Yapı Mekanik Tesisat Projelendirmesinde Kalite
Transkript
Yapı Mekanik Tesisat Projelendirmesinde Kalite
Yapı Mekanik Tesisat Projelendirmesinde Kalite Mak. Yük. Müh. Akdeniz HİÇSÖNMEZ Akdeniz Müşavirlik, Mühendislik Ltd. Şti. TTMD Üyesi _ ÖZET: Mekanik tesisatların projelendirilme¬ sinde çok farklı uygulamalarla karşı¬ laşılmaktadır. Projenin kalitesi, tasar¬ layan ile uygulayan arasındaki iletişi¬ min düzgün yapılmasıyla doğrudan orantılıdır. Bu yazıda özellikle, tasa¬ rım safhalarının nasıl olması ve hangi bilgileri içermesi gerektiği konusuna dikkat çekilmektedir. ABSTRACT: Quality of Mechanical Installation Projects Many different applications can be se¬ en during the design phases of mec¬ hanical installation projects. Quality of the project is directly proportional with the proper cooperation of the de¬ signer and the contractor. This article especially focuses on the design pha¬ se, how it should be and what its con¬ tent is. Yapıların mekanik tesisatlarının proje¬ lendirilmesinde, Türkiye genelindeki kanaat, hazırlanan projelerin kalitesiz olduğu ve işin yapımı esnasında proje¬ deki eksikler, belirsizlikler ve yanlış¬ lardan dolayı, bilhassa mesleki kont¬ rollüğün yapılmadığı yapılarda tesisat müteahhitlerinin zorluklar içinde oldu¬ ğu ve kendi yorumunu kullanmak zo¬ runluluğunda kaldığıdır. Mekanik tesisatların projelendirilme¬ sinde, proje müellifi, seçimini yaptığı tesisat tür ve sistemlerini, hiçbir tered¬ düt ve ilave bilgiye ihtiyaç görülme¬ den, tatbik edilecek şekilde, tasarımla¬ rını, resim, hesap, şartnameler ve de¬ taylarla anlatmak zorunluluğundadır. Projelerin kaliteliliği tasarlananın, an¬ latımdaki eksik, yanlış ve belirsizlikle¬ rin miktan ile doğru orantılıdır. Türkiye’de bugün yürürlükte olan pro¬ jelerin hazırlanmasına esas teşkil eden şartname T.C. Bayındırlık ve İskan Ba¬ kanlığınca hazırlanan “Makina Mü- hendisliği Proje Düzenleme Esasları” yayımdır. 1970’lerde hazırlanan bu şartname o günün teknolojik koşullan da göz önüne alınarak çok detaylı ola¬ rak hazırlanmıştır denilebir. Bugünün teknolojik gelişimlerine göre bazı ilaveler ve eksiltmeler yapma ge¬ rekliliği olmasına rağmen, bu şartna¬ meye uygun olarak yapılan projelerle, tasarlananı doğru olarak anlatmak mümkündür. 1. Tasarımın safhaları aşağıdaki şe¬ kilde istenilmektedir. •Öneri Raporu •Ön Proje •Uygulama Projesi •Detaylar •Orjinallerin Teslimi •İhale Dosyasının Hazırlanması Yazımızın amacı, meslekle ilgili kişi¬ lerce bilinen bu pr oje safhaları üzeri¬ ne de irdeleme yapmak yerine, uygula¬ ma projesi ve detaylar safhasında bir projede neler bulunması gerektiğinin belirlenmesidir. 2. Pafta ebatları tüm proje için sabit olmalıdır. 3. Yapı sabitleştirilen pafta ebadına, tesbit edilen ölçeğe göre sığmıyorsa yapı akslarına göre her kat planı iki veya daha çok parçaya ayrılarak çi¬ zimler sabit pafta ebadına çizilmeli, her yapı parçasının devamı için o pafta üzerinde ilgili paftanın numa¬ rası verilmelidir. 4. Birinci paftada işin adı, üzerinde tesisatla ilgili alt yapı hizmetlerinin yer aldığı genel yerleşim planı ve pafta sayısı numarası, ismi, revizyon sayısını belirten proje listeleri yer al¬ malıdır. 5. İkinci ve bunu takip eden pafta¬ larda, ayrı tablolar halinde; •Projede kullanılan kısaltmalar •İnstrumantasyon ile ilgili kısaltmalar •Ekipmanların fonksiyonlarını göste¬ ren kısaltmalar •Ufak ölçekle çizilmiş semboller ve ne olduğu, •Ufak ölçekte makina ve donanımları¬ nın sembolleri ve ne olduğu, •Her akışkanın içinde yer aldığı boru¬ nun sembolü, ne olduğu ve malzemesi¬ nin cinsi, •Boru devrelerinde yer alan, enstrü¬ manların sembolleri (vanalar, emniyet düzenleri, ölçü ve kumanda cihazları, mesnetler, boru bağlantı parçalan, bo¬ ru kolonlarının neyle ilgili olduğunu gösteren semboller, vs.) •Tesisatta kullanılan her akışkan hattıını kapsıyacak şekilde, akışkan sıcaklı¬ ğına bağlı olarak seçilen, izolasyon malzemelerinin özelliklerini gösteren tablolar. •Projenin tümünü ilgilendiren genel notlar 6. Bir veya birkaç pafta üzerinde yer alan ekipman (makina ve teçhizat) listeleri. Bu listelerde; •Klima ve havalandırma santralleri, •Soğutma kuleleri, •Su veya hava soğutmalı, su soğutma gruplan (Chiller) •Split tipi klima iç ve dış üniteler, •Bireysel, komple klima üniteleri •İsı değiştiriciler (Eşanjörler), ısı geri kazanma elemanları, •Kazanlar, brülörler •Buhar jeneratörleri, kondens depola¬ rı, degazörler •Hava perdeleri •Pompalar, sirkülasyon pompalan •Genleşme tanklan (açık, kapalı) •Kanal tipi ısıtıcılar •Motorlu vanalar •Hidroforlar •Su filtreleme ve arıtma üniteleri •Sıcak su hazırlayıcılar (boyler) •Güneş enerjisi sistemleri gibi tesisatta yer alan ana makina ve teçhizatın, sıra numarası, işareti, fonk- siyonu, yerleştirilen mahal, hizmet etti¬ ği yapı bölümü, tipi, hava kapasitesi, ısıtma ve soğutma kapasiteleri, havanın cihaza giriş çıkış sıcaklıkları, cihaz ele¬ manlarının statik ve toplam basma yük¬ seklikleri motor cins ve gücü devirsayısı, kademe sayısı, gürültü nisbetleri, ısıtıcı ve soğutucu akışkan cinsi, mo¬ torlu vanaların kvs değerleri ve büyük¬ lüğü, çapı, akışkan giriş ve çıkış sıcak¬ lık ve basınçları, cihazın basınç grubu (PN 4-6-10-16-25-40) gibi, emniyet vanası açma basıncı, cihazların adedi, yedekleme durumu, bağlantı ağızları¬ nın büyüklükleri, cihaz hakkında açık¬ lamalar, imalatçı isim ve model numa¬ raları veya eşdeğerinin seçilebileceği, bilgilerinin bu tablolarda yer alması ge¬ reklidir. 7. Yapıda kullanılan tesisat sistemle¬ rinin akım şemaları hazırlanmalıdır. Bu şemalarda aşağıdaki bilgiler yer almalıdır. 7.1. Kullanma Soğuk Suyu Tesisatı Akım Şeması: Suyun temin edildiği kaynaktan gelişi. depolanması, basmçlandınlması (tanklı kompresör basınçlandırılmalı, dikeyyatay bir veya birden fazla pompalı ka¬ palı genleşme tanklı tam otomatik), fıltrelenmesi (kum fılitreleri, boru üze¬ rine monte edilebilen tip kartujlu fîlitreler vb.) arıtılması (tandem veya tekli el kumandalı, otomatik arıtma ünitesi. boru üzerine monte edilen mekanik ve¬ ya elektronik kireç alma ünitesi, mik¬ ropsuzlaştırma (ultraviyole fılitrelerle), içme suyu haline getirme (aktif karbon üniteleri), steril hale getirme (sterilizasyon üniteleri), su deposunda (tank ta¬ ban kotu, su seviye kotu, su giriş çıkış kotları, taşma ve boşaltma, boru dona¬ nımının çaplan, monometreler, vanalar (cinsleri) çek vafler (cinsleri), pislik tu¬ tucular, seviye kontrol sistemi, emniyet vanaları ve düzenleri, emniyet vanası açma basınçları vb. sistemde kullanılan cihazların işaretleri ve benzeri bilgiler. 7.2. Kullanma Sıcak Suyu Tesisatı Akım Şeması: Boylerler (gömlekli veya serpantinli). ısıtıcı akışkanlar (cinsi, sıcaklığı) elekt¬ rikli su ısıtıcıları, gazlı su ısıtıcıları, gü¬ neş enerjisi ile sıcak su temin sistemle¬ ri, birden fazla sistemin beraber kulla¬ nıldığı kambine sistemler ile sıcak su temini, plakalı tipte eşanjörlerle sıcaksu temini, sıcak su sirkülasyon pompa¬ ları, pompaların otomatik kontrol ele¬ manları, boru bağlantıları ve büyüklük¬ leri, vanalar (cinsleri), çek vanalar (cinsleri), pislik tutucular, monometre¬ ler, termometreler, emniyet vanaları ve düzeyleri, emniyet vanası, açma ba¬ sınçları vb. sistemde yer alan cihazların işaretler ve benzeri bilgiler. 7.3. Yangın Söndürme ve Yangından Korunma Sistemleri Akım Şemaları Yangın söndürme suyunun kaynağı, yangın depoları, yangın pompalan (cinsleri: elektrikli, benzin motorlu, motorin motorlu, split-case pompa, bo¬ ruya monte edilebilir tip pompa, basınç telafi pompaları, (jockey pump), yan¬ gın dolapları, yangın hidrandan, sprinkler tesisatı, sprinkler nozulları tipleri -klaslan, açma sıcaklık değerle¬ ri, basınç düşürme vanaları ve diskleri (giriş-çıkış basınçları, büyüklükleri, yapı içi ve dışı boru donanmaları, ba¬ sınç dengeleyici ring sistemleri, basım onarım esnasmda bir devrenin devre harici kalmasını sağlayan by-pass dev¬ releri ve kapatma-açma vanaları, yanı¬ cı madde depoları gibi yangın olasılığı¬ nın fazla olduğu yerlerde raflar arası sprinkler tesisatı, boru donanımlarının çapları, vanaları (cinsleri) sistemdeki cihazların işaretleri ve numaraları, sprinkler sistemi yaş ve kuru sistem alarm vanaları ve donanımları, test va¬ naları, itfaiye bağlantı noktaları, di¬ rençler su perde ve kumanda vanaları ve benzeri bilgiler. 7.4. Isıtma Tesisatı Akını Şeması Kazanlar (seçilen sisteme göre; sıcak su, buhar veya kızgın su), brülörler (se¬ çilen yakıt cinsine göre; doğal gaz, fu¬ el oil, motorin, tipine göre; atmosferik, püskürtmeli, rolatif tip, tek kademeli, çok kademeli, oransal vb.), sirkülasyon pompalan (sabit devirli, kademeli de¬ virli, değişken devirli), genleşme depo¬ ları (kapalı genleşme depolan, komp¬ resörlü genleşme depolan, açık genleş¬ me depolan), eşanjörler (shell and tube tipi, plakalı tip), buhar jeneratörleri (elektrikli tip, motorin yakan tip), kondens depolan, kondens pompaları (tek kademeli, çok kademeli), degazörler, kollektörler (çaplan), boruları (çaplan), monometreler, termometreler, va¬ nalar (cinsleri), çek valfler (cinsleri), pislik tutucular, kondenstoplar cinsleri; (kovalı, termostatik, termodinamik vb), otomatik kontrol vanaları (cinsle¬ ri; iki yollu, üç yollu, motorlu, termos¬ tatik vb.), kvs değerleri, çapları, girişçıkış basınçları, Balans vanalan (de¬ ğerler büyüklükleri); borular üzerine büyüklüğü, Kcal/h veya Watt olarak kapasitesi, litre saat ve litre saniye ola¬ rak akışkan miktan, sistemde yer alan cihazların işaretleri ve benzeri bilgiler. 7.5. Havalandırma - Klima Tesisatı Akım Şeması Havalandırma-Klima Santralleri (cinsi, yatay veya dikey tip, hücreleri, aspira¬ tör, egzost hücresi, kanşım hücresi, filitre, ön ısıtıcı, nemlendirici, son ısıtıcı, soğutucu, speratör, susturucu), verişdönüş havaları ve taze hava bağlantıla¬ rı, damperler (elle kumandalı, motorla kumandalı, pünomatik kumandalı) ısı¬ tıcıya; ısıtıcı akışkan boru bağlantıları (sıcak su, buhar, kızgın su), soğutucu¬ ya akışkan boru bağlantıları (soğutul¬ muş su, direct expansion tipi için freon ve cinsi), boruların üzerine, büyüklü¬ ğü, Kcal/h veya Watt olarak kapasitesi, (litre/saat) veya (litre/saniye olarak akışkan miktan, ısıtıcıya sirkülasyon pompaları, otomatik sıcaklık kontrol elemanlan (iki yollu veya üç yollu oto¬ matik kontrol vanaları, termostatik va¬ nalar, termo metreler, vanalar (cinsle¬ ri), çek valfler (cinsleri), pislik tutucu¬ lar, sistemde yer alan cihazlann işaret¬ leri, ısı geri kazanma sistemleri, VAV ( değişken hava debili) sistemleri), VRV (değişken soğutucu akışkan debili) sis¬ temler ve benzeri bilgiler. 7.6. Soğutma Tesisatı Akım Şeması Su soğutma grupları (ehiller) cinsi (su soğutmalı kondenserli hava soğutmalı kondenser. absorpsiyonlu ünite, pis- tonlu tip kompsesörlü, santrifüj tip kompresörlü, vidalı tip kompresörlü, scroll tip, hermetik tip, yan hermetik tip, açık tip kompresörlü, soğutucu akışkan tip (R-22, R-134a vb), soğut¬ ma kuleleri cinsi; radyal fanlı, akışkan fanlı, kapalı devre evaparatif tip vb) genleşme deposu, soğutma suyu devre¬ si sirkülasyon pompalan, kondenser kule devresi sirkülasyon pompalan (cinsleri; sabit devirli, değişken debili), boru bağlantıları (çapları), vanalar (cinsleri), çek valfler (cinsleri), pislik tutucular, termometreler, manometre¬ ler, emniyet düzenleri, kollektörler (çaplan), sistem boşaltma vanalan, ara mevsim ve kış çalışmasında kondenser suyu by-pass devresi, otomatik kontrol vanalan, kvs değerleri (büyüklükleri), boru devreleri üzerinde Kcal/saat veya Watt olarak kapasiteleri, (litre/saat) ve¬ ya (litre/saniye) olarak akışkan mikta¬ rı, ısıtıcıya sirkülasyon pompalan, oto¬ matik sıcaklık kontrol elemanları (iki yollu veya üç yollu otomatik kontrol vanalan, termostatik vanalar, termo¬ metreler, vanalar (cinsleri), çok valfler (cinsleri), pislik tutucular, sistemde yer alan cihazlann işaretleri, ısı geri kazan¬ ma sistemleri, VAV (değişken hava de¬ bili) sistemler, VRV (değişken soğutu¬ cu akışkan debili) sistemler ve benzeri bilgiler. - 7.7. Isıtma havalandırma ve klima sistemleri blok diagramlar çizilme¬ lidir. -Yapının her müstakil bölümü oda nu¬ maraları ve isimleriyle birlikte yanyana çizilerek her hacimdeki bireysel ısı¬ tıcı, soğutucu eleman (radyatör, fancoil, ünit heater, induction ünit vb) şekilsel olarak gösterilmeli, her hacime verilen hava miktarı hacimden emilen hava miktarı, hacimden transfer yoluy¬ la başka hacimlere geçen hava miktar¬ ları ve her hacimin hangi havalandırma veya klima santralinden beslendiği, hangi aspiratör vasıtasıyla havanın emildiği bu diyagram üzerinde göste¬ rilmelidir. 7.8. Tüm tesisat türlerinin, kolon şe¬ maları ve izometrik şemaları diyag¬ ramları çizilmelidir. - Isıtma (kalorifer) tesisatı için radya¬ tör kolon şemaları, ısıtma ve soğutma tesisatı için fan-coil kolon şemaları ve¬ rilmelidir. Kolon şemalannda cihazı gösteren sembol, oda numarası, yaz ve kış sıcaklıkları, cihaz üzerine, ısıtma soğutma kapasiteleri (Kcal/h veya Watt), radyatör cinsi dilim sayısı, bo¬ yutu ve uzunluğu açma kapama vana¬ sının cinsi (düz şekli (alttan dağıtım, üstten dağıtım, sürtünme kayıplannm eşitleyici 2 veya 3 borulu sistem) özel dağıtım, sürtünme kayıplarının eşitle¬ yici 2 veya 3 borulu sistem) özel baranşman parçalı tek borulu sistem vb., genleşme şekli (açık genleşme sistemi, kapalı genleşme sistemi), hava alma sistemi ( radyatör pürjörleri, otomatik hava atma cihazları, hava alma tüpleri) kolon kapama ve boşaltma vanaları ba¬ lans vanaları, boru donanımları üzerine ısı kapasitesi boru çapları (2 inç ve 2 inçe kadar olan borular inç olarak daha büyük borular milimetre olarak), akış¬ kan miktan (1/saat veya l/s) ve kolon numaraları verilmelidir. Sıhhi tesisat boru donanından üç bo¬ yutlu izometrik diyagramlar olarak çi¬ zilmeli, temiz su (Soğuk, sıcak ve sı¬ cak su sirkülasyon) sistemi ve pis su sistemini izometrik diyagramlannı ayrı ayrı verilmeli bu diyagramlar üzerinde kolon numaraları, boru çaplan (2 inç ve 2 inçe kadar borular inç olarak, da¬ ha büyük borular milimetre olarak) branşmanların vitrifiye malzemelere ve cihazlara bağlantı noktalarında bağ¬ lantı elemanın ne olduğu belirtilmeli¬ dir. (lavabo, klozet, alaturka hela, nem¬ lendirici vb.) tesisatın ve kolonların boşaltma sistemi, vakum kıncılar, aç¬ ma kapama ve boşaltma vanaları şema¬ lar üzerinde yer almalıdır. - Pis su izometrik diyagramlannda bo¬ ru çapları milimetre olarak verilmeli, kolon numaralan boru eğim istikameti ve miktarı (yüzde olarak), tesisatın ha¬ valandırma sistemi ( tek havalık, çift havalık, her cihazdan alının havalık vb.), branşmanların cihazlara bağlantı¬ lardaki cihaz cinsleri (döşeme süzgeçi, lavabo, closet alafranga hela, çamaşır makinası, bulaşık makinası vb.) en alt¬ taki bodrumdan başlıyarak her üç katta bir düşey temizleme kapakları ve kat¬ larda atık su borusunun yön değiştirdi¬ ği yerlere döşeme tipi temizleme ka¬ pakları konulmalıdır. - Mutfak, çamaşırhane, otopark gibi atıklarının yağtutucudan geçirilmeli - gerekli bölümlerin atık suları müşterek sistemden ayrı olarak projelendirilmen bu devre yağ tutucudan geçirildikten sonra, müşterek tesisata bağlanmalıdır. - Kanalizasyon kotunun altında kalan katların atık suları, bir pis su çukurun¬ da toplanılarak, tıkanmaz tip pompa¬ larla terfi ettirilerek, dışarda ayrı bir rö¬ gar basılmalı, bu enerji kırıcı rögar da¬ ha sonra müşterek atık su sisteminin rögarına gravite ile akış yapılarak bağ¬ lanmalıdır. Şayet pis su çukuruna tuva¬ letlerden bağlantı yapılıyorsa, pis su çukuru kapalı bir hacme yerleştirilmeli ve bu hacim mekanik olarak havalan¬ dırmalıdır. - Kanalizasyon kotunun üstünde kalan ve doğrudan doğruya müşterek atık su sistemine bağlanan bodrum kat atık suborularmın binadan çıkış noktasına rö¬ gardaki tıkanmalar dolayısıyla atık su¬ yun binaya dönmemesi için mekanik veya elektrikli tipte özel geri dönmez vanalar konulmalıdır. - Yağmur suyu toplama sistemi, bina dışında ise, yağmur suyu boruları ve süzgeçleri mimari projelerde gösteril¬ diği gibi olacaktır ve yağmur suyu ser¬ best olarak araziye akacaktır. Bina içinde toplanan yağmur suyu tesisatı için izometrik diyagram çizilmeli, bu diyagram üzerinde kolon numaraları, çatı süzgeçleri, düşünülüyorsa tıkan¬ maya karşı çatı süzgecinin hemen ya¬ nında yer alan ikinci bir yedek çatı süzgeçi konulmalıdır (Ani yüksek debili yağmur olan yöreler için gerekli, An¬ talya gibi). Yağmur suyu tesisatında, pis su tesisatında olduğu şekilde temiz¬ leme kapaklan yer almalıdır. Yağmur suyu boru çapları milimetre olarak ve¬ rilmelidir. Borular üzerine, eğim isti¬ kameti ve yüzde olarak eğim miktarı verilmelidir. 7.9. Otomatik kontrol prensip şema¬ ları ve çalışma prensiplerinin kade¬ me kademe izah edildiği senaryolar hazırlanmalıdır. - Havalandırma ve klima santrallerinin otomatik kontrol prensip şemalarında taze hava alma, hava veriş ve dönüş damperleri (elle kumandalı, motor ku¬ mandalı veya pünomatik kontrollü), damperlerin müşterek çalışma sistemi, filtrelerin temizleme veya değiştirme zamanını belirlemek için diferansiyel basınç anahtarları, ısıtıcı giriş sıcaklığı duyar elamanı, ısıtıcı devresi üzerinde (2 yollu veya 3 yollu) motor kontrollü vanalar, varsa ısıtıcı sirkülasyon pom¬ paları su sıcaklığı duyar elemanı, ısıtı¬ cı cihazında donma termostatı, soğutu¬ cu devresi üzerinde 2 veya 3 yollu mo¬ tor kontrollü sıcaklık ayar vanası vanti¬ latör ve aspiratör arızasını görmek için diferansiyel basınç anahtarları, sulu tip nemlendirici hücresi ve sirkülasyon pompaları veya buharlı tip nemlendiri¬ ci, hümidistat ve çıkış havası sıcaklık sensörü, ısı geri kazanma sistemi varsa, sistem türü (ısı geri kazanma tekerleği, reküparatör veya serpantinli tip), serpantinli tiplerde sirkülasyon pompası, üç yollu motorlu kontrol vanası, dönüş havası sıcaklık duyar elemanı, her han¬ gi bir odadan sıcaklık kontrolü istenmi¬ yorsa oda termostatı gibi bilgiler şekil- sel ve ne olduğu işareti belirtilerek ci¬ haz işareti ve numaralan ile birlikte ve¬ rilmeli, otomatik kontrol sisteminin konvasyonel veya dijital sistem olduğu belirtilmelidir. Sistem seçimi bina oto¬ masyon sistemi isteniyorsa bu sistemle müşterek çalışacak şekilde, otomatik kontrol firmalarının görüşleri de alına¬ rak şekillendirilmeli ve çalışma prensi¬ bi senaryolan yazılmalıdır. - Isı eşanjörlerinin Otomatik kontrol şema¬ larında, giriş çıkış kapama vanaları (cins¬ leri), primer ve sekonder devrelerde giriş çıkış sıcaklığı seıısörieri veya termostatlan, sıcaklık kontrol motorlu vanalan (2 yollu veya 3 yollu), sirkülasyon pompalan, by-pass devreleri, vana ve çek valfler (cinsleri) akışkan sıcaklıkları, genleşme tankları otomatik devre doldurma sistem¬ leri, selonoid vanalar yer almalıdır. Çalış¬ ma prensibi senaryolan yazılmalıdır. - Soğutma tesisatı, su soğutma devrele¬ ri (hava soğutmalı kondenserli devre¬ ler, su soğutmalı kondenserli devreler, absorpsiyonlu soğutma sistemleri vb.), birden fazla soğutma makinasınm aynk veya müşterek çalışma boru devre¬ leri, ehiller pompaları, kondenser pom¬ paları giriş çıkış vanalan (manuel veya otomatik kontrollü) vana cinsleri (kele¬ bek, küresel, gate vana, globe vana vb.) giriş çıkış suyu sıcaklık duyar ele¬ manları veya termostatlar, su seviyesi alarm presostatlan, ara mevsim çalış¬ ma by-pass devreleri ve karıştırma ve¬ ya diverting vanaları genleşme tankla¬ rı, sistem otomatik devre doldurma sis¬ temi, solenoid vanalar vb. gibi soğut¬ ma devresi elemanlannın müşterek ça¬ lışmasının otomatik kontrol prensip şe¬ ması çizilmeli, prensibi senaryoları ya¬ zılmalıdır. - Bunların yanında aspiratör devreleri¬ nin, ünit heater ve fan-eoil otomatik kontrol şemaları ve senaryoları hazırlanmalıdır. 7.10. Sıhhi Tesisat Kat Planları Ha¬ zırlanması - Kat planları üzerinde; vitrafıye mal¬ zemeler (lavabo, eviye closet, alaturka hela), yer süzgeçleri, döşeme tipi te¬ mizleme kapaklan, sıcak su hazırlayı¬ cıları (boylerler), ısı eşanjörler pompa¬ lar, sirkülasyon pompaları, basınç zonlan varsa her biri için ayn ayn su basmçlandırma sistemleri (Hidroforlan) basınç ayar ve düşürme vanaları veya diskleri, sıcaklık ayar vanalan (cinsle¬ ri), su depoları, su filitreleme üniteleri (tanklı tip, boruya takılabilir kartuşlu tip veya ters yıkama yapılabilen tip vb.), su arıtma üniteleri (tek tanklı tip, tandem tip, microprocess kontrol panelli otomatik kontrollü, boruya takıla¬ bilir tip (manyetik veya elektronik), dezenfeksiyon fılitreleri (ultraviyole filtreler), içme suyu hazırlama ünitele¬ ri (charcoal tip, aktif karbonlu fılitreli), klorlama üniteleri, basınçlı hava üre¬ tim ve depolama üniteleri, otomatik su üniteleri, demineralizasyon üniteleri, mutfak, çamaşırhane, soğuk depo ve sterizasyon üniteleri ve yerleşimleri vanalar (cinsleri), geri döndürmez va¬ nalar (cinsleri), pislik tutucuları, buhar tesisatı-kondestoplar (cinsleri) kon¬ dens depolan, kondes pompaları, tıbbi gaz üniteleri, basınçlı hava ve vakum üretim ve depolama üniteleri, oksijen tüpleri, azot protoksit tüpleri basınç düşürme istasyonları, sarf yeri prizleri, kapalı ve açık yüzme havuz tesisatı üniteleri (filtreler, sirkülasyon pompa¬ lan, kimyasal dozlama üniteleri (depo ve pompalan), saunalar, jakuziler, bu¬ har banyolan tesisatları vb. üniteler yer almalıdır. - Yukarıda belirtilen cihazlara hizmet götüren boru donanından (Soğuk su, sıcak su, sıcak su sirkülasyonu, filitrlenmiş su, antılmış su, damıtılmış su, deminarilize edilmiş su, steril su, içme suyu, atık su, yağmur toplama sistemi, tıbbi gazlar, basınçlı hava, vakum, ok¬ sijen, azot protoksit, buhar, kondens), cihazlara bağlantılan üzerindeki arma¬ türleri ile beraber verilmeli, boru çap¬ lan, eğimler (istikameti ve yüzdesi) sistem, boşaltma olanaklan gösteril¬ melidir. - Seçilen cihazların, ana makina ve teç¬ hizat listelerinde olmayanların bir lis¬ tesi yapılarak, cinsleri, adetleri, kapasi¬ teleri ve cihazlarla ilgili tüm bilgiler, pafta yanlannda veya ayrı bir pafta ha¬ linde listeler halinde verilmelidir. 7.11. Yangın söndürme yangından korunma sistemi projeleri kat planları, ayrı bir idare (itfaiye mü¬ dürlüğü) tarafından onaylanaca¬ ğından ayrı paftalar halinde hazırlanmaiıdır. - Bu paftalarda, yangın suyu depolan, yangın ana pompalan, basınç telafi pompaları (jokey pump) veya yangın hidrofor sistemleri, yangın dolapları sprinkler tesisatı, birden fazla basınç zonu olan yapılar için seçilen sistemin gereklerine uygun olarak kat depolan, basınç düşürücüler, sprinkler alarm vanalan ve donanımları, yangm hidrantları, itfaiye bağlantı yerleri, sistem test vanalan, flow switch (akış anahtarı) ve diğer gerekli teçhizat ile boru dona¬ nından, ring sistemleri, by -pass boru ve vanaları, açma kapama vanaları, ka¬ pasite ve büyüklükleri, boru çaplan ve sprinkler sistemlerinin hidrolik hesap¬ ları yapılarak boru çapı ve pompa ba¬ sınç yüksekliği tesbit edilmelidir. - Su ile yangın söndürmesi yapılamı¬ yorsa, hacimler paftalar üzerinde işa¬ retlenerek bu hacimlerin projelerinin özel ihtisas firmalarına yaptınlacağı notu pafta üzerine konulmalıdır. - Kapalı yangın merdiveni şartlarının ve asansör kovalarının basınçlandınlmaları ile yangın kaçış koridorlarından duman atma sistemi projeleri ve atrium şeklindeki hacimler, kapalı oto parkla¬ ra otomatik olarak açılan duman pen¬ ceresi projeleri havalandırma klima te¬ sisatı paftalarında gösterilmelidir. 7.12. Isıtma-Havalandırma ve Klima Tesisatları Kat Planları HazırlanmaIıdır. - Boru ve hava kanallarının aynı pafta üzerinde verildiği durumlarda pafta üzerindeki çizim ve yazıların üst üste gelerek takip edilemez bir durum ya¬ rattığından, her kat için, boru ve ilgili makina teçhizatlar ayrı, hava kanalı ve ilgili makina ve teçhizatlar ayrı pafta¬ lar halinde projelendirilmelidir. - Boru paftalarında, müstakil hacimle¬ rin isimleri numaralan, yaz-kış sıcak¬ lık dereceleri Kcal/h veya Watt cinsin¬ den ısı kayıp değerleri, hacimlerdeki ısıtma ve soğutma üniteleri (radyatör¬ ler, fan-coil’ler), hava ısıtma apareyleri (unit heater), havalandırma klima santralleri; makina tesisat odalan, ısı santralleri, kazanlar, su soğutma grup¬ ları, soğutma kuleleri, yakıt tanklan, brülörler, kollektörler, sirkülasyon pompalan, ısı eşanjörleri, genleşme depoları (açık veya kapalı), denge de¬ poları, degazörler, kondens depolan, kondens pompaları, basınç düşürme vanaları, emniyet düzenleri (emniyet vanalan, emniyet sifonlan vb.), termo¬ metre, monometre, presostat, su tagdiye cihazları vanalar (cinsleri) ve diğer boru donanımı teçhizatı yer almalıdır. - Tesisatın türüne göre; ısıtma sıcak su borulan 120°C’ye kadar, kızgın su borulan, (120°C ‘nin üstü) alçak basınç, orta basınç ve yüksek basınç buhar ve kondens borulan, soğutma suyu dona¬ nından üzerinde yer alacak tüm enstrü¬ manlarla beraber çizilmeli, boru çapı ve eğimleri ve boşaltma sistemleri gös¬ terilmelidir. 7.13. Detaylar, standart detaylar ve kesitler verilmelidir. -Yaş hacimler, makina tesisat odalan, havalandırma ve klima santralleri ve ısı santrallerinin en az 1/50 ölçekli kat plan¬ ları, tesisatın en yoğun olduğu yerlerden geçen en az iki kesiti verilmelidir. -Tesisat şartlanmn 1/20 ölçeğinde keşaftlarda bakım onarım yapabilme olanağı sağlanmalı, proje mimarı bu yönde yönlendi¬ rilmelidir. - Her katta asma tavan içinde yer alan boru ve hava kanallarının yoğun oldu¬ ğu yerlerden en az iki kesit olarak, te¬ sisatın işlenebilirliğinden emin olun¬ malıdır. - Tüm tesisat türlerinde kullanılan, ma¬ kina teçhizat, enstrümanlar için stan¬ dart detaylar hazırlanmalı bu detaylar her proje ile beraber verilmelidir. (Bo¬ ru, sabit ve hareketli mesnet detayları, izoleli ve izolesiz boru mesnet aralıkla¬ rı, akışkan sıcaklığına göre boru izolas¬ yon büyüklük ve detayları, boru askı detayları, düz hava kanalı, ayrılma ve birleşme parçalan, daralma ve genişle¬ me parçalan, yuvarlak ve dikdörtgen kanal bağlantıları, kanal askı detaylan, damper, yangın damperi panjur, men¬ fez, difüzör montaj detaylan. - Titreşimli makinalann döşemeye oturma veya tavandan askı detayları, (aspiratörler, klima santralı ve pompalann montaj detaylan). - Isıtma ve soğutma ünitelerinin stan¬ dart montaj detaylar. - Sıhhi tesisat cihazları standart montaj detayları (Lavabo, eviye, çift gözlü evi¬ ye, alaturka hela, duş teknesi ve tesisatı, küvet ve tesisatı, montaj detaylan.) - Boru ve hava kanallarının duvar, dö¬ şeme, tavan ve çatıdan geçiş detayları. 7.14. Proje müellifi, yaptığı her pro¬ jedeki yerel, koşullar tasarlanan te¬ sisat türleri, yürürlükte yasa ve yö¬ netmelikler, yerli piyasadan veya yurt dışından temin edilecek tüm makina teçhizat ve enstrümanları göz önünde bulundurarak, makina tesisat işlerinin nasd yapılacağını, malzeme, makina ve teçhizat nicelik ve niteliklerini nasıl temin ve monte edileceğini en ince detayına kadar belirten “şartnameleri” hazırlaya¬ rak, proje raporu ile beraber verme¬ lidir. şifleri verilmeli, her katta SONUÇ Yukarıda belirtilen hususlar evvelce bi¬ linmeyen. yeni bir şey değildir ve göz¬ den kaçan bazı ilavelerde yapılabilir. Tasarımcıların tümünün uyması gere¬ ken standartların hazırlanmasında ko- nu üzerindeki tecrübelerimizin bir özeti olarak, yararlanılabilir düşüncesiyle hazırlanmıştır. Burada rahatlıkla söyliyebilirim ki, yu- karıda yazdığım tüm maddelerdeki bilgileri içeren bir makina tesisat projesi “Kalite Proje” olarak nitelendirilebilir. TTMD kurucu ve şeref üyesidir. TTMD yönetim kurullarında başkan vekilliği ve üyelik yapmıştır. Halen kurucusu olduğu, Makina Tesisat Mühendislik ve Müşavirlik hizmetleri yapan “Akdeniz Müşavirlik Mühendislik ve Tic. Ltd. Şti”ni yönetmektedir. 1964-1970 yılları arasında tesisat mühendisliği konusunda çalıştığı Kanada ve Amerika’nın British Columbina ve Nova Scotia eyaletlerinde “'Profesyonel Mühendis" unvanını almıştır. TMMO Türk Mak. Müh. Odası, Türk Isı Bilimi ve Tekniği Derneği, Türk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliği ve ASHRAE üyesidir. Dergi, Sempozyum ve Seminerlerde yayınlanmış makaleleri mevcuttur.