Benim Güzel Ormanım!
Transkript
Benim Güzel Ormanım!
Ormancılık 1 Benim Güzel Ormanım! Ana Tema Önerilen Süre Kazanımlar Öğrenciye Kazandırılacak Beceriler Yöntem ve Teknikler Araç ve Gereçler Birçok yararı olan ormanları koruyalım. 3 ders saati • Ormanların işlevlerini ve önemini fark eder. • Ormanlardan zarar vermeden yararlanmanın yollarını açıklar. Karşılaştırma Anlatım, tartışma, beyin fırtınası Dosya kâğıdı, boya kalemleri Kâğıt yapımı için: Eski gazete kâğıtları, elek teli, kuru bezler, merdane ya da oklava, gıda boyaları, ahşap tutkalı, Yeşil Kutu CD ve DVD’si Giriş Orman, doğanın ayrılmaz bir parçasıdır. Doğal bir yaşam alanı oluşturur ve canlılar arasındaki dengenin korunmasını sağlar. Pek çok canlıya ev sahipliği yapar. Su döngüsünün gerçekleşmesinde rol oynar. Kereste, yakıt, besin, ilaç ham maddesi gibi birçok maddeyi sağlar. Hava kirliliğinin oluşmasına neden olan toz ve gazları tutar. Erozyonu, çölleşmeyi, çığ düşmesini, selleri ve toprak kaymasını önler. Gürültü azaltıcı ve rüzgârdan koruyucu etkisi de vardır. Bitkiler karbon dioksiti tuttuğundan ormanlar sera etkisinin azalmasına katkıda bulunur. Ormanlar dinlenme ve eğlence yeri olarak da kullanılır. Benim Güzel Ormanım! 161 1 Ormancılık Etkinlikler Ağaçların yararlarını öğrenelim 1 Öğrencilere derse bir bilmeceyle başlayacağınızı söyleyin ve “Bilin bakalım ben kimim?” başlıklı bilmeceyi sorun. Öğrenciler bilmecenin yanıtını bulmakta zorlanırlarsa bunun bir ağaç olduğuna ilişkin ipucu verebilirsiniz. Daha sonra yanıtın 80 yaşında bir meşe ağacı olduğunu açıklayın. Bir ormanda meşeden başka çok çeşitli ağaçlar bulunduğunu, ağaçların doğaya birçok yararı olduğunu belirtin. 2 Öğrencilere DVD’deki “Ormansız Bir Dünya” adlı çizgi filmi izlettirin. Ardından, ağaçların doğaya yararlarını öğrenmek için bir etkinlik yapacağınızı açıklayın. Onlara dosya kâğıtları ve boya kalemlerini dağıtın. Kâğıtların üzerine kökü, dalları, yaprakları ve gövdesiyle bir ağaç çizmelerini söyleyin. Çizdikleri ağacın üzerine ağaçların yararlarını yazmalarını isteyin. 3 Öğrencilere “Teşekkürler Ağaç!” bilgi sayfasını dağıtın. Bu bilgi sayfasındaki bilgileri kendi yazdıklarıyla karşılaştırmalarını söyleyin. Daha sonra onlara aşağıdaki soruyu sorun: • Ağaçlar bize ne sağlar? (Meyveler, kabuklu yemişler, bal, yağ, ilaç, inşaat malzemesi, yakacak odun, hayvanlar için yaşam alanı vb.) Ormancılık etkinlikleri 1 Ormanlardan ilaç, kereste, yakıt, besin, kâğıt gibi birçok önemli madde sağladığımızı “Giriş” bölümündeki bilgilerden de yararlanarak öğrencilere aktarın. Bu örneklerin daha da artırılabileceğini belirtin. Daha sonra reçine, sakız, keçiboynuzu, kestane, çam fıstığı, ada çayı, mahlep, meyan kökü, defne yaprağı, meşe mantarı, terebentin gibi orman ürünleri de olduğunu söyleyin ve onlara şu bilgileri aktarın: • Bazı ağaçların kabuklarından sızan reçineden vernik, ilaç ve parfüm yapılır. • Sakız ağacının reçinesi olan sakız, ilaç, besin, boya ve kozmetik sanayiinde kullanılır. • Keçiboynuzu ve kestane ağaçlarının meyvelerinden, fıstık çamının da çam fıstığı adı verilen tohumlarından yiyecek olarak yararlanılır. Ayrıca keçiboynuzundan bazı ilaçlar yapılır. • Ada çayı bitkisinden çay yapılır. • Mahlep ağacından elde edilen mahlep bazı yiyeceklere tat vermek üzere kullanılır. • Meyan bitkisinin kökü ve defne yaprağı ilaç yapımında ve yiyeceklerin tatlandırılmasında kullanılır. • Mantar meşesinin kabuğunu oluşturan mantardan şişe tıpası yapılır. • Çam ağacının reçinesinden elde edilen ve terebentin adı verilen yağ, boya, vernik benzeri ürünler ve ilaç yapımında kullanılır. 2 Öğrencilere ağaç kesiminin yasalara uygun şekilde yapılması gerektiğini anlatın. Öğrencilerden, tanık oldukları ya da basından öğrendikleri ve yasaya aykırı olan durumlar varsa anlatmalarını isteyin. Öğrencilere bazı insanların neden yasa dışı olarak ağaç kesmeyi seçtiklerini sorun. Öğrencilerin yanıtlarını aldıktan sonra, özellikle kırsal bölgelerde ağaçların gelir elde etmek, yakacak elde etmek, otlak ve tarım alanı açmak amacıyla kesildiğini belirtin. 3 Ağaçların plansız ve yasalara uygun olmayan şekilde kesilmesinin, ormanlara zarar vereceğini anlatın. Bu zararların neler olabileceğini öğrencilere sorun (Erozyonun artması, çölleşme, doğal güzelliklerin yok olması, turizm etkinliklerinin azalması, ormanlarda yaşayan canlı türlerinin azalması vb.). Kâğıt yapalım 1 162 Öğrencilerden derse gelmeden önce ders planının başındaki “Araç ve Gereçler” bölümünde bulunan, kâğıt yapımı için gerekli malzemeleri getirmelerini isteyin. Benim Güzel Ormanım! Ormancılık 2 Öğrencilere kâğıdın geri kazanılmasının, doğal kaynakların korunması açısından çok önemli olduğunu anlatın. Bir ton kâğıt üretmek için 16 ağaç kesildiğini, 250.000 L su kullanıldığını, 8000 kilowatt/saat elektrik tüketildiğini ve çeşitli kimyasal maddelerden 200 kg kadar kullanıldığını belirtin. Oysa, atık kâğıtlardan bir ton kâğıt elde etmek için hiç ağaç kesilmediğini, 5000 L su harcandığını, 2000 kilowatt/saat elektrik tüketildiğini ve 10 kg kimyasal madde kullanıldığını söyleyin. 3 Kesilen ağaç sayısını azaltmak için kullanılmış kâğıtların geri kazanım merkezlerine gönderilmesinin önemini belirtin. Öğrencilere, geri kazanımla üretilmiş kâğıt kullanmanın sağlayacağı yararları anlatın. 4 Öğrencilere aşağıdaki işlemleri sırayla yaparak kâğıdı geri kazanabileceklerini belirtin: • • • • • • • • • 5 1 Atık kâğıtları mümkün olduğunca küçük parçalara ayırın. Bu kâğıt parçalarını hamur gibi yumuşak olana kadar suda bekletin ve ara sıra karıştırın. Kâğıtlar yumuşayıp hamur hâline geldikten sonra, birazını elek telinden bir süzgecin üzerine, ince bir tabaka halinde yerleştirip suyunun süzülmesini bekleyin. Telin üzerindeki hamuru kuru bir bezle örtüp süzgeci ters çevirin. Süzgeci kaldırarak hamurun üzerini bir başka bezle örtün. İki bez arasında kalan hamuru sert bir zemine alarak üzerinden merdane ya da oklavayla geçin. Hamur istenilen incelik ve düzgünlükte olduğunda üstteki bezi kaldırın. Hamuru altındaki bezle birlikte kurumaya bırakın. Kurumakta olan kâğıda istediğiniz şekli verin. Bu işlemleri hamur bitene kadar tekrarlayabilirsiniz. Sert bir kâğıt elde etmek istiyorsanız hamurun içine ahşap tutkalı koyabilirsiniz. Renkli kâğıt elde etmek için hamura gıda boyası ekleyebilirsiniz. Sarı kâğıt elde etmek için atık saman kâğıdı ya da eski kutular kullanabilirsiniz. Öğrencilere “Yeniden Çevrime Sokma” adlı çizgi filmi izletin. Daha sonra hep birlikte filmin ana fikri üzerinde konuşun. Dinlenme alanı olarak ormanlar 1 2 Ormanların dinlenme alanı olarak öneminin giderek arttığını söyleyin. Öğrencilere ormanlarda ne tip etkinlikler yaptıklarını sorun. (Piknik, doğa yürüyüşü, kamp vb.) 3 4 Öğrencilere “Ellenmez Ormanı” başlıklı metni okuyun. Ardından, bu metinde, ormanlarda yaşanan sorunlardan hangilerinin vurgulandığını sorun. Öğrencilere bu tip etkinliklerin ormanlara ne gibi zararları olabileceğini sorun. (Ziyaretçi sayısının artması patikalarda erozyona yol açar. Ayrıca doğal yaşam zarar görür, bitkiler ezilir ve çöpler artar.) Ormanda yürüyüş yaparken çevremize zarar vermemek için nelere dikkat etmemiz gerektiği konusunda bir beyin fırtınası başlatın. Ortaya çıkan fikirleri tahtaya yazın. Daha sonra öğrencilere “Ormanda Nelere Dikkat Ederim?” başlıklı bilgi sayfasını dağıtın ya da CD’nin “Ormancılık” bölümünde bulunan, aynı başlıklı bilgileri aktarın. Öğrencilerin kendi yanıtlarıyla bilgi sayfasındaki bilgileri karşılaştırmalarını sağlayın. Öğrencilere daha fazla bilgi aktarmak için CD’nin “Ormancılık” bölümünden yararlanabilirsiniz. Tamamlayıcı Çalışmalar • • Öğrencilerden, ülkemizdeki belirli bir ormanın ya da çevrelerindeki bir ormanın bitki ve hayvan bakımından zenginliklerini, sanayideki önemini, burada gerçekleştirilen ormancılık etkinliklerini (ağaç kesimi ve hayvan otlatma gibi), ormanı tehdit eden etkenleri (ev ve yol yapımı gibi) ve turizm, dinlenme alanı olarak önemini araştırmalarını isteyin. Araştırmaları sonucunda elde ettikleri bilgileri kullanarak bu ormanı tanıtan bir broşür hazırlamalarını söyleyin. Ağaçların önemini en güzel anlatan posteri hazırlama yarışması düzenleyin. En iyi posterleri sergileyin. Benim Güzel Ormanım! 163 1 Ormancılık Bilin bakalım ben kimim? • • • • • • • • • • Yüksekliğim 25 m Kapladığım alanın genişliği 14 m Kapladığım hacim 2700 m3 Kapladığım alan 160 m2 Yapraklarımın kapladığı alan 1600 m2 Saatte 96 L su buharlaştırırım. Saatte 2352 kg karbon dioksit tüketirim. Saatte 1720 kg oksijen üretirim. Çevreyi güzelleştiririm. Beni keserseniz, işlevlerimi yerine getirmek için 25.000 fide dikmeniz gerekir. Bilin bakalım ben kimim? Ellenmez Ormanı İnsanlar doluşup bozmadıkları için birçok nadide ağacın, bitkinin ve hayvanın yaşadığı ‘Ellenmez Ormanı’nı o sene koruma altına almaya karar verdiler. Ormanı biraz daha açıp ‘WC-Tuvalet’ koydular. Vali, ‘Tabiatı korumak bizim görevimizdir’ dedi. Tuvaletçi, Aile Bahçesi’nin semaverini çalınca karakol kurdular. Oraya kamyon kasası büyüklüğünde ‘Ellenmez Ormanı Koruma Alanı’ şeklinde büyük bir tabela diktiler. Karakol kurulunca orası ‘belde’ oldu. Tabelayı görenler Ellenmez Ormanı’na bakmaya geldiler. Gelip gidenler artınca yol yapıldı. Yol yapılınca halk geldi. Halk gelince kaldırım da koydular. Kaldırımda yürürken kimse düşmesin diye elektrik direkleri dikip dört bir yanı aydınlattılar. Yol yapılıp araçlar gelince, Ellenmez Ormanı’nın bir kısmını açıp ‘Otopark’ dediler. Otopark yapılınca, otoparkçı kulübe istedi. Kulübede çay satmaya başladılar. Tuvaletçiye bir kulübe gerekti. Belde olunca ‘ilçe’ yaptılar. İlçe olunca..... ‘Ellenmez Ormanı’ kalmadı. Ağaçlar gitti, orman bitti, hayvanlar öldüler. Vali, ‘Tabiatı korumak bizim görevimizdir’ dedi ve ilçenin girişinde bir yere ‘Hatıra Ormanı’ ektiler. Kurudu. Şimdi ‘Ellenmez Ormanı neresi?’ diyeceksiniz. Gittiğinizde göreceksiniz. İşte adresi: Çay satılınca yanında gözleme, bazlama, mantı da verilmeye başlandı ve adı ‘Ellenmez Ormanı Aile Bahçesi’ oldu. Bodrum, Marmaris, Antalya, Alanya, Silifke, Anamur, Kemer, Didim, Kuşadası, Çeşme, Foça, Ayvalık, Ören, Edremit, Erdek, Yalova, Tuzla, Silivri, Şarköy... Aile bahçesine aileler gelince, o zaman ‘Aile geliyor, tuvalet de ister’ dediler. Nereye gitseniz, ne yana baksanız orasıdır... Bekir Coşkun 164 Benim Güzel Ormanım! Ormancılık Merhaba, ben Sincap. Ormanda olup biten her şeyden haberim olur. Duydum ki yaptığımız oylama sonucunda “Doğa Ana Ödülü’nü” kimin alacağı belli olmuş. Gölün kıyısındaki büyük meydanda ödül töreni yapılacakmış. Tabii tüm orman sakinlerine bu haberi duyurmak bana düştü. Haber duyulunca herkes hazırlıklara başladı. Heybetli kral aslan, ödülü kendisinin alacağını düşünerek bir teşekkür konuşması hazırladı. Tırtıl, fare ve kirpi, bu önemli töreni daha iyi görmek istiyorlardı. Bunun için boynuna tırmanmak üzere zürafadan izin istediler. Filler de tören alanını süpüren porsuklara hortumlarıyla su tuttular. Anlayacağınız ormanda herkes bir telaş içindeydi. Sonunda orman sakinleri alanda toplandı ve heyecanla beklediler. Bilge kaplumbağa elinde zarfı, ağır adımlarla kürsüye çıktı. Kralımız aslan, kendinden emin bir şekilde kürsüye yaklaştı. Tam o sırada kaplumbağa, Doğa Ana Ödülü’nü kazananın ağaç olduğunu açıkladı. Meydanda bir uğultu başladı. Kral aslan “Nasıl olur, neden beni seçmediniz? En güçlünüz benim!” diye kükredi. Öğrenci Bilgi Sayfası Teşekkürler Ağaç! Sinek kuşu, hemen yanıt verdi. “Tabii ağacı seçeriz. Çünkü o, bizim her şeyimiz. Ben, onun çiçeklerindeki bal özünü yerim.” dedi. Ağaçkakan söze devam etti: “Evet, o bizim her şeyimiz. O, benim evim. Onun üzerindeki böcek larvalarıyla ve çiçek tozu almaya gelen böceklerle besleniyorum.” Tırtıl ve böcekler de, “Biz de ağacın yapraklarını yiyerek besleniyoruz, kabuklarındaki çatlaklara yumurtalarımızı saklıyoruz, yavrularımız onun sayesinde kelebek, güve oluyor.” diyerek arkadaşlarına destek oldular. Toprak solucanlarıysa “Biz de onun yere düşen yapraklarıyla besleniyoruz. Üstelik böylece toprağı da zenginleştiriyoruz.” dediler. Fareler ve yer sincapları da söze karıştılar: “Ağacın köklerinin ve dökülmüş yapraklarının arasına saklanıyoruz. Sıcaklarda ağacın altına yatıyoruz.” Son sözü, toprağın altından çıkan köstebek söyledi: “Ağacın kökleriyle tuttuğu suları içiyorum. Bir de iyi görmeyen gözümle çıkıp su mu arayacağım?” Bir sessizlik oldu. Herkes, şimdi ne olacak diye düşünürken büyük bir gürültüyle yer sallandı ve toprak dile geldi: “Ağaç bana bile yararlı, kökleriyle taneciklerimi tutarak sürüklenmemi engelliyor.” Konuşmadan durur muyum? “Ben de ağacın yetiştirdiği meyvelerle besleniyorum. Herkes gibi serin dallarının altında dinleniyorum.” dedim. Coşku arttı. Filler ve zürafalar, “Teşekkürler ağaç!” diye bağırmaya başladılar. Kral aslan da tüm bunlardan etkilenerek “Galiba en doğru kişiyi seçmişsiniz.” dedi ve ağacı kutladı. Ardından bilge kaplumbağa, alkışlar eşliğinde ağaca ödülünü verdi. Yrd. Doç. Dr. Sinan Erten Hacettepe Üniversitesi İlköğretim Bölümü 165 Öğrenci Bilgi Sayfası Ormancılık Ormanda Nelere Dikkat Ederim? • Yalnızca yürüyüş yollarında yürürüm. Tehlikeli bölgelerden uzak dururum. • Bitki örtüsüne zarar vermeyeceğim yerlerde mola veririm. • Çadırımı yalnızca kamp için ayrılmış yerlere kurarım. • Bölgede yaşayan hayvanlar hakkında bilgi sahibi olmaya çalışırım ve onları rahatsız etmekten kaçınırım. • Hayvanlara yiyecek vermem. Çünkü beslenme düzenlerinin ve davranışlarının bozulmasına neden olabilirim. • Ateş yakarken dikkat ederim. Ateşi iyice söndürmeden oradan ayrılmam. • Su kaynaklarını kirletmem. Temizlik için deterjan yerine sabun kullanırım. Yıkama işlerini en yakın su kaynağından en az 100 metre uzakta ya da mümkünse evde yapmaya çalışırım. • Katı ve sıvı atıkları ormanda bırakmam. Çöpleri yanıma alarak ilk gördüğüm çöp kutusuna bırakırım ya da evime getiririm. • Bitki örtüsüne zarar vermem. Çiçek toplamaktan kaçınırım. 166