Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı, Prof.Dr. M.Şafak
Transkript
Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı, Prof.Dr. M.Şafak
Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Prof. Dr. Mehmet Şafak Hacettepe Üniversitesi Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Bölümü msafak@hacettepe.edu.tr M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 1 Kapsam • Analog ve Sayısal Yayıncılık • MPEG standartları/ Advanced Audio Coding • Yüksek Tanımlı TV • Sayısal Radyo: DAB, DRM, DRM Plus, HD Radio • DVB-T/T2, DVB-H, DVB-S/S2, DVB-SH, DVB-C/C2 • Internet TV, IPTV, P2P ile video akışı • Gezgin kullanıcılar için TV yayıncılığı (DVB-H ve WiMax) • Sonuçlar M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 2 Analog vs Digital TV yamaç etkisi Kaynak: EBU Technical Review - Autumn 1998 10 A. Morello and V. Mignone Görüntü bozulmasının C/N ile değişimi Sayısal TV (QPSK-3/4); Analog FM/TV M. Şafak (Uydu kanalı. Analog alıcı bantgenişliği 36 MHz) Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 3 MPEG Standartları M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 4 MPEG-4 • Audio, video ve veri ile ilgili kısımlardan oluşur. • 1998 yayınlandı • MPEG-4 içeriğinin kullanım alanları – yayıncılık (MPEG-2 içeriği ile birlikte), – etkileşimli uygulamalar (IP/UDP/RTP, web için AV veri), – saklama (hard disk, CD-ROM, DVD). • Bir tek veri akışı ile zaman, uzam ve kalitede ölçeklenebilirlik. M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 5 Advanced Audio Coding (AAC) • Sayısal audio için sıkıştırma standardı. • MPEG-2 ve MPEG-4 standartlarının bir parçası. • MP3 (MPEG-2) ve Dolby Digital (AC-3)’a göre daha iyi başarım • Geniş bir veri hızı aralığında MP3’ten daha kaliteli ses – 96 kbit/s (stereo)’de ses kalitesi CD’ninkine yaklaşır. M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 6 MPEG-4 Bit rate trends for SDTV video Kaynak: DVB Scene 18, June 2006 M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 7 Yüksek Tanımlı TV (HDTV) M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 8 HDTV • SDTV’den daha kaliteli görüntü – Piksel sayısı daha fazla • HDTV yayınları DVB-T/T2 ve MPEG-2/4 ile gerçekleştirilebilir. • Bir analog TV kanalından 2 HDTV kanalı yayın yapabilir. • HDTV audio: AAC yada Dolby Digital (AC-3). M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 9 HDTV • HDTV sistemleri üç parametre ile tanımlanır: – Çerçeve boyutu: • Dikey x yatay piksel sayısı: 1280 x 720 yada 1920 x 1080. • En-boy oranı: 16/9 = 1280/720 = 1920/1080 – Tarama sistemi: • Progressive scanning (p) • Interlaced scanning (i). – Çerçeve hızı: • Saniyedeki çerçeve sayısı: 25, 50,.. çerçeve/s . M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 10 HDTV Resolution of various formats (Kaynak: ITEA2 HDTVNext projesi) M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 11 HDTV • HD Ready: – Çözünürlük en az 1280 x 720 – Ayrı bir TV üstü cihaz gerekir • HD Ready 1080p (Full HD): – Çözünürlük 1920 x 1080 – Ayrı bir TV üstü cihaz gerekir • HDTV, HD Ready ile aynı teknik özelliklere sahip – Ayrı bir TV üstü cihaz gerekmez M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 12 Sayısal Radyo Sistemleri • Eureka-147 DAB sistemi başarısız oldu – Temel neden: yüksek veri hızı gereksinimi ve kalite düşüklüğü • Digital Radio Mondiale (DRM) <30 MHz’te çalışır. – DRM Plus <120 MHz bandında çalışacak. – OFDM, QAM ve FEC kullanılmakta. – 10 kHz’lik kanalda kanal koşullarına göre 8-35 kbit/s hızlarını destekler. – Audio sıkıştırma: MPEG-4 HE-AAC (AAC+) • HD Radyo, DRM’e benzer özelliklere sahip. – 2002’de ABD’de DAB standardı olarak kabul edildi (FCC). – Standart açık değil. M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 13 DVB Standartları M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 14 DVB-T2 • • • • • • • • Standart ETSI’ye Haziran 2008’de sunuldu. İlk aşamada sabit/taşınabilir terminallere hizmet. Gelişmelere uyumlu Varolan DVB-T altyapısı kullanılabilir İyileştirilmiş SFN başarımı Bantgenişliğini daha esnek kullanım DVB-T’ye göre veri hızında ~ % 45 artış Farklı hizmetleri farklı düzeyde koruma özelliği M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 15 DVB-T2 vs DVB-T DVB-T ve DVB-T2 özelliklerinin karşılaştırılması Kaynak: DVB-T2 Fact Sheet M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 16 DVB-T vs DVB-T2 - Sistem Kapasitesi (49% increase) DVB-T ve DVB-T2’nin kapasitelerinin karşılaştırılması (AWGN kanal) Kaynak: DVB-SCENE 27 M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 17 DVB-S2 vs DVB-S • DVB-S2’nin önemli özellikleri: – – – – – – – Farklı modülasyonları kullanabilme Güçlü hata düzeltme kodları Uyarlanabilir modülasyon ve kodlama Ölçeklenebilir bantgenişliği DVB-S ile birlikte çalışabilme DVB-DSNG ve profesyönel uygulamalar DVB-S’e göre daha yüksek başarım M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 18 DVB-S2 vs DVB-S 2 DVB-S ve DVB-S2’nin TV yayınları için karşılaştırması (Kaynak: EBU Technical Review 10/04) M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 19 DVB-SH • • • • • • • Geniş kapsama alanı olan bir uydu/karasal sistem S-bant (2.2 GHz) Video, audio ve veri hizmetleri Elde taşınabilir terminallere hizmet TDM ve OFDM karışımı iki farklı mimari Standart 2008’de yayınlandı. İlk DVB-SH uydusu 2009’da fırlatılacak M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 20 DVB-SH Kaynak: DVB-SH standardı M. Şafak DVB-SH Network Architecture Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 21 DVB-C • DVB-C standardı Aralık 1994’te yayınlandı. • CABLETV ve SMATV sistemleri için geçerli • DVB-C2’nin DVB-C’ye göre en az %30 kapasite artışına sahip olması öngörülüyor. • DVB-C2, DVB-C ile uyumlu olmak zorunda değil. • DVB-C2’nin özelliklerinin 2009 başlarında kesinleşmesi bekleniyor. M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 22 DVB-C DVB-C ile DVB-C2’nin olası özellikleri (CfT’ye göre) DVB-C2 Fact Sheet – August 2008 M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 23 Internet Tabanlı TV Yayıncılığı M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 24 IP-tabanlı TV • Internet üzerinden video akışı günümüzde – Açık Internet üzerinden (QoS garantisi yok) – IPTV (son uzantı, QoS ve erişim denetlenmekte) – P2P yöntemi ile sağlanmaktadır. • Daha yetenekli sıkıştırma algoritmaları ile bir TV kanalı için gerekli veri hızı düşürüldüğünde açık Internet’in kullanılması yaygınlaşabilir. M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 25 Ekonomik Etkenler • Farklı hizmetler bir tek bağ (link) üzerinden tümleştirilerek sunulduğundan, IP tabanlı servis sağlayıcılar için çekicidir: – Gelir artışı • Video hizmetleri alanında yeni fırsatlar • Geniş bantlı hizmet fırsatları – İşletme maliyetinde azalma • Her farklı hizmet için ayrı bir altyapı ihtiyacını ortadan kaldırmak • Hizmet sunumunda iyileşme M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 26 Ekonomik Etkenler • IP-tabanlı TV yayıncılığının sunabildiği hizmetler: – – – – – Standart tanımlı TV (SDTV) hizmetleri , Öde-izle (pay-per-view) hizmetleri, Yüksek tanımlı TV (HDTV), VoD, Sayısal video kayıtlama (DVR) hizmetleri • Kişisel video kayıtlama (PVR) • Ağda video kayıtlama (NVR) – Etkileşimli hizmetler. M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 27 Teknik Etkenler • Klasik TV yayıncılığında, tüm TV kanalları birlikte ve gerçek zamanlı olarak izleyiciye ulaştırılır. • Son uzantı tüm kanalların işgal ettiği toplam bant-genişliğine sahiptir. • IPTV hizmetlerinde ise son uzantının (DSL) sınırlı bant genişliği nedeniyle herhangi bir anda alıcıya sadece tek bir TV kanalı ulaştırılabilir. M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 28 Teknik Etkenler Aşağı yönde veri hızı (Mb/s) Yankee Group, Broadband Access Technologies, 2004. Telco Take on Cable with Video Delivery Son uzantı hattı uzunluğu (kft) Çeşitli DSL teknolojilerinin bir çift bakır kablo üzerinde sundukları veri hızının hat uzunluğu ile değişimi M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 29 Peer-to-Peer Protokolu (P2P) ile Video İletimi M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 30 P2P ile Video İletimi • P2P protokolu Internette çoğa-gönderim ve dosya paylaşımını desteklemek üzere geliştirilmiştir. • P2P denkler arası IP iletişimini olanaklı kılar. – IPTV ise klasik istemci-sunucu modeli ile çalışır. • Tipik bir P2P kullanıcısı kişisel bilgisayarından istediği bir video içeriğini hizmet sunucuya yükler yada belirli bir kullanıcı gurubuna dağıtır. • Bu tür bir kullanıcı hem üretici hem de tüketicidir. M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 31 P2P ile Video İletimi • P2P teknolojisinin en iyi örneklerinden birisi Skype’dir. • P2P ile, konutlardaki ADSL abonelerinin veri hızlarındaki asimetri nedeniyle, gecikmeye duyarlı olan yüksek kaliteli canlı video içeriklerinin yüklenmesi kolay olmayabilir. • Ancak, gecikmenin çok kritik olmadığı VoD gibi uygulamalar için yeterli sayılabilir. • P2P ile IPTV kalitesinde canlı TV yayınlar son uzantıda fiber kablo kullanılması durumunda gerçekleştirilebilir. M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 32 IPTV M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 33 IPTV Mimarisi Son uzantı (last mile) (DSL) Temel IPTV mimarisi M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kaynak: www.dvb.org Kasım 2008 34 IPTV • İçerik genişbantlı Internet altyapısı üzerinden IP kullanılarak gerçek zamanlı olarak izleyiciye ulaştırılır. • IPTV hizmetlerinde hizmet sağlayıcının sahip olduğu yada denetlediği son uzantıyı kullanılır. • Son uzantının denetimi, hizmet sağlayıcı tarafından – – – – – QoS’in garanti altına alınması, faturalandırma, elektronik program rehberi, etkileşimli hizmetler, erişimin denetlenmesi, vb. hizmetlerin sunulmasına da olanak sağlar. M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 35 IPTV • Video içeriklerinin iletimi için IPTV sistemleri belli bir QoS sağlamak zorundadırlar. • IPTV’de QoS konusunda göz önünde bulundurulması gereken bazı parametreler: – – – – – gecikme, gecikme değişimi, paket kaybı, verideki hata miktarı, ve sağlanan net bant genişliği (veri hızı) M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 36 IPTV’nin Özellikleri M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 37 Etkileşim • IPTV kullanıcı odaklı bir systemdir – Geleneksel TV yayıncılığı hizmet sağlayıcı odaklıdır • Etkileşim için iki yönlü asimetrik iletişim gerekir • Multimedia Home Platform (MHP) etkileşimli DVB için bir açık ara yazılım (middleware) standardıdır. • Etkileşimli TV uygulamaları audio ve video hizmetleri ile birlikte aynı kanal üzerinden gerçekleştirilebilir. M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 38 Etkileşim Tipik bir IPTV arayüzü M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kaynak:A. Al-Hezmi et al., Int. Conf. Digital Commun. 2006, Kasım 2008 39 Gezgin Kullanıcılar için IPTV M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 40 Gezgin Kullanıcılar için IPTV • Fiber, eşeksenli yada fiber-burgulu kablo topolojisine sahip olan kablo TV sistemlerinde son uzantının tasarım, kurulum ve bakım masrafları oldukça yüksektir. • IPTV için kullanılan son uzantının (DSL) kapasitesi ise sınırlıdır. • Bu nedenle, son uzantı telsiz ortamda gerçekleştirilebilir. • Bu durumda erişim ağları (access networks) da çekirdek ağlar (core networks) gibi IP tabanlı olmalıdır. M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 41 Gezgin Kullanıcılar için IPTV • Olası sorunlardan bazıları: – Canlı video iletiminde gecikmelerin belli bir düzeyin altına çekilebilmesi; – Etkin veri hızının bir minimum değerin üstünde tutulabilmesi; – Paket kayıplarının en aza indirilmesi; – Cep telefonu ile alınan bir görüntünün daha yüksek çözünürlüğe sahip olan bir ekranda görüntülemesi; – Alınan bir görüntünün sahip olduğu en-boy oranından (aspect ratio) farklı bir aygıtta gösterilmesi. M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 42 WiMAX Üzerinden IPTV • WiMAX gezgin kullanıcılara IPTV hizmetlerini sunmak için bir erişim ağı olarak kullanılabilir: – – – – – – Görüş dışı menzillerde (<30 km) yüksek veri hızları (<50 Mb/s). Lisanslı ve lisanssız frekans bantlarında çalışabilir. Bant genişliği ölçeklenebilir ve yönetilebilir. Değişebilen çerçeve boyutlarını destekler. İçerik güvenli iletim için şifrelenmiştir. Telli erişim sistemlerine göre çok daha düşük kurulum ve bakım masrafları. M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 43 DVB-H • DVB-H ile IP kullanılarak ilk aşamada sabit ve taşınabilir (portable) kullanıcılara aşağıdaki hizmetler sunulabilir: – canlı TV, – canlı ve isteğe bağlı video, and – Internet erişimi. • DVB-H standardı (ETSI EN 302 304) Kasım 2004’te yayınlandı. • DVB-T sinyalleri ile aynı çoklayıcıyı kullanabilir. • DVB-T2’nin bir sonraki sürümüne dahil edilebilir. M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 44 DVB-H • Düşük güç tüketimi • Hücresel ortamda yüksek başarım ve dayanıklılık – Gezgin kanalda C/N – Gezgin kanalda Doppler kayması – Vuru gürültüsü (impulse noise) • Gezgin terminal için ağ tasarım kolaylığı – Tek antenli gezgin terminalin orta- büyük kapsama alanlı SFN’de çalışması • Gezgin terminal ekranının boyu; düşük veri hızı ihtiyacı M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 45 DVB-H Üzerinden IP Teke Gönderim Kaynak: DVB-H standard MPE: multi-protocol encapsulation TPS: transmission parameter signaling M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 46 DVB-H • DVB-H aşağıdaki frekans bantlarında çalışmak üzere tasarlanmıştır: – VHF-III (170-230 MHz, tümü yada kısmen) – UHF-IV/V (470-862 MHz, tümü yada kısmen) – L (1.452-1.492 GHz) M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 47 Sonuçlar M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 48 Sonuçlar • Sayısallaşma süreci hızla devam etmektedir. • DVB-T2, DVB-S2, DVB-C2, DVB-SH ve DVB-H hizmet ve teknolojileri yakınsamaktadır. • Video/audio/veri, telli/telsiz, uydu/karasal/kablo hizmetleri yakınsamaktadır. • Etkileşimli hizmetlere talep artmaktadır. • Çoklu-ortam hizmetleri yaygınlaşmakta, çeşitlenmektedir. M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 49 Sonuçlar • Üçlü hizmet ve telli/telsiz sistemlerin yakınsaması kullanıcı merkezli olan IPTV’nin yaygınlaşmasını çabuklaştırabilir. • Internet omurgasının ve DSL ortamında son uzantının bantgenişliğinin artırılması gerekir. • Internet ortamında verimlilik, güvenlik, akıllı ağ yönetimi, TCP/IP ötesi protokoller, yeni ağ mimarileri, yönlendirme ve adresleme gibi konularda gelişmelere ihtiyaç vardır. M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 50 Sonuçlar • Telsiz kanallarda IP kullanımından kaynaklanan sorunların çözülmesi gerekmektedir. • HDTV, IPTV, DVB-T2, DVB-S2, DVB-H, DVB-SH ve MPEG-4’e geçiş çalışmalar paralel yürütülmelidir. • Bu bağlamda teknolojinin doğru seçimi ve zamanlaması çok önemlidir. • Frekans planlaması ihtiyacı acildir. M. Şafak Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 51 Sayısal TV’ye Geçişin Zamanlaması MPEG-2 M. Şafak MPEG-4 Sayısal Video ve Audio Yayıncılığı Kasım 2008 52