(Microsoft PowerPoint - Laboratuvar T\375bb\375nda Beklenen
Transkript
(Microsoft PowerPoint - Laboratuvar T\375bb\375nda Beklenen
21. DÜZEN KLİNİK LABORATUVAR GÜNLERİ ÇALIŞTAYINA HOŞGELDİNİZ Laboratuvar Tıbbında Beklenen Yenilikler Yahya Laleli 21. Düzen Klinik Laboratuvar Günleri 22 Ekim 2011 Laboratuvar Tıbbında Beklenen Yenilikler • AB ve ülkemizde Biyokimya uzmanlığı ve yönetmelikler değerlendirmesinden özet • Laboratuvar Tıbbında Beklenen Yenilikler ve Getirileri • Önümüzdeki Yıllar İçinde Laboratuvarda Gelişmesi Beklenen Alanlar (a-b-c-d-e-f-g-h-i) • Fizyoloji veya Tıp 2011 Nobel Ödülü kimlere, niçin? EC4: Avrupa Birliği Klinik Kimya ve Laboratuvar Tıbbı Konfederasyonu (The European Communities Confederation of Clinical Chemistry and Laboratory Medicine) Avrupa Birliği 2015 Sonrası Laboratuvar Tıbbı Hedefleri EC4 Kayıt Komisyonunun EFCC Yönetim Kurulu ile ilişkisini gösteren EFCC’nin organizasyon yapısı EC4: Avrupa Birliği Klinik Kimya ve Laboratuvar Tıbbı Konfederasyonu (The European Communities Confederation of Clinical Chemistry and Laboratory Medicine) EFCC: Avrupa Klinik Kimya ve Laboratuvar Tıbbı Federasyonu (European Federation of Clinical Chemistry and Laboratory Medicine) Clin Chem Lab Med 2010;48(7):999–1008 • “Avrupa Klinik Kimya ve Laboratuvar Tıbbı Uzmanı” olarak kayıt olmak, bu ünvanı taşıma hakkını da verir • Tüm AB ülkelerinde “EurClinChem” kısaltması, ulusal unvana ek olarak kullanılabilir Clin Chem Lab Med 2010;48(7):999–1008 Uzmanlık eğitimine katılımın asgari şartı: tıp, kimya, biyokimya, eczacılık veya ilgili temel bilimlerde üniversite derecesi Avrupa Klinik Kimya ve Laboratuvar Tıbbı Uzmanı olarak kaydolabilmek için üniversite ve mezuniyet sonrası (İhtisas, Doktora) öğrenim süresi toplamının en az 9 yıl olması gerekmektedir Clin Chem Lab Med 2010;48(7):999–1008 EC4 Kayıt Komisyonunun Amaçları a. Klinik Kimya bilgisinin ve mevkisinin AB çapında yayılması ve artması b. “Kayıtlı Klinik Kimya Uzmanı” statüsü için “ortak platform” düzenlenmesi c. Analitik eşdeğerlik (harmonizasyon) & standardizasyon d. Total kalitede pre ve post analitik dönemi de kapsayan birlik (ISO 15189:2010) e. Sertifikasyonun sürekliliği için yeniden değerlendirme Clin Chem Lab Med 2010;48(7):999–1008 How to Improve ISO 15189:2007 to make it “Mandatory” in 2014? ISO 9001 ISO 17025 ISO 15189 ISO 15189-M (2014?) Quality Management Quality Management Quality Management How to improve? Technical Requisites Technical Requisites How to improve? Medical Requisites How to improve? Another necessity (Lab.Inf.sys+ LOINC*) HIT *Logical Observation Identifier Names and Codes Laboratuvar Tıbbında Beklenen Yenilikler ve Getirileri (1) Tanısal çoklu gen panelleri için yeni nesil “dizi analizi” (next generation sequencing) panellerinin geliştirilmesi ve klinik uygulaması Laboratuvar Tıbbında Beklenen Yenilikler ve Getirileri (2) • Ferde yönelik hizmet kavramında, proteomikslipomiks, translasyon, transkripsiyon ve genomiks uygulamaları – Muhtemel hastalık olasılığını belirlemek – Etkin ve alternatif tedavi • Translasyon sonrası modifikasyonu ve kuantifikasyonunun sağlanması için stabil izotopik maddelerin üretimi Laboratuvar Tıbbında Beklenen Yenilikler ve Getirileri (3) Kütle spektrometresinin klinik kimya dışında mikrobiyoloji dahil bir çok laboratuvar disiplininde kullanılması Önümüzdeki Yıllar İçinde Laboratuvarda Gelişmesi Beklenen Alanlar a. b. c. d. e. f. g. h. i. Kadın veya erkek sağlığında yaşamı normalize etmeye (mutluluğa) yönelik testler Nörodejeneratif hastalıklarda tanı parametreleri (Alzheimer tanısında periferik kandan erken tanı ve takip parametreleri) Hücresel bazlı immunfloresan testler ve alternatif immunoblotting ve/veya mikroarray sistemlerin otoimmun hastalıkların paraneoplastik sendromlar, otoimmun hepatosteatoz, vb. tanısında kullanılması Anti-tümör ve antibiyotik ilaçlarına direnç genlerinin belirlenmesi, hassas olunan ilaçların gösterilmesi Yeni tümör belirteçlerinin kullanılması İnfeksiyon etkenlerinin protein ve/veya DNA bazlı kütle spektrometre veya “FISH” yöntemi kullanılarak erken belirlenmesi Yeni doğan metabolik taramasına Kistik Fibrozise yönelik “IRT” gibi yeni testlerin ilavesi Hedefe yönelik sperm analizi Moleküler karyotiplendirme Yaşamımızı Normalize Etmek için (1) Yaşamdan zevk al, serotonin seviyeni yükselt Serotonin transporter geninin mutluluk geni fonsiyonunu kontrol eden polimorfizmi (5-HTTLPR)! De Neve JE. Functional polymorphism (5-HTTLPR) in the serotonin transporter gene is associated with subjective well-being: evidence from a US nationally representative sample. (2011) J Hum Genet. 56(6):456-9. Resim: http://www.theatlantic.com/life/archive/2011/09/chocolate-sweet-benefits-for-both-your-heart-and-your-brain/245295/ Yaşamımızı Normalize Etmek için (2) a. Genel İnsülin Seviyesi Vitamin D Diğerleri b. Kadın sağlığı c. Erkek sağlığı “İster gripten veya kardiyovasküler hastalıklardan, isterseniz de osteoporoz veya kanserden bahsedin; önemli olan hangi hastalığı incelediğiniz değildir. Tüm hastalıkların temeli moleküler ve hücresel seviyededir ve insülinin hastalık oluşumunda, tümüyle kontrol etmiyorsa bile, mutlaka bir rolü vardır.” Insulin and Its Metabolic Effects by Ron Rosedale, M.D. Presented at Designs for Health Institute‘s BoulderFest, August 1999 Seminar http://articles.mercola.com/sites/articles/archive/2001/07/14/insulin-part-one.aspx İnsülin Seviyenizi Optimize Etmek • Rafine karbonhidrat ile kanser ilişkisi? • Kanser riskini en aza indirgemek için yapılabilecek en basit ve etkin yaklaşımlardan biri insülin düzeyini normalize etmek • 1934’de Nobel ödülü alan Otto Warburg’un çalışmalarından – kanser hücresinin yayılabilmesi için şeker ihtiyacının daha fazla olduğu • Rafine karbonhidrat kullanımına bağlı olarak maalesef insülin düzeyimiz genelde yüksektir • Fazla basit şekerli gıdaların tüketilmesi insülinin ani yükselmesi ve şeker miktarına bağlı olarak uzun süre yüksek kalmasına sebep olabilmekte ve vücut bu düzeye rezistans kazanabilmektedir • Diyet ve egzersiz insülin kontrolüne imkan vermektedir Insulin and Its Metabolic Effects by Ron Rosedale, M.D. Presented at Designs for Health Institute‘s BoulderFest, August 1999 Seminar http://articles.mercola.com/sites/articles/archive/2001/07/14/insulin-part-one.aspx DİYET VE GEN İFADESİ Diyet Besinler (A) Metabolizma (B) İşarete Uyum Sağlama (C) Gen İfadesi Normal Hücre Büyümesi (A) Besin ile gen ifadesi arasındaki direkt ilişki (B) ve (C) Besin ile gen ifadesi arasındaki dolaylı ilişki http://nutrigenomics.ucdavis.edu Kombine Hiperlipidemi (KHL) • Farklı etnik kökenli Amerikan vatandaşları üzerinde yapılan bir çalışmada: – Daha yüksek VKİ, abdominal yağlanma ve insülin rezistansına rağmen, zencilerdeki KHL riski beyazlara göre daha düşük – Hispaniklerde ve Asyalılarda KHL riski sırasıyla beyazlara göre belirgin olmasa dahi daha yüksek ve aynı bulunmuştur • Halbuki zencilerinde KHL ile insulin direnci arasındaki ilişki beyazlara nazaran daha yüksek korelasyon göstermektedir. Zencilerde insulin direncindeki az miktardaki artışlar, yüksek KHL riski ile ilişkili bulunmuştur • Bu nedenle farklı ırk/etnik gruplarda risk takip parametreleri için ek çalışmalar yapılmalıdır Paramsothy P, et al. Metabolism 2009 58(2):212–9 VKİ ve Bel/Kalça Oranının Genetik İlişkisi • Kadın ve erkeklerde bel/kalça oranı ve VKİ’nin genetik kontrol merkezleri farklı! • Bel/Kalça oranı ile ilişkili 14 SNP – Bu SNP'lerden yalnızca bir kısmı erkekte bel/kalça oranını etkiliyor • Bel ve kalçadaki yağ dokusunda birbirinden farklı eksprese olan genler – Kalçada ekspresyonu fazla olan genlerin ekspresyon azaltan varyantları, hastalıklar için yüksek riske yol açabilir – Belde ekspresyonu fazla olan genlerin ise ekspresyonu azaltan varyantları hastalıklar için düşük risk olarak algılanmalı www.medscape.com/viewarticle/730296 Mikrobiyom (1) • İnsan vücudu sayı olarak aslında %90 mikroorganizma hücrelerinden ve sadece %10 insan hücrelerinden oluşuyor • Birlikte simbiyotik bir yaşam sürdürdüğümüz bu mikroorganizmalara “Mikrobiyom” deniliyor • Bu mikroorganizmalar vücudumuzun ağırlık olarak sadece %1 veya 2’sini oluşturuyor • Bununla beraber çok çeşitli olmaları nedeniyle insan mikrobiyomunun içerdiği genlerin sayısının insan gen haritasını oluşturan genlerden yaklaşık 100 kat daha fazla olduğu tahmin ediliyor www.ebiyoloji.org/biyoloji/haberler/905-icimizdeki-dunya-mikrobiyom Şekil: en.wikipedia.org/wiki/File:Skin_Microbiome20169-300.jpg Mikrobiyom (2) • Amerikan Ulusal Sağlık Enstitüsü NIH, bu mikroorganizmaların ne oldukları ve neler yaptıklarının araştırılması için 2007 yılında “İnsan Mikrobiyom Projesi (Human Microbiome Project)”ni başlattı • Projenin amaçları – Her bir insanda bulunan, insanlara özgü temel bir mikrobiyom olup olmadığını belirlemek – İnsan mikrobiyomunda meydana gelecek değişikliklerin kişinin sağlığını etkileyip etkilemediği, etkiliyorsa nasıl etkilediğini belirlemek – Bu amaçlara ulaşmayı sağlayacak teknoloji ve biyoinformatik araçlarını geliştirmek – Mikrobiyom araştırmalarının etik, hukuki ve sosyal etkilerini değerlendirmek Manual of Clinical Microbiology, 10th Ed. 2011 ASM Press www.ebiyoloji.org/biyoloji/haberler/905-icimizdeki-dunya-mikrobiyom Şekil: http://en.wikipedia.org/wiki/File:EscherichiaColi_NIAID.jpg Mikrobiyom (3) • Farklı kıtalardan birçok milleti kapsayan bir çalışmada, insan bağırsak mikrobiyomunun türler ile fonksiyonel açıdan değişiklik gösteren 3 enterotipi tanımlanmıştır • Mevcut veriler ne tür çevresel veya genetik faktörlerin bu kümeleşmeye yol açtığını göstermemektedir • Bireysel mikrobiyomların daha detaylı araştırılması: – Bu enterotiplerin daha detaylı belirlenmesine – Simbiyotik biyolojinin bilinmeyen özelliklerinin ortaya çıkarılmasına – Mikroorganizma özelliklerinin bireysel sağlıklılık durumuna etkisinin bulunmasına yol açacaktır Arumugam et al. Enterotypes of the human gut microbiome. 2011 Nature 473:174-80 Mikrobiyom (4) • Enterotipler, diyet ve ilaç alımına farklı tepki veren kişilerin sınıflandırılmasına olanak sağlayabilecekler • Enterotipler – Muhtemelen beslenme alışkanlıklarına bağlı değiller – Yaş veya VKİ gibi konak özellikleriyle açıklanamayacak kadar kompleksler • Enterotiplerde bireysel özelliklerle ilişkili gen veya modüller gibi fonksiyonel markerlar bulunmaktadır • Bu son buluş, kolorektal kanser ve metabolik sendrom, diyabet ve kardiyovasküler patolojiler gibi obeziteyle ilişkili hastalıklar dahil çok çeşitli hastalıkların teşhisinde ve hatta seyirlerini belirlemede kullanılabilecek Arumugam et al. Enterotypes of the human gut microbiome. 2011 Nature 473:174-80 Vitamin D • Vitamin D düzeyi başta kolorektal kanser, hematopoetik malignansiler olmak üzere paraproteinemilerde düşük bulunmuştur1 • Vitamin D düzeyinin optimize edilmesiyle kanserden ölümlerin yaklaşık 1/3’ü korunabilir, hatta tedavi etkinleştirilebilir1 • Obez bireylerde Vitamin D düzeyi normal kilolu bireylere göre daha düşük bulunmuştur2 • Vitamin D metabolizması çoklu genetik kontrole tabidir • Ülkemizde Vitamin D düzeyini optimum kabul edilen seviyenin altında belirliyoruz 1Ma 2Hultin Y, et al. J Clin Oncol. 2011 29(28):3775-82. H, et al. J Clin Endocrinol Metab. 2010 95(8):3973-81. rs2282679 Kromozomal yerleşim Gen 4p12 GC rs12785878 11q12 DHCR7 rs10741657 11p15 CYP2R1 20q13: CYP24A1 The Lancet,376(9736):180 - 188, 2010 Diabetes. 2011 Mar 25. [Epub ahead of print] OR 25hidroksivitamin D <75nmol/L 25hidroksivitamin D <50nmol/L 2,47 1,92 95% CI 2,20-2,78 95% CI 1,70-2,16 Alt %25 Ust %25 Kış 11 29 Yaz 15 31 Alt %25 Ust %25 Kış 11,5 26,5 Yaz 17 30,5 Yaşamdan Zevk Almak • • • • “Heal their emotional traumas” Dr. Ryke Geerd Hamer Egzersiz bunun en iyi ilacı – apoptosisi başlattığı için? Kadın sağlığı – Meme, Over ve Serviks kanserleri Hipogonodizm ruhsal travma dahil hayat kalitesini etkilemekte, birçok organda KVH, visseral yağlanma, osteoporoz gibi fonksiyon yetersizliğine sebep olmaktadır • Erkek sağlığı için biyoyararlılığı olan testosteronun ölçülmesi lazım • Bunun için kütle (LC-MS/MS) ile veya diyalizden sonra ölçülmesi veya tükürükte bakılması gerekmektedir (FT için <225pmol/l, <65pg/ml yetersiz düzey) • Testosteron/SHBG oranında bir yaklaşımdır. GH, DHEA, DHEA-S, melatonin, IGF-I endokrin bozukluk düşünülmediği takdirde gereksizdir (sekonder hipogonodism) Wang C, et al. Eur J Endocrinol (2008) 159:507-14 Tancredi A, et al. Eur J Endocrinol (2004) 151:355-60 • İkincil sebepler olmadığı ve olası riskleri bilinerek uygulanan fosfodiesteraz5 inhibitörleri ve/veya testosteron tedavisinin vücut kompozisyonu, kemik dansitesi ve seksüel aktiviteyi iyileştirdiği klinik verilerle gösterilmiştir • Erkek sağlığının ve yaşlanmanın önemli bir parçası olarak androjenler ölçülmelidir • Tedavinin muntazam aralıklarla KVH, ED ile takibi önerilmektedir • Takibe PSA/DRE, serbest testesteron, kan şekeri hatta kortizol ölçümlerinin ilavesini tavsiye etmekteyiz. Jackson G, et al. Int J Clin Pract (2010) 64:848-57 Önümüzdeki yıllar içinde laboratuvarda gelişmesi beklenen alanlar a. b. c. d. e. f. g. h. i. Kadın veya erkek sağlığında yaşamı normalize etmeye (mutluluğa) yönelik testler Nörodejeneratif hastalıklarda tanı parametreleri (Alzheimer tanısında periferik kandan erken tanı ve takip parametreleri) Hücresel bazlı immunfloresan testler ve alternatif immunoblotting ve/veya mikroarray sistemlerin otoimmun hastalıkların paraneoplastik sendromlar, otoimmun hepatosteatoz, vb. tanısında kullanılması Anti-tümör ve antibiyotik ilaçlarına direnç genlerinin belirlenmesi, hassas olunan ilaçların gösterilmesi Yeni tümör belirteçlerinin kullanılması İnfeksiyon etkenlerinin protein ve/veya DNA bazlı kütle spektrometre veya “FISH” yöntemi kullanılarak erken belirlenmesi Yeni doğan metabolik taramasına Kistik Fibrozise yönelik “IRT” gibi yeni testlerin ilavesi Hedefe yönelik sperm analizi Moleküler karyotiplendirme Alzheimer’s Unlocked by Alice Park. Time, 25.10.2010 pg: 30-5 Aβ42/Aβ40 Plazma Aβ’nın çeşitli potansiyel düzenleyicileri bulunmaktadır. Bir düzenleyici ile stimülasyona verilen tepki değerlendirilerek, Alzheimer hastaları ile sağlıklı bireylerin plazma Aβ seviyeleri arasındaki farkın belirlenmesi mümkündür. Takeda S, et al. Plasma β-amyloid as potential biomarker of Alzheimer disease. (2010) Mol Bio Syst 6:1760-6 Ray S, et al. Nature Medicine 2007 13(11):1359-62 Ilımlı Kognitif Bozukluk Plazma Aβ β42/Aβ β40 oranı Alzheimer? Stabil Kognitif Bozukluk BOS Tau/Aβ β42 oranı Diğer demans ↑ Tau/↓Aβ β42 Geç (>55) başlangıç Erken başlangıç Sporadik Otoz. Dom. (%95-98) (%2-5) APOE-E4 PS1 dizi (%30-70) TAU dizi (%15-20) APP ekzon 17 (%5) PS2 dizi (%1) Arup Laboratories, www.aruplab.com/index.jsp adresinden modifiye edilmiştir. Asemptomatik Birey (aile öyküsü nedeni ile başvuran= Alzheimer tanısı almış, ancak genetik test yapılmamış aile bireyi varlığı) Test Öncesi Genetik Danışma Ailedeki hasta bireyin klinik bulguları Ailedeki hasta bireyin laboratuvar bulguları (özellikle plazma Aββ42/Aββ40 ve BOS Tau/Aββ42) Ailedeki hasta bireyde semptomların başlangıç yaşı Geç (>55) başlangıç Ailedeki hasta bireye ulaşılabiliyor Erken başlangıç Ailedeki hasta bireye ulaşılamıyor Ailedeki hasta bireye ulaşılamıyor PS1 dizi (%30-70) TAU dizi (%15-20) APP ekzon 17 (%5) PS2 dizi (%1) APOE-E4 E4(+) Ailedeki hasta bireye ulaşılabiliyor E4(-) Mutasyon (-) Başvuran bireyde test Mutasyon (+) Başvuran bireyde test Genetik Danışma PS1 / PS2 ve Alzheimer • Presenilinler, APP’den nörotoksik Aβ42 peptidinin yapımı ve salınımı ile ilişkili ɣ-sekretaz kompleksinin parçası • Tüm AAH ailelerinin yaklaşık yarısında presenilin-1 (PS1) genindeki mutasyonu • AAH olgularının %1’inden azında Presenilin 2 (PS2) mutasyonu • Mutasyonlar Artmış Aβ42 oluşumuna yol açar • PS1 – – – – 14. kromozom 35-55 yaşları arasında başlayan penetransı tam otozomal dominant • PS2 – – – – 5. kromozom 40-85 yaşları arasında başlayan Değişken nonpenetran • Mutant formlar, transmembran APP proteininin BACE1 ve γ–sekretaz kompleks enzimleriyle endoproteolitik kesilmesini içeren patojenik süreç başlatır. Önümüzdeki Yıllar İçinde Laboratuvarda Gelişmesi Beklenen Alanlar a. b. c. d. e. f. g. h. i. Kadın veya erkek sağlığında yaşamı normalize etmeye (mutluluğa) yönelik testler Nörodejeneratif hastalıklarda tanı parametreleri (Alzheimer tanısında periferik kandan erken tanı ve takip parametreleri) Hücresel bazlı immunfloresan testler ve alternatif immunoblotting ve/veya mikroarray sistemlerin otoimmun hastalıkların paraneoplastik sendromlar, otoimmun hepatosteatoz, vb. tanısında kullanılması Anti-tümör ve antibiyotik ilaçlarına direnç genlerinin belirlenmesi, hassas olunan ilaçların gösterilmesi Yeni tümör belirteçlerinin kullanılması İnfeksiyon etkenlerinin protein ve/veya DNA bazlı kütle spektrometre veya “FISH” yöntemi kullanılarak erken belirlenmesi Yeni doğan metabolik taramasına Kistik Fibrozise yönelik “IRT” gibi yeni testlerin ilavesi Hedefe yönelik sperm analizi Moleküler karyotiplendirme Otoimmun Antikorlarla Gösterebilme Yöntemleri ve Tanı Alanları • • • • Hücresel bazlı immunfloresan testler Immunoblotting Mikroarray sistemler Faydalanabileceğimiz Alanlar – – – – – Nörodejenaratif Hastalıklar Otoimmun Karaciğer Hastalıkları Endokrinopatiler Dermatoloji Paraneoplastik sendromlar Önümüzdeki Yıllar İçinde Laboratuvarda Gelişmesi Beklenen Alanlar a. b. c. d. e. f. g. h. i. Kadın veya erkek sağlığında yaşamı normalize etmeye (mutluluğa) yönelik testler Nörodejeneratif hastalıklarda tanı parametreleri (Alzheimer tanısında periferik kandan erken tanı ve takip parametreleri) Hücresel bazlı immunofloresans testler ve alternatif immunoblotting ve/veya mikroarray sistemlerin otoimmun hastalıkların paraneoplastik sendromlar, otoimmun hepatosteatoz, vb. tanısında kullanılması Anti-tümör ve antibiyotik ilaçlarına direnç genlerinin belirlenmesi, hassas olunan ilaçların gösterilmesi Yeni tümör belirteçlerinin kullanılması İnfeksiyon etkenlerinin protein ve/veya DNA bazlı kütle spektrometre veya “FISH” yöntemi kullanılarak erken belirlenmesi Yeni doğan metabolik taramasına Kistik Fibrozise yönelik “IRT” gibi yeni testlerin ilavesi Hedefe yönelik sperm analizi Moleküler karyotiplendirme Tedaviye yanıt, Yan etki İlaç etkileşimleri Biyobelirteç Alan İlaç Önümüzdeki Yıllar İçinde Laboratuvarda Gelişmesi Beklenen Alanlar a. b. c. d. e. f. g. h. i. Kadın veya erkek sağlığında yaşamı normalize etmeye (mutluluğa) yönelik testler Nörodejeneratif hastalıklarda tanı parametreleri (Alzheimer tanısında periferik kandan erken tanı ve takip parametreleri) Hücresel bazlı immunofloresans testler ve alternatif immunoblotting ve/veya mikroarray sistemlerin otoimmun hastalıkların paraneoplastik sendromlar, otoimmun hepatosteatoz, vb. tanısında kullanılması Anti-tümör ve antibiyotik ilaçlarına direnç genlerinin belirlenmesi, hassas olunan ilaçların gösterilmesi Yeni tümör belirteçlerinin kullanılması İnfeksiyon etkenlerinin protein ve/veya DNA bazlı kütle spektrometre veya “FISH” yöntemi kullanılarak erken belirlenmesi Yeni doğan metabolik taramasına Kistik Fibrozise yönelik “IRT” gibi yeni testlerin ilavesi Hedefe yönelik sperm analizi Moleküler karyotiplendirme • Onkogen Fonksiyon kazandırıcı bir değişim nedeniyle, tek doz mutasyonu bir kansere yol açan genler • Tümör Supresör Gen Normalde hücre bölünmesini kontrol altında tutan genler Bu genlerde çift doz işlev kaybettirici değişim olması kansere yol açar Tümör Belirteçleri • Prostat Ca – PCA3 – TMPRSS2/ERG füzyonu (androjen-bağımsızlık belirteci) • ProVysion FISH – Trizomi 8 – 8p22'deki LPL geninin kaybı (başlangıç dönemi belirteci) – 8q24'teki C-MYC geninin amplifikasyonu (progresyon belirteci) Tümör Belirteçleri • HE4 (Human Epidydimal protein 4) – Tripsin inhibitör özelliği olduğu düşünülen “whey acidic four-disulfide core” (WFDC) ailesine ait bir protein – Over kanser dokusunda ekspresyonu yüksek – Özellikle erken evre Over kanserinde tek bir tümör belirteci olarak yüksek hassasiyet – CA 125 ve HE4 kombine edilirse %95 özgüllükte, %76,4 hassasiyete ulaşıyor • HE4 tek başına % 72,9 • CA125 tek başına %43,3 – Ayrıca erken evre Endometrial kanserde de CA 125’e göre daha hassas Önümüzdeki Yıllar İçinde Laboratuvarda Gelişmesi Beklenen Alanlar a. b. c. d. e. f. g. h. i. Kadın veya erkek sağlığında yaşamı normalize etmeye (mutluluğa) yönelik testler Nörodejeneratif hastalıklarda tanı parametreleri (Alzheimer tanısında periferik kandan erken tanı ve takip parametreleri) Hücresel bazlı immunofloresans testler ve alternatif immunoblotting ve/veya mikroarray sistemlerin otoimmun hastalıkların paraneoplastik sendromlar, otoimmun hepatosteatoz, vb. tanısında kullanılması Anti-tümör ve antibiyotik ilaçlarına direnç genlerinin belirlenmesi, hassas olunan ilaçların gösterilmesi Yeni tümör belirteçlerinin kullanılması İnfeksiyon etkenlerinin protein ve/veya DNA bazlı kütle spektrometre veya “FISH” yöntemi kullanılarak erken belirlenmesi Yeni doğan metabolik taramasına Kistik Fibrozise yönelik “IRT” gibi yeni testlerin ilavesi Hedefe yönelik sperm analizi Moleküler karyotiplendirme MALDI-TOF Gram stain selects PNA FISH tests Positive Blood Culture PNA FISH® in 90 Minutes Gram Stain (8-12% Positive) ~55% CNS GPCC S. aureus CNS Mixed Positive ~15% GPCPC E. faecalis E. faecium & OE Mixed Positive ~20% GNR E. coli K. pneumonia P. aeruginosa ~5% Yeast C. albicans and/or C. parapsilosis C. tropicalis C. glabrata and/or C. krusei Önümüzdeki Yıllar İçinde Laboratuvarda Gelişmesi Beklenen Alanlar a. b. c. d. e. f. g. h. i. Kadın veya erkek sağlığında yaşamı normalize etmeye (mutluluğa) yönelik testler Nörodejeneratif hastalıklarda tanı parametreleri (Alzheimer tanısında periferik kandan erken tanı ve takip parametreleri) Hücresel bazlı immunofloresans testler ve alternatif immunoblotting ve/veya mikroarray sistemlerin otoimmun hastalıkların paraneoplastik sendromlar, otoimmun hepatosteatoz, vb. tanısında kullanılması Anti-tümör ve antibiyotik ilaçlarına direnç genlerinin belirlenmesi, hassas olunan ilaçların gösterilmesi Yeni tümör belirteçlerinin kullanılması İnfeksiyon etkenlerinin protein ve/veya DNA bazlı kütle spektrometre veya “FISH” yöntemi kullanılarak erken belirlenmesi Yeni doğan metabolik taramasına Kistik Fibrozise yönelik “IRT” gibi yeni testlerin ilavesi Hedefe yönelik sperm analizi Moleküler karyotiplendirme Yeni Doğan Metabolik Taraması (1) • Biotinidaz • Kistik Fibrozis – Beyaz ırkın en sık görülen letal, resesif geçişli genetik hastalığıdır – Avrupalılarda insidansı 2.000-4.000 canlı doğumda bir, taşıyıcılık frekansı 22-28 kişide bir olarak bildirilmiştir – Gürson ve arkadaşları tarafından 1973 yılında yayınlanan bir araştırmaya göre Türklerde KF insidansı 1/3.000’dir Yeni Doğan Metabolik Taraması (2) Quattro Premier XE Aminoasit profili Yeni Doğan Metabolik Taraması (3) Quattro Premier XE Açilkarnitin profili Önümüzdeki Yıllar İçinde Laboratuvarda Gelişmesi Beklenen Alanlar a. b. c. d. e. f. g. h. i. Kadın veya erkek sağlığında yaşamı normalize etmeye (mutluluğa) yönelik testler Nörodejeneratif hastalıklarda tanı parametreleri (Alzheimer tanısında periferik kandan erken tanı ve takip parametreleri) Hücresel bazlı immunofloresans testler ve alternatif immunoblotting ve/veya mikroarray sistemlerin otoimmun hastalıkların paraneoplastik sendromlar, otoimmun hepatosteatoz, vb. tanısında kullanılması Anti-tümör ve antibiyotik ilaçlarına direnç genlerinin belirlenmesi, hassas olunan ilaçların gösterilmesi Yeni tümör belirteçlerinin kullanılması İnfeksiyon etkenlerinin protein ve/veya DNA bazlı kütle spektrometre veya “FISH” yöntemi kullanılarak erken belirlenmesi Yeni doğan metabolik taramasına Kistik Fibrozise yönelik “IRT” gibi yeni testlerin ilavesi Hedefe yönelik sperm analizi Moleküler karyotiplendirme Hedefe Yönelik Sperm İncelemesi Sperm morfolojisi ile kromozom içeriğinin “individual” değerlendirmesi 18. kromozom Y kromozomu X. kromozom Mavi: Yeşil: Kırmızı: 18. kromozom X kromozomu Y kromozomu Önümüzdeki Yıllar İçinde Laboratuvarda Gelişmesi Beklenen Alanlar a. b. c. d. e. f. g. h. i. Kadın veya erkek sağlığında yaşamı normalize etmeye (mutluluğa) yönelik testler Nörodejeneratif hastalıklarda tanı parametreleri (Alzheimer tanısında periferik kandan erken tanı ve takip parametreleri) Hücresel bazlı immunofloresans testler ve alternatif immunoblotting ve/veya mikroarray sistemlerin otoimmun hastalıkların paraneoplastik sendromlar, otoimmun hepatosteatoz, vb. tanısında kullanılması Anti-tümör ve antibiyotik ilaçlarına direnç genlerinin belirlenmesi, hassas olunan ilaçların gösterilmesi Yeni tümör belirteçlerinin kullanılması İnfeksiyon etkenlerinin protein ve/veya DNA bazlı kütle spektrometre veya “FISH” yöntemi kullanılarak erken belirlenmesi Yeni doğan metabolik taramasına Kistik Fibrozise yönelik “IRT” gibi yeni testlerin ilavesi Hedefe yönelik sperm analizi Moleküler karyotiplendirme Duyarlılık Ölçek Mutasyon Sitogenetik 5-10x106 bp Tüm genom Delesyon Duplikasyon Amplifikasyon İnsersiyon Translokasyon İnversiyon FISH 1-5x106 bp <106 bp (?) Hedef bölge Delesyon Duplikasyon Amplifikasyon İnsersiyon Translokasyon İnversiyon CGH 6x104-106bp Tüm genom Delesyon Duplikasyon Amplifikasyon Array 8x104-105bp Tüm genoma ulaşabilir Delesyon Duplikasyon Amplifikasyon Dizi analizi 1 bp Hedef bölge Nokta mutasyon, Küçük delesyon Küçük insersiyon Küçük duplikasyon Yeni jenerasyon dizi analizi 1 bp Tüm genoma ulaşabilir Nokta mutasyon, Küçük delesyon Küçük insersiyon Küçük duplikasyon 2011 Nobel Ödülü www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2011/10/11 1003_nobel_medicine_2011.shtml 2011 Nobel Barış Ödülü www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2011/10/ 111007_nobelpeace.shtml http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2011/10/ 111004_stiglitz_european_economy.shtml?s