Mühendisler için Excel Uygulamaları
Transkript
Mühendisler için Excel Uygulamaları
ProF.Dr.MehmetBnHiOtSLU V.Dog.Dr.Mecit(elik Jrrt -w, Nara l- yAytNCtLtK NoBEL AKADEMIK gri. rGirluDAN|$MANUT riC.LT0, OxsOz YAYINNU :7ll Teknik-Miihendislik Nu : 62 ISBN : 978-605-t3$6t2-1 @l. Bostm,Eyltil2013 Bu kitap. u: hendislikte I kitap haline sldr ve ders : uUnenoisr.ER igitNExcEruycurAMArARl Prof.0r.Mehmet BAKi06tU Y.Dog. Dr.MecitgEtiK copvrisht 2013,NOBEL AKADEM|K YAYtNctLtK EGiTiM DANT$MANuK Tic.LTD.STi.sERTiFiKA NU20779 Bu baskmm biitiin haklan Nobel Akademik Yaymcil* E[itim DantEmanltk Tic. Ltd. $ti.ne aittir. Yaymevinin yazrh izni olmalcstTtn,kitabtn tiimiiniln veya bir ktsmmtn elektronih mekanik ya dafotokopi yoluyla bastmt, yaytmr, gigalnmt ve daptttmt yapilamaz. Ofrs prograr Bilgisayarla lanmn yeril arag haline lerini fapmr Genel YaynYiinetmeni: Nevzat Argun-nargun@nobelyayin.comTeknik-Miihendislik -aydemir@nobelyayin.comEditiirii: Dog.Dr.TimurAydemir Redaksiyon: EmreGiirbiiz-emregurbuz@nobelyayin.comSayfaTasanm: Kara-serikan@nobelyayin.com$erikan Kapak Tasanm: ilknurGiiglii-ilknur@nobelyayin.com BaskSorumlusu: HalilYegil Elektronik I tiniinde bulr tadrr. Bunk drir mantr-k Dagrtm:Volkan Kurt-volkankurt@nobelyayin.com+ g03l Z 4l g 20 I 0 -emrah@nobelyayin.comEmrahDursun -sadik@nobelyayin,comTan[m:SadrkKiig0kakman Yavuz$ahin-yavuz@nobelyayin.com0nurUysal-onur@nobelyayin.com-cetin@nobelyayin.comQetinErdofan Serdar Diifer-serdar@nobelyayin.com-serhat@nobelyayin.comSerhat -Gegkaldr -esatis@nobelkitap.come-satis: Volkan Ozdemir Siparig: siparis@nobelkitap.com- KtITPHANE BiLGi KARTI BakioElu,Mehmet, Qelik, Mecit. M0TTENDiSLER iqiN nxcer, ITGULAMALARr 1. Bastm,VIII + 294s., 160x235mm / prof. Dr. MehmztBAK\OGTU- yra. Dos. Dr. Mecit QEL\K Kayalgave dizinvar. rsBN 978-605 - I 33 -6 I 2- I I. Excel 2. Elelctronik Tablo 3. Bilgisayar Uygulamalan ito8EtAtcD$itkyAy{mnr $tdu omtSMAr{tK Ih. Lm.$Tl. ltur h&meit|t n{'Q$ hd t|I il B.ttuor lrrry/Atx[^ tt 6ll all l0 l0 h: tBll fl ES Af /wfit tt.|i6 urrnhrrffi 6qbi H rtn zA Onh/r|f,An eot roradlr}irm ldtu 6lt !06 m 91 ABET kural Bu nedenle I ile ilgili kon bilgisayar il ile ilgili den w o fk nobelkitap.com Elektronik Microsoft is Multiplan ( sisteminde 1985 yrhnd tadrr. 15 sii 13. siirtim i 2007(12. S Ofisin di[e: Excel 2007 prlmrgtrr. I anda iki ki ve gevrimi( oNsoz MiiBu kitap, uzun yrllar iTU ingaat Faki.iltesinde lisans seviyesinde verdiiLmrz genigletilip hend,islikteBitgisayar (Iygularnalarl dersine ait notlann Excel ytintinde da yankitap haline getirilmesiai". Bilgisayarlarda olan hrzh deiigim ders notlanna srd.rve ders notlan da aynr hrzla deiigti' NU20779 ittir. Yaytnevinin yaah izni rustmt,yayrmt,golalnmt ve ABET kurallannd.an biri de derslerde bilgisayar kullanlmrnrn teqvik edilmesidir' analtz Bu nedenle birgok d.erskitabrnrn sonuna,bilhassa yabancr tilkelerde, saylsal krsmrnrn bir problemlerin brrakrlan gciziimti riirenciye ve ite ilgili konular eklendi kullamml bilsisayar ile yaprlmasr istendi. Dolayrsryla sayrsal analizin ve bilgisayar artmaktadrr' geqtikqe de giin ve arttr lelgiii derslerin cinemi yeri vardrr' Ofis programlanmn iginde Excel'in Miihend.islik bakrmrndan cinemlibir makinahesap el artrk tablolar Elektronik gelmesiyle hale Bilgisayarlaln tagrnir bir gok faydah hazrrlamasrnda ridevlerini ev la'nrn yerini almiq olup riirencilerin tidevprogramrnrn alt srmfla'ndaki ciirencilere araghaiine gelmigtir .gir"i,lisans kurslan yaprlmaktadrr' Excel basit lerini yapmasr igin 3 saatlik iglemler goz Elektronik tablolasn diier bitgisayar programlanndan farkr biiti.in ara sailanmakriniinde bulunduiundan hata tohv tutunmakta ve hesaba hakimiyet kullanhesaplarrnda birgok mtihend.islerin mantrir tadrr. Bunlara ek olarak tablo drS mantrktrr. 'd Dog. Dr. Mecit QELLK piyasaya siiriildii' Elektronik tablonun ilk uygulamasr 1979 yrhnd,aVisiCalc olarak piyasaya grkardr' ismiyle Muttiplan yrhnda 1982 Microsoft ise elektronik t.ftoyn MS-DOS igletimkargrn popiiler olmasrna gok Multiplan Cp/lVIigletim sistemind.e ilk siiriimti Excel'in kaptrrdr. programrna L-z-g sisteminde poptilaritesini Lotus kullanrlmak2013 Excel olan siiriimii 15. bugtin ve lggb yrhnda piyuruyu siiriildii igin, tadrr. 1b siiriimtin iginde 6. stiriim Olis'in difer elemanlanna uyum sa$lamak Excel iginde stiriimlerin Son bulunmamaktadrr. 18. siiriim ise batrl inangtan dolayr yaprldr. $erit sistemi 2007(12. Siiriim),de geitt Menti sistemi ile krikli.i de['igiklikler ofisin diier bilegenlerinde de kullamlmaktadrr. de yaExcel 2007,densonraki siirtimlerde gerit sistemi drgrndabagka deliqiklikler aynl bulunmasl' penceresinin kendi kitabrnrn prlmrgtrr. Bunlardan; her gahgma gtirselliEe programda drgrnda gibi. Bunlar anda iki kiginin aym tabloda ialrgmasr ve gevrimigi kullamma daha fazla tinem verilmeye baglandr. l*" nobelkitap. Miihendisler igin Excel [Iygulumulan iv Kitapta konular temel elemanlara cincelik verilerek incelendi. Ayrrca incelemed,e cince Excel bilgilerinin hepsi verilip sonra uygulamalara gegilmedi; Excel bilgileri ile uygulamaya ait cjrnekler ig ige verildi. Dolayrsryla anlatrmda tekdiizelikten kurtanldr. Kitapta Excel2013 siiriimti kullanrlmrgtrr. Bu stiriime ait bilgiler genig cilgilde diier siirtimler igin de gegerlidir. Kitapta gcizdenkagan hatalann bulunma olasrhir vardrr. Bu hatalardan dolayr okuyuculardan gimdiden cjzi.irdileriz. Yazarlar Maslak, Aiustos 2013 bakioglu@itu.edu.tr gelikmec@itu.edu.tu iqixnnriu ONSOZ iqixnBxiLnn.... g6I,UNI r TE}IEL ELE}L{.\ 11 cinis. i .2 ..3 i..r i .; '6 :.; ..E FARE. SI}IGE. PENCERE... }I ENU SI STE $ERir LER . . . ILETI$III KLKES. KOPY.\L EOLUNI Z D(CEL PROGR.{ 21 cini$. 2.2 q-\u$\L\ s-\1 ].3 2.1 2.5 2.6 2. 7 H U C R ES E C I \'ERi GIR\IE. AqIKL\\L\ E KOP\-.\LL\L\ HUCRELERI } 2.8 conu:l-rt.. SA}TA DLZE 2.9 2.10 KIS.\YOL TT'i 2.11 BUL. DEGIST EOI,UM g TEMEL MUHE\'I 3.1 3.2 3.3 3.4 3. 5 GIRI$.:.. .... FOR}IT-L GIR }L{TRiS HES FO\-I\SNO\-I G R\ FI K CI ZI :elendi. Ayrrca incelemede r gegilmedi; Excel bitgileri attmda tekdtizelikten kur- . bilgiler genig cilgridediier Bu hatalardan dolavr oku- iCixnErirER ONSOZ ieixonrilpn.. LLL u .................. EOL,UNI T TEMEL ELEMANLAR 1.1 cini$. r.2 FARE. 1.3 siMGE. 7.4 PENCERE..... 1.5 MENUSistpnni 1 .6 r.7 1.8 $ E R IT L E R ..... ilorigtnn KUTULARI....... KES, KOPYALA, YAPI$TIR.... . . . . . . .1. .........1 .-...2 3 11 13 ........L4 ..- 20 eOL,Un[z EXCEL PROGRAMINDA TEMEI-,i$lnnnl,ER 2.7 cini$. i$lOUl,BRi...... SAYFASI 2.2 QAlr-$nta 2.3 2.4 2.5 2.6 2 .7 H U C R ES E Q i M i . vERi CinUB. AQIKLAMA EKLEME KOPYALAMA, TA$IMA (KESME) ve YAPI$TIRMA. H U C R EL E Ri N ei Qi N Oi ni l l tnsi -t 2.8 2.s 2.ro 2.r1 conuNuM.... OUZnNi. SAYFA TU$IARI KISAYOL GiT. BUL,OBCi$tiR, . . . . . . .2 . -3 ......-26 .........31 ... 32 ..-.4O """"'4I ....... . . 43 ........-'46 ........48 .....51 .......55 EOL,UNTg X PROBLEMLERi TEMEL TVTUHPNIiSI-,I c i n i $ . : . . . . . . . : . . . . ..... 3.1 Cintgt. 3.2 FORMUL .......57 ......57 3.3 8.4 . . . . . . . - .6. 1 M A T R I SH E S A P I A R I . . . . . . .......66 HESAPLANMASI...... TABLO FONKS|yONLARIN $EKL|NDE 3.5 GRAFIKQizinnloni.... 73 Miihendisler igin Excel Uygulamalart vi BOLUM A g6LUM A ADi oirEnr-xl nONCUSEL BA$VURU, HEDEF ARA, QOzUCU ve LTYGULAMALARI . . . ' .8 3 4.r cini$.. :: :: : i3 il3tf"?1H;BiaiMi;ffiiRilffiJi.; : Zi 95 4.6 QOZUCU ee sor,Unfir sAYrsAr,iNtncRASYoN b.1 s.2 5.s s.4 cini$. TEKKATLIiNtncnesYoN. cAUSSiNtpcnRSYoNU. ixt xetlt iNtpcnasYoN. E.1 E. 2 G I R I S . .. . RL\ G E. KI s. 4 E.5 E.6 8.7 ATI $ YoS SO\-I-U FI EL\STII\ I EL.\STIK ' E.3 ooGncsr E.8 OznEGE tn-GL-I-\\ EOLUM g .....111 111 LL4 .........116 KISM TUNTT s.1 cini$.... 9.2 PAR\BOL PROBLL\: e.B HipeReo PROBLE} BOLUM 6 NCNi IryDURMA e.{ nliPttx t 9.5 e.6 BURL'I.\L eill\R\tc 9.6 AIRY GEF e.7 isce Pr^ 125 gOI,UNI Z TIYGUI,AMAI,AR 131 7.r cinig... 131 BULUNMASI..... KUWBtlpniN eiLn$XnSiUiN 7.2 OUZl,nnnDE 133 iuoinCnuunsi... NOx'iAva ein KUwETlBniNiN 7.s UZAr UPNKEZ,STRTITVCEYLEMSiZT,IX 7.4 AI,AN,GEOMETNIT ......134 HESABI. MoMENTLsniNiN pRoBLEui.. ..... 138 .. 7.b cnnilnno ......143 ncilunsi... 7.6 Bcni EKSENLiQugUKLARIN r47 ...-....-..... 7.7 sUnnxli rcini$lER... r49 7.8 KALINcinARl,t sit iNninLER. 153 ......... oisxr,nn 7.g ooNnN .... 155 7.10 isriNar DWARLARI....... .........15e cpnilunsi alnnavaNMALZEME......... 7.rr QEKME BOL,UMTO FORMULLER 10.1 cini$.... 10.2 FO\-I\-qI)10.3 TA\-I}LI 10.4 ronrr[r EOL,UftITT vERi axartz 11.1 cint$... TI.2 SIR{LI\ 11.3 nLTnEl 7I.4 ALT TOP 11.b vgnirnn 11.6 IVIET\-I S Lr.T DI$ \TRl 11.8 ARA,}L\ r 11.e ou$gr - igindekiler vii BOI,UNTS ITYGUI,AMAI,ARI . . . .8 3 , 8 4 . 8 7 91 95 ADi 8.1 8.2 a.g a.+ 8.5 OiTNNANSIYEL DENKLEMLER cinig. RUNGE-KUIIaYoNtpvti.. oocnusar,ivun y0Nrpnni........d........:... ATI9vONtnnni....... y0XtBnni....... sotil,u FARKLAR s.e nmsdr ncni....:... ;:.+ o1a,srixznuiNnoruRANrini$1nR..... ;:; OTOEENi PROBLEMIve BURKULMAPROBINUIXN uYGULANMASI..... """" 165 165 r7r """" 173 L75 ""' 178 """' 782 """ 1e0 eol,unfi g ....111 .. 111 174 ...116 725 KISMI IUNNVIi OiTNRANSiYEL DENKLEMLER """"' 1e3 e.1 cini$.. neCtlIUr SICAKLIX pARABO1,if< ve UpNKLEM QUBUKTA s.z """""""" 1e4 PROBLEMI....... ppNKLEM oecu,rut BASINQ veB9RUiQiNnnxi e.B Hipnneoiix " 2oB PRoBLEui... 207 PRoBlnui.. oRcrlIMI pl,iptix SICAKLIT LEVHADA rg onNru,nM s.4 2tr ""' PRoBLEvti.... 9.b BURULMA g.o eiHanl,IoNit<DENKLEM.... "" 2r4 pcil,ttrtpsi.. ""2L5 PLAKLARIx s.t iNcp 222 e.6 AIRYcnnilun FoNKSIYoNU. BOLUM 10 filci::: ::: i3i 'IESI. ZI.JK 133 .. r34 .. 138 .. 743 ,. 147 r49 . 153 . 155 ,..159 FORMULLER r o . r c i n i g . . : . . . . . . . . . : . .. . . . i . . . . . . r . r . i : : . Lo.z FoNKSIYoN(i$l,orDritnpllct. 10.3 TANIMLI ADI,AR.. io.; ronnnur,DENETLEME. 227 """' 230 .,...".' 24L ""' 243 BOI,UNTTT VERi ANALIZi rH cini$. IT.2 SIRAIAMA ir.g n'iltnBlEMn. IT.4 ALT TOPLAM.. ii.r vpnilpniN ooGnuLANMASI.... oouu$ruRME. ii.e nnnmisuruNr,ene i.+ o$ vnni al. 11.8 ARAMAve BA$VURUFONKSiyONlenI...... ir.g nu$Bv ARA. 247 "' 248 252 255 256 """" 267 " 264 """" 267 " 268 Miihendisler igin Excel Uygulamalart 11.10YATAYARA. 1 1 . 1 1K A Q T N C I rr.r2 INDIS. 11.13HrZLrQoZuVttEME. viii ......270 ...27r ......273 ....275 nortiM 1 BOLUNI TZ Oznf,r,P$TIRME ve KAPANI$ r2.r GIRI$. 72.2 }JrZLrER$IMARAQQUBUGU 1 2 . 3 D O S Y AS E K M E S I . . . . . . . r2.4 YENI,AQ,KAYDET. T2.5 FARKLIKAYDET 277 .........277 ...279 .........280 .......287 TEMEL ELEN 1.1ciRis T2.6 PAYI,A$, DI$ARI AKTAR, KAPAT r2.7 YMDIR. ....286 287 289 291 Bu boltimde Windo' temel elemanlannr manlardan baqlanl gibi ileride grkacak yan detaylar oireni Windows igletim si ier biitiin program oirenilmesi Windor ciirenilmesini saila bir simge yr$rnr oh zi.imlenir.t- Windows altrnda g neiin, Ofis progran temel elamanlan d rtintiq olarak az da 1.2FARE Avug igine sriabile ettirildiiinde bu hr benzer qekil ile ekr isareti", "Fare igar verilmektedirlFar rasrnda arkasrnda kundrirGare imle, rasrnda 6', ayarlanmast !J&-L,}|4 - P€D su'asl MUHENDiSITn iciN EXCEL UYGULAMALARI V.Dog.Dr.Mecit (elilt Prof.Dr.Mehmet BRHIOGLU ABET kurallanndanbiri de derslerdebilgisa,prkullanrmrnrn tqvik edilmesidir.Bu nedenlebirgokders kitabrnrn sonuna,.bilhassa.;nbancr filkelerde.sa)4salanaliz ile ilgili konular eklendi ve Edzfrmfi d$renciye brrakrlan problemlerinbir ksmrnrnbilgisa,prile;aprlmasristendi.Dolaysgdarysd analizinve bilgisalai kullinrmrile ilgili derslerinrinemiarttl veg0ngeEtikEe de artmaktadrrOfis programlanntniEinde Excel'inMfrhendislikbakrmrndandnemli bir yeri rardlr. Bi$qyarlann tagrnrrhile gelmeslyleElektroniktablolar artrk el hesap.makinalannrn yerini almrg olup O$rencilerinev Odevlerini hazrrlamasrnda gokfa.ydah bir araghiline gelmigtir. Elektroniktablolanndi$erbilgiqyar programlanndanfarkr,bfitiln ara iElemlergdz dnfrndebulundu$undanhata kolaybulunma\la ve hesabahakimiyetsailanmaktadrrBunlaraek olarak, tablo mantrlr muhendiiierinbirgok hesaplannda kullandlirmanilktrr. Kitaptakonulartemelelemanlara oncelikverilerekincelendi-{ynca incelemede6nceExcelbilgilerininhepsiverilip sonra uygulamalara-gcgilmedi: Excelbilgileri ile grgulamqyaait drnekler ig iEe verildi.-Dolaysgdianlatrm tekd0zeliktenkurtanldr. Prof. Dr. Mehmet Bakio$lu Mehmet lakioSlu, 1961 yrlmda istanbul Teknik Universitesi, inqaat Faktiltesine girdi ve l!)66 yhnda Inqaat Fakiiltesi, Tatbiki Mekanik Kolundan Yiik. inE Miih. iinvam ile mezun oldu. Aym yrl Teknik Mekanik ve Genel Mukavemet Kiirsusu'ne asistan olarak atandr. l97l yilrnda Tatbiki Mekanik bilim dahnda doktorasrm verdi. 1973-1976,yrllannda ilg yrl Amerika Birleqik Devletleri'nde bulunan l-ehigh Universitesinde krnlma mekanifi konusundq doktbra sonrasrgahEmasryap$. lg77 yrhnda Mukavemet bilimdahndandogentli$inialdr. l99l yrhndainqaatFakiiltesi,MekanikAnaBilimDah'naprofesorolarak atandr. 2005 yrhnda Mekanik Ana Bilim Dah Baqkam oldu. 20ll yrhnda emekli oldu. Mehmet RskioElu'nun ara$tlrmayaph!,r konular; elastisite teorisi, sayrsalanaliz, lrnkna mekanifii ve akrlh yaprlar olup bu konularda uluslararasr yaynlan bulunmaktadrr. Yazann; statik, dinamik, mukavemet, sayrsal analiz ve bilgisayar konqlanlda kitaplan bulunmaktadrr. Mehmet Bakiof.lu'nun Miihcndislik MekaniEiSrarik isimli kitabr, Tiirkiye Bilimler Akademisi'nin 2008 yrhnda verdifi Aniversite Ders Kitaplan Tetif ve Qevii Eser Odiiliinii aldr. Y.Dog.Dr.MecitQelik Mecit Qelik, 1984 yrhnda istanbul Teknik Universitesi, ihqaat Fakiiltesinden mezun oldu.1985 yrhnda ayn fakiiltenin Yapr StaqEi Qahqma grubuna g5!rya giirevlisi olarak atandr. 1996 yrhnda Yapr Anabilimde "Plak Sonlu Elemanlarda Kayma $ekil De[igtirmelerinin Giiz Onune Ahnmasr ve iki Parametreli Elastik Zemine Oturan Plaklar" isimli doktorasrm verdi. 196-1999 Dr. Ara$hrma Gdrevlisi olarak giirev yapanMecit Qelik 1999,yrhndayardrmcr.dogenttilearandr.Scientionindex ve Engineering index'e giren makaleleri bulunan, istanbul Teknik Universitesi inqaat Fakiiltesi ihqaat Mufendislifl B0liimii'ade Yapt Statipi derslerinin yarunda Miihendislikte Bilgisayar Kullanrmrna Girig ve Yapr Miihendisli[inde Bilgisayar Kullarumrna GiriE derslerini de veren Mecit Qelik hdlen bu gdrevi ytiriitmektedir. ffi,,'-ry [4*r":"= www,facebook.com/nobelyayin twitter.com/NobelKitap trililxJIltltil lsBN97860s-133{12-l r{oBErAxADEilit(yAnilcruK EGiTiil DAil$ilAilUK riC. rm 5n ANKAM oaGmM KUltiirMah.Mithatragacad. No: 74 B-0t02 Tel:0312418 20 t0 Faks:0312418 30 20 Krzlay/ ANKARA www.nobelpyin.comnobel@nobelyafln.com MERKEZ iOSAebdukaAirGevlaniCad.No: 2/A Tel/Faks:0312386 00 9l Nim / ANKAM @ vrmarv. nobelkitap.com