yangın yalıtımcısı
Transkript
yangın yalıtımcısı
YANGIN YALITIMCISI (SEVİYE 3) YETERLİLİK KODU: 12UY0060-3 HAZIRLAYAN SABAHATİN ŞİMŞEK 1 2012 ANKARA İÇİNDEKİLER SAYFA 1.GİRİŞ 4 2. KİŞİSEL GÜVENLİK VE KAZA RİSKLERİ 4 2.1. İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Önlemler 4 2.2. Şantiyedeki Risk Unsurları ve Gerekli Önlemler 5 2.3. Şantiyede Uyulması ve yapılması Gerekli Kurallar 7 3. GENEL MESLEKİ BİLGİLER 8 3.1. Yangın Yalıtımı 9 3.2. Yangın Yalıtımının Faydaları 10 3.3. Binalarda Yangın Yalıtımı 10 4. YANGIN YALITIMI ARAÇLARI VE MALZEMELERİ 11 4.1. Yalıtım Makinaları 11 4.2. El Araçları 11 4.2.1. Vurma ve Kırma Araçları 11 4.2.2. Sıkma ve Vidalama Araçları 13 4.2.3. Kesici ve Delici Araçlar 13 4.2.4. Koruyucu Gereçler 15 4.2.5. Diğer Gereçler 17 4.3. Yangın Yalıtım Malzemeleri 18 4.3.1. Tanımı 18 4.3.2. Çeşitleri 18 4.3.3. Özellikleri 18 4.3.3.1. Taşyünü 18 4.3.3.2. Cam Yünü 20 4.3.3.3. Kalsiyum Silikat Plakalar 23 2 4.3.3.4.Cam Köpüğü 24 4.3.3.5. Vermikülit 24 4.3.3.6. Genleştirilmiş Perlit 27 4.3.3.7. Alçı Panolar 28 4.3.3.8. Seramik Yünü 30 4.3.3.9. Yangına Dayanıklı Özel Harçlar 32 4.3.3.10. Yangına Dayanıklı Özel Slikon ve Mastikler 33 4.3.3.11. Özel Boru Kelepçeleri 34 5. YALITIM YAPILACAK YÜZEYİ VE MALZEMEYİ HAZIRLAMAK 5.1. Yüzey temizliği 35 35 5.1.1. Tuz Kusması 36 5.1.2. Yağlardan Arındırma 36 5.2. Yüzey Tamiratı 36 5.2.1. Korozyon Tamiratı 36 5.2.2. Kırık, Boşluk ve Çatlak Tamiri 37 5.2.2.1. Yapısal Olmayan Çatlaklar 37 5.2.2.2. Yapısal Çatlaklar 37 5.3. Ahşap Metal ve Tesisat Yüzeylerinin Hazırlığı 38 5.3.1. Keskin Dönüşlerin Yuvarlatılması 38 5.3.2. Taşıyıcı olmayan Katmanların Kaldırılması 38 5.4. Yangın Yalıtım Malzemesini hazırlamak39 6. YANGIN YALITIM MALZEMESİNİ YÜZEYE UYGULAMAK 40 6.1. Tanımı 40 6.2. Amacı 40 6.3. Çeşitleri 40 6.3.1. Yangın Yalıtımının Uygulandığı Yüzeye Göre 3 40 6.3.2. Yangın Yalıtım Malzemesinin Cinsine Göre 6.4. Kullanıldığı Yerler 40 41 6.4.1. Taş Yünü 41 6.4.2. Cam Yünü 41 6.4.3. Kalsiyum Silikat 41 6.4.4. Cam Köpüğü 41 6.4.5. Vermikülit Yanmaz Paneller 41 6.4.6. Perlit 41 6.4.7. Alçı Panolar 41 6.4.8. Seramik Yünü 42 6.4.9. Kompozit Ürünler 42 6.4.10. Özel Harçlar 42 6.4.11. Özel Slikon ve Mastikler 42 6.4.12. Özel Boru Kelepçeleri 42 6.5. Montaj 42 6.5.1. Tanımı 42 6.5.2. Çeşitleri 43 6.5.2.1. Serme-Döşeme 43 6.5.2.2. Kaplama 43 6.5.2.3. Püskürtme 44 6.5.2.4. Giydirme 45 6.5.3. Yapılışı 45 6.5.3.1. Serme Döşeme 45 6.5.3.2. Kaplama 45 6.5.3.3. Püskürtme 46 6.5..4. Giydirme 46 4 KAYNAKLAR 47 1. GİRİŞ Mesleğin tanımı: İş sağlığı ve güvenliği ile çevresel önlemleri alarak, kalite sistemleri çerçevesinde, mesleği ile ilgili iş organizasyonu yapan, yangın yalıtımı öncesi hazırlık işlemlerini gerçekleştiren, yapının yapılması gerekli yerlerine yangın yalıtımı işlemini uygulayan, mesleki gelişime ilişkin faaliyetleri yürüten nitelikli kişiye yangın yalıtımcısı denir. 2. KİŞİSEL GÜVENLİK VE ÇEVRE KAZA RİSKLERİ 2.1 İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin önlemler Kişisel Koruyucu Donanım (KKD): Çalışanı, yürütülen işten kaynaklanan, sağlık ve güvenliği etkileyen bir veya birden fazla riske karşı koruyan, çalışan tarafından giyilen, takılan veya tutulan tüm alet, araç, gereç ve cihazlara KKD adı verilir. İlk yardım çağırma 112: Bir yaralanma veya sağlık sorunu esnasında, sağlık ekibinden yardım istemek için bilinmesi gereken telefon numarasıdır. Telefon numarasını bilmek yardımın zamanında gelmesi için çalışma alanının tam adresini de bilmek gerekir. İş eldiveni: Çalışanlar iş yaparken eldiven giymek zorundadır. Eldiven elin korunması için çalışanın ellerine ve yapacakları işe uygun seçilmiş olmalıdır. Baret: Başa bir cismin düşmesi, çarpması veya başın bir yere vurulması yahut başın gerilimli bir iletkene değmesi olasılığına karşı kullanılır. Genellikle, inşaat iş kollarında kullanılmaktadır. Yönetim faaliyetleri dışındaki çalışan ve buraları ziyaret eden herkes, baret giymek zorundadır. Genellikle, barette renk standardı şöyledir; Beyaz renkli: Üst düzey yönetici ve ziyaretçiler, Mavi renkli: Mühendisler ve teknik elemanlar, Turuncu renkli: Formenler ve ustabaşları, Sarı renkli: İşçiler, Kırmızı renkli: iş güvenliği, sivil savunma ve yangınla mücadele elemanlar, Yeşil renkli: Sağlık personeli içindir. İş ayakkabısı: Çalışanların ağır malzemenin kaldırılıp taşınması esnasında düşürme ve çivi batma riskine karşı emniyet ayakkabısı kullanılmalıdır. Reflektik yelek: İnşaat işlerinde çalışanların fark edilmesine yarayan renkleri, gündüz görüşü kolaylaştırmak için, turuncu veya kırmızı fosfor file örgü kumaştan 5 yapılır. Önünde ve arkasında geceleri ışık yansıtan şeritler bulunur, kolsuz yapıldığı için iş elbisesi üzerine giyilir. Kafadan geçirilerek giyilen tipleri olabileceği gibi önden açılıp kapatılabilen yelek biçiminde giyilebilen tipleri bulunmaktadır. Yağmurluk: Çalışanı yağmurdan ve ıslak ortamın zararlarından korumada kullanılır. Yağmurluk, kaynak dikişli ve dayanıklı fermuarlıdır. Boyu diz kapağının hemen altındadır. Emniyet kemeri: Çalışanların yüksek yerde çalışmalarında, düşmeye karşı emniyetli, çalışmaya uygun, bel desteksiz paraşüt tipi emniyet kemeri kullanmaları muhtemel düşmelerde hasar almadan kurtulmasını sağlar. İş iskelesi: İşin durumuna göre düşmeye karşı tutmayı ve dayanmayı sağlayan en az 60 cm gezinme yeri ve basma yerinden en az 90 cm korkuluğa sahip iskeledir. İlk yardım dolabının yerini bilmesi gerekir. Dolapta; Büyük sargı bezi (10 cm x 3-5 m), hidrofil gaz steril (10x10 cm üçgen sargı 50’lik kutu), antiseptik solüsyon (50 ml), flaster (2 cm x 5 m), çengelli iğne, küçük makas (paslanmaz çelik), esmark bandajı, turnike (En az 50 cm örgülü tekstil malzemeden), yara bandı, tıbbı eldiven ve el feneri bulunmalıdır. 2.2 Şantiyedeki risk unsurları ve gerekli ikazlar a) Güvenlik ve sağlık işaretleri: Özel bir amaç, faaliyet veya durumu işaret eden levha, renk, sesli ve/veya ışıklı sinyal, sözlü iletişim ya da el–kol işareti yoluyla iş sağlığı ve güvenliği hakkında bilgi veren, tehlikelere karşı uyaran ya da talimat veren işaretleridir, b) Yasak işareti: Tehlikeye neden olacak veya tehlikeye maruz bırakacak bir davranışı yasaklayan işareti, daire biçiminde, beyaz zemin üzerine siyah piktogram, kırmızı çerçeve ve diyagonal çizgiden oluşur. Sigara İçilmez Açık alev kullanmak Yaya giremez yasaktır 6 Yetkisiz kimse giremez c) Uyarı işareti: Bir tehlikeye neden olabilecek veya zarar verecek durum hakkında uyarıda bulunan işarettir. Üçgen şeklinde sarı zemin üzerine siyah piktogram, siyah çerçevelidir. İş makinesi Elektrik tehlikesi Tehlike d) Emredici işaret: Uyulması zorunlu bir davranışı belirleyen işarettir, daire biçiminde, mavi zemin üzerine beyaz piktogramlıdır. Gözlük kullan Baret giy İş ayakkabısı giy Emniyet kemeri kullan Eldiven giy e) Acil çıkış ve ilkyardım işaretleri: Acil çıkış yolları, ilkyardım veya kurtarma ile ilgili bilgi veren işaretlerdir. 2.3 Şantiyede uyulması ve yapması gereken kurallar a) Çalışacağı alanın gereken güvenlik donanım kontrolünü iş sağlığı ve güvenliği uzmanının direktiflerine uygun olarak yapar, b) Çalışma alanında ilgisiz kişilerin bulunmasını engeller, c) Çalıştığı veya kullandığı makinede gerekli güvenlik tedbirleri mevcut mu ve görevini yapabiliyor mu kontrol eder veya gerekli bilgiyi alır, d) Kullandığı alet ve ekipmanların kaza riski olanlarda ikaz edici levhalara dikkat eder, e) Ayakla kontrol edilen elektrikli makinelerin şartelleri düşen cisimlere veya çalışandan kaynaklanan hatalı hareketlere karşı koruma önlemi alınmış olmalıdır, f) Çalışma alanının temizlik ve düzenini sağlar, g) İşin gerektirdiği çalışma alanını belirler, h) Yapılacak işle ilgili ekibini oluşturur ve iş dağılımını yapar, 7 i) Çalışma alanında bulunan atıkların uzaklaştırılmasını sağlar. 3. GENEL MESLEKİ BİLGİLER İnsanların her türlü ihtiyaçlarını karşılamak maksadıyla yerüstü ve yeraltında inşa edilen tesislere yapı adı verilir. Yapılara örnek olarak binalar, köprüler, otoyollar, enerji santralleri, baraj, sulama kanalı gibi sulama tesisleri, stadyum, spor salonları vb. verilebilir. İnsanların sahip olduğu eşya ve değerlerini soğuk, sıcak, fırtına gibi dış etkilerden korumak ve yaşama, eğitim, sağlık gibi değişik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla inşa ettikleri yapılara ise bina denir. Binalar, kullanım maksadına göre aşağıdaki gibi sınıflara ayrılabilir: 1. Konut binaları (ev, villa, apartman gibi) 2. Eğitim binaları (anaokulu, İlköğretim, üniversite gibi) 3. Sağlık binaları (hastane, sağlık ocağı, poliklinik, dispanser gibi) 4. Ticaret binaları (Büro, dükkân, mağaza, iş hanı gibi) 5. Sanayi binaları (atölye, fabrika gibi ) 6. Konaklama binaları (Otel, motel gibi) 7. Barınma binaları (Öğrenci yurtları, yaşlılar evi, yetiştirme yurdu gibi) 8. Sosyal binalar (Sinema, tiyatro gibi) 9. Kültür binaları (Müze, kütüphane, tarihi yapılar gibi) 10. Kamu binaları (Bakanlıklar, Belediyeler gibi) 11. Spor binaları (Kapalı spor salonu, spor binaları gibi) 12. Ulaştırma binaları (Terminaller (gar, otogar), İşletme binaları gibi) 13. Dini binalar (Cami, mescit, kilise, havra gibi) 14. Emniyet binaları (Polis, TSK ait binalar, itfaiye gibi) 15. Barınak binaları (Çiftlik, ahır, ağıl, kümes gibi) Binalar mülkiyetlerine göre; 1. Resmi binalar (bakanlıklar, adliye, belediye, hükümet konağı gibi) 2. Özel binalar (ev, işyeri, atölye, otel, mağaza, AVM gibi) 8 3. Vakıf binalar (hanlar, hastaneler, camiler, darülaceze, darüşşafaka gibi) Binalar yapıldıkları malzemeye göre ; 1. Kargir binalar 2. Ahşap binalar 3. Çelik binalar 4. Betonarme binalar 5. Kompozit binalar Binalar üretildikleri yere göre ; 1. Yerinde yapım binalar 2. Prefabrik veya ön yapım binalar olarak incelenebilir. Genellikle binalar inşa edildiği ülkenin geleneksel mimarisinin özelliklerini taşımaktadır. Bu nedenle insanlar herhangi bir binaya baktıklarında o binanın hangi bölgeye ait olduğu konusunda bir tahminde bulunabilmektedir. Öte yandan binaların uzun yıllar hizmet verebilmesi veya binanın servis ömrü, bina yapımında kullanılan malzemeler, kaplamalar, yapım tekniği, işçilik vb. gibi birçok faktöre bağlıdır. Bu nedenle binaların iç ve özellikle dış yüzeylerinin kaliteli ve güzel bir şekilde kaplanması önemlidir. 3.1. Yangın Yalıtımı Gelişen teknoloji ve sanayileşmenin artması, nüfusun giderek çoğalmasına paralel olarak toplu yerleşim bölgelerin fazlalaşması yangın riskinin ve buna bağlı olarak yangının maddi ve manevi zararlarının artışına neden olmaktadır. Avrupa Birliği ülkelerinde ve diğer gelişmiş ülkelerde meydana gelen yangın sayısı, ülkemizde meydana gelen yangın sayısına oranla fazladır. Örnek olarak İstanbul’da yılda 15.000 civarı yangın meydana gelirken Avrupa’nın önemli şehirlerinde bu sayı 50.000 mertebesindedir. Ancak buna rağmen ortaya çıkan maddi ve manevi zarar ülkemize göre çok azdır. Bunun en önemli sebebi, yangını önleyici ve yayılmasını engelleyici tedbirlerin alınmış olması, bireylerin yangın konusunda daha bilinçli olmalarıdır. Yangınlar sonucunda meydana gelebilecek can ve mal kayıplarını en aza indirmek için yapılarda gerçekleştirilen uygulamalara yangın yalıtımı denir. Evlerde ve iş yerlerinde kullanılan malzemelerin çoğu yanıcı olduğundan yangın tehlikesini artırır. Yangın yalıtımı, durdurulabilen veya yavaşlatılabilen bir felaket olan yangının vereceği zararları en aza indirir. 9 Ülkemizde yangın yalıtımı için ağırlıklı olarak Alman DIN normları kullanılmaktadır. Yangın yalıtımıyla ilgili üretilen malzemelerin çoğu DIN 4102 ‘ye göre beyan edilmektedir. Yerli olarak üretilen mineral yün malzemelerin (cam yünü, taş yünü), yanı sıra endüstriyel yapılarda kullanılan yangın önleyici ve geciktirici paneller, kablo kanallarında kullanılan yangın önleyici akrilik macunlar, vermikulit esaslı inorganik bağlayıcılı malzemeler, yangın tutucu bantlar, silikon mastikler, alçı ve cam elyafından imal plakalar, taş yünü esaslı paneller yangın yalıtımında kullanılan elemanlardır. Binanın yanıcılığının yapıda kullanılan malzemelerin niteliğiyle ilgili olduğunu düşünürsek, yangın çıkış olasılıklarının azaltılması ve çıkan yangının en az zararla atlatılması için binada kullanılacak yapı malzemesinin seçiminde tasarımcıya çok önemli görevler düşmektedir. Yangın denince akla sadece itfaiye ve söndürme gelmemeli, gerekli yangın güvenlik önlemleri bina tasarımından itibaren alınarak yangını önleme yoluna gidilmelidir. Tüm bunların başarıyla gerçekleşmesi için öncelikli olarak yasal yaptırımların uygulanması ve sonrasında eğitim faaliyetlerinin her yaş grubuna ve eğitim seviyesine göre düzenlenerek gerçekleştirilmesi gerekmektedir. 3.2. Yangın Yalıtımının Faydaları Yangın yalıtımı; - Yangının oluşturduğu çok yüksek ısı ve dumanın yayılmasını geciktirir. - Yangın dolayısıyla bina çökmeden yapının güvenli bir şekilde terk edilmesi için imkân ve zaman sağlar. - Yapıların içerisinde oluşturulan güvenli bölümlerle can ve mal kayıplarının azaltılmasını sağlar. 3.3. Binalarda Yangın Yalıtımı Yalıtım, yangın söndürülene kadar binanın ayakta kalması için taşıyıcı kısımlara ve güvenli kaçış amacıyla oluşturulan bölümlere uygulanır. Dışarıdan yangının sıçramaması için çatı ve cepheler ile kazan dairesi gibi patlama riski olan yerlere yalıtım yapılır. Duman ve ısının yayılmaması için hava kanallarına ve tesisat borularının geçtiği bölgelere de yangın yalıtımı uygulanır. 10 4. YANGIN YALITIMI ARAÇLARI VE MALZEMELERİ 4.1. Yalıtım Makinaları 4.1.1. Poliüretan Makinesi Makine kullanım yerine dikkatlice getirildikten sonra, düz bir zemin üzerine konulmalı, makine çalıştıktan sonra sarsıntı ve sendeleme olmaması için teker veya ayakların zemine tam oturmasına dikkat edilmelidir. Hortum ve tabanca bağlantısı yapılmalıdır. Kablosu üzerine uygulama malzemesinin dökülmeyeceği ve ezilip çiğnenmeyeceği bir yoldan topraklı bir prize takılmalıdır. Uygulama malzemesi veya malzemeleri makine haznesine, dışarı taşırmadan ve dökmeden dikkatlice doldurulmalıdır. Makine malzemeyi yüksek basınçla yüzeye püskürttüğü için hortum ve tabanca da oluşacak geri tepme ve itme gücü unutulmamalı ve sıkı bir şekilde tutulmalıdır. Makineyi kullanırken mutlaka maske, eldiven gibi koruyucu gereçlerin kullanılması unutulmamalıdır. Uygulama bittikten sonra makine mutlaka bir sonraki kullanım için temizlenmelidir. 4.2. El Araçları Yalıtım malzemelerinin gerek yüzeye uygulamadan önce yüzey hazırlığı, gerekse uygulama ve montaj sırasında işçilik, zaman ve malzemeden tasarruf sağlayan basit el araçlarıdır. Yalıtım malzemelerinin en iyi şekilde görevlerini yapabilmeleri için maksimum verim alınması, ömürlerinin uzun olması ve müşteri memnuniyeti için bazı el araç ve gereçlerinin kullanılması zorunludur. Aksi takdirde, yalıtım malzemesi yüzeye sağlam bir şekilde monte edilemeyecektir. Yalıtım malzemelerinin sağlıklı uygulanabilmesi için gerekli olan el araçları şunlardır: 4.2.1. Vurma ve Kırma Araçları - Çekiç: Isı ve ses yalıtım malzemelerinin yüzeye montajında ve dübel ile burgulu çivilerin çakılması işleminde kullanılır. Çekiçler metal kısma çok yakın ve sapın uç kısmından tutulmamalıdır Resim 4.1. Çekiç 11 - Madırga: Isı, ses ve su yalıtım malzemelerinin yüzeye uygulanabilmesi için zemin hazırlığı aşamasında kâgir yüzeydeki istenmeyen çıkıntı, artık ve kalıntıların murç ve keski ile temizlenmesi işleminde vurma işini gören araçtır. Ele vurmamak için özen gösterilmelidir. Resim 4.2. Madırga - Kırıcı Matkaplar: Yalıtım işlerinde yüzey hazırlık aşamasında istenilmeyen kalıntı ve çıkıntıların temizlenmesi işinde kullanılan bağlanmalıdır. Topraklı piriz kullanılmalıdır. araçtır. Kırıcı uçlar matkaba sıkıca Hareketli yardımcı kol, tutuş şekline göre ayarlanmalıdır. Kullanım sırasında mutlaka tutacaklarından tutulmalı ve hareketli metal kısma dokunulmamalıdır. Makinenin gücü dikkate zorlanmamalıdır. Resim 4.3. Kırıcı Matkaplar 12 alınarak gereğinden fazla 4.2.2. Sıkma ve Vidalama Araçları -Tornavidalar: Isı ve ses yalıtım malzemelerini yerine monte etme sırasında kullanılan vidaların sıkma işlerinde kullanılır. Tornavidaların şarjlı ve çok uçlu tipleri de vardır. Tornavidalar asla ıskarpela yerine kullanılmamalıdır. Resim 4. 4. Tornavidalar 4.2.3. Kesici ve Delici Araçlar - Murç: Yalıtım yapılacak yüzeyin durumuna göre duvar veya zeminde yapılacak tamiratlarda kırma veya delik delme amacıyla kullanılan çelikten yapılmış keski veya delicilerdir. Arkasına vurmaktan oluşmuş dağılan ve ezilen kısımlar yaralanmalara neden olmaması için çarka tutularak temizlenmelidir. Resim 4.5. Murç - Spiral: Özellikle su yalıtımı yapılacak metal yüzeylerin hazırlanmasında kullanılır. Metallerin keskin kenarları, sivri köşeleri ve varsa kaynakçapaklarının siliminde kullanılır. Topraklı priz ile kullanılmalıdır. Makine ele aldıktan sonra çalıştırılmalı ve tamamen durana 13 kadar yere bırakılmamalıdır. Kesinlikle çatlak ve kırık taşlar kullanılmamalı ve muhafazası çıkarılmamalıdır. Resim 4.6. Spiral - Demir Testeresi: Yalıtım işlerinde özellikle ısı ve ses yalıtım malzemelerinin yüzeye montajı sırasında alüminyum ve sac profillerin kesilmesinde kullanılır. Resim 4.7. Demir Tersteresi - Matkap: Isı ve ses yalıtım işlerinde, malzemenin yüzeye uygulanmasında kullanılan dübeller için delik delme işlerinde kullanılır. Kullanılan uç matkaba sıkıca bağlanmalıdır. Delme işlerinde kör ve kırık uçlar kullanılmamalıdır. 14 Resim 4.8. Matkap - Maket Bıçağı ve Bıçaklar: Yalıtım malzemelerinin şekillendirilmesinde kullanılır. Kanca uçlu tipleri vardır. Kullanırken el, kol vb yerlerin kesilmemesine dikkat edilmelidir. Uç gereğinden fazla dışarı çıkarılmamalıdır. Resim 4.9. Maket Bıçağı 4.2.4. Koruyucu Gereçler - Maske: Gerek şalümo aleviyle ısıtılarak uygulanan gerekse basınçla beraber yüzeye püskürtülerek uygulanan yalıtım malzemelerinin toz ve gazlarından korunmak için kullanılır. Kullanırken yüz kısmına tam olarak oturmasına dikkat edilmelidir. Resim 4.10. Maske - Eldiven: Yüksek sıcaklıklarda ısıtılarak uygulanan su yalıtım malzemelerinin veya püskürtme tipi yalıtım malzemelerinin ele bulaşmaması için ve elleri korumak için önemle kullanılması gereken bir gereçtir. 15 Resim 4.11. Eldiven - Çizme: Daha çok su yalıtım malzemelerinden ısıtılarak veya eritilerek kullanılanların yapımında ayakları korumak için kullanılırlar. Resim 4.12. Çizme - Baret: Baret sadece yalıtım işlerinde değil özellikle inşaat sektörünün vazgeçilmezlerindendir. Çünkü başın korunması inşaat işlerinde mutlaka dikkat edilmesi gereken bir husustur. Resim 4.13. Baret 16 - Gözlük : Çalışırken sıçrayan parçalardan gözleri koruyan bir gereçtir. Resim 4.14. Gözlük 4.2.5. Diğer Araçlar - Spatula: Spatula yalıtım işlerinde, derz dolgu macunlarının çekilmesinde ve yalıtım için yüzey hazırlık aşamasında kazıma işinde kullanılır. Resim 4.15. Spatula - Metal Rulo: Isı ile kaynak yapılan su yalıtım örtülerinin kaynak yerlerinin baskılanmasında kullanılır. Resim 4.16. Metal Rulo 17 4.3. Yangın Yalıtım Malzemeleri 4.3.1. Tanımı Yangın yalıtımı işlerinde kullanılan, yüksek ısının ve alevin direkt olarak yapı elemanına zarar vermesini önleyen malzemelere yangın yalıtım malzemesi denir. 4.3.2. Çeşitleri Yangın yalıtım malzemelerini aşağıdaki başlıklar altında inceleyebiliriz: - Taş yünü - Cam yünü - Kalsiyum silikat plakaları - Cam köpüğü - Vermikülit - Genleştirilmiş perlit - Alçı panolar - Seramik yünü - Kompozit ürünler - Yangın dayanımlı özel harçlar - Yangına dayanıklı mastikler - Özel boru kelepçeleri 4.3.3. Özellikleri 4.3.3.1. Taş Yünü Taş yünü, inorganik hammadde olan bazalt taşının 1350 °C - 1400 °C' de ergitilerek elyaf haline getirilmesi ile elde edilir. - Kullanım yeri ve amacına göre farklı boyut ve yoğunlukta, değişik kaplama malzemeleri ile şilte levha, boru ve dökme şeklinde üretilmektedir. - Isı yalıtımı, ses yalıtımı, akustik düzenleme ve yangın yalıtım malzemesi olarak kullanılmaktadır. - Kullanım sıcaklığı 750~1000 °C' dir. 18 - Sıcağa ve neme maruz kalması durumunda boyut değişikliği olmaz. - Zamanla bozulmaz, çürümez, küf tutmaz, korozyon ve paslanma yapmaz. Böcek ve mikroorganizmalar tarafından tahrip edilemez. Şilte halinde taş yünü: Taş yününün 750 – 1000 °C' lere kadar yanmazlık özelliği, bu malzemenin sanayide çok yüksek sıcaklıklarda kullanılmasını mümkün kılmaktadır. Uygun boyda kesilen şilteler, yalıtım yapılacak yüzey üzerine sarılarak ek yerleri galvanizli tel ile taşıyıcı rabitz tel arasından geçirilerek dikilir. Resim 4.17. Taş yünü (şilte hali) Levha halinde taş yünü: Her türlü duvar ve betonarme elemanının iç yüzeyinde, iç bölme duvarlarda, merdiven ve asansör boşluklarında, dış duvarların dıştan sıva altı uygulamalarında, dış duvarın içten yalıtım uygulamalarında, ahşap ve metal çatılarda, yapıların doğal zemine oturan döşemelerinde, giydirme cephe sistemlerinde; cam granit, mermer vb kaplamaların arkasında yangın güvenliği amacıyla kullanılmaktadır Kalınlık : 2-2,5-3-4-5-6-7-8-10 cm. Ebat : (40–60)x(120–270) cm. Resim 4.18. Taş Yünü (Levha hali) 19 Boru şeklinde taş yünü: 10 - 250 °C' den yüksek sıcaklıktaki akışkanların taşındığı boruların yalıtımında, enerji tasarrufu ve yangın yalıtımı ile personelin korunması amaçlı olarak, proses ekipmanlarının ses ve titreşim yalıtımında kullanılır. Resim 4.19. Taş yünü (Boru halde) Dökme halde taş yünü: Kaya yünü şilte ve levha uygulamanın mümkün olmadığı yüksek sıcaklıktaki, şekilsiz yüzeylerin, çift cidarlı kapıların yalıtımında tıkma usulü uygulanan, bağlayıcısız ve formsuz kaya yünü elyafıdır. Uygulama yoğunluğunun sıkıştırmadan sonra 80 kg/m³ olması tavsiye edilir. Resim 4.20. Taş Yünü (Dökme halde) 4.3.3.2. Cam Yünü İnorganik ham madde olan silis kumunun 1200 – 1250 °C' de ergitilerek elyaf haline getirilmesiyle elde edilir. - Kullanım yeri ve amacına göre farklı boyut ve yoğunlukta, değişik kaplama malzemeleri ile şilte, levha, boru ve dökme şeklinde üretilmektedir. Ancak dökme cam yünleri yalıtım işlerinde çok tercih edilen bir ürün değildir. 20 - Isı yalıtımı, ses yalıtımı ve akustik düzenleme malzemesi olarak kullanılmaktadır. - Kullanım sıcaklığı -50~+250 °C' dir. Bağlayıcısız cam yünleri 500 °C' ye kadar kullanılabilmektedir. - Ayrıca -250~+450 °C aralığında kullanılan cam yünü ürünler de üretilmektedir. Sıcağa ve neme maruz kalması durumunda boyut değişikliği olmaz. - Cam yünü, zamanla bozulmaz, çürümez, küf tutmaz, korozyon ve paslanma yapmaz. Böcek ve mikroorganizmalar tarafından tahrip edilemez. Cam yünü her türlü yapıda, dış ve iç duvarlarda, çatı katı döşemelerinde, çift cidarlı sandviç duvarlarda gerek ses gerekse ısı yalıtımı amacıyla kullanılmaktadır. Şilte halinde cam yünü: Her türlü ahşap oturtma, metal çatı ve sandviç çatılar, tavuk çiftliği ve hayvan barınaklarında yalıtım amacıyla kullanılır. Çıplak veya alüminyum kaplamalı olabilir. Kalınlık : 8–10–12–14 cm Ebat : (120)x(1000 – 800 – 750 – 600) cm Resim 4.21. Cam Yünü (şilte hali) Levha halinde cam yünü: Levha özelliğine göre; iki duvar arasında, dış duvarlarda, hafif bölme duvarlarda ısı ses ve yangın yalıtımı amaçlı, giydirme cephe sistemlerinde, granit mermer, alüminyum vb. cephe kaplamalarının arkasında su itici özellikte yangın, ısı ve ses yalıtımı amacıyla kullanılır. Kalınlık : 2–2,5–3–5–6–7,5–8–10 cm Ebat : (40–60)x(120–270) cm 21 Resim 4.22. Cam Yünü (levha hali) Boru şeklinde cam yünü: Özellikle tesisat yalıtımlarında kullanılır. Alüminyum kaplı ve çıplak olanları vardır. - Sanayi boruları, kalorifer tesisatı ve merkezi ısıtma tesisatı, - Güneş enerjisi tesisatı boruları, - Boruların terlemeye karşı korunmasında, - Boruların donmaya karşı korunmasında, - Basınçlı su borularında titreşime ve sese karşı yalıtım uygulamalarında kullanılır. Resim 4.23. Cam Yünü (boru hali) 22 4.3.3.3. Kalsiyum Silikat plakalar Kalsiyum silikat plakaları, mükemmel izolasyon özelliğine sahip, yüksek mukavemetli ve yüksek sıcaklığa dayanıklı ve hafif bir üründür. Maksimum 1100°C’ ye kadar mükemmel ısı izolasyonu sağlar. Resim 4.24. Kalsiyum silikat plakalar BOYUTLAR 1220x1000 mm-1000x610 mm-1250x500 mm 25-30-40-50-60-65-75-100 mm Standart boyuttaki plak inorganik kaplamalar yardımıyla suya dayanıklı duruma getirilebilir. Kalsiyum silikat plakalar el aletleri ile rahatlıkla kesilebilir ve şekillendirilebilir. Yangın yalıtımında kullanmak için kalsiyum silikat bloklar da üretilmiştir. Resim 4.25. Kalsiyum silikat bloklar 23 4.3.3.4. Cam Köpüğü Mineral esaslı olmasından dolayı cam köpüğünden, yangın yalıtımında memnuniyet verici sonuçlara ulaşılmıştır. Cam köpüğü aynı zamanda ısı ve ses yalıtımında da kullanılmaktadır. Özellikleri - Su ve buhar difüzyonu geçirmez - Çok yüksek basınç mukavemetine sahiptir - Yanmaz - Kimyasallara dayanıklıdır - Anti bakteriyel olması sebebiyle küf ve hastalık yapmaz - Haşere ve kemirgenler cam köpüğüne zarar veremezler - Uygulama kolaylığına sahiptir. Resim 4.26. Cam köpüğü 4.3.3.5. Vermikülit Hafif vermikulitin inorganik bağlayıcılarla birleşiminden oluşmaktadır. Boyut sabitlemesi mükemmel olan vermikülit paneller, düzgün bir yüzeye ve yüksek mukavemet /ağırlık oranına sahiptir. Günümüzde vermikülit yanmaz paneller, zararlı etkilerinden dolayı asbestsiz üretilmektedir. 24 Çeşitli kalınlıklarda ve ebatlarda üretilebilen vermikülit paneller, ihtiyaca göre 1.5 saatten 4 saate kadar yangına dayanımlı olup sahada ahşap kadar kolay işlenebilmektedir. Vermikülit panellerin üzerine istenen renkte laminat kaplanabilmekte ve dekoratif olarak iç mekânlarda rahatlıkla kullanılabilmektedir. 1150°C’ ye kadar sıcak yüzey ve arka plan yangın izolasyonun da kullanılırlar. Vermikülit izolasyon blokları, mükemmel izolasyon özelliğine sahip, yüksek sıcaklıkta yüksek mukavemet gösteren son derece hafif bir üründür. Maksimum 1100°C-1150°C ye kadar mükemmel ısı izolasyonu sağlar. Yüksek mukavemet ve düşük termal iletkenliğin bileşimi sayesinde termal şoklara karşı yüksek dayanımlıdır. Vermikülit bloklar, farklı yoğunluk, izolasyon özelliği ve basma dayanımları ile pek çok seçenek sunabilmektedir. Standart Boyutlar : Boyut Kalınlık 1000x610 25 mm 1000x305 100mm Bütün vermikülit bloklar el aletleri ile kolaylıkla şekillendirilebilir. Özel şekilli malzemeler için sipariş üzerine imalat yapılmaktadır. Basınçlı kalıplama sistemi ile farklı şekilli parçaların farklı yoğunluklarda imalatı mümkündür. Resim 4.27 Vermikülit yanmaz panel ve bloklar İşlevleri ve Kullanıldığı Yerler - Asma tavanlar - Bölme duvarlar 25 - Elektrik kablo kanalları - Havalandırma kanalları - Yangın kapıları - Yangın damperleri - Döşemeler - Çelik konstrüksiyon üzeri yangın yalıtımında kullanılır Uygulama Alanları - Ofis binaları - Konutlar - Alışveriş merkezleri - Gösteri merkezleri - Sinemalar - Tiyatrolar - Gemiler Özellikleri - Kimyasal olarak nötrdür. - Korozyona sebep olmaz ve boya, tutkal vb. malzemelerle uyumludur. - Yapısında lif yoktur. - Yapısal olarak hafif ama yüksek dayanımlıdır. - Boyut stabilizesi yüksektir. - Su emme kapasitesi sınırlı olduğundan suya batması durumunda kurutulup eski dayanımına sahip olabilecek yapıdadır. - Tipik ahşap kakımlarla işlenebilir yapıdadır, uygulaması pratiktir. - Üzeri boyanabileceği gibi laminat da kaplanabilir. - Özel vidalarla veya özel tutkalla birleştirilir. 26 4.3.3.6. Genleştirilmiş Perlit Belirli nitelikte öğütülmüş perlit kayası parçacıklarının 1200 °C sıcaklıkta genleştirilmesi yöntemi ile üretilen, gerek yapı gerekse tesisat kısımlarında ısı ve ses izolasyonu sağlamak, yangına karşı koruyucu önlem almak gibi değişik maksatlar için kullanılan çok hafif, kum görünümünde, yapı sağlığı kurallarına son derece uygun, doğal bir yalıtım malzemesidir. Resim 4.28. Genleştirilmiş perlit Şilte halinde genleştirilmiş perlit: İçi granül halinde özel katkılı genleştirilmiş perlit agregası ile doldurulmuş, deniz yatağı görünümünde, pratik-ekonomik, her bakımdan mükemmel bir ısı, ses ve yangın yalıtımı malzemesidir. Malzeme perlit esaslı olduğu için teknik özelliklerini hiçbir zaman kaybetmez. Resim 4.29. Şilte haline getirilmiş genleştirilmiş perlit 27 Uygulandığı yerler Şiltelerin en büyük kullanım alanı tavan aralarının (kapalı çatıların) ve teras çatıların (açık çatıların) ısı yalıtımıdır. Ayrıca çift duvar arasının doldurulmasında, zemine oturan döşemelerin ısı yalıtımında ve katlar arasında ses geçmesini önlemek maksadıyla yüzer şap sisteminde de kullanılmaktadır. Yangına karşı korunması gereken yapı kısımları (örneğin ahşap binalar) için de perlit şilteler kullanılabilir. Teknik Özellikleri - Şilte boyutları : 50x100 cm - Şilte kalınlığı : Yaklaşık 7 cm - Şilte ağırlığı : 3–4 kg - Isı iletkenliği : 0.030 kcal/mh°C - Yanıcılığı : Kesinlikle yanmaz-yangın önleyici olarak kullanılır. - Depolama süresi : Kapalı ve nemsiz ortamda sınırsızdır. - Ambalaj : 50x100 cm şilte 4.3.3.7. Alçı Panolar Alçı taşı, dünyanın var oluşundan bu yana bulunan düşük yoğunlukta bir taştır. Alçının her iki yüzünün karton ile kaplanmasıyla elde edilirler. Alçı, bugün dünyanın birçok ülkesinde ev ve işyerlerinin duvar ve tavan kaplama malzemesi olarak kullanılmaktadır. İç mekânlarda detaylara gösterilen özenle birlikte şekil, renk ve fonksiyon arasında kurulan uyum mekân içinde eşsiz bir görsel şölen yaratır (Resim 1.20).. Alçı, doğadaki en iyi ham madde olmasının dışında, sağladığı esneklik, akustik performans, yüksek dayanım, doğa dostu olma özellikleri ile pek çok tasarımcının fikir ve tasarımlarını zenginleştirerek görsel şölenlere dönüşür. 28 Resim 4.30. Alçı plaka uygulaması Alçının Sahip Olduğu Özellikler - Yanmazlık - Isı yalıtımı - Hafiflik - İşleme ve onarım kolaylığı - Yüzeye nefes aldırma - Bakteri üretmeme Alçının Nem Düzenleyici Özelliği Kapalı bir hacimde bulunan su buharı, hacmi çevreleyen dış yapı elemanlarının yüzeylerine temas ettiğinde soğuyarak yoğuşur ve yapı elemanlarının ıslanmasına dolayısıyla da elemanın yüzeyinde su lekelerine ve çiçeklenmelere neden olur. Alçı ise ısı iletkenliğinin düşük olması dolayısıyla yalnız yoğuşmayı geciktirmekle kalmaz, aynı zamanda boşluklarında önemli bir oranda ortam nemini ve kondansasyon suyunu absorbe (emme) edip, iç hacimde bağıl nemin azalmasını sağlayarak yoğuşmayı azaltır. Buna ek olarak nem azaldığında alçı kendi bünyesindeki nemi ortama vererek ortamın yeterli derecede nemli kalmasını sağlar ve bu suretle kaloriferli evlerde yaşam koşullarının iyileştirilmesine katkıda bulunur. Alçının Isı İletkenlik Özelliği Alçının ısı iletkenlik değerinin doğal malzemeler arasında ahşaba çok yakın olduğu ve diğer doğal malzemelerden daha az ısı ilettiği görülmüştür. Alçının ısı iletkenlik derecesi, alçı hamurunun birim hacim ağırlığına bağlı olarak değişkenlik gösterir. Birim hacim 29 ağırlığı, hamura katılan alçı/su oranına bağlıdır. Alçı hamurundaki alçı oranı fazlalaşıp su oranı azaldıkça alçının birim hacim ağırlığı artar. Geleneksel bir yapı malzemesi olan alçı, ısı yalıtımı ve diğer olumlu özellikleri nedeniyle günümüzdeki yapıların duvar konstrüksiyonlarının estetik, konfor ve insan sağlığı açısından standardını yükseltecek niteliktedir. İnşaat sektöründe, doğadan kolayca elde edilip işlenebilen alçı malzeme kullanımının artması ile minimum enerji sarfiyatıyla yüksek performanslı ürün elde edilebilecek ve binalardaki ısı kaybı da azalacaktır. Alçı malzeme doğru olarak ve uygun yerlerde uygulandığında, mimariye çok geniş imkânlar tanıyan ve yüzyıllarca bozulmadan kalan bir malzemedir. Ayrıca sanıldığının aksine alçı malzeme çimento ve kireç esaslı malzemelerden maliyet açısından daha ekonomiktir. Alçı panonun özelliklerine ek olarak cam elyafı katkısı ile yangına dayanım süresi uzatılabilir. Avantajları Yangına dayanıklı oluşu, kolay ve hızlı montaj yapılabilmesi, ses, ısı ve yangın yalıtımı sağlaması, tesisat yerleştirilmesi, onarımının kolay olması, eksiz ve düzgün yüzeyler sunması, yer kazanımı ve hafiflik, kuru ve temiz uygulama imkânı, ekonomik çözüm sunması alçı panonun avantajlarındandır. 4.3.3.8. Seramik Yünü Seramik esaslı elyaf malzemeler farklı sektörlere ve farklı uygulama alanlarına yönelik olarak değişik kompozisyonlarda ve fiziksel yapılarda üretilmektedirler. Bu ürünler malzemenin uygulanacağı alana uygun ve kullanım şartlarına karşılık vermelidir. Bu sebeplerle üretilen farklı fiziksel yapılardaki elyaf malzemelerin uygulama sıcaklığı 1260 °C -1430 °C arasındadır. Resim 4.31. Kağıt tipi seramik yünü malzemeler 30 İzolasyon malzemeleri arasında en düşük ısı iletim katsayısına sahiptir. Bu sayede daha hafif ve daha az hacimli tasarımlar yapılmasına olanak verir. Sağlığa zararlı malzemeler içermez. İçeriğinde organik kimyasallar ve asbest ürünler gibi insan sağlığına zararlı maddeler yoktur. Avantajları - Enerji kaybını en aza indirir. - İzolasyon kalınlığını ve hacmini azaltır. - Isı yalıtımını artırır. Seramik yünü plakaların kullanıldığı diğer uygulama alanları - Endüstriyel fırın uygulamalarında, - Sıvı metal ve seramik taşıma potalarında, - Yangından korunma donanımlarında, - Elektronik sanayinde, - Mühendislik uygulamalarında, - Ölçme ve kontrol cihazlarında, - Otomotiv endüstrisinde, - Baca, sıcak su kanalları ve dizel egzozlarında kullanılırlar. Resim 4.32. Değişik hallerde seramik yünü 31 4.3.3.9. Yangına Dayanıklı Özel Harçlar Hazır karışımlı torbalar halindeki yangın durdurucu harçlar; beton, ahşap, plastik, kablo kanalları gibi tüm inşaat yüzeylerine mükemmel bir aderans sağlar. Yüksek ısı dayanımı ve yangın korunumu yanında, su ve duman geçirimsiz bir uygulama sağlar. Katı kıvamda da esnek uygulama imkânları mevcuttur. Resim 4.33. Özel harçlar Kablo Kanallarında Kullanımı: Toz halinde 25 kg' lık torbalar içindeki malzeme kablo şaftına uygulanacağı zaman su ile belli oranda karıştırılarak harç haline getirilir. Harç haline getirilen malzeme kablo şaftına mala ile perdahlanır. Şaftlara perdahlanırken hacmini % 3 oranında genişleterek kablolar arasındaki boşlukları doldurmaktadır. Bu genişleme esnasında hiçbir şekilde çatlama, kırılma veya büzüşme gibi fiziksel bozulmalara maruz kalmaz. Özel kimyasal karışımı sayesinde uygulandığı ortam sıcaklığına bağlı olarak hacmini genişleterek gaz ve duman geçişini engellediği gibi yaklaşık 600 0C'de katılaşarak kabloları dahi koparır ve yangının kablo üzerinden yürümesine kesinlikle engel olur. Resim 4.34. Yangına dayanıklı harç uygulaması 32 Kaplama Tipi Harç: Kaplama tipi yangın durdurucu malzeme, su esaslı bir kaplama olup, özellikle kablo ve kablo demetleri üzerinde ve kablo şaftlarında yangını durdurmak için özel olarak üretilmiştir. Kaplamanın kullanılmasının ana amacı, dikey veya yatay kablo yollarında muhtemel bir yangın durumunda alevin kablo üzerinden yayılmasını önlemektir. Ayrıca yangın ve sıcaklıktan dolayı kablo üzerinde oluşabilecek kısa devreyi de geciktirmektedir. Hem fırça hem de sprey boya tabancası ile kullanılabilir. Ayrıca Panel tipi kaplamalar ile birlikte kullanılabilir. Resim 4.35. Yangına dayanıklı kaplama tipi harç 4.3.3.10. Yangına Dayanıklı Özel Silikon ve Mastikler Yangın durdurucu mastik ve silikonlar, birçok yapısal derz ve yangın bölmesi geçişlerinde, 240 dakikaya kadar yangın dayanımı, duman, nem, su ve zehirli gazların yalıtımında yeni yapım veya tamir amaçlı kullanılır. 33 Resim 4.36. Yangına dayanıklı silikon Macun: Yangın durdurucu macunlar, yangın bölmesinden geçen tesisatların, geçiş boşluklarından duman, zehirli duman ve gazların, alev ve yangının 240 dakikaya kadar yangın dayanımı ile korunmasını sağlarlar. Resim 4.37. Yangına dayanıklı macun Silikon: Karmaşık geçişlerin yangın korumasının yapılmasında kullanılır. Küçük boşluklarda kolayca elle karışım yapılarak kullanılabilir. Büyük boşluklarda mekanik karıştırıcılar yardımı ile uygulanır. 4.3.3.11. Özel Boru Kelepçeleri Bina içinde kullanılan plastik borular, yangını odadan odaya veya bir yangın sonundan diğerine taşımaktadır. Plastik borular üzerinde yangının yayılmasını engelleyen önemli bir uygulama yangına dayanıklı plastik boru kelepçeleridir. Plastik boru kelepçeleri tüm yatay ve dikey plastik boru geçişlerinde duvar veya tavana monte edilerek yangının bina içinde 34 genişlemesini engeller. Plastik boru kelepçesi alev ile karşılaştığında sıcaklığın etkisi ile iç çeperinde bulunan intumescant malzeme genişleyerek boruyu keser ve en kesitini % 100 dolu gövde haline getirerek duman ve alev yayılımını engeller. Böylelikle yangın sırasında ortaya çıkan üç tehlike; sıcaklık, duman ve zehirli gazların duvarın diğer tarafına geçmesi engellenmektedir. Plastik boru kelepçeleri çapları 32 mm' den 500 mm' ye kadar olan borularda başarı ile uygulanabilmektedir. Yukarıda kısaca teknik özellikleri belirtilen ürün özellikle güç santralleri, demir ve çelik fabrikaları, kimya ve petrokimya fabrikaları, otomotiv endüstrisi, çimento fabrikaları, yiyecek endüstrisi, kâğıt fabrikaları ve tekstil endüstrisi ile çarşı, alışveriş merkezleri, otel ve iş merkezlerindeki elektrik ve mekanik şaftlarda uygulanmaktadır. Resim 4.38. Özel boru kelepçeleri 5. YALITIM YAPILACAK YÜZEYİ VE MALZEMEYİ HAZIRLAMAK Bütün yalıtım türlerinde yüzey hazırlığı hayati önem taşımaktadır. Uygulamada gerekli zaman dilimi ayrılmazsa, aceleye getirilen ve özensiz yapılan bir yüzey hazırlığı üzerine uygulanacak malzemeden istenilen performansın alınması mümkün olmayacaktır. 5.1. Yüzey Temizliği Yüzey temizliğinde yüzeyde bulunan kalıp yağı, tuz kusması, pas gibi aderans önleyiciler yüzeyden uzaklaştırılmalıdır. 35 5.1.1. Tuz Kusması Mineral esaslı yapı malzemelerinin su ile teması sırasında yapının içerisinde mevcut olan ve su ile çözülebilir olan tuzlar yüzeye taşınır. Suyun buharlaşması sonucunda yüzeyde kalan bu tip tuzlar kusmalara neden olurlar. Bu kusmalar yalıtım katmanının yüzeye yapışmasını engelleyeceği için uygulamadan önce tam olarak temizlenmeleri gerekmektedir. Temizleme işlemi; basınçlı su, ıslak kumlama veya özel temizlik maddeleri ile yapılır. 5.1.2 Yağlardan Arındırma Yüzeye yapışmaya engel teşkil edecek kalıp yağları temizlenmelidir. Bunun için çeşitli yöntemler uygulanmaktadır. Yağ, şalümo alevi ile yakılabilir. Ancak alevin tehlikelerine karşı önlem alınmalıdır. Betonu çok ısıtıp patlatmamaya da dikkat edilmelidir. Yağ derine işlemiş ise oyulup çıkarılarak tamir harcı ile doldurulmalıdır. Kalıp yağı gibi betonun üzerinde olan yağlar tel fırça yardımı ile çıkarılabilir. Basınçlı ve deterjanlı su ile yıkamada yağdan kurtulmanın diğer bir yoludur. 5.2. Yüzey Tamiratı 5.2.1. Korozyon Tamiratı Metallerin çevreleri ile girdikleri elektro-kimyasal reaksiyon sonucu aşınmaya ve bozulmaya uğramasına korozyon denir. Donatılı beton içerisine su sızarsa gerek beton hazırlanırken kullanılan katkılar, zemin suyunda çözünmüş halde bulunan sülfat ve tuzlar betonun özelliklerine bağlı olarak zamanla betona kimyasal yolla etki yapar, betonarme sistemini yıpratır. Genel olarak beton geçirimsiz bir yapı elemanı olmasına rağmen çeşitli faktörlerin etkisi ile betonun pH değeri düşer, bu da korozyonun nedenlerinden biridir. Korozyon sonucunda donatı üzerinde ortamdaki şartlara bağlı olarak donatının hacminin birkaç katı kadar hacim artışı yapan pas tabakası meydana gelir. Bunun sonucu olarak beton çatlar ve parçalanır. Donatının açığa çıkması ile de korozyon daha da hızlanır. Betonarme yapıların korozyona karşı korunmasında kaliteli beton kullanımının yanı sıra su yalıtımı yapmanın önemi büyüktür. Zemin sularına karşı yapıyı korumak için temelde uygun su yalıtımı mutlaka yapılmalıdır. Ayrıca betona katılan korozyon inhibitörleriyle de ilave önlemler alınabilir. Bu inhibitörler hem sıvı, hem de gaz halde sızarak donatı üzerinde bir film tabakası oluştururlar. Eğer bu önlemler baştan alınmamış ve korozyon meydana gelmiş ise, bu kısımlar tamir edilmelidir. 36 Şekil 5.1. Korozyona uğramış donatının tamiri 5.2.2. Kırık, Boşluk, Çökme ve Çatlakların Tamiri Öncelikle eğer varsa yalıtım malzemesinin uygulanacağı zemindeki kırık, boşluk, çökme gibi düzensizlikler giderilmelidir. Çatlakların önce ne tür bir çatlak olduğu belirlenmeli, tamir işlemi ondan sonra yapılmalıdır. Çatlaklar tiplerine göre ikiye ayrılırlar: 1. Yapısal olmayan çatlaklar 2. Yapısal çatlaklar 5.2.2.1 Yapısal Olmayan Çatlaklar Yüzeysel olarak görülen ve sıva çatlağı olarak adlandırılan çatlaklardır. Bu tip çatlaklar hareketsizdir ve örümcek ağını andırır bir görünümdedir. 5.2.2.2. Yapısal Çatlaklar Yapılarda taşıyıcı betonarmede görülen çatlaklardır. Kendi aralarında ikiye ayrılırlar. - Statik (hareketsiz) çatlaklar - Dinamik (hareketli) çatlaklar Statik çatlaklar mekanik yöntemlerle kırılarak açılmalı ve uygun bir tamir harcı ile doldurulmalıdır. 37 Birkaç cm’den derin olmayan yapısal veya yapısal olmayan çatlaklar çeşitli mineral veya reçine esaslı ürünler kullanılarak tamir edilir. Soğuk derzler ve hareketsiz çatlaklar “U” biçiminde ve 2–3 cm derinliğinde açılarak kireç içermeyen tamir harçları ile doldurulmalıdır. Derin çatlakların tamiri için çeşitli mineral ve reçine esaslı ürünler kullanarak bir iğne ya da uç kullanarak manüel ya da motorlu pompa sayesinde çatlak aralığından madde zerk etmek suretiyle tamir edilebilirler. 5.3. Ahşap, Metal, Kâgir ve Tesisat Yüzeyleri Hazırlama Yalıtım yapılacak yüzeyde, yukarıda anlatılan temizlik ve tamirat işlerinden sonra aşağıdaki işlemler de yapılmalıdır. 5.3.1. Keskin Dönüşlerin Yuvarlatılması Taban – duvar, duvar - duvar ve duvar – tavan birleşim noktalarındaki köşeler uygulamadan önce yapısal tamir harcı ile pahlandırılmalıdır. Sivri köşeler kıvrılarak veya tıraşlanarak yuvarlatılmalıdır. 5.3.2. Taşıyıcı Olmayan Katmanların Kaldırılması: Mevcut mineral esaslı yüzeylerdeki taşıyıcı olmayan katmanlar, kireçli sıva, yağ emmiş şap vs gibi kaplamalar uygulamadan önce tam olarak kaldırılmalıdır. - Mekanik kırma işleri ile, - Yüksek veya çok yüksek basınçlı su ile, - Islak veya kuru kumlama ile, - Frezeleme ile, - Mekanik fırçalama ile, - Bilyalama ile uzaklaştırılabilir. Bu tip katmanların kaldırılması ile uygulanacak yalıtım malzemesinin yüzeye aderansı sağlanmış olacaktır. Beton kalitesinin yetersizliğinden dolayı veya beton imalatı sırasındaki negatif dış etkenler sebebi ile beton yüzeyinde zayıflık oluşabilir. Bu zayıflık kendini tozma veya gevşek parçacıklarla gösterir. Uygulamadan önce bu kısımlar sağlam yapıya kadar kazınmalı veya uygun yöntemler ile kaldırılmalıdır. Murç ve çekiç ile yüzey gevşek parçalardan arındırılabilir ayrıca aynı işlemi yapan makinelerde kullanılabilir. İşlem bittikten sonra bir süre tozun yatışması beklenmeli ve tozu yüzeyden uzaklaştırmak için süpürme işine geçilmelidir. Segragasyona (beton-agrega ayrışması) uğramış yüzeyler varsa bunlar 38 su yalıtımından önce kaldırılmalıdır. Bu amaçla gevşek bölge mekanik işlemlerle gevşek parçalardan arındırılmalı ve uygun bir tamir harcı ile doldurulmalıdır. 5.4. Yangın Yalıtım Malzemesini Hazırlamak - Yapılacak yapının kullanım amacına ve yangın riski göz önüne alınarak planlanan yangın yalıtımı ve yalıtımda kullanılacak yalıtım elemanı proje detaylarından okunur. - Gerekli kullanılacak yalıtım malzemesi temin edilir. - Yalıtım malzemesi uygulanacağı yapı elemanının yanına getirilir. - Yalıtım uygulanacak yüzey çok büyük ise (duvar, döşeme vb.) yalıtım malzemesi uygun bir yerde depo edilerek buradan kullanılacağı yere götürülür. - Kullanılacak yalıtım malzemesinin cinsine bağlı olarak görevlerini tam olarak yapabilmeleri için saklama koşullarına dikkat edilmelidir. - Levha tipi malzemeler katlanmamalı ve gerek taşıma gerekse uygulama sırasında kırılmamalıdır. - Sürme ve püskürtme tipi malzemeler kullanım kılavuzlarında belirtilen oranlarda karıştırılmalıdır. - Yalıtım malzemesinin cinsine bağlı olarak, yüzeye tatbikinde yardımcı malzeme gerekiyorsa (askı, pim, vida, subasman profili vb.) yalıtım malzemesiyle birlikte hazırlanmalıdır. - Levha tipi yalıtım malzemelerinin yüzeye uygulanmasında yapıştırma harcı kullanılacak ise gerekli olan yapıştırma harcı da yalıtım malzemesiyle birlikte uygulama yerinde hazırlanmalıdır. - Yalıtım malzemesinin yüzeye uygulanmasında, malzemenin cinsi de dikkate alınarak kullanılacak el araçları tespit edilmeli ve yalıtım malzemesi ile birlikte uygulama yerinde hazır bulundurulmalıdır. - Yalıtım malzemesinin cinsine bağlı olarak uygulama sırasında iş kazalarından korunmak için gerekli koruyucu malzemelerde (eldiven, maske, tulum, çizme, vb.) uygulama başlamadan önce hazırlanmalıdır. 39 6. YANGIN YALITIM MALZEMESİNİ YÜZEYE UYGULAMAK 6.1. Tanımı Yangınlar sonucunda meydana gelebilecek can ve mal kayıplarını en aza indirmek için yapılarda gerçekleştirilen uygulamalara yangın yalıtımı denir. Evlerde ve iş yerlerinde kullanılan malzemelerin çoğu yanıcı olduğundan yangın tehlikesini artırır. Yangın yalıtımı, durdurulabilen veya yavaşlatılabilen bir felaket olan yangının vereceği zararları en aza indirir. Yangın yalıtımı, yapıların proje aşamasında başlar. Yangın yalıtımında yanmaz (A sınıfı) ve ısı geçişine yüksek direnç gösteren camyünü (beyaz), taşyünü, alçı levhalar, perlit, vermükülit vb. özel malzemeler; yapının duvarlarına, tavanlarına, döşemelerine ve hava kanallarına sabitlenir. Pencerelere yangına ve ısıya dayanıklı özel camlar konulur..Yapıların taşıyıcı kısımlara ve dışardan yangının sıçramaması için çatı ve cephelere yangın yalıtımı yapılır. Kazan dairesi gibi özel odaların duvarlarına, duman gazlarının ve ısının yayılmaması için hava kanallarına ve tesisat borularının geçtikleri bölgelere de yangın yalıtımı uygulamaları yapılır. 6.2. Amacı Yangın yalıtımının iki temel amacı vardır: - Bir yangında ölümler çoğunlukla duman nedeniyle (zehirli gaz soluma ya da karbon monoksit zehirlenmesi) olmaktadır. Karbon monoksit zehirlenmelerinin halk arasındaki diğer adı kan zehirlenmesidir. Yangın yalıtımı; yapı içerisinde yangının yayılmasını, dolayısıyla zehirli gazların çıkışını geciktirerek yangın mahallinden kaçılması için gerekli zamanı kazandırması için yapılır. - Yangının yayılmasının dışında, açığa çıkan ısı, yapıların tamamen veya kısmen yıkılmalarına neden olabilir. Yangın çıkan mahalde ısınan gazların yükselmesi sonucu sıcaklık tavanda 1000 °C seviyelerine ulaşır. Betonarmenin 500 °C’ nin üzerinde dayanımı 1/3 oranında düştüğü düşünülürse, yangın sırasında açığa çıkan ısıyla bina çökebilir. Yangın yalıtımı ile binalarımızın özellikle taşıyıcı sistemini korumak için yapılır. 6.3. Çeşitleri Yangın yalıtım çeşitlerini yangın yalıtımının uygulandığı yüzeye göre ve malzemenin cinsine göre iki ana gurupta inceleyebiliriz. 40 6.3.1. Yangın Yalıtımının Uygulandığı Yüzeye Göre Yalıtım, yangın söndürülene kadar binanın ayakta kalması için taşıyıcı kısımlara ve güvenli kaçış amacıyla oluşturulan bölümlere uygulanır. Dışarıdan yangının sıçramaması için çatı ve cepheler ile kazan dairesi gibi patlama riski olan yerlere yalıtım yapılır. Duman ve ısının yayılmaması için hava kanallarına ve tesisat borularının geçtiği bölgelere de yangın yalıtımı uygulanır. 6.3.2. Yangın Yalıtım Malzemesinin Cinsine Göre - Püskürtme tipi yalıtım malzemesiyle yangın yalıtımı - Kaplama tipi malzemeyle yangın yalıtımı - Harç tipi malzeme ile yangın yalıtımı - Asma tipi malzeme ile yangın yalıtımı 6.4. Kullanıldığı Yerler 6.4.1. Taş Yünü Granit, cam, alüminyum vb.tüm cephe giydirme sistemlerinde, dış ve iç duvarlarda, asma tavanlarda, yangın bölmelerinde, asansör kanallarında ısı, ses ve yangın yalıtımı amacıyla kullanılan malzemelerdir. Taşyünü, kullanım sıcaklığı -55/+760 dereceleri arasındadır. DIN ve EN normlarına göre, A1 yanmazlık sınıfına sahiptir. Resim 6.1. Taş yünü uygulaması 41 6.4.2. Cam Yünü Her türlü yapıda, dış duvarlarda, iç duvarlarda, çatı katı döşemelerinde, çift cidarlı sandviç duvarlarda gerek ses gerekse ısı yalıtımı amacıyla kullanılmaktadır. 6.4.3. Kalsiyum Silikat Her türlü yapıda iç ve dış duvarlarda, yangından korunması istenen elemanların kaplanmasında kullanılırlar. 6.4.4. Cam Köpüğü Ofis Binaları, konutlar, alışveriş merkezleri, gösteri merkezleri, sinema ve tiyatro gibi her türlü binanın döşeme ve asma tavanlarında yangın yalıtım malzemesi olarak kullanılır. 6.4.5. Vermikülit Yanmaz Paneller Gemiler, ofis binaları, konutlar, alışveriş merkezleri, gösteri merkezleri, sinemalar ve tiyatrolarda kullanılır. 6.4.6. Perlit En büyük kullanım alanı tavan aralarının (kapalı çatıların) ve teras çatıların (açık çatıların) ısı yalıtımıdır. Ayrıca çift duvar arasının doldurulmasında, zemine oturan döşemelerin ısı yalıtımında ve katlar arasında ses geçmesini önlemek maksadıyla yüzer şap sisteminde de kullanılmaktadır. Yangına karşı korunması gereken yapı kısımları (örneğin ahşap binalar) için de perlitli şilteler kullanılabilir. İçi granül halinde perlit ile (özel katkılı,genleştirilmiş perlit agregası ile) doldurulmuş,deniz yatağı görünümünde,pratik-ekonomik,her bakımdan mükemmel bir ısı, ses ve yangın yalıtımı malzemesidir. Perlit esaslı olduğu için teknik özelliklerini hiçbir zaman kaybetmez. Uygulama : Tavan arası zemininde kaba bir temizlik yapıldıktan sonra ŞİLTE PERLİT' ler muntazam bir şekilde yan yana serilir. Döşeme sırasında şilteler ayakla ezilmek suretiyle bütün noktalarda üniform bir kalınlık olması ve arada boşluk kalmaması sağlanır. Çatı arası devamlı olarak kullanılacaksa ŞİLTE PERLİT' lerin üstüne geçirimsiz çimento harcı ile 4 - 5 cm. kalınlıkta bir şap atılabilir. Teras çatı zemininde aynı işlem uygulanır. Şilte perlit tabakasının üzerine eğim betonu ya da koruma betonu yapıldıktan sonra su yalıtımı tabakası ve seramik, karomozaik, vs. kaplanabilir. 42 Resim 6.2. Şilte perlit uygulaması 6.4.7. Alçı Panolar Alçı her türlü yapı elemanının kaplanmasında, sıva olarak, asma tavan olarak, iç ve dış duvarların panolarla kaplanmasında kullanılır. 6.4.8. Seramik Yünü Her türlü endüstriyel tav fırınında ön ve arka plan malzemesi olarak, çelik potalarında arka plan yalıtım malzemesi olarak, fırınların gaz kanalları bacalar ve yüksek gaz geçişi olan yerlerde kullanılır. 6.4.9. Kompozit Ürünler Ofis binaları, konutlar, alışveriş merkezleri, gösteri merkezleri, sinemalar ve tiyatrolarda kullanılır. Kablo kanalları, bus bar, kablo demetleri, hava kanaları, mekanik tesisat tesisatların yangın bölmesi geçişlerinde yangın, duman ve ısı dayanımı sağlamak amacıyla kullanılır. 6.4.10. Yangına Dayanıklı Harçlar Yangın durdurucu harçlar, beton, ahşap, plastik, metal ve kablo ceketleri gibi tüm inşai yüzeylerde yangın durdurucu olarak kullanılabilir. 6.4.11. Yangına Dayanıklı Özel Slikon ve Mastikler Yangın durdurucu mastik ve silikonlar, birçok yapısal derz ve yangın bölmesi geçişlerinde kullanılır. Asma Tavan, Bölme Duvar, Elektrik Kablo Kanalları, Havalandırma Kanalları, 43 Yangın kapıları, yangın damperleri, döşemeler ve çelik konstrüksiyon üzeri yangın yalıtımında kullanılırlar. 6.4.12. Özel Boru Kelepçeleri Güç santralleri, demir ve çelik fabrikaları, kimya ve petrokimya fabrikaları, otomotiv endüstrisi, çimento fabrikaları, yiyecek endüstrisi, kâğıt fabrikaları ve tekstil endüstrisi ile çarşı, alışveriş merkezleri, hotel ve iş merkezlerindeki elektrik ve mekanik şaftlarda uygulanmaktadır. 6.5. Montaj 6.5.1. Tanımı Yangın yalıtım malzemesinin korunması istenen yapı elemanına tutturulması, bağlanması, sarılması, kaplanması, serilmesi işlemlerinde yapılan işlem basamaklarının hepsine birden montaj denir. 6.5.2. Çeşitleri Yangın yalıtım malzemeleri, çeşitlerine ve özelliklerine göre farklı montaj teknikleri ile yüzeye uygulanabilir. Montaj çeşitlerini; serme-döşeme, kaplama, püskürtme ve giydirme olmak üzere dörde ayırabiliriz. 6.5.2.1. Serme – Döşeme Bu yöntem genellikle döşemelerde kullanılır. Yalıtım malzemesi yüzeye birbirini takip eden sıralar halinde dizilir ve üzerleri dış etkilerden etkilenmemeleri için koruyucu malzemelerle kaplanır (Şap, kora mozaik, seramik, vb.) Resim 6.3. Malzemeyi serme-döşeme ile montaj 44 6.5.2.2. Kaplama Yangın yalıtımında en çok kullanılan yöntemdir. Yalıtım malzemeleri uygulanacakları yüzeye özel dübeller, profiller yardımı ile monte edilirler. İsteğe göre yüzeyleri dekoratif malzemelerle kaplanarak hoş görüntüler elde edilebilir Resim 6.4. Malzemeyi kaplama yöntemi ile montaj Resim 6.5. Tesisatların ve duvarlarda geçiş yerlerini kaplama Kazan dairesi gibi özel odaların duvarlarına, duman gazlarının ve ısının yayılmaması için hava kanallarına ve tesisat borularının geçtikleri bölgelere de yangın yalıtımı uygulamaları yapılır. 45 Resim 6.6. çelik elamanlarda ve çatılarda uygulama Yangın yalıtımında, yanmayan veya alevi iletmeyen taşyünü, alçı ve lifli çimento levhalar vb. malzemeler; yapının duvarlarına, tavanlarına, döşemelerine ve hava kanallarına uygulanır Tesisatların duvar, döşeme ve tavanları deldiği yerlerde ısı ile genleşen özel mastikler kullanılarak alev ve dumanın yayılması önlenir. Resim 6.7. Duvar yalıtım uygulaması 46 6.5.2.3. Püskürtme Bazı durumlarda, yapı elemanı yüzeyinden kaynaklanan veya yalıtılması istenen elemanın şeklinden dolayı diğer montaj yöntemleri kullanılamaz. Böyle durumlarda püskürtme yöntemi ile uygulanan yalıtım malzemeleri tercih edilir. Bu uygulamada yalıtım malzemesi yüksek basınçlı makineler yardımı ile yüzeye püskürtülürler. Malzemenin özelliğinden dolayı hangi tür yüzeye uygulanırsa uygulansın memnuniyet verici sonuçlar alınır. Resim 6.8. Malzemeyi püskürtme yöntemi ile montaj 6.5.2.4. Giydirme Bu yöntem daha çok yangın sırasında korunması gerekli olan gaz, yakıt, sıcak buhar, sıcak su ile yine çok düşük sıcaklıklarda gaz ve sıvı taşıyan boru ve kazanlarda uygulanmaktadır. Resim 6.9. Malzemeyi giydirme yöntemi ile montaj 6.5.3. Yapılışı Dört çeşit montaj tekniği olduğunu yukarıda belirtmiştik. Bu montaj teknikleri şu şekilde yapılmaktadır. 47 6.5.3.1. Serme – Döşeme Bu yöntem yapılarda daha çok döşemelerde kullanılmaktadır. Yalıtım malzemesi üzerinde yürünmeyecek veya kullanılmayacak yapı elemanının üzerine doğrudan serilebileceği gibi yalıtım malzemesi altına yapıştırıcı kullanarak ta serilebilir. Bu yöntemde yalıtım malzemesinin arasında boşluk kalmamasına dikkat edilmelidir. 6.5.3.2. Kaplama Kaplama yöntemine uygun yalıtım malzemesi yalıtım yapılacak yüzey üzerine kendi cinsinden yapıştırıcı ile veya dübel, pim kullanılarak monte edilir. Pimlerin kendinden yapışkanlı tipleri de vardır. Resim 6.10. Malzemeyi kaplama yöntemi ile montaj Bu yöntem içerisine yangına dayanıklı malzemelerden yapılmış asma tavanlar da girmektedir. Asma tavanlar yapılırken önce döşeme üzerine metal iskelet yapılır. Metal parçalar, döşemeye bağlanan kiriş ve kolonlar dikkate alınarak kesilir ve kaynak yapılır. Büyük döşeme yüzeyleri üzerine metal iskelet parça parça yapılarak monte edilir.İskeletin montajı, döşemeye vidalama veya kaynatma ile olur. Yalıtım malzemesi bu metal iskelet üzerine vidalar ile tutturulur. Bir başka asma tavan tekniği ise döşeme alt yüzeyine askı pimleri ve askı maşaları ile yalıtım malzemesini tutturmaktır. 6.5.3.3. Püskürtme Püskürtme yöntemi ile uygulanacak yalıtım malzemesi her türlü yüzeye yapışma özelliği gösterdiği için yüzeyi tortu, yağ ve kirlerden arındırıldıktan sonra malzeme yüzeye yüksek basınç üreten makineler ile püskürtülür. Püskürtmede dikkat edilecek husus, malzemenin uygulandığı her noktada kalınlığın yeter derecede ve eşit olmasıdır. 48 6.5.3.4. Giydirme Resim 6.11. İçeriden giydirme uygulaması Bu yöntem daha çok tesisat boruları ve kazanlarında uygulanmaktadır. Girdirmeye uygun eleman malzeme üzerine kaplanarak ısıya dayanıklı bantlar yardımı ile ek yerleri birleştirilir. Resim 6.12. Isıya dayanıklı bant Resim 6.13. Boruda giydirme yöntemi 49 Resim 6.14. Boruda giydirme yöntemi PVC, Alüminyum folyo gibi malzemelerden oluşur. Altında izolasyon bulunan bu ürün aynı zamanda su ve UV'den korumak için tasarlanmıştır. 50 KAYNAKLAR 1- TS EN 13501–1(23.12.2003): Yapı Mamulleri ve Yapı Elemanları – Yangın sınıflandırması 2- TS ISO TR 11925–1(20.04.2004): Yapı Malzemeleri–Yangın Dayanımı Deneyleri 3- TS EN ISO 11925–2 (20.04.2004): Yapı Malzemeleri – Yangın Dayanımı Deneyleri 4- TS ISO 11925–3 (20.04.2004): Yapı Malzemeleri – Yangın Dayanımı Deneyleri 5- TS EN ISO 9239–1 (17.01.2005): Dösemelerin Yangına Tepki Deneyleri 6- TS EN 13238 (29.11.2001): Bina Ürünlerinin Yangın Deneylerine Reaksiyonu 7- TS EN 13823 (11.11.2002): Yapı Ürünleri için Yangına Tepki 8- TS EN ISO 13943 (18.03.2002): Yangın Güvenligi – Terimler Ve Tarifleri 9- TS 1913 EN ISO 1716 (17.01.2005): Yapı ürünlerinin yangına tepki deneyleri 10- TS EN ISO 1182 (09.03.2006): Yapı Malzemeleri - Yangın Dayanımı Deneyleri 11- TS EN 1365–1 (07.02.2002): Yangına Dayanıklılık Deneyleri 12- TS EN 1365–2 (19.03.2003): Yangına Dayanıklılık Deneyleri 13- TS EN 1365–3 (19.03.2003): Yangına Dayanıklılık Deneyleri 14- TS EN 1365–4 (05.04.2001): Tasıyıcı Elemanların Yangına Dayanıklılık Deneyi 15- TS EN 1634–1 (29.04.2003): Yangına Dayanıklılık Deneyleri-Kapı ve Kepenkler 16- TS EN 1634–3 (16.04.2003): Yangına Dayanıklılık Deneyi 17- Açıkel, Durmuş Ali, Mustafa ALTIN, Atila DORUM Yapı Teknolojisi, ANKARA, 2005 18- Oymael, Sabit Yapı Bilgisi 1, İSTANBUL, 2003 19- Şimşek, Osman Yapı Malzemesi II, ANKARA, 2000 20- İlgili firma katalogları 51