Yat/Tekne Mobilyası Üreten Bir İşletmede Nitelikli Personel

Yat/Tekne Mobilyası Üreten İşletmede Nitelikli
Personel Sorununa Yönelik Üniversite&Sanayi
İşbirliği Model Önerisi
Sunan: Öğr. Gör. Göksel ULAY
Yüzüncü Yıl Üniversitesi Van MYO
Mobilya Dekorasyon Bölümü
E-mail: g.ulay@ yyu.edu.tr
ÖZET
Bildiride işletmeler ve üniversiteler arasında
oluşturulabilecek örnek bir model önerisine yer
verilerek
modelin
oluşturulmasında
ve
uygulanmasındaki hazırlık, süreç ve sonuçları
ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu amaç
doğrultusunda; okul&sanayi işbirliği modelinin
yat mobilyası gibi karakteristik özellikleri olan
mobilyaların
üretimi
yapılan
işletmedeki
uygulama tanıtılarak sürecin girdileri, çıktıları,
öğrenci, işletme, üniversite ve toplumsal açıdan
ortaya konulmuştur.
Bu çalışmayla oluşturulabilecek yeni
ÜSİ
modelleri için fikir vermesi ve yardımcı olması
hedeflenmiştir. İşletmelere ve üniversitelere
yönelik önerilere yer verilmiştir.
2
GİRİŞ
Türkiye Mobilya Sektöründe ve
özelliklede
lüks
yat/tekne
inşa
sektörüne yönelik mobilya üreten
işletmelerde
karşılaşılan
sorunlar
arasında nitelikli personel eksikliği
önemli bir yer tutmaktadır. Sektörde
faaliyet gösteren işletmelerin çoğu
meslek
okullarından
ve
üniversitelerden öğrencilerin nitelik
sorununa
çözüm
üretmelerini
beklerken diğer yandan bazı işletmeler
ve
eğitim
kurumları
aralarında
işbirlikleri oluşturarak sorunları kendi
içlerinde oluşturdukları mekanizmalar
ile öğrencilerdeki mesleki nitelik ve
uygulama eksikliklerini gidermeye
çalışmaktadırlar.
3
Çalışmanın Kapsamı
Bu çalışma özelde Türkiye’nin
ihracatı için önemli, katma değeri
yüksek
ve
kendine
özgü
karakteristik
özellikleri
olan
yat/tekne mobilyası üretimi yapan
işletme, genelde ise mobilya
sektöründe bulunan işletmelerde
karşılaşılan sorunların başında
gelen nitelikli personel konusu
okul&sanayi işbirliği çerçevesinde
ele alınacaktır. Bu amaçla
mobilya işletmesi özelinde bir
model geliştirilerek bu modelin
ayrıntılarına yer verilmiştir.
4
5
Türkiye Yat/ Tekne İmalat Sektörü ve Nitelikli Personel
Anadolu’da 600 yıldan fazla
tarihe sahip olan gemi ve tekne inşa
sanayi, özellikle Türkiye tekne ve yat
imalat sanayi, Haliç Ayvansaray
bölgesindeki
küçük
işletmelerle
başlamıştır. Günümüzde yat ve küçük
tekne sektörü, yüksek katma değere
sahip, ülke ekonomisine büyük döviz
kazandıran, yabancı yatırımları çeken,
teknoloji transferini cezbeden, tasarım
ve Arge çalışmalarının yüksek olduğu,
diğer sektörlere göre yan sanayisi ile
birlikte yüksek oranda istihdam
sağlayan, emek ve teknolojisi yoğun
bir endüstri dalıdır.
6
Türkiyenin Dünya Pazarındaki Durumu
Uluslararası Denizcilik End. Dernekleri Konseyi verilerine göre Türkiye sipariş üzerine üretilen mega yat
inşasında
yılında
2008 yılında
2010 yılında
2011 yılında
2007
9. sırada
toplam boy 1590 metre olan 38 proje ile 7. sırada
6. olan Türkiye Yat ve Tekne imalat Sanayii,
aldığı 2.845 metre sipariş ile dünya sıralamasında 3. olmuştur.
7
Türkiye Yat ve Tekne imalat Sanayii 2011 yılı dünya sipariş
defterine (Global Order Book) 69 inşa bildirilmiştir.
8
Yat ve tekne inşa sektörünün zayıf yönleri;
Literatürdeki yapılmış çalışmalara göre,
Eğitimli
ara eleman yetersizliği,
Yat ve küçük tekne konusuna özel önem veren eğitim sisteminin
bulunmayışı,
Üniversite eğitiminin yeterli desteği görmemesi ve bilginin sektöre
aktarımındaki güçlükler,
Bilgi yönetiminin bilinmemesi ve bilginin yeterli değeri alamaması
Kurumsallaşma,
Yetersiz teşvikler,
Yüksek SGK primleri vb. nedenler yer almaktadır.
9
Türkiye Mobilya Sektörü ve Nitelikli Personel
Türkiye sanayi sektörleri içinde işyeri ve gerekse istihdam sayısı hayli fazla olan
ve yaklaşık 8 milyar $ büyüklüğe sahip mobilya sektörü önemli bir yere ve ağırlığa
sahip konumdadır.
Türkiye’deki mobilya üretim hacmi
2005 rakamlarıyla yaklaşık olarak 5,5 milyar $.
2010 yılında yaklaşık 12,5 milyar $,
2011’de 14 milyar $, değerinde mobilya üreten Türkiye
2010’da toplam 10 milyar $,
2011’de 11milyar $ değerinde tüketim yapmıştır(20).
Mobilya sektörüne baktığımızda boya, vernik sanayiden ahşap levha ürünlerine ve
aksesuar sanayiden yat/tekne dekorasyonuna kadar birçok alanı bünyesinde
bulundurmaktadır. Sektörün son 10 yılda çok hızlı gelişme göstermesine rağmen
 talep yetersizliği,
sermaye,
teknoloji,
nitelikli personel eksikliği,
tasarım,
hammadde,
markalaşma vb. gibi temel konularda sorunları mevcuttur.
10
MATERYAL
Çalışmada materyal olarak 2002 yılında
kurulan ve kompozit malzemelerden lüks tekne
üreterek, teknelere ait tüm mobilyaların
üretimini kendi bünyesinde yapmakta olan,
Numarine firması ele alınmıştır. Toplam 29000
m2 alanı ile GEPOSB’de yer alan firma yıllık
50 tekne kapasitesine sahiptir. Üretimde
vakum destekli infizyon teknolojisi ile son
teknoloji kompozit malzemeler kullanmakta ve
teknelerin iç dekorasyonlarını oluşturan özel
tasarımlı
mobilyaları
bünyesinde
imal
etmektedir. 2008-2009 krizi öncesi firmada
toplam 380 personel çalışmaktayken kriz
sonrası 185 personel ile üretimine devam
etmektedir. Tekne fiyatları boylarına ve
özelliklerine bağlı olarak 645.000 euro ile 5.8
milyon euro arasında değişmektedir.
11
12
YÖNTEM
Yöntem Yaklaşımı
Meslek liselerinin idarecileri ile şirket yetkilileri tarafından, öğrencilerin
gelecekteki istihdam durumları, şirketin ve sektörün ihtiyaç duyduğu
personel nitelikleri hakkında bir ön görüşme gerçekleştirilmiştir. Bu
görüşme sonucunda meslek liselerinin ilgili bölümleri ile gerçekleştirilen
görüşme sonunda yılda dört öğrencinin mobilya işletmesi bünyesinde
bir yıllık uygulamalı eğitim programına alınarak yat/tekne dekorasyonu
için özel tasarlanan mobilyaların üretiminde gerekli olan niteliklerin
kazandırılması için işbirliği protokolü imzalanmıştır. Protokol
çerçevesinde model uygulamaya geçilerek okul&sanayi işbirliği süreci
sağlanmıştır.
13
İşletme & Meslek Lisesi
Meslek Lisesinde Firmanın Tanıtılması
İşletmede Eğitim Programına Katılacak Öğrencilerin
Başvuruları
İşletmede Eğitim Programına Katılacak Öğrencilerin
Belirlenmesi
Kabul Edilen Öğrencilerin ve Velilerinin İşletmeye Davet
Edilmesi
Eğitim programlarının hazırlanması
Eğitim Programlarının Öğrencilerle Paylaşılması
Eğitim Programlarının Uygulanması
Eğitim Programının Tamamlanması
14
15
3.1.1. Meslek Lisesinde Firmanın Tanıtılması
İşbirliği yapılacak okulda şirketin insan
kaynakları departmanı yetkilisi ve eğitim
sorumlusu şirket tanıtmak amaçlı
öğrencilere ve eğitimcilere bir tanıtım
toplantısı
düzenlemiştir.
Şirketin
kuruluşu, hedefleri, çalışma alanı,
personel istihdamı, mali durumu,
rakipleri,
kapasitesi,
avantajlı
ve
dezavantajlı olduğu konular hakkında
bilgi vererek şirketin kısa, orta ve uzun
vadedeki hedeflerinin neler olduğunu
toplulukla paylaşıldı. Ayrıca özellikle
şirketin insan kaynakları konusundaki
perspektifi
detaylarıyla
ortaya
konulmuştur.
16
3.1.2. İşletmede Eğitim Programına Katılacak Öğrencilerin Başvuruları
Firma
tanıtım
toplantısına
katılan
öğrenciler arasında gönüllülük esas olmak
kaydıyla
bölüm
ilgili
eğitimcileri
öğrencilerden kontenjanın iki katı kadar
talep almakta ve firma yetkililerine
yönlendirmektedir.
Firmaya
gelen
öğrenciler öncelikle şirketin eğitim ve İK
personeli ile ön görüşme yaparak bazı
konularda mülakata tabi tutulmaktadır. Bu
görüşmede özellikle öğrencinin okula
ilgisi, devam durumu, mesleğe ilgilisi,
firmaya ilgisi, teorik ve pratik mesleki bilgi
ve ilgi düzeyi, yakın, orta ve uzun
vadedeki hedefleri, eğitim hayatındaki
başarıları ve başarısızlıkları, ailesi ve
ailenin öğrenciyi çalışma konusunda
destekleme durumu vb., gibi konularda
kısa bilgiler alınarak tüm adaylarla
görüşülmüştür.
17
3.1.3. İşletmede Eğitim Programına Katılacak Öğrencilerin Belirlenmesi
Alınan öğrenci bilgileri mobilya
fabrikasındaki eğitim sorumlusu,
formen, takım liderleri ve okul
işletme koordinatörü olan öğretim
görevlisi/öğretmen
bir
araya
gelerek öğrenciler arasından
mevcut kontenjan sayısı kadar
öğrencinin şirketin şimdiki ve
yakın gelecekteki veya uzun
vadede
ihtiyaç
duyabileceği
pozisyona yönelik en uygun
nitelikleri
taşıyan
öğrenciler
belirlenmiştir.
18
3.1.5. Eğitim programlarının hazırlanması
Fabrika gezisi tamamlandıktan
sonra
takım
liderleri
ve
öğrenciler, velilerinin geçirdikleri
iletişim sürecinin de hangi
öğrencinin hangi takımda yer
alacağı
sürecine
etki
etmektedir. Şirket eğitiminden
sorumlu teknik öğretmen, okul
görevlileri
ve
yöneticiler
eşliğinde 8-12 ay boyunca
haftalık eğitim planları öğrenci
bazında düzenlenmiştir. Hangi
öğrencinin hangi departmanda
ve hangi işlemlerde uygulamalı
eğitim göreceği hatta hangi
takım liderinin sorumluluğu
altında olacağı belirlenmiştir.
19
20
3.1.6. Eğitim Programlarının Öğrencilerle Paylaşılması
Hazırlanan eğitim programı (Tablo 1)
öğrencilerle,
takım
liderleri
ile
paylaşılarak tüm taraflar sürecin
içerisine çekilmeye çalışılmıştır. Tüm
öğrencilerden
program
hakkında
fikirleri alınmıştır ve süreci onlarında
sahiplenerek sürecin daha etkin
ilerlemesi için katılımları sağlanmıştır.
Öğrencilere sürecin sonunda şirket
içinde ve dışında ne gibi faydalar
sağlayabileceği kazançlarının orta ve
uzun vadede neler olabileceği, şirketin
onlara
yapacağı
destekleri
ve
yatırımların neler olacağı hakkında
bilgiler verilmiştir. Şirket içinde bu
süreçleri tamamlamış ve kadrolu
personel olarak farklı bölümlerde
çalışan personeller örnek gösterilmiştir.
21
3.1.4. Kabul Edilen Öğrencilerin ve Velilerinin İşletmeye Davet Edilmesi
Başvuruları kabul edilen öğrenciler ve
velileri işletmeye birlikte gelerek
firmanın öğrenciler için hazırlamış
olduğu
eğitim
programının
otuz
dakikalık bir sunum yapılarak aileler ve
öğrenciler
nasıl
bir
süreçten
geçeceklerini ve sonuçta nelerin
değişeceği öğrenmişlerdir. Ardından
ziyaretçiler
fabrika
içerisinde
gezdirilerek fiziksel imkanlarını ve
çalışanların hangi koşullarda ve nasıl
çalıştıklarını görerek hem veliler hem
de
öğrenciler
bilgilenmeleri
sağlanmıştır. Gezi esnasında veliler,
öğrenciler ve öğretmenler istedikleri
konuda istedikleri kişilerden bilgi
alabilmiştir.
22
VELİ-ÖĞRENCİ VE OKUL İDARECİLERİNİN İŞLETME ZİYARETİ
23
VELİ-ÖĞRENCİ VE OKUL İDARECİLERİNİN İŞLETME ZİYARET PROGRAMI
24
25
26
27
3.1.7. Eğitim Programlarının Uygulanması
Hazırlanan eğitim programı işletme
eğitim
sorumlusu
gözetiminde
işletme müdürü idaresinde ve okul
tarafının da rutin denetimi ve
ailelerinde desteği ile uygulanmıştır.
Süreç içerisinde çıkan problemler
(izin, disiplin, ast/üst ilişkisi vb,)
eğitim sorumlusu ve öğrencilerin
haftalık yapılan rutin değerlendirme
saatinde ortaya konularak çözüme
kavuşturulmuştur.
28
Programın uygulanması aşamasında
takım liderlerine ve işletmenin asıl
çalışanlarının süreç ile ilgili çok iyi
bilgilendirilmeleri ve sürece katkı
vermeleri sağlanmıştır. Buna yönelik
öğrencilerin programda belirtilen bölüm
değişikliklerinde
(rotasyon)
ilgili
bölümün takım liderine ve diğer takım
elemanlarına yönelik öğrencinin gelişim
durumu hakkında; (teorik ve pratik
becerileri,
iletişim
becerisi,
iş
disiplini, teknik resim becerisi(okuma
ve çizmek) vb.) “değerlendirme
raporları” yazdırılmıştır. Bu raporlar
öğrencinin kişisel dosyasına konularak
eğitim
sorumlusu
tarafından
İK
dosyalarında saklanmaktadır.
29
Değerlendirme Raporu
30
Öğrencilere işletmede teorik ve
pratik eğitimin yanında işletme
kurallarına bağlılık, iş disiplini, iş
kazaları, iş güvenliği, teknolojik
yenilikler
vb.
konularda
bilgilenmeleri hatta firmanın fuar,
sergi vb. sosyal etkinliklerinde de
görev
vererek
katılmaları
sağlanmıştır.
31
3.1.8. Eğitim Programının Tamamlanması
Sonuç olarak tablo 1’deki eğitim programını
tamamlamış bir öğrenci herhangi bir mobilyanın
ihtiyaç analizi, iş planı, maliyet analizi, tasarım,
hazırlık, imalat, ambalaj, sevkıyat, montaj gibi bir
mobilya için gerekli olan tüm prosesleri
planlayabilmekte ve uygulayabilmektedir.
Bu
süreçte bireyler başkasından direk yardım
almaksızın mobilya üretimi için sahip olduğu
nitelikleri kullanarak ve süreç organizasyon
becerisini ortaya koymaktadır.
32
Sürecin sonunda şirket idarecileri
yapılmış olan kişisel mobilyayı ve
öğrenciyi
ziyaret
ederek
ve
öğrenciden mobilya üretim süreci ile
ilgili bilgi almakta ve deneyimlerini
paylaşılmasını istemektedirler. Bu
sayede
öğrenci
yaptığı
işi
sahiplenmeyi ve teknik özellikleri ile
ilgili bilgi vermektedir. Öğrenciden
sorumlu
takım
lideri,
eğitim
sorumlusu, işletme müdürü ve genel
müdürü, okul koordinatörü ve öğrenci
yapılan mobilya hakkında fikirlerini
ortaya koymuşturlar.
33
SONUÇLAR
Bu bölümde yat/tekne mobilyası üreten bir işletmedeki mevcut olan nitelikli
personel sorununa işletme içinde ve okul&sanayi işbirliği çerçevesinde ele alınan
bir modelin sonuçları ele alınmıştır. Sürecin sonuçları;
 Öğrenci açısından,
 Aile açısından,
 Okul Açısından,
 İşletme Açısından,
 Sektör Açısından,
 Ekonomi Açısından,
 Toplumsal Açıdan değerlendirilmiştir.
34
ÖNERİLER
Meslek lisesi ve işletme arasında yapılan protokol ile okul&sanayi işbirliği modeli
oluşturulmuş ve işletmelerin nitelikli ara eleman sıkıntısına örneklem özelinde
çözüm bulunabilmiştir. Uygulanan model üniversite&sanayi işbirliği modeli olarak
uygulandığı takdirde ise uygulama becerisi yüksek mühendislerin ve teknikerlerin
sektöre kazandırılması sağlanabilecektir. Bu amaç doğrultusunda sektöre tekniker
yetiştiren MYO’lar ve uygulamaya mühendisi yetiştiren Teknoloji Fakülteleri bu
işbirliği modelini eğitim süresinin son yılında veya mezuniyet sonrasındaki ilk yılı
içerisinde uygulayabilirler.
Sonuç olarak fakülte ve yüksekokul mezunları sanayinin istediği nitelikleri taşıyan
bireyler olarak yetiştirebilecek, buna bağlı olarak mezunlardaki işe yerleşme
oranlarındaki artışla üniversitenin işletmeler ve toplumdaki algısı pozitif yönde
değişebilecektir.
Bu tür projelerde yer alan şirketlerin toplumsal sorumluluk konusundaki duyarlılığı
nedeniyle rakiplerinden bir adım daha öne çıkabilecektir. Bu tür uygulamalara
yönelik uygulanan teşvik ve desteklerden yararlanmaları önerilmektedir.
Ayrıca nitelikli bireyleri bünyesinde yetiştirirken verimlilik artabilecek uzun vadede
yaptığı yatırımlarla kazanç sağlayabilecektir.
35
KISACASI;
36
37