Tarihi ve Etimolojik T ĵrkiye T ĵrk §esi Lugat kinci Cilt FJ
Transkript
Tarihi ve Etimolojik T ĵrkiye T ĵrk §esi Lugat kinci Cilt FJ
! "# $%& '() kinci cildin hazrlanmasnda emei geçenler: Mitarbeiterinnen und Mitarbeiter am zweiten Band: Ben TIETZE 1992 – 2003 Sena DOAN 1994-95, 1997 – 2003, 2008 Helga ANETSHOFER 1995 – 2003 Kerstin TOMENENDAL 1995 – 2003 Diana KARABINOVA 1995 – 1999 nanç ATILGAN 1995 – 2000 Hakan T. KARATEKE 1998 – 2001 Walter POSCH 2000, 2002 Sevim YILMAZ-ÖNDER (editör, Boaziçi Üni.) 2001 – 2003 Kendilerine mektupla yöneltilen sorulara cevap vererek katk koyanlar: Brieiche Auskünfte von: Marcel ERDAL Ingeborg HAUENSCHILD Christos TZITZILIS ve Uwe BLÄSING ! "# $%& '() Andreas TIETZE 1914 – 2003 ! " #$%&&$&'()*'(+&,(&) &*.&$$&*& '( *($ /.01!2321 24 123 5%6(7 0*6 8&'(&'(9$:&&&'($) : $;$6< $"=$ $$$9 .> "'9-.<#$9)-.$%& (%<??($$'$?4 123 (%<?? $$$'$ 5 İçindekiler Ön İzahat 7 Hurufat 8 Transkripsiyon işaretleri 9 İlave toplu bakış maddeleri 13 Genel kısaltmalar 17 Bibliyografik kısaltmalar 19 İlave bibliyografya 20 F 27 G 90 H 220 I 344 İ 361 J 436 Birinci cilde ait bir hata listesi 440 Sözlük 6 TEŞEKKÜR İkinci cildin basımının Sena Doğan’ın (Andreas Tietze’nin asistanı) içerik, dizgi ve görünüm üzerinde sürdürdüğü zorlu çalışması, Harald Maukner’in dizgi ve görünüm konusundaki katkıları ve nihayet Prof. Claudia Römer’in kişisel çabaları sayesinde gerçekleşebildiğini belirtmeyi bir borç biliriz. Andreas Tietze’nin büyük eserini devam ettirmek için hep birlikte bir yol arıyoruz. Andreas Tietze’nin çocuk ve torunları DANKSAGUNG Es ist uns ein großes Anliegen darauf hinzuweisen, dass der Druck des zweiten Bandes nur zustande kommen konnte durch die aufwändige Weiterarbeit von Sena Doğan (Assistentin von Andreas Tietze) an Inhalt, Satz und Layout, durch die Unterstützung von Harald Maukner an Satz und Layout, und letztendlich durch das Engagement von Univ. Prof. Claudia Römer. Gemeinsam suchen wir einen Weg Andreas Tietzes Lebenswerk fortzuführen. Nachkommen von Andreas Tietze 7 Ön İzahat Bu cilt Andreas Tietze hayattayken hazırlandı fakat ölümünden sonra basıldığından dolayı birinci ciltteki ön izahata sadık kalınarak küçük değişikliklerle sunuldu. Bu cildin hazırlanması Avusturya İlimler Akademisi’nin ve Avusturya Bilimsel Çalışmaları Destekleme Fonu’nun yaptıkları maddî yardımlarıla sağlanmıştır. Ermenice bir transkripsiyon tablosu eklendi. Sözlügün son kısmına Andreas Tietze’nin birinci cildin genel düzeltmeleri kondu. Türk dilleri arasında 14. asırdan beri mühim bir mevkie sahip olan Türkiye Türkçe‘sini bu eserde eski ve yeni standart Türkçe, diyalektler, argolar olarak elimizden geldiği ve kaynaklarımızın müsaade ettiği ölçüde bir bütün sayıyoruz. Bu bütünlükten, daha evvel bir makalede sebeplerini izah ettiğimiz gibi (b. A. Tietze 1995/96), son yarım asırda vuku bulan inkişafları umumiyetle ayrı tutuyoruz. Lugatimizde Türkçe’nin her kelimesini bulamayacaksınız. Sadece şeklinde veya mâna gelişiminde açıklanacak bir husus veya hususlar bulunan kelimeler alınmıştır. Bazı nadir kullanılan veya diyalektlere ait kelimelerin edebî dile girmiş olduklarını, yeni yazarların eserlerinden bunlara dair misaller vererek, mümkün olduğunca ispatlamaya çaba gösterdik. Kelimelerin aynı kökten gelen varyantları aynı madde altında verilmiştir. Bir kelimenin en eski kullanım şeklini ilk önce gösterdiğimiz için, herhangi bir kelimenin bugünkü standart Türkçe’de kullanılan şekli çok defa varyantlar dizisinin en sonunda bulunmaktadır. Fakat kelimeleri bulmada kolaylık sağlamak için her bir varyantta kelimenin açıklandığı maddeye göndermeler bulunmaktadır. Lemmata şu şekilde düzenlenmiştir: İlk önce rastlanılabilen en eski kayıttan bugünkü şekline kadar kelimenin varyantları, mânası veya mânaları verilmiştir. Bu arada belirtmek lâzımdır ki, kelimelerin bütün varyantları her zaman alt alta sıralanmamış, onun yerine zaman zaman Derleme Sözlüğü’ne gönderme yapılmakla yetinilmiştir. Daha sonra eğer varsa Türkiye Türkçesi’nden önceki şekil ve mânası (ET.) veya kelime yabancı bir dilden alınmışsa kaynak dildeki şekil ve mânası kaydedilmiştir. Kelimelerin etimolojilerinde Eski Türkçe’nin ötesine gitmiyoruz. Zaman zaman kelimelerin diğer Türk dillerindeki varyantlarına değinilmişse de, Türkçe’den hangi dillere (ms. Balkan dillerine vs.) alıntılandığı konusu incelenmemiştir. Bütün bunları eski ve yeni kaynaklardan alınmış misaller ve ardından icabederse kelimenin idiomatik terkipler ve ekler ile kullanımları takip etmektedir. Eskiden beri kullanılagelen kelimeler için örnekler, —kaynakların elverdiği nispette— en eski Osmanlıca’dan günümüz Türkçe’sine kadar geniş bir zaman dilimine ait edebî eserlerden seçilmeye çalışılmıştır. Lugatımızın bir başka hususiyeti ”toplu bakış maddeleri” dediğimiz ve izaha muhtaç kelimelerin arkasından gelen maddelerdir. Bu maddeleri iki çizginin arasında bulunuyor. Bu paragraflardaki genel izahatlar başka kelimeler için de geçerli olabildiği için, bunlardan öteki kelimelere atıflar vardır. Sadece bazı paragraflarda açıklaması yapılan fenomene örnek olarak lugatta çok fazla sayıda kelime var ise, bunların hepsinin alt alta sayılmasından kaçınılmıştır. Aynı şekilde açıklama isteyen kelimelerden de ilgili oldukları paragraflara birer gönderme bulunmaktadır. Ayrıca cildin başında bütün toplu bakış maddelerinin birincisi alfabetik, ikincisi takılara göre ve üçüncüsü konulara göre olmak üzere üç listesi bulunmaktadır. Bu söylediğimiz noktalardan başka lugatımızda her şey benzer dil tarihi ve etimoloji lugatlerinde alışılmış olduğu şekildedir. Her etimolojik lugatte olduğu gibi birçok kelimenin kökü (bazen de ifade ettiği mâna) tespit edilemediği için kitaptaki çift soru işaretlerinin sayısı bir hayli dolgundur. Önce bu gibi şüpheli kelimeleri lugate hiç koymamayı düşündük, fakat sonra cevabını bilmediğimiz sorular sormanın da faydası olabileceği düşüncesiyle bundan vazgeçtik. Bu soru işaretleri, kitabımızı tenkid etmek niyetiyle okuyanlara üstün bilgilerini göstermek için fırsat versin dedik. 8 Hurufat Kitabımıza esas olan bugünkü standart Türkiye Türkçesi (BSTT.) olduğu için, transkripsiyonda kullanılan harfler de mümkün olduğunca BSTT.’de geçerli hurufattan seçilmiştir. Mesela “cīm“ harfi için Arap dili çalışmalarında yaygın olduğu şekliyle “ǧ“ değil “c“ harfi kullanılmıştır. Lâtin alfabesini kullanmayan dillerdeki kelimeler (mesela Slâv dillerinden alınan kelimeler) transliterasyonla Türk harflerine aktarılmış ve icab ederse telaffuzları fonetik işaretlerle gösterilmiştir. Yunanca kelimeler orjinal imlaları ile tespit edilmiş ve ardından telaffuzları Türk harfleriyle gösterilmiştir. Klasik Yunanca ve Yeni Yunanca kelimelerde bu dillere ait bilim dallarında yaygın olarak kullanılan telaffuz şekilleri kaydedilmiş, nadiren her iki telaffuz şekli de verilmiştir. Arap hurufatlı dillere, yani Arapça, Farsça, Kürtçe ve Osmanlıcaya, ait kelimelerde Türkiye’de yaygın olan transkripsiyon sistemi uygulanmıştır. Mesela AngloSakson sisteminde ligaturla /sh/ ve Deutsche Morgenländische Gesellschaft’ın sisteminde köşeli ters şapka (haček) ile /š/ transkribe edilen harfi biz /ş/ ile gösterdik. Diğer harfler için aşağıdaki listeye bakınız. Ermenice, bu eserde Ermenice’nin Anadolu şivesi anlamında kullanılmaktadır. Ermenice’den Türkiye Türkçesi’ne geçen kelimeler genellikle şivelerden kaynaklandığı için Türkçe’de bu dialekterlin telaffuzunu muhafaza etmişlerdir. Batı ve Doğu Ermeniceleri Eski Ermenice’den (Klasik Ermenice) gramer bakımından farklıdır. Bununla beraber Batı Ermenicesi diğer şivelerden telaffuzda ayrılır; ms. tenues yerine media okunur (/ b / yerine /p /, /c / yerine /ç / vs.), aspirata aynen okunur. Ama Batı ve doğu Ermenicesi arasındaki fark en çok edebî dilde görülür. Şiveler bu ayrımı bütün noktalarda açık bir biçimde ortaya koymuyorlar, yani Ermenice’nin Anadolu şiveleri hepsi Batı Ermenice’ye ait değil. Örneğin Van’da konuşulan Ermenice en azından fonetik olarak Doğu Ermenice’ye denk düşmektedir. Bunların dışında öbür dialektler de Batı/Doğu ayrımı kurallarına uymuyorlar. Bu nedenle biz dialektlerin konuşulduğu yerleri de gösteriyoruz: Erm. (dial. Van). Burada Ermenice kelimeler transliterasyonla aktarılırken kısmen Erm.’nin milletlerarası transkripsyon sistemine uymayan kullanımlar yaptık (ms. /j / harfi yerine /dz/ kullanılması vs.). Bu kitapta aspirata bir apostrof ile gösterilmiştir (ms. /p‘/, / k‘/, /ç‘/, /t‘/, /ts‘/). Ermenice tenues ve aspirata Türkiye Türkçesi’ne tenues olarak yansır, yâni /p / ve /p‘/: /p /; /ç /, /ç‘/, /ts / ve /ts‘/: /ç /; / k / ve / k‘/: / k /; /t / ve /t‘/: /t /). 9 Arap harfleri için transkripsiyon işaretleri transkripsiyon harf ء ا ب پ ت ث ج چ ح خ د ذ ﺭ ﺯ ژ س ش ص ض ط ظ ع غ ف ق ك گ ل م ن ﻫ و ى adı hamza alif bâ pâ tâ tâ ǧîm čîm ḥâ ḫâ dâl ḏâl râ zâi že sîn şîn ṣâd ḍâd ṭâ zâḍ ʿain ġain fâ qâf kâf gâf lâm mîm nûn hâ wâw yâ DMG’ye göre ʾ ā b p t ṯ ǧ č ḥ ḫ d ḏ r z ž s ş ṣ ḍ, ż ṭ ẓ ʿ ġ f q k g l m n h w,u y,ī Arapça sözlükte kullandığımız ʾ a, ā b p t ṯ c ç ḥ ḫ d ḏ r z j s ş ṣ ḍ ṭ ẓ ʿ ġ f ḳ k g l m n h v,w,ū y,ī Ar. telaffuz hafif kesme /a/ ile /e/ arası /b/ — /t/ İng. bath gibi /c/ — aspirasyon ile çıkan kuvvetli /h/ kuvvetli ve frikatif /h/, Alm. doch gibi /d/ İng. there gibi /r/ /z/ — /s/ /ş/ kalın /s/ /d/ ile /z/ arası kalın /t/ kalın /z/ sert kesme arka damağa yakın, kalın /g/ /f/ sert /k/ yumuşak /k/ — /l/ /m/ /n/ /h/ İng. why gibi; uzun /u/,/v/ /y/, uzun /i/ * ∼ işareti telaffuzun Farsça’da aynı olduğunu gösterir. * — işareti harfin Arapça’da bulunmadığını gösterir. * Farsça alfabe’de he harfi vav harfinden sonra gelmektedir. Farsça Fa. telaffuz ~ ~ ~ /p/ ~ /s/ ~ /ç/ /h/ ~ ~ /z/ ~ ~ /j/ ~ ~ ~ /z/ ~ /z/ ~ ~ ~ ~ ~ /g/ ~ ~ ~ ~ ~ ~ 10 Osmanlıca harfler ا/آ ء ع ب ج چ د ذ ف گ غ ﻫ ح خ ژ ك ق ل م ن و ك پ ﺭ س ص ث ش ت ط ى ﺯ ذ ظ ض transkripsiyon ā, a ʾ ʿ b c ç d ẕ e ė f g ġ h ḥ ḫ j k ḳ l m n v, ō, ū, o, u, ö, ü ŋ p r s ṣ s̱ ş t ṭ y, ī, i, ı z ẕ ẓ ż telaffuz uzun /a/, /a/ hafif kesme sert kesme /b/ /c/ /ç/ /d/ sert /d/ /e/ EO. ve Az.‘de /i/ sesine yakındır /f/ /g/ arka damağa yakın, kalın /g/ /h/ /h/ sert /h/ /j/ /k/ sert /k/ /l/ /m/ /n/ /v/, uzun /o/, uzun /u/,/o/,/u/,/ö/,/ü/ genizden gelen /n/ /p/ /r/ /s/ kalın /s/ /s/ /ş/ /t/ sert /t/, velar ünlülü Tk kelimelerde kalın /d/ veya /t/ ms. daġ /y/, uzun /i/, /i/, /ı/ /z/ /z/ sert /z/ sert /z/ * 19. asır metinlerinde ünlüler için bugünkü Türkiye Türkçesi’ndeki harfler kullanılmış, ünsüzler ise metinde bulundukları gibi aktarılmışlardır. Bu kurala yalnızca bir kaç kelime istisna oluşturmaktadır (ms. alub, içün gibi). * Osmanlıca kelime ve metinlerin transkripsiyonunda 19. asrın başına kadar iki ünlü arasındaki /ġ/ ve /k/ harfleri /g/ ile, 19. asırdan sonra ise /ğ/ ile gösterilmiştir. (degil > değil gibi) * Azerice açık /e/ harfi, /ä/ ile gösterilmiştir. Ferec baʿd eş-şidde’nin Budapeşte nüshasındaki özel yazım ve transkripsiyon biçimleri için b. â ≑. 11 Yunanca için transkripsiyon işaretleri Klasik Yunanca (EYun.) Yeni Yunanca (BizYun. ve Yun.) α a a β b v γ g ġ (/e/ ve /i/ sesinden önce y) δ d ḏ e ε e ζ z z η ē i θ th ṯ ι i i κ k k λ l l μ m m ν n n ξ ks ks ο o o π p p ρ r r σ, kelime sonunda ς s s t τ t υ u,ü i φ ph f χ kh ḫ (ardından /e/ veya /i/ gelirse Alm. ich gibi) ψ ps ps ω ō o ei/ē i e Birleşik harfler ει αι ai αυ au av/af (sessiz ünsüzlerden önce) ευ eu ev/ef (sessiz ünsüzlerden önce) οι oi i u ου ou/ū μπ mp b/ mb ντ nt d/ nd γγ (γκ) ng (nk) g/ng τζ c c 12 Ermenice için transkripsiyon işaretleri harfler Ա Բ Գ Դ Ե Զ Է Ը Թ Ժ Ի Լ Խ Ծ Կ Հ Ձ Ղ Ճ Մ Յ Ն Շ Ո Չ Պ Ջ Ռ Ս Վ Տ Ր Ց Ւ Փ Ք Օ Ֆ Doğu Ermenice ա բ գ դ ե զ է ը թ ժ ի լ խ ծ կ հ ձ ղ ճ մ յ ն շ ո չ պ ջ ռ ս վ տ ր ց ւ փ ք օ ֆ և Batı Ermenice Sözlükte kullandığımız a a a b p p (b) g k k (g) d t t (d) e e e z z z ē ē ē ä/ə ä/ə ä t‘ t‘ t‘ ž ž j i i i l l l x x h̬ c j dz (ts) k g k (g) h h h j c ts (dz) ł ł ğ č ǰ c(ç) m m m y y y n n n š š ş o o o čʿ čʿ çʿ p b p (b) ǰ č ç (c) ṙ ṙ ṙ s s s v v v d(t) t d r r r cʿ cʿ tsʿ w w w p‘ p‘ p‘ k‘ k‘ k‘ ō ō ō f f f u u u 13 İlave toplu bakış maddeleri Bu kısımda birinci cildin toplu bakış maddelerine f-j harflerindeki kelimeler ilave edilmiştir. Maddelere göre falyazen Fa.’dan alınma kelimelerdeki ‘(bir müzik aleti) çalan, vuran, vurarak yapan’ mânasındaki -zan. gûşe / kûşe / BSTT. köşe Fa.’dan alınma kelimelerin baştaki /gū/ veya /gu/’nun BSTT.’de /kü/ veya /kö/’ye dönüşmesi. ferahnak Fa. ‘-li’ mânasındaki isimden sıfat yapan -nāk eki. gülşen Fa. bir nesnenin çokça mevcut olduğu yerleri belirten -şan eki. feriştah I Ar.ve Fa.’dan alınma kelimelerin son hecesinde, kökte mevcut olmayan bir /h/ sesini ortaya çıkması. habazan Kelime başındaki aspiration’un kaybolması. hadşinas Fa.’dan alınma kelimelerdeki ‘bilen’ mânasındaki -şinās. hakendaz Fa.’dan alınma kelimelerdeki ‘atan, fırlatan’ mânasındaki –andāz. fîemanillahi fitneengiz fol I / hol Ar. ‘içinde, arasında, bir şey hakkında’ mânasındaki fī- öntakısı (praeposition). Fa.’dan alınma kelimelerdeki ‘heyecanlandırmak, üretmek, tahrik etmek’ mânasındaki -angīz. halk ağzında ve diyalektlerde / f/’nin / h/’ye ve /h/’nin /f/’ye dönüşmesi. frigidaire yabancı kelimelerin orijinal imlâsi Tk.deki yazılışına tesiri göstermesi. fur- diyalektlerde başdaki /v/ sesinin / f/’ye dönüşmesi. galiyasa / galiyesa isimlere eklenen Fa. -sā/-āsā/-sān/ -sār eki ‘gibi olma, benzeme’ mânaları yükler. geber- hayvanlar ve insanlar için farklı fiilerin kullanılması. gel– X fiilzarfından (gerundium) sonraki yardımcı fiil. gevde /ev/ → /öv/ → /öy/ → /ö/ labialisation’u. gıybet Ar ve Fa.’den alınma kelimelerdeki uzun /ī/’nin /ıy/’ya dönüşmesi. Hakka/hakka klasik Fa.’daki vokativus eki -ā/-yā. haracgüzar Fa.’dan alınma kelimelerdeki ‘icra etme, geçirme, ödeme’ mânasındaki -guẕār. hemşo Kürtçe ve Zazaca vocativus eki -o. hiç mi hiç Zarf ve sıfatların anlamını soru edatıyla ikilemeli pekiştirmesi. hurdefüruş Fa.’dan alınma kelimelerdeki ‘satan, satıcı’ mânasındaki -furūş. huriveş Fa.’dan alınma kelimelerdeki ‘benzerlik’ mânasındaki -vaş/-veş sontakı. ınan– / BSTT. inan– kelime başındaki /ı/nın → /i/’ye dönüşmesi. imparatoriçe Slâv dillerinden alınmış -iça/-içe müennes ekiyle neologismleri yaratılması. İsa / İsī Ar.’da -ā olarak okunan, Fa.’da ve O.’da -ī olarak okunan sondaki ya harfı. İstanbul Yun.’dan alınma yerisimlerdeki ‘içine’ mânasındaki is/iz unsuru. 14 Takılara göre Açıklama sonlarında bulunan parantez içindeki kelimeler ilgili paragrafın geçtiği maddeyi göstermektedir -ā -ā/-yā Ar.’da son harfı yā ile yazılan fakat -ā olarak okunan, Fa.’da ve O.’da -ī olarak okunan kelimerler (İsa/İsī). -ī- klasik Fa. vokativus eki (Hakka/ -ī, b. -ā. Ar. ve Fa.’den alınma kelimelerdeki uzun /ī/’nin /ıy/’ya dönüşmesi (gıybet). hakka). -iça/-içe Slâv dillerinden alınmış müennes ekiyle neolojizmları yaratılması (imparatoriçe). is/iz Yun.’dan alınma yerisimlerdeki ‘içine’ mânasındaki is/iz unsuru (İstanbul). /ku-/kü-/ ← /gū-/gu-/ Fa.’dan alınma kelimerlerin baştaki /gū/ veya /gu/ BSTT.’de /kü/ veya /kö/’ye dönüşmesi. -endâz Fa. ‘atan, fırlatan’ mânasındaki fiil unsuru (hakendaz). -engīz Fa. ‘heyecanlandırmak, üretmek, tahrik etmek’ mânasındaki fiil unsuru (fitneengiz). /f/⇄/h/ Halk ağzında ve diyalektlerde /f/’nin /h/’ye ve /h/’nin /f/’ye dönüşmesi (fol I / hol). fī – Ar. ‘içinde,arasında, bir şeyi hakkında’ mânasındaki fī– öntakısı (fîemanillahi). -o Kürtçe ve Zazaca vocativus eki (hemşo). Fa.’dan alınma kelimelerdeki ‘satan, satıcı’ mânasındaki fiil kipi (hurdefüruş). -sā/-āsā/ -sān/-sār isimlere eklenen Fa. bu ek ‘gibi olma, benzeme’ mânaları yükler (galiyasa). -nâk -furūş /f/←/v/ diyalektlerde başdaki /v/ sesinin /f/’ye dönüşmesi (fur-). /gū-/gu-/ →/ku/kü/ Fa.’dan alınma kelimerlerin baştaki /gū/ veya /gu/ BSTT.’de /kü/ veya /kö/’ye dönüşmesi (gûşe/kûşe). -guẕār. Fa.’dan alınma kelimelerdeki ‘icra etme, geçirme, ödeme’ mânasındaki (haracgüzar). -h Ar. ve Fa.’dan alınma kelimelerin son hecesinde kökte bulunmayan bir /h/ sesinin ortaya çkması (feriştah I). Fa. ‘-li’ mânasındaki sıfat eki (ferahnak). -sār, b. –sā. –şan Fa. bir nesnenin çokça mevcut olduğu yerleri belirten -şan eki (gülşen). -şinās Fa. ‘bilen’ mânasındaki fiil unsuru (hadşinas). -u + gel- O.’da –u’la biten fiilzarfı (gerundium) + yardımcı fiil (gel– X). /v/→/f/ diyalektlerde başdaki /v/ sesinin /f/’ye dönüşmesi (fur-). Fa.’dan alınma kelimelerde ‘benzerlik’ mânasındaki -vaş sontaki (huriveş). /h/⇄/f/ Halk ağzında ve diyalektlerde /f/’nin / h/’ye ve /h/’nin /f/’ye değişmesi (fol I/hol). -veş -ıy- Ar. ve Fa.’den alınma kelimelerdeki uzun / ī/’nin /ıy/’ya dönüşmesi (gıybet). -yā, b. –ā. /ı/ → /i/ kelime başındaki /ı/’nın → /i/’ye dönüşmesi (ınan-/BSTT. inan-). -zan/-zen Fa. ‘(bir müzik aleti) çalan, vuran, vurarak yapan’ mânasındaki fiil unsuru (falyazen). 15 Konulara göre Bu bölümde birinci cildin toplu bakış maddeleri de eklenmiştir. ablativus adverbialis amandine echoword alay malay akrabalık terimleri ana II, anneanne, annemler enversiyon acı, alaşağı et- Eski Türkçe ad, buy- alınma kelimerler attarçı, buhurdanlık figura etymologica ad- (adım ad-) alliteratif çırlak çıplak fiil →isim alver, ayart, bastı Argo aban- II, alızla-, asıl- II, dikiz geç-, çepakin fiil unsuru falyazen, ferahnak, fitneengiz, hadşinas, hakendaz, haracgüzar backformation aber- balık isimleri akya fonksiyon zayıflaması açdur- / açtır- / açtırt- / apart- beynelmilel terminoloji adrenalin fonoloji ab I / âv¹, âbıru, acaib / acayib¹, acaib / acayib², ad, ageh, al I, âl IV, ayıt- / ayd- / eyit- / eyd-, buy-, cami geçişlilik-geçişsizlik aç- I gemination amman halk dili abdest II / aptes¹, aferim abidik gubidik¹,², abuk sabuk, afküf, ahım şahım, ala bele, alaş dolaş ol-, alavere (alavere dalavere), alay malay, algan- ve çalgan-, allem et- kallem et-, apar topar, çırlak, hiç mi hiç, halk etimilojisi atlu karaca / atlı karınca ikilime b. çift sözler ve reduplication. imlâ â, arp / harp, frigidaire internal object diz (diz çök-) çıplak, ahbab / ahbap, acaib / acayip¹, annemler, büyut, canan isim-sıfat baba I isim tamlaması abdülbatn çocuk dili adda git- isim terkipleri dativus adverbialis aber yere abudane, açıkgöz, adamakıllı, ahuçeşm, asudedil, ataşemiliter, cer cehiz, destiraz degemination akke / ake İslamî terimler abdest II / aptes² diftong beyhude izafet dissimilasyon ahçı abd¹, abd², abıhayat, Der-i Sa’adet / Dersaadet birleşik eylemler b. mürekkep fiiler. calque ab I / âv³ coğrafya isimler âbâdî kâğıt, Abanoz, Abya, Alman, Ceneviz consonant cluster âbrîz / abiriz, acz / aciz, blânko çift sözler çoğul