Deniz dibi ufukla buluşuyor
Transkript
Deniz dibi ufukla buluşuyor
2 3 Deniz dibi ufukla buluşuyor Hollanda’daki Den Helder ile Danimarka’daki Esbjerg arasında yer alan Wattenmeer (med bölgesinde suyun çekildiği deniz), hem dünyanın en büyük gel - git bölgesi, hem de Avrupa’da doğanın kendisini insanın etkisinde kalmadan geliştirebileceği ender yerlerden biri. Bu özelliğin korunabilmesi için, bölge Alman sahil eyaletleri tarafından milli park ilan edildi. 1985’te Schleswig Holstein, 1986’da Aşağı Saksonya ve 1990’da Hamburg Wattenmeer Milli Park bölgeleri kuruldu. Hollanda ve Danimarka’da Wattenmeer, koruma altına alınmış doğal bölgedir. Danimarka’daki Wattenmeer denizi yakında milli park ilan edilecek. Milli park, el değmemiş doğayı sembolize eder. Doğa, burada insanın müdahalesine maruz kalmadan gelişebilir. Milli park fikri, Amerika Birleşik Devletleri’nde doğdu. 1872’de gayzer ve kükürt kaynaklarından oluşan dağlık arazi Yellowstone, dünyanın ilk milli parkı ilan edildi. Almanya’da toplam 14 adet milli park bulunuyor. „Doğayı doğal bırakmak“, eşsiz doğanın korunması tüm milli parkların hedefi. Sadece hayvan ve bitkilerin değil; dağları, gölleri, gel - git alanları, kumul ve tuzlu çayırlarıyla tüm bölgenin korunması amaçlanıyor. İnsanların bugün ve gelecekte buraya hayran kalmaları, bölgeyi araştırmaları ve burada dinlenebilmeleri için... Halligen adaları, bölgeye özeldir. Alçak bentlere sahip olduklarından deniz kabarması sırasında su altında kalırlar ve sadece evlerin bulunduğu yapay tepeleri (Warft) görünür. Özel kategorili Wattenmeer Schleswig-Holstein bölgesindeki Wattenmeer, sadece bir milli park olmakla kalmıyor, koruma bölgeleri için öngörülen uluslararası kriterleri de yerine getiriyor: • Halligen Adaları’nı da kapsayan, Birleşmiş Milletler’in biyosfer rezervi • AB Kuşları Koruma ve Flora, Fauna ve Yaşam Ortamlarının Korunması Yönetmeliği’nde yer alan bölge (Halligen Adaları dahil) • Ramsar Sözleşmesi’ne göre Uluslarası Öneme Sahip Sulak Alan (Halligen Adaları dahil) • Uluslarası Denizcilik Organizasyonu’nun çok hassas deniz alanı Karayla deniz arasında Deniz dibi ufukla buluşuyor Schleswig-Holstein Milli Parkı’nda anakara ile deniz arasında bulunan 30 kilometrelik gel - git şeridi, üç milli parkın en geniş şeridi. Wattenmeer, tuzlu çayırları, gel - git yatakları ve kumulları sayesinde karayla deniz arasındaki geçişi oluşturuyor. Gel - git alanları günde iki kez su altında kalırlar. Denizin kabarmasıyla alçalması arasından 6 ¼ saat geçer, gel - git aralığı 3 metredir. Gel - git kanalları, kum ve çamurun içinden bir nehir gibi geçerek bölgeyi açık denize bağlarlar. 4 5 6 Tüylü misafirler Fok ve balinalar Deniz dibi, günde iki kez ufukla buluşuyor. Suyun çekilmesiyle birlikte gel - git alanlarında kuşlara ziyafet oluşturan solucan, deniz kabukları ve salyangozlar ortaya çıkar. Yaz sonu ve sonbaharda 4 milyon kuş, milli parkın gel git alanları, tuzlu çayırları ve kumullarında beslenir veya dinlenir. Schleswig-Holstein Wattenmeer’de yaklaşık 8.000 adet bayağı fok ve 200 adet gri fok yaşıyor. 2 metre boyuyla erkek gri fok, bayağı foktan yarım metre büyüktür. Her iki fok türü, Almanya’nın en büyük yırtıcı hayvanlarıdır. Gıda bakımından zengin Wattenmeer, İskandinavya, Kuzey Sibirya ve Kuzeydoğu Kanada’daki kuluçka bölgeleriyle Batı Avrupa ve Batı Afrika’daki kışlama bölgeleri arasındaki uzun yolda, 25 farklı göçmen kuş türü için hayati önem taşıyan bir mola yeri. Schleswig-Holstein Milli Park’ında, 100.000 çiftle 30 kıyı kuş türü kuluçka Sayısı birkaç bini bulan, yunusgiller ailesine ait 1,5 metre uzunluğundaki mutur, milli parkın bir başka konuğu. Özellikle Sylt ve Amrum Adaları’nın batı kıyısında sık sık mutur dişileri yavrularıyla birlikte görülür. Bu nedenle buradaki milli parkın içinde bir balina koruma bölgesi kuruldu. Bayağı fok, gri fok ve muturlar, Wattenmeer’deki gıda zincirinin son halkası. Bölgede boz ayı ve kurt gibi büyük yırtıcı hayvanların bulunmaması, saydığımız canlıların yoğun olarak görülebilmelerinin nedeni. Yosun kazı, Kuzey Sibirya’da kuluçka dönemini geçirir ve uzun uçuş yolu için gerekli enerjiyi yalnızca Puccinellia maritima bitkisinden sağlar. Özellikle Halligen Adaları’nda nisan ayında 40.000 civarında yosun kazı otlar ve ilkbaharda Yosun Kazı Günleri kapsamında düzenlenen turlarda yakından görülebilir (www.ringelganstage.de). dönemini geçirir. Kuluçka döneminde, sahil, tuzlu çayır veya kumullardaki yuva yerleri, milli park bekçileri ve doğal hayatı koruma birliklerindeki çalışanlar tarafından korumaya alınır. Schleswig-Holstein Wattenmeer’de kuluçkaya yatan ve mola veren kuşlar Kuş türü Ak Yanaklı Kaz Maksimum rakamlarla zaman aralığı Batı Avrupa’daki popülasyon payı (%) Kuluçka popülasyonu (2005 çiftleri) 102.000 İlkbahar 28 84.000 İlkbahar 39 0 Suna 216.000 yaz 72 2.000 Fiyu 160.000 Sonbahar 11 13 Pufla Kazı 215.000 Sonbahar 21 500 Poyraz Kuşu 177.000 Yosun Kazı Milli parkın güney bölümü, suna için hayati önem taşıyan bir tüy dökme yeri. Ördekgillere ait beyaz, pas rengi ve siyah renkli bu kuşlardan 200.000’i, yani Avrupa popülasyonunun %90’ı, temmuz ayında tüy değiştirmek için İskandinavya, Baltık ülkeleri, Fransa ve İngiltere’den buraya gelir. Tüy değiştirdikten sonra 4 hafta boyunca uçamayan sunalar, ıssız Trischen adasındaki gel - git yataklarında yürüyerek veya yüzerek, dönemi geçirmek için gerekli gıda ve güvenliği bulabiliyorlar. Mola yerlerindeki maksimum popülasyon (2004 - 2005) 28 Sonbahar 17 13.000 8.000 İlkbahar 12 4.100 49.000 İlkbahar 20 0 Büyük Kumkuşu 391.000 İlkbahar 50 0 Karakarınlı Kumkuşu 502.000 İlkbahar 38 0 Kıyı Çamurçulluğu 158.000 İlkbahar 25 0 Bayağı Kılıçgaga Gümüş Yağmurcun Kervan Çulluğu 61.000 Sonbahar 15 5 Kızılbacak 14.000 Sonbahar 4 4.600 Karabaş Martı 80.000 Sonbahar 1 26.000 Bayağı foklar, Kuzey Denizi’nin açıklarında günlerce süren avlarla yakaladıkları balıklarla beslenirler. Av sonrasında milli parkın kum yığınlarında dinlenirler. Burada yavruları doğar. Fokların yaşadığı kumullara yapılan gezilerde, yaşam alanlarına saygı gösterilerek mesafe bırakılır. 7 8 9 DANIMARKA Bir bakışta Milli Park SYLT Schleswig-Holstein Wattenmeer, Nordkapp ile Sicilya arasındaki en büyük milli park. Park, bent ve kumulların 150 metre ilerisinde başlar. Yerleşik adalar ve Halligen Adaları, milli park bölgesine dahil değil. Tondern Westerland Bal lina Kullanılmayan koru uma bölge Niebüll al anı FÖHR 25 santim derinliğinde, U biçimli bir kum yolunda yaşayan kum kurdu, yediği kumun içindeki bakteri ve algları sindirip temizlenmiş kumdan oluşan karakteristik şeritleri dışkılar. Milli park alanı: 4.410 km2 = 441.000 hektar, %99.9’u Schleswig-Holstein eyaletine ait. Mikro canlılar, solucanlar ve yumuşakçalar 1. Koruma Bölgesi: Mikro canlıların en geniş çeşidi, Wattenmeer’de bulunuyor. Özellikle bentlerin önündeki tuzlu çayırlardaki çeşitleri oldukça fazladır. Gel - git bölgesi, tropik ormanlardan daha büyük bir biyokitleye sahip. Yengeç, midye ve salyangozların yanında küçük canlıların yaşadığı bir mikrokozmos mevcut. Bu canlılar, kum tanelerinin arasındaki boşluklarda yaşarlar. Gıda zincirinin başında bakteriler ve tek hücreli alglar bulunuyor. Çamur yüzeyinde, ince şeritlerin geçtiği kızıl-kahverengi bir tabaka şeklinde görünürler. Şeritler, birkaç milimetre büyüklüğündeki çamur salyangozuna ait. Bir metrekarede, çamur yüzeyini yiyen 120.000 adet çamur salyangozu yaşar. 2. Koruma Bölgesi: Wattenmeer su damarları olan gel - git kanalları, birçok canlının beşiği sayılırlar. Pisi balığı, Ringa balığı ve Dil balığı, burada büyüyen balık çeşitleri. Ayrıca fok, mutur, martı ve sumrulara yem olan karidesler ve küçük balıklar burada yaşarlar. AMRUM Bredstedt PELLWORM 1.570 km2, 125 km2’si kullanılmayan bölge Husum Friedrichstadt 2.840 km2, 1.240 km2’si balina koruma alanı Milli park merkezi Multimar Wattforum St. PeterOrding Kuruluş: Milli park kanunu 1985; 1999’da değiştirildi Tönning HELGOLAND Heide Yaşam: 2 yıllık oturan (Süderoog adası), yaklaşık 2.300 bitki ve 4.200 hayvan çeşidi. Med - cezir: + 8 metre (Süderoog) - 27 metre (Amrum’un güneyinde) Büsum 10 km Friedrichskoog Milli park sınırı 1.koruma bölgesi (aydınlatılmış) Çamur (Watt) bölgeleri Tuzlu çayırlar Kumullar Milli park danışma ELBE 11 10 12 Denizde çayırlar Milli park ve insanları Gel - git alanı (Watt) kanunu Tuzlu çayırlar, deniz yüzeyinin çok az üstünde yer alırlar, bu nedenle bazıları yılda 100 kereden fazla su altında kalır. Çayırlarda nem ve tuza karşı dayanıklı 40’a yakın spesifik bitki türü var. Mor renkli deniz lavantası ve hoş kokulu pelinotu, sadece koyunların ulaşamadığı bölgelerde varlığını sürdürebilirler. Tuzlu çayırlardaki ot ve bitkiler, yaklaşık 1.800 böcek ve örümcek türü için bir yaşam alanı oluşturuyor. Bu türlerin 250’si sadece bu bölgede yaşar. Milli parka yakın Kuzey Frizya ve Dithmarschen bölgelerinde, 33.000’i Sylt, Amrum, Föhr ve Pellworm adaları, 300’ü Halligen Adaları’nda olmak üzere 305.000 insan yaşar. Milli parkta 100’e yakın karides ve midye teknesi geziyor; 42 çiftçi koyunlarını milli parkın tuzlu çayırlarında otlatıyor. 1985’te Schleswig-Holstein parlamentosunda kabul edilen, 1999’da değiştirilen kanunda, milli park için geçerli olan kurallar yer alıyor. Milli park, iki ayrı koruma bölgesine ayrıldı. Birinci koruma bölgesi, doğal bırakılmış, ikinci koruma bölgesiyse sınırlı olarak kullanıma açık. Aster tripolium çiçeği, 25 farklı böcek türü için bir yaşam alanı. Hem doğanın, hem de insanların çıkarlarını korumak için, milli park kullanıcıları bazı kuralların dışına çıkabiliyorlar. Örneğin karides avcılığına, birinci koruma bölgesinin büyük bölümünde izin veriliyor. Sylt ve Föhr adalarının arasındaki 125 kilometrekarelik bölge, tamamen doğaya bırakıldı. Sylt ve Amrum adalarının batısı, balina koruma bölgesi olarak ikinci koruma bölgesinde yer alıyor. Balıkçılar, gemi şirketleri, su sporları kulüpleri ve belediyelerle gönüllü anlaşmalar yapıldı. Karides avcıları ve spor tekneleri, temmuz ile eylül ayları arasında Güney Dithmarscher Wattenmeer’in sularına girmiyorlar, çünkü bu aylar sunaların tüy döktüğü dönem. Tönning’deki Multimar Wattforum, en büyük milli park danışma merkezi. Akvaryumları, 18 metre uzunluğundaki İspermeçet balinası iskeleti ve diğer interaktif etkinlikleri her yıl 200.000 ziyaretçi çekiyor. Bölgede yaşayanların en önemli gelir kaynağı, turizm. Her yıl 2 milyon konaklamalı misafir ve 14 milyon günlük misafir milli parkı ve batı sahilini ziyaret ediyor. 70 kilometrekarelik tuzlu çayırlar, 1990’lı yılların başına kadar koyun otlama alanı olarak kullanılıyordu, bu nedenle bitki ve hayvan türleri açısından fakirdi. Bugünse hem otlama alanı, hem de deniz lavantasının çiçek açtığı alanlardan oluşan bir mozaik var karşımızda. Doğayı koruma dernekleri ve milli park rehberleri, her yıl 10.000’den fazla günübirlik tur, deniz canlılarının avlanabildiği tekne turu ve benzeri etkinlikler düzenliyor. Detaylı bilgi, güncel broşür ve web sayfalarından temin edilebilir. Balık tutmak, yüzmek ve fotoğraf çekmek girilebilen bölgelerde mümkün. 13 1.koruma bölgesi 1.koruma bölgesi 2.koruma bölgesi Kullanım dışı Geriye kalan bölge bölge (Föhr’ün kuzeyi) Kişisel Su araçlarıyla girmek +1 +1 +1 Ayak basmak - Köpek gezdirmek - -2 -2 - + Uçurtma uçurmak Avlanmak - - - Arkeolojik kalıntılar toplamak - - - Midye toplamak 3,4 - -2 + Deniz kabuğu toplamak - -2 + Bitki toplamak - - +5 At binmek - -6 - + - Hayvanları rahatsız etmek - -6 - Çadırda gecelemek - - - Gel-git alanında gezmek Kum kurdu aramak 4 - -7 + - -2 + Petrol çıkarma - - -8 İstiridye avcılığı - - -9 Karides ve balık avcılığı - + + Tarak avcılığı - - - Midye avcılığı 10 - -6 + Ticari 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 15 Kim ne yapıyor? Serbest (+) ve yasak (-) Aktivite 14 Deniz haritalarında belirlenmiş bazı bölgelere cezir halinde girilmesi yasak Sahil yakınında 1 kilometreye kadar giriş serbest (güncel tabelalandırmayı dikkate alın) İstiridye ve midye kişisel tüketim için toplanabilir, günde en fazla 10 litre Balıkçı ehliyeti gerekli Çiçek toplanabilir (deniz lavantası ve çim karanfili hariç) Sadece belirli bölgeler Sadece sahile yakın (1 km) ve belirli rotalarda rehberler eşliğinde Sadece petrol üretim adası Mittelplate A’dan Sadece Sylt ve Amrum’un doğusundaki bölgeler Sadece sualtında Tönning’deki milli park yönetimi, doğanın korunmasını üstlenirken, yerel insanların ve tatilcilerin, çiftçi ve yelkencilerin, karides avcılarının, rehberlerin, bilim insanlarının çıkarlarını göz ardı etmemeye özen gösteriyor. Yönetim, tüm araştırmaları, projeleri ve gerekli yapılaşmaları koordine edip onaylar. Diğer Wattenmeer ülkeleriyle birlikte geniş çaplı çevresel izleme programları oluşturur. Bu programlarda örneğin fok ve kuşların sayıları tespit edilir ve biyolojik fenomenler kaydedilir. Milli park yönetimi, rehberler, Multimar danışma merkezi ve medya sayesinde kamuoyunu bilgilendirir, bunun dışında okullara geniş çaplı çevre bilincini geliştirme programları sunar. Milli park yönetimi, Schleswig-Holstein Çevre Bakanlığı’na bağlıdır. Milli parkla ilgili önemli kararlarda Kuzey Frizya ve Dithmarschen kurulları devreye girer. Çevre koruma dernekleri, milli park yönetimini etkili bir şekilde destekliyor. Bazı dernekler, milli parkın kurulmasından çok önce, Wattenmeer’in korunması için faaliyete geçmişti. Dernekler, milli parkın alanlarını ve danışma merkezlerini denetliyor, çevre izleme programlarını destekliyor ve milli parka düzenlenen turlarla ilgileniyor. Milli park ortakları Milli parka özel bir bağı olan turizm işletmeleri ve belediyeler, milli park ortağı olabiliyor. Özel kalite kriterlerine uygun olan bu işletmeler, misafir ve müşterilerini milli park ve bölge hakkında bilgilendiriyor. Watt rehberleri, tur operatörleri, demiryolu şirketleri, konaklama işletmeleri, gemi şirketleri ve daha birçok işletme, size günübirlik turlar ve birinci sınıf milli park deneyimini yaşama imkânını sunuyor. Ayrıntılı bilgi için: www.nationalpark-partner.de Halligen biyosferi 2004 yılından beri, Langeneß, Oland, Hooge, Nordstrandischmoor ve Gröde adaları, Schleswig-Holstein Wattenmeer ve Halligen Adaları Biyosfer Rezervi’nin, kısaca Halligen Biyosferi’nin bir parçası. Adalar, böylece UNESCO’nun tüm dünyada oluşturduğu ve insanla doğanın bir arada yaşamasının geliştirilmesini ön gören model bölge ağına dahil edildi. Doğanın korunması, doğanın çevreye uygun biçimde kullanılmasının yanı sıra, eğitim, sosyal gelişme, araştırma ve çevrenin izlenmesi hedefler arasında bulunuyor. www.halligen.de Doğal hayatı koruma derneklerinde, sivil hizmetini veya gönüllü ekolojik yıl programını geçiren gençlerle rehberlerin ortak bir noktası, milli parka duydukları heyecan! Siz de bu heyecana katılın! Künye Nationalparkverwaltung Schleswig-Holsteinisches Wattenmeer Schlossgarten 1, D-25832 Tönning www.wattenmeer-nationalpark.de Text: Sina Clorius Metin: Sina Clorius, Çeviri: Nuran Anette Batu Fotoğraflar: Brunckhorst (s.5, 15 sol), Stock (tüm diğer fotoğraflar) Görsel yönetmen: Elisabeth Koop Baskı: Druckzentrum Harry Jung, Flensburg; %100 yeniden değerlendirilmiş kağıt üzerine basılmıştır. Danışma ...Kuzey Denizi turizmi hakkında: Kuzey Denizi Bilgi Merkezi (0)1805 0666077 (Almanya’dan dak. 14 ct www.nordseetourismus.de www.nordsee-naturerlebnis.de …Milli Park ve sunduğu hizmetler hakkında: Milli Park (0)4861 96200 www.wattenmeer-nationalpark.de www. multimar-wattforum.de