25-İş Sağlığında Güncel Konular
Transkript
25-İş Sağlığında Güncel Konular
İş Sağlığında Güncel Konular Dr. Özkan Kaan KARADAĞ (MD) İş Sağlığı (Halk Sağlığı) Uzmanı (MSc) Kamu Yönetimi Uzmanı (MSc) DERSİN AMACI • • Bu dersin sonunda katılımcılar iş sağlığında güncel konular hakkında bilgi sahibi olacaklardır. Öğrenim hedefleri – Türkiye’de önemli iş sağlığı sorunlarıyla ilgili bilgi sahibi olmaları – İş sağlığında yeni konular hakkında bilgi sahibi olmaları SİLİKA • • • Kristal halinde silika veya kuvars (SiO2) birçok jeolojik kayının içeriğinde bulunan çok yaygın bir maddedir. Plajlardaki kumun %50’sinden fazlası Solunması silikozis denilen hastalığa yol açar. Silikozis, akciğer dokularının fibrozisiyle oluşur. – Solunan havadaki toz yoğunluğu; – Tozun içinde serbest silika miktarı – Etkilenme süresi. • Birçok işyerinde silikaya maruz kalınabilir. Taşocakları, madenler, kumlama işleri, seramik üretimi, cam üretimi, çimento üretimi, tuğla üretimi gibi. SİLİKA HSE HSE Taş kesme işinde silika maruziyeti SİLİKA Wikimedia Commons Taş ocakları… Açık maden ocakları… Wikimedia Commons SİLİKA ASBEST • Asbest, tabiatta doğal olarak bulunan ve lifsi (iğsi) yapıda olan bir mineral grubuna verilen ortak isimdir. Asbest grubunda yer alan minerallerin temel ortak özelliği lifsi yapıda olmalarıdır. • Bazı köylerimizin çevresinde gri, kirli beyaz, kirli yeşil renkte, lif lif, hafif nemli ve yağlı bir toprak çeşidi olabilir. Bu toprak çeşidine değişik yörelerde değişik isimler verilir: Aktoprak, geven toprak, höllük, ceren, çorak toprak, gök toprak gibi. AKTOPRAK / GEVEN TOPRAK / ÇORAK TOPRAK / HÖLLÜK TOPRAK / CEREN TOPRAK / GÖKTOPRAK • Lifsi minerallerin boy : en oranı 3’ten fazladır. • Yani boyları enlerinden en az 3 misli veya daha fazla uzundur. • Asbest mineralleri bu lifsi yapısal özellikleri nedeniyle “fibröz mineraller” olarak da anılırlar GÜZEL KOKU, YAZIN SERİN EV, KIŞIN SICAK EV. ASBEST TEMASI HANGİ HASTALIKLARA YOL AÇAR •Akciğer zarı kanseri – mezotelyoma •Akciğer kanseri •Akciğerde iyi huylu su toplanması •Akciğer zarında kireçlenmeler •Karın zarı kanseri ASBEST KULLANIMI ISI YALITIMI YANMAZ GİYSİ ÇATI DÖŞEMESİ ASBEST KULLANIMI ASBESTLİ ÇİMENTO BORU BALATA YER DÖŞEMESİ MAKİNE ÜRETİMİ MİNERAL FİBERLER (MMMF) İNSAN ÜRETİMİ MİNERAL FİBERLER (MMF) • • • • • • • Sentetik (doğal olmayan) lifler asbest liflerinin yerine kullanılmaktadır. Cam, kaya yada cürufun ısı altında işlenmesiyle elde edilir. Cam yünü, seramik yünü, kaya yünü gibi adlarla endüstride kullanılır. Dokunabilir ve ısı ve kimyasallara karşı iyi bir yalıtım sağlayabilir. Lifleri deri ve gözde tahriş oluşturabilir. Solunması halinde üst solunum yollarında tahriş oluşturabilir. İlk karşılaşmada oluşan tahriş etkisi şiddetli olabilir. Bazı ciltler zamanla alışkanlık geliştirir ve uyum sağlar. Bazen sırf tahriş etkisi nedeniyle iş değişikliği gerekebilir. Hayvanlar üzerinde yapılan deneyler sentetik liflerinde asbest kadar olmasa da akciğer kanserine yol açabileceğini göstermiştir. Akciğerlerde fibrosis etkisi konusunda bir bulgu yoktur. KAYNAK İŞİ Wikimedia Commons Wikimedia Commons Wikimedia Commons KAYNAK DUMANI • İnce partiküller ve gazlar içerir. • Risk düzeyi duman bileşimi, duman yoğunluğu, maruz kalma süresiyle ilgilidir. KAYNAK DUMANI Önemli sağlık etkileri: • Solunum yollarında tahriş • Metal dumanı ateşi • Sistemik zehirlenmeler • Uzun süre etkilenilirse kronik etkiler ARK KAYNAĞI Metallerin içeriği Elektrodun içeriği Metal üzerindeki malzemelerin yanması Wikimedia Commons TIG KAYNAĞI Tungsten elektrod kaynağıdır. Örtücü gaz altında yapılır. Doldurucu metal kullanılır (Filler Rod) Eritilen doldurucu iki metal bölümü birleştirir. Doldurucunun içeriği önemlidir. Wikimedia Commons KAYNAK İŞİNDE DİĞER ÖNEMLİ TEHLİKELER • Kaynak işinde UV ışın ortaya çıkar – Gözler ve deri üzerine etkileri – Kimyasal tepkimeler: Ozonu NO’ya çevirir. • Elektrik • Yakıcı, patlayıcı, zehirli gazlar kullanılabilir • Sıçrayan sıcak parçalar İZOSİYANAT • İzosiyanatlar, oda sıcaklığında sıvı veya katı olabilirler. Esas olarak poliüretanlar, köpükler, yapıştırıcılar, vernikler ve boyaların üretiminde kullanılmaktadırlar. • Cilt ve mukoza için tahriş edicidierler. Solunum sistemini önemli düzeyde etkilerler. Mesleki astımın en sık rastlanan nedenlerinden biridir. Çalışanda duyarlılık gelişirse çok küçük etkilenmeler bile ciddi astım krizleri ve ölümlere yol açabilir. İzosiyanatlar HSE Solventlerin kullanıldığı boya püskürtme işinde izosiyanat etkilenmesi görülür. İzosiyanatlar • İzosiyanat duyarlılığı arttırır. En önemli etkisi astımdır. Astım hava yollarının (bronşların) başlangıçta geri dönüşlü ancak sonrasında kalıcı daralmasıdır. • Bir kere yerleşince astım tedavisi zor ve pahalıdır. • Mesleki astıma yol açabilecek diğer maddeler arasında organik tozlar sayılabilir – ORGANİK TOZLARA ÖRNEK VEREBİLİRMİSİNİZ? Organik tozlara örnek AĞAÇ TOZU Wikimedia Commons Ahşap zımparalama işi Wikimedia Commons Ahşap kaplama yapıştırması AĞAÇ TOZU • Ahşap işlenmesi örneğin kesilmesi yada delinmesi sırasında ortaya çıkan çok çeşitli ağaçlara ait tozlardır. Tehlike tozun deri teması ve solunmasıyla ilgilidir. İşlenen ahşabın elde edildiği ağaç, tozun miktarı, ek etkilenmeler (örneğin izosiyanatlı vernikler), etkilenme süresine göre etkilenme değişir. • • – – – Dermatit Solunum yolları, Konjoktiva tahrişi Burun mukozasında tahrişin sürekliliği burun mukozası kanserlerine yol açabilir. (Özellikle mukoza tahrişinin sürekliliği kanser gelişimine yol açabilir. Burun, sinüsler, yutak, gırtlak mukozayla kaplıdır.) PETROL ÜRÜNLERİ • Motor Yağları: – – – – • Tahriş edicidir Deri yağlarını uzaklaştırırlar Yağların pulvarize olduğu çalışma alanlarında solunması solunum yolları ve göz tahrişine yol açar. Bazılarının ek kimyasallar içerdiği unutulmamalıdır. Bunlara bağlı toksik etkiler görülebilir. Benzin – – – • Deri tahrişi Deri yağlarını uzaklaştırır Toksik eklentiler olabilir. Örneğin tetraetil kurşun. Benzen – – – – – Deri yağlarını uzaklaştırır Tekrarlı etkilenmelerde dermatit gelişebilir. Sinir sistemi için toksik etkisi vardır. Kan yapım sistemine toksik etkisi vardır. Uzun süreli etkilenmeler kan kanserine yol açabilir. PETROL ÜRÜNLERİ Steve Bailey Motor yağları PETROL ÜRÜNLERİ Source: Steve Bailey Tanker uçucu solventlerle yükleniyor SERT METAL – ELMAS UÇ • Tungsten karbid ve kobalt içerir • Metallerin kesilmesi, delinmesi, soyulması işleri yapılır. • Tozlaşan kobalt ve tungsten solunum yolları tahrişi ve kanserlere yol açabilir. KROM • Çelik grisi renklidir. Eklendiği alaşımlara parlak rengini verir. • Alaşımlarda ve galvaniz işinde kullanılır – Deride tahriş, allerji, nokta ülserleri – Solunum yollarında tahriş – Burun mukozasında yaralar, septum delinmesi – Kanser KROM Steve Bailey Elektrokaplama (Galvaniz) Tankları Steve Bailey KURŞUN • Aşınmaya karşı direnç oluşturan, kolay şekil alan bir metaldir. • İnşaat sanayinde, batarya, mermi ve ağırlık üretiminde yaygın olarak kullanılmaktadır. • Toksik etkisi dikkat çekicidir: • Tekrarlı etkilenmelere bağlı uzun dönemde ortaya çıkan toksik etkileri belirgindir. Yavaş alınır ve vücutta kemik dokuda birikir. – Bazı organik kurşun bileşikleri deri tarafından emilebilirse de temel alınma yolu solunum ve sindirimdir. – Karın ağrısı, uyuşukluk, kişilik değişiklikleri, kansızlık gelişebilir – Uzun süreli yüksek dozlu etkilenmeler böbrek, karaciğer zararı oluşturabilir. Ölümle sonuçlanabilir. – Özellikle çocuklarda beyin hasarı oluşturabilir. KURŞUN Wikimedia Commons Kurşun geri dönüşümü. Aküler eritiliyor. ‘Take Home’ kavramı • Eve götürmek ne kadar mümkün? Take Home Lead Exposure California, 1998 Lead poisoning in furniture workers and their families Father 46 µg/dL 18-month-old child BLL 26 µg/dL 4-month-old daughter BLL 24 µg/dL two refinishers BLLs of 29 and 54 µg/dL, the four carpenters BLLs of 46, 46, 47, and 56 µg/dL. MMWR - April 06, 2001 / 50(13);246-8 Nanopartiküller • Sınır tanımayan ‘küçüklük’ Değişen İş Sağlığı Politikaları • • • • • 1800- İşçi sağlığını bilerek kaybediyor 1900- Kaçınılmazlık da var… 1950- İşçi dikkatli davransın kaza olmasın 1980- İşçi dikkatsiz olsa da kaza olmamalı 2000- İşçi istese de kaza olmamalı İLGİ VE DİKKATİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM SINAVDA BAŞARILAR DİLERİM