Bitki Islahı Proje Pazarı Projeler Kitapçığı
Transkript
Bitki Islahı Proje Pazarı Projeler Kitapçığı
PROJELER KİTAPÇIĞI 3 KASIM 2015 - ANTALYA EN TAZE FİKİRLER ÖNSÖZ ve BİSAB TANITIM BİTKİ ISLAHI PROJE PAZARI Bitki ıslahının zahmetli yollarında yıllarca emek veren Islahçılar, emeklerinin karşılığını almak için elde ettiklerine kanaat getirdikleri ürünlerinin bir an önce üretime girmesini isterler. Ancak bu ürünlerin anlatılabildiği ve anlaşılabildiği ortamlar oldukça az sayıdadır. Ya yıllarca emek vererek elde ettiği ürününü tekrar yıllar harcayarak üreticiye anlatmak zorunda kalacaktır. Ya da bu işi profesyonellerine bırakacaktır. İşte Bitki Islahı Proje Pazarı, bitki ıslahçılarının kendilerini profesyonellere anlatma imkanı bulduğu “profesyonel” bir ortam sağlamıştır. Ülkemizde bitki ıslahı alanında ilk defa düzenlenen bu organizasyon hepimize yeni ufuklar açmıştır. İlk olmasına karşın katılımın sayı ve kalite bakımından yüksekliği bizi gelecek açısından daha da ümitlendirmiştir. Bitki Islahı Proje Pazarı ve benzeri organizasyonlar hem bilimsel ve teknolojik seviyenin göstergesi ve hem de gerek ülke içi ve gerekse uluslararası rekabetteki seviyenin önemli göstergelerindendir. Bu organizasyonların teşvik edici rekabeti öne çıkartıyor olması Bitki Islahçıları Alt Birliği (BİSAB) olarak bizim çok değer verdiğimiz bir diğer önemli özelliğidir. Aynı zamanda, tamamen katılımcıların ihtiyaç, beklenti ve gelecek öngörülerinin karşılığını bulmaya odaklandığı kendi içinde pratik açıdan gerçekçi değerlendirme imkanı sunan böyle bir organizasyon çok önemli bir ihtiyacı karşılamaktadır. Ülkemizde henüz gelişme döneminde olan bitki ıslahı özellikle yeni bilimsel ve teknolojik gelişmelerin kullanımında ilk adımlarını atmaktadır. Her bir yeniliğin bir noktada etkin bir şekilde uygulamaya konulması ve bunun proje pazarı gibi uygulamaya yönelik etkinliklerde paylaşılması, toptan gelişmenin önemli tetikleyicilerinden birisi olacaktır. Yani bilgi, teknoloji ve tecrübenin yatay paylaşımı bitki ıslahı sektörümüzün hızlı gelişmesi için kritiktir ve proje pazarı bu paylaşım için çok uygun bir ortam sağlamaktadır. Bitki Islahçıları Alt Birliği olarak, Bitki Islahı Proje Pazarının gördüğümüz en önemli katkısı ise, ancak söylemlerde kalan Araştırma-Üniversite-Özel Sektör işbirliğinin sağlanabileceği gerçekçi bir ortam temin etmesidir. Yerli özel sektör tohumculuk kuruluşlarının yurt dışından çeşit talepleri giderek azalmaktadır. Bu ihtiyaç çoğunlukla Araştırma Enstitüleri tarafından karşılanmaktadır. Üniversite uzmanlığını çoğunlukla danışmanlık olarak yerli tohumculuk sektörüne sunmaktadır. Ancak hem bitki ıslahı sektörümüzün ve hem de tohumculuk sektörümüzün yerli imkanlara bağlı olarak “MİLLİ” olabilmesi bu ilişkilerin sistemli ve kuralları belirli zeminlerde etkin bir şekilde yürütülmesine bağlıdır. Ümidimiz, planlamamız ve beklentimiz AKİŞMER-ATSO-BİSAB işbirliği ile düzenlenen bu tür organizasyonların uluslararası boyutlara taşınarak devam etmesi, ülkemiz bitki ıslahı ve tohumculuk sektörünün gelişimine katkı sağlamaya devam etmesidir. Bu vesile ile Bitki Islahı Proje Pazarı organizasyonunda emeği geçen tüm kurum ve kuruluşlara, projeleri ile katılarak organizasyona anlam ve değer katan proje sahiplerine, emeği geçen üniversite öğretim üyelerine, araştırma enstitülerinin değerli araştırıcılarına, özel sektörümüzün değerli temsilcilerine ve özellikle de Prof. Dr. Ayşe BOZTOSUN ve çalışma arkadaşlarına çok teşekkür ederim. Saygılarımla, Dr. Vehbi ESER Bitki Islahçıları Alt Birliği BİTKİ ISLAHÇILARI ALT BİRLİĞİ (BİSAB) BİSAB, Bitki ıslahı konusunda faaliyet gösteren gerçek veya tüzel kişiler tarafından oluşan üreticilerin bir araya gelerek; mesleki dayanışma ve mesleki faaliyetleri kolaylaştırmak, bitki ıslahı ve tohumculuk faaliyetinde bulunanların ekonomik ve sosyal haklarının korunmasını sağlamak ve mevzuatla verilen görevleri yerine getirmektir. ÖNSÖZ ve AKİŞMER TANITIM Bitki Islahında Kamu-ÜniversiteSanayi İşbirliği için Doğru Zaman, Doğru Mekan… Bitki ıslahı, Akdeniz Üniversitesi AKİŞMER Teknoloji Transferi Merkezinin temel ilgi alanlarından biri olagelmiştir. Köklü ve bitki ıslahı alanında uluslararası düzeyde araştırmacıları barındıran Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesinin varlığı, Bölgemizde gittikçe hacmi ve uzmanlık düzeyi artan bitki ıslahı faaliyetleri, Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsünün bu alandaki önemli çalışmaları, bu sektöre odaklanmamızın temel belirleyicileri olmuştur. Üniversite, kamu kurumları ve iş dünyası arasında işbirlikleri kurgulayarak sinerji yaratmayı hedefleyen Merkezimiz, ülkemizde bitki ıslahının gelişmesine yönelik misyon üstlenmiştir. Bu alandaki ilk ulusal proje pazarını bu misyonu çerçevesinde kurgulayarak hayata geçirmiştir. Proje pazarı ilk defa düzenlenmesine rağmen, her üç paydaş grubundan bir hayli ilgi görmüş ve araştırmacılarımızın değerli proje fikirlerini sergiledikleri, diğer araştırmacılarla ve özel sektör temsilcileriyle görüş alışverişinde bulundukları, yeni işbirliklerinin temellerini attıkları bir forum kimliğine bürünmüştür. Proje pazarı bünyesinde yaptığımız yarışmada Niğde Üniversitesi’nden bir lisans öğrencimizin tüm katılımcıların takdirini toplayan yenilikçi ve ticari potansiyeli yüksek bir projeyle birinci olması hem yeni neslin vizyonu ve donanımı hem de proje pazarlarının nihai hedefinin paydaşlarca doğru algılanması bağlamında memnuniyet verici bir sonuçtur. Hedefimiz, projeden ticarileşebilir ürüne giden süreçte proje pazarlarının ivmelendirici etki yaratmasıdır. Başta BİSAB’ın ve TÜRKTOB’un değerli yöneticileri Sayın Dr. Vehbi ESER ve Sayın Yıldıray GENÇER, II. Uluslarası Bitki Islahı Kongresi’nin Bilim Kurulu Başkanı Sayın Prof. Dr. Bülent UZUN olmak üzere, BIPP I’in hayata geçmesini mümkün kılan tüm bitki ıslahı camiasına gönülden teşekkür ediyorum. Etkinliği kurgulayarak organizasyonun sorumluluğunu üstlenen Uzmanımız Feride ÖZDEMİR’in şahsında tüm AKİŞMER TTM çalışanlarını tebrik ediyorum. Camianın ısrarlı isteklerine uyarak BIPP II’yi gelecek sene düzenlemek için çalışmalarımıza başladığımızın müjdesini paylaşarak tekrardan biraraya gelmeyi diliyorum ve saygılarımı sunuyorum. Prof. Dr. N. Ayşe ODMAN BOZTOSUN AKİŞMER TTM Müdürü AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ AKİŞMER TEKNOLOJİ TRANSFER OFİSİ ( AKİŞMER TTM) 2010 yılında Akdeniz Üniversitesi bünyesinde kurulan AKİŞMER (Akdeniz Üniversitesi İş Dünyası ile İş Birliği Uygulama ve Araştırma Merkezi), Üniversitemiz ile İş Dünyası arasındaki köprü görevini üstlenerek, Üniversitemizde üretilen bilimsel ve teknolojik bilginin toplumsal faydaya ve ekonomik değere dönüşmesini sağlamaktadır. 2015 yılında AKİŞMER Teknoloji Transfer Merkezi, TÜBİTAK 1601 Destek Programından yararlanmaya hak kazanan dokuz üniversite arasında yer alma başarısını göstermiştir ve bu başarıyla AKİŞMER TTM, Batı Akdeniz Bölgesi’ndeki TÜBİTAK Destekli Tek Teknoloji Transfer Ofisi olmuştur. Teknoloji Transfer Ofisleri (TTO), Üniversite – Sanayi İş Birliğinin kurumsal bir şekilde yürütülmesi için 2013 yılı itibarıyla bir devlet politikası haline gelerek TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) tarafından desteklenen yapılardır. TTO’ ların Üniversite ile Sanayi İş Birliğinde aktif rol üstlenerek akademisyen ile sanayici arasında koordinasyon ve iletişimi sağlayan, akademik çalışmaların sanayiye yönelik ürün ve hizmetlere dönüşmesinde rol oynayan bir yapısı bulunmaktadır. Teknoloji Transfer Ofisleri, bölgesel açıdan akademik ve ticari ekosisteme göre farklılık gösterdiğinden, her TTO bulunduğu bölgede en etkili ve verimli olabileceği forma geçerek sürdürülebilir Üniversite – Sanayi İş Birliğini sağlamayı hedeflemektedir. MİSYONU VE VİZYONU; Üniversite – Sanayi İş Birliğini, proaktif bir yaklaşımla ve sonuç odaklı faaliyetlerle birebir hizmet sunarak hayata geçirmek ve Üniversite – Sanayi İş Birliği kapsamında önümüzdeki beş yıl sonunda ulusal ve uluslararası tanınırlığı olan, paydaşları ile etkili iletişimi sağlamış, kurumsallaşma sürecini tamamlamış, sürdürülebilir bir yapıya sahip olmaktır. BİTKİ ISLAHI PROJE PAZARI TANITIM BİTKİ ISLAHI PROJE PAZARI Bitki Islahı Proje Pazarı (BIPP); Akdeniz Üniversitesi, AKİŞMER Teknoloji Transfer Ofisi, BİSAB ve ATSO işbirliği ve TÜBİTAK desteği ile • • • • • • Ulusal ve uluslararası bitki ıslah çalışmalarının sergilenmesi, Islah faaliyetlerinin geliştirilmesi, Islah ve proje temelli uzun vadeli işbirliklerin temelinin atılması, Ar-Ge projesi yapmak isteyen sanayi kuruluşlarının temsilcileri, üniversite öğretim üyeleri ve Ar-Ge Merkezleri ile teknopark araştırmacılarını bir araya getirerek Ar-Ge destek programlarına ortak proje önerisi sunmaları, Tarım sektörünün yüksek katma değerli üretim yapabilmesi, İhracatın sürdürülebilir kılınması, amaçlarıyla ülkemizde Islah alanında ilk defa düzenlenmiştir. Akdeniz Üniversitesinin ilk proje pazarı özelliği taşıyan Bitki Islahı Proje Pazarı I. Uluslararası Bitki Islahı Kongresi ve EUCARPIA - Yağ ve Protein Bitkileri Bölümü Konferansı ile aynı alanda gerçekleştirilmiştir. Araştırma Enstitüleri ve Üniversitelerden gelen ıslah projeleri firmalar ile buluşmuş ve yapılan ikili görüşmeler ile Ar-Ge işbirlikleri için ilk adımlar atılmıştır. BİSAB Başkan yardımcısı Sayın Dr. Vehbi ESER’ in açılış konuşması ile başlayan etkinlik Proje sahiplerinin sunumları ve poster bildiri alanında yapılan ikili görüşmeler ile devam etmiştir. AKİŞMER TTM Merkez Müdürü Prof. Dr. Ayşe BOZTOSUN’ un başkanlığında Islahçı hakları ve üniversite sanayi işbirliği ile ilgili yapılan panel ile Araştırma Enstitüleri, üniversiteler, kurum ve firma temsilcileri geliştirmiş oldukları çeşitlerin ulusal ve uluslararası nasıl koruyabilecekleri ve ortak projeler geliştirme konularında bilgilendirilmiştir. Proje sahiplerinin sunumlar ve poster bildiriler ile projelerini ve ıslah faaliyetleri sonucunda geliştirmiş oldukları çeşitleri tanıttığı Bitki Islahı Proje pazarı kapsamında Değerleme Kurulu tarafından seçilen ilk 3 projeye ve katılımcılar tarafından oylanan 1 projeye ödül verilmiştir. DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ • • • • ORGANİZASYON KURULU Proje fikrinin, ulusal ve uluslararası bazda yenilik ve özgünlük içermesi Proje ile dışa bağımlılığın azaltılması Projenin yeni araştırma projeleri başlatma potansiyeli Proje ile mevcut durumun (teknoloji-yöntem-ürün-süreç-teknik-sistem) iyileştirilmesi • ORGANİZASYON KURULU PROF. DR. N. AYŞE ODMAN BOZTOSUN AKİŞMER TTM MERKEZ MÜDÜRÜ Proje Koordinatörü Uz. CEM SAKARYA AKİŞMER TTM MERKEZ MÜDÜRÜ YARD. Proje Eş Koordinatörü Proje çıktısının, teknolojik olarak yapılabilirliği, kullanılabilirliği veya endüstriyel uygulamaya dönüşme potansiyeli AYLİN BERDERLİ TÜMAY ATSO KOBİ MÜŞAVİRİ Proje Eş Koordinatörü • Proje çıktısının, patent, faydalı model, çeşit tescili potansiyeli PROF. DR. BÜLENT UZUN AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAK. ÖĞR. ÜYE. Proje Danışmanı DOÇ. DR. TANER AKAR AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAK. ÖĞR. ÜYE. Proje Danışmanı PROF. DR. BÜLENT UZUN (KURUL BAŞKANI) FERİDE ÖZDEMİR AKİŞMER TTM FİKRİ HAKLAR YÖN. UZ. Proje Organizatörü AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ, ZİRAAT FAKÜLTESİ, TARLA BİTKİLERİ BÖLÜMÜ EVRİM BEYHAN ŞEN AKİŞMER TTM PROJE DESTEK UZMANI Etkinlik Uzmanı PROF. DR. AHMET BALKAYA MERVE BİLGEN ÇIKDIN AKİŞMER TTM ÜNİ.- SAN. İŞBİRLİĞİ UZ. İkili Görüşme Uzmanı GİZEM ÖZGÜN AKİŞMER TTM ŞİRKETLEŞME VE GİRİŞİMCİLİK UZ. Proje Tanıtım Uzmanı YILDIZ YILMAZ AKİŞMER TTM İLETİŞİM OFİSİ SORUMLUSU Proje İletişim Uzmanı NERMİN KÖROĞLU AKİŞMER TTM İLETİŞİM OFİSİ SORUMLUSU Proje İletişim Uzmanı HATİCE ÇELTİKCİ AKİŞMER TTM MALİ HİZMETLER UZMANI Proje Finans Uzmanı İSMAİL VELİ SEZGİN AKİŞMER TTM ÜNİ.- SAN. İŞBİRLİĞİ UZ. İkili Görüşme Uzmanı MELİH KOÇYİĞİT AKİŞMER TTM PROJE DESTEK UZMANI Proje Uzmanı DEĞERLENDİRME KURULU 19 MAYIS ÜNİVERSİTESİ, ZİRAAT FAKÜLTESİ, BAHÇE BİTKİLERİ BÖLÜMÜ PROF.DR. SEYDİ AHMET BAĞCI SELÇUK ÜNİVERSİTESİ, SARAYÖNÜ MESLEK YÜKSEKOKULU BİTKİSEL VE HAYVANSAL ÜRETİM BÖLÜMÜ, TOHUMCULUK PRG. PROF. DR. N. AYŞE ODMAN BOZTOSUN AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ, HUKUK FAKÜLTESİ, ÖZEL HUKUK BÖLÜMÜ, AKİŞMER TTM MERKEZ MÜDÜRÜ İÇİNDEKİLER LİSTESİ PROJELER 10. Kurağa ve soğuğa toleranslı yeni nohut materyali geliştirme HÜSEYİN ÖZÇELİK Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü 1. Bitki Islahı Çalışmalarında Genomik İlişki ve Genomik Seleksiyon Kullanım Olanakları Yrd. Doç. Dr. BURAK KARACAÖREN Akdeniz Üniversitesi 11. Farklı Amaçlar İçin Kinova (Chenopodium quinoa Willd.) Genetik Kaynaklarından Çeşit Geliştirilmesi PROF. DR. FAİK KANTAR Akdeniz Universitesi Ziraat Biyoteknoloji Bölümü 2. Moleküler Islah Yöntemiyle Yüksek Miktarda Demir İçeren ve Verimi Artırılmış Patates Hatlarının Geliştirilmesi AHMET ŞAHİN Tarımsal Genetik Mühendisliği.2.sınıf Lisans Öğrencisi Niğde Üniversitesi 12. Soğuk ve Dona Dayanıklı Kuru ve Taze Fasulye Islahı PROF. DR. FAİK KANTAR Akdeniz Universitesi Ziraat Biyoteknoloji Bölümü 3. Yeni Yerli Hibrit Sivri Biber Çeşidimiz “ÖZGE” RAMAZAN ÖZALP Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü 13. BATEM TATLI Şeker Mısır Çeşidi Dr. ŞEKİP ERDAL Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü 4. Yeni yerfıstığı çeşiti Dr. ABDULLAH KADİROĞLU Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü 14. Buğday da Görülen Bazı Fungal Hastalıklara Karsı Genetik Dayanıklılığın Kullanılması Dr. KADİR AKAN Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü 5. Soya çeşit tanıtımı MEHMET KOCATÜRK Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Arpa da Görülen Bazı Fungal Hastalıklara Karsı Genetik Dayanıklılığın Kullanılması Dr. KADİR AKAN Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü 6. Yeni Yerli Hibrit Patlıcan Çeşidimiz “YILDIRIM” HATİCE FİLİZ BOYACI Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü 15. 16. 7. Beyaz Baş Lahanada (Brassica oleracea var. capitata subvar. alba) Yerli F1 Hibrit Çeşitlerin Geliştirilmesi HAYATİ KAR Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü 17. TALENler, CRISPR ve Transkripsiyon Sonlanma Bölgesi Olmayan Yapılar Aracılığı ile Genom Mühendisliği Yrd. Doc. Dr. AYDIN AKBUDAK Akdeniz Universitesi 8. Köy Biber Tipinde (Capsicum annuum L.) Erkek Kısırlığı Sisteminde Yararlanarak Yerli F1 Hibrit Çeşitlerinin Geliştirilmesi HAYATİ KAR Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü 18. Tohum taslağı, nusellus ve embriyo kesesi gelişiminin kiraz meyve tutumu ve tohum kalitesi üzerine etkileri Dr. HASAN CUMHUR SARISU Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Eğirdir Isparta 9. Kuru Fasulyede Biotik ve Abiotik stres şartlarına toleranslı çeşit geliştirilmesi HÜSEYİN ÖZÇELİK Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü 19. RİSK: Küresel Isınma, Elmada Çiçeklenme Dönemlerinde Kaymalar ve Soğuk Zararı ÇÖZÜM: Geç Uyanan ve Çiçeklenen Elma Islahı TURGAY SEYMEN Eğirdir Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Nohutta Antraknoz (Ascochyta rabiei) hastalığına Karsı Genetik Dayanıklılığın Kullanılması Dr. KADİR AKAN Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü PROJELER 1 PROJE ADI: Bitki Islahı Çalışmalarında Genomik İlişki ve Genomik Seleksiyon Kullanım Olanakları İLETİŞİM: Yrd. Doç Dr. Burak KARACAÖREN Akdeniz Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, Biyometri ve Genetik Kürsüsü 07059, Antalya TÜRKİYE, burakkaracaoren@akdeniz.edu.tr Tel :00 90 242 227 44 00 (2507) Faks :00 90 242 227 45 64 PROJE ÖZETİ: Ziraat ve tıp çalışmalarında kullanılan karmaşık karakterlerde birden fazla genetik faktör çevre ile birlikte pay sahibi olmaktadır. Oryza sativ’da bitki boyu buna örnektir. Bu karmaşık karakterler için genetik faktörlerin belirlenmesi etkin tedavi yöntemlerinin geliştirilmesinde veya seleksiyon ile bitki ıslahında önem kazanmaktadır. Geleneksel bitki ıslahı çalışmaları: hangi genlerin karaktere etkidiğine bakmaksızın tahmin edilen fenotipik temelli damızlık değerlerine şartlı seleksiyon denemelerine dayalıdır. Ama özellikle kuşaklar arası sürenin uzun olduğu türlerde bu tip seleksiyon çalışmalarından beklenen genetik ilerleme yavaştır. Dolayısı ile fenotipleri henüz gözlenmemiş genç bitkilerin seleksiyonunda karaktere etki eden genlerin tesbiti ve buna dayalı ıslah ve seleksiyon çalışmaları daha faydalı olacaktır. Moleküler genetikteki teknolojik gelişmeler nedeni ile organizmalarda birey başına genom tarama maliyetleri ucuzlamıştır. Bu konuda çalışan bazı bilim adamları gelecekte DNA bilgisinin ıslah çalışmalarında ağırlıklı olarak kullanılabileceğini öngörmektedir (Goddard ve Hayes, 2007). İnsanlarla ilgili yapılan genomik çalışmalardan faklı olarak: bitki ıslahında yüksek miktarda genetik akrabalık içermektedir. Bu kovaryans yapısı modellere tanıtılmaz ise yanlış keşif oranları artmaktadır. Bu proje süresince yapılacak araştırmalar sayesinde: - Bitki ıslahında kullanılabilecek genetik ve genomik modellerin bilgisayar ortamında benzeşim verileri ile sınanması mümkün olacak ve çeşitli aile büyüklüklerinde en uygun modelin seçilmesine karar verecek bir takım sonuçlara ulaşılabilecektir. Bitki ıslahında seleksiyon çalışmaları sonucu oluşan akrabalık istatistiksel modellere tanıtılmalıdır ve bu çalışmada farklı genetik ve genomik yöntemlerin sonuca etkileri incelenecektir. - Benzeşim verisi kullanılarak farklı kalite ölçütleri (Hardy-Weinberg Dengesi, Bağıntı Dengesizliği, En az allele sıklıkları, Birey/ SNP çağırım oranları, Heterozigotluk, popülasyon tabakaları) incelenecek ve analiz sürecine etkileri araştırılacaktır. Bizim hipotezimiz farklı kalite kontrol eşiklerinin farklı sonuçlara yol açabileceği yönündedir. Bu veri seti belirli şartlar altında bilgisayar ortamında üretildiği için bu süreçlerin sonuçlara etkileri incelenebilecektir. - Damızlık değerleri DNA bilgisi ile tahmin edilecek ve en uygun çekirdek (ridge, gausçu, üssel) için yorumlamalar yapılacaktır. Fenotipleri gözlenmemiş yavruların damızlık değerleri tahmin edilecek ve bu süreçte bazı Bayes’çi yöntemler araştırılacaktır. - Tarım veya tıp genom projeleri için gerekli olan bir takım deneyimler bu proje kapsamında sağlanacaktır. Özellikle SNP etkilerinin Bayes’çi yöntemlerle tahmini hem tarımsal hem de tıbbi genomik için faydalı olabilmektedir. PROJENİN ÖZELLİKLERİ: Son yıllarda elde edilen teknolojik ilerlemeler birkaç işaretleyici yerine (işaretleyici destekli seleksiyon, MAS) genom bilgisinin ıslah çalışmalarında kullanılabilmesine olanak tanımıştır. Bütün tekil nükleotid polimorfizin kullanılması örneğin süt sığırcılığında bazı faydalar sağlamıştır. Özellikle kuşaklar arası sürenin uzun olduğu durumlarda genomik seleksiyon ile damızlık değerlerin tahmini önem arzedecektir. Biz bu projede farklı yöntemler ile karmaşık fenotipler ile ilişkili genleri tespit etmek ve genomik damızlık değerlerinin bitki ıslahı çalışmaları için kullanım olanaklarını incelemeyi hedefliyoruz. Genomik seleksiyon hayvan ıslahı çalışmaları için geliştirilmiş, daha sonra; insan, ormancılık ve bitki ıslahı çalışmalarına uygulanmıştır. Biz de hem bem kuramsal veri setleri (simülasyon), hem de bir pirinç genomik veri seti kullanarak ülkemizde eksikliği olan bir konuda araştırma yapacağız. Buradan elde edilen teknik bilgi diğer bitki türlerinde de kullanılabilir. Ve diğer üniversitelerde çalışan araştırmacılarla ortak diğer projeler geliştirilebilir. Yine geleneksel tekil regresyon yöntemlerine ek olarak, farklı bayesçi yöntemler üzerine çalışılması projenin üstünlüklerindendir. Genomik çalışmalar biyoteknoloji ve genetik’de gelinen en son uygulamaları içermektedir. Özellikle Marker destekli seleksiyondan üstünlükleri gösterilmiş olduğu için bu konuda ülkemizde araştırmalar yapılmalıdır. Genomik seleksiyon’a ait adımlar ( Jonas and de Koning, 2013) Oryza Sativa için genom tabanlı İlişki analizine ait manhattan şekli PROJELER 2 PROJE ADI: Moleküler Islah Yöntemiyle Yüksek Miktarda Demir İçeren ve Verimi Artırılmış Patates Hatlarının Geliştirilmesi İLETİŞİM: AHMET ŞAHİN Niğde Üniversitesi, Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi, Tarımsal Genetik Mühendisliği, 51240 Niğde ahmet.sahin@mail.nigde.edu.tr PROJE ÖZETİ: Patates, dünyada en çok üretimi yapılan 3. kültür bitkisi olup yumrularında biriktirdiği karbonhidrat, protein ve vitaminlere ek olarak özellikle yüksek oranda demir içeren tarımsal bir üründür. Temel mikro-besin maddelerinden bir tanesi olan demir her ne kadar doğada sık rastlanan bir metal olsa da, toprakta çözülmemiş halde bulunduğundan dolayı bitkiler tarafından emilmesi çok zordur. Demirin çözülmesi için toprağın asiditesinin yüksek olması gerekir. Özellikle kireçli toprakların asiditesinin düşük olmasından dolayı, bu tür topraklarda büyüyen bitkilerde demir yetersizliği çok sık gözlenir. Ne yazık ki Türkiye topraklarının büyük bir kısmı kireçli topraklarla kaplı olduğundan tarımsal öneme sahip patates gibi bitkiler sürekli demir eksikliğine maruz kalırlar. Bu da patates veriminin düşük olmasına neden olur. İnsan diyetinin temel maddesi bitkiler olduğundan, bitkilerde oluşacak demir eksikliği dolaylı yoldan insan sağlığını da etkiler. Aneminin (kansızlığın) en önemli nedeni olan demir yetmezliği, hem Türkiye halkı, hem de dünya halkları açısından önemli bir halk sağlığı sorunu olmaya devam etmektedir. Bu nedenden dolayı önerilen bu projenin nihai amacı yüksek miktarda demir içeren verimi artırılmış patates hatlarının geliştirilmesidir. Bu amaca yönelik ilk olarak Arabidopsis thaliana IRT1, IRT2 ve NAS4 proteinlerinin Solanum tuberosum’daki yüksek benzerlik gösteren homologları (sırasıyla %68, %63 ve %60) pBLAST analizi sonucunda bulunmuştur. 200 patates hattında demirin bitki içine alınması ve taşınmasında rol oynayan IRT ve NAS proteinlerinin ve bu proteinleri üreten genlerin demir eksikliğindeki ifade seviyelerine bakılarak, en yüksek IRT ve NAS seviyesine sahip hatların belirlenmesinde hızlı ve güvenilir bir yöntem geliştirilecektir. Bu yöntem literatürde ilk kez bu çalışmada kullanılacak olmasından dolayı projemiz özgündür. Bu hatların dokularındaki demir miktarları tayin edilerek, yumrularında yüksek oranda demir biriktiren patates hatları seçilip bu hatların ürün verimliliği araştırılacaktır. Ayrıca bu hatların demir eksikliğine karşı göstermiş oldukları moleküler ve fizyolojik tepkiler incelenerek, demir dayanıklılığı yüksek patates hatları belirlenecektir. Demir birikimi yüksek, verimi fazla ve demir eksikliğine karşı dayanıklılığı artmış patates hatları kullanılarak bir patates ıslah çalışması başlatılacaktır. Sonuç olarak, demir miktarı artırılmış patates üretiminin ve bu ürünlerin Türk gıda sanayisinde kullanımının hem ulusal, hem de uluslararası arenada çiftçilerimiz ile gıda üreticilerimizin rekabet güçlerini katlayacağını öngörebiliriz. Proje çıktısı olarak demirce biyo-zenginleştirilmiş yerli patates tohumluklarının geliştirilmesiyle Türk patates üreticilerinin dışa bağımlılıkları en aza indirilmiş olacaktır. Bu nedenle Önerilen bu proje, bitkiler aracılığıyla insan hastalıklarının tedavisine yapacağı potansiyel katkılardan dolayı yüksek önem arz etmektedir. Bu projenin çıktıları ileride hem patent, hem de çeşit tescili aracılığıyla Türkiye ekonomisine büyük katkılar sağlayacak ve başka bitki çeşitlerinde de benzer biyo-zenginleştirme çalışmaların yapılmasına katkıda bulunacaktır. PROJENİN ÖZELLİKLERİ: Amaç Moleküler Islah yöntemini kullanarak Türkiye’nin kireçli topraklarına uyumlu, yüksek oranda Demir(Fe) biriktiren çeşitlerin Türk tarımına kazandırılıp; Türk patates üreticilerinin kullanımına sunulması, hem de bu patates hatlarından genetik biyo-enginleştirme sayesinde yüksek demir içerenlerinin Türkiye halkının diyetinde kullanılarak, anemi başta olmak üzere birçok sağlık probleminin tedavisinde kullanılmasına öncülük etmektir. Patateste demir alınımı ve organlar arasındaki dağılımını inceleyen herhangi bir moleküler çalışma bulunmamaktadır. Ayrıca, patateste demir alınım ve taşınmasından görevli taşıyıcıları ifade eden genler henüz keşfedilmemiştir. BEKLENEN SONUÇLAR VE ÇALIŞMALAR: Bitkilerdeki Fe miktarı dolaylı yoldan verimi etkiler. Bu yüzden bu çalışmada yüksek Fe içeren patates hatlarından yüksek verim beklenmektedir. Elde edilen patates hatlarından Moleküler Islah yöntemiyle Türkiye topraklarına uyumlu, Fe miktarı fazla ve verimi yüksek çeşitler oluşturulacaktır. Yüksek demir içerenlerinin Türkiye halkının diyetinde kullanılarak, anemi başta olmak üzere birçok sağlık probleminin tedavisinde kullanılmasına öncülük etmektir. Bu projenin çıktıları ileride hem patent, hem de çeşit tescili aracılığıyla Türkiye ekonomisine büyük katkılar sağlayacak ve başka bitki çeşitlerinde de benzer biyo-zenginleştirme çalışmaların yapılmasına katkıda bulunacaktır. Genetik mühendisliği aracılığıyla IRT1 ve NAS genleri kullanılarak patateste yüksek Fe miktarı ve verim çalışmaları yapılacaktır. Anemi Görülme Sıklığı Patates iyi bir demir kaynağıdır. PROJELER 3 PROJE ADI: Yeni Yerli Hibrit Sivri Biber Çeşidimiz “ÖZGE” İLETİŞİM: Ramazan ÖZALP ramazanozalp@yahoo.com Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, ANTALYA www.arastirma.tarim.gov.tr/batem PROJE ÖZETİ: “ÖZGE”, Tübitak tarafından desteklenen 109 G 029 no’lu “TÜRKİYE F1 HİBRİT SEBZE ÇEŞİT VE NİTELİKLİ HAT GELİŞTİRME PROJESİ” kapsamında yürütülen “Biberde Örtüaltı Yetiştiriciliğine Uygun Sivri, Çarliston, Dolma ve Kapya Tiplerde Kaliteli (Renk ve Meyve Şekli) Hat ve F1 Hibrit Çeşitlerin Geliştirilmesi” (2010-2014 Alt Proje) projesiyle ıslah edilmişt ve 28.05.2015 tarihinde üretim izni alınarak sektörün kullanımına sunulmuştur. PROJENİN ÖZELLİKLERİ: Uzun sivri demre tip, % 100 Tatlı Kaliteli, düzgün, koyu yeşil, parlak Ortalama meyve uzunluğu 20-23 cm Ortalama meyve genişliği 2,5-3 cm Ortalama meyve ağırlığı 30-40 g Yüksek verimli Bitki yapısı kuvvetli Adaptasyon yeteneği yüksek Soğuk dönemde meyve tutumu iyi Taze tüketim ve ihracata uygun PROJELER 4 PROJE ADI: BATEM-CİHANGİR yerfıstığı çeşidi İLETİŞİM: Abdullah KADİROĞLU kadiroglu71@gmail.com Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, ANTALYA www.arastirma.tarim.gov.tr/batem Telefon: 0 242 321 67 97 Faks: 0 242 321 15 12 PROJE ÖZETİ: BATEM-CİHANGİR, Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü tarafından 2013 yılında tescil ettirilmiş bir çerezlik yerfıstığı çeşididir. Hindistan’dan intrüdüksiyon yöntemine göre ıslah edilmiştir. Çerezlik kalitesi ve verim bakımından öne çıkmaktadır. Dayanıklı sap, ginefor, kapsül yapısından dolayı yağışlardan kaynaklanan geç hasat kayıpları daha azdır. PROJENİN ÖZELLİKLERİ: Türkiye’nin yerfıstığı yetiştirilen tüm bölgelerinde yetiştirilebilir Ana ve ikinci ürüne uygundur Meyve verimi yüksektir (500-550 kg/da) Çerez olarak oldukça lezzetlidir 100 tohum ağırlığı: 900-950 g % İç oranı: %70-75 Olgunlaşma Gün Sayısı: 140-160 gün Gelişme Formu: yarı yatık Dane Yapısı: iri, silindirik, açık pembe % Yağ: 49-52, % Protein: 25-29, % Oleik Asit: 49 PROJELER 5 PROJE ADI: ATAEM-7 Soya Çeşidi İLETİŞİM: Mehmet KOCATÜRK mehmet.kocaturk@gthb.gov.tr Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, ANTALYA www.arastirma.tarim.gov.tr/batem Telefon: 0 242 321 67 97 Faks: 0 242 321 15 12 PROJE ÖZETİ: ATAEM-7, Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü (BATEM) tarafından 2006 yılında tescil ettirilmiş bir soya çeşididir. Melezleme yöntemiyle geliştirilmiştir. Pedigri yöntemine göre seleksiyon yapılmıştır. Ana ürün ve ikinci ürün koşullarına uygun olduğu için Türkiye’nin değişik bölgelerinde yetiştiriciliği yapılabilir. Özellikle farklı bölgelere adaptasyon kabiliyeti ve protein oranı bakımından ön plana çıkmaktadır. PROJENİN ÖZELLİKLERİ: Türkiye’nin soya yetiştirilen tüm bölgelerinde yetiştirilebilir Ana ve ikinci ürüne uygundur Tohum verimi yüksektir (350-450 kg/da) IV. Olgunlaşma grubunda yer almaktadır 1000 dane ağırlığı : 145-155 gr. Çiçek rengi : Beyaz Bitki boyu: 110-136 cm Olgunlaşma Gün Sayısı : 110-135 gün % Yağ oranı : %19,6-23,8 Protein oranı : %35-40 Tohum şekli : Yuvarlak 5 PROJELER 6 PROJE ADI: Yeni Yerli Hibrit Patlıcan Çeşidimiz “YILDIRIM” İLETİŞİM: HATİCE FİLİZ BOYACI filiz_boyaci@yahoo.com Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, ANTALYA www.arastirma.tarim.gov.tr/batem PROJE ÖZETİ: “YILDIRIM”, Tübitak tarafından desteklenen 109 G 029 no’lu “TÜRKİYE F1 HİBRİT SEBZE ÇEŞİT VE NİTELİKLİ HAT GELİŞTİRME PROJESİ” kapsamında yürütülen “Patlıcanda Fusarium oxysporum f.sp. melongenae’ya Dayanıklı Nitelikli Hat ve F1 Hibrit Çeşitlerin Geliştirilmesi” alt iş paketinde geliştirilen hibrit bir çeşittir. 28.05.2015 Tarihinde üretim izni alınarak sektörün kullanımına sunulmuştur. PROJENİN ÖZELLİKLERİ: Adaptasyon yeteneği yüksektir. Örtüaltı tek mahsul üretimine uygundur. Yetiştirme sezonu boyunca verimi yüksektir. En soğuk dönemlerde dahi meyve rengini açmaz. Meyve tutumu sıcaklık dalgalanmalarından etkilenmez. Meyve ucu hafif küttür. Meyve kalitesi çok yüksektir. Meyve eti sıkı ve yeşilimsidir. Çanak yaprakları dikensizdir. Meyve uzunluğu 22-24 cm’dir. Meyve ağırlığı ortalama 230 gr’dır. 6 PROJELER 7 PROJE ADI: Beyaz Baş Lahanada (Brassica oleracea var. capitata subvar. alba) Yerli F1 Hibrit Çeşitlerin Geliştirilmesi İLETİŞİM: HAYATİ KAR Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü hayatikar@yahoo.com PROJE ÖZETİ: Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsünde beyaz baş lahana Islahı çalışmaları 1998 yılında başlanmış olup çalışmalar halen devam etmektedir. Bu süre içerisinde beyaz baş lahanada zengin bir gen havuzu oluşturulmuştur. Bu proje ile Türkiye’de ilk olarak yerli F1 hibrit beyaz baş lahana çeşitleri de geliştirilmiştir. Yapılaması planlanana bu projede ülkemizin lahana gen kaynaklarını da değerlendirerek sebze üretimimizde önemli bir paya sahip olan beyaz baş lahanada pazar değeri yüksek, sarmalık veya sanayiye yönelik polinasyon kontrol yöntemlerinden olan sitoplazmik erkek kısırlığı siteminden (CMS) yaralanılarak nitelikli hat/ lar ile yerli F1 hibrit çeşitlerin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. PROJENİN ÖZELLİKLERİ: KARTOPU F1 ÖZELLİKLERİ •90-100 günlük •Baş şekli eliptik •Baş ağırlığı 4-5 kg •Sarmalık ve taze tüketime uygun •Çok tatlı •İç rengi kar beyazı, tadı gevrek Kartopu Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsünde ‘Beyaz Baş Lahanada F1 Hibrit Islahı çalışmaları 1998 yılından beri yürütülmektedir. Bu ıslah çalışması ile Türkiye beyaz baş lahana gen havuzu oluşturulmuştur. Beyaz baş lahana gen havuzunda yerel beyaz baş lahanalar, yurt dışı materyalleri, melez hibrit açılımları yer almaktadır. Hibrit ıslahında safhat ana ve babalar kullanılmaktadır. Safhatlar 7-8 generasyon kendilenmiş hatlardır. Lahanada kendilemeler tomurcuk tozlamasıyla yapılmıştır. Geliştirilen Kartopu F1 çeşit adayı beyaz baş lahana gen havuzunda bulunan ve yüksek oranda saflığı sağlanmış iki safhattın melezlemesiyle elde edilmiştir. Kısaca Kartopu F1 hetorosisi ıslahı sonucunda geliştirilmiştir. Bu çeşidin geliştirilmesi uzun yıllar almış, 10 yılı bulmuştur. 7 Geliştirilen ve üretim izni için başvurduğumuz Kartopu F1 standart çeşitlere göre üstün özelliklere sahiptir. Özellikle yeksenaklık yani üniformite açısından dikkate çekmektedir. Bu çeşitte standart çeşitlerde rastlanılan hetorojen yapı bulunmamaktadır. Baş şekli, yaprak rengi, bitki yüksekliği gibi morfolojik Kartopuakterler açısından Kartopu F1 çeşidi yüksek oranda üniformiteye sahiptir. Ticari Kontrol Hibrit çeşitleri ile kıyasladığımızda başlar çok sıkı olmayıp, yaprakları kolay açılabilmektedir. Ticari Hibritlerin değerlendirme şekli genellikler sanayilik ve turşuluktur. Kartopu F1’ sarmalık özelliği mükemmeldir. Bunun yanında tadının iyi olması taze tüketime uygunluk arz etmekte ve salatalarda kullanılabilmektedir. Son yıllarda tüketiciler yabancı hibrit çeşitleri baş şekli ve sıkılığının fazla olması nedeniyle sarmalık ve yemeklik olarak tüketmekten kaçınmaktadır. Bu sebepten dolayı yerli çeşit denilen standar çeşitlere ve köy çeşitlerine olan talep artmıştır. Yerli hibrit lahanamız olmaması nedeniyle geliştirilen bu Kartopu f1 bu boşluğu dolduracağı kanaatindeyiz. KUZEY YILDIZI F1 ÖZELLİKLERİ •110-120 günlük •Baş şekli eliptik •Baş ağırlığı 3-4 kg •Sarmalık turşuluk •Arazide kalması süresi uzun •Çatlamaya ve soğuğa dayanıklı •Yerel Bafra lahanasının hibritidir Geliştirilen ve üretim izni için başvurduğumuz Kuzey Yıldızı F1 standart çeşitlere göre üstün özelliklere sahiptir. Özellikle yeksenaklık yani üniformite açısından dikkate çekmektedir. Bu çeşitte standart çeşitlerde rastlanılan hetorojen yapı bulunmamaktadır. Baş şekli, yaprak rengi, bitki yüksekliği gibi morfolojik karakterler açısından Kuzey Yıldızı F1 çeşidi yüksek oranda üniformiteye sahiptir. Ticari Kontrol Hibrit çeşitleri ile kıyasladığımızda başlar orta sıkılıkta olup, yaprakları kolay açılabilmektedir. Bu sebepten dolayı sarmalık özelliği mükemmeldir. Ticari Hibritlerin değerlendirme şekli genellikler sanayilik ve turşuluktur. Kuzey Yıldızı F1 çeşidi baş olgunlaştıktan sonra çok uzun süre arazide çatlamadan kalabilmektedir. Bu durumda pazara istenilen dönemde ürün verme imkanı sağlamaktadır. Son yıllarda tüketiciler yabancı hibrit çeşitleri baş şekli ve sıkılığının fazla olması nedeniyle sarmalık ve yemeklik olarak tüketmekten kaçınmaktadır. Bundan dolayı yerli çeşit denilen standart çeşitlere ve köy çeşitlerine olan talep artmıştır. Yerli hibrit lahanamız olmaması nedeniyle geliştirilen Kuzey Yıldızı F1, Kar Topu F1’de olduğu gibi bu boşluğu dolduracağı kanaatindeyiz. DÜRME (Standart Çeşit) ÖZELLİKLERİ •Erkenci, 70-80 günlük •Baş şekli yuvarlak ve sıkı •Baş ağırlığı 1-2.5 kg •Turşuluk, salamuralık, salatalık •Arazide kalması süresi orta PROJELER 8 PROJE ADI: Köy Biber Tipinde (Capsicum annuum L.) Erkek Kısırlığı Sisteminde Yararlanarak Yerli F1 Hibrit Çeşitlerinin Geliştirilmesi İLETİŞİM: HAYATİ KAR Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü hayatikar@yahoo.com PROJE ÖZETİ: Açık alanda tohum maliyetinin yüksekliğinden dolayı hibrit çeşit kullanımı kısıtlıdır. Kısırlıkla geliştirilen ve maliyeti düşük olan F1 hibrit çeşitlerin üretime girmesiyle açık alanda hibrit çeşit kullanımının yaygınlaşması söz konusudur. Karadeniz tarımsal araştırma enstitüsünde biber ıslahı çalışmaları 2004 yılında kurumumuzun da yer aldığı, 5 araştırma enstitüsü, 6 üniversite ve 30 ‘u aşkın özel sektör tohum firmasının işbirliği ile yürütülen “Türkiye F1 Hibrit Sebze Çeşitlerinin Geliştirilmesi ve Tohumluk Üretiminde Kamu-Özel Sektör İşbirliği Projesi” ile başlanmıştır. 2004–2009 yıllarında yürütülen çalışmalarla biberde zengin, geniş bir gen havuzu oluşturulmuş ve başta bölgesel olmak üzere ülke bazında yerel biber tipleri toplanarak morfolojik karakterizasyonu yapılmış ve koruma altına alınmıştır. Daha sonra 2010 yılında Tübitak 1007 destekli ‘Türkiye F1 Hibrit Sebze Çeşit ve Nitelikli Hat Geliştirilmesi’ projesi başlamıştır. Bu projede de kurumumuz Biberde Açıkta Yetiştiriciliğe Uygun Nitelikli Hat ve F1 Hibrit Çeşitlerin Geliştirilmesi (Proje No: 109G098) Projesi” iş paketini yürütmüştür. 2004 yılından bugüne kadar yapılan biber ıslahı çalışmaları ile enstitümüzde geniş ve nitelikli biber gen havuzu oluşturulmuş, aynı zamanda F1 hibrit çeşit adayları geliştirilmiş olup ıslah çalışmaları tüm hızıyla devam etmektedir. Hazırlanan bu proje ile Biberde özellikle son yıllarda tüketimi aratan köy biber tipinde kısırlık sistemi kullanılarak kaliteli verimli, hastalık ve Zaralılara dayanıklı yerli F1 hibrit çeşitlerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. 8 PROJENİN ÖZELLİKLERİ: Açık alanda tohum maliyetinin yüksekliğinden dolayı hibrit çeşit kullanımı kısıtlıdır. Kısırlıkla geliştirilen ve maliyeti düşük olan bu çeşitlerin üretime girmesiyle açık alanda hibrit çeşit kullanımı daha yaygınlaşması, Biber tohum üretiminde ekonomikli sağlanarak tohum maliyetinin azaltılarak çiftçiye daha ucuz F1 hibrit tohum arzı sağlanması Yerli F1 hibrit biber tohumculuğunun gelişmesine katlı yapılması PROJELER 9 PROJE ADI: Kuru Fasulyede Biotik ve Abiotik stres şartlarına toleranslı çeşit geliştirilmesi İLETİŞİM: HÜSEYİN ÖZÇELİK Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü huozcelik@hotmail.com PROJE ÖZETİ: İnsan beslenmesinde önemli bir yeri bulunan yemeklik Tane Baklagiller aminiasitlerce zengin besin maddeleridir. Ülkemizde ekiliş ve üretim bakımından mercimek ve nohuttan sonra 3.sırada bulunan Kuru Fasulye, Türk halkının lezzetli tükettiği bir besin maddesidir. 1980’lı yıllarda üretimin fazlasıyla karşılanabildiği ve hatta ihracat yaptığımız kuru fasulye üretimi son yıllarda hızla azalma eğilimi göstermiştir. Fasulye üretimi tüketimi karşılayamazken, dışardan ithalat miktarımız artmaya başlamıştır. Özellikle ekiliş alanlarının hızlı azalması sonucu talebin karşılanması için ithalat zorunlu hale gelmiştir. Ülkemizde 2009 yılı verilerine göre 51 462 ton ithal kuru fasulye karşılığında 56 269 000 dolar yurt dışına ödeme yapılmış olmasına rağmen ihracatta ise 3 500 ton karşılığında 4 000 000 dolar kazanç sağlanmıştır. Ekiliş alanlarındaki azalmanın nedenlerine gelince yerel materyallerin hastalıklara dayanıklılığının azalmış ve dejenere olmaya başlamış olması başlıca sebepler arasındadır. Hastalıkların tohumla taşınması ve dayanıksız çeşitlerin kullanılması hem verimi düşürmüş hem de sağlıksız ürünlerin tohumluk olarak kullanılması sonucu verimde azalmalar görülmüştür. Bir diğer önemli etken ise kuru fasulye çeşidi yetişme döneminde sıcaklık stresine karşı çok hassastır. Özellikle çiçeklenme döneminde 28 C°’nin üzerindeki sıcaklıklarda döllenme sorunu ortaya çıkmaktadır (Akdağ, 2001). Bu durumda da bitki devamlı çiçek açmakta döllenme olmamaktadır. Bu durum fasulyenin ekiliş alanlarını son yıllarda kısıtlamaktadır. Buna karşın son yıllarda sıcaklıkların artması fasulye alanlarında ciddi kısıtlamalar yapmaktadır. Fakat iki karakteri bir genotipte toplamak için son yıllarda gamet seleksiyon metodu kullanılmaya başlanılmıştır. Fasulye bitkisinde melez çalışmalarında ana etkisi (maternal effect) vardır. Yani 100 tane ağırlığı 25 gram ve daha altında olan materyal ana ebeveyn olarak kullanıldığında uyuşmazlık (incombality) görülmektedir. Bu ebeveyni baba olarak kullanmak zorunluluğu vardır. Bu durumda dayanıklılık geninin aktarılmasında zorluklar ortaya çıkmakta ve istenilen karakterleri geri melezleme ile aktarılması zorlaşmaktadır. Bu durumun aşılması için son yıllarda gamet seleksiyon metodu geliştirilmiştir. İki tane karaktere dayanıklı materyal bir ebeveynde toplanılarak adaptasyonu yüksek bir materyalle melezlenmesi ile üç ebeveyn kullanılarak ıslah çalışmalarına başlanılmaktadır. 9 PROJENİN ÖZELLİKLERİ: Yeni kuru fasulye genotiplerinin kuraklık, yüksek sıcaklık ve bakteriyel hastalıklara karşı tepkilerinin belirleneceği ve ümitvar olan genotiplerden kısa dönemde tescilli tohumluk geliştirme ve uzun dönemde de söz konusu stres koşullarına dayanıklı genotiplerin devamlılığının sürdürülebilmesi amacıyla yeni kombinasyonların geliştirilmesinin planladığında bu çalışmanın amaçları ve hedefleri aşağıdaki şekilde özetlenebilirler. PROJELER 10 PROJE ADI: Kurağa ve soğuğa toleranslı yeni nohut materyali geliştirme İLETİŞİM: Teknolojik Analiz Değerleri Ortalama Pişme Süresi: 51-65 dakika Su Alma Kapasitesi: 0.49-0.51 g/tane Su Alma İndeksi: %0.92-1.00 Şişme İndeksi: %2.00-2.30 Şişme Kapasitesi (ml/tane): 0.44-0.52 9 mm’likElek Üstü Değerleri: %42.7-57.1 8 mm’likElek Üstü Değeri: %38.0-53.1 HÜSEYİN ÖZÇELİK Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü huozcelik@hotmail.com 10 PROJE ÖZETİ: Ülkemizde nohut, genelde yazlık olarak yetiştirilmekte ve ortalama verim 100 kg/da dır. Ülkemiz nohut verimi, gelişmekte olan ülkelerin veriminden yüksek; ancak gelişmiş ülkelerin verimlerinden düşüktür. Türkiye’de verimin düşüklüğünün nedeni, Normal şartlarda ıslah edilip daha sonra yazlık olarak yetiştirimeye çalışılan nohut genotiplerinin gelişme periyodunun sıcak ve kurak döneme denk gelmesidir. Yazlık ekim yerine erken yaz ya da güzlük ekim ile nohut verimi önemli düzeyde arttığı birçok araştırıcı tarafından bildirilmiştir. Güzlük ekimin yapılabilmesi, her şeyden önce kışa ve soğuğa dayanıklı genotiplerin tanımlanması ile mümkündür. Ülkemizde tescil edilmiş nohut çeşitlerinin tamamı yazlık ekime uygun çeşitler olup, kışlık ekime uygun değillerdir. Proje sonucunda kışa ve soğuğa dayanıklı nohut çeşidi veya çeşitleri geliştirmek suretiyle, Orta Anadolu ve geçit bölgelerinde kışlık nohut ekimi yapılarak nohudun verimliliğinde önemli artışlar sağlanacaktır. Bunun yanında kurak şartlara dayanıklı genotipleriinin de geliştirilmesi verimi önemli oranlarda arttıracaktır. ZUHAL (C100-35M) Yemeklik Nohut Çeşidi Teknolojik İki yıllık Tarımsal Değerleri Ölçme Deneme sonucuna göre; OrtalamaVerimi: 148.5kg/da olup, tüms tandart çeşitleri geçmiştir. Tane Tipi: Koçbaşı Büyüme Formu: Yarı dik gelişme tabiatlı Tane rengi: Bej Bitki boyu: 30-35 cm İlk bakla yüksekliği: 16-22 cm 100 tane ağırlığı: 45.2-49.9, iri taneli Değişen çevre şartlarına: Stabilite parametrelerine göre; 0.85 b değeri ve pozitif a değeri (11.5) ile kötü çevre şartlarında verimi çok düşmemektedir. Sahil kuşağında kışlık olarak ekilebilir. Antraknoz Hastalığına: Orta Dayanıklı PROJENİN ÖZELLİKLERİ: SEZENBEY (C300-1M) Yemeklik Nohut Çeşidi İki yıllık Tarımsal Değerleri Ölçme Deneme sonucuna göre; OrtalamaVerimi:161.9kg/da olup, tüm standart çeşitleri geçmiştir. Tane Tipi: Koçbaşı Büyüme Formu: Yarı dik gelişme tabiatlı Tane rengi: Krem Bitki boyu: 29-34 cm İlk bakla yüksekliği: 18-22 cm 100 tane ağırlığı: 44.4-49.1 g, iri taneli Değişen çevre şartlarına: Orta Uyumlu, Sahil kuşağında kışlık olarak ekilebilir. Antraknoz Hastalığına: Orta Dayanıklı SEZEN BEY ZUHAL PROJELER 11 PROJE ADI: Farklı Amaçlar İçin Kinova (Chenopodium quinoa Willd.) Genetik Kaynaklarından Çeşit Geliştirilmesi İLETİŞİM: PROF. DR. FAİK KANTAR Akdeniz Universitesi Ziraat Biyoteknoloji Bölümü fkantar@akdeniz.edu.tr 11 PROJE ÖZETİ: Kinova (Chenopodium quinoa Willd.), Güney Amerika And dağlarında binlerce yıldır yetiştirilen tek yıllık, kurağa, dona, tuzluluğa ve asidik toprak şartlarına dayanıklı ve farklı iklim bölgeleri ve marjinal alanlarda yüksek adaptasyon kabiliyetine sahip bir kültür bitkisidir. Amaranthaceae familyasına ait çift çenekli bir C3 bitkisi olan kinova danelerinde yüksek protein (% 13.8-21.9), yağ (4–9 %) ve karbonhidrat oranı (% 58.1-64.2) na ek olarak zengin esansiyel amino asit ,vitamin ve mineral içeriği ve yüksek linoleate ve linolenate yağ asitleri içeriği (lipid içeriğinin % 55–66’si) ile doğal anti oksidan (a- and c-tocopherol vs.) içerikleri nedeniyle çok zengin bir gıda maddesi olarak kabul edilmektedir. Kinova danesi gluten içermediği için çölyak hastaları için de tavsiye edilmektedir. Tohumları, un, ekmek, çorba, kahvaltılık tahıl ve işlenmiş gıda imalatında kullanılmaktadır. Önerilen proje ile Türkiye için tescilli Kinova çeşitlerinin üretilmesi yanında değişik iklim koşulları ve sektörün farklı taleplerine cevap vermek üzere Kinova ıslah programları oluşturulabilecektir. PROJENİN ÖZELLİKLERİ: Kinova , Güney Ameraki kıtasında bulunan And dağlarında binlerce yıldır kültürü yapılan bir kültür bitkisidir. Deniz seviyesinden 4000 m rakımlara kadar yetişen, kuraklığa, dona ve tuzluluğa dayanıklı olan bitkinin daneleri yüksek besin değerine sahiptir. Yüksek protein oranı yanında dengeli amino asit profili ile bir tahıl ürünü olarak kullanılmaktadır. Gluten içermemesi dolayısyla Çölyak hastaları tarafından tüketilmektedir. Yurt dışından ithal edilen ürünün lüks mağazalarda yüksek fiyatlara satıldığı görülmektedir. Birçok ülkede Kinova üzerinde artan çalışmaların aksine yapılan literatür ve araştırma çalışmaları Türkiye’de henüz kapsamlı ıslah çalışmasının bulunmadığını göstermektedir. Önerilen bu proje ile Güney Amerika ülkelerinden toplanmış 300 genotiplik Kinova gen kaynaklarından yararlanılarak Türkiye için Kinova ıslah programı başlatılarak ülkesel kullanım için çeşitlerin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Kinova (Chenopodium quinoa Willd.), Güney Amerika orijinli, tek yıllık, kurağa, dona, tuzluluğa ve asidik toprak şartlarına dayanıklı ve yüksek adaptasyon kabiliyetine sahip bir kültür bitkisidir. Danelerinde; % 13.8-21.9 protein, 4–9 % yağ ve % 58.1-64.2 karbonhidrat bulunmaktadır. Ek olarak zengin esansiyel amino asit ,vitamin ve mineral içeriği ve yüksek linoleate ve linolenate yağ asitleri içeriği (lipid içeriğinin % 55–66’si) ile doğal anti oksidan (a- and c-tocopherol vs.) içerikleri nedeniyle çok zengin bir gıda maddesi olarak kabul edilmektedir. Gluten içermediği için çölyak hastaları için de tavsiye edilmektedir. Tohumları, un, ekmek, çorba, kahvaltılık tahıl ve işlenmiş gıda imalatında kullanılmaktadır. Nişasta ve saponin içeriği sanayide kullanılmaktadır. Akdeniz Universitesi’nde yürütülen ön denemlerden olumlu sonuç alınmıştır. Bu proje ile Güney Amerika ülkelerinden toplanmış 185 genotiplik Kinova populasyonundan fenotipik (tarımsal özellikler , dane verimi ve kalitesi) ve genotipik veriler esas alınarak bunlar arasından seçilecek üstün özellikli hatlardan Ülkemiz için yeni çeşitler geliştirilecektir. Çalışmayla erkencilik, morfolojik özellikler, dane verimleri, ilave kalite özelikleri (mineral içeriği, saponin içeriği, serbest amino asit profili ve B grubu vitaminleri) seçilen ikişer çeşit adayı (yüksek ve düşük saponinli ) için üretim ve tescil başvurusu yapılacaktır. Proje ile Türkiye için tescilli Kinova çeşitlerinin üretilmesi yanında değişik iklim koşulları ve sektörün farklı taleplerine cevap vermek üzere Kinova ıslah programları oluşturulaması ve özellikleri tanımlanmış hatlardan oluşan Kinova çekirdek gen kaynağı koleksiyonu oluşturulacaktır. PROJELER 12 PROJE ADI: Soğuk ve Dona Dayanıklı Kuru ve Taze Fasulye Islahı PROJE İLE İLGİLİ GÖRSELLER: İLETİŞİM: PROF. DR. FAİK KANTAR Akdeniz Universitesi Ziraat Biyoteknoloji Bölümü fkantar@akdeniz.edu.tr 12 PROJE ÖZETİ: Fasülye dünyada ve Türkiye’de başta gelen baklagil bitkilerinden birisidir. İlkbaharda fide döneminde ve sonbaharda generative döneme rastlayan soğuk (10 oC altındaki sıcaklıklar) ve don stresi (0 oC altındaki sıcaklıklar) bitkininin üretimini sınırlayan en önemli stres faktörü olarak kabul edilmektedir. Gen kaynaklarından yararlanarak geliştirilecek soğuğa toleranslı çeşitler güvenli üretimin sağlanması için en önemli strateji olarak ortaya çıkmaktadır. PROJENİN ÖZELLİKLERİ: TUBİTAK (COST) destekli 1 yıldır yürütülen proje kapsamında yüksek rakımlardan toplanan ve yurt dıışından toplanan 802 gentiplik gen kaynakları hücre ve bitki seviyesinde fide ve çiçeklenme devresinde iklim odalarında 5 oC’de soğuk şartlarda test edilmiştir. Dayanıklı bulunan genotipler önce -3 0C de fide döneminde daha sonra +5 0C de ve -3 0C de generatif dönemde teste tabii tutulmuştur. Dayanıklı olduğu tespit edilen taze ve kuru fasulye genotipleri erken ilkbahar ve geç sonbahar tarla şartlarında test edilecektir. Yürütülen testler sonucu soğuk ve dona dayanıklı 50 genotip belirlenmiştir. Tarla denemelerinde hücre membrane stabilitesi, yaprak klorofil miktarı ölçümleri, fenolojik ve morfolojik gözlemler, bakla ve tohum verimlerine göre toleranslı gentipler üretim izni ve tescil için belirlenecektir. PROJELER 13 PROJE ADI: BATEM TATLI Şeker Mısır Çeşidi PROJE İLE İLGİLİ GÖRSELLER: İLETİŞİM: Dr. ŞEKİP ERDAL Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü sekip.erdal@gthb.gov.tr 13 PROJE ÖZETİ: Sweet corn production is getting increasing in Turkey and there is need to develop new hybrids which are suitable for local markets. To meet grower demands studies have been going on at Bati Akdeniz Agriculture Research Institute (BATEM) since 2000. BATEM TATLI is a standart sweet corn (su) type and is a first local hybrid of Turkey developed and released by BATEM in 2013 . The hybrid developed from Mediterranean Region Maize Breeding Project that is supported by the General Directorate of Agricultural Research and Policy of Turkey. Pedigree breeding procedures applied to develop BATEM TATLI. Mean fresh ear yield of the variety was 15.2 t ha-1 and dry ear yield was 5,9 t ha-1 . Crude protein was 10,7 %, oil 6,7 %, Starch 53,3 % and total sugar in mature seeds was 4,8 %. When the two years data analysed for stability parameters it was shown that the variety’s yield performance was in the middle for both bad and good environmental conditions. In the present study, breeding and performance of the hybrid was discussed. PROJENİN ÖZELLİKLERİ: Different sources of sweet corn germplasm were collected arround the world and the country to form initial breeding material. Hybrid maize breeding procedures (pedigree) was applied to develop new varieties. Inbreds which were developed in the sweet corn variety program were evaluated for their combining ability by topcrossing method in 2005. Inbred that have good combining ability were selected and used in the crossing studies. Many candidate sweet corn hybrids were evaluated in Antalya, Konya and Sakarya provinces of Turkey between 2006 and 2010. Finally, BATEM TATLI promising hybrid was selected for releasing in 2011. The hybrid was evaluated two years in different sites of Turkey by The Variety Registration and seed Certfication Office and registrated in 2013. PROJELER 14 PROJE ADI: Buğday da Görülen Bazı Fungal Hastalıklara Karsı Genetik Dayanıklılığın Kullanılması İLETİŞİM: Dr. KADİR AKAN Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü kadir_akan@hotmail.com 14 PROJE ÖZETİ: Buğday da görülen bazı fungal hastalıklara karsı genetik dayanıklılığın kullanılarak hastalıkların sürdürülebilir bir şekilde kontrol edilmesi, dayanıklı germplasm geliştirilmesi ve geliştirilmiş germplasmdan çeşit geliştirilmesi veya dayanıklı genitör olarak yararlanılması PROJENİN ÖZELLİKLERİ: Hedef Çalışmalar • • • • • • • • • • Sörvey çalışmaları Fide evresi (sera) hastalıklara reaksiyon test çalışmaları Yapay epidemi altında ergin evresi (tarla) hastalıklara reaksiyon test çalışmaları Doğal epidemi altında ergin evresi (tarla) hastalıklara reaksiyon test çalışmaları Virulens izleme çalışmaları (sera çalışmaları) Doğal epidemi altında virulens izleme çalışmaları (tarla çalışmaları) Dayanıklılık kaynaklarının geliştirilmesi Dayanıklı kaynaklarının ıslah programlarında kullanılması Proje bitiminde farklı kurum ve kuruluşlarca desteklenen benzer projelere projenin entegre edilerek projenin sürdürülebilirliğinin devam ettirilmesi Eğitim ve bilgi alış-verişi Sörvey çalışmaları Hedef Hastalıklar • Sarı pas • Kahverengi Pas • Kara Pas •Septoria •Külleme •Sürme TARM Hastalık ve Zararlılara Dayanıklılık Bölümünce oluşturan Dayanıklılık Kaynakları 2014 yılı çalışmalarına örnek. Sörvey çalışmaları Sera Reaksiyon Testi Tarla Reaksiyon Testleri PROJELER 15 PROJE ADI: Arpa da Görülen Bazı Fungal Hastalıklara Karsı Genetik Dayanıklılığın Kullanılması İLETİŞİM: Dr. KADİR AKAN Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü 15 kadir_akan@hotmail.com PROJE ÖZETİ: Arpa da Görülen Bazı Fungal Hastalıklara Karsı Genetik Dayanıklılığın Kullanılması PROJENİN ÖZELLİKLERİ: Hedef Hastalıklar • • • • • • Arpa Yaprak Lekesi Arpa Çizgili Yaprak Lekesi Arpa Ağ Benek Hastalığı Ağ Formu Arpa Ağ Benek Hastalığı Nokta Formu Sörvey Çalışmaları Hedef Çalışmalar 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Sörvey çalışmaları Fide evresi (sera) hastalıklara reaksiyon test çalışmaları Yapay epidemi altında ergin evresi (tarla) hastalıklara reaksiyon test çalışmaları Doğal epidemi altında ergin evresi (tarla) hastalıklara reaksiyon test çalışmaları Virulens izleme çalışmaları (sera çalışmaları) Doğal epidemi altında virulens izleme çalışmaları (tarla çalışmaları) Dayanıklılık kaynaklarının geliştirilmesi Dayanıklı kaynaklarının ıslah programlarında kullanılması Proje bitiminde farklı kurum ve kuruluşlarca desteklenen benzer projelere projenin entegre edilerek projenin sürdürülebilirliğinin devam ettirilmesi Eğitim ve bilgi alış-verişi TARM Hastalık ve Zararlılara Dayanıklılık Bölümünce oluşturan Dayanıklılık Kaynakları 2014 yılı çalışmalarına örnek. AÇLY Sera Reaksiyon Testi AÇLY Sera Reaksiyon Testleri Tarla Testleri PROJELER 16 PROJE ADI: Nohutta Antraknoz (Ascochyta rabiei) hastalığına Karsı Genetik Dayanıklılığın Kullanılması TARM Hastalık ve Zararlılara Dayanıklılık Bölümünce oluşturan Dayanıklılık Kaynakları 2014 yılı çalışmalarına örnek. İLETİŞİM: Dr. KADİR AKAN Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü 16 kadir_akan@hotmail.com PROJENİN ÖZELLİKLERİ: Hedef Hastalıklar Hedef Çalışmalar 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Sörvey çalışmaları Fide evresi (sera) hastalıklara reaksiyon test çalışmaları Yapay epidemi altında ergin evresi (tarla) hastalıklara reaksiyon test çalışmaları Doğal epidemi altında ergin evresi (tarla) hastalıklara reaksiyon test çalışmaları Virulens izleme çalışmaları (sera çalışmaları) Doğal epidemi altında virulens izleme çalışmaları (tarla çalışmaları) Dayanıklılık kaynaklarının geliştirilmesi Dayanıklı kaynaklarının ıslah programlarında kullanılması Proje bitiminde farklı kurum ve kuruluşlarca desteklenen benzer projelere projenin entegre edilerek projenin sürdürülebilirliğinin devam ettirilmesi 10. Eğitim ve bilgi alış-verişi Nohut Çeşitlerinin Antraknoz Hastalığına Reaksiyonları PROJELER 17 PROJE ADI: Genome Engineering using TALENs, Cas9/CRISPRs and Terminator-less Transgene Constructs İLETİŞİM: Asst. Prof. Dr. M. Aydın Akbudak Akdeniz Üniversitesi akbudak@akdeniz.edu.tr 17 PROJE ÖZETİ: Transgene-mediated gene silencing is an important biotechnological and research tool. There are several RNAi-mediated techniques available for silencing genes in plants. The basis of all these techniques is to generate double stranded RNA precursors in the cell, which are recognized by the cellular surveillance system, and marked for degradation by the dicer family RNases into siRNAs. Improperly terminated, unpolyadenylated RNA are precursors of double stranded RNA, and therefore can serve as silencing triggers in plants. Such transcripts can easily be synthesized from transgene constructs lacking transcriptionterminator signals (terminator-less constructs). The present study determined the silencing efficiency of terminator-less constructs on six different genes in Arabidopsis: Phytochrome A (PHYA), Brassinosteroid Insensitive 1 (BRI1), Variegated 2 (VAR2), Constans (CO), Apetala 1 (AP1) and Transparent Testa Glabra 1 (TTG1). Expression of terminator-less gene fragments of PHYA, BRI1, CO, AP1, and VAR2 resulted in a ~90% decline in the steady state level of the respective transcript in transgenic lines compared to the wild-type. This suppression was accompanied by phenotypic aberrations in selected transgenic lines. Thus, targeted gene suppression in plants can be initiated by the expression of a simple construct design consisting of a gene fragment lacking transcription terminator signals. PROJENİN ÖZELLİKLERİ: Transgene constructs Four constructs, which carried 100 – 400 bp fragments from PHYA exon 1 (Fig. 1a), were designed to determine the minimum transgene fragment length required for conferring gene silencing on PHYA gene. These constructs utilized the binary vector pPZP211 backbone (Hadjukiewicz et al. 1994). For the remaining constructs, pPZP200 backbone was used (Hadjukiewicz et al. 1994). Except SJN02 and SJN04, which consisted of a hygromycin resistance gene cassette (35S::HPT::nos3′), a neomycin phosphotransferase gene cassette (35S::NPT::nos3′) was used in all transgene vectors for the purpose of selection (Fig. 1b). SJN02 and SJN04 are described by Nicholson and Srivastava (2009), and shown in Fig. 1c. Each terminator-less construct consisted of a fragment of gene coding region driven by 35S promoter. The gene fragment lengths were 714 bp for AP1, 684 bp for BRI1, 615 bp for VAR2, 529 bp of CO gene, and 414 bp for TTG1. Each of the transgene constructs lacked the transcription terminator sequence (Fig. 1b). These constructs were transferred into Agrobacterium tumefaciens GV3101 and used for transformation of Arabidopsis by the floral-dip method (Clough and Bent 1998). The present study showed that Arabidopsis genes can be down-regulated or suppressed by the expression of a homologous terminator-less transgene construct. Except for one gene, TTG, a number of Arabidopsis genes (PHYA, BRI1, VAR2, AP1 and CO) could be suppressed by this approach. To initiate the RNAi process, constructs were designed in such a way that they contained a truncated cDNA fragment of their corresponding genes but lacked a transcription termination sequence. Previous research showed unpolyadenylated transcripts caused post-transcriptional gene silencing of GUS transgene (Luo and Chen 2007) or endogenous PHYA and PHYB genes (Nicholson and Srivastava 2009). However, long transgene fragments (>2 kb) of each gene were used in these studies. Further, PHYA and PHYB were the only endogenous genes to have been silenced using terminator-less transgene constructs. In the present study, we determined that a minimum of 400 bp fragment size is needed to induce efficient silencing, and tested the efficiency of terminatorless constructs on 5 additional genes encoding a diverse group of proteins. Using 0.4 – 0.7 kb gene fragments of PHYA, BRI1, VAR2, AP1, and CO, efficient gene suppression, which is defined as ≥50% reduction in transcript level as compared to WT, was induced in transgenic lines. Two of these genes, PHYA and VAR2, could be suppressed to ≥90%. Accordingly, mutant phenotypes associated with these genes were observed. Phenotypic manifestation of gene suppression was also observed in BRI1, which was suppressed to ≤70%. Suppression of AP1 and CO, however, did not confer phenotypic alteration. Therefore, gene suppression by terminator-less transgenes would be useful for applications where gene down-regulation rather than gene knock-out is desirable. PROJELER 18 PROJE ADI: Tohum taslağı, nusellus ve embriyo kesesi gelişiminin kiraz meyve tutumu ve tohum kalitesi üzerine etkileri İLETİŞİM: Dr. HASAN CUMHUR SARISU Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Eğirdir Isparta hcumhurs@hotmail.com 18 PROJE ÖZETİ: Kiraz, üretimi yapılan pek çok meyve türünün aksine, Türkiye’nin ihracat şansı yakaladığı önemli türlerden birisidir. 420 bin ton üretimin, 65 bin tonluk kısmı ihraç edilebilmektedir (FAO, 2010). Ancak verim ve kalitede yaşanan dalgalanmalar, kiraz ticaretini olumsuz etkilemektedir. Kirazda verimlilik, çiçek tomurcuğu oluşumu, çiçeklenme, tozlanma ve döllenme sürecinin etkili bir şekilde işlemesi ile ilişkilidir. Bu süreçte, çevresel faktörlerin yanında genetik ve biyolojik faktörler etkilidir. Çiçek taslaklarının oluşumundan meyve tutumuna kadar geçen süreçte birçok biyolojik, fizyolojik aktivite gerçekleşir. 0900 Ziraat çeşidinde döllenme sürecini olumsuz etkilediği düşünülen tohum taslağı deformasyonları rapor edilmiştir (Sarısu, 2012; Mert ve Soylu, 2007). Verim düzensizliği probleminin çözümüne yönelik çalışmalar planlanabilmesi için sürecin sorunsuz işleyip işlemediğinin anlaşılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Islah çalışmalarında, özellikle 0900 Ziraat çeşidinin ana olarak kullanıldığı kombinasyonlarda, kaliteli tohum elde edilememesi önemli bir problemdir. Bu problem, hali hazırda yürütülmekte olan ıslah çalışmalarında, belirlenen hedeflere ulaşılmasını engellemektedir. Örneğin; MARİM tarafından yürütülmekte olan “Yeni Kiraz Çeşitlerinin Islahı” isimli TAGEM projesi kapsamında düzenli olarak her yıl 250 bin civarında kontrollü tozlama yapılmasına rağmen, 2009’dan bu yana elde edilen melez fert sayısı 1.200 ile sınırlı kalmış, hedeflenen 10 bin fert sayısına ulaşılamamıştır. Problemin 0900 Ziraat çeşidinin biyolojik özelliklerinin yanı sıra tozlayıcı çeşit ile de ilişkili olduğu düşünülmektedir. Çalışmanın birinci iş paketinde, çeşitlerin tohum taslağı, nusellus ve embriyo kesesi gelişimleri arasındaki biyolojik farklılıklar incelenecektir. Böylece çeşitler arasındaki farklılıklar gözlenip, gelişimin hangi aşamada sekteye uğradığı belirlenmeye çalışılacaktır. 0900 Ziraat çeşidinde tespit edilen tohum taslağı deformasyon ve dejenerasyonlarının, diğer kiraz çeşitlerinde gerçekleşip gerçekleşmediği belirlenecektir. Elde edilecek bulgularla, problemin çözümüne yönelik ileri araştırmalar planlanabileceği öngörülmektedir. Çalışmanın ikinci iş paketinde, 0900 Ziraat çeşidinin ana ebeveyn olarak kullanıldığı kombinasyonlar oluşturularak, kontrollü tozlama çalışmaları yapılacaktır. Bu çiçeklerin, birinci iş paketine benzer şekilde, tohum taslağı, nusellus, embriyo kesesi gelişimleri incelenerek, meyve tutumu ile ilişkilendirilecektir. Böylelikle, tohum kalitesinin iyileştirilerek ıslah çalışmalarında belirlenen hedeflere ulaşılması için kaynak veri oluşturulacaktır. Ayrıca bu iş paketinde tozlayıcı olarak seçilen çeşitler içerisinde, ticari kiraz yetiştiriciliğinde kullanılabilecek kaliteli çeşitler de bulunmaktadır. Bu kaliteli çeşitlerin kiraz tarımına tozlayıcı çeşit olarak kazandırılması, çiftçi gelirlerini artırmaya katkı sağlayacaktır. Bu çalışmanın amacı, 0900 Ziraat ve bazı ticari kiraz çeşitlerinin tohum taslağı deformasyon ve dejenerasyonlarının incelenmesi, karşılaştırılması ve meyve tutumuyla ilişkilendirilmesi aşamalarında elde edilecek bulgular ışığında, kiraz üretiminde yaşanan verim dalgalanmalarının önlenmesi ile ilgili çalışmalara veri sağlamak ve yürütülmekte olan ıslah çalışmalarına ivme kazandırmaktır. PROJENİN ÖZELLİKLERİ: TKirazda verimlilik, çiçek tomurcuğu oluşumu, çiçeklenme, tozlanma ve döllenme sürecinin etkili bir şekilde işlemesi ile ilişkilidir. Türkiye kiraz ihracatına konu olan en önemli çeşidin 0900 Ziraat olması nedeniyle bu çeşidin çiçeklenme döneminin meyve tutumu ile ilişkilendirilerek incelenmesi ve diğer verimli çeşitlerle arasındaki temel farklılıkların ortaya koyulması, verim düzensizliği sorunun çözüme yönelik veriler sağlayacaktır. Özellikle 0900 Ziraat çeşidi gibi kendi ile uyuşmaz çeşitlerin çiçek biyolojilerinin karşılaştırılması ve sürecin takip edilmesi, ileride yapılacak çalışmalara kaynak oluşturacaktır. Tohum taslağı gelişiminin kıyaslanmasında kullanılacak histolojik kesitlerde, ölçeklendirme ve ölçüm yöntemi, genel olarak uluslararası ve ulusal literatürde metot olarak kullanılmamaktadır. Bu metot ile elde edilen veriler, meyve tutumları ile istatistiksel olarak ilişkilendirilerek yorumlanacak ve laboratuarda elde edilecek verilerin pratikte yorumlanmasına katkı sağlanacaktır. Yeni çeşit geliştirmek amaçlı ıslah çalışmalarında en büyük problem, kaliteli tohum elde edilememesidir. Bu durum, melezleme çalışmalarında melez bitki sayısının az olmasına ve hedef populasyonun elde edilmesi sürecinin uzamasına neden olmaktadır. Yürütülmekte olan ıslah çalışmalarında; 4 yıllık gözlemler neticesinde, özellikle 0900 Ziraat çeşidinin ana olarak kullanıldığı kombinasyonlarda, farklı baba ebeveynlerden, farklı kalitelerde tohumların elde edildiği gözlenmiştir. Projenin ikinci iş paketinde “bu farklılıklar, biyolojik olarak ne anlam ifade ediyor” ve “ileride belirlenecek kombinasyonlarda nelere dikkat edilmelidir” sorularına cevap aranacaktır. Ayrıca denemede yer alan kaliteli çeşitlerin, ticari bahçelerde kullanılabilirliği, yetiştiricilikte avantaj sağlayacaktır. PROJELER 19 PROJE ADI: RİSK: Küresel Isınma, Elmada Çiçeklenme Dönemlerinde Kaymalar ve Soğuk Zararı ÇÖZÜM: Geç Uyanan ve Çiçeklenen Elma Islahı İLETİŞİM: TURGAY SEYMEN Eğirdir Meyvecilik Araştırma Enstitüsü turgayseymen@mynet.com 19 PROJE ÖZETİ: Elma, ilkbahar donlarından en az zarar gören meyve türlerinden biridir. Ancak riskli iç ve geçit bölgelerinde son 10 yılda 6 kez soğuk zararı görülmüş ve en hassas dönemlerinde (tomurcuk patlama ve çiçeklenme) meyve ağaçları zarar görmüştür. Elma üretiminde Dünya’da 3. sırada ve kendimize yeter durumdayız. Ancak soğuk zararı olan yıllarda toplam üretimde %20’lere varan ürün düşüşleri görülmektedir. Yeni büyük elma bahçelerinin, soğuk riski yüksek fakat arazinin ucuz ve yeterli miktarlarda olduğu iç bölgelerdeki ovalarda (Karaman, Niğde vb.) tesis edilmesi, iklim modellemelerinde 100 yıl içinde elmada çiçeklenme döneminde 12 gün öne kayma eğiliminin görüleceğinin tahmin edilmesi önümüzdeki yıllarda ürün dalgalanmalarının devam edeceğini göstermektedir. Mevcut çeşitlerde Mart 2014 ve Nisan 2015 yıllarında olduğu gibi alınan tüm tedbirlere rağmen (rüzgar pervaneleri, yağmurlama sulama vb.) soğuk zararı meydana gelmiştir. Üretimde kullanılan standart çeşitlerde çiçeklenme dönemi Isparta ilinde Nisan ayının son haftasında gerçekleşmektedir. Aynı bölgede tam çiçeklenme dönemi yerli elmalarımızdan Demir tiplerinde Mayıs’ın İlk haftasında, bazı tiplerde (Tip 4, Tip 31) Mayıs’ın ikinci haftasında gerçekleşmektedir. Kurumumuzda çok farklı özellikler taşıyan ve melezlemelerde ebeveyn olarak kullanılabilecek genetik materyal mevcuttur. Geç çiçeklenen kaliteli elma çeşitlerinin ıslah edilmesi ülkesel çeşitlerimizin artması yanında riskli bölgelerde ekstrem yıllarda meydana gelen büyük maddi kayıpların önlenmesinde yararlı olacaktır. 2014 yılında elmada ürün düşüşü 678.000 ton ve parasal kaybımız 610.200.000 TL dir. 2015 yılında da benzer rekolte düşüşü beklenmektedir. Bu amaçla geç çiçeklenen yerli elma tipleri ile yine geç çiçeklenen kaliteli standart çeşitlerin kullanıldığı ıslah çalışmaları büyük önem arz etmektedir. Dünya’da ıslah çalışmaları abiyotik (su, sıcaklık, ışık, toprak ve diğer) ve biyotik stres koşullarına dayanım konusunda devam etmektedir. Fiyat/ürün dalgalanmalarını önlemek, riskli bölgeler için ülkemiz ekolojisine uygun, geç uyanan ve çiçeklenen kaliteli elma çeşitlerinin ıslahı ülkesel önem arz etmektedir. PROJENİN ÖZELLİKLERİ: Ülkemizde elmada geç çiçeklenme amacını taşıyan bir ıslah programı bulunmamaktadır. Dünyada ıslah programları hastalık ve zararlılara dayanım, kalite, verim yanında artık stres ve fizyolojik faktörlere doğru kaymaktadır. İklim değişikliklerinden diğer meyve türlerine göre geç uyanarak soğuktan en az etkilenen elma bile payını almaktadır. Üretim miktarının çok yüksek olması sebebi ile oluşacak kayıpların parasal değeri de yüksek olacaktır. Melezlemelerde kullanabileceğimiz fenolojisi geç yerli ve yabancı genetik kaynak materyalleri kurumumuzda mevcuttur ve ülkesel elma ve armutta 4 farklı çeşit ve anaç ıslah projesi yürütülmektedir. Ülke şartlarımıza uygun materyal ıslahı bu sebeple önem arz etmektedir. ÖDÜLLER ÖDÜLLER Bitki Islahı Proje Pazarında Ödüller Sahipleri ile buluştu. 1.lik Ödülü: Ahmet ŞAHİN, Niğde Üniversitesi Moleküler Islah Yöntemiyle Yüksek Miktarda Demir İçeren ve Verimi Arttırılmış Patates Hatlarının Geliştirilmesi 2.lik Ödülü: Turgay SEYMEN, Eğirdir Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü RİSK: Küresel Isınma , Elmada Çiçeklenme Dönemlerinde Kaymalar ve Soğuk Zararı ÇÖZÜM: Geç Uyanan ve Çiçeklenen Elma Islahı 3.lik Ödülü: Hüseyin ÖZÇELİK, Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Samsun Kuru Fasulyede Biotik ve Abiotik stres şartlarına toleranslı çeşit geliştirilmesi Popüler Ödül: Hasan Cumhur SARISU, Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Eğirdir Isparta Tohum taslağı, nusellus ve embriyo kesesi gelişiminin kiraz meyve tutumu ve tohum kalitesi üzerine etkileri TEŞEKKÜRLER TEŞEKKÜRLER! 3 Kasım 2015’de Akdeniz Üniversitesi AKİŞMER TTM tarafından düzenlenen Bitki Islahı Proje Pazarına “Ödül Sponsoru” olarak destek veren ADALYA TEKNOLOJİ’ye katkıları için teşekkür ederiz. 3 Kasım 2015’de Akdeniz Üniversitesi AKİŞMER TTM tarafından düzenlenen Bitki Islahı Proje Pazarına organizasyonel destek veren Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi ve Fen Fakültesine katkıları için teşekkür ederiz. İLETİŞİM AKİŞMER TEKNOLOJİ TRANSFER MERKEZİ Adres: AKİŞMER Teknoloji Transfer Merkezi Akdeniz Üniversitesi Kampüsü Enstitüler Binası, A Blok, Kat:4 Dumlupınar Bulvarı, 07058 Konyaaltı, Antalya Tel :+ 90 242 227 78 62 | + 90 242 227 63 80 Fax: + 90 242 310 22 81 E-posta: akismerttm@akdeniz.edu.tr