Bildiri PDF
Transkript
Bildiri PDF
Tanmsal Mekanizasyon 20. Ulusal Kongresi 13-15 Eyliil2001 Sanhurfa GUNEYDOGU Ersin AKKA YA t ANADOLU BOLGESi'NDE <;iFT<;iNiN MERCiMEK MEKANiZASYONUNA BAKISI HASAT M. Tunc OZCAN2 OZET Bu calisma, Giineydogu Anadolu Bolgesi' nde mercimek ureticilerinin hasat mekanizasyonu ile ilgili mevcut durumunu ortaya koymak amaciyla yapilrrustir. Bu amacla 2000 yilmda Adiyaman, Batman, Diyarbakir, Mardin ve Sanhurfa illerinde toplam 121 mercimek ureticisi ile anket cahsmasi gerceklestirilmis ve elde edilen veriler SPSS istatistik programmda degerlendirilmistir. Yapilan degerlendirmeler sonucunda mercimek iireticilerinin isletme biiyiikltikleri ve isletmelerdeki makine varhgi ortaya konurken, degerlendirmelerin isrgmda Giineydogu Anadolu Bolgesi' nde dort farkh hasat-harman yontemi uygulandigi belirlenmistir, Bunlann elle yolma + toplama + tasima + harman makinesi ile harmanlama (1. yontem); cift bicakh cayir bicme makinesi ile bicme + top lama + tasima + harman makinesi ile harman lama (2. yontem); bicmenamh yapma makinesi ile bicme + top lama + tasima + harman makinesi ile harmanlama (3. yontem); 3 m'lik tablah bicerdover ile hasat ve harman (4. yontem) olduklan ortaya konmustur, Hasat ve harman yontemlerindeki tane kayiplan iller bazmda tarnsilrmsnr. Present situation on lentil harvest mechanization of grovers in Soutbea Region 'ronAnatolian ABSTRACT This study was carried out to obtain the present situation of grovers on lentil harvest mechanization in Southeastern Anatolian Region. For this aim, as total 121 grovers were selected as interviewers in Adiyaman, Batman, Diyarbakir, Mardin ve Sanhurfa provinces at 2000. The datas obtained were evaluated in SPSS statystical program. In the results of the answers, farm lentil areas and situation of the machines in the farms were expressed. According to questionnairs results, four different methods of harvest-threshing were adopted on lentil harvesting in the Region. These methods are hand pulling + collection + transportion + threshing by thresher (I. Method); cutting by double knife collection + transportion + threshing by thresher (II. Method); cutting and collection by self-propolled mower + transportion + threshing by thresher (III. Method) and completely harvest-threshing by combine. The seed losses in these methods were discussed in provinces base. GiRiS Mercimek, Giineydogu Anadolu Bolgesi'nde kishk kirrrnzt mercimek olarak ekilmekte olup bolge tanmmda onemli bir yere sahiptir. Bolgede toplam 469.00 ha. ekilis alanma sahip olan mercimegin, Sekil 1'de goriildiigii gibi, %32'si Sanhurfa'da, %24'ii Diyarbakir'da, %19'u Mardin'de, % 4'ii Adiyamari'da ve % 2' si Batman'da yetistirilrnektedir (Anonymous, 1998). I: Guneydogu Anadolu Tanmsal Arasnrma Enstitiisii. 21100 Diyarbakir 2: c.o, Ziraat Fakiiltesi Tanm Makineleri Boliimu, 01100 Adana 3: Zirai Miicadele Arasnrma Enstitiisii Miidiirlugii.Z! 100 Diyarbakir 216 Tanmsal Mekanizasyon 20. Ulusal Kongresi 13-15 Eyliil2001 Sanhurfa Ekili~ (Hal 160000 140000 120000-'/ 100000 80000 < / 60000 40000 20000 o ... .i< (II €(II .~ o Sekil I. Guneydogu Anadolu Bolgesi'nde Mercimek Ekilis Alanlan Bolgede rnercimegin hasadmda, elle yolma, nrpanla bicme, cayir bicme makineleri ile bicme ve bicerdoverle hasat ve harman olmak iizere dort bicme yontemi uygulanmaktadrr (Ozcan, 1982). Cok eski yillardan beri elle yolunarak veya tirpan kullamlarak yapilan mercimek hasadi, 1970'li yillardan itibaren mekanizasyon uygulamalannm baslamasiyla birlikte; kendi yiiriir motorlu bicme makineleri; 1980'li yillarda ise traktore asrh bicme makineleri ve bicerdover ile yapilmaya baslanrmstir (EI Saleh, 2000). Isletme biiyiikliiklerine gore degiskenlik gosteren hasat, top lama ve harman lama uygulamalan sirasmda tane ve saman kayiplan olusmaktadir. Bu cahsmayla, Giineydogu Anadolu Bolgesi'nde mercimek iireticilerinin isletme biiyiikliikleri ve isletmelerdeki makine varhgmm ortaya konulmasi ile makineli hasadm genel durumunun belirlenmesi amaclanrmsnr. MATERYAL VE YONTEM Calismalar, Giineydogu Anadolu Bolgesi'nde mercimek ekim alam ve iiretimi acismdan onemli yere sahip Adiyarnan, Batman, Diyarbaktr, Mardin ve Sanhurfa iIIerine bagh toplam 74 koyde gerceklestirilmistir, Bu koylerde tesadiifi omekleme yontemine gore secilen 121 mercimek iireticisine top lam 60 soru sorulmustur, Alman cevaplar iizerinde SPSS programi ile bilgisayarda gerekli analizler yaprlrms, elde edilen veriler iller bazmda tarnsrlrmstu. BULGULAR VE TARTI$MA Standart anket formlanna islenmis cevaplar iirr bolum halinde incelenmistir. Birinci boliimde mercimek iireticilerinin isletme biiyiikliikleri belirlenmis, ikinci bolumde isletmelerdeki tanmsal mekanizasyon uygulamalan ortaya konmaya cahsrlrmstir. Orriincii bolilmde ise hasat mekanizasyonu ve verim kayiplan acismdan degerlendirmelere gidilmistir. 1. Mercimek ~ift~ilerinin lsletme biiyiikliikleri Birinci boliimiin degerlendirilmesi sonucu; i~letme biiyiikliiklerine gore mercimek rriftr;ileri 3 grup altmda toplanmaktadlr. i~letme alam 3 ha' m altmda olanlar "Kiir;iik i~letme", 217 Tanmsal Mekanizasyon 20. Ulusal Kongresi 13-15 Eyliil2001 Sanhurfa isletme biiyiikliigii 3-30 ha' m altmda olanlar "Orta Biiyiikliikte Isletrne" ve 30 ha'm iistiinde olanlar "Biiyiik lsletme" olarak gruplandmlrmstir (Cizelge I). Cizelge I. Guneydogu Anadolu Bolgesi'nde lsletme Biiyiikliiklerine Gore Ciftci Sayilan n 3< Adiyaman Batman Diyarbakir Mardin Sanhurfa <;ift~i sayisr 3-30 ha 8 7 20 10 9 ha 0 0 0 0 2 >30 ha 2 1 19 19 17 Cizelge 1'de goriildiigii gibi; gene I olarak ciftcilerin cogu (58) "Biiyiik Isletme'tye sahip olup, on Ian "Orta Biiyiikliikte lsletme" ye sahip ciftciler (54) izlemektedir. Kilciik isletmeye sahip ciftcileri sayrsi ise 90k azdir (2). Bu isletmelerin mercimek ekimine ayirdiklan alanlann ortalama oranlan ise, Adiyaman, Batman, Diyarbakir, Mardin ve Sanhurfa illerinde, sirasiyla % 14, % 29., % 28, % 32, % 31' dir. Bu oramn bolge genelinde degeri %31' dir. 2.Mercimek ~ift~i1erinin isletmelerdeki tarrmsal mekanizasyon uygulamalan lkinci bolumun degerlendirilmesi sonucu; isletmelerin tohum yatagmm hazrrhgr, ekim ve hasat uygulamalannda kullandiklan aletler.ortaya konmustur. Cizelge 2. Mercimek Tanmmda Toprak Isleme Aletleri Toprak i11eme AletIeri Pulluk + diskarro Pulluk + kiiltivator Diskarro + kultivator Pulluk + diskarro + kultivator Pulluk + tapan Pulluk + diskarro + tapan Pulluk+ kiiltivator + tapan Diskarro + kultivator + tapan Pulluk + diskarro + kiiltivator + tap an Pulluk + diskarro + silindir Pulluk + diskarro + kultivator + tapan + Toplam <;ift£i % oram 4 8.3 7.4 8.3 3.3 8.3 15.7 13 17 0.8 0.8 Pulluk + diskarro + kiiltivator + tapan + 3.3 silindir di -erleri Ciftciler mercimek ekim oncesi tohum yatagmi hazirlarken, bolgedeki geleneksel sisteme gore cesitli toprak isleme aletlerini kullanrnaktadirlar. Cizelge 2'de goriildiigii gibi ciftciler ekim oncesi toprak isleme aletleri olarak pull uk, diskarro ve kultivatoni kullanmakta, ozellikle makineli ekim ve makineli hasat yapan ciftciler mercimek ekiminden sonra tapan ve silindir cekmektedir, Ciftcilerin cogu birden 90k alet kullanmaktadlr. <;:e~itlialetlerle ekim oncesi toprak i~leme yaparak tohum yatagml hazlrlayan 9ift9iler, elle serperek ya da makine kullanarak ekim i~lemini gergekle~tirmektedirler. Ekim makinesi olarak santrifiij giibre dagltma makinesi ve tahll ekim makinesi kullanmaktadlrlar. Elle ekim yapan 9ift9i1erin oram %14 iken makineli ekim yapan 9ift9ilerin oram % 89'dur (~ekil 2). <;:ift9ilerin %6.6' Sl santrifiij giibre dagltma makinesi ile ekim yaparken, % 79.3' ii tahii ekim makinesi ile ekim yapmaktadlr. Elle serpme ekim sistemi en fazla Adlyaman ilinde yapIlmakta olup, uygulayan 9ift9ilerin oram % 5' dir. Makine ile ekim ise en [azla Diyarbaklr ilinde uygulanmakta olup, 218 Tanmsal Mekanizasyon 20. Ulusal Kongresi 13-15 Eyliil 200 I Sanhurfa mibzerle ekim yapan ciftcilerin oram %33.3'diir. Ekimde makine kullamrm ise en az Batman ilinde (% 7.4) gerceklesmektedir, 80 70 60 5040 30 20 / 10 o Elle GObredagltlm Tahll ekim mak. makinasi Sekil 2. Mercimek ekim sistemlerinin durumu Makineli hasat sistemini uygulayan ciftcilerin %64'ii bicerdover, %1.3' ii motorlu kiicuk cayir bicme makinesi, %19' u traktore baglanan bicme makinesi kullanmaktadir. Bicerdover ve traktore baglanan bicrne makinesini birlikte kullanan ciftcilerin oram ise %13.9' dur (Sekil 3). Mercimek hasadmda bicerdoverin en fazla kullamldigt il Diyarbakir (%32.9), traktore baglanan bicme makinesini kullanan il Mardin (%11.4), bicerdover ve traktore baglanan bicme makinesini kullanan il ise Sanhurfa (%16.3)'dlr. 70 60 50 40:/ 30 20 -O--L] 10 o c Trakt6re Bir;:erd6ver Bir;:erd6ver Motorlu kOr;:Ok baglanan ve Trakt6re blcme baglanan blcme bicrne maklnasi makinasi maklnast Sekil 3. Mercimek hasat mekanizasyonunun durumu 3. Mercimek 'tift'tilerinin uyguladrklari hasat ve harman yontemterl Mercimek ekilen alanm biiyilklugu ciftcinin kullandigi hasat sistemini etkilemektedir. Kiiciik alanlarda elle yolarak hasat yapan ciftciler, biiyiik alanlarda makineli hasat yapmaktadir. Ciftcilerin %15'i elle hasat yaparken, %83'ii makineli hasat sistemini uygulamaktadir. iller bazmda ele almdigmda, cogunlukla orta ve biiyiik isletmelere sahip Diyarbakir ilinde en fazla makineli hasat yapilmakta olup uygulayan ciftcilerin oram %33.1 'dir. Kticilk isletmelere sahip Sanhurfa ilinde ise elle hasat sistemi diger illere oranla en fazla uygulanmakta olup, uygulayan ciftcilcrin oram % 6' dir. Ciftcilerin %88.4'ii hasat sirasmda tane kaybmm 90k fazla oldugunu soylemekte; tane kayiplanna neden olarak % 36'sl bakla dokumiinii, % 4.2' si yiiksek bicimi, % 2.5'i bitkinin 219 Tanmsal Mekanizasyon 20. Ulusal Kongresi 13-15 Eylii12001 Sanhurfa bitkiyi bicemedigini, % 39'u bakla dokiimii ile birlikte yiiksek bicimi, % II' i ise her iiy faktoru neden olarak gostermislerdir. Hasat sonrasi tarla yiizeyine birakilan bicilmis materyal, bicimin ardmdan yoreye ozgti ozel ahsap timuklarla toplanarak kiiciik yigmlar haline getirilmekte ve iiriin tarlada kurutulmaktadir. Kurutulan materyal dirgenlerde toplanmakta, bu amacla at arabasi, traktorle cekilen tanm arabalan veya kamyon kullamlmaktadrr, Bu arada yigm altlanna bir miktar tane dokiilmekte veya tarladan ahnamayan saplarda da tane kalmaktadir. Mercimek ciftcilerinin % 70'i toplamada bu islemler sirasmda tane kaybmm az oldugunu belirtmektedir. Toplama sirasmda tane kaybmm fazla oldugunu dusunen ciftcilerin % 51' i kayiplann yigm yaparken sap kaybmdan kaynaklandigrm soylemekte, % 10.7'si riizgann etkisiyle kayiplann meydana geldigini bildirmektedir. Ciftcilerin % 13'ii top lama sirasmda tane kaybma her iki faktoriin birlikte yol actigim diisiinmekte, % 14'ii nizgar ve sap kaybmm yam sira araba faktonmun de kayba neden oldugunu soylemektedir. Mercimegin harmanlanmasi sirasmda da tane kayiplan ortaya cikmaktadir. Ciftcilerin % 19'u kayiplann kink tane olarak ortaya cikngun belirtmekte, %8.3'ii tanelerin samanla birlikte gittigini ifade etmektedir. Her iki faktoriin birlikte harmanda tane kayrplanna neden oldugunu belirten ciftcilerin oraru % 59.5' dir. SONU<;::LAR -Isletme biiyiikliiklerine gore mercimek ciftcileri 3 grup altmda toplanmaktadir. lsletme alam 3 ha' m altmda olanlar "Kilciik lsletme", isletme biiyiikliigii 3-30 ha' m altmda olanlar "Orta Buyuklukte Isletme" ve 30 ha'in ustiinde olanlar "Biiyiik lsletme" olarak gruplandmlmaktadir. Mercimek ekili alanlar, tanm isletmelerinin ortalama %31 'ine sahiptir. -Ciftciler ekim oncesi toprak isleme aletleri olarak pulluk, diskli trrrmk ve kiiltivator kullanmakta, ozellikle makineli ekim ve makineli hasat yap an yiftyiler mercimek ekiminden sonra silindir yekmektedir. Elle ekim yapan yiftyilerin oram % 14 iken makineli ekim yapan <;ift<;ilerin oram % 89'dur. <;::iftyilerin%6.6' Sl santrifiij giibre dagltma makinesi ile ekim yaparken, % 79.3' ii tahJl ekim makinesi ile ekim yapmaktadlr. Makineli hasat sistemini uygulayan yift<;i1erin%64'ii bi<;erdover, %1.3' ii motorlu kiiyiik yaylr biyme makinesi, %19' u traktore baglanan biyme makinesi kullanmaktadlr -<;::iftyilerin%88.4'ii hasat S1fasmda tane kaybmm yok fazla oldugunu, % 70'i toplamada tane kaybmm az oldugunu belirtmektedir. Kaynaklar Anonymous, 1998. Tanmsal Yapl ve oretim. Devlet istatistik Enstitiisii, Ankara Ozcan, M. T., 1982. Mercimek hasat ve harman sistemlerinde dane kaYlplan. Hasat Oncesi, Hasat ve Hasat Sonrasl oriin KaYlplan . Tanm ve Orman Bakanhgl , Ankara Alman Kiiltiir Merkezi, Alman uluslar arasl Kalkmma Vakfl, 13-17 Arahk, 1982. 263-275 EI Saleh, Y., 2000. Suriye ve Tiirkiye'de Mercimek ve Nohut Hasadmda Mekanizasyon Olanaklanmn Belirlenmesi ozerine Bir Ara:;;tlrma. (<;::.0. Doktora Tezi), 193. 220