18. yy. Osmanlı Haleb`i Üzerine bir Gözlem
Transkript
18. yy. Osmanlı Haleb`i Üzerine bir Gözlem
SEYFİ KENAN Maurits van den Boogert, Aleppo Observed: Ottoman Syria Through the Eyes of Two Scottish Doctors, Alexander and Patrick Russell (Studies in the Arcadian Library), The Arcadian Library in association with Oxford University Press, 2010, 256 s., ISBN: 978-019-9588-56-5 Avrupa’da 17.-18. yüzyıllarda daha etkin bir çerçevede şekillenen ve bilimsel devrimin oluşumunda önemli katkılar yapan Respublica Literaria, dönemin akademileriyle birlikte çalışan bir çeşit sınır tanımayan bilim insanları cumhuriyeti mahiyetinde iş görmüştür. Evren ve doğayla ilgili tükenmez bir meraka ve araştırma ruhuna sahip olan bu bilim insanları, dönemin üniversitelerinin hâlâ devam eden skolastik eğitim anlayışları dolayısıyla genellikle akademilerde bir araya gelmişler veya bazen gündüz çalıştıkları işlerden sonra özellikle dolunayın olduğu geceler bir araya gelerek – çünkü dolunayın güçlü ışığı sayesinde bir araya gelebilmeleri nedeniyle kendilerini “Dolunay Cemiyeti” diye adlandırmışlardı – doğanın bilinmeyen yönlerini keşfetmek için çaba sarfetmişlerdir. Bazen de yaşadıkları çevreye göre çok farklı ve zorlu coğrafya, iklim ve kültürel yaşam tarzının meydan okumalarına aldırmaksızın uzak bir çevrede ve doğal ortamlarda gözlem ve deneyimin peşinde koşmuşlar ve sayısız zorluk ve meşakkatlerin üstesinden gelerek hangi konuyla veya alanla uğraşmışlarsa onunla ilgili doğru bilgiyi, en azından dönemleriyle ilgili en doğru bilgiyi keşfetmek için gayret göstermişlerdir. İlk kurulan akademilerden Londra’daki Royal Society’nin ambleminde bulunan Nullius in verba/ Hiç kimsenin sözüne bağlı kalmadan düsturu, dönemindeki otoritelerin nüfuzunu sorgulamayı ve onlardan duyulan veya eserlerinden okunan her sözün veya iddianın, gözlem ve deneyime dayanarak elde edilen gerçeklikle teyit edilmesini öngören bu dönemle birlikte modern çağın bilim insanının en temel özelliği de böylece daha belirgin hale gelmiştir. 18. yüzyıl bilim insanlarından bir tanesi de, hatta ikisi şüphesiz, 18. yüzyıl dünyasında Osmanlılar’ın en büyük üç şehrinden biri olan Halep’te uzun yıllar yaşayan Russell kardeşlerdir. İskoç Aydınlanması’nın şekillendiği bir dönemde tıp alanındaki çalışmalarıyla katkıda bulunan ağabey Alexander Russell, Edinburgh’da, daha sonra Royal Medical Society of Edinburgh’a dönüşecek 1752’deki gayr-ı resmi ilk tıp cemiyetinin kurucuları arasında yer almıştır. The Natural History of Aleppo başlığıyla 1756’da Alexander Russell (1715-1768) tarafından Halep’in daha çok doğal tarihi, ancak yer yer sosyal ve kentsel tarih konusunda önemli bilgiler ve 477 Türk müziği icra esnasında. Alexander Russell, e Natural History of Aleppo, Londra 1756. OSMANLI ARAŞTIRMALARI 478 SEYFİ KENAN çeşitli çizimler içerecek şekilde hazırlanan bu kitabın ilk nüshası piyasada hızla tükenmiş, 18. yüzyıl boyunca birçok baskısı tekrarlanmış, ünü okuyucular arasında hızla yayılmıştır. Alexander Russell, 1736’da Londra’da doktorluk eğitimini tamamladıktan sonra Halep’e gitmiş ve 1740’da buradaki bir İngiliz fabrikasında doktor olarak istihdam edilmişti. Tıp alanındaki bilgi ve becerisi sayesinde şehrin eşrafının ve yöneticilerinin dikkatini çeken Russell, kısa zamanda Halep başhekimliğine getirilmişti. 1753’te Londra’ya dönüşüne kadar görevde kalmış, bu esnada 1750’de tıp eğitimini tamamladıktan sonra yanına gelen üvey kardeşi Patrick Russell (1726-1805) onun görevini üstlenmişti. 18 yıl Halep’te hekimlik yaptığı süre içinde büyük kardeşinin hazırladığı kitaba pek çok notlar eklemiş, dönemindeki çeşitli olaylara yer vermiş, örneğin 1760-1762 yılları arasında Halep’te patlak veren veba salgını hakkında dikkat çekici bilgiler kayda geçmiştir. Ağabeyi Russell 1768’de öldükten sonra da çeşitli notlarla ve çizimlerle geliştirdiği ve zenginleştirdiği Natural History of Aleppo’nun gözden geçirilmiş nüshasını Patrick Russell, 1794’de tekrar yayınlamıştır. Her ikisinin de Royal Society’nin üyesi olduğu bilinmektedir. Russell kardeşler hem başarılı birer hekim hem de dikkatli doğa bilimcisi olmuşlardır. Her ikisinin de Halep’teki sosyal ve kültürel hayata özel ilgi gösterdiği, ortak çalışmalarından anlaşılmaktadır. Patrick Russell’in özellikle Halep’teki kültürel hayatıyla ilgili dikkatli incelemeler yapmış, şehirdeki sahaflardan ve kitapçılardan pek çok yazma eser toplamış – Osmanlı dünyasına gelen bu dönemin Avrupalı seyyahlarının tipik bir tutumu olmuştur –, İngiltere’ye döndüğünde bu kitap koleksiyonunu beraberinde götürmüş ve Avrupa’daki Osmanlı veya İslâm dünyasıyla ilgili çalışmalara dikkate değer katkıda bulunmuştur. Alexander Russell ise bazen Halep kadısı ve serdârı gibi şehrin önde gelenlerini bazen de halktan insanları tedavi ettiğini notlarından öğreniyoruz. Bütün bu kıymetli bilgileri ve çok daha fazlasını, az önce adı geçen eser ve müellifleri hakkında modern bilimin şekillenmeye başladığı eşikte bir kez daha beliren temel tavır ve tutumlarla, özen, dikkat, merak, ciddiyet ve keyifle inceleyen Maurits van den Boogert’ın Aleppo Observed adlı kitabında rastlamak mümkündür. Avrupa aklının, uzun yıllar bir yandan içe hapsedilmenin, öte yandan yanlış ve yanıltıcı bilgi kaynaklarının getirdiği – Descartes’ın 17.yüzyıldaki bunalımını düşünelim – bir tepkiyle doğaya ve fizik dünyaya büyük coşku, heyecan ve hayretle açılmaya başladığı; gözlemin daha ayrı, ayrıntılı ve geniş bir şekilde ortaya çıktığı bir zamanın mizacını başarılı bir şekilde araştıran yazar, 479 OSMANLI ARAŞTIRMALARI Russell kardeşlerin hazırladığı eserdeki bilimsel bilgileri ve kaynaklarını, müelliflerin hayat hikayelerini, kendi kültür ve coğrafyasından uzaklarda yaşayan insanların dini gelenek, eğlence ve kültürleriyle birlikte şehir yaşamlarını adeta katılımcı bir antropolog gibi rahatsız etmeden ve incitmeden tetkik etmeye; doğal ortamlarını, bitki ve çiçek türlerine, kuş ve balık çeşitlerine varıncaya kadar pek çok ince ayrıntıya ve bu ayrıntının arkasındaki dikkatli gözleme özenle nüfuz eder. Kitabını iki bölüme ayıran Maurits van den Boogert, birinci bölümde Russell kardeşlerin biyografilerine yer vermiş, ikinci bölümde ise Halep şehrini, doğal yapısını, tıp hayatını ve Osmanlı toplumsal yaşam düzenini ve Arap kültürünü incelemiştir. Halep’teki tıp ve sağlık hayatından önemli kesitler veren yazar, 17. ve 18. yüzyıl Avrupalı hekimlerin Osmanlı hekim meslektaşlarına göre kendilerini nasıl daha üstün gördüklerini ifade ederken, bu durumun Osmanlı tıp hayatından öğrenme kapılarını kapatmalarına yol açtığını vurgular. Örneğin bu dönemde vebaya göre daha sık ve çok daha yaygın olarak ortaya çıkan ölümcül çiçek hastalığıyla, Osmanlı hekimlerinin geliştirdikleri aşıyla üstesinden gelme deneyimini kaçırdıklarına parmak basar. Osmanlı tıp tarihi konusu, hâlâ pek çok noktanın keşfedilmesini bekleyen sayısız ince ve esrarlı unsur ve sorularla doludur. Türkçe yayınlanan eserler arasında, Osmanlı tıp tarihi konusu üzerinde önemli emekler veren Süheyl Ünver’in çalışmalarının yanı sıra Aykut Kazancıgil’in Bedizel Zülfikar ile birlikte modern dönemde Osmanlı tıbbının kurucu isimlerinden Şânizâde hakkında hazırladıkları 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Anatomi adlı eser zikredilebilir. IRCICA’nın 2008’de 4 cilt halinde yayınladığı Osmanlı Tıbbi Bilimler Literatürü Tarihi’nde, 1430 müellif-çevirmenin Osmanlı dünyasında 5607 kitap, risale, makale ve raporun varlığına rastladığımızı belirtmek gerekir. Miri Shefer-Mossenshon’un Ottoman Medicine, Healing and Medical Institutions 1500-17001 adlı eseri Russell kardeşlerin gözlemlerini ve Boogert’in analizlerini anlamada yardımcı olabilir. Halep’in, modernite öncesi dönemde Osmanlı kültürüyle Arap dünyasının pek çok açıdan birbiriyle başarılı bir şekilde etkileşim yaşayarak sentezlendiği ve kaynaştığı noktalardan birisi olduğuna şüphe yoktur. Bu ifade, özellikle farklı yaşam tarzlarının, dini inançların, yemek kültürlerinin ve sokaklarında konuşulan dillerin aynı şehir kültürü içinde sosyalleşerek birbirleriyle kaynaşmasını içermektedir. 1989’da Halep üzerinde çıkardığı The Middle East on the Eve of 1 Albany: SUNY 2009. Bu çalışma Bülent Üçpunar tarafından Türkçe’ye çevirilmiş ve 2014’de Kitap Yayınevi yayınları arasında çıkmıştır. 480 SEYFİ KENAN Alexander Russell'ın, Peter Collinson'a gönderdiği bir mektupta bahsettiği "Halep'in bilinmeyen dört balığı". Bilinen ilk hakemli dergi Philosophical Transactions of the Royal Society’nin 1755 sayısı (29/ s.445-9). Aynı zamanda e Natural History of Aleppo’nun ilk baskısı. Modernity: Aleppo in the Eigteenth Century2 adlı kitabından sonra çalışmalarına ara vermeden hâlâ çeşitli arşivlerde büyük emekle çalışan Abraham Marcus’un, yakında yine Halep hakkında önemli başka bir eseri ortaya koymasını ilgiyle beklemekteyiz. Son zamanlarda arşiv araştırmaları için İstanbul’a sıklıkla gelen Marcus’un, bir sohbet anımızda, Osmanlı Halebi üzerinde dünyanın farklı ülkelerinde çalışan araştırmacıların katılımıyla, 2014’de Montreal’da bir araya gelip iki günlük Requiem for Ottoman Aleppo toplantısını nasıl gerçekleştirdiklerini içi acıyarak anlatışını hiç unutmam. Marcus’un ailesi de uzun yıllar önce Halep’ten Amerika’ya göç edenler arasında yer almıştı, ancak daima Halep’e bağlı kalmışlardı. Bu “Requiem”e Marcus’la birlikte Charles Wilkins, Stefan Winter, Bernard Heyberger, Sylvain Cornac, Stefan Knost, Elyse Semerdjian, Marco Salati, Mary Momdjian, Nicolas Jodoin, Mafalde Ade ve Heghnar Watenpaugh gibi araştırmacılar da katılmıştı. 2 New York: Columbia University Press, 1989. Mehmet E. Baş tarafından Türkçe’ye de çevrilmiş ve Küre Yayınları arasında 2013’de çıkmıştır. 481 OSMANLI ARAŞTIRMALARI Maurits van den Boogert, Russell kardeşlerin Natural History of Aleppo hakkında, dönemindeki çeşitli dergilerde tanıtım ve eleştirisinin yapıldığını, ancak gerek dönemindeki veya gerek daha sonraki bilim insanları ve eleştirmenlerin bu kitapta geçen toplumsal olayların veya bilimsel olguların güvenilirliğini sarsacak bir yorumuna şimdiye kadar rastlanmadığını ifade etmektedir. Gerek bağlam analizi, gerekse içerik analizi açısından başarılı bir kitap çalışması ortaya koyan yazar, hem bilim ve kent tarihi ve hem karşılaştırmalı entelektüel tarih konularında araştırma yapanlar açısından ellerinde keyifle okuyacakları ve inceleyecekleri bir eser ortaya koymuştur. Russell kardeşler nasıl ki seyahat ettikleri ülke ve şehirlerin veya bölgelerin insanlarının yaşamları ve kültürlerinin yanı sıra doğasını, bitki örtüsünü, nehirlerinde veya göllerinde barındırdıkları balık çeşitlerine varıncaya kadar pek çok unsuru itinayla ve dikkatle sistematik bir şekilde gözlemlemiş ve incelemişlerse, Aleppo Observed’un yazarı da onların hayatlarını, notlarını ve çalışmalarını aynı titizlikle ve özenle incelemiş ve bizi, karşısında saygıyla eğilmeye mecbur bırakan bir eser ortaya koymuştur. Seyfi Kenan Marmara Üniversitesi Nükhet Varlık, Plague and Empire in the Early Modern Mediterranean World: the Ottoman Experience, 1347-1600, New York: Cambridge University Press, 2016, 336 pp., ISBN 978-110-7013-38-4. Most visitors will be struck by the multitude of cats that seem to dominate the cityscape of modern Istanbul. Despite whatever municipal attempts to control the feline population have been carried out in the past and present, one senses that Istanbulites regard cats not as nuisances but rather as benign and welcome components of the urban fabric. The ubiquity of street cats is often anecdotally-linked to the observation that in comparison with comparable world cities such as New York, Istanbul is relatively rodent-free. This mundane aspect of life in Istanbul today attains new meaning alongside a reading of Nükhet Varlık’s groundbreaking Plague and Empire in the Early Modern Mediterranean World. In her discussion of 482 SAYI / ISSUE 48 • 2016 OSMANLI ARAŞTIRMALARI T H E JOU R NA L OF OT TOM A N S T U DI E S İSTA NBUL 29 M AY IS ÜNİ V ER SİTESİ OSMANLI ARAŞTIRMALARI T H E JOU R NA L OF OT TOM A N S T U DI E S Yayın Kurulu / Editorial Board Prof. Dr. Halil İnalcık – Prof. Dr. İsmail E. Erünsal Prof. Dr. Heath Lowry – Prof. Dr. Feridun M. Emecen Prof. Dr. Ali Akyıldız – Prof. Dr. Bilgin Aydın Prof. Dr. Seyfi Kenan – Doç. Dr. Baki Tezcan İstanbul 2016 Bu dergi Arts and Humanities Citation Index – AHCI (Thomson Reuters), Scopus (Elsevier)Turkologischer Anzeiger ve Index Islamicus tarafından taranmakta olup TÜBİTAK ULAKBİM Sosyal ve Beşeri Bilimler veri tabanında yer almaktadır. Articles in this journal are indexed or abstracted in Arts and Humanities Citation Index – AHCI (Thomson Reuters), Scopus (Elsevier) Turkologischer Anzeiger, Index Islamicus and TÜBİTAK ULAKBİM Humanities Index. Baskı / Publication TDV Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi Sipariş / Order siparis@isam.org.tr www.isam.com.tr Osmanlı Araştırmaları yılda iki sayı yayımlanan uluslararası hakemli bir dergidir. Dergide yer alan yazıların ilmî ve fikrî sorumluluğu yazarlarına aittir. The Journal of Ottoman Studies is a peer-reviewed, biannual journal. The responsibility of statements or opinions uttered in the articles is upon their authors. İcadiye Bağlarbaşı caddesi 40, Bağlarbaşı 34662 Üsküdar-İstanbul, Tel. (0216) 474 08 50 Fax (0216) 474 08 74 www.isam.org.tr dergi.osmanli@isam.org.tr © İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2016 Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies Sayı / Issue XLVIII · yıl / year 2016 Sahibi / Published under the auspices of Yazı İşleri Müdürü TDV İslâm Araştırmaları Merkezi ve İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi adına Prof. Dr. Raşit Küçük – Prof. Dr. İbrahim Kâfi Dönmez Prof. Dr. Ahmet Kavas Yayın Kurulu / Prof. Dr. Halil İnalcık, Prof. Dr. İsmail E. Erünsal, Prof. Dr. Heath Lowry, Editorial Board Prof. Dr. Feridun M. Emecen, Prof. Dr. Ali Akyıldız, Prof. Dr. Bilgin Aydın, Prof. Dr. Seyfi Kenan, Doç. Dr. Baki Tezcan Yayın Danışma Kurulu / Prof. Dr. Engin Deniz Akarlı (İstanbul Şehir Üniversitesi) Review Board Prof. Dr. Evangelia Balta (Yunanistan) Prof. Dr. Kemal Beydilli (İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi) Prof. Dr. Ali Birinci (Polis Akademisi, Ankara) Prof. Dr. Suraiya Faroqhi (Bilgi Üniversitesi-İstanbul) Prof. Dr. Pal Fodor (Macaristan) Prof. Dr. François Georgeon (Paris Doğu Dilleri ve Medeniyetleri Enstitüsü) Prof. Dr. Şükrü Hanioğlu (Princeton Üniversitesi) Prof. Dr. Mehmet İpşirli (İstanbul Medipol Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet Karamustafa (Washington University, St. Louis) Prof. Dr. Ahmet Kavas (İstanbul Medeniyet Üniversitesi) Prof. Dr. Metin Kunt (Sabancı Üniversitesi) Prof. Dr. Mihai Maxim (Romanya) Prof. Dr. Ahmet Yaşar Ocak (TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi) Prof. Dr. Abdülkadir Özcan (Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi) Prof. Dr. Mustafa Sinanoğlu (İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi) Prof. Dr. Abdeljelil Temimi (Tunus) Prof. Dr. Bahaeddin Yediyıldız (E. Hacettepe Üniversitesi) Kitâbiyat / Book Review Editor Yay. Kur. Sekreteri / Sec. of the Ed. Board Sekreter Yrd. / Ass. Sec. of the Ed. Board Teknik Redaksiyon / Control Style editor Tashih / Correction Sayfa Tasarım / Design Doç. Dr. Emrah Safa Gürkan Yrd. Doç. Dr. Ertuğrul Ökten Yrd. Doç. Dr. Özlem Çaykent, Cengiz Yolcu, Abdullah Güllüoğlu Nurettin Albayrak Adam Siegel Mustafa Birol Ülker – Prof. Dr. Bilgin Aydın Ender Boztürk ISSN 0255-0636 İÇİNDEKİLER / CONTENTS Bayezid Paşa: Vezir, Entelektüel, Sanat Hamisi / Bayezid Pasha: An Ottoman Statesman, Intellectualist and Art Patron • 1 Mustafa Ça han Kesk n Two 15th Century Ottoman Sufi Mysteries – An Historiographical Essay Part II: The Case of Ümmi Kemal / XV. Yüzyıl Osmanlı Sufiliğinde İki Esrarlı Nokta – Tarih Yazıcılığı Açısından Bir Deneme Bölüm II: Ümmi Kemal Örneği • 39 Bill Hickman Why Did Süleyman the Magnificent Execute His Son Şehzade Mustafa in 1553? / Kanuni Sultan Süleyman Oğlu Şehzade Mustafa’yı 1553’te Neden Boğdurttu? • 67 Zah t Atç l İbrahim Müteferrika’nın Lehistan Elçiliği ve Bilinmeyen Sefaretnâmesi / İbrahim Müteferrika’s Embassy of Poland and His Unknown Ambassadorial Account • 105 Erhan Afyoncu – Ahmet Önal Translating Science in the Ottoman Empire: Translator-educators as “Agents of Change” in the Ottoman Scientific Repertoires (1789-1839) / Osmanlı İmparatorluğu’nda Bilimi Çevirmek: Osmanlı Bilim Repertuarlarında “Değişim Özneleri” Olarak Mütercim-Hocalar (1789-1839) • 143 Ceyda Özmen Global Market Orientation of the Ottoman Agriculture Sector: An Interregional Comparison (1844) / Osmanlı Tarım Sektörünün Dünya Pazarlarına Oryantasyonu: Bölgelerarası Bir Karşılaştırma (1844) • 171 Derv Tu rul Koyuncu - A. Mesud Küçükkalay “Such a Koran no individual might own”: The Biography of a Mamluk Qur’an from Ottoman Jerusalem / “Kimsenin sahip olamayacağı bir Kur’an”: Osmanlı Kudüs’ünden bir Memluk Kur’an’ının Biyografisi • 229 Esra Ak n-K vanç Special Section Introduction: Contacts, Encounters, Practices: Ottoman-European Diplomacy, 1500-1800 / Giriş: Temaslar, karşılamalar ve uygulamalar: Osmanlı-Avrupa Diplomasisi, 1500-1800 • 269 Michael Talbot - Phil McCluskey His Bailo’s Kapudan: Conversion, Tangled Loyalties and Hasan Veneziano Between Istanbul and Venice (1588-1591) / Balyosunun Kapudanı: İhtida, Çetrefilli Sadakatler ve İstanbul ile Venedik Arasında Uluc Hasan Paşa (1588-1591) • 277 Emrah Safa Gürkan Navigating the Qabusnamah’s Journey from Istanbul to Weimar: Ottoman-European Philosophical Exchange in the Age of Enlightenment / Qabusnamah’nin Istanbul’dan Weimar’a Yolculuğu: Aydınlanma Çağı’nda Osmanlı ve Avrupa arasındaki Felsefi Alışverişler • 321 Lela Gibson An Ottoman envoy in Paris: Süleyman Ağa’s mission to the court of Louis XIV, 1669 / Paris’te Bir Osmanlı Elçisi: XIV. Louis’nin Sarayında Süleyman Ağa, 1669 • 337 Phil McCluskey A Treaty of Narratives: Friendship, Gifts, and Diplomatic History in the British Capitulations of 1641 / Anlatıların Antlaşması: 1641 İngiliz Ahdnamesi’nde Dostluk, Pişkeş, ve Diplomasi Tarihi • 357 Michael Talbot The Diplomats’ Debts: International Financial Disputes between the Ottoman Empire and Prussia at the end of the Eighteenth Century / Diplomatların Borçları: Onsekizinci Yüzyılın Sonunda Osmanlı İmparatorluğu ve Prusya Arasındaki Uluslararası Mali İhtilâflar • 399 Irena Fliter DEĞERLENDİRME / R E V I E W A RT I C L E Batılı İki Seyyahın Kaleminden İstanbul Masalları: Cyrus Adler ve Allan Ramsay’nin Kahvehane Ziyaretleri Melike Tokay-Ünal • 417 Kİ TÂBİ YAT / B O O K R E V I E W S Noel Malcolm, Agents of Empire: Knights, Corsairs, Jesuits and Spies in the Sixteenth Century Mediterranean World Molly Greene • 431 Mohammad Gharipour and Nilay Özlü (eds.), The City in the Muslim World: Depictions by Western Travel Writers, Culture and Civilization in the Middle East Enno Maessen • 436 Isabella Lazzarini, Communication and Conflict: Italian Diplomacy in the Early Renaissance, 1350-1520 Emrah Safa Gürkan • 441 Suraiya Faroqhi, Travel and Artisans in the Ottoman Empire: Employment and Mobility in the Early Modern Era Nalan Turna • 446 Elina Gugliuzzo, Economic and Social Systems in the Early Modern Age Seaports: Malta, Messina, Barcelona and Ottoman Maritime Policy Hüseyin Serdar Tabakoğlu • 451 Palmira Brummett, Mapping the Ottomans: Sovereignty, Territory, and Identity in the Early Modern Mediterranean Gregory C. McIntosh • 456 Kecia Ali, The Lives of Muhammad Merve Uçar Nurcan • 461 Kenan İnan, “Mahmiye-i Trabzon Mahallâtından”: Onyedinci Yüzyıl Ortalarında Trabzon’da Sosyal ve İktisadi Hayat Zeynep İnan Aliyazıcıoğlu • 466 Thomas Gaskell Allan ve William Lewis Sachtleben, Accross Asia on a Bicycle Özlem Çaykent • 471 Maurits van den Boogert, Aleppo Observed: Ottoman Syria Through the Eyes of Two Scottish Doctors, Alexander and Patrick Russell (Studies in the Arcadian Library) Seyfi Kenan • 477 Nükhet Varlık, Plague and Empire in the Early Modern Mediterranean World: The Ottoman Experience, 1347-1600 Chris Gratien • 482 Bilgin Aydın, İlhami Yurdakul, Ayhan Işık, İsmail Kurt, Esra Yıldız, İstanbul Şer‘iyye Sicilleri Vakfiyeler Katalogu Kenan Yıldız • 487 Julia Phillips Cohen, Becoming Ottomans: Sephardi Jews and Imperial Citizenship in the Modern Era Cihangir Gündoğdu • 490 Özgen Felek (haz.), Kitābü’l-Menāmāt, Sultan III. Murad’ın Rüya Mektupları Aslı Niyazioğlu • 495 VEFEYÂT / O B I T UA RY Osmanlı Edebiyatı Tarihçisi Akün Hoca’nın Ardından Abdullah Uçman • 497 Seyfi Kenan • 499 ANMA / I N M E M O R I A M To the memory of Prof. Nejat Göyünç Evangelia Balta • 501