çözme tekniği bağımsız değişkendir. Bağımsız değişkenler sonucu etkileme gücüne sahiptirler. Yanıt: B 5 Soruda problem çözme tekniklerinden etkilenen değişken bağımlı değişken olduğundan problem çözme becerisi bağımlı değişkendir. Yanıt: A 6 Deneysel araştırmalar, değişkenler arasındaki neden-sonuç ilişkilerini belirlemek amacı ile doğrudan araştırmacının kontrolünde gerçekleştirilen araştırmalardır. Bu nedenle soruda da deneysel araştırma yapılmıştır. Yanıt: A 7 3 Araştırmalara sonuç veren, sonuçta bakılan ve etkilenen değişkenlere bağımlı değişken, etkisi araştırılan ve sonucu etkileme gücünde olan değişkene de bağımsız değişken denilmektedir. Buna göre öğretim yöntem ve tekniği bağımsız, öğrencilerin başarısı bağımlı değişkendir. Yanıt: A Öğretim fakültesi öğrencilerinin öğrenim gördükleri programın niteliğini belirlemek amacıyla bir araştırmacının birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü sınıfta okuyan öğrencilerin görüşlerini alması boylamsal çalışmalar yapıldığını gösterir. Boylamsal araştırmalar seçilen örneklemlerden farklı zamanlarda birden fazla görüş toplanmasıdır. Yanıt: A Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Herhangi iki ölçüm arasında sonsuz sayıda değer alabilen değişkenlere “sürekli değişken” adı verilir. Bu değerler tam sayı olabileceği gibi kesirli sayı da olabilir. Herhangi iki değer arasında başka bir değer alamayan ya da sınırlı sayıda değer alabilen değişkenlere “süreksiz değişken” denir. Bu doğrultuda A, C, D ve E seçenekleri süreksiz değişken iken B seçeneğinde verilen yaş sürekli değişkendir. Yaş hafta, aylar ve yıllar cinsinden belirtilmektedir. Yanıt: B 4 ÇÖZÜM-40 1 83 84 8 Satranç dersinin öğrenci davranışları üzerinde ne tür bir değişime neden olduğunu öğrenmek için deneysel araştırma yapılması gerekmektedir. Çünkü araştırmacı ele aldığı herhangi bir değişkenin neleri, ne oranda etkilediğini ve hangi şartlar altında değiştiğini belirlemek için deneysel araştırma metodu kullanılmalıdır. Yanıt: E Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 9 Verilen ifadeler incelendiğinde I ve II nolu ifadelerin doğru olduğu görülmektedir. Doğada gerçekleşen bir olayı, laboratuvar ortamında inceleme işine gözlem değil deney denir. Deneysel araştırma modelinde etkisi incelenen değişkenin uygulandığı grup kontrol grubu olarak değil deney grubu olarak adlandırılır. Yanıt: B 10 Bir araştırmada, araştırmaya konu olan grubun tamamına, yani araştırmanın evrenine ulaşılamıyorsa bu evren içerisinden evreni temsil edecek nitelikte bir grup seçilir ve araştırma bu grup üzerinde gerçekleştirilir. Bu gruba da örneklem adı verilir. Yanıt: B 11 Dönemin dokümanları özenle incelenerek ya da o dönemde yaşamış kişilerle görüşme yapılarak odaklanılan problemle ilgili “Geçmişte ne oldu?” sorusuna cevap aranan araştırma türü tarihi araştırmadır. Ayrıca tarihi araştırma, geçmişteki doğrularla ilgili sonuçlara ulaşmak için kanıtların sistematik değerlendirilmesi ve analizi olarak da tanımlanabilir. Bundan dolayı ortaöğretime öğretmen yetiştirmek üzere 1848’de kurulan Darülmuallimin Nizamnamesinin önemini ve yeni yetişecek öğretmenlerin hangi kurallara göre yetiştirildiğini ortaya çıkarmak için de tarihi araştırma yapılmalıdır. Yanıt: B 12 İlişkisel tarama modellerinde iki veya daha çok sayıdaki değişkenler arasında birlikte değişimin varlığı, derecesi belirlenmeye ya da gruplar arasında var olan farkları ortaya çıkartan faktörler incelenmeye çalışılır. Soruda verilen araştırmada LYS’nin yordama geçerliği ile yükseköğretim başarıları arasındaki ilişkiye bakılması gerekmektedir. Bu nedenle cevap D seçeneğidir. Yanıt: D BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ - II Adımlar incelendiğinde diğer araştırmalarda olduğu gibi ilk adım problemin tanımlanmasıdır. İkinci adımda araştırmada ele alınacak değişkenlerin tanımlanması yapılır. Bu adımda araştırmacı araştırmanın değişkenlerini araştırma soruları doğrultusunda belirler. Üçüncü adımda araştırmanın yürütüleceği grup ya da gruplar belirlenir. Daha sonra nicel veriler elde edilerek sonuçlar yorumlanır. Yanıt: C 2 3 Geçmişte ne oldu?, Kimler etkilendi?, Nasıl gerçekleşti? Sonuçları nasıl oldu? gibi sorulara yanıtlar bulmak amacıyla tarih araştırma yöntemleri kullanılmaktadır. Yanıt: E Deneysel araştırmalar, neden-etki durumunu belirlemeye çalışmak amacıyla doğrudan araştırmacının kontrolü altında yapılan araştırmalardır. Diğer bir araştırma modeli ise tarama modelidir. Tarama modelinde, geçmişte ya da hâlen var olan bir durumun var olduğu şekliyle betimlenmesi söz konusudur. A, B, C ve E seçenekleri tarama modelinde bir araştırmayı gerektirirken D seçeneği deneysel model oluşturularak araştırma yapmayı gerektirir. Çünkü “Öğretim süresinin öğrenciler üzerindeki yorgunluğa etkisi”nin araştırılması söz konusudur. Burada, araştırmacının kontrolü altında diğer değişkenler sabit tutulup “öğretim süresi” değişkeni farklılaştırılarak “yorgunluk” değişkenine olan etkisi test edilecektir. Yanıt: D 5 Nedensel araştırmalarda araştırmacının grupları oluştururken rastgele seçim ve araştırmacının süreç içerisinde bağımsız değişken üzerinde herhangi bir değişiklik yapamaması nedensel araştırmaları, deneysel araştırmalardan ayıran özelliktir. Yanıt: D Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Değişkenler arasında neden sonuç ilişkilerinin araştırıldığı ve değişkenlerin kontrol altında tutularak değişmelerin gözlendiği araştırma deneyseldir. Deneysel araştırmaların iki temel özelliği vardır. Bunlardan birincisi bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisi doğrudan gözlenebilmesidir. Diğeri değişkenler arasında ilişkiye yönelik olarak hipotezlerin test edilmesine olanak sağlar. Yanıt: E 4 ÇÖZÜM–41 1 85 86 6 Herhangi iki ölçüm arasında sonsuz sayıda değer alabilen değişkenlere “sürekli değişken”, başka bir değer alamayan ya da sınırlı sayıda değer alabilen değişkenlere ise “süreksiz değişken” denir. Sınav puanı ve boy uzunluğu iki değer arasında sonsuz sayıda değer alabileceği için sürekli; eğitim seviyesi, sınıf sayısı ve göz rengi ara değer alamayacağı için süreksiz değişkenlerdir. Değerleri sayı ve miktar olarak ifade edilen değişkenlere “nicel değişken”, değerleri sıfat ve sembollerle ifade edilen, değişkenlerin çeşit ve tür bakımından kategorilere ayrıldığı değişkenlere ise “nitel değişken” denir. Sınıf sayısı, sınav puanı ve boy uzunluğu, sayı ve miktar olarak ifade edildiği için nicel; eğitim seviyesi ve göz rengi çeşit ve tür bakımından kategorilere ayrıldığı için nitel değişkenlerdir. Sınıf sayısı buçuklu olarak ifade edilemeyeceği için nicel fakat süreksizdir. Yanıt: B Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 7 Araştırmacının kontrolü altında değişkenler arasındaki neden-sonuç ilişkilerini keşfetmek için gözlenmek istenen verilerin üretildiği ve bağımsız değişkenler üzerinde değişiklik yapabildiği araştırma türü deneysel araştırmadır. Deneysel araştırmalar yapılan arıştırmanın neden-etki durumunu ortaya çıkarmak için yapılır. Yanıt: A 8 Örneklem (sample), belli bir evrenden belli kurallara göre seçilmiş ve seçildiği evreni temsil yeterliği kabul edilen küçük kümedir. Evren örneklemi daima kapsamaktadır. Örneklem seçilen kişiler arasından fazla ve rastgele olmaksızın seçilmesi araştırmanın daha güvenilir veriler elde etmesini sağlar. Yanıt: C 9 Boylamsal yöntemle, aynı birey ya da grup farklı zaman dilimlerinde tekrar tekrar incelenir, uzun sürelidir. Ancak II. ifade de verilen bilgi boylamsal yöntemin bir özelliği değildir. Yanıt: C 10 Belli bir konudaki araştırmaları bir araya toplayıp çalışmaların sonuçlarını istatistiksel tekniklerle sentezleyerek bir sonuca ulaşmak için gerçekleştirilen araştırmalara meta-analiz denir. Bu tür araştırmaların amacı, bireysel çalışmaların sınırlılıklarını olabildiğince azaltmaktır. Soruda bahsedilen öğretim görevlisi analitik düşünme ile ilgili çalışmaların sonuçlarını sentezlemiş ve belli istatiksel yöntemlerle yeni bir sonuca ulaşmıştır. Yani araştırmasında meta-analiz yöntemini kullanmıştır. Yanıt: D 11 Erdem Öğretmen’in ulaşmak istediği ve araştırmadan etkilenen sosyal bilgiler ders başarısı bağımlı değişken, sosyal bilgiler ders başarısını etkileyen ise kullandığı yöntem ve teknikler bağımsız değişkendir. Yanıt: C 12 Bilimsel araştırma ile ilgili soruda verilen A, B, C ve D seçeneklerin doğru olduğu görülmektedir. Ancak E seçeneğinde belirtilen “Probleme sunulan geçici çözüm yoluna öngörü denir.“ ifadesi yanlıştır. Çünkü probleme sunulan geçici çözümler hipotez olarak adlandırılır. Öngörü, yasalardan yararlanarak henüz gerçekleşmeyen bir olguyu tahmin etmektir. Yanıt: E 87 BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ - III Gelişim psikolojisinde kullanılan yöntemler; kesitsel, boylamsal ve sırasal olmak üzere 3 tanedir. Boylamsal araştırmada aynı denekler değişik yaşlarda birkaç kez gözlemlenir, zaman içindeki davranış değişikliği ya da kararlılığı kaydedilir. Aynı deneklerin uzun süre takip edilmesi gerektiğinden kısa sürede sonlanmazlar. Kesitsel araştırmada, farklı yaş gruplarından denekler seçilir ve karşılaştırır. Bu yaklaşımda genellikle her denek için bir tek gözlem vardır. Gelişim değişiklikleri farklı yaşlardan deneklerin incelenmesiyle belirlenir. Boylamsal yönteme göre daha kısa sürede sonuçlara ulaşılır. Sırasal yöntem kesitsel ve boylamsal yöntemin bir arada kullanılması esasına dayanır. Yanıt: A Eylem araştırmalarında hem araştırmacıların hem de deneklerin aktif katılımı söz konusudur. Amaç, belli bir durumun koşullarını değiştirmeyi sağlamak amacıyla bilgi toplamaktır. Örnek: Başarısı düşük bir okulun öğrencilerinin başarılarını artırmak için yapılacakları belirlerken aynı zamanda bu yönde çalışmak Yanıt: C Deneysel çalışmalarda araştırmacının kontrolünde olan (etkileyen, sebep olan) değişkene bağımsız değişken; doğrudan araştırmacının kontrolünde olmayıp bağımsız değişkene göre farklı değerler alan (etkilenen, sonuç olan) değişkene bağımlı değişken denir. Sorumuzda öğretmenlerin mesleki doyum düzeyleri bağımlı değişkenken, mesleki doyum düzeylerinin değişmesine neden olan etkenler bağımsız değişkendir. Yanıt: D 4 Sürekli değişken: Matematiksel olarak herhangi iki değer arasında sonsuz sayıda başka değerler alabilen değişkenlerdir. Uzunluk, ağırlık vb. Nicel değişken: Sayılarla ifade dilebilen değişkenlerdir. Buna göre bütçe açığı hem sürekli hem de nicel bir değişken olur. Kitaplıktaki kitap sayısı; nicel süreksiz, Kan grupları; nitel süreksiz, Devam edilen okul türü; nitel süreksiz Katta bulunan daire sayısı; nicel süreksiz değişkendir. Yanıt: E 5 Korelasyonel yöntemler araştırılan değişkenler arasında bir neden sonuç bağı olup olmadığını gösteremezler. Yalnızca değişkenler arasında birlikte ya da ters yönde gözlemlenen değişikliği verirler. Yanıt: A Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 2 3 ÇÖZÜM–42 1 88 6 İçerik analizi, psikoloji, sosyoloji, tarih, edebiyat, gazetecilik, siyasal bilimler gibi değişik alanlarda farklı amaçlarla kullanılabilen bir araştırma yöntemidir. Temelde, davranışları doğrudan doğruya gözlemek yerine, bireylerin sembolik davranışlarını ya da iletişim materyallerini (bir yazarın kitaplarını ya da makalelerini, TV yayınlarının ya da filmlerin içeriğini, okuyucu ya da izleyicilerin bu iletişim materyallerine karşı tutumlarını, vb.) çözümlemeye dayanır. Yanıt: B 9 Deneysel çalışmalarda bağımsız değişken dışında bağımlı değişkeni etkileyen başka değişkenler olabilir. Bunlara ara değişken denir. Ara değişkenlerin etkilerinin sabitlenmesi amacıyla her iki gruptaki denekler sosyo ekonomik düzey, yaş, cinsiyet vb gibi ara değişkenler bakımından denk olarak belirlenirler. Böylece bağımlı değişkenin yalnızca etkileri araştırılan bağımsız değişkenden etkilenmesi sağlanır. Yanıt: B 10 Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 7 Etnografik araştırmalar bir toplumu araştırmak isteyen antropologlar tarafından geliştirilmiştir. Amaç, grup üyeleriyle doğrudan ilişki kurmak ve grubun kültürel yapılarını ve bu yapıları oluşturan davranış ve deneyimleri açıklamaktır. Yanıt: B 8 Üzerinde bağımsız değişkenin uygulandığı grup deney grubudur. Sorumuzda bağımsız değişken şiddet içerikli programlardır. Buna göre şiddet içerikli programlar izletilen I. grup deney grubudur. Araştırmanın sonucu olan, bağımsız değişkenden etkilenen değişken ise bağımlı değişkendir. Sorumuzda saldırganlık bağımlı değişkendir. Yanıt: D Örneklemden elde edilen bilgilerin genelleneceği büyüklüğe araştırma evreni denir. Yanıt: A 11 Grafiğe göre şok verildiği zamanlarda baş vurma davranışı azalmış, verilmediği zamanlarda ise baş vurma davranışı yine eski düzeyine dönmüştür. Yani şok verilmesi baş vurma davranışını azaltmıştır. Yanıt: C 12 Yapılan çalışmada şok vermenin baş vurma davranışı üzerindeki etkisi araştırılmaktadır. Bağımsız değişken, sebep olan değişkendir. Bu çalışmada sebep olan değişken şok vermedir. Bağımlı değişken ise araştırmanın sonucu olan (bağımsız değişkenden etkilenen) değişkendir. Bu çalışmada baş vurma davranışı, şok vermeden etkilendiği için, bağımlı değişkendir. Yanıt: A BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ – IV 3 Verilen araştırmada yaş değişkeni sürekli değişkendir ve niceliksel bir yapı taşır. Araştırma konusu itibariyle uzun vadede betimsel araştırma türlerinden boylamsal araştırma türünde, kısa vadede kesitsel araştırma türünde yapılabilir. Ancak verilen araştırmada yaş değişkeni etkileyen durumunda olduğundan bağımsız değişkendir. Yanıt: C Söz konusu araştırmada, araştırmanın konusu gereğince anket ve görüşme formlarından yararlanılmalıdır ancak bunlar nicel değil nitel veri toplama araçlarıdır. Yanıt: E B seçeneğinde değişken 1 veya 2 sayıları değil, cinsiyettir. Cinsiyet nitel bir değişkendir. Zaman süreklidir (saat, dakika, saniye, salise…), Z puanı sürekli değişkendir. Tutum, ilgi, başarı puanı sürekli değişkendir. Ancak imla hatalarının sayısı süreksiz ve nicel değişkendir. Yanıt: A Araştırmalarda evren, araştırma sonuçlarını genellemek istediğimiz bütündür. Örneklem ise araştırılmak istenen bir olayla ilgili evrenden, belli kurallara göre seçilmiş, evreni temsil ettiği varsayılan küçük bir küme örneklem olarak adlandırılır. Örneklem evreni oluşturan varlıkların alt parçalarından oluşur. Verilen örneklerde örneklem üzerinde durulmuştur. Yanıt: B Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 4 2 ÇÖZÜM–43 1 89 90 5 Gözlem tekniğinde, araştırmacı ve denekler arasında daha yakın ve biçimsel olmayan bir ilişkinin ortaya çıkmasına olanak sağlanması tekniğin sınırlılığı değil, güçlü yönüdür. Yanıt: E 7 Nicel araştırmanın amacı genelleme ve nedensellik ilişkisini açıklama iken, nitel araştırmanın amacı verinin, bütün derinlik ve zenginliği içinde derinlemesine betimlenmesidir. Yanıt: D Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 8 6 Görüşmecinin, karşısındakinin yanıtlarını yanlış anlaması ya da kendi öznelliğini kullanarak yorumlaması görüşme yönteminin sınırlılıklarındandır. Görüşmeci, cevaplayıcının kişisel özelliklerinden (görünüş, cinsiyet, yaş, sosyal statü, tutum, tavır ya da aksan) olumlu ya da olumsuz etkilenebilir, bu durum da veri kaynağı için yanlılığa yol açabilir. Her türlü yanlılık da geçerliği düşürür. Yanıt: A Korelasyon tablosuna bakarak iki değişken arasındaki ilişkiyi sayısal olarak açıklayabiliriz. Korelasyon değerinin önündeki işaret ilişkinin yönünü tespit ederken, sayısal büyüklük ilişkinin gücünü temsil eder. Dikkat edilirse fizik – kimya dersleri arasındaki korelasyon katsayısı ile fizik – Türkçe dersleri arasındaki korelasyon katsayısı eşit olduğundan kuvveti birbirine denktir ama yönleri farklıdır. Yanıt: C 9 İki değişken arasındaki ilişkisinin belirlenmeye çalışıldığı araştırma türü bağıntısal modeldir. Yanıt: C BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ – V Bağımlı değişken sonuçtan etkilenen değişkendir. Çoklu zeka kuramına göre sanatsal etkinlikler etkileyen değişken olduğundan bağımsız değişken, sonuçtan etkilenen ritim konusunu öğrenme düzeyi ise araştırmanın bağımlı değişkenini oluşturmaktadır. Bunların dışında kalan tüm değişkenler kontrol altında tutulduğundan kontrol değişkenleri olarak adlandırılır. Yanıt: D 2 Deneysel araştırma yöntemi içerisinde bağımsız, bağımlı ve kontrol değişkenlerini içerir. A seçeneğinde verilen “5E modeli ile yapılan matematik öğretiminin öğrenci tutumuna etkisi”nin incelenmesinde de 5E modeli ile yapılan öğretim bağımsız, öğrenci tutumları ise bağımlı değişkeni oluşturacaktır. Yanıt: A 5 Nedensel karşılaştırma, bireyler arasındaki farklılıkların nedenlerini ve sonuçlarını incelemek için bireyler üzerinde herhangi bir baskıda ya da müdahalede bulunmadan yapılan araştırmalardır. Anne babaların sahip olduğu öğrenme düzeylerinin öğrencilerin başarısına etkisi incelenmek istendiğinde de nedensel karşılaştırma yöntemine başvurulması en uygun olanı olacaktır. Yanıt: D 3 6 İçerik analizi, nitel araştırmalarda açık uçlu sorular veya görüşmeler sonucunda elde edilen verilerin analizinde kullanılan yazılı, sözlü, gizli veya açık mesajlardan oluşan ya da her türlü belgenin analiz edilmesine dayanan araştırma yöntemidir. KPSS’nin yordama geçerliğini yoklamak amacıyla başvurulması en uygun olan araştırma yöntemidir. Yanıt: D Aynı okuldan farklı yaş grupları üzerinde bir anda yapılan gözlem sonucu veriler elde edilmesi kesitsel yöntemin kullanıldığı göstermektedir. Boylamsal süreç ise zaman içinde değişimin gözlenmesinin amaçlandığı ve bireylerin sürekli veya belli zaman aralıklarıyla gözlenmesi esasına dayanan araştırma yöntemidir. Yanıt: C Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Sürekli değişken iki değer arasında sonsuz sayıda değer alabilen değişkenlerdir. Bu değerler tam sayı olabileceği gibi kesirli olarak da ifade edilebilir. Verilen seçeneklerden yaş sürekli değişkene örnektir. Diğer seçenekler ise sınırlı sayıda değer alabildiğinden süreksiz değişkene örnek olacaktır. Yanıt: C 4 ÇÖZÜM–44 1 91 92 7 Tarihi araştırma önceden gerçekleşmiş bir olayı ve bu olayın günümüze etkilerinin araştırılmasıdır. Genelde dokümanlara dayalı olarak gerçekleşir. Köy enstitülerinin kuruluş nedenlerinin, öğretim sürecinin, sorunlarının ve kapatılma sürecinin araştırılması da tarihi araştırma kapsamında değerlendirilir. Yanıt: D Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 8 Hakkında bilgi edinilmeye çalışılan grup ana kütle olarak ifade edilir. Ana kütlenin karakteristik özellikleri parametrelerdir. Evreni temsil eden örneklemin sayısal ve sözel karakteristiklerini ise istatistik oluşturmaktadır. Yanıt: B 9 Meta - analiz, belirli bir konuda daha önce yapılmış araştırmaları bir araya toplayıp çalışmaların sonuçlarının sentezlemek için istatistiksel araçlara başvurarak ortak sonuçlara ulaşmayı amaçlar. Soruda açıklaması verilen araştırma yöntemi de meta – analizdir. Meta – analiz bireysel çalışmaların zorluklarını azaltıp sonuca daha kolay ulaşmayı sağlamaktadır. Yanıt: E 10 Genel seçimler öncesinde bireylere uygulanan anket çalışmaları survey (betimsel) araştırma kapsamındadır. Betimlemeli çalışmalar genelde verilen bir durumu aydınlatmak, standartlar doğrultusunda değerlendirmeler yapmak ve olaylar arasında olası ilişkileri ortaya çıkarmak için yürütülürler. Bu tür araştırmalarda asıl amaç incelenen durumu etraflıca tanımlamak ve açıklamaktır. Yanıt: B 11 Sürekli ve nicel değişkenler iki değer arasında sonsuz sayıda değer alabilen ve sayı ile ifade edilebilen değişkenlerdir. Verilen seçenekler incelendiğinde aylık gelirin hem sürekli hem de nicel bir değişken olduğu görülmektedir. Doğru yanıt B seçeneğidir. Yanıt: B 12 Nedensel karşılaştırmada bireyler arasındaki farklılıkların nedenleri ve sonuçlarını incelemek için bireyler üzerinde herhangi bir baskıda ya da müdahalede bulunulmaz. Farklı yerlerde yetişen bireyler üzerinde belli bir süre araştırma yapılması boylamsal araştırma gibi görünmektedir. Fakat boylamsal araştırmalarda amaç zamansal değişimlerin incelenmesidir. Yanıt: B 93 GENEL TEKRAR TESTİ - I Öğretmen çıktı yani ürün değerlendirmesi yerine süreç değerlendirmenin daha yararlı olduğunu vurgulamaktadır. Seçenekler incelendiğinde süreç değerlendirmede kullanılabilecek proje öğretmenin kullanması gereken ölçme ve değerlendirme yöntemidir. Yanıt: D 2 3 Bağıl değerlendirme; bağıl ölçütün kullanıldığı değerlendirme türüdür. Bağıl ölçüt ise ölçütün ölçme sonuçlarından sonra belirlendiği bir bireyin başarısının başka bireylerden etkilendiği ölçüt türüdür. I. örnekteki soruların yüzde olarak belirtilmesi mutlak; II. III. ve IV ifadeler ise grubun başarısına göre değişeceğinden bağıldır. Yanıt: B A seçeneğini incelediğimizde ilk ve son konudan eklenirse geçerlik artmayabilir. B seçeneğinde güçlük düzeyleri birbirine yakın değil orta güçlükte sorular eklenirse güvenirlik artar. C seçeneğinde ayırt ediciliği yüksek sorular eklenirse güvenirlik artabilir ama geçerlik olumsuz etkilenebilir. E seçeneğinde ise güvenirlik artmayabilir. D seçeneğinde ise belirtke tablosuna göre soru eklenirse hedef davranışlar ile içerik arasında geçerlik, güvenirlik, duyarlık artar. Yanıt: D 5 Maddenin öğrencilere kolay ya da zor geldiğine bakmak için madde güçlük indeksi hesaplanır. Maddeyi doğru cevaplayan öğrenci sayısı arttıkça soru kolaylaşır. n (d,ü) + n (d,a) Madde güçlük indeksi = N M1 maddesini toplam 84 + 52 = 136 kişi M2 maddesini toplam 73 + 27 = 100 kişi M3 maddesini toplam 77 + 53 = 130 kişi M4 maddesini toplam 82 + 64 = 146 kişi M5 maddesini toplam 71 + 19 = 90 kişi doğru cevaplamıştır. Görüldüğü gibi paydalar aynı olacağından öğrencilere en kolay gelen madde 4. , en zor gelen madde 5. maddedir. Yanıt: E Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! İl Milli Eğitim Müdürü’nün “Yıl sonu başarı ortalamalarına baktığımızda SBS (Seviye Belirleme Sınavı)´de başarılı olan bir öğrencinin, yıl içindeki ders başarısı oranının, düşük olduğunu görebiliriz.” açıklamasından SBS ile okul başarısı arasında ters bir ilişki olduğunu ve yordama geçerliğinin düşük olduğunu yorumlarını çıkrabailiriz. Aynı şekilde öğrenci başarısını hep sonuca bakarak değerlendiriyoruz. Bir içerik var ancak, sürece dayalı bir ölçme yok. Hâlbuki öğrettiklerimizi ölçmemiz lazım. Oysa her öğrencinin; bir yeteneği, öğrenme şekli var. ifadesinden de anlaşılacağı gibi öğretmen süreç değerlendirme yapılmasından ve öğrettiklerimizi ölçmemiz gerekir ifadesinden kapsam geçerliğinin düşük olmasından yakındığı görülebilir. Yanıt: D 4 ÇÖZÜM–45 1 94 6 9 Soruya ilişkin testten çıkarma, değiştirme veya geliştirme kararı verilirken; sorunun ayırt edicilik indeksi hesaplanmalıdır. 5 maddeye ulaşan öğrenci sayıları eşit olduğu için üst gruptaki doğru cevaplayan ile alt grupta doğru cevaplayanın farkını bulmamız yeterli olacaktır. Madde ayırt edicilik indeksi = n (d,ü) - n (d,a) n Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! M1 maddesi için = 84–52=32 M2 maddesi için = 73–27=46 M3 maddesi için = 77–53=24 M4 maddesi için = 82–64=18 M5 maddesi için = 71–19=52 Buradan anlaşılacağı gibi ayırt edicilik indeksi en düşük olan madde 4. maddedir. Yanıt: D 7 5. soruda hesaplanan madde güçlük indeksleri incelendiğinde 1 ve 3. maddelerin güçlük indekslerinin farklı, 2. maddeyi alt ve üst grupta toplam yarısı doğru cevaplandırdığı için orta güçlükte bir madde olduğu görülmektedir. 4. maddeyi alt grupta doğru cevaplayan sayısı fazla olduğu için istenilen yönde çalışmıştır diyemeyiz. Sınava katılan kişi sayısının % 54’ ü 200 kişi iken 5. maddenin güçlük düzeyi 0,45'tir. Yanıt: B 8 Eğitim fakültesine öğrenci nan tutum ölçeğinden elde programa yerleştirildikten başarıların karşılaştırılması liği ile ilgilidir. alımında uygulaedilen puanların sonra akademik yordama geçerYanıt: A Projeler üst düzey ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirme, öğrencilerin bilgiyi paylaşma, dayanışma, empati kurma ve görev alma becerilerini geliştirme, sorumluluk bilincini geliştirme, öğrencileri kolektif çalışmaya teşvik etme gibi amaçlarla sınav kaygısından uzak biçimde, öğrencileri araştırmaya yönelten tamamlayıcı değerlendirme araçlarıdır. Projelerin bireyleri karşılaştırıp bireysel farkları ortaya çıkarmak gibi bir amacı yoktur. Yanıt: B 10 Bir birimde olması gereken özellikler eşitlik, genellik, kullanışlılıktır. Ölçme aracındaki birimlerin değişmemesi eşitlik, birimlerin herkes tarafından kullanılması genellik; birimin amaca uygun kullanılması da kullanışlılıktır. Seçenekler incelendiğinde her bir karışın ya da adımın uzunluğu farklı olduğu için eşitlik ilkesini okkanın herkes tarafından kullanılmadığından genellik ilkesini, yol uzunluğunun kilometre yerine metre kullanılması pratiklik sağlamadığından kullanışlılık ilkesini ihlal ettiğini söyleyebiliriz. Ama E seçeneğindeki ifade tüm özellikleri de barındırmaktadır. Yanıt: E 11 Korelasyon tablosuna bakarak iki değişken arasındaki ilişkiyi sayısal olarak açıklayabiliriz. Korelasyon değerinin önündeki işaret ilişkinin yönünü tespit ederken, sayısal büyüklük ilişkinin gücünü temsil eder. Dikkat edilirse fizik – kimya dersleri arasındaki korelasyon katsayısı ile fizik – Türkçe dersleri arasındaki korelasyon katsayısı eşit olduğundan kuvveti birbirine denktir ama yönleri farklıdır. Yanıt: C 95 GENEL TEKRAR TESTİ - II Maddenin güvenirliğe katkısı yüksek olabilmesi için maddenin orta güçlükte ve ayırt edici olması gerekmektedir. Soru incelendiğinde 4. maddenin orta güçlükte ve ayırt ediciliği olabildiğince yüksek olduğu görülmektedir. Yanıt: D 2 Mutlak başarı yüzdesi aritmetik ortalamanın soru sayısına oranının 100 ile çarpılmasıdır. Yani ortalama güçlük ile doğru orantılıdır. Mutlak başarı düzeyi hesaplandığında aşağıdaki veriler elde edilir. Testler Soru Sayısı Aritmetik Ortalama Mutlak Başarı I 40 20 50 II 60 40 66,66667 III 100 60 60 IV 80 35 43,75 V 80 40 50 Buradan da anlaşılacağı gibi mutlak başarı düzeyinin en yüksek olduğu ders II. testtir. Yanıt: B 5 En başarısız testi bulmak için ilk olarak dağılımın çarpık olup olmadığına bakılır. Dağılımlardaki aritmetik ortalamalar medyan değerlerine çok yakın olduğundan dağılımlar normal dağılım özelliği göstermektedir. Normal dağılımda grup başarısı hakkında aritmetik ortalamadan yararlanılır. Soru sayıları eşit olmadığından mutlak başarı düzeyine bakılır. Testler 3 Termometrenin sadece 24 derecenin üstü sıcaklıkları 1 derece fazla göstermesi yanlılık olduğundan sistematik hataya örnektir. Diğer seçeneklerde verilen örneklerde sabit hatalar yapılmıştır. Yanıt: E I II III IV V Soru Sayısı 40 60 100 80 80 Aritmetik Ortalama 20 40 60 35 40 Mutlak Başarı 50 66,66667 60 43,75 50 Mutlak başarı düzeyi düşük olan IV. testin başarı düzeyi de diğerlerine göre düşüktür. Yanıt: D Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Oldukça üst düzey yeterliliğe sahip olan öğrencileri seçmek için kullanılan madde zor ve ayırt ediciliği yüksek olmalıdır. Madde güçlük düzeyleri sıfıra yaklaştıkça madde zorlaşır. Bu bilgi doğrultusunda 2., 3. ve 5. maddelerin zor olduğu görülmektedir. Ancak 2. maddenin ayırt ediciliği negatif olduğu için testten çıkarılmalıdır ama 3. maddenin ayırt ediciliği de yüksek olduğundan üst düzey yeterliliğe sahip öğrencileri seçmede kullanılabilir. Yanıt: C 4 ÇÖZÜM–46 1 96 6 Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Hangi testte daha çok farklılaşma olduğunu öğrenmek için bağıl değişkenlik katsayısına bakılmalıdır. S V = X . 100 X Bu formülden bağıl değişkenlik katsayıları hesaplandığında standart sapması yüksek aritmetik ortalaması düşük olan 5. testin, bağıl değişkenlik katsayısının diğerlerine göre daha yüksek olduğu görülür. Yanıt: E 7 Tekrarlı uygulamalar sonucu elde edilen puanların ortalaması alındığında hatalarda azalma beklenir. Ayrıca objektif tipte ve soru sayısı fazla olan testlerle yapılan ölçmeler daha duyarlı olacağından ölçme sonuçlarına daha az hata karışır. Bu durumda en güvenilir not III. test sonuçlarından elde edilir. Yanıt: D 8 Deneysel araştırmalar, değişkenler arasındaki neden-sonuç ilişkilerini belirlemek amacı ile doğrudan araştırmacının kontrolünde gerçekleştirilen araştırmalardır. Bağımlı ve bağımsız değişkenin araştırma yöntemi deneysel yöntemdir. Yanıt: C 9 Değişken iki türde incelenir. Etkisi araştırılan faktör bağımsız değişkendir. Yapılan araştırmada etkisi incelenen değişken bağımsız, etkilenen değişken ise bağımlı değişen olarak adlandırılır. Soru incelendiğinde vitamin ilacının dikkat eksikliği üzerindeki etkisinin araştırıldığı görülmektedir. Bu sebeple etkileyen değişken vitamin ilacıdır. Yanıt: E 10 Soru incelendiğinde öğretmenin test-tekrar test yöntemi uyguladığı görülür. İki farklı zamanda yapılan ölçmelerin karşılaştırılması kararlılık belirlemeye yönelik çalışmadır. Duyarlılık daha çok ölçme aracının ölçtüğü davranış sayısı ile ilgiliyken iç tutarlılık testi oluşturan maddelerin düzeni ile ilgilidir. Yanıt: C 11 Yordama geçerliği ölçüt puanlarının ölçme sonuçlarından sonra oluşmasıyla elde edilen geçerlik türüdür. Bireylerin sınavdan aldıkları puanlar, bireylerin ilerideki performanslarını yordamak yani ilerde ne olacağına karar vermek amacıyla kullanılacaksa ya da ölçüt puanları ilerideki bir zamandan elde edilmek zorundaysa testin yordama geçerliğine bakılır. Yordama geçerliğinde ölçütten elde edilen puanların, sınav sonucu elde edilen puanlardan daha sonra elde edilmesi söz konusudur. E seçeneğinde ölçüt daha sonradan alındığından cevap E’dir Yanıt: E 12 Ölçme aracını oluşturan en küçük yapı taşına birim denir. Soru sayısı arttıkça birim küçülür, birim küçüldükçe duyarlılık artar, duyarlılık arttıkça güvenirlik artar, güvenirlik arttıkça ölçme aracına karışan hata miktarı azalır. Yanıt: E GENEL TEKRAR TESTİ - III Görünüş geçerliğini bazı durumlarda yükseltmek, bazı durumlarda ise gizlemek gerekir. Özellikle psikolojik ve rehberlik testlerinde cevaplayıcılardan daha doğru bilgi alabilmek için görünüş geçerliği bilerek gizlenir. Bu nedenle seçenekler arasında verilen kişilik testinin görünüş geçerliğinin düşük olması beklenir. Yanıt: B 2 Öz değerlendirme, öğrencilerin öğrenme süreci içerisinde yaptıkları çalışmaları önceden belirlenmiş ölçütler doğrultusunda değerlendirmeleri ve kendi öğrenmeleri hakkında karar vermeleridir. Akran değerlendirme ise öğrencilerin sınıf arkadaşlarının çalışmalarını belirli ölçütler çerçevesinde değerlendirmesidir. Bu iki değerlendirmede temel amaç puanlama yapmak, not vermek, yargılamak değil; öğrencilerin kendi gelişim süreçlerine farkındalıklarını artırmak, değerlendirme becerilerini geliştirmek, ölçme - değerlendirme sürecine katılımlarını sağlamak ve bunların da ötesinde aynı zamanda çalışma alışkanlığı, sorumluluk duygusu gibi duyuşsal özelliklerini geliştirmektir. Öğren- Test maddelerinin orta güçlükte olması, öğrencilerin sınava güdülenmesi, test için verilen cevaplama süresinin uygun olması, test puanlama ölçeğinin birimi, testin uygulandığı ortam güvenirliği etkilemektedir. Ancak testin ölçme kuralı güvenirliği etkileyen bir etken değildir. Yanıt: D 5 Ölçme işlemine karışabilecek hatalar; kaynağı, yönü ve miktarı dikkate alınarak sabit, sistematik ve tesadüfi olmak üzere üçe ayrılır. Ölçmeciden ölçmeciye miktarı değişmeyen hatalar sabit hatalardır. Sistematik hatalarda ise bir oran söz konusudur. Tesadüf hata ise yönü, miktarı, kaynağı belli Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Dereceli puanlama anahtarı (rubrik), gözlemlerimizi puanla tanımlanmış ölçüt ya da ölçütlere uygun düşen boyuta kaydetmemizi sağlayan bir değerlendirme aracıdır. Ölçme işleminin daha objektif ve tutarlı yapılmasını, öğrencilerin kendi performanslarını değerlendirmelerini, öğretmen, öğrenci, veli ve başka değerlendiriciler için ölçütlerin açık olmasını sağlamak bu ölçme aracının başlıca özellikleridir. Ayrıca öğrencilerden neler beklendiğini açıkça gösterir ve öğrenciye verilen notların doğru biçimde açıklanmasını sağlar. Yanıt: B 3 cilerin içinde olacakları böyle bir süreçte kendi öğrenmelerinin sorumluluklarını üstlenmeleri ve öğretim süreci boyunca tam ve eksik yönlerinin neler olduklarını görmeleri sağlanabilecektir. Öğrencilerin değerlendirme sürecine katıldığı bir diğer yöntem ise grup değerlendirmedir. Grup değerlendirme, bir grup öğrencinin, iş birliği içerisinde yürüttükleri çalışmalar kapsamında yapılır. Grup değerlendirme, grubun genel olarak ne kadar başarılı olduğu ve bu başarıda grup üyelerinin ne düzeyde katkısının olduğuna ilişkin gruptaki öğrencilerin düşüncelerini içerir. Grup değerlendirme içeriğinde hem öz değerlendirmeyi hem de akran değerlendirmeyi barındırır. Otantik (gerçek yaşama dayalı) değerlendirmede ise öğrencilerin temel bilgi ve becerilerini gerçek yaşam görevleri üzerinde anlamlı şekilde uygulamalarını isteyen bir yöntemdir. Otantik durum belirleme ile öğrencilerin daha önce öğrendikleri bilgileri yeni durumlarda kullanıp kullanamadıkları, yeni çözüm önerileri getirip getiremedikleri ortaya konabilmektedir. Bu sayede öğrenciler pasif bilgi kullanıcısı olmaktan kurtulup aktif öğrenen bireyler hâline gelir. Yanıt: E 4 ÇÖZÜM–47 1 97 98 olmayan hatalardır. Murat’ın yapmış olduğu termometre ile ne ölçülürse ölçsün 2 derece fazla ölçmektedir. Tarık’ın termometresi ise bazen 2 derece fazla bazen 1 derece fazla bazen de eksik ölçümler yapmaktadır. Bu nedenle Murat’ın termometresine sabit hata karışırken, Tarık’ın termometresine tesadüfi hata karışmaktadır. Yanıt: C Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 6 Performans görevi tanımlama, görev, yönerge ve puanlama yöntemi olmak üzere 4 bölümden oluşmaktadır. Tanımlama kısmında, performans görevinin hangi derse, dersin hangi konusuna, kazanımlarına, sınıf düzeyine ait olduğu verilir. Görev kısmı, performans görevinin ana kısmını meydana getirir. Bu bölümde öğrenciye çözüm bulması gereken bir problem durumu veya yapması gereken görevler sunulmaktadır. Yönerge kısmında, öğrencinin görevi gerçekleştirirken dikkat etmesi gereken noktalar belirtilmektedir. Bu noktalar çalışmaya başlamadan önce, çalışma sırasında ve çalışmanın bitiminde olmak üzere üç kısımda incelenebilir. Puanlama yöntemi kısmında ise öğrencinin yaptığı çalışmanın değerlendirilmesinde kullanılacak dereceli puanlama anahtarları ve formlar yer almaktadır. Yanıt: C 7 Ölçme araçlarında bulunması gereken teknik özelliklerden biri de kullanışlılık özelliğidir. Bu özellik, ölçme aracının hazırlanmasının, uygulanmasının ve puanlanmasının kolay ve ekonomik olması şeklinde tanımlanır. Soruda vurgu yapılan özellik de kullanışlılıktır. Yanıt: D 8 Öğrencilerin konularla ilgili anahtar kavramlara verdikleri cevaplar, onların konuları nasıl anlamlandırdıklarını açıklamak için kullanılabilir. Bu bağlamda öğrencilerin zihinsel yapısını ve bu yapıdaki kavramlar arasındaki ilişkilerin yeterliliğini tespit etmek için kullanılabilecek bir yöntem de kelime ilişkilendirme testleridir Kelime ilişkilendirme testini oluşturmak için herhangi bir konuyla ilgili 5 ile 10 arasında değişen anahtar kavram seçilir. Seçilen kavramların konu için en önemli noktalardan alınmasına dikkat edilmelidir. Daha sonra her kavram bir sayfaya gelecek şekilde bir sayfa düzeni oluşturulur. İlk sayfaya bir yönerge ikinci sayfaya ise bir örnek yerleştirilir. Yanıt: E 9 Pek çok kaynakta portfolyo türlerinin farklı sınıfları mevcuttur. Bunlar derleme, vitrin, değerlendirme, sergileme, çalışma olarak değişik kaynaklarda geçmektedir. Soruda verilen potfolyo türleri aşağıdaki gibi tanımlanabilir (Campbell ve diğ. 2000): Sergileme portfolyosu öğrencinin iyi yansıttığına inandığı çalışmalar yer alır. Henüz tamamlanmamış çalışmalar yer almaz. Çalışma portfolyosu öğretmen öğrenci olarak da isimlendirilmektedir. Bu portfolyoda öğretmen ve öğrenciye ilişkin ölçme ve değerlendirme fırsatı sunar. Değerlendirme portfolyosunda ise öğretmen her öğrencinin kişisel portfolyosunu değerlendirme amaçlı kullanır. Yanıt: E 10 Yazılı yoklamalar (uzun cevaplı, kompozisyon tipi ya da essay tipi sınavlar) soruların öğrencilere yazılı olarak verildiği, öğrencilerin de soruların cevabını düşünüp yazarak cevapladığı sınav türüdür. Soruda verilen ölçme aracında yazılı yoklamaya ait örnek soruların yer aldığı görülmektedir. Yanıt: D 99 DENEME – 1 Ek Bilgi: Betimleme yöntemi; olayların, objelerin, varlıkların, kurumların, grupların ve çeşitli alanların ne olduğunu betimlemeye, açıklamaya çalışır. Betimleme araştırmaları, mevcut olayların daha önceki olay ve koşullarla ilişkilerini de dikkate alarak, durumlar arasındaki etkileşimi açıklamayı hedef alır. Öğrencilerin gelişim düzeyi, öğrenci yeteneği, yüzdelik dilimler ve ülke çapındaki normlar bağıl ölçüt iken öğretmen kanısı mutlak ölçüttür. Yanıt: B Ek Bilgi: Mutlak ölçüt diğer öğrencilerden etkilenmez fakat bağıl ölçüt diğer öğrencilerden etkilenir. Ayrıca mutlak ölçüt önceden kesin, net ve standarttır. Bağıl ölçüt ise önceden belli değildir. 5. 2. Sempozyuma katılacak öğretim görevlilerini unvanlarına göre ayırmak sıralama, Bağımlı değişken, araştırma konusu olan durumdan etkilendiği, değiştiği varsayılan değişkendir. Soru kökünde verilen durumda sosyoekonomik düzeye göre öğrencilerin matematiğe karşı tutumlarının farklılaştığı varsayılmaktadır. Bu nedenle araştırmanın bağımlı değişkeni matematiğe karşı tutumdur. T puanına göre geçme kalmayı belirlemek eşit aralıklı, Yanıt: A Kitapları kalınlıklarına göre sıralamak sıralama ölçeği düzeyinde bilgi vermektedir. Ek Bilgi: Örneklem: Var olan evrenden, onu temsil edebilecek bir parça seçme işine örnekleme denir. Öncüller incelenecek olursa; Öğrencileri 6/A, 6/B şeklinde ayırmak- sınıflama, Yanıt: C Ek Bilgi: Sınıflama düzeyindeki ölçeklerin belli bir başlangıç noktası ve birimi yoktur. Ayrıca sınıflamada kullanılan sayı-sembol ve işaretlerin sayısal anlamı bulunmaz. Yani matematiksel işlemler yapılmaz. 3. Bağıl not T puanı demektir ve T puanı: T = 10Z + 50 ile hesaplanır. Bağıl notu 70 olan bir öğrencinin Z puanı: (70 = 10Z + 50) ise Z = +2 K = 5Z + 30 = 5*(+2) + 30 = 40 olarak hesaplanır. Yanıt: B Ek Bilgi: Puanları standart puanlara dönüştürmeyle ölçme sonuçları birbiriyle karşılaştırılabilir. Z puanlarının, dağılımların ortalaması 0,00’a getirildiğinden mutlak olmayan, izafi bir başlangıç noktası vardır. Diğer yandan standart puanlar elde edilirken, bir ölçme kümesinde sabit bir değer olan standart sapmaya bölme işlemiyle birim cinsinden ifade edilmiş olur. Bu nedenle standart puanların bir birimi vardır ve standart puanlar eşit aralıklı ölçektedir. Z puanlarına eşit aralıklı ölçeklerle yapılan tüm işlemler yapılabilir. 4. Nedensel-Karşılaştırma yönteminde; belli bir değişken açısından farklılaşan grupları birbiriyle karşılaştırmak amaçlanır. Soru kökünde verilen durumda sosyoekonomik düzey bakımından farklılaşan grupların matematiğe karşı tutum açısından farklılaşmaları araştırılmaktadır. Yanıt: D Yapı geçerliğini belirlemek için, doğrudan gözlenemeyen psikolojik yapılar, bireylerin test maddelerine verdiği tepkiler aracılığıyla gözlenir. Her testin ölçmek istediği yapıyı, ölçüp ölçmediği ya da ne derece ölçebildiği ortaya çıkarılmalıdır. Bunun içinde, öncelikle, testle ölçülmek istenen yapı tanımlanmalı ve daha sonra testin bu yapıyı ölçmeye hizmet edip etmediği araştırılmalıdır. Bu kapsamda yapılacak çalışmalar, testin yapı geçerliğine kanıt toplamaktır. Bir testin ya da daha genel bir ifadeyle, ölçme aracının yapı geçerliği; ölçme aracının, o araçla ölçülmek istenilen kuramsal yapıyı ortaya koyabilme derecesidir. Yeliz Hanım’ın uzman görüşüne başvurması ve hazırladığı testin sonuçlarının geçerliği güvenirliği kanıtlanmış başka bir testin sonuçlarıyla tutarlılığını kontrol etmesi, hazırladığı testin yapı geçerliğini belirlemeye yöneliktir. Yanıt: D Ek Bilgi: Bir ölçme aracının duyarlı, tutarlı, kararlı ve objektif sonuçlar vermesi güvenirliğin bir göstergesidir. 1. Duyarlılık: Bir ölçme aracının daha hassas ölçümler yapma derecesidir. Birimler küçüldükçe daha hassas ölçümler yapılabilir ve ölçme aracı daha duyarlı hâle gelir. 2. Kararlılık: Benzer koşullar altında aynı ölçme aracının uzun zaman aralığında (örneğin 3-4 hafta) birden fazla uygulanması sonucunda birbirine benzer ya da birbirine yakın sonuçlar vermesidir. 3. Tutarlılık: Birden fazla ölçmenin aynı ya da yakın sonucu vermesidir. 4. Objektiflik: Ölçme işlemini yapan kişi ya da kişilerin tarafsız davranmasıdır. Diğer bir deyişle değerlendirme işlemi kim tarafından yapılırsa yapılsın aynı ya da benzer sonuçların alınabilmesi anlamına gelmektedir. Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! olarak hesaplanır. Bu bilgi soru kökünde verilen diğer sınava uyarlanırsa; 6. ÇÖZÜM–1 1. 100 7. Akademik unvanlar (profesör, doçent, yardımcı doçent gibi) belirli bir özellik bakımından üstünlük niteliği taşıdığı için sıralama ölçeğindedir. 10. Öğrencilerin kendi içinde başarısız olduğu sınavlar sağa çarpık dağılım gösteren sınavlardır. Bu durumda sağa çarpık dağılım gösteren 4. sınavda öğrencilerin kendi içinde başarısız olduğu söylenebilir. Yanıt: E Ek Bilgi: KPSS soruları içinde eşit aralıklı ölçek ile eşit oranlı ölçek birbiriyle karıştırılmaktadır. Aralarındaki keskin ve tek fark eşit oranlı ölçekte sıfırın mutlak yani gerçek sıfırı ifade etmesidir. Bir diğer deyişle sıfır, yokluğu ifade ediyorsa ölçek türü eşit oranlı ölçek türüdür. 8. Ortalama öğrenme düzeyinin daha düşük olduğu 1. sınavın ünite işlenmeden önce yapılan hazırbulunuşluk testi olma olasılığı daha yüksektir. Yanıt: A Ek Bilgi: Öğrenciler mutlak bir değerlendirmeye tabi tutulduklarında mutlak başarı yüzdesi formülü kullanılarak öğrencilerin ham puanları karşılaştırma yapılabilecek puanlara dönüştürülür. Öğrencinin sınav sonucunda elde ettiği mutlak başarı yüzdesi, MBY = Xi K Ek Bilgi: Sağa çarpık dağılımlarda; • “Test zor, • Öğretim yetersiz, • Başarı düşük, • Öğrenme düzeyi düşük, • Hedef davranışlar kazanılmamış.” ifadeleri kullanılmaktadır. 11. Her şubenin 5 sınav için aritmetik ortalaması hesaplandığında; A şubesi için (20+50+50+70+20) /5=42 B şubesi için (30+40+60+60+30) /5=44 C şubesi için (20+70+70+50+40) /5=50 D şubesi için (30+30+60+40+50) /5=42 E şubesi için (30+50+50+30+60) /5=44 x 100 Yanıt: C Ek Bilgi: Aritmetik ortalamaların birbirinden farklı olduğu bir durumda grup farklılaşmasının belirlenmesinde aritmetik ortalamayı ve standart sapmayı içine alan bağıl değişkenlik katsayısından faydalanılmalıdır. MBY = Mutlak başarı yüzdesi Xi = i kişisinin sınav puanı Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Yanıt: D K = Sınavdan alınabilecek en yüksek puan formülünden elde edilir. Bu sayede öğrencinin mutlak başarı düzeyi hakkında yorum yapılabilir. 12. Güvenirlik bileşenleri; İç tutarlılık: Ölçek veya testtin içindeki maddelerin belli bir kavramsal yapıya sahip olmasıdır. Yani ölçek maddelerinin birbirleriyle ilişkili olarak aynı yapıyı ölçmesidir. İstikrarlılık: Ölçüm sonuçlarının aynı ve farklı koşullarda kararlılık göstermesi ve değişmemesidir. Temsil Edicilik: Testin aynı ana kütleye ait farklı örneklemlerde uygulandığında benzer sonuçlar vermesidir. 9. Grafik incelendiğinde 3. sınavın simetrik dağılım gösterdiği söylenebilir. Yanıt: C Ek Bilgi: Simetrik dağılımlar sivri ve basık olabilir. Sivri dağılımlarda grubun puanları birbirine yakın, standart sapma küçük ve öğrencilerin öğrenme düzeyleri birbirine benzerdir. Basık dağılımlarda ise bu durum tam tersi şekilde, grubun puanları birbirinden uzak, standart sapma büyük ve öğrencilerin öğrenme düzeyleri birbirinden farklıdır. Eş değerlilik: Aynı zamanda uygulanan iki veya daha fazla testin benzer sonuçlar vermesidir. Nesnellik: Gözlemciler arasındaki değerlendirme güvenirliğidir. Farklı değerlendiricilerin aynı kişilerle ilgili olarak benzer puanları vermeleridir. Yanıt: A Ek Bilgi: Paralel formlarla testin güvenirliği belirlenirken güvenirliğin yüksek olduğunu söyleyebilmek için güvenirlik belirlerken elde edilen korelasyon katsayısının 0,70 ve üzerinde olması gerekir. 101 DENEME – 2 2. Test varyansına en fazla katkı sağlayan maddeyi bulmamız için madde varyansının en yüksek olması gerekmektedir. Madde güçlüğü ile ilişkili olan madde varyansının maddeyi doğru cevaplayanlar ile cevaplayamayanların çarpımına eşittir. Bu nedenle madde varyansının alabileceği maksimum değer 0,25’tir. Bunun için güçlük indeksi 0,50 olmalıdır. Buradan hareketle madde varyansı en büyük olan maddenin 0,50’ye en yakın güçlükte olan madde olacağı söylenebilir. Tabloya göre ikinci maddenin, güçlük indeksi 0,50 (Pj = 20/40 olduğundan testin varyansına en fazla katkı sağladığı söylenebilir. Yanıt: B Ek Bilgi: Madde varyansının 0,25 olduğu durum dışında, sadece madde varyansı verildiğinde pj ve qj’nin tam değerleri bilinemez. Soruda verilen ölçme, sınıflama düzeyindedir. Bu nedenle A seçeneğindeki “Okuldaki öğrencilerin spor dalına göre dağılımı sınıflama düzeyindedir.” ifadesi doğrudur. Çünkü spor dallarındaki bireyler sahip oldukları özelliklerine göre gruplandırılmıştır. Sınıflama düzeyindeki ölçmelerde medyan hesaplanamaz. Okuldaki sporcu sayılarının frekans değerleri hesaplanırken mutlak sıfır kullanıldığından eşit oranlı ölçek düzeyindedir. Eşit oranlı ölçek düzeylerinde oranlama yapılabildiğinden yüzdelik değerler elde edilebilir. Ancak B seçeneğinde “Okuldaki sporcu dağılımının modu 39’dur.” ifadesi yanlıştır. Çünkü mod değeri “futbolcular” dır. Yanıt: B Ek Bilgi: Sınıflama düzeyinde modun belirlenmesinde eşit oranlı ölçekten yararlanılır. 4. İşe alım için yapılacak bir testte başvuran çok işe alınacak kişi az ise testte yer alan maddelerin hem zor hem de ayırt edici olması gereklidir. Tabloya bakıldığında hem zor hem de yordama geçerliği yüksek ve güvenirliği kabul edilebilir derecede olan testin V. test olduğu görülmektedir. Yanıt: E Ek Bilgi: Eğitimde kullanılan ölçme araçlarında genel olarak her düzeyden soru sorulması beklenir. 5. Soru incelendiğinde 3 eleme yapıldığı görülmektedir. Birincisi ALES ve YDS puan şartlarını sağlayanların başvurması ön koşul değerlendirmesi, ikincisi bu puanların ağırlıklı ortalaması hesaplanarak ilk 12 kişinin sınava katılması ön değerlendirme ve son olarak bu 12 kişinin sınav sonunda ilk 4’e girerek kadroya yerleştirildiği değerlendirmedir. Buna göre ön koşul değerlendirilmesinde mutlak, ön değerlendirmede bağıl, son değerlendirmede mutlak ölçüt kullanılmıştır. Ağırlıklı aritmetik ortalaması 82 olan Hüseyin Bey’in elenmesi sınavın ön koşuluna sağlayan adaylarının 12’den fazla olduğunu gösterir. Yanıt: A Ek Bilgi: Puanların ortalamaya olan katkılarına farklı ağırlıklar verilerek hesaplanan ortalamaya ağırlıklı ortalama denir. 6. Soruda Çiğdem Öğretmen’in uygulamış olduğu testin bilen ile bilmeyeni ayırt etmediği yani amacına hizmet etmediği görülmektedir. Bu da daha çok ölçme aracının geçerliği ile ilgilidir. Yanıt: B Ek Bilgi: Güvenirlik, ölçme sonuçlarının hatalardan arınık olması, niteliğin hatasız olarak ölçülebilmesidir. Ölçme sonuçlarındaki hata miktarı ne kadar az olursa ölçme sonuçları gerçeğe o kadar yakın, sonuçların güvenirliği de o kadar yüksek olur. Buradan anlaşılacağı gibi güvenirlik daha çok ölçme sonuçları ile ilgilidir. Soruyu çözmeden önce yığılmalı yüzde frekansından yararlanarak grup aralıklarının yüzde değerlerini hesapladığımızda aşağıdaki değerlere ulaşırız. Puan aralığı Yığılmalı frekans yüzdesi Yüzde 0 - 10 15 15 11 - 21 25 10 22 - 32 50 25 33 - 43 75 25 44 - 54 100 25 Yüzde sütunu, grubun yüzde kaçının hangi puan aralığında yer aldığını gösterir. Yığılmalı yüzde de yığılmalı frekans gibi en alt puan aralığının yüzdesinden başlayarak bir üst puan aralığının yüzdesinin toplanarak devam etmesi ile elde edilir. Verilen tabloda, puan aralığı ve yığılmalı yüzde olduğuna göre yukarıdaki tabloda olduğu gibi puan aralıklarının yüzdesi belirlenebilir. Testin kaç kişiye uygulandığı bilinmediği için toplam frekans bulunamaz. Ancak yüzdeliği birbirine eşit olan puan aralıklarının frekansları da birbirine eşit olacağı için bununla ilgili yorum yapılabilir. 22- 32 puan aralığı, 33-43 puan aralığı ve 44-54 puan aralıklarındaki frekans sayıları eşittir. Kişi sayısı bilinmediği hâlde yüzdelikler bilindiği için aritmetik ortalama hesaplanabilir. Aritmetik ortalamada bir oranlama söz konusu olduğu için toplam frekansı 100 varsayarak aritmetik ortalamayı bulabiliriz. Yüzde 50’lik kısma denk gelen puan aralığı dağılımın medyan aralığını, en fazla tekrar eden yani yüzde frekansı yüksek olan puan aralığı mod değerini temsil edecektir. Yanıt: D Ek Bilgi: Frekans, gözlenme sıklığıdır. Frekans tabloları her bir puanı kaç kişinin aldığını gösterir. Yığılmalı frekans, belli bir puana kadar, grupta o puan aralığında kaç kişinin olduğunu gösterir. Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 3. ÇÖZÜM–2 1. 102 7. Öğrencinin dersler arasındaki başarısının karşılaştırılmasında standart puanlardan yararlanılır. Bundan dolayı öğrencinin standart Z puanlarını hesapladıktan sonra dersleri hakkında yorum yapabiliriz. Standart Z puanı, Z= Xi – X Sx Ztarih = 20 - 18 = 0,5 4 Zkimya = Zfizik= formülünden hesaplanır. Buna göre, 18 - 12 =2 3 20 - 14 = 1,5 4 ZTürkçe = Zmüzik= 35 - 30 = 1 olarak bulunur. 5 Yanıt: C Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Bir bireyin performansa sahip olup olmama durumu (var/yok şeklinde) gözlenmek isteniyorsa verilen seçeneklerde kullanılabilecek en uygun araç, kontrol listesidir. Kontrol listeleri, davranışa dönüşmesi beklenilen hareketin gerçekleşme derecesinden ziyade, davranışın yapılıp yapılmadığı hakkında bilgi verir. Davranışın ne düzeyde olduğuyla değil, varlığıyla yokluğuyla ilgilenir. Münazara tekniğini kullanan Funda Öğretmen’in öğrencilerin iletişim becerilerini ölçmek için kullanabileceği seçenekler arasından en iyi ölçme aracı kontrol listesidir. Yanıt: C Ek Bilgi: Öz değerlendirmede kontrol listeleri, açık uçlu sorular ve dereceli puanlama anahtarlarından faydalanılabilir. 10. Bu soru, değişkenler arasındaki ilişkiyi ölçmeye yöne- 22 - 22 =0 5 Buradan da anlaşıldığı gibi öğrencinin en başarılı olduğu ders kimya iken en başarısız olduğu ders Türkçedir. Öğrencinin fizik dersindeki başarısı tarih dersindeki başarısından yüksektir. Ek Bilgi: Standart z puanı, başlangıç noktası olan sıfırın bağıl sıfır ve birimlerinin standart olması nedeniyle eşit aralık ölçeğinde puanlar verir. Bu nedenle eşit aralık ölçeğindeki verilere uygulanabilecek her türlü işlem z puanlarına da uygulanabilir. 8. 9. Portfolyo değerlendirme yaklaşımı ile öğrencinin süreç içerisinde çok yönlü olarak gelişimi izlenmektedir. Portfolyo ile öğrencinin gelecekteki öğretmenlerine bilgi sunulur, öğrencilerin portfolyolarına koydukları etkinlikleri sayesinde yetenek ve ilgili oldukları alanlar belirlenir, bu etkinlikler sayesinde öğrenci gelişimini, kanıtlarla sağlıklı bir şekilde izleme olanağı sağlanır. Ancak öğrencilerin öğrenme eksiklikleri portfolyo ile değil izleme testleri ile daha iyi belirlenebilir. Yanıt: D Ek Bilgi: Portfolyo bir öğrencinin çeyiz sandığına benzetilebilir. Bu sandıkta öğrenci hakkında her türlü bilgi ve gelişim süreci hakkındaki detaylara ulaşılabilir. Ayrıca portfolyo öğrencinin ve velinin değerlendirmeye katılmasını sağlar. lik sorulmuş bir sorudur. Grafiğe baktığımız zaman iki değişkenin arasında herhangi bir ilişki olmadığını görüyoruz. Seçenekler incelendiğinde aralarında herhangi bir ilişki söz konusu olmayan B seçeneğindeki çeyrek sapma ile ranj değeridir. Yanıt: B Ek Bilgi: Çeyrek sapma: Bir puan dizisindeki yüzde 75’lik sıraya denk gelen ile yüzde 75’lik sıraya denk gelen puanın farkının yarısıdır. Q75 – Q25 Çeyrek sapma (Q) = 2 Q75 = Yüzde 75’lik değer Q25 = Yüzde 25’lik değer 11. Bir bilimsel araştırmada etkisi incelenen değişken ba- ğımsız, etkilenen değişken ise bağımlı değişkendir. Soruda, gösterip yaptırma tekniğinin bilimsel yöntem süreç becerilerinin etkisinin incelendiği söylenmektedir. Etkileyen değişken olduğu görülen gösterip yaptırma tekniği araştırmanın bağımsız değişkenidir. Yanıt: B Ek Bilgi: Bağımsız değişkenler değiştirilebilen, seçilmiş, düzenleyici ve kontrol değişkenleri olmak üzere 4 kısımda incelenir. 12. Soruda verilen çoktan seçmeli madde incelendiğinde bilmeyenlerinde soru kökünde okuduğunda yapabileceği bir soru görülmektedir. Çünkü kökle doğru cevap arasında bir benzerlik olduğundan öğrenci yalnızca bu ipucundan giderek doğru cevabı bulabilir. Bu nedenle gerekli ve yeterli bilgi sahibi olmayan bireylerin doğru cevabı bulmalarını sağlayacak ipuçlarına yer verilmemelidir. Eğer kökle seçenekler arasında bir benzerlik bulunacaksa çeldiricilerde olmalıdır. Yanıt: B Ek Bilgi: Çoktan seçmeli test maddesi, farklı bölümlerden oluşur. Sorunun sorulduğu ana bölüme “madde kökü”, olası cevapların yani doğru ve çeldiricilerin bulunduğu bölüme “seçenekler” denir. 103 DENEME – 3 12 kalem ifadesinde her bir kalem doğal birimdir, tanımlanmamıştır. Sıfır kalem dediğimizde ortada kalemin olmadığını gösterir. Bu nedenle kullanılan sıfır mutlaktır ve yokluk belirtir. II. durumda “Hava sıcaklığı 17 °C’dir.” ifadesinde keyfi, izafi sıfır kullanılmıştır. Sıfır noktası yokluk belirtmez. Tanımlanmış sıfırda katlama, oranlama işlemleri yapılamaz. Bu nedenle aralıklı ölçeği örneklerde tanımlanmış sıfır kullanılır. III. durumda Ali’nin 100 metreyi 10 sn’de koşup birinci olması oranlı ölçek düzeyinde olup sıralama ölçek düzeyine dönüştürülmüştür. 4. III. durumda mutlak sıfır, oranlı ölçek, tanımlanmış birim kullanılmıştır. IV. durumda Banu Öğretmen’in diğer günlerde olduğu gibi derse 30 dakika geç kalması yine eşit oranlı ölçek düzeyindedir. Yanıt: C Ek Bilgi: Eşit oranlı ölçeklerde her türlü istatistiksel veriler elde edilirken eşit aralıklı ölçeklerde aritmetik ortalama, standart sapma, standart puanlar elde edilebilmektedir. Yanıt: E Ek Bilgi: Birim, bir ölçme aracını oluşturan en küçük parçadır. Doğal ve yapay olmak üzere ikiye ayrılır. Doğal birim, fiziksel olarak fark edilebilen, doğal olarak birim niteliği gösteren birimlerdir. Kişi sayısı, nesne sayısı ölçülürken doğal birim kullanılır. I. durumda bağıl sıfır, aralıklı ölçek ve tanımlanmış birim kullanılmıştır. II. durumda yine bağıl sıfır, aralıklı ölçek tanımlanmış birim kullanılmıştır. ÇÖZÜM32 1. 5. Eleştirel düşünen öğrencileri bu beceriye düşük derecede sahip olanlardan ayırmak istenmektedir. Eleştirel yapıya sahip olanlar ve olmayanların ortaya konması daha çok yapı geçerliği ile ilgilidir. Yanıt: B 2. Soru sayısını artırmak duyarlığı artırdığından, güvenirlik artar. Soruların açık, net, anlaşılır olması yanlış anlaşılmaların önüne geçeceğinden güvenirliği olumlu etkiler. Ranjın büyük olması farklılaşmayı artırdığından, heterojenlik sağladığından güvenirliği olumlu etkiler. Benzer konulardan sorular sormak iç tutarlığı artırır. Ek Bilgi: Başarı testlerinde yapı geçerliği düşük, kapsam geçerliği yüksektir. Bu testlerde iç tutarlığın düşük olması yapı geçerliğini düşürmektedir. 6. Yanıt: B Yanıt: B Ek Bilgi: Testin homojenliğini bozmadan testin soru sayısının artırılması belli bir yerden sonra homojenliği bozacağından güvenirliği düşürür. 3. Eş değer formlar yönteminde test gruba uygulanır ve daha sonra eş değer yarılara ayrılır. Güvenirlik katsayısının yüksek olması yarılara ayırma işleminin sağlıklı yapıldığını gösterir. Tek uygulamaya dayalı olması diğer yöntemlere göre avantaj sağlar. Elde edilen katsayı bir yarıya aittir. Testin tamamına ait güvenirlik katsayısına; rx = 2. Testin yarısına ait güvenirlik katsayısı 1 + Testin yarısına ait güvenirlik katsayısı Ek Bilgi: Eşleştirmeli testler; 7. –– Hazırlanması kolay, soruların fazla olmaması hâlinde cevaplanması da kolaydır. –– Bilişsel öğrenmelerin üst düzey davranışlarını ölçmede yetersizdir. –– Puanlaması kolay ve objektifliği yüksektir. Performans değerlendirmede test yönergesi düzenlenir, ayrıntılı cevap anahtarı hazırlanır. Davranışın nasıl gözleneceği nelere dikkat edileceği öğrenci tarafından bilinir. Her öğrenciye farklı muamele yapılmamalıdır. Aksine tüm öğrencilere eşit muamele yapıldığından emin olmak gerekir. Yanıt: A Ek Bilgi: Performans görevinin özellikleri; formülünden ulaşılır. Bu nedenle iki yarıdan elde edilen puanlar arasındaki korelasyon testin tamamına ait güvenirlik katsayısını vermez. –– Öğrencinin yeni bilgiyi yapılandırmasını gerektirir. Yanıt: C –– Gözlenebilen bir performans somut bir ürünle sonuçlanmaktadır. Ek Bilgi: İki yarı yöntemi tek uygulamalık bir yöntemdir. –– Süreç içine yayılmıştır, zamana bağlı değildir. Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Testin homojen gruplara uygulanması farklılaşma yaratmayacaktır. Öğrenci puanlarının birbirine yakın ya da aynı olması istenilen bir durum değildir. Buradaki temel problem olası cevap sayısı ile soru sayısının eşit verilmiş olmasıdır. Eşleştirme testlerinde şans başarısı vardır ve düzeltme formülü kullanılmaz. Şans başarısını azaltmak için olası cevap sayısı, soru sayısından fazla yazılır. 104 8. Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Puan Yığmalı Frekans Frekans 30 4 4 40 7 3 50 10 3 60 12 2 70 13 1 Öncelikle verilen puanların frekansları bulunmalıdır. Mod en yüksek frekansa sahip değerdir. Bu durumda 4 frekansına sahip 30 puanı dağılımın modudur. Büyükten küçüğe sıradan dağılımın ortadaki değeri medyanı verir ve medyan 40’tır. Aritmetik ortalamada her bir puan frekansları ile çarpılır. Ortaya çıkan sonuçlar toplanır ve toplam frekansa bölünür. 4 x 30 = 120 3 x 40 = 120 3 x 50 = 150 2 x 60 = 120 1 x 70 =+ 70 580 580 b 44, 6'd›r. Aritmetik ortalama = 13 Aritmetik ortalama 44 olarak bilinir. Bu durumda; Mod < Medyan < Aritmetik ortalama olarak bulunur. Yanıt: E Ek Bilgi: Sağa çarpık dağılımlar; Aritmetik ortalama > medyan > mod şeklindedir. Böyle dağılımlarda başarı düşüktür, öğrenme yetersizdir ve test zordur. 9. Üst grup ve alt gruptaki toplam öğrenci sayısı 200’dür. Madde güçlüğünü hesapladığımızda n dü + n da den madde güçlüğü pj = formülünden 0,34 çıkacaktır. Made ayrıcılığı için; rj = n dü - n da n 10. Doğru cevap E olsaydı üst grupta doğru yapan sayısın- dan alt grupta doğru yapanları çıkardığımızda ayırıcılık negatif çıkacaktır. E ve C seçenekleri üst grupta az, alt grupta daha fazla kişiyi çektiklerinden beklenen yönde çalışmışlardır. En güçlü çeldirici en çok kişiyi kendisine çektiğinden E seçeneğidir. En iyi çeldirici de, üst gruptan az alt gruptan çok kişinin düşmesi gerekir. Bu durumda C ve E çeldiricileri B’den daha iyidir denilebilir. Yanıt: E Ek Bilgi: Sınav sorularında çeldiricilerin soruyu bilmeyenleri eşit oranda çeldirmesi beklenir. 11. Geçerlik ≤ güvenirlik ’tir. Bu durumda geçerlik katsayısı en fazla 0,80’dir. Standart hatanın formülü I — rx verilenleri yerine koyduğumuzda SH = SX . standart hatayı 3 olarak buluruz. % 68 olasılıkla Ali’nin puanı 37 ile 43 aralığındadır. % 95 olasılıkla Ali’nin puanı 34 ile 46 aralığındadır. Geçme notu 45 olduğundan üst sınır olan 46 puanı dikkate alındığında Ali başarılıdır. Testin aritmetik ortalaması hakkında yorum yapılamaz iken bir testin güvenirlik katsayısı en az 0,70 ve üstünde olmalıdır. Yanıt: C Ek Bilgi: Normal dağılım eğrisinde standart hatanın gösterimi; Aritmetik ortalama Mod Medyan %34,13 %0,13 –3S %2,14 %13,59 –2S –1S %34,13 0 %13,59 +1S %2,14 +2S %0,13 +3S % 68 % 95 % 99 olacağından madde ayırıcılığı 0,19 çıkacaktır. Bu doğrulardan madde gruba zor gelmiştir. Ayırıcılık düşüktür. Ayırıcılığı artırılırsa seçme amaçlı sınavlarda kullanılabilir. Ayırıcılığının düşük ve maddenin zor olmasından dolayı güvenirliğe katkısının yüksek olduğu söylenemez. Madde ancak düzeltilerek kullanılabilir. Yanıt: D Ek Bilgi: Madde ayırt edicilik değeri; –– “0,40 ve üstü ise çok iyi bir madde –– 0,30 ve 0,39 arasında oldukça iyi bir madde ama çalışabilir. –– 0,20 ve 0,29 arasındaki maddeler geliştirilmeye muhtaçtır. –– 0,19 ve altındaki maddeler çok zayıf maddelerdir ve geliştirilemiyorsa testten kesinlikle çıkarılmalıdır.” denilebilir. 12. Çağdaş yaklaşımların, süreç temelli ölçme ve değer- lendirme araçlarının en önemli sınırlılığı puanlama güvenirliğinin düşük olmasıdır. Puanlama güvenirliğini artırmak için dereceli puanlama anahtarı kullanılmalıdır. Diğer bütün durumlar portfolyonun faydalarındandır. Yanıt: B Ek Bilgi: Portfolyonun amaçları; –– Öğrencilerin gerçek yaşamla iç içe öğrenmelerini sağlar. –– Gelecekteki öğrenmelere bilgi sunar ve ışık tutar. –– Ürün ve süreci değerlendirmek için bilgi toplamayı sağlar. –– Öz disiplin ve sorumluluk bilinci geliştirir, öğrenciye kendini değerlendirme becerisi kazandırır. 105 DENEME – 4 2. Ölçüte göre yapılan değerlendirmeler ya mutlak ya da bağıldır. Mutlak değerlendirmelerde ölçüt, değerlendirme sürecinin başında verilirken; bağıl değerlendirmelerde ölçüt, değerlendirme sürecinin sonucunda grup üyelerinin performansı neticesinde tespit edilir. Amacına göre değerlendirmeler ise; tanıma ve yerleştirmeye dönük (diagnostik – reflective – yansıtıcı), biçimlendirme ve yetiştirmeye dönük ( formative) ve değer biçmedüzey belirlemeye dönük (summative) değerlendirmeler olmak üzere üçe ayrılır. Tanılayıcı değerlendirme, öğrencileri tanımak amaçlı olup öğretim hizmetini vermeden önce yapılır. Biçimlendirici değerlendirme, öğrencilerin eksik ve yanlış öğrenmelerini tespit etmek ve yanlışları anında düzeltmek, eksik öğrenmeleri tamamlamak için tamamlayıcı öğretim programlarının işe koşulması amacıyla yapılır. Değer biçici değerlendirme, öğrencilere değer biçmek amacıyla öğretim hizmetinin sonunda yapılır. Bloom, süreçte öğrencilere format atmak amaçlı tamamlayıcı öğretim programlarının (birebir - küçük gruplarla - akademik oyunlarla yardımcı kaynaklarla - tekrar öğretim vs.) işe koşularak değerlendirme yapılması gerektiğini ifade etmiştir. Bu durum biçimlendirici değerlendirme yapıldığını gösterir. Yanıt: E Ek Bilgi: Ölçmede sıfırın mutlak mı bağıl mı olduğunu bulmak için ana “var mı yok mu?” sorusu sorulur. Eğer “var” ise bağıl “yok” ise mutlak sıfırdır. Eğitim ortamında ölçme aracı kullanılarak yapılan ölçmeler dolaylı ölçmedir ve bu tür durumlarda eşit aralıklı ölçekler kullanılır. T puanı 40 olan öğrenci, T puanı 80 olan öğrencinin yarısı kadar biliyordur denilemez. T puanı 40 olan öğrenci, T puanı 80 olan öğrenciden 40 puan eksik almıştır denilebilir. Eşit aralıklı ölçeklerde toplama ve çıkarma işlemleri yapılabilirken, çarpma ve bölme işlemleri yapılamaz. Yanıt: E Ek Bilgi: Eşit oranlı ölçmede kullanılan sıfır gerçektir. Bu nedenle oranlı ölçekler negatif sayı içermez ve oransal karşılaştırma yapmaya olanak tanır. 4. Türkçe Öğretmeni Osman Bey’in öğrencilerinin görsel okuma, ilişkileri görebilme, çok yönlü ve analitik düşünebilme becerilerini; verdikleri cevaplara dayanarak eksik ve yanlış öğrenmelerini tespit etmek, bilişsel süreçlerini, yapılandırmada aksayan yönlerini ortaya çıkarmak amacıyla kullanılan en uygun tamamlayıcı ölçme aracı yapılandırılmış griddir. Yanıt: E Ek Bilgi: Tanılayıcı dallanmış ağaç geleneksel doğruyanlış tipindeki sorulardan oluşur fakat soruların birbirinden bağımsız cevaplanması yerine her bir soruya verilen kararın bir sonraki soruyu etkilemesiyle oluşturulan araçlardır. 5. Öğrencilerin yanlış öğrenmelerini düzeltmeleri için en uygun tamamlayıcı ölçme aracı tanılayıcı dallanmış ağaçtır. Zira tanılayıcı dallanmış ağaçta öğrenciler hangi kapıdan çıktığını ve kaç puan aldığını anında görmektedir. Eksik puan aldığı durumda, bu eksikliğin ya da yanlışlığın hangi soruda olduğunu tespit eder ve yanlış öğrenmesini anında düzeltebilir. Yanıt: D Ek Bilgi: Tanılayıcı dallanmış ağacın belli sınırlılıkları vardır. Bunlar; –– Üst düzey becerilerin ölçülmesinde yeterli olmayabilir. –– Tahminle doğru cevap verme olasılığı vardır fakat şans başarısı klasik doğru-yanlış testlerine göre düşüktür. –– İlk defa kullanacak öğretmen için hazırlanması zaman alıcıdır. 6. Pazarcı, kefeli terazisinin meyve ve sebze tarttığı kefenin altına 200g ağırlığında mıknatıs yapıştırarak her ölçüm için sabit hata yapmaktadır. Pazarcı, müşteri için 3 kez bu hatayı tekrarlayarak 600g eksik elma vermiştir. Sabit hata tekrarlandığından sistematik hataya dönüşmüştür. Yanıt: A Ek Bilgi: Sabit hata güvenirliği etkilemez, geçerliği etkiler. Sistematik hata ise geçerliği en çok etkileyen hata türü olup güvenirliği dolaylı etkiler. 7. Ölçme araçlarında bulunması gereken üç temel özellik vardır. Bunlar geçerlik, güvenirlik ve kullanışlılıktır. Ölçme aracının amacına hizmet etmesi geçerlik anlamına gelir. Eldeki mevcut olan puandan hareketle geleceğe yönelik tahminde bulunmak yordama; şu an ve geçmişe yönelik atıfta bulunmak vardama (uyum – uygunluk)dır. Test maddelerinin birbirine ipucu vermemesi, bağımsız cevaplanması; bir araçla ölçülmek istenen yapının o araçla ortaya konulma derecesi yapı geçerliğidir. Güvenirlik ise; hatalardan arınıklık, kararlılık, tutarlılık, duyarlılık, hassaslık ve objektiflik olarak ifade edilir. Ölçme aracının kullanışlılık özelliği ekonomiklik (zaman, emek, paradan tasarruf) anlamına gelirken, aynı zamanda hazırlama ve puanlama bakımından ölçmeciye, uygulama bakımından da cevaplayıcıya kolaylık sağlamasıdır. Sadık Bey “Tutum Ölçeği”ni öğrencilerine uygulamış, uygulamadan sonra öğrencileriyle görüşme yaparak ölçeğin ölçtüğü özellik ile görüşmede öğrencilerin sorulara verdikleri cevaplar arasında ilişkiler kurmaya çalışmıştır. Elde ettiği sonuçlara dayanarak ölçeğin amaçladığı özelliği ölçtüğü yargısına ulaşması ölçme aracının yapı geçerliğinin yüksek olduğunun göstergesidir. Yanıt: B Ek Bilgi: Başarı testlerinin yapı geçerliği düşük, kapsam geçerliği yüksektir. Başarı testlerinde iç tutarlılık düşük olduğundan yapı geçerliği düşük olacaktır. Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 3. Beden eğitimi öğretmeni olan Beyza Hanım’ın dersinde öğrencilerini yan yana getirerek boy uzunluğuna göre sıraya koyması uygulamasında ölçme aracı kullanmamıştır. Ölçme aracı kullanılmadan yapılan tüm ölçmeler doğrudan ölçmedir. Matematik Öğretmeni Göktuğ Bey’in öğrencilerinin derse yönelik tutum düzeylerini belirlemesi dolaylı ölçmedir. Eğitim ortamında gerek bilişsel, gerek duyuşsal, gerekse psikomotor alanlara yönelik araç kullanılarak yapılan ölçmeler dolaylıdır. Sosyal bilgiler öğretmeni olan Şeyma Hanım’ın öğrencilerinin zekâ bölümünü (IQ) hesaplaması türetilmiş ölçmedir. Oranlama yapılan ve formülize edilen tüm ölçmeler türetilmiş ölçmedir. Zekâ bölümü de başarının takvim yaşına oranlanmasıyla hesaplanmıştır. Yanıt: A Ek Bilgi: Kefeli terazi ve yaylı kantarın ölçme türleri birbirinden farklıdır. Kefeli terazi de kütlelerin doğrudan doğruya karşılaştırılmasına imkân verdiği için doğrudan ölçme yapılırken yaylı kantarla bir cismin kütlesi ölçülürken kantardaki yaygın ucuna asılı cismin ağırlığıyla uzama miktarını gösterdiği için dolaylı ölçmedir. ÇÖZÜM–4 1. 106 8. Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 9. Ölçme aracının amacına hizmet etme derecesi geçerlik anlamına gelir. Güvenirlik ise; ölçme aracının hatalardan arınıklığı, kararlılığı, tutarlılığı, duyarlılığı, hassaslığı ve objektifliği olarak açıklanır. Geçerliğin ön şartı güvenirliktir. Dolayısıyla her geçerli araç, aynı zamanda güvenilirdir. Fakat güvenilir olan araç geçerli olmayabilir. Örneğin; sabit hata yapan ölçme aracı kararlı ve tutarlı ölçüm yaptığından güvenilir olmasına rağmen amacına hizmet etmediğinden geçerli değildir. Bu ilkelerden hareketle soru incelendiğinde; A öğretim üyesi ne güvenilir, ne de geçerlidir. B öğretim üyesi tutarlıdır yani güvenilirdir. Her cuma aynı saatte gelmektedir. Zira ders başlama saatinden sonra geldiği için B öğretim üyesi geçerli değildir. C öğretim üyesi ise her cuma ders saatinden önce fakültede bulunmaktadır ve hep aynı saatte gelmektedir. Dolayısıyla C öğretim üyesi hem güvenilir, hem de geçerlidir. Yanıt: D Ek Bilgi: Yapı geçerliğini belirlemede kullanılan yöntemlerden biri faktör analizidir. Faktör analizi, bir ölçme aracında bulunan maddelerin aynı faktörü ölçüp ölçmediğinin belirlenmesi ya da aynı faktörü ölçen modellerin bir araya getirilmesidir. Kemal ile Merve’nin ALES Sözel ve Sayısal testlerinden elde ettikleri puanlardan hareketle hemen o ana bir atıfta (tahminde) bulundukları görülmektedir. Yapılan tahminin doğru ya da yanlışlığının kontrolünün anında mümkün olması uyum (uygunluk-vardama) geçerliğinin göstergesidir. Yanıt: D Ek Bilgi: Güvenirlik ve geçerlik arasındaki ilişkiye bakıldığında; Güvenirlik, geçerlik için ön koşuldur. Şans başarısı ve kopya her ikisini de etkiler. Bir test için geçerlik sayısı, testin güvenirlik katsayısının karekök değerini geçemez. ( Geçerlik ≤ Güvenirlik ) 10. Madde varyansı (v) maddeyi doğru cevaplayanların oranı (pj) ile maddeyi doğru cevaplamayanların oranının (1,00 - pj) çarpılmasıyla hesaplanır. v = pj x (1,00 - pj) Madde varyansının sıfır değerini alması için madde güçlük indeks değerinin (pj) 1,00 ya da 0,00 olması gerekir. Tablodan hareketle; 1 numaralı maddeyi sekiz öğrencinin tamamı doğru cevaplamış olup güçlüğü 1,00 değerini, 4 numaralı maddeyi hiç kimse doğru cevaplayamadığı için güçlüğü 0,00 değerini alacaktır. Bu durumda 1 numaralı madde için; v = 1,00 x (1,00 – 1,00) v = 1,00 x 0,00 v = 0,00 4 numaralı madde için; v = 0,00 x (1,00 – 0,00) v = 0,00 x 1,00 v = 0,00 olacaktır. Yanıt: E Ek Bilgi: Madde varyansı, madde güçlüğü 0,50 olduğunda en büyük değerini alır ve madde varyansının değeri en yüksek 0,25 olarak hesaplanır. 11. Madde standart sapma değeri (s), madde varyans değerinin (v) kareköküne eşittir. ( s = v ) Madde standart sapma puanı hangi durumda en yüksek, hangi durumda en düşük değer alır. Aşağıdaki tabloyu dikkatli inceleyelim: Güçlük pj Varyans pj x (1,00 - pj) S.Sapma v 0,00 0,00 0,00 0,10 0,09 0,30 0,20 0,16 0,40 0,30 0,21 0,46 0,40 0,24 0,49 0,50 0,25 0,50 0,60 0,24 0,49 0,70 0,21 0,46 0,80 0,16 0,40 0,90 0,09 0,30 1,00 0,00 0,00 Madde varyansının en küçük değeri 0,00 iken, en yüksek değeri 0,25’dir. (0,00 ≤ v ≤ 0,25). Madde varyansı en küçük değerini maddeyi herkes doğru cevapladığında (pj=1,00) ya da maddeyi hiçbir kimse doğru cevaplayamadığında (pj = 0,00) alırken; en yüksek değerini maddeyi grubun yarısı doğru cevapladığında (pj = 0,50) almaktadır. Madde standart sapmasının en küçük değeri 0,00 iken, en yüksek değeri 0,50’dir. (0,00 ≤ s ≤ 0,50). Madde standart sapması en küçük değerini maddeyi herkes doğru cevapladığında (pj=1,00) ya da maddeyi hiçbir kimse doğru cevaplayamadığında (pj = 0,00) alırken; en yüksek değerini maddeyi grubun yarısı doğru cevapladığında (pj = 0,50) almaktadır. Sorudaki tablo incelendiğinde 3 numaralı maddenin güçlüğü pj = 4/8 den hareketle 0,50 değerini alır. Madde standart sapma puanı madde orta güçlükteyken (pj = 0,50) en yüksek değerine ulaşır. Bu durum, eğitim ortamında kullanılması en uygun maddenin neden orta güçlükte olması gerektiğinin göstergesidir. Yanıt: C Ek Bilgi: Madde standart sapması, maddenin güvenirliğinin hesaplanmasında kullanılan, maddeyi cevaplayanlar arasındaki farklılıklar hakkında bilgi veren bir madde istatistiğidir. 12. Testin ortalama güçlüğü (P); testin aritmetik ortalama puanının madde sayısına bölünmesiyle hesaplanır. (P = x / K) Madde güçlüğü (pj), maddeyi doğru cevaplayanların sayısının öğrenci sayısı toplamına bölünmesiyle hesaplanır. Sorudaki tablo incelendiğinde; 1 numaralı maddenin güçlüğü 8/8 2 numaralı maddenin güçlüğü 5/8 3 numaralı maddenin güçlüğü 4/8 4 numaralı maddenin güçlüğü 0/8 5 numaralı maddenin güçlüğü 3/8 Madde güçlük indeks değerleri toplanırsa; 8+5+4+0+3 / 8 = 20/8 = 2,5 olduğu görülür. Testin aritmetik ortalama puanı da madde güçlük indeks değerleri toplamına eşittir. (Aritmetik Ortalama = ∑pj) Testin ortalama güçlüğü; aritmetik ortalama puanının madde sayısına bölünmesiyle hesaplanmaktadır. 5 maddelik testin ortalama güçlüğü: 2,5/5=0,50 olur. Yanıt: D Ek Bilgi: Madde güçlüğü 0,00 ile +1,00 arasında yer alır. +1,00’a yaklaştıkça madde kolaylaşır, 0,00’a yaklaştıkça madde zorlaşır. 107 DENEME – 5 2. Soruda verilen ifadelerin ölçme türleri sorulmaktadır. I. ifade incelendiğinde sınav süresini ölçerken araya zamandan farklı bir değişken yani kum; II. ifadede aynı şekilde ağırlık ölçülürken araya yay gibi farklı bir değişken girmiştir. Araya farklı bir değişken girdiğinden dolaylı ölçme yapılmıştır. III. ifadede iki farklı değişkenin birbirine oranı söz konusudur. En az iki ölçme işlemi yapıldıktan sonra matematiksel işlemler yapılarak yeni bir ölçme sonucuna ulaşılması türetilmiş ölçme yapıldığını gösterir. Yanıt: B Ek Bilgi: Ölçmenin ve psikolojinin konusu olan çoğu değişken doğası gereği doğrudan gözlemlenemez. Bu nedenle dolaylı olarak gözlenip ölçümler yapılır. Bir başka deyişle sosyal bilimlerde ve eğitim alanında yapılan ölçmeler dolaylı ölçmelerdir. ÖSYM yetkilileri ile Londra’da bulunan Pearson Ölçme Merkezi test usulü sınavların öğrencilerin yeteneğini sınırladığı ve kopyaya imkân tanıdığı eleştirileri yüzünden yeni bir sistem üzerinde çalışmalar yapmaktadır. Adayların bilgilerinin beş seçeneğin arasına sıkıştırıldığı bir sistem, tam anlamıyla ölçmeyi sağlamakta artık yetersiz olarak kabul edilmektedir. Bu talepleri ve şikâyetleri dikkate alarak ÖSYM sunduğu sınav hizmetlerini çeşitlendirmek ve adayların farklı becerilerini de ölçümleyebilmek amacıyla sınav sisteminde bazı yenilikler yapmayı amaçlamıştır. Bu sistemle öğrencileri ezbercilikten uzaklaştırarak öğrencilerin yorumlama yeteneğini de ölçme, sınav esnasında öğrenciler tarafından kopya çekilmesini önleme, öğrenciye düşünme, sorgulama, sebep-sonuç arasında ilişki kurma becerisi kazandırma, öğrencilerin tahmin ederek ya da şansla doğru cevaba ulaşmasını engellemek için ÖSYM sınav sisteminde açık uçlu sorulara da yer vereceğini duyurmuştur. Ancak sınavda açık uçlu sorular sorarak yapı geçerliği artacaktır denilemez. Çünkü yapı geçerliği testi oluşturulan soruların birbiri ile örüntüsüdür. Soruda verilen bilgiye göre sorular hakkında bir bilgiye rastlanmamaktadır. Sadece sınav türünün değişmesinden bahsedilmektedir. Yanıt: E Ek Bilgi: Şans başarısı ve kopya hem geçerliği hem de güvenirliği olumsuz etkiler. 4. Şevket Öğretmen’in öğrencilerin puanının yanlış hesaplaması maddelerin doğru ya da yanlış cevaplayanlarının sayısı değiştiği için madde güçlüğü ve madde ayırt edicilik indeksi değişecektir. Ayrıca öğrencilerin aldıkları puanlarda değişeceğinden aritmetik ortalamada değişecektir. Yanıt: E Ek Bilgi: Madde güçlük indeksi, testin aritmetik ortalaması, testin varyans değeri ve testin ranj değeri grubun aldıkları puanlara göre ya da testi oluşturan maddelere göre değişkenlik gösterir. 5. Soruda bir testin aynı gruba belli bir zaman aralığı ile tekrar uygulanması söz konusudur. Bu güvenirlik belirleme yöntemlerinden test-tekrar test ile mümkündür. Ancak soruda Erdem Öğretmen ilk uygulamada doğru seçeneği işaretlemelerini ikinci uygulamada yanlış seçeneği işaretlemelerini isteyerek bu yöntemi yanlış uygulamıştır. Yanıt: A Ek Bilgi: Test - tekrar test yönteminde iki test arasındaki zaman cevaplayıcıların gelişim özellikleri ve ölçülen özelliğe göre değişebilir. Ayrıca öğrencilerin yeni öğrenmeleri de verecekleri cevapları değiştirebilir. 6. Soruda IQ testini oluşturan boyutlardan bahsedilmektedir. 12 farklı boyuttan oluşan IQ testlerinin aslında beyin gücünü tam olarak değerlendirmek için yetersiz olduğu ve IQ testinde kısa dönem hafıza, konuşma becerisi, muhakeme gücü gibi farklı boyutların yer alması gerektiğinden bahsetmektedir. Bu bilgiler testin yapı geçerliği ile ilgilidir. Bu yapıların ölçülmesi söz konusu olduğunda testlerin de ölçülecek yapının boyutları kaç taneyse o kadar sayıda boyutu barındırması gerekir. Yani her madde yapının hangi boyutunun ölçülmesine hizmet ediyorsa sadece onu ölçüp diğer boyutları ölçmemelidir. Ancak bu durumda o yapı orijinaline uygun şekilde ölçülebilmiş olur. Aksi durumda o yapı değil, karmaşık ve ne olduğu bilinmeyen başka bir yapı ölçülmüş demektir. Yanıt: C Ek Bilgi: Yapı geçerliğini belirlemek için birçok yöntem kullanılır. Öğrencilerin işaretlediği cevabı nedenleri ile birlikte açıklaması bu yöntemlerden biridir. Bu yöntemde testi cevaplayan kişilere her bir maddeye neden o cevabı işaretledikleri sorulur. Cevaplayıcıların, maddenin ölçtüğü beceriyi düşünerek cevap vermeleri beklenir. Aksi takdirde maddeye başka yapılarında karıştığı söylenebilir. 7. Elektronik ölçme ve değerlendirme sistemi sayesinde öğrenciler kâğıt üzerinde soru cevaplamaktan kurtulurken, öğretmenler de uzun zaman alan sınav sonuçlarını değerlendirme işleminde zaman kaybetmeden anında geri bildirim vermektedir. Öğrenci soruyu cevaplandırdıktan sonra madde analizi gibi bazı istatistiksel bilgilere de anında ulaşmaktadır. Bu ölçme aracının kullanışlı olduğunu gösterir. Yanıt: B Ek Bilgi: Bir ölçme aracının kullanışlı olabilmesi için ekonomik olması, testin hazırlanışı, uygulanışı ve puanlanışının kolay olması gerekmektedir. Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 3. Diyanet İşleri Başkanlığının uyguladığı çoktan seçmeli soruların 1,25 puan olarak değerlendirilmesi ölçme kuralına örnektir. Ölçme kuralı ölçme yapılacak olan özelliğin hangi miktarına hangi değerin ya da sembolün verileceği şeklinde tanımlanmaktadır. Diyanet İşleri Başkanlığı Sınav Yönetmeliğinin 13. maddesi gereğince sınavda 70 ve üstünde puan alanların başarılı sayılması mutlak ölçüt kullanıldığını gösterir. Ancak açık olan kadrolara en yüksek puan alandan düşük puan alana göre sıralanarak yerleştirilme yapıldığından bağıl değerlendirme yapılmıştır. Yerleştirmeye yönelik olan bu sınavda personel açığını oluşturan kişi sayısı kadar 70 puanını geçen olmazsa kadroların hepsine personel atanması mümkün olmayacaktır. Yanıt: D Ek Bilgi: Ölçme kuralı ölçme işleminin ölçütler ise değerlendirmenin yapılması için gereklidir. Ölçme işleminin yapılabilmesi için ölçme kuralları konur. Ölçme kuralları uygulanıp ölçme işlemi tamamlanınca ölçümler elde edilir. Ölçümler de ölçütlerle karşılaştırılarak değerlendirme yapılır. ÇÖZÜM–5 1. 108 8. Soruda öğrencinin en başarılı dersi bulabilmek için öğrencinin standart Z puanı hesaplanır. Z= öğrencinin puanı – aritmetik ortalama standart sapma Aritmetik Ortalama Standart Sapma Öğrencinin Puanı Z puanı Felsefe 45 9 36 -1 Coğrafya 35 3 32 -1 Testler Soru sayısı Aritmetik ortalama Mutlak başarı Tarih 24 9 42 2 I 25 20 80 Türkçe 40 8 40 0 II 40 30 75 Psikoloji 24 8 36 1,5 III 80 48 60 IV 50 30 60 V 40 28 70 Ek Bilgi: Standart Z puanı, başlangıç noktası olan sıfırın bağıl olması yani keyfî olarak belirlenmesi ve birimlerinin eşit aralıkta olması nedeniyle eşit aralık ölçeğinde puanlar verir. Böylelikle eşit aralık düzeyindeki ölçümlere uygulanabilecek her türlü işlem standart Z puanlarına da uygulanabilir. Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! sına oranının 100 ile çarpılmasıdır. Yani ortalama güçlük ile doğru orantılıdır. aritmetik ortalama x100 Mutlak Başarı = soru sayısı Dersler Standart Z puanları hesaplandığında öğrencinin tarih dersinde diğerlerine göre daha başarılı olduğu görülür. Yanıt: C 9. 10. Mutlak başarı yüzdesi aritmetik ortalamanın soru sayı- Soruda seçenekleri incelediğimizde A seçeneğinde verilen öğrencinin Türkçe dersindeki standart Z puanı sıfır ‘0’dır ifadesinin bir önceki sorunun çözümüne bakıldığında doğru olduğu görülmektedir. Öğrencilerin en başarılı olduğu dersi bulmak için ilk olarak dağılımın çarpık olup olmadığına bakmamız gerekir eğer çarpık ise grubun başarısı hakkında medyana, çarpık değilse aritmetik ortalamaya bakmak gerekmektedir. 3(X – Xort) Çarpıklık Katsayısı = Sx Dersler Aritmetik Ortalama Medyan Standart Sapma Çarpıklık Katsayısı Felsefe 45 42 9 1 Coğrafya 35 36 3 -1 Tarih 24 27 9 -1 Türkçe 40 42 8 -0,75 Psikoloji 24 26 8 -0,75 Çarpıklık katsayıları hesaplandığında hepsinin çarpıklık katsayısının +1 ile -1 arasında olduğu görülür. Bu nedenle aritmetik ortalaması yüksek olan yani felsefe dersinden öğrenciler başarılı olmuştur. B seçeneği doğrudur. Türkçe dersinin çarpıklık katsayısı +1 ile -1 arasında olduğundan normal dağılıma yakın özellik göstermektedir. C seçeneği de doğrudur. Aritmetik ortalamanın üstünde puan aldığı dersler felsefe ve psikoloji dersleridir. D seçeneği de doğrudur. Simetrik dağılımlarda mod, medyan ve aritmetik ortalamaları birbirine eşit olmalıdır. Bu nedenle coğrafya dersi puanlarının simetrik olduğu söylenemez. Yanıt: E Ek Bilgi: Merkezî eğilim ölçüsü olarak aritmetik ortalama yerine medyanın, değişkenlik ölçüsü olarak da standart sapma yerine çeyrek sapmanın kullanıldığı dağılımlar çarpık dağılımlardır. Bu çarpık dağılımlarda bağıl değişkenlik katsayısı, çeyrek sapmanın ortancaya göre yüzdesine eşit olur. Mutlak başarı düzeyi hesaplandığında aşağıdaki veriler elde edilir. Mutlak başarı düzeyleri incelendiğinde III ve IV. testlerin birbirine eşit ve diğerlerinden küçük olduğu görülmektedir. Mutlak başarı düzeyi en yüksek olan test ise I. testtir. Yanıt: A Ek Bilgi: Mutlak başarı yüzdesi ile soru farkı olan testlerden hangisinde grubun daha başarılı ya da başarısız olduğunun belirlenmesinde kullanılır. Ayrıca ortalama güçlük ile doğru orantılı olduğu için testlerden hangisinin öğrencilere daha zor ya da kolay geldiğinin belirlenmesinde de mutlak başarı yüzdesi kullanılabilir. 11. Hangi testte daha az farklılaşma olduğunu öğrenmek için bağıl değişkenlik katsayısına bakılmalıdır. Sx V = – . 100 x – Testler x Sx V I 20 4 20 II 30 8 26,7 III 48 12 25 IV 30 12 40 V 28 7 25 Bu formülden bağıl değişkenlik katsayıları hesaplandığında standart sapması düşük aritmetik ortalaması yüksek olan I. testin bağıl değişkenlik katsayısının diğerlerine göre daha düşük olduğu görülür. Yanıt: A Ek Bilgi: Çeyrek sapma, merkezi eğilim ölçüsü olarak aritmetik ortalama yerine medyanın kullanıldığı çarpık değişimlerden, değişkenlik ölçüsü olarak ortancadan olan sapmaya ilişkin bilgi veren değişkenlik ölçüsüdür. 12. Üst düzey davranışların ölçülmesinde oldukça etkili olan sınav türleri sözlü yoklama, yazılı yoklama ve hazırlanması zor olsa da çoktan seçmeli testler olabilir. Bireyin kendini ifade edebilme gibi muhakeme becerilerinin ölçülmesinde sözlü yoklama kullanmak daha elverişli olacaktır. Hazırlanması uzun zaman alırken puanlanması kolay olan sınav türü çoktan seçmeli testtir. Şans başarısı yüksek olup bilgi düzeyindeki davranışları ölçmede etkili olan sınav türü ise doğru yanlış testleridir. Yanıt: C Ek Bilgi: Yazılı yoklamalar güvenirliği ve geçerliği nispeten düşük ölçme araçlarıdır. Ancak üst düzey davranışların ölçülmesinde kullanıldıkları için eğitimde sıkça karşımıza çıkmaktadır. 109 DENEME – 6 Öğrencilerin ders geçme notu aritmetik ortalama olarak belirlendiğinden aritmetik ortalama üstünde puan alan öğrenciler dersten geçecektir. Soruda Gülşen, Dursun ve Nimet’in ham ve standart Z puanları verilmiştir. 2. Ham puanları ve standart Z puanları verilen öğrencilerden iki öğrencinin ham puanı; 35 – x Z Gülflen = S 35 – x S –2 = S= – ^ 35 – x h 2 Z Dursun = 75 – x S 2= 75 – x S S= 75 – x 2 İki denklem birbirine eşitlenirse, – ^ 35 – x h 2 = 75 – x 2 3. – 35 + x = 75 – x 2 x = 110 x = 55 olarak bulunur. Bir başka çözüm yolu ise; Yanıt: D Ek Bilgi: Standart Z puanı ya da standart T puanı gruptaki öğrencilerin başarılarını karşılaştırmak için kullanılır. 4. 1 3 4 5 Tuğba 12 2 8 6 14 10 Toplam 50 Ergün 12 18 18 16 16 80 Serap Rahim 2 12 0 14 8 18 6 20 0 16 16 80 Serpil 6 8 12 20 14 60 Sibel 2 10 0 16 12 40 Nermin 0 0 18 16 16 50 Fikret 4 18 18 20 20 80 Tuğrul 8 20 16 14 12 70 Şevket 12 18 20 20 20 90 Öğrenci puanları hesaplandığında mod yani frekansı en fazla olan 80 puandır. Yanıt: D Ek Bilgi: Mod değeri daha çok ticarette hangi ürünün daha fazla satıldığını belirlemek için kullanılır. Eğitimde de en çok çeteleme aracı gibi ölçme aracında ki davranış ya da gözlem sayılarını belirlemek için kullanılmaktadır. Seçenekler incelendiğinde uygulanan testin en kolay maddesi herkesin yüksek puan aldığı 4. maddedir. Bu nedenle A seçeneği doğrudur. Mod bir önceki sorunun çözümünde 80 olarak bulunmuştu. Mod değeri üzerinde not alan bir kişi vardır o da Şevket’tir. 80 puan alan Fikret’in puanı, Tuğrul’un puanından yani 70‘ten yüksek olduğu için D seçeneği de doğrudur. Serap’ın puanı en düşük puan olup aritmetik ortalamanın altında olduğu için T puanı 50’den düşük olacaktır. En zor madde belirlenirken öğrencilerin toplam puanı en düşük olan madde seçilir. Verilen tablo incelendiğinde 1. madde diğer maddelere göre zor bir maddedir. Yanıt: C Ek Bilgi: Madde güçlüğünün belirlenmesinde iki yöntem kullanılır. Birincisi grup puan dağılımlarını alt ve üst grup olarak sınıflandırılarak yapılır. Diğeri ise tüm sınıf dikkate alınarak öğrencilerin aldıkları puanın maksimum alınacak puana oranlanması ile bulunur. Yapı geçerliği bir testin veya ölçme işleminin teorik bir yapıyı ölçüp ölçmediğinin belirlenmesidir. Doğrudan gözlenemeyen ama ilişkili olduğu düşünülen ögeler arasındaki ilişkileri barındıran bir sistemdir. Yapıların ölçülmesi söz konusu olduğunda testlerin de ölçülecek yapının boyutları kaç taneyse o kadar sayıda boyutu barındırması gerekir. Yapı geçerliğini belirlemek için birçok yöntem vardır bunlardan biri de faktör analizidir. Faktör analizi, aynı yapıyı ya da niteliği ölçen değişkenleri bir araya toplayarak ölçmeyi az sayıda faktör ile açıklamayı ve aynı karakteristiğe sahip ölçme aracının maddelerini aynı faktör altında toplamayı, böylece değişken sayısını azaltmayı amaçlayan istatistiksel bir tekniktir. Araştırmacı ölçmek istediği psikolojik bir yapıyı ölçebilmek için o yapıyı ya da kavramı ölçülebilir ve gözlenebilir değişkenlerle açıklamaya çalışır. Bu amaçla yazılan maddelerin gerçekte aynı yapıyı / kavramı ölçüp ölçmediğine ilişkin denenebilir kanıtlara gereksinim vardır. Başka bir anlatımla ölçme aracında yer alan maddelerin aynı yapıyı ölçüp ölçmediklerine ilişkin bir inceleme gerekmektedir. Bu gereklilikleri karşılayabilmek için de faktör analizi yapılır. Yanıt: B Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Gülşen ile Dursun’un ham puanları arasındaki fark 40 iken Z puanları arasındaki fark 4’dür. Ya da Dursun ile Nimet’in ham puanları arasındaki puan 10 iken Z puanları arasındaki fark 1’dir. Buradan anlaşıldığı gibi Z puanı 1 arttıkça ham puan 10 olarak artmaktadır. Standart Z puanı 0 olduğunda ham puan aritmetik ortalamaya eşit olduğuna göre Nimet’in aldığı puandan 10 puan eksilttiğimizde standart Z puanı 0 olacaktır. Bu doğrultuda hesaplamalar yapıldığında aritmetik ortalama 55 olarak çıkacaktır. Öğrencilerin aldıkları toplam puanı bulduktan sonra en çok tekrar eden puan mod değerini verecektir. ÇÖZÜM–6 1. 110 Ek Bilgi: Yapı geçerliğini belirlemek için birçok yöntem kullanılır. Faktör analizi yapılması, yapıyı ölçtüğü bilinen başka bir testle ilişkisinin belirlenmesi, uzman görüşü alınması, öğrencilerin işaretlediği cevabı nedenleri ile birlikte açıklaması bu yöntemlerden birkaçıdır. 5. Kategorik (nitel) değişken sıfat veya sembollerle ifade edilen, çeşitli bakımlardan kategorilere ayrılabilen değişkenlerdir. Seçenekler incelendiğinde A, C, D ve E seçeneklerindeki tüm değişkenler nitel iken B seçeneğinde verilen T puanı nicel değişkendir. Yanıt: B Ek Bilgi: Değerleri sayı ve miktar olarak ifade edilen değişkenlere “nicel değişken” denir. Kardeş sayısı, sınav puanı ve ağırlık sayı ve miktar olarak ifade edildiği için nicel değişkene örnek olarak verilebilir. 6. Rehber öğretmeni olan Çiğdem Hanım öğrencilerine “Kimdir Bu?” tekniğini uygulamış ve sonunda da öğrencilerde bulunan özelliklerin sıklığını belirlemek için çeteleme aracını kullanmıştır. Çeteleme aracı (gözlem fişi) gözlenecek davranışlardan kaçar tane bulunduğunu belirlemek amacıyla kullanılan ölçme aracıdır. Bu araçta gözlenecek davranışlar listelenerek her davranış ortaya çıktıkça yanına bir işaret koyulur. Yanıt: E Ek Bilgi: Bir bireyin performansa sahip olup olmama durumu (var/yok şeklinde) gözlenmek isteniyorsa verilen seçeneklerde kullanılabilecek en uygun araç, kontrol listesidir. Çeteleme aracı gözlenecek davranışlardan kaçar tane bulunduğunu belirlemek amacıyla kullanılır. Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 7. 8. Test geliştirme sürecinde öncelikle amaç belirlenir. Daha sonra testin kapsamı saptanarak belirtke tablosu hazırlanır. Bunun ardından madde türü ve sayısı kararlaştırılır. Madde havuzu oluşturulur ve bir uzman tarafından redaksiyonu yapılır. Ardından deneme testi oluşturulur, benzer niteliklerde bir gruba uygulanır. Deneme uygulamasından elde edilen veriler analiz edilir. Teste son şekli verilir ve asıl gruba uygulanır. Soruda bahsedilen Ayben Hanım, madde türünü ve sayısını (40 adet) belirlemiştir. Sonraki basamak madde havuzu oluşturmadır. Madde havuzunda testte olmasına karar verilen madde sayısının en az üç katı madde olmalıdır. Ancak Ayben Hanım, en az 120 adet maddeyi içeren bir madde havuzu hazırlaması gerekirken doğrudan testte bulunmasına karar verdiği kadar madde hazırlamıştır. Yanıt: B Ek Bilgi: Bir testin kapsam geçerliğini sağlamaya yönelik bir çalışmada yapılacak ilk şey hazırlanan belirtke tablosu ile uyumlu sayıda ve düzeyde madde hazırlamaktır. KR-20 güvenirlik katsayısının yüksek olması ölçme aracının hatalardan arınık, tek boyutlu olduğunu ve testi oluşturan maddelerin homojen olduğunu gösterir. Tek boyutlu olduğu görülür ama tek boyutlu olduğundan dolayı yapı geçerliği yüksektir denilemez. KR-20 değeri yapı geçerliği hakkında kesin bir bilgi vermez. Yanıt: C Ek Bilgi: Testteki maddelerin birbiriyle ilişkili olup olmadığını belirlemek için kullanılan güvenirlik belirleme yöntemleri; Cronbach alfa, KR-20, KR-21 ve eş değer yarılardır. Testteki maddelerin 1-0 şeklinde puanlandığı ve testteki maddelerin güçlük indekslerinin hesaplanmasının gerekli olduğu iç tutarlılık belirleme yöntemi ise KR-20’dir. 9. Sınav süresinin 40 dakika olarak belirlenmesi, ölçme kuralıdır. Ölçme kuralı ölçme yapılmadan önce belirlenmiş ve ölçmenin nasıl yapılacağına ilişkin önceden oluşturulmuş kurallar ve kısıtlamalardır. “Soruların % 80’ini doğru cevaplayanların yapılan sınavda başarılı olması” ölçüttür. Ölçme sonucunda elde edilen gözlem sonuçları ise ölçümdür. Verilen durumda “85” puanı, ölçümdür. Ölçek, ölçme sonuçlarını gösteren sayı veya sembollerin kullanılmasında uyulması gerekli kuralları ve kısıtlamaları belirtmek için kullanılan eşit birimlere bölmelenmiş ölçme araçlarıdır. Başarılı ve başarısız olarak belirlemek sınıflama düzeyinde bir ölçme yapıldığını göstermektedir. Yanıt: A Ek Bilgi: Birim; bir ölçme aracını oluşturan en küçük parçadır. Rüya, hayal gibi ölçülemeyen özellikler birim değildir. Doğal birim ve yapay birim olarak ikiye ayrılır. Doğal birim bölündüğünde özelliğini kaybeden birimdir. Yapay birim ise bölündüğünde özelliğini kaybetmeyen birimlerdir. 10. A, B, C ve E seçeneklerinde aritmetik ortalama, stan- dart Z puanı ve sıralama söz konusudur ve bu veriler ölçme yapılan gruptaki bireylerin başarısına göre değişkenlik göstermektedir. Ancak D seçeneğindeki soru sayısının % 80’i soru sayısı sabit olduğundan gruba göre değişmemektedir. Yanıt: D Ek Bilgi: Kullanılan kriterin kesin olmadığı ve ölçme işleminin yapıldığı gruba bağlı olarak değişen ölçüte bağıl ölçüt denir. Bağıl ölçütün kullanıldığı değerlendirme ise bağıl değerlendirmedir. 11. Bir testi oluşturan maddelerin kolay ve zor olarak belir- lenmesi sınıflama düzeyindedir. Verilen soruda seçenekler incelendiğinde A seçeneği sıralama, B seçeneği toplama işlemi yapılabildiğinden eşit aralıklı ya da eşit oranlı, C seçeneği eşit oranlı, D seçeneği sınıflama ve E seçeneği eşit aralıklı ölçek düzeyindedir. Yanıt: D Ek Bilgi: Sınıflama ölçek düzeyinde yüzde hesaplamaları yapılamaz. 12. Son dönemlerde sıklıkla kullanılmaya başlanan öz değerlendirme, akran değerlendirme vb. öğrencilerin değerlendirme sürecine katıldığı değerlendirme türlerinin kullanılmasının ilk amacı; öğrencilerin öğrenme sürecine etkin katılımını sağlayarak, onları süreçte aktif hâle getirmektir. Yanıt: E Ek Bilgi: Süreçte aktif hâle gelen öz değerlendirmenin diğer bir faydası da öğrencinin metabilişsel becerilerini geliştirmektir. 111 DENEME – 7 Türkçeyi etkili kullanma becerisi ölçüldüğü için Elif Hanım’ın yaptığı işlem dolaylı ölçmedir. Beceri, yetenek gibi değişkenler dolaylı ölçme ile ölçülür. 4. Farklı öğrencilerin başarıları karşılaştırıldığında Z ve T puanlarından yararlanılması gerekir ve standart puanı en büyük olan öğrenci diğerlerine göre daha başarılıdır yorumu yapılabilir. Yanıt: B Ek Bilgi: Standart puan, aritmetik ortalaması ve standart sapması farklı olan dağılımların, aynı aritmetik ortalama ve standart sapmaya sahip dağılım hâline dönüştürülmesidir. Standart puanlara dönüştürülmesindeki amaç, öğrencinin farklı derslerden aldığı puanların karşılaştırılmasını sağlayarak öğrenci başarıları hakkında yorum yapmak ve öğrencilerin grup içerisindeki bağıl başarısını belirlemektir. 5. Sınıfın başarısı belirlenmek istendiğinde aritmetik ortalamadan yararlanılması gerekir. Bu durumda; Yanıt: C Ek Bilgi: Dolaylı ölçme, doğrudan gözlenemeyen, gözlense dahi yeterli duyarlıkta ölçülemeyen özelliklerdir. Türetilmiş ölçme ise bir bağıntı kurularak yapılan ölçmedir. Ölçülmek istenen değişken üzerinde ölçme işlemi yapılmadan bu değişkenle diğer değişkenler arasındaki bir bağıntıdan faydalanarak elde edilen ölçümlerdir. 2. Verilen korelasyon grafiklerine bakıldığında enflasyon ve alım gücü arasında negatif bir ilişki vardır. Enflasyon arttıkça alım gücü azalır. Uyku düzensizliği ve sağlık grafiğine bakıldığında aralarında pozitif bir ilişki olduğu görülür. Çünkü uyku düzeni arttıkça sağlıklı olma durumu artacaktır. Kardeş sayısı ile zekâ arasında anlamlı bir ilişki yoktur. Aşı ve hastalık sayısı arasında ise ters orantı vardır. Yapılan aşı miktarı arttıkça hastalık sayısı azalacaktır, bu ifadeler doğrudur fakat yükselti ve basınç arasında pozitif bir ilişki değil negatif bir ilişki vardır. Yeryüzünden yükseldikçe, yer çekimi ve atmosferdeki gazların miktarı azalır. Bunlara bağlı olarak basınç düşer. Yükselti ve basınç ters orantılıdır. Z = (Xİ - X) / Sx formülünden, Aynı öğrencilerin farklı derslerde veya farklı öğrencilerin aynı dersteki başarılarını karşılaştırmak için standart puanlardan (Z ve T puanlarından) yararlanılır. Yanıt: E Ek Bilgi: Birim bir ölçme aracını oluşturan en küçük parçacıktır. Ölçmede birim kullanmak ölçme sonuçlarının yorumlanmasını kolaylaştırır ve ölçme hatalarını bir dereceye kadar azaltılmasını sağlar. Ölçme de kullanacak birimlerde bulunması gereken üç özellik birimin kullanışlığı, eşitliği ve genelliğidir. Eşitlik bir ölçme aracını oluşturan her birinin birbirine eşit olmasıdır. Genellik, aynı iş için herkesin aynı birimi kullanması ve birimlerin herkes tarafından kullanılmasıdır. Kullanışlılık, birimin ölçülecek değişkenin büyüklüğüne uygun olmasıdır. X = 60 B şubesi, 2 = (75 - X) / 5 X = 65 C şubesi, -1 = (70 - X) / 5 X =75 D şubesi, 0 = (80 - X) /5 X = 80 E şubesi, -2 = (80 - X) / 5 X = 90 Yanıt: E Ek Bilgi: Dağılımın simetrik ya da simetriğe yakın olduğu durumlarda grubun başarı düzeyi, öğrencilerin öğrenme düzeyi ve kullanılan ölçme aracının güçlük düzeyi hakkında bilgi edinmek için aritmetik ortalamadan yararlanılır. 6. İlgili davranış testinde, davranışın gerçek iş koşullarında gözlenmesi çok pahalı, tehlikeli veya olanaksız olduğu durumlarda, kişiler gerçek iş koşullarına benzetilmiş koşullarda değerlendirilir. Simülasyon uygulamaları da bu nedenle ilgili davranış testi ile değerlendirilebilir. Yanıt: B Ek Bilgi: Özdeş ögeler testine, iş örneklemi testleri örnek olarak verilebilir. Test durumunda gözlenen davranış asıl ölçülmesi düşünülen davranışın kendisidir. Sözelleştirilmiş davranış testi, okul yaşantısından sonra devam etmesi gereken davranışların öğrencide ne oranda bulunduğu sorular yardımıyla tespit eden testlerdir. Bilgi testinde bilgiye sahip olmakla, uygulamak arasında yüksek ilişki olduğu varsayılır. Sözelleştirilmiş davranış testiyle yakından ilgilidir. Ehliyet testi okuma ve aritmetik gibi temel beceri alanlarında daha kullanışlıdır. Bir üst öğrenme için temel olan konuların öğrenme oranlarını belirlemede kullanılır. Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 3. A şubesi, 1 = (65 – X) / 5 Aritmetik ortalaması en yüksek olan sınıfın mutlak başarının diğer sınıflara göre yüksek olacağı söylenebilir. Yanıt: A Ek Bilgi: İlişkisel tarama modeli iki veya daha çok sayıdaki değişken arasında birlikte değişim varlığını veya derecesini, belirlemeyi amaçlayan araştırma modelidir. İlişkisel tarama, korelasyon türü ile elde edilen ilişki ve karşılaştırma yolu ile elde edilen ilişki olmak üzere iki türlü yapılır. Nedensel karşılaştırma, bireyler arasındaki farklılıkların nedenlerini ve sonuçlarını incelemek için bireyler üzerinde herhangi bir baskıda ya da müdahalede bulunmadan yapılan araştırmalardır. ÇÖZÜM–7 1. 112 7. Soru incelendiğinde sorunun sosyal bilgiler sorusu gibi gözükse de aslında matematik sorusu olduğu söylenebilir. Bu nedenle soru sosyal bilgiler testinde yer alırsa görünüş geçerliği yüksek olur, matematik testinde yer alırsa yapı geçerliği yüksek olur yorumu yapılabilir. Yanıt: D Ek Bilgi: Görünüş geçerliği, bir ölçme aracının ölçmek istediği değişkeni ne derece ölçebilir göründüğüdür. Görünüş geçerliği testin geçerliği için yeterli kanıt oluşturabilecek bir yöntem değildir. Yapı geçerliği, bir testin veya ölçme işleminin teorik bir yapıyı ölçüp ölçmediğinin belirlenmesidir. Doğrudan gözlenemeyen ama ilişkili olduğu düşünülen ögeler arasındaki ilişkileri barındıran bir sistemdir. 8. Soru kökünde açıklanan durum herhangi bir kasıt içermediği, bilinçsizce yapıldığı için tesadüfi hatadır. Tesadüfi hatalar, ölçme aracında aranan özelliklerden öncelikle güvenirliğin düşmesine neden olur. Güvenirlik düştüğü için geçerlik de düşer ancak öncelikle güvenirlik düşer. Yanıt: C Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Ek Bilgi: Tesadüfi hata, ölçme sonuçlarına rastgele karışan ve yönü, miktarı, kaynağı belli olmayan hatalardır. Hatanın tespit edilmesi zor olduğundan düzeltilmesi zordur. Ölçmeyi yapan kişinin dikkatsizliğinden, öğrencinin psikolojik durumundan kaynaklanabilir. 10. Dereceli puanlama anahtarı (rubrik), önceden belir- lenmiş ölçütlerle öğrenci performansını ölçmek için kullanılan ayrıntılı puanlama rehberidir. Herhangi bir çalışmanın puanlaması için geliştirilmiş ölçütleri içeren araçlardır. Holistik (bütüncül) ve analitik rubrik olmak üzere ikiye ayrılır. Holistik rubrik öğretmenin genel süreci veya ürünü bir bütün olarak parçaları dikkate almadan puanlamasıdır. Bu yöntem, öğrenme ürünleri toplam puan olarak değerlendirmek istendiğinde kullanılmaktadır. Yanıt: A Ek Bilgi: Analitik rubrikte etkinlik parçalarına ayrılır ve her bir parça bireysel olarak puanlanıp daha sonra toplanır. Odak noktası süreçtir. Puanlaması zaman alır. Güvenirlik düzeyi holistik rubriklere göre daha yüksektir. Holistik rubrikte ise etkinlik bütün olarak puanlanır, sonuç odaklıdır ve hızlı puanlanmaktadır. 11. Bir veri dağılımında uç değerler varsa, bu uç değerlerden etkilenmeyen merkezi dağılım ölçüsü olan medyan ve merkezi yayılım ölçüsü olan çeyrek sapma kullanılmalıdır. Yanıt: D Ek Bilgi: Çeyrek sapma tüm ölçümler yerine sadece ölçümlerin %50’si dikkate alınarak hesaplanan bir değişim ölçüsüdür. Merkezi eğilim ölçüsü olarak aritmetik ortalama yerine medyanın kullanıldığı çarpık değişimlerden, değişkenlik ölçüsü olarak medyandan olan sapmaya ilişkin bilgi veren değişkenlik ölçüsüdür. Çünkü çeyrek sapma uç noktalardan etkilenmez. 12. Öğrenme eksiklerinin ve güçlüklerinin belirlenmesi ve 9. “Azra ölçme değerlendirme dersinden kaldı.” ifadesi yargı belirttiğinden değerlendirme, “Hakan kılıbıktır.” ifadesi betimsel bir süreç olduğundan ölçme, “İlk 2 soruyu cevaplamayanların diğer soruları dikkate alınmaz.” ifadesi ölçme kuralı, “Bugün hava yağmurlu.” ifadesi betimleme içerdiğinden ölçme, “1.80 cm boya sahip değilsen basketbol takımına alınamazsın.” ifadesi ise ölçüttür. Yanıt: B Ek Bilgi: Herhangi bir nesnenin niteliğini ya da özelliğini gözlemleyip gözlem sonucunun sayı ve sembollerle ifade edilmesine ölçme denilmektedir. Ölçme kuralı, ölçmeye konu olan özelliğin hangi miktarına ne değer verileceğinin belirlenmesidir. Ölçüt, ölçme sonuçlarını anlamdırırken ya da ölçümler hakkında karara varılırken ölçümlerin karşılaştırıldığı referans noktasıdır. Değerlendirme, ölçme sonuçlarını ölçüt veya ölçütlerle karşılaştırarak karara ya da yargıya varılmasıdır. bunların giderilmesi amacıyla yapılan değerlendirmeler biçimlendirme ve yerleştirmeye yönelik (formatif) değerlendirmelerdir. Öğretim süreci devam ederken yapılan değerlendirmedir. Amaç eksikleri belirlemek olduğundan not verilmez. Ünite sonu testleri, formatif testler ve izleme testleri bu değerlendirmede kullanılır. Öğrencilerin öğrenme düzeyleri belirlenerek öğrenme düzeyi hakkında değer yargısına varma sürecine düzey belirlemeye yönelik (summatif) değerlendirme denir. Not belirleyicidir ve öğrenci hakkında başarılı, başarısız gibi kararlar alınır. Başarı testleri, vize ve final sınavları, erişi testi bu değerlendirme türünde kullanılmaktadır. Yanıt: C Ek Bilgi: Erişi testi; bir öğretim programının giriş davranışları ile çıkış davranışları arasındaki farkı bulmak için yapılır. Seçme testi, bireylerin belli özelliklere sahip olma düzeylerini belirlemek amacıyla yapılır. Hazırbulunuşluk testi ise ön koşul bilgileri ölçme amacıyla yapılır. 113 DENEME – 8 1. 4. Değiştirilebilen değişken: Bir deneysel çalışmada araştırmacı tarafından müdahale edilebilen, değiştirilebilen, kategorik diğer bir ifade ile de nitel bağımsız değişkenlerdir. Ek Bilgi: Dereceleme puanlama anahtarı (rubrik), önceden belirlenmiş ölçütlerle öğrenci performansını ölçmek için kullanılan ayrıntılı puanlama rehberidir. İkiye ayrılır. Seçilmiş değişken: Bir deneysel çalışmada araştırmacı tarafından müdahale edilmeyen, ortamda yer alan, seçilen, nitel ve nicel olabilen bağımsız değişkenlerdir. Bütüncül (holistik) rubrik: Öğretmenin genel süreci veya ürünü bir bütün olarak parçaları dikkate almada puanlamasıdır. Genellikle yazma ve diğer yaratıcı veya sanatsal çalışmalar için kullanılmaktadır. Düzenleyici (Moderatör) değişken: Bağımlı değişken ile bağımsız değişken arasındaki ilişkiyi düzenleyen ve etkileyen bağımsız değişkenlerdir. Analitik rubrik: Önce performans veya ürünün parçalara ayrılarak her beceriyi ya da ölçütü bağımsız olarak değerlendirmesini, sonra da bu puanları toplayarak toplam puanın hesaplanmasını gerektirmektedir. Kontrol (Dışsal, bozucu) değişken: Bağımlı değişken ile ilgilidir. Fakat araştırmada etkisi test edilmeyen ve kontrol altına alınmaya çalışan değişkenlerdir. 2. 5. Bloom taksonomisinde öğrencilerin özgün modeller, tasarılar üretmesi sentez basamağına karşılık gelir. Burada en kuvvetli çeldirici, uygulama basamağıdır ancak uygulama basamağında öğrencinin anlama ve hatırlama basamağında öğrendiklerini kullanması söz konusudur. Özgün bir deney tasarlama söz konusu değildir. Yanıt: E Ek Bilgi: Bloom taksonomisinin en üst basamağı olan değerlendirme basamağı, bir değeri ya da bilgiyi uygun kriterler kullanarak sorgulama yeteneği, belirli bir görüş ya da öneriyi eleştirme ya da savunma gibi davranışları içermektedir. Öğrencilerin ham puanları sıralama ölçeği türündedir. Bu nedenle A seçeneği yanlıştır. II. aşama Z puanını ifade etmektedir. Z puanı T puanına çevrilebilir ve eşit aralık ölçeğindedir. Z ve T puanlarının öğrencilerin farklı derslerdeki başarılarını karşılaştırmak için uygundur. III. aşamada öğrenciler T puanına göre sınıflandırılmıştır. Yanıt: A Ek Bilgi: Aritmetik ortalaması ve standart sapması farklı olan dağılımların aynı aritmetik ortalama ve standart sapmaya sahip dağılım hâline dönüştürülmesi ham puanların standart puana dönüştürülmesi olarak ifade edilir. Standart puanlara dönüştürmekte amaç; Öğrencilerin farklı derslerden aldıkları puanların karşılaştırılmasını sağlayarak, öğrencilerin başarıları hakkında yorum yapmak ve öğrencilerin grup içerisindeki bağıl başarısı belirlemektir. 6. Ahmet Bey’in hazırlamış olduğu test yanlı bir testtir ve her türlü yanlılık (öğretmenin yazısı güzel olanlara fazla puan vermesi, öğretmen yanlılığı veya soruda verilen durum gibi test yanlılığı) sistematik hataya neden olur. Yanıt: B Ek Bilgi: Sistematik hatanın temel özelliği, hatanın belli bir kurala göre yapılıyor olmasıdır. Miktarın değişmesi hatayı sistematik yapmaz. Sistematik hatadan söz edebilmek için mutlaka bir kuralın varlığından söz etmek gerekir. Cinsiyete göre yanlılık yapılan bir durum için hatanın kuralı cinsiyettir ya da kırık bir cetvelle yapılan ölçme işlemi için hatanın kuralı cetvelin tekrar sayısıdır. Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Deneysel araştırmada, araştırmacı bir araştırma ortamı oluşturmaktadır. Oluşturulan bu ortam içinde araştırmacı ilgili olduğu olay, değişken ve etkenleri ayarlamak, değiştirmek, ortadan kaldırmak gibi yollarla istediği duruma getirmekle, neden - sonuç ilişkisini ortaya koymaktadır. Soru kökünde verilen araştırmada “Işık kaynağı cisme yaklaştıkça (neden) gölge boyu artar (sonuç).” şeklinde deneysel bir araştırma örneği verilmiştir. Yanıt: A Ek Bilgi: Meta-analiz, belirli bir konuda yapılan araştırmaları bir araya toplayıp çalışmaların sonuçlarını sentezlemek için istatistiksel araçlar kullanarak ortak sonuçlara ulaşmayı amaçlayan ve böylece bireysel çalışmaların sınırlılıklarını azaltmaya çalışan bir araştırma yöntemidir. 3. Öğretmen, ölçme aracında beklenen davranışın varlığı ya da yokluğunu işaretlemiştir. Kullandığı ölçme aracı kontrol listesidir. Verilen ölçme aracı incelendiğinde evet / kısmen / hayır gibi herhangi bir dereceleme gözlenmemektedir, bu yüzden dereceleme ölçeği doğru cevap olamaz. Rubriklerde ise davranışın puanlanması söz konusudur. Ölçme aracında herhangi bir puanlama da verilmemiştir. Yanıt: B ÇÖZÜM–8 Yapılan araştırmada etkilenen yani bağımlı değişken öğrencinin ilgi, tutum ve başarısı, etkileyen yani bağımsız değişken pekiştirme tarifeleri, kontrol değişkeni ise yaş, cinsiyet ve hazırbulunuşluktur. Yanıt: D Ek Bilgi: Bir araştırmada etkili olup olmadığı incelenen değişkenlere bağımsız değişken denir. Kendi içerisinde dört gruba ayrılır: 114 7. Bütün hata türleri geçerliği etkiler ancak tesadüfi hatalar öncelikle güvenirliği dolayısıyla geçerliği etkiler. Sabit hata ve sistematik hatalar ölçme sonuçlarının geçerliliğini en fazla etkileyen hata türüdür. Soru kökünde verilen durum sistematik hata olduğu için öncelikle ölçme aracının geçerliği etkilenir. Yanıt: A Ek Bilgi: Güvenirlik, bir ölçme aracının hatalardan arınık olma derecesi iken geçerlik, bir ölçme aracının istediği özelliği başka değişkenlere veya özelliklere karıştırmadan tam ve doğru olarak ölçmesine denir. 8. 10. Değişim yüzdesi bağıl değişkenlik katsayısıdır ve Standart sapma . 100 formülü Aritmetik ortalama ile hesaplanır. Tabloda verilen değerler formülde yerine yazılırsa; I=12,5, II=10, III=15,63, IV=14,3, V=13,3 olarak hesaplanır. Yanıt: C V= Ek Bilgi: Bağıl değişkenlik katsayısı puan dağılımının homojenlik ya da heterojenlik bakımından incelenmesine olanak verir. Bağıl değişkenlik katsayısı büyük olan grubun diğerlerine göre daha heterojen, küçük olan grubun diğerlerine göre daha homojen olduğu söylenir. Soru sayısı farklı olduğunda grubun başarısı mutlak başarı yüzdesi ile hesaplanır. MBY = X . 100 k X = Aritmetik ortalama k = soru sayısı Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! formülünden yararlanarak tabloda verilen değerler yerine yazılırsa; I=80, II=75, III=80, IV=84 V=60 olarak bulunur. Yanıt: D Ek Bilgi: Dağılımın simetrik ya da simetriğe yakın olduğu durumlarda grubun başarı düzeyi, öğrencilerin öğrenme düzeyi ve kullanılan ölçme aracının güçlük düzeyi hakkında bilgi edinmek için aritmetik ortalamadan yararlanılır. 9. Sola çarpık dağılımlarda değerler büyükten küçüğe mod, medyan ve aritmetik ortalamadır. Sağa çarpık dağılımlarda ise değerler büyükten küçüğe aritmetik ortalama, medyan ve mod şeklindedir. Tabloda verilenlere göre I-III-IV sağa çarpık, II-V sola çarpık dağılım göstermektedir. Seçeneklerde verilenlerden III. ve IV. testlerin dağılımları sağa çarpıktır, benzerdir. Yanıt: E Ek Bilgi: Sağa çarpık dağılımda öğrencilerin çoğu ortalamanın altında puan almıştır, öğrencilerin grup olarak başarısı düşüktür ve test zordur (madde güçlüklerinin ortalama sıfıra yaklaşır.). 11. Ortalama güçlük, testin aritmetik ortalamasının soru sayısına oranıdır. Aritmetik ortalama ise madde güçlükleri toplanarak hesaplanabilir. Tabloda verilen değerler formülde yerine yazılırsa Port = (0,42+0,64+1+0,75+0,36+0,52+,82+0,45)/8=0,6 2 olarak hesaplanır. Yanıt: B Ek Bilgi: Testin ortalama güçlüğü genel olarak testin ne kadar zor ya da kolay olduğu hakkında bilgi verir. 12. 3. sorunun madde güçlüğü 1 olduğuna göre bu soruyu sınıftaki herkes doğru cevaplamış demektir. Bu durumda herkes tarafından doğru cevaplanan (ya da hiç kimse tarafından doğru cevaplanmayan) sorular bilenle bilmeyeni ayırt edemez, ayırt edicilik değeri 0’dır. Yanıt: C Ek Bilgi: Madde güçlüğünün 0,00 ve 1,00 olduğu durumlarda madde ayırt ediciliği her zaman 0,00 değerini alır. Madde ayırt edicilik indeksi -1,00 ile +1,00 arasında değer alır. 115 DENEME – 9 2. 3. Araştırmanın türü deney grubu ve kontrol grubundan bahsettiği için deneysel çalışmadır. Araştırmada etkisi araştırılan (bağımsız değişken) serbest kıyafet uygulamasıdır. Bağımsız değişkenden etkilenen değişken ise başarıdır (bağımlı değişken). Yanıt: D Ek Bilgi: Deneysel yöntem sonucunda kesin sonuçlar elde edilir. Bu yöntemin araştırmaya kattığı en büyük fayda neden-sonuç ilişkisini ortaya çıkarmasıdır. Deneysel araştırmada karşılaştırılabilir yöntemler kullanılır ve daha sonra onların sonuçları incelenir. Bir ölçme işlemine karışan tesadüfi hatanın puan cinsinden ifadesine standart hata denir. Başka bir ifade ile, bir ölçme işleminde kişi başına düşen tesadüfi hata oranının puan cinsinden gösterimine standart hata denir. Soruda ise hız sınırı 90 km/saat olarak belirlenmesine rağmen her ölçme işlemine bir miktar hata mutlaka karışacağı bilgisinden hareketle %10’luk bir tolerans tanınmıştır. Yani ölçülen büyüklüğün %10’u kadar bir standart hata karışabileceği kabul edilmiş ve %10’un üzerine cezai işlem yapılmasına karar verilmiştir. Yanıt: D Ek Bilgi: Hata türleri sabit, sistematik ve tesadüfi hata olmak üzere üçe ayrılır. Sabit hata; kaynağı, yönü, miktarı belli olan, ölçme yapılan özelliklerin hepsinin aynı şekilde etkilendiği düzeltilmesi kolay olan hata türüdür. Sistematik hata, kaynağı, yönü, miktarı belli olan, yanlılık ve taraf tutmanın söz konusu olduğu ve düzeltilmesi kolay hata türüdür. Tesadüfi hata da hatanın tespit edilmesi zor olduğundan düzeltilmesi de zordur. Ölçme sonuçlarına rastgele karışan ve yönü, miktarı, kaynağı belli olmayan hatalardır. Standart sapma normal dağılım oluşturacak kadar arttırılırsa güvenirlikte doğru orantılı olarak artar; daha fazla arttırıldığında bu sefer güvenirlik ters orantılı bir şekilde azalmaya başlar çünkü standart hata da artmıştır. Verilen grafikler incelendiğinde; I. soldan çarpık ve sivri; II. sağdan çarpık ve sivri; III. normalden basık; IV. normalden sivri; V. ise normal dağılım göstermektedir. En yüksek güvenirlik normal dağılımlarda gözleneceğinden cevap E’dir. Yanıt: E Ek Bilgi: Bir dağılımın normalliği, basıklığı ya da sivriliği hakkında bilgi veren bağıl değişkenlik katsayısıdır. “V” ile gösterilen bağıl değişkenlik katsayısı; 20 G V G 25 aralığında ise normal dağılım, puanlar ortalamaya normal uzaklıkta, V < 20 ise sivri (homojen) dağılım, puanlar ortalamanın yakınına yığılmış, V > 25 ise basık (yayvan) dağılım, puanlar ortalamanın uzağında seyir etmektedir.” yorumlarında bulunulabilmektedir. 5. Madde öğrenci düzeyine uygun yazılmış, noktalama işaretlerine dikkat edilmiş, seçeneklerin uzunlukları eşit verilmiştir. Fakat madde kökünde gereksiz açıklamalara ve bilgilere yer verildiği için madde yazımı yeniden düzenlenmelidir. Yanıt: B Ek Bilgi: Çoktan seçmeli testlerde dikkat edilmesi gereken esaslardan bazıları; madde kökünde çift olumsuz ifade kullanılmamalıdır, seçeneklerin uzunlukları birbirine yakın olmalıdır, seçeneklerin ifadeleri madde kökünü tamamlar nitelikte ya da madde köküyle uyumlu olmalıdır, şans başarısının önüne geçebilmek için düzeltme formülü kullanılmalıdır. 6. Ayşe Öğretmen’in hatası maddelerin hepsinin çok zor ve bundan dolayı homojen yapıda olmasıdır. Yapılabilecek en temel tavsiye C seçeneğinde verilmiştir. Her bir maddenin güçlüğü farklı olacak ancak ortalamaları 0,50 düzeyinde (test orta güçlükte) olacaktır. A seçeneğindeki tavsiye soldan çarpık, bilenle bilmeyenin ayırt edilemeyeceği bir duruma yol açar. B seçeneği hem uygulama açısından geçerlikten uzak hem de test mantığı açısından yanlıştır. D seçeneğindeki ifade doğrudur ancak C maddesi D’yi de kapsayıcıdır. Bizden en temel tavsiye istenmektedir. E seçeneğinin testin güçlüğü üzerinde doğrudan etkisi yoktur. Yanıt: C Ek Bilgi: Madde güçlük indeksi bir maddeye doğru cevap verenlerin yüzdesidir. Bir maddenin güvenirliğinin, ayırt ediciliğinin yüksek olması için güçlük düzeyinin orta düzeyde olması gerekir. 0,00 ile 1,00 arasında değer alan madde güçlük indeksi 0,00’a yaklaştıkça madde zorlaşır, 1,00’e yaklaştıkça madde kolaylaşır. 7. Sürecin başında öğrencilerin tanınması ve yerleştirilmeleri amacıyla değerlendirme yapılmıştır. Ölçme işleminden bağımsız olarak, öğrencilerin başarılarının birbirlerini etkilemediği ölçüt türü ise kriter referanslı (mutlak) ölçüttür. Kriter referanslı ölçüt kullanıldığında rekabet olmaz, tüm öğrenciler başarılı ya da başarısız olabilirler. Yanıt: C Ek Bilgi: Amacına göre değerlendirme; tanıma ve yerleştirmeye yönelik, biçimlendirme ve yetiştirmeye yönelik, düzey belirlemeye yönelik değerlendirme olarak üçe ayrılmaktadır. Tanıma ve yerleştirmeye yönelik değerlendirme öğrencileri çeşitli açılardan tanımak, öğrencilerin güçlü ve zayıf yönlerini belirlemek amacıyla yapılır. Biçimlendirme ve yetiştirmeye yönelik değerlendirme öğrenme eksikliklerinin ve güçlüklerinin belirlenmesi ve giderilmesi amacıyla yapılır. Düzey belirlemeye yönelik değerlendirme ise öğrencilerin öğrenme düzeyleri belirlenerek öğrenme düzeyi hakkında değer yargısına varma sürecidir. Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! 4. Ölçülmek istenen değişken, başka bir değişkenden yararlanılmadan ölçülüyorsa doğrudan, başka bir değişken aracılığıyla ölçülüyorsa dolaylı, en az iki farklı değişken arasında kurulan bağıntıdan yararlanılarak ölçülüyorsa türetilmiş ölçme adını alır. Soruda ölçülmek istenen değişken adet sayarak bulunsaydı cevap doğrudan ölçme olacaktı. Oysa satıcı ağırlık ile adet arasında bir ilişki kurarak yani ağırlıktan yararlanarak adeti belirlediği için cevap dolaylı ölçme olacaktır. Yanıt: B Ek Bilgi: Ölçüt, ölçme sonuçlarını anlamdırırken ya da ölçümler hakkında karara varılırken ölçümlerin karşılaştırıldığı referans noktasıdır. Mutlak ve bağıl ölçüt olarak ikiye ayrılır. Mutlak ölçüt, ölçme başlamadan belli olan, kişiden kişiye değişmeyen, kesin, net ve standart olan ölçüt türüdür. Bağıl ölçüt ise, ölçme yapıldıktan sonra belirlenen, kişilerin birbirini etkileyen, kesin, net ve standart olmayan, gruba göre değişebilen ölçüttür. ÇÖZÜM–9 1. 116 8. Yapılan testin sonuçlarına göre başarılı olan öğrencilerin 1. sınıfta da başarılı olacakları, başarısız olan öğrencilerin ise 1. sınıfta başarısız olacakları yönünde yordama yapılmaktadır. Oysa uygulamada bu durumun tam tersi olmuştur. Dolayısıyla uygulanan testin yordama geçerliği düşüktür. Yanıt: E Ek Bilgi: Bir ölçme aracının yordama geçerliği bu aracın gelecekteki başarıyı, performansı tahmin etme derecesidir. Yordama geçerliğinde karşılaşılacak en büyük zorluk uygun bir ölçüt bulmadır. Tanıma ve yerleştirme amacıyla yapılan sınavlarda en önemli geçerlik türü yordama geçerliğidir. 9. Öğrencinin gerçek puan aralığını bulmak için öncelikle standart hata değeri bulunmalıdır. Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Se = s 1 - rx Se = Standart hata Se==Standart s 1 - rx S sapma Se = 3 1 - 0, 64 = 3.0, 6 = 1, 8 rx = Güvenirlik katsayısı Se = 3 1 - 0, 64 = 3.0, 6 = 1, 8 olarak bulunur. %68 olasılıkla Arda’nın gerçek puan aralığı; = (55-1,8), (55 + 1,8) = 53,2- 56,8 %95 olasılıkla Arda’nın gerçek puan aralığı; = (55 - 3,6), (55 + 3,6) = 51,4 - 58,6 %99 olasılıkla Arda’nın gerçek puan aralığı; = (55 - 5,4), 55 + 5,4) = 49,6 - 60,4 Arda’nın gerçek puan aralığı %95 olasılıkla 51,4 - 58,6 puan aralığında yer almaktadır. Yanıt: B Ek Bilgi: Standart hata, ölçülen bir özelliğin gerçek değeri ile gözlenen değeri arasındaki farkın yani yapılan hatanın miktarının ne kadar olduğunun belirlenmesidir. Normal dağılım; belirli matematiksel özellikler gösteren simetrik dağılımların bir çeşidi olarak tanımlanabilir. Normal dağılımın ortalaması, ortancası ve modu aynı noktada çakışırlar. Normal dağılımda standart hatanın gösterilmesi aşağıdaki gibidir. Aritmetik ortalama Mod Medyan %34,13 %34,13 %0,13 %2,14 –3S %13,59 –2S –1S %13,59 0 +1S %2,14 %0,13 +2S +3S % 68 % 95 % 99 10. Aritmetik ortalama = Toplam güçlük olduğuna göre her bir maddenin güçlük indekslerini bulup toplamamız gerekmektedir. Güçlük İndeksi = Toplam Doğru Cevaplayan Öğrenci sayısı Toplam Öğrenci Sayısı Formülü tek tek tüm maddeler için uygulamak yerine paydaları eşit olduğundan ∑p = 12 + 24 + 16 + 26 + 13 = 1,82 50 Yanıt: A Ek Bilgi: Testin ortalama güçlüğü madde güçlük indeksleri toplamının madde sayısına oranlamasıdır. “1” ve “0” şeklinde puanlanan testin ortalama güçlüğü testin aritmetik ortalamasının madde sayısına bölünmesiyle elde edilir. 11. Testin iç tutarlılığına katkısı en fazla olacak madde ayırt ediciliği en yüksek olan maddedir. Her madde için ayırt edicilik indekslerini hesaplayalım. 10 - 2 = 0,32 m1 = 25 14 - 10 = 0,16 m2 = 25 1 - 15 = -0,56 m3 = 25 13 - 13 =0 m4 = 25 8-5 = 0,12 m5 = 25 1. maddenin ayırt edicilik indeksi en yüksek olduğundan iç tutarlılığa katkısı en fazladır. Yanıt: A Ek Bilgi: Madde ayırt edicilik indeksi maddenin bilen ile bilmeyen öğrencileri birbirinden ayırıp ayırmadığı hakkında bilgi verir. Madde güçlüğünün 0,00 ve 1,00 olduğu durumlarda madde ayırt ediciliği her zaman 0,00 değerini alır. Madde ayırt edicilik indeksi -1,00 ile + 1,00 arasında değer alır. 12. Neşe’nin ve Buğra’nın z puanlarını hesaplayalım. NEŞE: BUĞRA: 42 - 30 40 - 30 =2 = 1,66 z1 = 6 6 55 - 55 = 0 50 - 55 = -1 z2 = z2 = 5 5 34 - 30 33 - 30 =2 = 1,5 z3 = z3 = 2 2 8-7 5-7 z4 = z4 = =1 = -2 1 1 9 - 12 = -1 12 - 12 = 0 z5 = z5 = 3 3 Neşe I. testte + 2z puanıyla sınıfın %95’inden başarılıdır. Neşe’nin toplam z puanı = 4; Buğra’nın toplam z puanı = 0,16 olarak bulunur. Neşe daha başarılıdır. Buğra’nın V. testte “0” z puanı ile sınıfın % 50’sinden başarılıdır. Neşe’nin z puanının en düşük olduğu test V’tir. Buğra II. testte -1 z puanı ile sınıfın % 84’ünden başarısızdır. D Ek Bilgi: Ham puanların standart puana dönüştürülmesi aritmetik ortalaması ve standart sapma farklı olan dağılımların, aynı aritmetik ortalama ve standart sapmaya sahip dağılım hâline dönüştürülmesidir. Standart puanlara dönüştürülmesindeki amaç öğrencilerin farklı derslerden aldıkları puanların karşılaştırılmasını sağlayarak öğrencilerin başarıları hakkında yorum yapmak, öğrencilerin grup içerisinde bağıl başarısını belirlemektir. Ham puanlar standart puanlara dönüştürmek için en çok kullanılan “z” ve “T” puanlarıdır. z puanı aşağıdaki gibi hesaplanır. Xi - X z= 5 zi = Herhangi bir öğrencinin standart z puanı Xi = Herhangi bir öğrencinin puanı X = Puan dağılımının aritmetik ortalaması S = Puan dağılımının standart sapmasıj z1 = 117 DENEME – 10 Ölçme sonuçlarıyla karşılaştırılan ve değerlendirmeye dayanak oluşturan değerlere ölçüt denildiği için verilen seçenekler incelendiğinde V. öncüldeki dönem sonu sınavına katılabilmek için teorik ders saatlerinin en az %70’ine uygulamalı ders saatlerinin en az %80’ine devam etmenin zorunlu olması ölçüttür. Diğer öncüllerdeki ifadelerde ölçüt bir ifadeye yer verilmediğinden dolayı cevap niteliği taşımamaktadırlar. 4. Yanıt: D Yanıt: B Ek Bilgi: Ölçüt; mutlak ölçüt ve bağıl ölçüt olmak üzere iki çeşittir. Mutlak ölçütün temel özelliği ölçme yapılmadan önce belirlenmiş bir kriter olmasıdır. Bağıl ölçütte ise ölçüt, ölçme sonuçlarından çıkarılır. 2. Cronbach alfa güvenirlik katsayısı, dereceleme ölçeğine göre hazırlanır, kısa cevaplı testlerin güvenirliğini tahmin için kullanılır ve (Psikomotor becerilerin ve tutum ölçeklerinin puanlanmasında dereceleme ölçeği kullanılır) iç tutarlık katsayısını verir. Cemre Hanım’ın kullandığı ölçme aracının güvenirliğini belirlemek için de kullanılması gereken en uygun yöntem Cronbach alfa, bu yöntemle elde edilecek güvenirlik katsayısı da iç tutarlık güvenirlik katsayısıdır. ÇÖZÜM–10 1. Ek Bilgi: Eş değer formlar yöntemi; aynı davranışı ölçen fakat farklı sonuçlardan oluşan iki ayrı test hazırlanarak uygulanır. İki testten elde edilen puanlar arasındaki korelasyon katsayısı hesaplanır. Korelasyon katsayısının yüksek olması testin güvenilir olduğunu gösterir. Korelasyonla bulunan güvenirlik katsayısı; iki uygulama aynı zamanda yapıldıysa eş değerlik katsayısı, iki uygulama arasında belirli bir zaman varsa kararlılık katsayısı olarak bilinir. Bağımlı değişken, bir araştırmada bağımsız değişkenden etkilenen, sonuç olan, “Neye?” sorusunun cevabı olan değişkendir. Parçada okul öncesi eğitiminde, drama yönteminin beş-altı yaş grubu çocuklarının dil kazanımına etkisi araştırılmıştır. Bu nedenle neye sorusuna dil kazanımı cevabı verilecektir. Bu yanıta göre bağımlı değişkenin “dil kazanımı” olması gerekir. Yanıt: C 3. Ölçülen özellik ile ölçmede kullanılan aracın özelliği birbirinden farklı ise bu tür ölçmelere dolaylı ölçme denir. Bu nedenle Cemre Hanım, öğrencilerinin matematik dersine yönelik tutumunu belirlemek için hazırladığı ölçek dolaylı ölçmeye örnektir. Tutum ölçeklerinde en çok kullanılan yöntem likert ölçeğidir. Likert tipi ölçeklerle, ölçülmek istenen tutumla ilgili çok sayıda olumlu ve olumsuz ifade yazılır. Bu ifadeler için, “Tamamen katılıyorum”, “Katılıyorum”, “Kararsızım”, “Katılmıyorum” ve “Kesinlikle katılmıyorum” biçiminde tepkide bulunulur. Bu nedenle Cemre Hanım’ın kullandığı ölçme aracı tutum ölçeğidir. Yanıt: C Ek Bilgi: Derecelendirme ölçeği; performansı tanımlayan ve herhangi bir çalışmanın planlanması için geliştirilmiş ölçütleri içeren araçlardır. Bazı kaynaklarda likert tipi ölçme araçları olarak da geçen dereceleme ölçekleri gözlenen davranışların ne kadar kaliteli yapıldığını gösteren bir ölçme aracıdır. 5. Sistematik hata: Ölçümden ölçüme belli oranda artan ya da azalan hata çeşididir. Bu nedenle I. öncüldeki ‘’01 cm arası kırık bir cetvelle 100 cm’den uzun kumaşları ölçmüştür.’’ ifadesinde 100 cm’den uzun kumaşlarda 1 cm eksik ölçme yapıldığından oluşan hata türü sistematik hataya örnektir. Tesadüfi hata: Kuralsız olarak artan ya da azalan hatadır. Kaynağı belli değildir. Bu nedenle II. öncüldeki ‘’İkinci gün ise dükkâna çok fazla müşteri geldiği için cetvelin ucunun kırık olduğunu unutarak kumaşları ölçmüştür.’’ ifadesinde Ali’nin cetvelin ucunun kırık olduğunu unutması yapılan ölçmelerde farklı hatalar yapmasına neden olduğundan yapılan hata türü tesadüfi hataya örnektir. Sabit Hata: Hata miktarının her ölçme işleminde aynı olduğu, ölçümden ölçüme değişmediği hatalara denir. Bu nedenle III. öncüldeki ‘’Ali’nin annesi masa örtüsü yapmak için kumaş getirmesini istemiş Ali de akşam eve giderken 75 santimlik kumaş kesmiştir.’’ ifadesinde yapılan ölçme işlemi 100 cm’den kısa olan ölçmelerde sadece 1 cm eksik ölçme yapıldığından oluşan hata türü sabit hataya örnektir. Yanıt: E Ek Bilgi: Sabit hatanın kaynağı, yönü, miktarı bellidir. Bu nedenle düzeltilmesi kolaydır. Ölçme yapılan özelliklerin hepsi sabit hatadan aynı şekilde etkilenir. Sistematik hatanın kaynağı, yönü, miktarı bellidir. Genellikle ölçmeciden kaynaklanır. Düzeltilmesi mümkündür. Tesadüfi hatada ise hatanın tespit edilmesi zor olduğundan düzeltilmesi de zordur. Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Ek Bilgi: Değişkenler neden–etki durumlarına göre bağımlı ve bağımsız değişkenler olmak üzere ikiye ayrılır. Bağımsız değişken araştırmada etkisi veya etkili olup olmadığı incelenen değişkenlerdir. Bağımlı değişkeni etkileme olasılığı olan ve kontrol altında tutularak bağımlı değişkeni etkilemeleri engellenen bağımsız değişken çeşidine ise kontrol değişkeni denir. 118 6. 7. Sağa çarpık dağılım; Mod < Medyan < Aritmetik ortalama şeklindedir. Ortalama, puanların aşırı uçta olduğu sağ tarafta yer almıştır. Böyle dağılımı olan bir test zor bir test olarak kabul edilir. Genellikle öğretim sürecinin başında uygulanan seviye tespit sınavları için geçerlidir. Bu nedenle İbrahim Öğretmen’in il genelinde biyoloji bilgi yarışmasına katılacak öğrencileri seçmek için hazırladığı 100 soruluk testten alınan puanların frekans grafiği sağa çarpık dağılım şeklindedir. Yanıt: B Ek Bilgi: Aritmetik ortalama, medyan ve mod değerlerine bakılarak dağılım hakkında yorum yapılamaz. Kesin yorum yapabilmek için çarpıklık katsayısı kullanılır. Çarpıklık katsayısı +1 ile –1 arasında bir değer ise normale yakın bir dağılım gösterdiği, +1 ile – ile arasında bir değer değil ise çarpık dağılım olduğu söylenir. Çarpıklık katsayısı negatifse dağılım sola, pozitifse dağılım sağa çarpıktır. Çarpıklık katsayısı; Ky = 3 < ( X - X ort) S X = Aritmetik ortalama X ort = Medyan S = S tan dart sapma Grup farklılaşmasından bahsetmek için bağıl değişkenlik katsayısını bulmak gerekmektedir. Çünkü 50 sorunun sorulduğu bu sınavlarda puanlama aralığı arttıkça standart sapma değeri de artacaktır. Bu durumda standart sapma üzerinden yorum yapmak yanıltıcı olacaktır. 100 üzerinden olan sınavda ortalama değeri 50 üzerinden olan sınavdan büyük çıkacağından bağıl değişim katsayısını kullanmak en doğru yoldur.Bağıl değişkenlik katsayısının formülü; S .100 dür. X V; bağıl değişkenlik katsayısı, S ile gösterilen standart sapma ve X ile gösterilen aritmetik ortalamadır. O halde; V= VKimya = 4 .100 = 10 40 VTarih = 2 .100 = 5, 71 35 VTürkçe = VFizik = 10 .100 = 13, 3 75 3 .100 = 33, 3 9 4 .100 = 13, 3 30 olarak hesaplanır. Bağıl değişkenlik katsayısı en yüksek olan fizik dersindeki grup farklılaşması en fazla olacaktır. VFelsefe = Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! Yanıt: D Ek Bilgi: Bir dağılımda homojenik ve heterojenlik yorumu yaparken birimler aynıysa standart sapmaya bakılarak yorum yapılır. Genellikle birimler aynı verilir. Birimler farklıysa bağıl değişim katsayısına bakılır. Örneğin; 50 sorunun sorulduğu iki sınavdan biri 50 üzerinden diğeri ise 100 üzerinden puanlanıyor. 50 üzerinden olan sınavda birimler 1 olacağınadan standart sapma küçük çıkacaktır. 100 üzerinden olan sınavda birimler 2 olacağından standart sapma daha fazla çıkacaktır. Bu durumda standart sapma üzerinden yorum yapmak yanıltıcıdır. 100 üzerinden olan sınavda ortalama değeri 50 üzerinden olan sınavdan büyük çıkacağından bağıl değişkenlik katsayısını kullanmak en doğru yoldur. 119 8. T – 50 formülünden 10 her bir öğrencinin Z puanı bulunur. T = 10. Z + 50 olduğundan Z = 55 – 50 5 Z Murat = = = 0, 5 10 10 9. Madde ayırt edicilik indeksi bir maddenin bilenle bilmeyeni ayırt etme derecesidir. rjx = n (d, ü) – n (d, a) N /2 formülünden yararlanarak, Z Yusuf = –10 40 – 50 = = –1 10 10 Madde 11 12 – 9 3 = = 0, 12 25 25 Z Zerrin = –15 35 – 50 = = –1, 5 10 10 Madde 12 14–7 7 = = 0, 28 25 25 60 – 50 10 = =1 10 10 Madde 13 15 – 6 9 = = 0, 36 25 25 35 – 50 –15 = = –1, 5 10 10 Madde 14 10 – 4 6 = = 0, 24 25 25 Madde 15 10 – 13 –3 = = – 0, 12 25 25 Z Ya€mur = Z Murat = Z= Bireyin Ald›€› Puan - Aritmetik ortalama S tan dart Sapma formülünde Aritmetik ortalamay› ya ln›z b›rak›rsak A.O = Bireyin Aldığı Puan – Z. Standart sapma olarak bulunur. Öğrencilerin aldığı puanlar bu formülde yerine yazılarak aritmetik ortalamalar birbirine eştilenirse standart sapma 30 bulunur. Bulunan standart sapmayı formülde yerine yazarsak aritmetik ortalamaları aynı olacağından, A. O Murat = 80 – 0, 5. 30 = 65 Madde 15 bilenle bilmeyen öğrencileri ters yönde ayırmaktadır. Yanıt: E Ek Bilgi: Madde ayırt edicilik indeksi maddenin bilen ile bilmeyen öğrencileri birbirinden ayırıp ayırmadığı hakkında bilgi verir. Madde güçlüğünün 0,00 ile 1,00 olduğu durumlarda madde ayırt ediciliği her zaman 0,00 değerini alır. Madde ayırt edicilik indeksi –1,00 ile +1,00 arasında değer alır. A. O Yusuf = 35 + 1. 30 = 65 A. O Zerrin = 20 + 1, 5 . 30 = 65 10. Beş maddeden alınan puanların ortalaması madde A. O Adnan = 50 + 1, 5.30 = 95 güçlük indekslerinin toplamına eşittir. Hatalı puan Adnan’a aittir. M11 maddesin in güçlük indeksi 21 50 M12 maddesin in güçlük indeksi 21 50 M13 maddesin in güçlük indeksi 21 50 Yanıt: E Ek Bilgi: Öğrencilerin puanları aritmetik ortalamadan düşük olduğu zaman Z puanı negatif çıkmaktadır. Negatif değerlerle uğraşmanın güçlüğünden kurtulmak için T puanı kullanılmaktadır. T puanının normal dağılım eğrisinde gösterilmesi aşağıdaki gibidir. f M14 maddesin in güçlük indeksi 14 50 M15 maddesin in güçlük indeksi 23 50 34,13 34,13 Testin ortalaması S T 0,13 2,14 13,59 –3s –2s –1s 20 30 40 13,59 2,14 0,13 x +1s +2s +3s 50 60 70 80 x = 23 21 21 21 14 + + + + 50 50 50 50 50 100 =2 50 Olduğundan beş maddeden alınan puanın ortalaması 2’dir. = Madde güçlükleri hesaplanır. Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! A. O Ya€mur = 95 – 1.30 = 65 120 rjx= n(d,ü) – (n(d,a) N/2 formülünden yararlanarak, Madde 11 12 – 9 3 = = 0, 12 25 25 Madde 12 14 – 7 7 = = 0, 28 25 25 Madde 13 15 – 6 9 = = 0, 36 25 25 Madde 14 10 – 4 6 = = 0, 24 25 25 Madde 15 10 –13 -3 = = –0, 12 25 25 diyebiliriz. Çeldiricinin iyi olabilmesi için çeldiricilerde alt gruptakilerin sayısı, üst gruptakilerin sayısından fazla olmalıdır. Buna göre 12.maddenin çeldiricileri doğru yönde çalışmıştır ve madde 14’ün C çeldiricisi, beklenen yönde çalışmıştır diyebiliriz. Hocanın uyarısı → Konu tekrarı için çözümleri okuyalım! n(d,ü) + (n(d,a) N Ek Bilgi: Güvenirliğin ilişkili olduğu kavramlar tutarlılık, eş değerlik, kararlılık, duyarlılık ve objektifliktir. İç tutarlılık; bir test maddesine verilen cevapların, testin tamamı ile tutarlı olmasıdır. Kararlılık, ölçülmek istenen hedeflerin sabit kaldığı sürece ölçme aracının benzer sonuçları vermesidir. Objektiflik, bir ölçme aracının kişiye göre değil, kesin olmasını ifade eder. Duyarlılık ise ölçme aracının birimi ile ilgili bir kavramdır. Ölçme aracının birimi küçüldükçe duyarlılığı artar çünkü ölçme aracı daha fazla ayrıntıya girer. formülünden yararlanarak, Madde 11 12 + 9 21 = = 0, 42 50 50 Madde 12 14 + 7 21 = = 0, 42 50 50 Madd 13 di el yazısıyla yazmayıp madde seçeneklerinden seçmektedir. Böylelikle, öğrencinin yazısı öğretmen tarafından yanlış anlaşılmamaktadır. Çoktan seçmeli test maddelerinin cevap kâğıtlarındaki cevaplarının bir işarete dayalı olması puanlamayı yapan öğretmene hem kolaylık hem de objektiflik sağlamaktadır. Ayrıca soruların cevapları kesinlikle doğru veya yanlış ya da en doğru olacak şekilde sınıflayabileceğinden çoktan seçmeli testlerin objektifliğini artırmaktadır. Yanıt: C Madde ayırt edicilikleri hesaplanır. Madde 13, madde 12’den daha ayırt edici bir maddedir Pj= 11. Çoktan seçmeli testte öğrenci sorunun cevabını ken- 15 + 6 21 = = 0, 42 50 50 Madde 14 10 + 4 14 = = 0, 28 50 50 Madde 15 10 + 13 23 = = 0, 46 50 50 12. Bilgi, daha geniş ve derinlemesine ölçülecekse, ana di- Madde güçlükleri hesaplanır. Bu hesaplamalara göre madde 15, diğer maddelere göre daha kolaydır. Yanıt: A Ek Bilgi: Çeldiricilerin doğru yönde çalışması; alt grupta bulunan öğrencilerin üst grupta bulunan öğrencilere göre daha çok çeldiriciyi işaretlemesi anlamına gelmektedir. Madde güçlüğü 0,00’a yaklaştıkça zorlaşmakta, 1,00’a yaklaştıkça kolaylaşmaktadır. lini doğru kullanma ve konuşma becerilerinin ölçülmesinde kullanılacaksa sözlü yoklama yapmak uygundur. Ancak uygulama yapılacak grup kalabalıksa ve belli bir süre içerisinde çok sayıda soru sorulacaksa sözlü yoklama yapmak uygun değildir. Çünkü sözlü yoklamalar bireysel olarak uygulandığından her birey için ayrı soru sorulmasını gerektirecektir. Kalabalık gruplarda uygulanmasını zorlaştırmaktır. Ayrıca çok fazla zaman gerekmektedir. Yanıt: C Ek Bilgi: Sözlü yoklamalarda sorular önceden hazırlanmalıdır. Sözlü sınavlar bireysel olarak uygulandığından her birey için ayrı soru sorulması gerekir. Bu işlem fazla zaman alacağından kalabalık gruplarda uygulanması zordur. Soru sayısı azdır. Bu durumda kapsam geçerliğini ve güvenirliği düşürür.