gediz delta strategy
Transkript
gediz delta strategy
GEDİZ DELTASI TANITIM VE ZİYARETÇİ STRATEJİSİ Burcu Meltem Arık - Doğa Derneği Barrie Cooper – İngiltere Kraliyet Kuşları Koruma Derneği (RSPB) Geoff Welch – İngiltere Kraliyet Kuşları Koruma Derneği (RSPB) Hilary Welch – Danışman 2005 1 İÇERİK 1. GİRİŞ 3 2. GEDİZ TANITIM PROJESİ 5 3. YÖNTEM 6 4. ZİYARETÇİ PROFİLİ 6 5. HEDEFLER VE AMAÇLAR 7 6. HEDEF KİTLE 8 7. HEDEF KİTLEYE ULAŞMA ARAÇLARI 10 8. EĞİTİM VE TANITIM STRATEJİSİNİN UYGULANACAĞI ALANLAR 16 8.1. GÜNEY GEDİZ DELTASI 16 8.2. ZİYARETÇİ MERKEZİ 21 8.3. İZMİR ŞEHRİ BİLİNÇLENDİRME PROGRAMI 22 9. HEDEF KİTLEYE ULAŞACAK ARAÇLARIN UYGULANMASI İÇİN ÖNERİLEN EKİP 22 10. ZİYARETÇİ POLİTİKASI 24 11. İZLEME VE DEĞERLENDİRME 24 12. BÜTÇE 24 EK 1 – EYLEM PLANI 25 EK 2 – BİLGİLENDİRME PANOLARI 26 EK 3 - ÖNERİLEN BİLGİLENDİRME PANOLARININ METİNLERİ 30 EK 4 – ÖRNEK ÇALIŞMALAR 37 EK 5 – DOĞA ÇANTAM PROGRAMI 41 EK 6 – BARRİE COOPER ZİYARETÇİ MERKEZİ RAPORU 43 EK 7 – TANITIM ETKİNLİKLERİ PLANLANIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER 50 2 1. GİRİŞ İzmir kentine komşu olan Gediz Deltası yalnızca Türkiye'nin değil Akdeniz'in en önemli sulakalanlarından biridir. Dalyanlar, alüvyon adacıkları, azmaklar, tatlı ve tuzlu su bataklıkları, mevsimsel subasar çayırlar, Akdeniz tipi çalılıklar, tarım alanları ve tuzlalar gibi çok farklı yaşam alanlarını barındıran deltanın büyüklüğü 40.000 hektardır. Kış mevsiminde 80.000 kadar su kuşuna ev sahipliği yapan Gediz Deltası, aralarında nesli dünya ve Avrupa ölçeğinde tehlike altında olan 28 civarında kuş türü için Önemli Kuş Alanı (ÖKA) kriterlerini sağlamaktadır. Yıl boyu yaklaşık 250 kuş türünü barındıran deltanın önemli ve nesli tehlike altında olan türlerinden bazıları şöyle sıralanabilir: tepeli pelikan (Pelecanus crispus), flamingo (Phoenicopterus roseus), küçük kerkenez (Falco naumanni), mahmuzlu kızkuşu (Vanellus spinosus), karagagalı sumru (Sterna sandvicensis), uzunbacak (Himantopus himantopus), kılıçgaga (Recurvirostra avosetta). Nesli dünya ölçeğinde tehlike altında olan tepeli pelikan deltada üreyen en önemli kuş türlerinden biridir. Kış mevsiminde 300-700 birey arasında değişen tepeli pelikanların dünyadaki tüm bireylerinin %5'inden fazlası Gediz Deltasında görülebilir. Delta aynı zamanda Türkiye ölçeğinde tehlike altında olan flamingonun ülkemizdeki iki önemli üreme alanından biridir. Deltada yaklaşık 2500-3500 çift flamingo ürer. Üreme ve yaz döneminde ortalama 7.000 - 13.000 olan flamingoların sayıları kış boyunca artar ve 23.000'i bulur. Çakal (Canis aureus), tilki (Vulpes vulpes), porsuk (Meles meles), yaban kedisi (Felis sylvestris), saz kedisi (Felis chaus) ve yaban domuzu (Sus scrofa) gibi memeli hayvanlar da bulunur. 3 ikiyaşamlı (amfibi) ve yaklaşık 14 sürüngen türünün alanda yaşadığını yapılan araştırmalar sonucunda belirlenmiştir. Deltada 700 civarında bitki türü tespit edilmiştir ve bunların 11 tanesi endemiktir yani sadece deltada bulunur. Omurgasız canlılar açısından da önemli olan deltada yapılan çalışmalar Homa dalyanında 62 farklı plankton (çok hücreli sucul canlı) türünün bulunduğunu ortaya koymuştur. Biyolojik çeşitlilik ve ekolojik açıdan taşıdığı eşsiz önemin yanı sıra ekonomik ve peyzaj değerleri açısından da çok önemli bir sulakalan olan Gediz Deltası ülkemiz tuz üretiminin yaklaşık 1/3 ünden fazlasını sağlar. Balıkçılık, balık yemciliği ve midyecilik gibi geçim kaynakları ve geniş mera, tarım alanlarıyla ne kadar önemli olduğu ortadadır. Uluslararası Ramsar Sözleşmesi ile koruma altına alınmış olan Gediz Deltası’nda doğal yaşamın sürdürülmesi; gerek ulusal gerekse uluslararası alanda tanıtımında öncülük etmek üzere yerel kamu kuruluşları, üniversiteler ve sivil toplum örgütlerinin katılımıyla 18.01.2003 tarihinde "İzmir Kuş Cenneti'ni Koruma ve Geliştirme Birliği" kurulmuştur. İzmir Valisi Sn. Yusuf Ziya Göksu'nun talimatları ile başlatılan "İzmir Kuş Cennetini İyileştirme, Geliştirme ve Tanıtma Projesi" kapsamında; önemli bir kısmı gerçekleştirilmiş, bir kısmı üzerinde ise çalışmaları süren projeler yürütülmektedir. Bu projelerden birisi Doğa Derneği, EgeDoğa ve Atlas Dergisi’nin gerçekleştirdiği Gediz Tanıtım Projesidir. Proje, uluslar arası öneme sahip bu özel alanı koruyabilmek amacıyla tanıtmayı ve İzmir halkı tarafından sahiplenilmesini sağlamayı amaçlamaktadır. Türkiye’nin 3. en büyük şehri olan İzmir ilinin yanı başında bulunan Gediz Deltası İzmirliler tarafından yeterince bilinmemektedir. İzmir eğitim ve konferans şehri olarak bilinmesi, tarihsel açıdan önemli olması ile birlikte eşsiz doğası için de değerlidir. Ne yazık ki doğal değerleri özellikle ulusal ve yerel ölçekte bilinmemektedir. 3 İzmir’in doğası ile birlikte anılan Avrupa’nın belli başlı şehirleri arasında yer alabilmesi İzmir Kuş Cennetini Koruma ve Geliştirme Birliğinin amaçlarından birisidir. Bunu gerçekleştirebilmek için öncelikle İzmirlilerin yanı başlarında bulunan bu özel doğal alanı tanımaları ve sahiplenmeleri gerekmektedir. Doğa Derneği, İngiltere Kraliyet Kuşları Koruma Derneği (RSPB) ve bağımsız danışmanlar tarafından EgeDoğa ile işbirliğinde hazırlanan bu doküman Gediz Deltası tanıtım ve ziyaretçi stratejisidir. Strateji, Gediz Tanıtım Projesi kapsamında hazırlanmıştır. Raporda deltanın tanıtılması için etkinlikler önerilmiş, ziyaretçilere yönelik uygulamalar ele alınmıştır. Raporun hazırlanması sırasında arazi çalışmaları, toplantılar, araştırmalar yürütülmüştür. Stratejide Gediz Deltasının tanıtılması için öncelikli hedef kitle, verilmek istenen ana mesajlar, mesajların iletileceği araçlar ve etkinliklerin gerçekleştirileceği yerler yer almaktadır. Stratejide önerilen çalışmalar için gerekli minimum sürenin 3 yıl olduğu uzmanlar tarafından belirlenmiş ve örnek olması açısından ilk bir yılın eylem planı strateji dokümanının sonuna eklenmiştir. Ek olarak ayrıca bilgilendirme panoları önerileri, yurtdışından bazı örnek fotoğraflar da konulmuştur. Eylem planı Gediz Deltası’nın uzun dönemli ve sürdürülebilir olmasını gözetmektedir ve önerilen etkinliklerin gerçekleştirilebilmesi için gerekli olan insan kapasitesi de belirtilmiştir. Stratejinin bütünüyle uygulanması hemen mümkün olmayabilir. Belirli etkinliklerin gerçekleşmesinden önce bazı altyapı çalışmalarının tamamlanması gerekmektedir. Bu nedenle dokümanın çok iyi incelenip, var olan kapasite ölçüsünde adım adım ilerlenmelidir. Ekte yer alan eylem planı örnek olmak üzere sunulmuştur. Eylem planının incelenip son haline getirilmesi ve üç yıla yayılması önerilmektedir. 4 2. GEDİZ TANITIM PROJESİ Korunan alanların tanıtılmasında iki aşama bulunmaktadır. Bunlardan ilki alana daha çok ziyaretçi çekebilmek için genel tanıtım faaliyetleri yapmak, diğeriyse bölgeye gelen ziyaretçilere gerekli tüm hizmetleri sunabilmek ve alan hakkında en iyi şekilde bilgi verebilmektir. Koruma ve tanıtım çalışmalarında ancak her iki faaliyet koordineli bir şekilde yürütüldüğü zaman sonuç alınabilmektedir. Bu sistemin Gediz Deltası’nda kurulabilmesi için Doğa Derneği, Ege Doğal Yaşamı Koruma Derneği (EgeDoğa) ve ATLAS Dergisi Gediz Tanıtım Projesini hazırlamıştır. Proje İzmir Kuş Cennetini Koruma ve Geliştirme Birliği tarafından desteklenmektedir. Gediz Tanıtım Projesinin amaçları; 1. Gediz Deltası’nın ulusal ve uluslararası ölçekteki tanınırlığını artırarak alana daha çok ziyaretçinin gelmesini sağlamak. 2. İzmir Kuş Cenneti’ne gelen ziyaretçilere yönelik etkinliklerin alt yapısını oluşturmak. 3. İzmir Kuş Cenneti - Gediz Deltası’nı koruma çalışmalarına katkıda bulunmaktır. Bu amaçlar doğrultusunda proje etkinlikleri üç ana bölümde toplanmaktadır: 1. Tanıtım dokümanlarının hazırlanması; 2. Ziyaretçilere yönelik levha ve diğer işaretlerin hazırlanması; 3. Tanıtım ve ziyaretçi stratejisinin oluşturulması. Tanıtım ve ziyaretçi stratejisi kapsamında; 1. Gediz Deltası’nın ziyaretçi taşıma kapasitesi etkinliklerin yapılacağı alanlara göre belirtilmesi, 2. Ziyaretçilere için deltada gerçekleştirilebilecek tüm etkinliklerin ayrıntılı bir şekilde planlanması ve detaylı bir şekilde bu dokümanda anlatılması, 3. Etkinliklerin “Gediz Deltası kuşlar için uluslararası önemde bir sulakalandır. Gediz Deltası’nın acil korunmaya ihtiyacı vardır. Gediz Deltası insanlar için önemli bir alandır (sürdürülebilir balıkçılık, tarım, balık yemciliği, midyecilik, sel kontrolü, vb.). İzmir’in gelişiminin Gediz Deltası’na etkisi olmamalı. Ziyaretçiler Gediz Deltası’nın korunmasını destekler. Mirasınızı yok etmeyin. Gediz Deltası = Yaşam Kalitesi. Bu alan kuşlar ve insanlar için benzeri olmayan bir alan.” gibi mesajlar içeren etkinlikler olarak önerilmesi, 4. Etkinliklerin insanlar (eğitmenler, iletişimciler), görsel ve sesli sunumlar, TV programları, kısa gösteriler, film/kısa video, oyunlar, okullar için eğitim kitleri ve programlar, yapıştırma/poster/harita/broşür, aile etkinlikleri, yol gösterileri, ziyaretçi merkezi etkinlikleri, levhalar/tabelalar, heykeller, şenlikler, basın duyuruları, açılış seremonileri, fuarlar, kahve toplantıları, Gediz Deltası için amblem, web sitesi aracılığıyla iletilmesi, 5. Alanın daha iyi nasıl tanınabileceği, 6. Stratejinin uygulanması için bir taslak çalışma planı içermektedir. 5 3. YÖNTEM Gediz Deltası tanıtım ve ziyaretçi stratejisinin hazırlanması bir yıl sürmüştür. Bu süre içerisinde İngiltere Kraliyet Kuşları Koruma Derneği uzmanları Barrie Cooper, Geoff Welch, bağımsız danışman Hilary Welch, EgeDoğa Sulakalan Envanter Sorumlusu Ortaç Onmuş, Ege Doğa üyesi Alpay Tırıl, EgeDoğa ve Ege Üniversitesi Kuş Gözlem Topluluğu üyeleri ile birlikte toplam 7 arazi çalışması gerçekleştirilmiştir. Arazi çalışması sırasında önce alandaki doğal değerler incelenmiş, daha sonra da bu alanların tanıtım amaçlı nasıl kullanılabileceği planlanmıştır. Çeşitli kurum ve kuruluşlarla, bölgedeki köy muhtarlarıyla bilgi alışverişi yapılarak alandaki insan kullanımı hakkında bilgi toplanılmıştır. Toplantılar düzenlenerek stratejinin temel amaçları ve çerçevesi belirlenmiştir. İyi tanınmış ve korunan benzer alanlar incelenmiş ve yapılan strateji çalışmaları incelenmiştir. Arazi ve araştırma çalışmalarının sonucunda edinilen bilgi ve tecrübeler doğrultusunda bu doküman uzmanlar tarafından hazırlanmıştır. 4. ZİYARETÇİ PROFİLİ Arazi çalışması sırasında Güney Gediz Deltası ve ziyaretçi merkezinin alanda en çok ziyaret edilen yerler olduğu belirlenmiştir. Bunun sonucunda Güney Gediz Deltası’nda karşılaşılan insanlarla rastlantısal görüşmeler yapılarak, ziyaretçi merkezinde bulunan ziyaretçilerle ise görüşmeler yapılarak Gediz Deltası ziyaretçi profili çıkarılmaya çalışılmıştır. Profilin çıkarılmasında ziyaretçi merkezi çalışanları da katkıda bulunmuşlardır. Çalışanlar yeterli bilgiye sahip olamadıkları için ziyaretçilerin sorularını, bilgi ihtiyaçlarını karşılayamadıklarını belirtmişlerdir. Çalışanlar soruların çoğunlukla kuşlarla ilgili olduğunu ve bu konuda eğitim ihtiyaçları olduğunun üstünde durmuşlardır. Her iki alanda da ziyaretçiler çoğunlukla hafta sonu gelmekte. Hafta sonları ziyaretçi sayısı günde 100 kişiyi geçebiliyor ve pazar günleri, günde yaklaşık 100 araba geliyor. Hafta içi ise çok az sayıda ziyaretçi oluyor. Sürekli farklı ziyaretçiler geliyor. Devamlı gelen ziyaretçi oranı %2. Hem hafta içi hem de hafta sonu genellikle öğleden sonraları geliniyor. Ziyaretçiler gün batımına kadar kalıyor. Yeşil tur, mavi tur ve Homa dalyanı en çok ziyaret edilen alanlar. Ziyaretçi merkezi içinde mutlaka vakit geçiriyorlar ve genellikle çay içiyorlar. En çok kartpostal, kupa, çakmak ve anahtarlık satın alıyorlar. Tişört ve kitaplar pahalı bulunuyor. Ziyaretçiler çoğunlukla aile, öğretmen, avukat gibi arabası olan, orta düzey kesimden oluyor. “Kuşları nerede görebiliriz? Nereye gidebiliriz?” gibi sorular soruyorlar. Daha detaylı broşür bulabilmek istiyorlar. Kuş isimlerini merak ediyorlar. Delta ile ilgili ödevi, çalışması olan araştırmacılar da geliyor. Ziyaretçiler hakkında daha detaylı bilgi edinilmesi ve deltada ne gibi etkinlikler görmek istediklerinin öğrenilmesi amacıyla daha detaylı bir ziyaretçi anketi yapılması önerilmektedir. Ziyaretçilerle ilgili uygulamalar ve öneriler strateji içerisinde farklı bölümlerde ele alınmıştır. 6 5. HEDEFLER VE AMAÇLAR Gediz Deltası tanıtım ve ziyaretçi stratejisinin yapılandırılmasında ilk aşama olarak farklı ilgi grupları ile bir araya gelinmiş, strateji için vizyon ve amaçlar belirlenmiştir. Vizyon ve amaçlar Barrie Cooper, Ahmet Akgün, Ortaç Onmuş, Alpay Tırıl ve Burcu Meltem Arık tarafından son haline getirilmiştir. Strateji aşağıda belirtilen ve katılımcı bir şekilde belirlenen vizyon ve amaçlar doğrultusunda hazırlanmıştır. Gediz Deltası Tanıtım ve Ziyaretçi Stratejisi Vizyonu Gediz Deltası’nda süregelen doğal yaşam alanı tahribatının durdurulması Gediz Deltası Tanıtım ve Ziyaretçi Stratejisi Hedefleri 1. Gediz Deltası’nın biyolojik çeşitlilik için önemli olduğu anlayışının öncelikle İzmir’de geliştirilmesi 2. Gediz Deltası’nda yöresel ve doğal yaşam kalitesinin artırılması 3. Gediz Deltası’nın çocuklar için açık hava okulu haline getirilmesi 4. Gediz Deltası’ndaki alternatif geçim kaynaklarının artırılması ve uygulamaya geçirilmesi 5. Gediz Deltası’nda zarar görmüş ve tehlike altındaki habitatların restorasyonunun yapılması 6. Uluslararası öneme sahip Gediz Deltası’nda ve civarında yaşayan insanların deltadan gurur duymalarının ve sahiplenmelerinin sağlanılması Gediz Deltası Tanıtım ve Ziyaretçi Stratejisi Kapsamında belirtilmek istenen Gediz Deltası’nın Özellikleri Nelerdir? 1. Özellikle nesli küresel ve ulusal ölçekte tehlike altında olan kuş türlerini barındırması 2. Çeşitli türde ve çok sayıda kuşa kışlama, beslenme ve üreme alanı olması 3. Önemli balık üreme alanlarına sahip olması 4. Balıkçılık, midyecilik, balık yemciliği, hayvancılık, bitki toplama (özellikle deniz börülcesi) gibi etkinlikler aracılığıyla yöre insanının deltadan ekonomik gelir sağlaması 5. Tuzlada önemli miktarda tuz üretimi yapılması 6. Sel kontrolü, kent iklimine katkı gibi sulak alan işlevlerini yerine getirmesi 7. Rekreasyon potansiyeline sahip olması Gediz Deltası Tanıtım ve Ziyaretçi Stratejisi Kapsamında Verilmek İstenen Mesajlar 1. Gediz deltası kuşlar ve doğa için uluslararası öneme sahip bir sulakalandır. 2. Gediz Deltası’nın acil korunmaya ihtiyacı vardır. 3. Gediz Deltası insanlar için rahatlama ve doğanın keyfini çıkarabilecekleri bir alandır. 4. Geleneksel sürdürülebilir ekonomik gelir sağlar. 5. Ziyaretçiler Gediz Deltası’nın korunmasını destekler. 6. Mirasımızı yok etmeyelim. Gediz Deltası = Yaşam Kalitesi. 7 6. HEDEF KİTLE Aşağıdaki tabloda, “Öncelik/önem sırasına göre” satırının altındaki ilgi grupları Gediz Deltası’nın korunması için doğa korumanın yanında yer alması gereken en kilit gruplardır. Bu gruplar içinde bir öncelik sırası oluşturulmuştur. Öncelik sırası, Tuzla İşletmelerine kadar yapılmış, daha sonra yazılı olan grupların hepsine aynı öncelik verilmiştir. “Kolay ulaşılabilir olmasına göre” satırının altında ise doğa koruma çalışmalarında en kolay ulaşılabilecek gruplardan en zor ulaşılabilecek olanlara doğru bir sıralama yapılmıştır. Tanıtım ve Ziyaretçi Stratejisi için hedef gruplar belirlenirken bu iki satırda yer alan öncelik sıraları birlikte dikkate alınmalıdır. İlgi gruplarının bir kısmı Gediz Deltası’na rekreasyon amaçlı gelebilecek potansiyel ziyaretçilerdir. Aşağıdaki tablo uzmanlar tarafından yeniden değerlendirilmiş ve tablonun altında belirtilen hedef kitle öncelikli olarak önerilmektedir. Öncelik/Önem sırasına göre Kolay ulaşılabilir olmasına göre Büyükşehir Belediyesi Kuş gözlemcileri İzmir Valiliği Okullar ve öğrenciler Çevre ve Orman Bakanlığı STK’lar Kültür ve Turizm Bakanlığı Balıkçılar İzmir Ticaret Odası Midyeciler Çiğli Belediyesi Avcılar Sasalı Belediyesi Model uçakçılar Çiftçiler Tuzla İşletmeleri Yöre insanı (delta etrafında yaşayanlar) Doga sporcuları İzmirliler Araştırmacılar STK’lar İzmirliler Okullar ve öğrenciler Yöre insanı (delta etrafında yaşayanlar) Milletvekilleri Çiftçiler DSİ İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi Maltepe Deri Organize Sanayi Bölgesi Askeriye Özelleştirme İdaresi Seyahat Acenteleri Tuzla İşletmeleri Özelleştirme İdaresi Balıkçılar İzmir Valiliği Midyeciler Çevre ve Orman Bakanlığı Avcılar Kültür ve Turizm Bakanlığı Model uçakçılar DSİ Doğa sporcuları Basın (yerel ve ulusal) 8 Araştırmacılar Maltepe Belediyesi İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi Büyükşehir Belediyesi Askeriye Çiğli ve Menemen Belediyeleri Seyahat Acenteleri Sasalı Belediyesi Basın (yerel ve ulusal) Milletvekilleri Maltepe Belediyesi Izmir Ticaret Odası Sasalı sanayicileri Sasalı sanayicileri Sanatçılar Sanatçılar Kooperatifler Kooperatifler Kuş Gözlemcileri Maltepe Deri Organize Sanayi Bölgesi 1. Çocuklar (İzmir ili) 2. Ana ilgi sahipleri (Devlet kurumları) 3. Belediyeler (başkan, genel sekreter, planlama bölümü, ticaret odası) 4. Mimar/mühendisler odaları 5. İzmir halkı 6. Öğretmenler 7. Yerel belediyeler 8. Turizm acenteleri 9. Kültür ve Turizm Bakanlığı 10. Hükümetin bütün yerel birimleri 11. Üniversiteler 12. Endüstri bölgesinin yöneticileri Hedef kitle Gediz Deltasına geldiğinde hissetmesi beklenenler: Gediz Deltasının, görebilecekleri diğer ortamlardan farklı olduğunu ve kolay bulunamayacak bir alan olduğunu, Gediz Deltası kaybedilirse, burada görebilecekleri canlıları ve doğal ortamları başka yerde göremeyeceklerini, Huzur, özgürlük ve bağımsızlık, Sahiplenme ve daha sık gelme hissi duymaları istenmektedir. Hedef kitlenin Gediz Deltası için yapması istenenler: Alanı tanımaları, Alanın önemini anlamaları, Alanın korunmasına katkıda bulunmalarını ve bunu politikacılara karşı yeri geldiğinde kullanmaları, Deltayla ilgili edindiği bilgileri çevrelerine aktarmaları, Başka insanların gelmesini sağlamaları, Daha sık gelmeleri, Yöre insanına ekonomik katkıda bulunmaları (örneğin Sasalı’dan alışveriş etmeleri, deltadaki balıkçılardan balık almalarını, vb.), Alana zarar vermemeleri istenmektedir. 9 7. HEDEF KİTLEYE ULAŞMA ARAÇLARI Belirtilen hedef kitleye ulaşmak için aşağıdaki yöntem ve araçlar önerilmektedir. Bu bölümün sonunda yer alan tablo her bir hedef kitlesi için en uygun yöntem ve araçlara işaret etmektedir. Gediz Deltası için Amblem Gediz Deltası için yapılacak tanıtım çalışmaları başlamadan önce delta için özel bir amblem yapılması tanıtım çalışmalarında etkinli olacaktır. Amblemin alanda bulunan ve alan için bir sembol olan canlı türlerinden, özellikle kuşlardan seçilmesi tanınırlığı artıracaktır. Amblem stratejide belirtilen hedefler gözetilerek, basit, anlaşılır, farklı baskı malzemelerinde kolayca fark edilebilecek şekilde tasarlanmalıdır. İnce çizgiler, çok farklı renkler ve karmaşık çizimler tercih edilmemelidir. Uzmanların amblemde kullanılmak üzere önerdiği türler arasında flamingo, akça cılıbıt, mahmuzlu kızkuşu, küçük kerkenez, tepeli pelikan yer almaktadır. Amblem görüldüğü anda akla Gediz Deltası’nı getirecek şekilde tasarlanmalıdır. Amblem için stratejinin özeti tasarımcıya iletilmelidir. Ulaşılmak istenen hedef kitlenin ve verilmek istenen mesajların tasarımcı tarafından bilinmesi daha uygun bir amblemin ortaya çıkmasına olanak sağlayacaktır. Bilgilendirme Merkezleri ve Masaları Genel olarak ziyaretçilerin herhangi bir alanda bilgilenmek amaçlı gittikleri ilk yer turizm ofisleridir. Burada bulunan broşürler, posterler, rehberlik hizmetleri ile ilgili bilgiler ziyaretçilerin öğrenmek istediği bilgiler içerir. Ziyaretçilerin Gediz Deltası ve deltada yapılan etkinlikler hakkında doğru bilgileri alabilmeleri önemlidir. Gediz Deltasını tanıtıcı dokümanlara turizm ofislerinde yer verilmelidir. Bunun yanı sıra her ne kadar ziyaretçi sayısının artmasıyla gelişebilecek bir olanak olsa da şimdiden ziyaretçi merkezi ve Birliğin merkezinde Gediz Deltası bilgilendirme masası kurulmalı ve gelen ziyaretçiler stratejide belirtilen mesajlar doğrultusunda masalarda bilgilendirilmelidir. Masaların mesai saatleri içerisinde sürekli açık olmasına gerek yoktur. Belirli gün ve saatlerde etkin olabilir. Etkin olduğu saatler ziyaretçi sayısına ve yoğunluğuna bağlı olarak belirlenmeli ve gerektiğinde değişmelidir. Masada çalışacak kişi ya da kişilere önceden deltayla ilgili bilgi verilmeli, hangi konuda kime ulaşılması gerektiği açıkça belirtilmelidir. Masada hangi sorulara cevap verileceği de önceden belirlenmeli, belirlenen konular doğrultusunda bilgilendirme yapılmalıdır. Örneğin ziyaretçiler alanda kuş türleriyle ilgili bilgi almak, öğrencilere yönelik etkinliklerden haberdar olmak, kuş gözlem gezisine çıkmak, uygunsuz bir davranış gördükleri zaman bildirmek istediklerinde bilgilendirme masasını arayıp arayamayacakları önceden bilinmelidir. Ziyaretçi merkezi ve Birlik merkezinin yanı sıra belirli zamanlarda, şehrin belirli bölgelerinde belirli zamanlarda deltayı tanıtıcı masalar kurulmalıdır. Bu masalar için özellikle Karşıyaka ve Bostanlı kıyı şeridi önerilmektedir. Burayı her gün, özellikle hafta sonlarında yüzlerce İzmirli kullanmaktadır. Kurulacak tanıtım masasında çeşitli tanıtım etkinlikleri yürütülebilir, broşür dağıtılabilir, deltada yapılan etkinliklerin duyurusu yapılıp insanlar etkinliklere davet edilebilir. Dikkat çekmek amacıyla önce tanıtım masasının yakınlarında kuş gözlem etkinliği yaptırılabilir ve daha sonra belirli bir tarihte deltada yapılacak kuş gözlem gezisine davet edilebilir. Tanıtım masasının deltayla ilgili bir bilgilendirme panosunun yanına kurulması, bu sayede dikkatlerin kıyı şeridine yerleştirilecek bilgilendirme panolarına da çekilmesi önerilmektedir. 10 Bilgilendirme Panoları Şehir içine ve deltaya yerleştirilecek, görsel açıdan zengin, dikkat çekici, bilgilendirici panoların bulunması deltanın tanıtımı için önemlidir. Strateji kapsamında önerilen panolar ve panoların yerleştirileceği alanlar Ek 2’de yer almaktadır. Panolarda yer alacak metinler ise Ek 3’te bulunmaktadır. Bilgilendirme panolarında mutlaka olması gereken bilgiler alanın haritası, alana ulaşım ve alanla ilgili bilgi edinebilecekleri iletişim bilgileridir. Panolarda kısa ama önemli metinler kullanılmalı, dikkat çekici sloganlar bulunmalıdır. Broşürler Alanı tanıtıcı ve farklı içerikte broşürlerin hazırlanması bilgilendirme merkezleri, masaları ve ziyaretçi merkezi için gereklidir. Farklı hedef gruplarına farklı mesaj ve tarzda broşürler hazırlanması gerekmektedir. Örneğin işadamlarına deltanın korunmasının ekonomi ve kendi çalışmalarına nasıl yansıyacağı bilgisi içeren bir broşür yapılması, çocuklara alanda görebilecek farklı canlı türleriyle ilgili bilgi içeren bir broşür yapılması önerilmektedir. Genel olarak broşürlerde alanda yapılan koruma çalışmaları, alanın önemi, alanda görülebilecek canlı türleri, alandaki geçim kaynakları, alanda ziyaretçilere yönelik yapılan etkinliklerle ilgili bilgiler arasından her hedef kitleye en uygun olan belirlenebilir. Broşürlerin kullanıcı dostu olması, dikkat çekici ve okunur olması önemlidir. Broşürlerde çok metin değil az ve dikkat çekici metinler kullanılmalı, mümkün olduğunca çok görsel malzemeye yer verilmelidir. Öncelikli olarak yapılması gereken broşürler alanda yapılacak tanıtım etkinliklerinin duyuruları ve alanda kendi başına gezmek isteyen ziyaretçiler için alanın haritasını ve görülebilecek türleri, gidilebilecek rotaları gösteren broşürlerdir. Alanın haritası basit ve anlaşılır olmalıdır. Broşürlerin çok sayıda basılması önemlidir. Basılmasının yanı sıra dağıtımının da iyi planlanması gerekmektedir. Gediz Deltası için Gediz Tanıtım Projesi kapsamında broşür basılmış ama bunun dağıtımı yapılamamıştır. Broşürlerin özellikle Gediz Deltası yakınlarındaki alışveriş merkezlerine, turizm ofislerine, turizm acentelerine, okullara, meslek odalarına ve belediyelere dağıtılması önerilmektedir. Posterler Gediz Deltası için basılacak olan posterlerin önemli etkinliklerin duyuruları sırasında hazırlanması ve üretilmesi önerilmektedir. Posterlerde verilecek bilgilerin bilgilendirme panolarında verildiği ön görülmektedir. Bu nedenle ayrıca çok sayıda poster yapılmasına gerek olduğu düşünülmemektedir. Bilgilendirme panoları ve etkinlik duyurusunun yer aldığı posterler dışında sadece çocuklara yönelik bilgilendirici, eğitim amaçlı kullanılmak üzere poster hazırlanması önerilmektedir. Çocuklar için okullarda asılmak üzere, az ama etkili bilgi içeren, daha çok görsel açıdan çekici posterler üretilebilir. Özellikle sulakalanların işlevi ve önemi, deltada bulunan kuş, memeli, sürüngen, bitki, balık türlerinin posterlerinin yapılması etkili olacaktır. Posterler belediyelerin reklâm panolarına ve belediye otobüslerine, özellikle delta yönünde sefer yapan otobüslere asılmalıdır. Gediz Tanıtım Projesi kapsamında poster basılmış ama bunun dağıtımı yapılamamıştır. Benzer bir durumun tekrarlanmaması basılı malzemelerin etkin kullanımı açısından oldukça önemlidir. Posterlerde çizim ya da fotoğraf kullanılabilir. Toplantılar İzmir ili içerisinde gerçekleştirilen önemli toplantılardan bazılarının ziyaretçi merkezinde yapılması önerilmektedir. Birlik bu konuda gerektiği durumlarda katkı olarak ziyaretçi merkezi toplantı salonunun kullanılmasını önerebilir ve bu sayede deltanın tanıtımı da yapılmış olur. Özellikle meslek odaları, belediyeler, üst düzey bürokratlar toplantılarını yapmak üzere ziyaretçi merkezine davet edilmelidir. Toplantının parçası olarak deltada kısa bir tanıtım gezisi yapılması da önerilmektedir. Belirtilen hedef kitlenin yanı sıra uluslar arası 11 toplantılar, kuş gözlemcilerin buluşması, öğretmenlerin yaptığı toplantılara da ev sahipliği yapabilmelidir. Ziyaretçi merkezinde yapılabilecek toplantıların yanı sıra stratejinin uygulanması için çalışacak olan ekibin belirli aralıklarla deltada bulunan köy kahvelerine gitmeleri, köylerde yaşayan yöre halkıyla konuşmaları, onların ihtiyaçlarını dinlemeleri, ortak etkinlikler geliştirmeleri önerilmektedir. Bölgede yaşayan insanların deltada yapılan etkinliklere dâhil edilmesi ve hatta bazılarının onlar tarafından tasarlanıp uygulanmasına olanak sağlanması deltanın bu insanlar tarafından sahiplenilmesini artıracaktır. Yapılan çalışmaların hiç birinde deltada yaşayan insanlar etkinliğin ve yapılan çalışmaların dışında bırakılmamalıdır. Okullar için eğitim programları Okul öncesinden başlamak üzere özellikle ilköğretim çağındaki öğrencilere yönelik alanda ve okullarda çeşitli eğitim etkinlikleri düzenlenebilir. Doğa Derneği’nin “Doğa Çantam” projesi başlangıç projesi olarak önerilmektedir. Proje bilgileri Ek 5’te yer almaktadır. Doğa Çantam uygulaması için stratejinin uygulanmasında için önerilen ekibin yanı sıra EKGT ve EgeDoğa gönüllülerinin de yer alması programın yaygınlaşması açısından önemli bir etki yaratacaktır. Doğa Çantam farklı yaş gruplarına adapte edilerek 6–11 yaş grubu için uygulanabilir. Doğa Çantam programı dışında okullarla görüşülerek, okul programı incelenerek okulların eğitim ihtiyaçlarına göre program geliştirilmesi önerilmektedir. Eğitim programlarını geliştirmek ve uygulamak üzere en az iki eğitim sorumlusunun çalışması önerilmektedir. Bu kişilerin çalışmaya başlamadan önce Doğa Derneği, RSPB gibi kurumların eğitim uzmanlarıyla bir süre çalışmalı ve eğitim almalıdır. Eğitim programlarının öğretme yerine öğrenmeyi, öğretmen yerine öğrenciyi temel alması, formal olmayan eğitim yöntemlerini kullanması, çok yönlü olması, çok bilgi yerine deltada deneyim kazanmalarını amaçlaması gerekmektedir. Programlar hazırlandıktan sonra uygulama aşamasına geçmeden önce okullarla, ilgili öğretmenlerle ve idarecilerle önceden iletişime girilmesi ve programın amacı, okula ve öğrenciye katkısı etkinli bir şekilde anlatılmalıdır. Okullarda uygulanacak eğitim programlarının MEB iznine tabii olduğu göz önünde bulundurularak planlama yapılmalıdır. Sunumlar Gerek okullarda, gerek çeşitli toplantılarda gerekse ziyaretçi merkezinin içerisinde delta için belirlenen mesajlar doğrultusunda çeşitli interaktif sunumlar hazırlanması deltanın tanıtımı için önemlidir. Sunumların konularına örnek olarak sulakalanlar, kuşlar, korunan alanlar, deltada geçim kaynakları, deltada yaşama kültürü, ekoloji verilebilir. Sunumlarda çok şey anlatıp çok bilgi vermek yerine bol görsel malzeme kullanılarak belirli mesajlar verilmelidir. Sunumlar ziyaretçi merkezi içerisinde yapılabileceği gibi okullarda, farklı yerlerde de yapılabilir. Hazırlanan sunumların ziyaretçi yoğunluğuna göre belirlenecek saatlerde merkezde bulunan sergi salonunda gösterilmesi, bu gösterilerin saatlerinin bilinmesi ve anons edilmesi önemlidir. Sunum saatleri ve türleri belirlendikten sonra web sayfasına da konulmalıdır. Hazırlanan sunumlar alanda bulunan köy kahvelerinde de belirli aralıklarla gösterilebilir. Aileler için etkinlikler Özellikle hafta sonlarında belirli bir konu çerçevesinde (örneğin delta kuşları, sulakalanlar, kuşlar, tarım alanları, vb.) ailelere yönelik etkinlikler düzenlenmesi önerilmektedir. Bu sayede deltanın rekreasyon ve bilgilenme amaçlı kullanılabileceği mesajı da İzmirlilere iletilebilir. Aile etkinlikleri panayır şeklinde, hem piknik yapılabilen, hem sakin ve küçük gruplar halinde kuş gözlenilebilen, belirli bir konu çerçevesinde tüm aile olarak oynanabilecek eğlenceli doğa oyunları içeren bir etkinlik olarak tasarlanabilir. RSPB’nin her sene düzenlediği “Family 12 Weekend” etkinliği örnek olarak alınabilir. Her mevsim bir aile etkinliği yapılması ve bunun gelenekselleşmesi alanın tanıtımı için etkili olabilir. Etkinlikler dönüşümlü olarak ziyaretçi merkezi yakınlarında, güney Gediz deltasında ya da şehirde kıyı şeridinde yapılabilir. Festival (Gediz Deltası festivali) Gediz Deltası için hem şehir içini hem de deltayı kullanan uluslar arası bir festival düzenlenmesi önerilmektedir. Festivalin ilki için “kuşlar” ele alınabilir. Festivalde çeşitli söyleşiler, sunumlar, etkinlikler, oyunlar, sanat çalışmaları yer alabilir. Bunun dışında her yıl İngiltere’de düzenlenen ve kuşlarla ilgili ulusal uluslar arası tüm grupların bir araya geldiği, kuşlar için koruma projelerine kaynak oluşturma amaçlı da düzenlenen Bird Fair örnek alınabilir. Tiyatro gösterileri Gediz Deltası için belirlenen mesajlara uygun tiyatro gösterileri düzenlenebilir. Tiyatro gösterileri için üniversitelerin tiyatro topluluklarıyla ya da ilköğretim okulu öğrencileriyle görüşülebilir. Kısa, stratejide belirtilen mesajları içeren tiyatro gösterileri deltanın tanıtımda etkili olacaktır. İleride ziyaretçi merkezi çalışmalarından biri olarak Gediz Deltası gönüllü tiyatro grubu kurulmasına öncülük edilebilir. Halk gösterileri (kukla, gölge oyunu, vb.) Özellikle bölgede yaşayan insanlara yönelik, burada yaşayan insanlarla birlikte kukla, gölge oyunu geliştirilebilir. Belirli zamanlarda özellikle deltada bulunan köylerde, alışveriş merkezlerinde, şehrin merkezi yerlerinde halka açık toplantılar, sunumlar, gösteriler düzenlenebilir. Çıkartmalar/rozetler/posta kartları“Gediz deltasını seviyorum” Ziyaretçi merkezinde hali hazırda bulunan promosyon malzemelerinin çeşidinin ve kalitesinin artması önerilmektedir. Çocuklar için çıkartmalar, arabalar için çıkartmalar, farklı kuş türlerinin olduğu rozetler, deltada çekilmiş fotoğraflardan oluşan posta kartları olmalı ve bunlar ziyaretçi merkezinde bulunan satış alanında satışa sunulmalıdır. Hali hazırda bulunan kartların ve malzemelerin kalitesi artırılmalıdır. Bu malzemelerin yanı sıra çocukların yaptığı resimler kullanılarak tişörtler de yapılabilir. Üretilen tanıtım malzemeleri tanıtım amaçlı kurulacak olan masalarda da bulunmalı ve satışa sunulmalıdır. Kuş Gözlem Turları Alanda hafta içi ve hafta sonu kuş gözlem gezileri düzenlenmeli ve bunun tanıtımı etkin bir şekilde yapılmalıdır. Turlar için bir gönüllü sistem oluşturulmalı ve gönüllü kuş gözlemcilerin masrafları karşılanarak bu gezilerde rehber olmaları teşvik edilmelidir. Geziler yarım ya da bir günlük olarak düzenlenebilir. Turlar için ziyaretçi merkezinde ve birlik merkezinde gerekli teçhizatın olması gerekmektedir. Yeterli sayıda dürbün, teleskop ve kuş tanım kitabı olması önemlidir. Bunun için deltada görülen kuş türlerini içeren basit bir rehber kitap yapılması önerilmektedir. Bitki gözlem turları Kuş gözlem turlarının yanı sıra belirli dönemlerde bitki gözlem turları da düzenlenebilir. Bunun için deltada görülen bitki türlerini içeren basit bir rehber kitap yapılması önerilmektedir. 13 Fotoğraf turları Hem alanın tanıtımı hem de fotoğraf çekilebilmesi amacıyla amatör fotoğrafçılar için fotoğraf turları düzenlenebilir. Turdan önce bir gönüllü ya da profesyonel fotoğrafçı ile işbirliğinde fotoğraf kursları da düzenlenebilir. Web sayfası Gediz Tanıtım Projesi kapsamında hazırlanan web sayfası düzenli olarak güncellenmeli ve daha etkin kullanılmalıdır. Deltayla ilgili bilgiler toplanmalı ve web sayfasına yerleştirilmelidir. Web sayfasında özellikle flamingoların üreme dönemlerinde görüntüler yerleştirilebilir ve flamingoların canlı olarak internet üzerinden izlenmesi sağlanabilir. TV programları /Tanıtım filmi Gediz Deltası için kısa bir tanıtım filmi hazırlanmalı, bu film insanların alana gelmelerini teşvik etmelidir. Hazırlanan tanıtım filmi yerel ve ulusal televizyon kanallarına gönderilmeli ve yayınlanması için çalışılmalıdır. Sadece televizyon programları değil basılı medya ile de sürekli iletişimde olunması gereklidir. Yapılan çalışmalarla ilgili düzenli olarak basın duyuruları yapılması önerilmektedir. Çalıştaylar Farklı konularda, yörede yaşayan insanlarla birlikte İzmirlilere farklı konularda çalıştaylar, kurslar düzenlenebilir. Bunlar arasında yörede yenebilir otlar, yöresel geçim kaynakları, kuş gözlemciliği, vb gibi konular ele alınabilir. Kurslar belirli bir ücrete tabii tutulabilir ve eğitmen olarak deltada yaşayan gençler yetiştirilebilir. Basın bildirileri Belirli aralıklarla basın bildirileri hazırlayıp bunları medyaya iletmek deltanın tanıtımı için çok gereklidir. Ziyaretçi merkezi kafeteryası Ziyaretçi merkezinin kafeteryası özel yemekler ya da pastalar üreterek, mönüsünü zenginleştirerek deltaya ziyaretçi gelmesini sağlayabilir. Burada ikramın çok iyi belirlenmesi ve çalışacak kişilerin özenli seçilmesi, hizmet sektöründen olması önemlidir. İngiltere’de bir çok ziyaretçi merkezi barındırdıkları ve özel servis yaptıkları kafeteryaları sayesinde ziyaretçi çekebilmektedir. Gerekli görüldüğü ve istendiği takdirde Doğa Derneği ve RSPB uzmanları bu konuda bir rapor hazırlayıp önerilerde bulunabilir. Heykeller Karşıyaka ve Bostanlı kıyı şeridinden başlamak üzere deltanın ziyaretçiler tarafından gidilebilen içlerine kadar bir rota boyunca, deltanın tanıtımını yapmak amacıyla çeşitli heykeller hazırlanması ve yerleştirilmesi önerilmektedir. Çeşitli örnekler ekte verilmiştir. Yukarıda belirtilen etkinliklerin dışında ayrıca 9. bölümde de etkinlikler önerilmektedir. Hedef Kitle Çocuklar (İzmir ili) Ana ilgi sahipleri (Devlet kurumları) En Uygun Araç Okullar için eğitim programları, tanıtım filmi, poster, kuş gözlem gezileri, sunumlar, çıkartmalar, rozetler, posta kartları, tiyatro gösterileri, festival, aile etkinlikleri Tanıtım filmi, toplantılar, broşürler, posterler, festival, 14 Belediyeler (başkan, genel sekreter, planlama bölümü, ticaret odası) Mimar/mühendisler odaları İzmir halkı Öğretmenler Yerel belediyeler Turizm acenteleri Kültür ve Turizm Bakanlığı Hükümetin bütün yerel birimleri Üniversiteler Endüstri bölgesinin yöneticileri Festivaller, aile etkinlikleri, basılı malzemeler Toplantılar Festival, aile etkinlikleri, kuş gözlem gezileri, tiyatro festivalleri, halk gösterileri, tanıtım filmi Okullar için eğitim programları, tanıtım filmi, poster, kuş gözlem gezileri, sunumlar, tiyatro gösterileri, festival, aile etkinlikleri Festivaller, aile etkinlikleri, basılı malzemeler Festivaller, web sayfası, broşürler, tanıtım filmi Festivaller, tanıtım filmi, broşürler, posterler, web sayfası, tiyatro festivalleri, halk gösterileri Festivaller, tanıtım filmi, broşürler, toplantılar, posterler Festivaller, tanıtım filmi, toplantılar, tiyatro festivalleri, halk gösterileri, kuş gözlem gezileri, web sayfası Toplantılar, sunumlar, festivaller, broşürler, posterler 15 8. EĞİTİM VE TANITIM STRATEJİSİNİN UYGULANACAĞI ALANLAR Gediz Deltası Eğitim ve Tanıtım Stratejisi kapsamında üç alanda çalışılmasının önemli olduğu Doğa Derneği ve RSPB uzmanları tarafından belirlenmiştir. Üç alan, stratejik öneme sahip olma, kolay ulaşım, hassas yaşam alanı ve türleri barındırma, eğitim ve tanıtım olanaklarına sahip olmaları gibi kriterler belirlenerek yapılan değerlendirme sonucunda seçilmiş ve önerilmiştir. Alanlar sırasıyla aşağıda belirtilmiş ve her birinde yapılması önerilen etkinlikler açıklanmıştır. Her üç bölge için de 3 yıllık eylem planları hazırlanmalıdır. Eylem planına örnek olması ve çalışmalara hemen başlanabilmesi için birinci yıl için detaylı plan da bu dokümanda yer almaktadır. 1. 2. 3. Güney Gediz Deltası a. Bostanlı Kıyıları b. Balıkçı İskelesi c. Mavişehir d. Çiğli Bataklığı e. Tersane f. Sasalı Çiftlik Evi Ziyaretçi Merkezi a. Ziyaretçi Merkezi b. Üç Tepeler İzmir Şehri Bilinçlendirme Programı 8.1. GÜNEY GEDİZ DELTASI Güney Gediz Deltası’nda öncelikle yaşam alanlarının restorasyonu yapılmalıdır. Alanda bulunan molozlar ve kaçak yapılar durdurulmalı ve alan temizlenmelidir. Alan için Doğa Derneği ve EgeDoğa 2004 yılı içerisinde bir rekreasyon planı sunmuştur. Aşağıda belirtilen etkinliklerin öncesinde bu planın tamamlanması gerekmektedir. Bu alanda yapılan tüm çalışmalara Büyükşehir ve yerel belediyeler dâhil edilmelidir. Alan en etkin eğitim amaçlı kullanılabilir. Alanda bir ziyaretçi merkezi ve gözlem kuleleri yer almalıdır. Kuşlara yakın olduğu için alana ziyaretçi baskısı en az olacak şekilde planlanmalı ve uygulanmalıdır. Yürüyüş rotalarının kenarında kum tepeciklerinin olması bu açıdan önemlidir. Bu alanda çocuklar için küçük havuzcuklar yapılabilir ve su canlıları ile ilgili bilgilendirici etkinlikler gerçekleştirilebilir. Pompa istasyonu bir etkinlikle boyanabilir. Yol kenarlarına bilgi levha ve işaretleri konulabilir. Çocuklar için ayrıca bir oyun alanı geliştirilebilir. Piknik alanının olması alanın ziyaretçileri çekebilmesi ve farklı bir amaçla kullanılabileceğinin gösterilmesi açısından önerilmektedir. Araba parkı iyi planlanması ve olması gereken bir alandır. Güney Gediz Deltası yapılacak tüm çalışmaların Bostanlı kıyılarından itibaren Sasalı’ya kadar olan alanda olması önerilmektedir. Bu sayede İzmirlilere deltanın uzaklarda değil tam tersine şehrin içinde başladığı mesajı verilebilir ve dikkat çekilebilir. 8.1.a Bostanlı Kıyıları 16 Bostanlı semti kıyılarında Büyükşehir Belediyesinin rekreasyon amaçlı düzenlediği kıyı şeridi Gediz Deltası’nın tanıtımına başlanacak alan olarak oldukça idealdir. Bu alan İzmir şehrinin içinde yer almaktadır. Anayolla deniz kıyısında şerit yürüyüş yolları, çakıl taşları ile döşenmiş geniş açıklık alanlar, yeşil alanlar, oturma yerleri ve çocuklar için oyun alanları bulunmaktadır. Çoğunlukla yürüyüş ve koşu yapanlar tarafından kullanılmaktadır. Buradan deltadaki azmaklar görülmektedir. Alanda özellikle martı, sumru, pelikan, flamingo ve batağanların kolayca görülebilmektedir. Alana toplu taşıma araçlarıyla kolayca ulaşılabilir. Alanda yapılabilecek tanıtım etkinlikleri: 1 Kıyı boyunca konulu heykellerin yer aldığı bir rota planlanması önerilmektedir. Heykeller uluslar arası bir festival çerçevesinde davet edilecek sanatçılar tarafından İzmirlilerin önünde yapılabilir, daha sonra heykeller rota boyunca yerleştirilebilir. Konular kuşlar ve/ya sulakalan olabilir. 2 Kıyı boyunca oturacak yerlerin bilgilendirme amaçlı olarak planlanması önerilmektedir. Bunun için çeşitli örnekler Ek 4’te yer almaktadır. 3 Belirli noktalara sabit teleskoplar konulara deltada ve körfezde kuş gözlemi yapılabilir. 4 Alanda belirli dönemlerde küçük kuş festivalleri ve şenlikler düzenlenebilir. 5 EgeDoğa delta yararına kermes yapabilir. 6 Çocuklara yönelik oyunların yer aldığı şenlikler gerçekleştirilebilir. 8.1.b Balıkçı iskelesi Burası özellikle pelikanlar için iyi bir gözlem noktasıdır. Alana toplu taşıma araçlarıyla kolayca ulaşılabilir. Burada çay bahçesi bulunduğundan bilgilendirme panolarının konulması önemli bir etki yaratacaktır. 8.1.c Mavişehir İzmir şehri ve Gediz Deltasının özel tuzcul bataklıkları arasında bulunan Mavişehrin hemen yanında eski Gediz Nehri yatağının kanalı bulunmaktadır. Bu alanın hemen önünde açıklık bir alan bulunmaktadır. 17 Alanda ilk görülen tuzcul bataklıklar ve azmaklardır. Alanın doğası gereği yüksek bir platform olmadan alandaki kuşları gözlemek zor olacaktır. Alana toplu taşıma araçlarıyla ya da balıkçı iskelesinden yürüyerek kolayca ulaşılabilir. Alanda inşaat gözlemlenmiştir. Kullanım planlaması yapılmadan önce alanın mülkiyeti kontrol edilmelidir. Alan yeşil alan olarak planlanacaksa bir platform kurulup teleskopla kuş gözleminin teşvik edilmesi özellikle burada yaşayan insanların dikkatini deltaya çekmek mümkün olabilir. Ayrıca çocuklar için kuş temalı bir oyun parkı da yapılabilir. 8.1.d Çiğli Bataklığı Çiğli Bataklığı hızla doğal özelliğini yitirmekte olan bir alandır. Yer yer küçük havuzlar ve sulak çayırlar görülür. Deniz kıyısındaki tuzcul bataklık alandan arıtma tesisine giden boruların geçtiği tepecikle ayrılır. 18 Alanda uzunbacak ve mahmuzlu kızkuşu gibi türler görülmektedir. Bu türler burada üremektedir. Bu nedenle bu alan türlerin üreme başarısının devam etmesi açısından önemli ve hassas bir alandır. Alana toplu taşıma araçlarıyla ulaşım kolaydır. Alanda moloz dökümünün durdurulması ve yapılaşmanın önüne geçilmesi gerekmektedir. Burada eğer kuş gözlemciliği ile ilgili bir çalışma ve kullanım planı yapılıp uygulanmazsa alanın kaybedilmesi olasılığı oldukça yüksektir. Alanda bulunan, boruların geçtiği tepecik sayesinde alan bir doğa rezervi haline getirilebilir. Alan kuş gözlemciliğinin yaygınlaşma olasılığını dikkate alacak şekilde planlanmalıdır. Alanda araba parkı, bilgilendirme panoları, kuş gözlem rotaları ve platformları, piknik alanı yer alması önerilmektedir. 8.1.e Degaj / Degaj tersane 19 Tuzcul bataklıklar ve kum düzlükleri sadece balıkçılar, model uçakçılar ve kuş gözlemciler tarafından kullanılan bir alan. Alanda önemli sayılarda göçmen ve kış ziyaretçisi kuş türleri görülmektedir. Akdeniz martısı, karagagalı sumru alanda koloni halinde üremektedir. Alanda az insan baskısı olması alan için önemlidir. Bu bölge ana yoldan yaklaşık 7 km deniz doğru içerdedir. Sadece toprak bir yol vardır ve kışın yağışlıyken arabayla girmek zorlaşır. Alanın sadece araştırma amaçlı kullanılması önerilmektedir. 8.1.f Sasalı yakınlarındaki çiftlik Tarım alanı, ökaliptüs ağaçları, eski nehir yatağı, nehir yatağı boyunca sazlık ve kamışlık alan, eski binaların yakınındaki fıstık ağaçları alanda bulunan bitki örtülerindendir. Alanda tepeli guguk, arıkuşu, tarla ve tatlısu kuşları görülmektedir. Alanda İzmir yalıçapkını görülme ihtimali vardır. İzmir – Sasalı arasında çalışan belediye otobüsleri çiftliğin giriş kapısından geçmektedir. Alanda bulunan eski çiftlik evleri ziyaretçi, araştırma ve eğitim merkezi amaçlı restore edilebilir. Alanın ekolojisi ve alanda insan kullanımı çalışmaları için merkez görevi görebilir. Okul, üniversite öğrencileri ve yetişkinler için çeşitli eğitim kursları düzenlenebilir. 20 Kıyıya biraz uzak olduğu için fıstık ağaçlarının bittiği yerin biraz ilerisine 100–150 metre yüksekliğinde bir platform dikilmesi halinde alanda daha geniş bir bölge izlenebilir. 8.2. ZİYARETÇİ MERKEZİ Gediz Deltasında Çevre ve Orman Bakanlığına bağlı işleyen bir ziyaretçi merkezi bulunmaktadır. Türkiye'nin ilk ziyaretçi merkezlerinden biri olan İzmir Kuş Cenneti Ziyaretçi Merkezi, Gediz Deltası'nın ortasındadır. Ziyaretçi merkezinin hali hazırda sunduğu olanaklar arasında ağırlıklı olarak kuş gözlem sunumları ve gezileri yer almaktadır. Gezilerde deltanın kuş yaşamı açısından zengin bölümleri ziyaret edilerek kuşlar gözlenmekte, bitkiler ve sulakalanlar hakkında bilgiler verilmekte ve deltanın oluşumu anlatılmaktadır. Ziyaretçi Merkezi kuş gözlem uzmanı, Ege Doğal Yaşamı Koruma Derneği ve Ege Kuş Gözlem Topluluğu çocuklar için doğayı sevdirme ve eğitim amaçlı ayrı programlar uygulamaktadır. Aşağıdaki araçların ziyaretçi merkezi çevresinde uygulanması önerilmektedir. Hali hazırda belediye otobüsleri ile ulaşım Sasalı ilçesine kadardır. Buradan sonra yayan yürünmesi gerekmektedir. Çocuklar için eğitim programları geliştirilmesi ve uygulanması Ziyaretçi merkezinde yapılan çalışmaların tanıtımının yapılması Öğretmen eğitimleri Eğitici eğitimi kursları Çocuklara yönelik ziyaretçi merkezi çevresinde tatlısu havuzları, oyun alanları planlanması Ziyaretçi merkezinde çalışacak ekibin belirlenmesi ve bu ekibe yönelik uygun eğitimlerin düzenlenmesi Öğretmenler için eğitim seti Barrie Cooper’ın hazırladığı ziyaretçi merkezi raporunun uygulanması (Ek 6) Bilgilendirme panoları Kafeteryanın düzenlenmesi Kuş gözlem etkinlikleri Sunumlar Toplantılar Aile etkinlikleri Festival Halk gösterileri Ziyaretçi merkezi çevresinde tuzlaların kuşlar için daha uygun hale getirilmesi (restorasyon) Ziyaretçilerin yürüyebileceği rotaların düzenlenmesi Ziyaretçi kurallarının uygulanması Gözlem kuleleri Güneş arabaları Ziyaretçi merkezine ulaşım sorununun çözülmesi Medya ile yakın ilişkide olunması Ziyaretçi merkezi içerisinde yer alan kameraların daha etkin kullanılması Sergi salonunun yenilenmesi Bisikletli turlar ÖNEMLİ: Ziyaretçi merkezinden görülen üç tepeler mevkii canlılar için önemli ve özel bir alandır. Yeşil tur olarak bilinen tepelere ulaşım yayan olarak serbesttir. Bu ulaşımın sınırlı olması, sadece rehber eşliğinde ve özel etkinlikler olduğunda bölgeye gidilmesi önerilmektedir. 21 8.3. İZMİR ŞEHRİ BİLİNÇLENDİRME PROGRAMI İzmir şehri bilinçlendirme önerilmektedir. programı içerisinde aşağıdaki araçların kullanılması Toplantılar Sunumlar Deltadaki tehditleri göstermeyi amaçlayan bilgilendirme turu Okullarda sunumlar Okul programlarının yürütülmesi amacıyla gönüllü olarak çalışacak kişilere yönelik eğitimler Alışveriş merkezlerinde sergiler Alışveriş merkezinde seminerler Kıyılarda bilgilendirme panoları Kıyılarda sergiler Festivaller Medya Bilgisayar destekli bilgi sistemleri Bilgilendirme masaları 9. HEDEF KİTLEYE ULAŞACAK ARAÇLARIN UYGULANMASI İÇİN ÖNERİLEN EKİP Stratejide önerilen etkinliklerin gerçekleşmesi için aşağıdaki sayıda ve yeterlilikte bir ekibin çalışması önerilmektedir. Genel Koordinatör (1 kişi): Bütün etkinliklerin koordinasyonundan, stratejik planlamasında ve temsilden sorumludur. Tüm ekibin sorumluluğu Genel Koordinatöre aittir. Eğitim Koordinatörü (1 kişi): Eğitimle ve bilinçlendirme ile ilgili tüm etkinliklerin koordinasyonundan, stratejik planlamasında ve temsilden sorumludur.Eğitim ve Bilinçlendirme sorumluları ile birlikte çalışır. Bilinçlendirme Sorumluları (3 kişi): Öğrenciler dışındaki tüm hedef kitleye yönelik bilinçlendirme ve eğitim çalışmalarından sorumludur. Eğitim Sorumluları (2 kişi): Öğrenciler ve öğretmenler yönelik eğitim çalışmalarının, etkinliklerin tasarlanması ve yürütülmesinden sorumludur. İletişim Koordinatörü (1 kişi): Deltanın tanıtımı, basılı malzemelerin üretilmesi ile ilgili tüm işlerin koordinasyonunda ve temsilden sorumludur. İletişim sorumlusu ile birlikte çalışır. İletişim Sorumlusu (1 kişi): Deltanın tanıtımı, basılı malzemelerin üretilmesi ile ilgili tüm işlerden sorumludur. Kafeterya Sorumlusu (2 kişi) Gönüllüler (En az 50): Yukarıda belirtilen ekibin yanı sıra programları uygulayacak gönüllülerin bulunması da son derece önemli ve gereklidir. Gönüllüler için ayrıca eğitim programları uygulanması önerilmektedir. Eğitim ve bilinçlendirme sorumluların çalışmaları belirli zamanlarda çakışacaktır. 22 Hedef Kitle Çocuklar (İzmir ili) Ana ilgi sahipleri (Devlet kurumları) Belediyeler (başkan, genel sekreter, planlama bölümü, ticaret odası) Mimar/mühendisler odaları İzmir halkı Km Sorumlu İlgili Koordinatör Eğitim Sorumluları Eğitim Koordinatörü Bilinçlendirme Sorumluları Eğitim Koordinatörü, Genel Koordinatör Bilinçlendirme Sorumluları Genel Koordinatör Bilinçlendirme Sorumluları Bilinçlendirme Sorumluları, Eğitim Sorumluları Öğretmenler Eğitim Sorumluları Yerel belediyeler Bilinçlendirme Sorumluları Turizm acenteleri İletişim Sorumlusu, Bilinçlendirme Sorumluları Kültür ve Turizm İletişim Sorumlusu, Bakanlığı Bilinçlendirme Sorumluları Hükümetin bütün yerel Bilinçlendirme Sorumluları birimleri Üniversiteler Eğitim Sorumluları Endüstri bölgesinin Bilinçlendirme Sorumluları yöneticileri Ana Sorumlu: Genel Koordinatör 23 Genel Koordinatör Eğitim Koordinatörü, İletişim Koordinatörü Eğitim Koordinatörü Eğitim Koordinatörü İletişim Koordinatörü İletişim Koordinatörü, Genel Koordinatör Eğitim Koordinatörü, Genel Koordinatör Eğitim Koordinatörü Eğitim Koordinatörü, Genel Koordinatör 10. ZİYARETÇİ POLİTİKASI Deltada belirli alanlara sınırlı sayıda ziyaretçi girişi olmalı, belirli alanlarda ise ziyaretçi etkinlikleri sınırlı tutulmalıdır. Aşağıdaki başlıklar ziyaretçi politikasını oluşturmak üzere önerilmektedir. Bu öneriler değerlendirilerek daha kapsamlı bir politika oluşturulmalıdır. 1. Gediz Deltası’nı ziyaret etmek isteyen 10 kişiden daha fazla sayıda olan gruplar Birliği bilgilendirmeli ve izin almalıdır. 2. Ziyaretçilerin alanı ziyareti için herhangi bir ücret alınmayacaktır ama ziyaretçiler alanın işletilmesi ve korunabilmesi için bağışta bulunabilirler 3. Sayıları 20’den fazla olan gruplar belirli alanlarda gezerken daha küçük gruplar halinde gezmelidir. 4. Ziyaretçi merkezine gelen gruplar eğitim sorumluları ve gönüllüler tarafından karşılanacaktır. 5. Gruplar özellikle kuş gözlem gezisi için ziyaretçi merkezinin belirttiği rehberleri yanlarına almalıdır. 6. Öğrenci grupları geldiğinde öğretmenler ziyaretçi merkezi sorumlulularına destek olmalıdır 7. Araba geçişi yasak olan bölgeler için bir harita hazırlanmalı ve bu ziyaretçilere verilmelidir. 8. Alanda bitki toplama, canlıları rahatsız edecek davranışlarda bulunulmamalıdır. 9. Alanda araştırma izne tabiidir. 11. İZLEME VE DEĞERLENDİRME Strateji kapsamında önerilerin etkinliklerin izlenmesi ve kontrol edilmesi gerekmektedir. İzleme ve değerlendirme ziyaretçi merkezine gelen ziyaretçi sayısı, etkinliklere katılan kişi sayısı, etkinliklere katılan çocuk sayısı gibi çeşitli kriterler belirlenerek uygulanabilir. Çalışmaların vizyona ve hedeflere hizmet edip etmediği iki değerlendirme sistemiyle kontrol edilmeli 1. Eğitim çalışmaları ve insanlar 2. Ana ilgi sahipleri İzleme ve değerlendirme için göstergeler aşağıda belirtilmiştir: Finansal/politik destek arttı Medyada yer alma sayı ve süresi olumlu yönde arttı Atık sorunu çözüldü ÇED uygulanıyor Yapılaşma başvuruları azaldı Şehirleşme durdu 12. BÜTÇE Stratejinin uygulanması İzmir Kuş Cennetini Koruma ve Geliştirme Birliği tarafından mali olarak desteklenecektir. Stratejinin uygulanabilmesi için bir ekip önerilmiştir ve bu ekibin nasıl istihdam edileceği bir an önce belirlenmelidir. Strateji en an üç yıllık bir süreç içerisinde değerlendirilmeli ve uygulanmalıdır. 24 EK 1 – EYLEM PLANI Aşağıdaki eylem planı Eylül 2006 – Ekim 2007 tarihleri arasında bir yıllık süreyi içermektedir. Eylem planı öneri bir plandır. Birlik tarafından değerlendirilmesi ve var olan kapasite ölçüsünde gerekli görülen değişiklikler yapılmalıdır. Etkinlik Levha ve panoların üretilmesi Levha ve panoların yerleştirilmesi Eğitim Koordinatörünün belirlenmesi ve işe alınması Tanıtım ve Eğitim Stratejisinin değerlendirilmesi ve detaylı çalışma takviminin yapılması Bilinçlendirme Sorumlusunun (BS) belirlenmesi ve işe alınması Eğitim Sorumlusunun (ES) belirlenmesi ve işe alınması Eğitim Koordinatörü, Bilinçlendirme Sorumlusu ve Eğitim Sorumlusunun RSPB rezervlerine eğitim gezisi düzenlenmesi Gediz Deltası için amblem yapılması Okullar için eğitim programının hazırlanması (Doğa Derneği ile birlikte) (ES) Halk toplantıları yapılması (BS) Okul programlarının tanıtımının yapılması (ES) Okul programlarını uygulayacak gönüllülere yönelik eğitim çalışmaları gerçekleştirilmesi Okul programlarının uygulanması (ES) Aile hafta sonu etkinliği yapılması (ES + BS) Gediz Festivali düzenlenmesi (BS) Kuş gözlem rotalarının belirlenmesi Kuş gözlem rehberlerinin belirlenmesi Kuş gözlem gezilerinin tanıtımının yapılması Kuş gözlem turları yapılması 2007- 2008 tanıtım ve ziyaretçi etkinliklerinin planının yapılması 25 Süre Ağustos 2006 Eylül 2006 Eylül 2006 Eylül 2006 Ekim 2006 Ekim 2006 Kasım 2006 Eylül – Kasım 2006 Aralık 2006 Ocak 2006 – Ağustos 2007 Ocak 2006 Ocak 2006 – Şubat 2007 Şubat – Ağustos 2007 Nisan 2007 Mayıs 2007 Ağustos 2006 Eylül – Ekim 2006 Ekim – Kasım 2006 Aralık 2006 – Mayıs 2007 Ocak – Ağustos 2007 EK 2 – BİLGİLENDİRME PANOLARI İZMİR KUŞ CENNETİ (GEDİZ DELTASI) LEVHA VE DİĞER İŞARETLER İzmir Kuş Cenneti (Gediz Deltası) Tanıtım Projesi kapsamında İzmir Kuş Cenneti’nde ziyaretçiler için stratejik noktalar ve parkurlar belirlenmiş ve belirlenen noktalara ve parkurlara yerleştirilmesi uygun olacak levha ve işaretlerin tasarımları yapılmıştır. Noktalar ve parkurlar RSPB uzmanı Barrie Cooper, RSPB çalışanı Geoff Welch ve Danışmanı Hilary Welch ile birlikte gidilen çeşitli arazi çalışmaları sonunda belirlenmiş ve tasarım özel bir reklâm ajansı tarafından yapılmaktadır. Tasarımlarda sözleşmede belirtildiği gibi orijinal fotoğraflar ve metinler kullanılmaktadır. Levha ve işaretler için belirlenen stratejik noktalar ve bu noktalarda yer alacak levha ve işaretlerin özellikleri aşağıda yer almaktadır. 1. Karşıyaka ve Bostanlı Kıyıları Karşıyaka ve Bostanlı kıyılarında uzun bir sahil şeridi bulunmakta ve bu şerit her gün sabah erken saatlerden akşam geç saatlere kadar yüz binlerce insan tarafından dinlence amaçlı kullanılmaktadır. Bu dinlence şeridinin özellikle Bostanlı bölümü Güney Gediz Deltası’nın yakından görmektedir. Gerek Karşıyaka gerekse Bostanlı kıyıları özellikle İzmir halkının dikkatini çekmek, Gediz Deltası’nı tanıtmak ve insanların deltayı ziyaret etmelerini sağlamak için oldukça stratejik noktalardır. Bu alana üç farklı bilgilendirme panosunun yerleştirilmesi önerilmektedir. Bunlar Gediz Deltası ve önemi hakkında genel bilgi içeren bilgilendirme panosu, bulundukları alanda görülebilecek kuş türlerini içeren bilgilendirme panosu ve Gediz Deltasında bulunan önemli kuş türleri panosudur. 2. Kipa Alışveriş Merkezi Kipa alışveriş merkezi deltanın içerisindedir ve her gün yüz binlerce insan uğramaktadır. Karşıyaka ve Bostanlı kıyıları için yapılan bilgilendirme panolarından Gediz Deltası ve önemi 26 hakkında genel bilgi içeren bilgilendirme panosu ile Gediz Deltasında bulunan önemli kuş türleri panosunun yerleştirilmesi önerilmektedir. 3. Çiğli Bataklığı Yolu Bu alan Gediz Deltasının simgelerinden biri olan Mahmuzlu kızkuşu için oldukça önemlidir. Bu amaçla bu yol üzerine Mahmuzlu kızkuşunu tanıtan bir bilgilendirme panosu, Gediz Deltası’nın haritasını içeren bilgilendirme panosu ve yön işaretleri konulması önerilmektedir. 4. Kuş cennetine giriş kapısına kadar giden araba yolu Bu alanda yön işaretlerinin ve ziyaretçilerin ilgisini çekip, merak uyandıracak yazıların bulunduğu, önemli bir alana yaklaştıklarını ifade eden küçük levhaların yer alması önerilmektedir. Merak uyandıran yazılara örnek olarak “Deltada pembe renkli bir kuş göreceğinizi biliyor musunuz?” ya da “İsmini İzmir’den alan kuş hangisidir?” olarak verilebilir. 5. İzmir Kuş Cenneti Ana Giriş Kapısı Kuş Cenneti giriş kapısına hoş geldiniz yazısı bulunan büyük bir bilgilendirme panosu, bölgede nasıl davranılması gerektiği ile ilgili bilgi içeren bilgilendirme panosu, ziyaretçi merkezi etrafında ne bulabileceklerini (park yeri, tuvalet, yürüyüş yolları, vb) gösteren bilgilendirme panosu, Gediz Deltası ve önemi hakkında genel bilgi içeren bilgilendirme panosu konulması önerilmektedir. 27 6. İzmir Kuş Cenneti Giriş Kapısı ve Ziyaretçi Merkezi arasında tuzla yolu Bu yol üzerinde çeşitli kuş türleri (flamingo, kılıçgaga, uzunbacak, sumru, arıkuşu, yalıçapkını, kırlangıç, vb.) hakkında bilgilendirme panoları ve bu yolda nasıl davranılması gerektiğini gösteren bilgilendirme panolarının konulması önerilmektedir. 7. Ziyaretçi Merkezi çevresi Ziyaretçi merkezi çevresinde Gediz Deltası ve önemi hakkında genel bilgi içeren bilgilendirme panosu, Gediz Deltası’nın haritasını içeren bilgilendirme panosu, Gediz Deltasında bulunan önemli kuş türleri panosu, Park alanı, vb işaretleri gösteren pano konulması önerilmektedir. 8. Mavi tur yolu Tur yolu girişine ve turun sonuna bu rotada görülebilecek bazı kuş türlerini içeren bilgilendirme panosu, yol boyunca da yönlendirme levhaları konulması önerilmektedir. 9. Yeşil tur yolu Tur yolu girişine ve turun sonuna bu rotada görülebilecek bazı kuş türlerini içeren bilgilendirme panosu, yol boyunca da yönlendirme levhaları konulması önerilmektedir. 28 10. Gözlem kuleleri ve binaların etrafı Etrafta görülebilecek kuş türleriyle ve o an baktıkları noktadan gördükleri alanın özelliğini ve önemi ile ilgili bilgilendirme panoları konulması önerilmektedir. Yukarıda belirtilen alanların dışında Güney Gediz Deltası rekreasyon planı yapıldıktan sonra bu bölge için de ayrıca bilgilendirme panosu ve levha tasarımları yapılması önerilmektedir. Plan yapılıp uygulanmadan önce bu bölgeye herhangi bir pano yerleştirmek tanıtım ve eğitim açısından anlamlı olmayacaktır. 29 EK 3 - ÖNERİLEN BİLGİLENDİRME PANOLARININ METİNLERİ PANO 1. Gediz Deltası ve önemi hakkında genel bilgi içeren bilgilendirme panosu KENDİ BELGESELİNİ YAŞA! On binlerce kuş, balık ve daha birçok canlıya ev sahipliği yapan İzmir Kuş Cenneti’nde kendi belgeselinizi yaşamak ister misiniz? İzmir Kuş Cenneti’nde kuşlar başta olmak üzere birçok canlıyı doğal ortamlarında görebilirsiniz. Bu canlılar size bir dürbün bakışı kadar uzakta hatta çoğu zaman gözlerinizin önünde. “Sabah güneşi ortalığı henüz kavurmaya başlamışken, başlarımızın üstünden uçuşan bataklık kırlangıçlarını ve sumruları seyrediyorum. Bu kuşların üremek için neden insanlara bu kadar yakın bir yeri seçtiklerini bir türlü anlayamıyorum.” Guido von Gonzenbach (Ağustos 1859 - Gediz Deltası’nın kuşlar için önemini keşfeden ilk insan) KUŞLAR İÇİN CENNET İzmir Kuş Cenneti, Türkiye’de yüksek sayılarda sukuşunu barındırabilecek zenginlikteki beş deltadan ve Akdeniz’in en önemli sulakalanlarından biri. Önemli Kuş Alanı olan Delta, yıl boyu yaklaşık 250 kuş türünü barındırıyor, kış mevsiminde 80.000 kadar sukuşuna ev sahipliği yapıyor. Korunması öncelikli olan tepeli pelikan, flamingo, küçük kerkenez, mahmuzlu kızkuşu, karagagalı sumru, uzunbacak ve kılıçgaga bu özel alanda bulunur. İNSANLAR İÇİN CENNET Gediz Deltası ülkemiz tuz üretiminin yaklaşık 1/3’ünden fazlasını sağlar. Balıkçılık, balık yemciliği ve midyecilik gibi geçim kaynakları ve geniş mera, tarım alanlarıyla da ekonomik açıdan oldukça önemlidir. İzmir Kuş Cenneti çeşitli ulusal ve uluslararası koruma statülerine sahiptir. Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından ülkemizdeki dünya ölçeğinde önemli sulakalanların korunması amacıyla ilan edilen Ramsar alanlarından biridir. Alanın neredeyse tamamı 1. derecede doğal sit alanı, 8 bin hektarlık bir bölümü ise yaban hayatı koruma sahası’dır. Nasıl Gidilir? Çiğli Kipa önünden Sasalı Belediyesi yönünde ilerlerseniz ya da Çiğli istasyon mevkiinden kalkan Sasalı otobüslerine binerseniz Kuş Cenneti’nin merkezine ulaşabilirsiniz. Ayrıca Mavişehir kıyılarından itibaren yürüyerek ya da bisikletle deltanın büyülü dünyasına girebilirsiniz. İzmir Kuş Cennetini Koruma ve Geliştirme Birliği Mithatpaşa Caddesi SSK Konak Rant Tesisleri C Blok No: 316–355 Konak İzmir Tel: 0 232 441 31 77 Faks: 0 232 441 31 77 E-posta: kuscenneti@izmirkuscenneti.org 30 www.izmirkuscenneti.org KULLANILACAK LOGOLAR: İzkuş (Ön planda), DD, EgeDoğa, Atlas KULLANILACAK FOTOĞRAFLAR: İzmir yakınlarında deltanın havadan fotoğrafı, tepeli pelikan, flamingo, küçük kerkenez, mahmuzlu kızkuşu, karagagalı sumru, uzunbacak, kılıçgaga, tuz tepeleri ve flamingo fotoğrafı, kuş gözlemcilerinin fotoğrafı AYRICA HARİTA EKLENECEK PANO 2. Bostanlı’da görülebilecek kuş türlerini içeren bilgilendirme panosu Gediz’in Kuşları Gediz Deltası, tatlısu ve tuzlusu yaşam ortamlarının bir arada bulunması nedeniyle canlı çeşitliliği açısından oldukça zengindir. Özellikle kuşlar açısından büyük önem taşır. Türkiye'de bulunan yaklaşık 460 kuş türünden 200'ü aşkın tür deltada gözlenmiştir. Delta, özellikle sukuşları için, sahip olduğu uygun iklim koşulları ve beslenme alanları nedeniyle önemli bir kışlama alanıdır. Göç mevsimlerinde de çok sayıda kuşa konaklama ve beslenme imkânı sunar. Bulunduğunuz yerden görebileceğiniz kuş türleri Tepeli Pelikan Gediz Deltası tepeli pelikan için önemli bir beslenme alanıdır. Türün nesli dünya genelinde tehlike altındadır. Tüyleri kirli beyaz renktedir. Üreme döneminde tepesindeki tüyler kıvrık şekillidir. Flamingo Halk arasında allı turna adıyla da bilinir. Özellikle kış aylarında binlerce flamingo Gediz Deltasının güney kısımlarında beslenir. Gagası kırmızı, gaga ucu siyahtır. Büyük sürüler oluşturur. Üreme kolonileri çamurdan yaptıkları yuvalardan oluşur. Karabatak Yanakları ve boğazı beyaz, gözünün etrafı sarı-turuncu renklidir. Gençlerinin alt tarafı açık renklidir. Deniz kıyıları ve göllerde yaşar. Balıkla beslenir. Karabaş Martı İzmir’deki en yaygın martıdır. Üreme döneminde başı kahverengidir. Kış aylarında bu kahverengilik yerini gözün gerisindeki koyu bir beneğe bırakır. Sakarmeke Gövdesi siyah, gagası ve alnı beyazdır. Ördeklere göre daha tıknazdır. Bacakları yeşildir. Civcivlerinin başı kızıldır. Sakarmekeler sıkça birbirlerini kovalarlar ve komik davranışlarda bulunurlar. 31 Nasıl Gidilir? Çiğli Kipa önünden Sasalı Belediyesi yönünde ilerlerseniz ya da Çiğli istasyon mevkiinden kalkan Sasalı otobüslerine binerseniz Kuş Cenneti’nin merkezine ulaşabilirsiniz. Ayrıca Mavişehir kıyılarından itibaren yürüyerek ya da bisikletle deltanın büyülü dünyasına girebilirsiniz. İzmir Kuş Cennetini Koruma ve Geliştirme Birliği Mithatpaşa Caddesi SSK Konak Rant Tesisleri C Blok No: 316–355 Konak İzmir Tel: 0 232 441 31 77 Faks: 0 232 441 31 77 E-posta: kuscenneti@izmirkuscenneti.org www.izmirkuscenneti.org KULLANILACAK LOGOLAR: İzkuş (Ön planda), DD, EgeDoğa, Atlas KULLANILACAK FOTOĞRAFLAR: Tepeli pelikan, flamingo, karabaş martı, karabatak, sakarmeke AYRICA HARİTA EKLENECEK PANO 3. Gediz Deltasında bulunan önemli kuş türleri panosu PANO 3a. Gediz’in Önemli Kuşları Tepeli pelikan Gediz Deltası tepeli pelikan için önemli bir beslenme alanıdır. Türün nesli dünya genelinde tehlike altındadır. Tüyleri kirli beyaz renktedir. Üreme döneminde tepesindeki tüyler kıvrık şekillidir. Flamingo Özellikle kış aylarında binlerce flamingo Gediz Deltasının güney kısımlarında beslenir. Gagası kırmızı, gaga ucu siyahtır. Büyük sürüler oluşturur. Üreme kolonileri çamurdan yaptıkları yuvalardan oluşur. Küçük kerkenez Nesli küresel ölçekte tehlike altında bulunan bu doğan türü bölgede yaz aylarında görülmektedir. Gediz Deltasını yuvalama alanı olarak kullanan küçük kerkenezler genelde açık alanlarda bulunurlar. Genelde başta çekirgeler olmak üzere birçok böcek türünü yiyerek beslenen küçük kerkenezleri avlanmak amacıyla havada asılı kalmış şekilde görebilirsiniz. Mahmuzlu kızkuşu Gediz Deltasının sembollerinden biri olan mahmuzlu kızkuşu oldukça güzel ve gürültücü bir kuştur. Deltadaki açık ve düz alanları yuvalamak için seçerler. Mavişehirden çıktıktan hemen sonra ziyaretçi merkezine giderken yol kenarlarında görebilirsiniz. Karagagalı sumru 32 Kış aylarında ülkemizin birçok yerinde görülen karagagalı sumrunun Türkiye’de hâlihazırda bilinen tek üreme alanı Gediz Deltası’dır. Deniz kenarında suya dalarak balık avlarken görebilirsiniz. Uzunbacak Uzun kırmızı bacakları, uzun ve düz gagasıyla hemen tanınır. Uçuşta geriye uzanan uzun bacakları dikkat çeker. Oldukça narin ve güzel bir kuş türüdür. Kılıçgaga Deltadaki en narin ve güzel kuşlardan biridir. Siyah beyaz renkleri ve yukarı doğru kıvrılan gagasıyla oldukça kolay ayırt edilir. Deltadaki tuz tavaları ve tuzlu göllerde gruplar halinde beslenirken görebilirsiniz. Nasıl Gidilir? Çiğli Kipa önünden Sasalı Belediyesi yönünde ilerlerseniz ya da Çiğli istasyon mevkiinden kalkan Sasalı otobüslerine binerseniz Kuş Cenneti’nin merkezine ulaşabilirsiniz. Ayrıca Mavişehir kıyılarından itibaren yürüyerek ya da bisikletle deltanın büyülü dünyasına girebilirsiniz. İzmir Kuş Cennetini Koruma ve Geliştirme Birliği Mithatpaşa Caddesi SSK Konak Rant Tesisleri C Blok No: 316–355 Konak İzmir Tel: 0 232 441 31 77 Faks: 0 232 441 31 77 E-posta: kuscenneti@izmirkuscenneti.org www.izmirkuscenneti.org KULLANILACAK LOGOLAR: İzkuş (Ön planda), DD, EgeDoğa, Atlas KULLANILACAK FOTOĞRAFLAR: Tepeli pelikan, flamingo, karabaş martı, karabatak, sakarmeke AYRICA HARİTA EKLENECEK PANO 3b. Gediz’in Sukuşları Gediz Deltası tatlısu ve tuzlusu yaşam ortamlarının bir arada bulunması nedeniyle canlı çeşitliliği açısından oldukça zengindir. Türkiye'de bulunan 454 kuş türünden 200'ü aşkın tür bu güne kadar deltada gözlenmiştir. Tepeli Pelikan Gediz Deltası tepeli pelikan için önemli bir beslenme alanıdır. Türün nesli dünya genelinde tehlike altındadır. Tüyleri kirli beyaz renktedir. Üreme döneminde tepesindeki tüyler kıvrık şekillidir. Küçük Akbalıkçıl 33 Gagası ve bacakları siyah, ayakları sarıdır. Uçuşta sarı ayakları hemen göze çarpar. Su içindeki ya da yakınlarındaki ağaçlık alanlarda yuva yapar. Avlanırken uzun süreler kıpırdamadan durabilir ve neredeyse cansızmış izlenimi verebilir. Flamingo Özellikle kış aylarında binlerce flamingo Gediz Deltasının güney kısımlarında beslenir. Gagası kırmızı, gaga ucu siyahtır. Büyük sürüler oluşturur. Üreme kolonileri çamurdan yaptıkları yuvalardan oluşur. Angıt Halk arasında “angut” adıyla da bilinir. Kazı andıran turuncu renkli büyük bir ördektir. Başı gövdesine göre daha açık renklidir. Erkeğin boynunda ince ve siyah bir halka vardır. Uzunbacak Uzun kırmızı bacakları, uzun ve düz gagasıyla hemen tanınır. Uçuşta geriye uzanan uzun bacakları dikkat çeker. Oldukça narin ve güzel bir kuş türüdür. İzmir Yalıçapkını Avrupa ve Türkiye'deki en büyük yalıçapkınıdır. Bilimsel ismini İzmir’den almıştır ve İzmir’in sembolüdür. Parlak renkleri ve büyük kırmızı gagası görülmeye değerdir. Dalarak balık yakalar. PANO 4. Mahmuzlu kızkuşunu tanıtan bir bilgilendirme panosu PANO 5. Yön işaretleri PANO 6. Ziyaretçilerin ilgisini çekip, merak uyandıracak yazıların bulunduğu küçük levhalar Flamingoların dünyadaki en büyük üreme alanlarından birine girdiğinizi biliyor musunuz? Flamingonun halk arasında allı turna diye anılan kuş olduğunu biliyor musunuz? Gediz Deltası’nın ülkemiz tuz üretiminin yaklaşık 1/3 ünden fazlasını sağladığını biliyor musunuz? İsmini İzmir’den alan İzmir yalıçapkınının burada yaşadığını biliyor musunuz? Türkiye’de yaklaşık 460, Gediz Deltası’nda 200 farklı kuş türü olduğunu biliyor musunuz? Gediz Deltası, Akdeniz’in en önemli sulakalanlarından birisi! Gediz Deltası yaşatır. Sulakalanlar yağmur ormanlarından sonra en çok canlı çeşitliliğini barındıran alanlardır. Gediz Deltası üretir. Sulakalanlar dünyanın en verimli ve üretken alanlarıdır. 34 Gediz Deltası temizler. Sulakalan bitkileri suyu kirlilikten arındırır. Gediz Deltası korur. Sulakalanlar kıyı erozyonunu önler. Gediz Deltası suyu depolar. Sulakalanlar yeraltı sularını besler ve yeniler. PANO 7. Hoş geldiniz yazısı bulunan büyük bir bilgilendirme panosu İZMİR KUŞ CENNETİ / GEDİZ DELTASI’NA HOŞ GELDİNİZ WELCOME TO THE İZMİR BIRD PARADISE KENDİ BELGESELİNİZİ KENDİNİZ YAŞAYIN! On binlerce kuş, balık ve daha birçok canlıya ev sahipliği yapan İzmir Kuş Cenneti’nde kendi belgeselinizi yaşamak ister misiniz? Burada kuşlar başta olmak üzere birçok canlıyı doğal ortamlarında görebilirsiniz. Bu canlılar size bir dürbün bakışı kadar uzakta hatta çoğu zaman gözlerinizin önünde. UNUTMAYALIM! İzmir Kuş Cenneti’nin gerçek sahipleri binlerce yıldır burada yaşayan kuşlar, balıklar ve diğer canlılar. Bizler sadece konuklarız. Bu nedenle ziyaretiniz sırasında bitki toplamadığınız, kuşlar ve diğer canlıları ürkütmeden hareket ettiğiniz, yüksek sesle müzik dinlemediğiniz, çöplerinizi alanda bulunan çöp kutularına attığınız, ziyaretçilere ayrılan alanların dışına çıkmadığınız için teşekkür ederiz. Unutmayalım, burada yaşayan birçok canlı türü bizim ilgimiz ve desteğimiz ile korunacak ve gelecek nesillere miras kalacaktır. İzmir Kuş Cenneti/Gediz Deltası’na sahip çıkalım. PANO 8. Bölgede nasıl davranılması gerektiği ile ilgili bilgi içeren bilgilendirme panosu İzmir Kuş Cenneti’nin gerçek sahipleri binlerce yıldır burada yaşayan kuşlar, balıklar ve diğer canlılar. Bizler sadece konuklarız. Ziyaretiniz sırasında: Bitki toplamadığınız, Kuşlar ve diğer canlıları ürkütmeden hareket ettiğiniz, Yüksek sesle müzik dinlemediğiniz, Çöplerinizi alanda bulunan çöp kutularına attığınız, Ziyaretçilere ayrılan alanların dışına çıkmadığınız için teşekkür ederiz. Unutmayalım, burada yaşayan birçok canlı türü bizim ilgimiz ve desteğimiz ile korunacak ve gelecek nesillere miras kalacaktır. İzmir Kuş Cenneti/Gediz Deltası’na sahip çıkalım. PANO 9. Ziyaretçi merkezi etrafında ne bulabileceklerini (park yeri, tuvalet, yürüyüş yolları, vb) gösteren bilgilendirme panosu 35 PANO 10. Çeşitli kuş türleri (flamingo, kılıçgaga, uzunbacak, kıyıkuşları) hakkında bilgilendirme panoları. (Her biri tek bir pano) Flamingo Özellikle kış aylarında binlerce flamingo Gediz Deltasının güney kısımlarında beslenir. Gagası kırmızı, gaga ucu siyahtır. Büyük sürüler oluşturur. Üreme kolonileri çamurdan yaptıkları yuvalardan oluşur. Kılıçgaga Deltadaki en narin ve güzel kuşlardan biridir. Siyah beyaz renkleri ve yukarı doğru kıvrılan gagasıyla oldukça kolay ayırt edilir. Deltadaki tuz tavaları ve tuzlu göllerde gruplar halinde beslenirken görebilirsiniz. Uzunbacak Uzun kırmızı bacakları, uzun ve düz gagasıyla hemen tanınır. Uçuşta geriye uzanan uzun bacakları dikkat çeker. Oldukça narin ve güzel bir kuş türüdür. Kıyıkuşları – Çocuklara özel pano Bu panoda kıyıkuşlarının gaga ve ayak çizimleri olacak ve beslenme stratejileri yer alacak. PANO 11. Mavi turda görülebilecek bazı kuş türlerini içeren bilgilendirme panosu Bulunduğunuz yürüyüş yolu sizi Homa Dalyanına götürecektir. Bu yol üzerinde mevsimlere göre görebileceğiniz kuşlar: Kış - Kara boyunlu batağan, Bahri, Gri balıkçıl Yaz - Küçük kumkuşu, Gümüş yağmurcun, Tepeli pelikan İlkbahar - Çamurçulluğu, Sumru, Taşçeviren Sonbahar - Kara gagalı sumru, Kara boyunlu batağan, Bahri PANO 12. Yeşil turda görülebilecek bazı kuş türlerini içeren bilgilendirme panosu Bulunduğunuz yürüyüş yolu sizi Üç Tepelere götürecektir. Bu yol üzerinde mevsimlere göre görebileceğiniz kuşlar: Kış - Kerkenez, Gökdoğan, Tavşancıl Yaz - Angıt, Flamingo, Karabaş martı İlkbahar - Tepeli pelikan, Gök ardıç, Tepeli toygar Sonbahar - Atmaca, Karatavuk, Kuyrukkakan 36 EK 4 – ÖRNEK ÇALIŞMALAR Bu bölümde strateji içerisinde bahsedilen ve önerilen etkinliklere örnekler verilmektedir. Örnekler RSPB’nin çeşitli çalışmalarından alınmıştır. Örneklerle ilgili daha detaylı bilgi için Doğa Derneği’ne başvurulabilir. Çocuklarla yapılabilecek, sulakalanı öğrenmek üzere hazırlanan bir eğitim programının etkinliği. Çocuklar deltada bulunan canlıları keşfediyorlar. Çocuklar ellerindeki süzgeç yardımıyla deltada bataklıkta yaşayan canlıları keşfediyorlar. RSPB’nin ziyaretçi merkezlerinden birinin önünde çocuklar kuşlar ve adaptasyon konusunu oyunla öğreniyorlar. Farklı gaga şekilleriyle ne tür ve nereden besin bulabildiklerini uygulayarak görüyorlar. Ziyaretçi merkezleri dikkati çekecek ve mesaj içerecek şekilde planlanıyor. Yukarıdaki örnekte ziyaretçi merkezinin bulunduğu alan için önemli olan iki kuş türü kapılara yerleştirilmiş. 37 Ziyaretçi merkezinin içine yerleştirilebilecek bir bilgilendirme panosu görülmekte. Panoda Ek 6’da bahsedilen kapaklar, göz delikleri, dokunma delikleri ve ses tuşları görülüyor. Bu sayede ziyaretçilerin bilgilendirme panosuna dokunarak öğrenmeleri sağlanıyor. Panoların daha etkin bir şekilde kullanılmasına olanak sağlıyor. Kapakların üzerinde dikkat çekici sorular yer alıyor. Kaldırıldığında soruların yanıtları okunuyor. Göz deliklerinin etrafındaki metinlerde baktıklarında görebilecekleri şeyle ilgili kısa bilgi yer alıyor. En solda görülen dokunma deliğindeyse bir sulakalanın nasıl bir şey olduğunu daha iyi hissettirebilmek için ıslak bir sünger bulunuyor. Bu deliğin hemen altında da panoda görülen kuş türlerinin seslerini dinleyebilecekleri ses tuşları yer alıyor. Her tuş farklı bir kuşu dinlemelerine olanak veriyor. Heykeltıraşlar ve ressamlardan destek alınması alanların tanıtımı için oldukça önemlidir. Bu sayede mesajlar görsel açıdan daha zengin ve etkili bir şekilde verilebilir. Yukarıdaki örnekte şehrin farklı yerlerine yerleştirilmiş iki kuş türünü görülmekte. 38 Yakınlarında önemli bir sulakalan bulunan bu kıyı kasabasında yapılan tanıtım etkinlikleri sayesinde kasabaya gelen ziyaretçi sayısında önemli bir artış olmuş. Bu etkinlikler arasında yürüyüş yolunda bulunan ve aşağıda örneği gösterilen oturma alanları da bulunuyor. Oturma alanlarında farklı kuş türleri ve bunların besinleri yer alıyor. Dairenin içerisinde kuş türlerinin ayak izleri var. İzler takip edildiğinde hangi kuşun hangi besini yediği bir oyun gibi öğreniliyor. 39 Şehrin farklı yerlerinde bulunan kuş motifleri. Farklı dönemlerde gerçekleştirilen halk gösterileri. 40 EK 5 – DOĞA ÇANTAM PROGRAMI Nasıl bir eğitim programı? Doğa Çantam, 6–11 yaşındaki çocuklara yönelik, doğayı doğada tanımayı teşvik etmek amacıyla çevre eğitiminin beş amacına uygun olarak hazırlanan özel bir eğitim programıdır. Bu beş temel amaç; Doğa ve doğa sorunlarına karşı farkındalık ve duyarlılık oluşturmak, Doğa ve doğanın işleyişi ile ilgili temel bilgi ve anlayışı geliştirmek, Doğaya karşı olumlu davranış ve değerler geliştirilmesini sağlamak, Doğayla ilgili sorunları tanımlama, araştırma ve çözme ile ilgili beceriler edinilmesini sağlamak, Doğanın korunmasına aktif katılım sağlamaktır. Doğa Çantam, bu amaçlardan özellikle doğa ve doğanın işleyişi ile ilgili anlayışın ve doğaya karşı olumlu davranışların geliştirilmesine odaklanmıştır. Aynı zamanda hisleri kullanmaya yönelik etkinlikler aracılığıyla çocukların doğal çevrelerine karşı empati geliştirmelerini amaçlamaktadır. Doğa Çantam programı süresince çocukların duyularını kullanarak doğayı doğada tanımaları, canlı çeşitliliğini fark etmeleri, canlıların beslenmek, barınmak ve saklanmak için bazı özel yaşam alanlarına (evlere) ihtiyaç duyduğunu anlamaları, canlıların ve onların yaşam alanlarının korunmasına yardım etme ve koruma isteklerini geliştirmeleri amaçlanmaktadır. Doğa Çantam programı yaklaşık 2 saat sürmekte ve üç bölümden oluşmaktadır. 1. Doğa Çantam deneyime hazırlık (Ön çalışma) 2. Doğa Çantam alan gezisi • Macera yürüyüşü etkinlikleri • Canlıların evlerini keşfedelim 3. Doğa Çantam deneyimin ardından (Geri bildirim) Nasıl uygulanır? Doğa Çantam programı üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm, programın uygulanacağı alana gelmeden önce, çocukların öğretmenleriyle birlikte yapacağı bazı hazırlık çalışmalarını içerir. Bu çalışmaların gerçekleşebilmesi için programı alanda uygulayacak eğitmenin sınıf öğretmeniyle bir araya gelmesi ve hazırlık çalışmalarını sınıf öğretmeniyle birlikte yapması tavsiye edilir. Çocuklarda merak uyandırmak ve onları Doğa Çantam deneyimine hazırlamak için önemli olan ilk bölümde yapılabilecek çalışma önerileri kılavuzda yer almaktadır. Önerileri çocukların seviyesine uyarlayarak gerçekleştirebilirsiniz. Doğa Çantam programının en önemli bölümü olan ikinci bölüm, alan gezisini içerir ve iki aşamalı uygulanır. Alan gezisinin ilk aşamasında “macera ve keşif yürüyüşü” kavramı ele alınır. Çocuklar, programı uygulayan eğitmenin belirlediği bir rotada macera ve keşif yürüyüşü yapar. Yürürken bir yandan eğitmenin yardımıyla gördükleri canlı ve cansız nesneleri incelerken bir yandan da duyulara dayalı bazı etkinlikleri gerçekleştirir. Eğitmenin rolü, bütün bildiklerini çocuklara aktarmak değil, aksine onlarda merak uyandırarak, onlara soru sorarak kendi çıkarımlarını yapmalarını sağlamaktır. Görülen her canlı çocuklar için yeni bir keşiftir. Macera yürüyüşünün sonunda çocuklar birer “Doğa Kaşifi” olur. Yürüyüş sırasında yapılabilecek etkinlikler kılavuzda yer almaktadır. Macera rotası belirlenirken bu etkinliklerin yapılabileceği yerler dikkate alınmalıdır. Rota boyunca her etkinliğin yapılacağı alan önceden belirlenmelidir. Alan gezisinin ikinci aşaması, çocukların macera yürüyüşünün ardından belirli bir yaşam alanını daha detaylı incelemelerini içermektedir. Çocuklar, alan gezisinin yapıldığı yere 41 uygun olan bir yaşam alanını yani bazı canlıların evini inceler. Kılavuzda üç yaşam alanı örnek olarak verilmiştir: çayır dünyası, ağaç dünyası ve su dünyası. Çocuklar, küçük gruplara ayrılarak, inleyecekleri alanı belirler ve burada yaşayan canlıları inceler. Uygulamanın sonunda inceledikleri alanı, bu alanın neden özel olduğunu ve bu alanda hangi canlıların yaşadığını diğer gruplarla paylaşırlar. Alan gezisi bölümü, programı alanda uygulayacak eğitmen tarafından, eğer mümkünse sınıf öğretmeninin desteğiyle gerçekleştirilir. Eğer programı uygulayabilecek bir eğitmen yoksa, sınıf öğretmenleri de alan gezisini gerçekleştirebilir. Alan gezisinin her iki aşamasında da çocukların küçük gruplara ayrılması programın daha etkili olabilmesi için tavsiye edilir. Doğa Çantam programının son bölümü, alan gezisinin ardından, çocukların edindikleri tecrübeyi devam ettirebilmeleri için okulda yapabilecekleri bazı etkinlikleri içerir. Bu bölümde, Doğa Çantam programını alanda uygulayan eğitmenin olmasına gerek yoktur. Sınıf öğretmenleri etkinlikleri gerçekleştirebilir ve bu etkinlikler okul dönemi boyunca devam ettirilebilir. Çantanın içindeki malzemeler Doğa Çantam programında çocukların çantasının içinde etkinlikleri uygulayacak malzemeler bulunur. Bunlar; • • • • • • Sihirli dinleme topu etkinliği için parlak renkli küçük bir top Bir büyüteç Benzer etiketleri etkinliği için üzerinde soğuk, sıcak, ıslak, kuru, yuvarlak, köşeli, parlak, mat, sivri, vb. yazan kartlar. Her kartta bir özellik yazılıdır ve her çantada en fazla iki kart bulunur. Aynı grupta olan çocukların çantalarına birbirinden farklı kartlar konulması tavsiye edilir. Dokunalım etkinliği için üzerinde farklı dokularda nesneler bulunan kartlar. Örneğin zımpara kağıdı, pamuk, keten, saten, sünger, vb. Her çantada bir kart bulunur. Beni bul etkinliği için farklı renkte kartlar. Her çantada en fazla iki kart bulunur. Gökkuşağı etkinliği için gökkuşağı şeklinde kesilmiş etiketler. Her çantada bir etiket bulunur. Eğitmenlerin çantasının içinde; • Sihirli dinleme topu etkinliği için parlak renkli küçük bir top • Bir büyüteç • Benzer etiketleri etkinliği için üzerinde soğuk, sıcak, ıslak, kuru, yuvarlak, köşeli, parlak, mat, sivri, vb. yazan kartlar • Kim hatırlıyor etkinliği için programın uygulandığı alanda bulunan doğal nesneler. Örneğin yaprak, taş, tüy, dal, tohum, kuru bir bitki. Bu nesnelerin üzerini kapatabilecek büyüklükte bir mendil • Dokunalım etkinliği için üzerinde farklı dokularda nesneler bulunan kartlar • Beni bul etkinliği için renkli bir kart • Gökkuşağı etkinliği için gökkuşağı şeklinde kesilmiş etiket • Canlıların evlerini keşfedelim etkinliği için çayır ya da ağaç dünyası uygulanacaksa grup sayısına göre 4’er metre ip, çubuk ya da uzun kürdanlar, su dünyası uygulanacaksa grup sayısına göre leğen ve ağları • Mümkünse tanım kitapları (kuş, bitki, vb.) • Mümkünse dürbün bulunur. 42 EK 6 – BARRİE COOPER ZİYARETÇİ MERKEZİ RAPORU Gediz Deltası Ziyaretçi Merkezi Uygulama Önerileri Raporu Barrie Cooper – Uluslar arası Eğitim Müdürü İngiltere Kraliyet Kuşları Koruma Derneği Giriş Gediz Deltası bir Ramsar alanıdır, özellikle kuşlar açısından uluslar arası öneme sahip bir sulakalandır. Tepeli pelikanın dünya popülasyonunun önemli bir oranı burada bulunur. Ne yazık ki İzmir şehrinin hızlı gelişimim nedeniyle delta için bir tehdit oluşturmaktadır. Güney Gediz Deltası’ndaki tuzcul bataklıkların büyük bir kısmı evsel ve endüstriyel yapılaşma nedeniyle yok olmuştur. Deltadaki diğer tehditler arasında ökaliptüs ağaç dikimi, tarımsal ilaçların deltadaki su sistemine girmesi, tuzlalar nedeniyle tatlısu yaşam alanlarının kaybı gösterilebilir. Bu sorunların durdurulması ve düzeltilmesi gerekmektedir. Bu değişimi gerçekleştirebilmenin yolları arasında karar vericilere, yerel halka ve çocuklara yönelik eğitim ve iletişim programlarıdır. İzmir Kuş Cenneti’nde bulunan ziyaretçi merkezi bu programların geliştirilip uygulandığı bir merkez olarak hizmet sunabilir. Bu rapor ziyaretçi merkezinde yapılabilecek öneri programlar sunmaktadır. Bunların yanı sıra deltada daha geniş ölçekte yapılabilecek eğitim programları da önerilmektedir. Raporda bulunanların öneri olduğunu, ziyaretçi merkezinde ne yapılacağını merkezle ilgili olan kurum ve kişilerin kararı olması gerektiğini belirtmek isteriz. 1. Ziyaretçi Merkezi Gediz Deltasında bulunan ziyaretçi merkezi oldukça etkileyicidir. Merkez, bazı interaktif, dikkat çekici, bilgilendirici, etkili bilgilendirme panolarının yer almasına olanak sağlayacak bir yapıya sahiptir. Önemli olan ziyaretçi merkezinin ziyaretçilerin Gediz Deltasının biyolojik çeşitliliği hakkında daha fazla bilgilenecekleri bir merkez haline getirilebilmesidir. Bu değişim gerçekleştiğinde ziyaretçilerin doğa korumaya daha fazla katkıda bulunacakları öngörülmektedir. Ziyaretçilere ve hedef kitleye verilmesi gereken mesajlara bazı örnekler aşağıda verilmiştir: • • • • Gediz Deltası kuşlar için uluslar arası öneme sahip bir alandır. Gediz Deltası’nın acil korunması gerekmektedir. Gediz Deltası insanlar için önemli bir alandır. Örneğin: sürdürülebilir balıkçılık, selden koruma, vb. İzmir’in gelişimi Gediz Deltası’nın etkilememeli. 43 • Ziyaretçiler Gediz Deltasının korunmasını desteklemeli. Bilgilendirme panolarına öneriler aşağıda yer almaktadır. Önerilerde belirtilen, interaktif panolarda kullanılan bazı teknikler de açıklanmaktadır. • • • • Kapaklar– Panoların bazı yerlerine kapak konulabilir. Kapakların üstünde bir soru bulunur. Kapağın altında da sorunun cevabı bulunur. Cevap bir metin ya da çizim olabilir. Bu sayede ziyaretçilerin panoya dokunmaları sağlanır. Göz delikleri – yaklaşık 2–3 cm büyüklüğünde, bakıldığında panolarda belirtilen herhangi bir şeyi görmek ve dikkat çekmek için kullanılan deliklerdir. Deliğin hemen altına görebilecekleri şeyle ilgili bir soru yazılabilir. Bu soru ziyaretçilerin delikten bakmasını teşvik edecek, merak uyandırıcı bir soru olmalıdır. Dokunma delikleri – yaklaşık 12 cm genişliğinde deliklerdir. Delikte bir canlının modeli ya da ilginç bir nesne bulunabilir. Deliğin üzerine bir soru yazılabilir ve ziyaretçiler delikteki gizemli nesneye dokunmaya teşvik edilebilir. Ses tuşları – tuşlar dokunulduğunda ses çıkaran tuşlardır. Deltada bulunan bazı kuş türlerinin sesleri olabilir. Kurbağa, çekirge gibi başka canlıların sesleri de olabilir. Öneri bilgilendirme panoları Gediz Deltası Neden Dünya Çağında Önemli Bir Sulakalandır? Bu bilgilendirme panosu, 2x1 m olabilir. Deltadaki yaşam alanlarının barındırır ve bazı türleri içerebilir. Deltayla ilgili önemli ama kısa ve öz bilgiler içermelidir. Bilgilendirme panosu farklı şekillerde yapılabilir. Burada iki örnek sunulmaktadır: • Deltanın panoramik görüntüsünün olduğu bir resim ana zemin olarak kullanılabilir. Resimde farklı yaşam alanları ve türler gösterilmelidir. • Deltanın havadan çekilmiş bir fotoğrafı ana zemin olarak kullanılabilir. Yaşam alanları bu fotoğraf üzerinde bazı metinler kullanılarak gösterilebilir. Bazı türlerin fotoğraf ya da çizimleri de zemindeki fotoğrafın üstüne yapıştırılabilir. Bu bilgilendirme panosunda kapaklar, göz delikleri, dokunma delikleri ve ses tuşları kullanılabilir. Gediz Deltasında Uyum Sağlama Bu bilgilendirme panosu deltanın belirli bir bölümünü ana zemin olarak kullanabilir. Ana zemin bir fotoğraf ya da çizim olabilir. Bazı anahtar türlerin çizimleri bu çizime eklenebilir. Her tür kendi yaşam alanının üzerinde bulunur. Ziyaretçilerin bazı türlerin nasıl uyum sağladıklarını keşfetmelerine olanak sağlayacak kapaklar kullanılabilir. Buna bir örnek aşağıda verilmektedir. Aşağıda kapakların nasıl kullanılabileceğinin yanı sıra besin zincirini göstermek üzere kullanılan sarı şeritler de bulunmaktadır. Sarı şeritler takip edildiğinde hangi kuşun ne yediği keşfedilmektedir. Bu tür bir panoda kullanılabilecek kuş türleri: • Tepeli pelikan Pelecanus crispus • Küçük karabatak Phalacrocorax pygmeus • Küçük akbalıkçıl Egretta garzetta • Flamingo Phoenicopterus ruber • Küçük kerkenez Falco naumanni • Kervançulluğu Numenius arquata • Kırlangıç Hirundo rustica • Tepeli toygar Galerida cristata • Büyük saz bülbülü Acrocephalus arundinaceus 44 Kaşıkgaganın gagası neden özel? Kaşıkgagalar besinlerini tutmak için suyu gagalarıyla süzer. Gediz Deltası Neden Uluslararası Bir Havaalanına Benzer? Bu bilgilendirme panosu göçü gösteren bir bilgilendirme panosu olabilir. Avrupa, Asya ve Afrika’yı gösteren bir harita kullanılabilir. Türkiye bu haritanın ortasında yer alır. Bazı kuş türlerinin göç rotaları gösterilir. Ziyaretçilerin deltanın neden kuşlar için uluslar arası öneme sahip olduğu açıklanır. Kuşların yaptığı inanılmaz göç yolculuğu başka eğitim programlarında da kullanılabilir. 45 Besin Zinciri Yer Oyunu Bu yere yapıştırılabilecek bir oyun olarak önerilmektedir. Altı kuş türünü ve bu kuşların besinlerini içerebilir. Her kuş türü bir daire olarak yere yapıştırılabilir. Aralara da besinleri eklenir. Kuşların ayak izleri besinlerine doğru gidecek şekilde daire içinde yerleştirilir. Bu sayede ayak izleri takip edilerek kuşların besinleri bulunur. Besin Zinciri Modeli Besin zincirini gösteren üç boyutlu bir model yapılabilir ve bu tavana asılabilir. Aşağıda kerkenez ve gri balıkçıl örnekleri nasıl bir model olabileceğine dair örnek olması amacıyla gösterilmektedir. Kerkeneze fare, fareye de bitki asılı olabilir. 46 Çocukların çalışmalarına yer verecek pano Çocukların çeşitli çalışmalarına yer verecek bir panonun ziyaretçi merkezinde bulunması çok iyi bir iletişim aracı olacaktır. Resim, şiir, hikâye, mektuplar yerleştirilebilir. Bir çok ziyaretçi çocukların çalışmalarına bakmaktan hoşlanır. Panonun başına “Gediz Deltası Benim için Neden Önemli?” yazılabilir. Çocuklar için soru kağıtları Çocukların ziyaretlerini oyuna dönüştürmek ve merkez içerisinde öğrenmelerini sağlamak amacıyla küçük soru kâğıtları hazırlanabilir ve merkez içerisindeki panolara bakara bu soruları yanıtlamaları istenebilir. Örnek sorular aşağıda yer almaktadır: • ‘Cevapları bulun’. Sorular ziyaretçi merkezinde ve bilgilendirme panolarında bulunabilecek şekilde hazırlanabilir. ‘Tepeli Pelikan ne yer?’ çocuklar bu sorunun yanıtı için ilgili panoyu bulmaya çalışıp okuyacaklardır. Bir dizi soru öğrenmeyi ve bilgilendirme panolarının okunmasını teşvik edecek şekilde hazırlanabilir. Farklı konu başlıkları altında hazırlanabilir. Kuşların besini, kuşların yaşam alanı gibi konular seçilebilir. 2. Ziyaretçi merkezinin yakınlarındaki alan Ziyaretçi merkezinin yakınlarındaki alan öğrenme olanaklarını artırmak amaçlı kullanılabilir. Bazı örnekler aşağıda verilmiştir: • Kuşları rahatsız etmeden izleyebilecekleri gözlem kuleleri • En azından 50 metre karelik bir tatlısu havuzunun oluşturulması. Havuzun hemen yanında çocukların uzanabilecekleri ahşap bir platform kurulabilir. • Çocuklar hedef kitle olarak belirlenirse farklı yaş gruplarına yönelik farklı programların geliştirilmesi önemli olacaktır. Ziyaretçi merkezi ve okulların yanı sıra ziyaretçi merkezinin yakınlarındaki alan canlıları ve yaşam alanlarını rahatsız etmeden çocukların açık alanda doğayı keşfetmelerine olanak sağlayacaktır. • Yol kenarlarında stratejik alanlara bilgilendirme panoları konulabilir. Bu alanlar Ek 2’de belirtilmiştir. 47 3. İzmir İzmirlilerin büyük bir çoğunluğunun deltayı ziyaret etmeme ihtimalinin büyük olduğunu kabul etmek gerekir. Bu nedenle delta için verilmek istenen mesajların şehirdeki insanlara şehirde iletilmesi de önemlidir. Aşağıdakiler buna örnek olarak verilmiştir. • İzmir’de kıyı boyunda bulunan rekreasyon alanlarına bilgilendirme panoları yerleştirilebilir. Burada hem deltada hem de bulundukları alanda görebilecekleri kuş türleri yer alabilir. Deltanın ve ziyaretçi merkezinin tanıtımı yapılabilir. • Alışveriş merkezlerine, belediyelerin reklâm panolarına posterler ya da panolar yerleştirilebilir. 4. Etkinlikler Gediz deltasının biyolojik çeşitliliği ve önemi ile ilgili farkındalık artırmaya yönelik bir dizi etkinlik düzenlenebilir. Etkinlikler deltanın önemi ve alana yönelik tehditlerle ile ilgili anlayışın gelişmesine yönelik hazırlanabilir. Bu programların bazıları ziyaretçi merkezinde bazılarıysa hedef kitleyle etkileşime olanak sağlayacak şekilde farklı bölgelerde gerçekleştirilebilir. Etkinlikler farklı hedef kitlelerine göre çeşitlendirilebilir. • Karar vericiler – bu gruba yönelik özel etkinlikler hazırlanması önerilmektedir. Örneğin ziyaretçi merkezinde resmi bir sunum ve ardından alanda kısa bir rehberli gezi düzenlenebilir. • Yerel halk – farklı bir çok etkiliğin yer aldığı, deltayla ilgili bilgi ve anlayışın gelişmesini amaçlayan ailelere yönelik etkinlikler düzenlenebilir. Bu etkinliklerin bazıları ailelerin alanı ziyaret etmesi için bahane olacaktır. Bu sayede hem çocuklar hem de anne-babalara ulaşılabilir. • Özel gruplar – balıkçılar, rotaryenler, iş adamları, kuş gözlemcileri gibi özelleşmiş gruplara yönelik etkinlikler düzenlenebilir. 5. Okullar için programlar Okullara yönelik programlar hazırlanırken farklı yaş gruplarına farklı programlar olmasına dikkat edilmelidir. Bu programların iki yaklaşımı olabilir: a) Deltada gerçekleştirilecek programlar. Bu programlar ziyaretçi merkezinde gerçekleştirilecek bir sunumla başlatılabilir. Sunumun ardından çocuklar alanda özel bir yere götürülebilir ve ekoloji, insan etkisi, uyum sağlama, vb farklı konuları öğrenebilecekleri programları uygulayabilirler. Programın sonunda öğrendiklerini hatırlamalarına yardımcı olacak bir bölüm yer almalıdır. Farklı yaş gruplarına farklı, etkili, interaktif programlar hazırlanabilir. b) Okullarda gerçekleştirilecek programlar. Bu programlar ziyaretçi merkezinde çalışacak ekibin okullara ziyaretiyle başlayabilir. Bu sayede daha çok çocuğa ulaşılacaktır. Özellikle okullara yönelik programların çocuklarla çalışmayı seven, heyecanlı, ilgili bir ekip tarafından uygulanması son derece önemlidir. 48 Tatlısu ekosistemini incelemek amacıyla kurulabilecek ahşap platforma örnek 6. Tanıtım malzemeleri Gediz Deltası ve ziyaretçi merkezinin tanıtımının yapılması çok önemlidir. Tanıtım broşürü hazırlanabilir ve turizm ofislerine dağıtılabilir. Ziyaretçiler için alanla ilgili bilgilerlin yer aldığı bir broşür hazırlanabilir. Okullar için bir eğitim paketi hazırlanabilir. 49 EK 7 – Tanıtım Etkinlikleri Planlanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler Tanıtım etkinlikleri: • Harekete geçirmeli, insanları hareket için kışkırtmalı • Göstermeli, görsel yönü kuvvetli, örnek olmalı • Bilgilendirmeli Tanıtım etkinlikleri planlanırken cevaplanması gereken sorular: 1. Neden tanıtmak istiyorsunuz? 2. Kimler tanıtım etkinliklerine dâhil olmalı? 3. Ne tanıtacaksınız? 4. Kimlere tanıtacaksınız? 5. Mesajınız ne? 6. Hedefleriniz ne? 7. Hangi tanıtım araçlarını kullanacaksınız? 8. Tanıtım etkinliklerinizi nasıl uygulayacaksınız? 9. Tanıtım etkinliklerini nasıl değerlendireceksiniz? 10. Tanıtım etkinliklerinin devamı nasıl sağlanacak? Ne tanıtmak istiyorsunuz? Tanıtacağınız alanı daha etkili tanıtabilmek için aşağıdaki soruların cevaplanması önemlidir. • Alanınızı özel yapan nedir? • Alanda ziyaretçilere yönelik ne gibi olanaklar var? Örneğin otopark, ulaşım, işaretler, bilgilendirme panoları, vb. • Alanda bilgilendirici başka neler, hangi etkinlikler var? • Personel, bütçe ve diğer kaynakların durumu nedir? Hangi kaynaklar var? Kime tanıtmak istiyorsunuz? • Kimler? • Neden geliyorlar? • Kaç kişi? • Ne sıklıkla geliyorlar? • Nereden geliyorlar? • Onları ne ilgilendirir? • Ne kadar kalıyorlar? Farklı hedef kitleleri • Aileler ve okul grupları ile ilgileniyorsanız çocuklara özel programlar geliştirmelisiniz. • Eğer çok sayıda yabancı turist geliyorsa tanıtım materyallerinizin bir kısmını onların diline çevirmelisiniz. • Eğer çok sayıda sürekli gelen ziyaretçiniz varsa tanıtım materyallerinizin bir kısmını her yıl yenilemelisiniz. • Özel bir ilgi grubu geliyorsa onlara özel etkinlikler ve malzemeler üretebilirsiniz. • Potansiyel ziyaretçileriniz kimler? Hedefleriniz neler? • Öğrenme hedefleri – ziyaretçilerinizin ne bilmesini istiyorsunuz? 50 • Duygulara yönelik hedefler – ziyaretçilerinizin ne hissetmesini istiyorsunuz? • Davranışa yönelik hedefler – ziyaretçilerinizin ne yapmasını istiyorsunuz? • Tanıtım hedefleri– kurumunuzu nasıl tanıtmayı istiyorsunuz? Hangi araçları kullanacaksınız? • Bilgilendirme panoları • Interaktif bilgilendirme panoları • Rehberli yürüyüşler • Basılı malzemeler • Interaktif bilgisayar • Ziyaretçi merkezleri çok sayıda ve çeşitte araç barındırabilir Yönergeler 1. Bir tanıtım planı oluşturulmalı 2. Ziyaretçilerinizi tanıyın ve onlar için en doğrusu neyse onu yapın 3. Konuları ziyaretçilerinizle konuları ilişkilendirin 4. Her bir tanıtım aracı, malzemesi tek ve açık bir mesaja sahip olmalıdır. 5. Her şeyi anlatmaya, tanıtmaya çalışmayın. 6. Ziyaretçilerinizin tanıtmaya çalıştığınız hakkında çok şey bildiğini varsaymayın. 7. Donuk ve sıkıcı kötüdür. Eğlenceli ve kışkırtıcı iyidir. 8. Bütün duyulara hitap edin. 9. Öğüt, vaaz vermeyin. Mesajlarınızı ustalıkla verin. 10. Tanıtımınızı farklı şekillerde, araçlarla yapın. Bu sayede geniş bir hedef kitleye daha kolay ulaşabilirsiniz. 11. İnsanlar hikâyeleri ve bulmacaları sever. 12. Kitle iletişim araçlarını karıştırarak, çeşitli şekillerde kullanın. 13. Çok fazla kelime kullanmayın. 14. Tanıtımınız ne kadar ulaşılabilir düşünün. 15. İyi bir tasarım önemlidir. İyi bir bilgilendirme panosunun özellikleri • Dikkat çekici • Kısa ve öz • Açık TEŞEKKÜRLER Tanıtım ve ziyaretçi stratejinin hazırlanması sırasında değerli katkılar ve görüşleri için Ahmet Akgün, ziyaretçi merkezi çalışanları, il Çevre ve Orman Müdürlüğü, EKGT, Ortaç Onmuş, Alpay Tırıl, Güven Eken, Bahtiyar Kurt, Yıldıray Lise, Özge Balkız, Damla Akyıldız, Burcu Parmak’a teşekkür ederiz. 51