PDF ( 1 ) - Spor Bilimleri Dergisi
Transkript
PDF ( 1 ) - Spor Bilimleri Dergisi
Spar Bilimleri Dergisi Hacettepe T. of Sport Sciences 1998, (9), 3, 11 - 31 DERS DI~I OKLIL SPOR ETKiNLiKLERi VE YENiDEN ORGUTLENMESi* Zekai PEHLlvAN Mersin Universitesi Fen-Edebiyat Fakultesi Beden Egitimi ve Spor Bblumu 6ZET Bu eresurmemn genel emect, orteocretim kurumlannda (de viet ve ozel) ders dl$1 okul spor etkinliklerinin mevcut durum ve eorunlenrun erestmtmes! ve bun a bagll olarak da ders dl$1 okul spor etkinliklerinin sorunlermtn coziimune yonetit: yeni bir orqutlenme model! geli$tirmektir. Arestumernn evrenini 1995 yilt itibariy Ie, 76 il ve itcetetinaeki devlet liselerinde qorev yapan 2132; ve 74 ozet genelli sede qorev yapan 202 olmak iizere toplam 2334 beden eqititni ogretmeni oius tutmektedtr. Orneklem grubunu ise bu okullarda qorev yapan 1108 beden egiti mi ogretmeni otusturmekiedtr. Veriler anket formu araclllgtyla toptenmtsnr. Ge cetli anket formu oreru % 54.5'dir (603 anket) Elde edilen verilerin istetisilki r;o zumunde yuzde (%), etitmetik ortalama (X), t testi ve Ki-Kare Baglmslzllk Testi (X) kullantlml$tlr. Ogretmenlerin % 43.6'sl ders dl$1 okul spor etkinlikterinin "genel egitimin ve sporun amar;lanna uygun bicimde yapllmadlgtnl" betinmislerdir. "Feztesiyte uy gun" bulanlann orent ise % 8A'dUr. Bu daglltm okul tiuit baklmtnd;~ enlemt, bu tunmustut (p<0.05). Ogretmenlerin % 59.5'i okul spor etkinJiklerinin hem "yens me-senlik, turnuva ve solen" biciminde organize edilmesini isterken, sadece "ya risme" blciminde organize edilmesini isteyenlerin oretu % 159'dur. Bu daglltm okul tun: bekimmden istatistiki olarak entemsiz buiunmustur (p>0.05). Ogret menlerin toplam % 60.2'si okul sporunun yeniden orgUtienmesinin "cok gerekli" otouiiunu beiittmislerdir. Okul spor etkinliklerinin "Okul Spor Kuiiipteri-Pede n Bu calismamn bir kisrru 6-7 Arahk 1996 tarihlerinde yapilan 3. Ulusal Beden Egitimi ve Spor Sempozyumunda bildiri olarak sunulrnustur Geli~ Tarihi Yayrna Kabul Tarihi 16.03.1999 . 22.09.1999 11 Ders DI~1 Okul Spor Etkinlikleri rasyon ve Konfederasyon" biciminde orgutlenmesi gerektigi goru§une "cok katllanlar"ln oretu % 67.4'dur. Bu oran okul tiui) bektmmden istatistiki olarak enlemstz bulunmustur (p>0.05). Elde edilen but gular ve ogretmenlerin oneriteri I§Igmda, ders dl§1 okul spar etkinlikleri icin; "okul spar kutiipter!" bici minde yeni bir model onetis! erestumectntn dusimcesi olarak geli§tirilmi§tir. Anahtar Kelimeler: Beden egitimi ogretmenleri, ders d/§I okul spar etkinlikleri, okul spar kulupleri. FREE-TIME SCHOOL SPORT ACTIVITES AND THEIR REORGANIZATION ABSTRACT The genaral purpose of this research is to describe the existing conditions and the problems of free time school sport activities and, in this context, to develop a new model of organization to solve the prob lems of private and public schools in secondary education. Population of the research, for the time of 1995, consists total of 2334 physical edu. ztion teachers that 2132 of them works in public schools aro und 76 provincial centers and towns and 202 of them works in 74 private high school (90banoglu, 1992; OiE, 1994). Sample group consists 1108 physical education teachers that works in these schools. Raw data are collected with a questionnaire. Valid percent of the questionnaire is 54.5 (603 ones). Percenta ge (%), aritmetic mean (X), t-test and chi-square (X2) are used for statistical analysis of the raw data. Forty three point six percent (43.6 %) of teachers argues that free-time sport activities are "inadequ ate with general purpose of education and sport". Their 8.4 % argues that these activities are "extremely adequate". This distribution is meaningful in accordance with school type (p<0.05). Teachers' 59.5 % al so argues that sport activities should be organized in the forms of "competitions-festivals", "tournaments" 15.9 % prefers that "competition" should be free from others. This distribution is statistically meaningless (p>0.05). 60.2 % of teachers says it is "very necessary" that school sports should be reorganized. Pro portional rate of teachers believes that school sport activities should be organized in the from of "Fede ration or Confederation of School Sport Clubs" is 67 %. This rate is statistically insignificant (p>0.05). On the basis of these data, researcher advices a new model that emphasize free-time school sport activities organized as "school sport clubs". Key Words: Physical education teachers, free-time school sport activities, school sport clubs. clals yagda;,; anlamda bir egitim proqrarru dinamik bir yaprya sahip olup, sadece okulda ve do layrsryla derslerle srrurh tutulrnayrp, egitimin genel amaclan doqrultusunda ders drsmda da de yam ettirilmesi gereken ve bir dizi etkinlikle beraber sonunda da deqerlendirrneyi iceren bir surec olarak ifade edilmektedir (Binbasioqlu, 1986; Erturk, 1986; vans, 1988). Diger yandan, n ogrenci merkezli" egitim ve ogretim anlayrsmm qecerli olduqu qunurnuzde, bireysel tarkh hklann var olduqu strut ortarrunda istenen duzeyde bir qelisrnenin saqlanmasi da olanakli go rulrnemektedir (Bucher, 1987: 17; lpsiroqlu, 1990). Egitim proqrarrurun bir parcasi olarak; okulda, ders saatlerinin drsmda, egitimin genel amaclan doqrultusunda, ogrencilerin ilgi ve gereksinimlerine yonelik, onlann kislliklerini qelis tirmek icln, okul yonetlrninin bilgisi ve rehberliqi altmda yaprlan planlr, proqrarnli ve duzenli ca lrsrnalar (Blnbasroqlu, 1986) olarak tarif edilen ders dl;';1 etkinlikler, ogrencilerin ilgi ve gerek 12 Pehlivan sinmelerini doyurduqu gibi, onlann iyi bir yurttashk eqitimi kazanmalanna da yardim etmekte dir. Okuldaki dersler her ne kadar ogretim programlanna ve ogrencilerin ilgi, istek ve qerek sinrnelerine gore yapilsa da, bunlann ulasamadiq: noktalann var oldugu kabul edilmektedir. Bu noktalara ulasrnak ve ogrencilerin gelecekteki yasarnlanna etki edecek davraruslann ka zandmlrnasi ders dl~1 etkinliklerle murnkun olabilmektedir. Bu yuzden ders drs: etkinlikler cocuqun dusunrnesine, karar vermesine, bir isi yaprnasma ve sonuclandrrrnasma olanak vermektedir. Cunku ders drsmdaki etkinlikler strut ortarmna oranla daha demokratik ve ogrenci merkezlidir (Krslal}, 1989). Diger taraftan, ders drs: etkin liklerin bir egitimsel islevi de "okul tobisi" ve "okuie uyum" konusunda etkili olmasrdrr. Okul fobisi cocuqun okuldan, sosyal etkinliklerden ve ogrenme yasantilanndan uzaklasrnasma ne den olduqundan, akademik ve sosyal qelismeyi ciddi bir bicirnde etkilemektedir (Salk, 1990). Cocuqun okul tobisinden kurtulabilmesi iyin psikoterapi tedavinin yarusrra oyun, spor v.b. gi bi ders drs: egitim etkinliklerine katilrnasi sonucu okula daha fazla baqlanmada, derslerini ve ogretmenlerini sevmede etkin rol oynarnaktadrr (Yavuzer, 1992). Gunurnuz eqitim proqrarnlan uyqulamasmda cocuk ve gencin oyun ve hareket thtlyacr, beden egitimi ders saatleri icinde karsilanrnasi mumkun deqildir, Bununla birlikte egitim ku rumlannda yeterli ders saati duzeyinde ve istenilen bicirnde beden egitimi dersinin okutulma mast da bu dersten genel egitimin arnaclan doqrultusunda yeterli fayda saqlanarnamasma neden olrnaktadrr (Alemdar, 1991; Pehlivan, 1992). Bundan delay: okul spor etkinliklerinin dersin disrna tasacak bir bicimde planlarup organize edilmesi zorunlu olrnaktadrr. Ders dis: okul spor etkinliklerine yonelik yapilan arasttrma ve incelemeler srrurh sayrda 01 masma ragmen, bu konuda yaprlan cahsrnalar genelde ders drs: okul sporundan beklenen ya rann elde edilemedlqinl ve bu arasnrrnalarda gerek yasal duzenlerneierden ve gerekse yone tim uygulamalanndan kaynaklanan engeilemelerle kar~lla~lldlg, acik bicimde belirtilmektedir (Gunduz, 1991: Muratli ve Bulbul, 1992; Ozcanoqlu, 1993). Bu cahsmarun genel arnacr: egitim proqrarm ac.smdan "devlet" ve "ozel'' ortaoqretim ku rumlannda qorev yapan beden egitimi ogretmenlerinin, ders drs: okul sporuna yonelik goru~ ve dusuncelenru arastirmak, ve buna bagll olarak, ders dl~1 okul spor etkinliklerirY.'l sorunlan run cozurnune yonelik yeni bir orqutlenrne modeli qelistirrnektir. YONTEM Betimsel turde ve 1995 yrlinda organize edilen bu arastrrma, butun coqraf bolqeleri kap sayacak bicimde planlanrrusnr. Arastrrrnarun evrenini 76 il ve bunlara bagll ilcelerdeki devlet genelliselerinde qorev yap an 2132 ve 74 ozel genellisede qorev yapan 202 olmak uzere top lam 2334 beden egitimi ogretmeni olusturrnaktadrr (DiE, 1994; Cobanoqlu, 1992) Arasttrrna run ornekleminl; kalkrnrrushk duzeyine (kalkinrrus, orta duzeyde kalkrnrrus ve kalkinmakta alan) gore secilen (Resmi Gazete, 1992; KOSGEB, 1992) 34 ildeki 289 devlet ve 74 ozel li sede qorev yapan (906 resrni, 202 ozel) toplam 1108 beden egitimi ogretmeni olusturrnak tadrr. Arastirma verileri; arastrrrnaci taranndan uzman karns: alinarak hazrrlanrrus ve on uygu 13 DeI's DlJl Okul Spot Etkinlikleri lama olarak 14 beden egitimi bgretmeni ve uy alan dist (iki egitim bilimleri, bir sosyoloji) 01 mak uzere toplam 17 kisinin qoruslerine belirli araliklarla (10-15 gun) basvurulduktan sonra gerekli duzeltrneler yaprlarak coqaltnmasma karar verilmis olan "anket formu" ile toplanrrustrr. Anket formu; "bgretmenleri tarumlayrci bilgiler", "ders dl 9 1 okul spor etkinliklerine iliskin bgret men qoruslerl'' ve "ders drs: okul spor etkinliklerinin yeniden orqutlenrnesine ybnelik bgretmen goru9lerini" toplayabilecek bicirnde olmak uzere Uy bolumden ve 49 sorudan olusturulrnustur. Posta yoluyla gbnderilen anket torrnlanrun geriye dbnen ve qecerli anketlerin oraru devlet li selerinde % 53.6 (n: 486), ozel liselerde ise % 58.0 (n: 117) duzeyinde qerceklesrnistir. Top lam geyerli anket sayis: 603 ve cram % 55.8'dlr. Arastrrmada elde edilen verilerin cozurnunde StatView TM512 paket program kunarulrrus ve daqrlrrnlara ili 9kin yuzde (%), aritmetik ortalama (X) ve standart sapma (s) istatistikleri elde edilrnistir. Tarurnlayici istatistik olarak aritmetik ortalama kuliaruldrqmda ilgili daqthrn standart sapma ile birlikte verilrrustir (X±S). Gruplararasi karsrlastrrrnalarda "iki ortalama arasmdaki far 2 kin bnemlilik testi (t testi) ve Ki-Kare (X) testleri kullamlrrustrr (Surnbuloqlu ve Surnbuloqlu, 1993: 156) "Coklu Yarut" verilen tablolarda yorumlar sadece yuzdeler yardtrmyla yaprlrrustrr. Verilerin analizinde hata payi olarak 0.05 duzeyi ahnrrusnr. BULGULAR 1. Ogretmenlere lllskln Tarumlayrci Bulgular Tablo 1'de arastrrrnaya katilan bgretmenlerin okul turune gbre cinsiyet, hizmet YIIJ, hattalik ders yukteri ve cahstrklan okulda spor salonuna sahip olup olmama dururnlanna ybnelik bul gular ve istatistik analizleri yer alrnaktadrr. Tablo 1. Tarurnlayict bulgular Devlet Lisesi Ozel Lise Toplam istatistik n % n % N % analizlerl Erkek 353 82.9 73 17.1 426 70.6 sd: 1, X: 4.769 Bayan 133 75.2 44 24.8 177 29.4 p<0.05 Var 160 32.9 79 67.5 239 396 sd:1,X:47.18 Yok 326 67.1 38 32.5 364 60.4 p<0.05 Toplam 486 117 19.4 Degi!?kenler Cinsiyet 2 Spor salonu 80.6 603 2 100.0 Hizmet ylll (X±S) 13.3±6.3 11.2±6.6 12.3±6.3 sd: 116, t: 3.113, p<0.05 Ders yuku (X±S) 22.5±5.5 19.7±6.0 21.1±5.9 sd: 116, t: 2.014, p<0.05 14 Pehlivan Tablo 1'de gbrOldOgO gibi arastrrrnaya katrlan bgretmenlerin % 80.6'sl devlet lisesinde ve % 19.4'0 de bzellisede cahsrnaktadrr. Ogretmenlerin % 70.6'sl "erkek", % 29.4'0 'beyen'tnr. Toplam olarak bgretmenlerin % 39.6'sl spor salonuna sahip okulda qorev yaprnaktadir. Bu oran devlet liselerinde % 32.9, ozel liselerde ise % 67.5 olarak daha yuksek duzeyde bulun mustur. Devlet liselerinde calisan bgretmenlerin hizmet yrh ortalarnasi X:13.3±6.3, ozel lisele rin ortalarnasi ise X:11.2±6.6'dlr. iki grubun hizmet yth ortalarnalan devlet okullan lehine ista tistiki olarak anlamh bulunrnustur, Devlet okulunda calisan bgretmenlerin hattalrk ders yuku - - ortalarnasi X: 22.5±5.5, ozel okulda ise X: 19.7±6,0 dOzeyindedir. Bu ortalamalar (hizmet YIII ve ders yuku) arasindaki fark da yine istatistiksel olarak anlarnh bulunrnustur. Tablo 2'de arastrrrnaya katilan beden egitimi bgretmenlerinin calistrklan okul turune gore sahip olduklan spor tesisi durumuna yonelik daqrlun bulunrnaktadrr, Tablo 2. Ogretmenlerin sahip olduqu spor tesisi durumu Devlet Lisesi Spor tesisi n Toplam * Ozel Lise % n % N % Acik voleybol 336 69.1 81 67.3 411 68.1 Spor salonu 160 32.9 79 67.5 239 39.6 Futbol 150 30.8 48 41.0 198 328 Acrk basketbol 112 23,0 67 57.3 179 29.7 Diger 55 11.3 46 39.3 107 17.7 Toplam 813 321 n Birden tazla secenek i§aretlendigi icin yuzdeler; n: 486. n 117 ve 1134 N: 603 uzerinden almrmstrr. Tablo 2'de bgretmenler strasryla "eci« voievbol", "spot selonu", "tutboi", ve "ag/k basket bo/"tesislerine sahip olduklanru belirtmislerdlr. Ancak bu geneI siralarna okul tUrD' olarak ba klldlglnda farkhhk qosterrnektedir. Ozel okulda cahsan bgretmenler ilk sirada "spor sa/onu"na sahip olduklan bulunrnustur. Arastrrrnaya katrlan butun beden egitimi ogretmenlerinin % 64'0 okullarda cocuk ve gen cin hareket ihtiyacuu karsilarnada beden egitimi derslerinin "yeiersiz" olduqunu beurtrnislerdir. 2. Ders DI~I Okul Spor Etkinliklerine lliskln Ogretmen G6r[j~leri Bu oolurnde: arastrrrnaya katilan bgretmenler ders dis: spor etkinliklerinin qerekliliqlne, ya P"I~ arnacma, organizasyon bicimine, ogrencinin akademik basansuu nasil etkilediqine, og retmen ve ogrenci katrlrrruru engelleyen faktbrler ve sorunlanrn iceren bgretmen gbrO~lerine yonelik bulgular yer almaktadrr, 15 Ders Dt§t Okul Spor Etkinlikleri Arastarrnaya katrlan butun bgretmenlerin % 91.7'si ders dis: akul spar etkinliklerinin "ge rekliligine" inandrklanru itade etrnislerdir. Okul turu bakumndan istatistiksel alarak anlarnsrz bulunan bu tarklrlrk (p>0.05), her iki grupta gbrev yapan bgretmenlerin bu gereklilik kanusun da ayru gbrO~O paylastrklan bicirninde yorumlanabilir. Tabla 3'de ulke genelinde ders dl~1 akul spar etkinliklerinin genel egitimin ve sparun arnac lanna ne aranda uygun yaprldrqma ybnelik bgretmen qoruslerinin daqrhrru yer alrnaktadir. Tablo 3. Ders drs: spartif etkinliklerin genel egitimin arnacma uygun yap/lip yaptlmadrqma lllskin bgretmen gbrO~leri. Devlet Lisesi Ogretmen G6rO~leri n % Ozel Lise 0/0 n Uygun yaprhyor 111 22.8 53 Uygun yaprlrmyor 375 77.2 Taplam 486 60.6 so. Toplam N % 45.3 164 27.2 64 54.7 439 72.8 117 19.4 603 100.0 1, X': 24.024, P<0.05 Tabla 3'de bgretmenlerin % 72.8'i ders dis: spartif etkinliklerin genel egitimin amacma "uy gun yapllmadlglnt" belirtirken, "uygun yaplldlgml" ileri sOrenlerin orani % 27.2 alarak bulun rnustur. Okul tOrO bakirrundan bu dagilim istatistiksel olarak analiz edildiginde anlarnh bulun mustur. Her iki gruptaki bgretmenlerin ayru gbrO~O paylasrnadiklan sbylenebilir. Tabla 4'de arastrrrnaya katrlan bgretmenlerin ders dis: okul spar etkinliklerinin hangi amac lara ybnelik yaprldiqma iliskin gbrO~leri yer atrnaktadrr. Tablo 4: Okul spar etkinliklerinin yaprhs arnaci Devlet Lisesi Ogretmen G6rO~leri % Ozel Lise 0/0 Toplam* n n N 0/0 351 72.2 74 63.2 425 705 194 39.9 33 28.2 227 37.6 1. Spar yapma all~kanllgl kazandrrrnak 2. Cocuqun hareket ve ayun ihtiyacrru gidermek 16 Pehlivan 3. Bos zaman I degerlendirmek 162 33.3 47 40.2 209 34.6 159 32.7 42 35.9 201 33.3 4. Genel egitimin arnaclan n I qerceklestirmek 5. Reklam, dereee, 6dul ve 141 29.0 51 43.6 192 31.8 6. Elit sporeu yetistirrnek 145 29.8 29 24.8 174 28.8 7. Alt yap: olusturrnak 135 27.7 38 32.4 173 287 103 21.2 22 188 125 20.7 3.3 5 4.3 21 3.5 doyum saqlamak 8. Egzersiz ucreti alabilmek, maddi kazanc saqlarnak 9. Diger 16 Toplam 1406 1748 342 n Birden tazla soccnek isaretiendlql icin yuzdeler: n: 486, n: 117 ve N: 603 uzorinden al.nrrustrr Tablo 4'Te 6gretmenlerin ders drs: etkinlikler hangi arnaclara y6nelik yaprldrqma lllskin g6 rus belirtirken; her iki grup 6gretmenlerin birinei sirada 6greneilere "spot yapma all$kanllgl ka zendtttne", devlet liselerindeki 6gretmenler ikinei srraca "cocuqun hareket ve oyun intiyecim gidermek" blcirnlnce g6ru~ belirtmis olrnalanna karsilrk, ozel liselerde ikinei sirada "reklam, derece, odOI almak ve doyum saglamak" oldugu bulunrnustur. Her iki okul turunde de ucun cu srrada "bo$ zaman/an deger/endirmek", dorduncu srrada da "genel egitimin emectenrn ger cektestitmek" yer alrnaktadrr. Ogretmenler "diger" bolumunde: "zoruntulukten", "oku! yoneti miyle iyi qecinmek", "yasak savmak", "okut disiplinini saglamak"ve "egitim dl$1emeclenn" bu lunduqunu bildlrrnislerd'r. Tablo 5 'de ders drs: okul spor orqanizasyonlanmn yapihs bicimine y6nelik 6gretmen g6 ~, rusleri verilrnistir. Tablo 5. Ders dl~1 okul spor etkinliklerinin organizasyon bicirni. Devlet Lisesi Ozel Lise Toplam Organizasyon blcirnl n % n % N % Yansrna bicirninde 72 14.8 24 20.5 96 15.9 $enlik ve turnuva biciminde 125 25.7 23 19.7 148 24.6 Her ikisi biciminde 289 59.5 70 59.8 359 59.5 Toplam 486 100.0 117 100.0 603 100.0 so 2, x2 3.337, P > 0.05 17 Ders Dtsi Okul Spor Etkinlikleri Tabla 5'den de anlasrlacaq: gibi ogretmenlerin % 59.5'i ders dl~1 akul spar faaliyetlerinin hem "yertsme" ve hem de "setill): ve turnuva" biciminde organize edilmesi gerektiQj goru~un dedirler. Ancak bu daqrhrn akul turu baknrundan istatistiksel alarak anlamh buiunmamrstrr. Bu analiz, akul turu bakrrnmdan ogretmenlerin tarkl: cusunrnedik'eri anlarruna gelmektedir. Genel alarak ogretmenlerin % 75.2'si spartif faaliyetlere katrhrnm ogrencinin "akademik goru~ bssensun ettmt", % 16.2'si "ba$anYI etkilememekte" bicirninde belirtirken, "ba$anyl du siuur" dusuncesinde olanlann oraru % 8.6 drr. Bu kanudaki goru~ keni acismdan istatistiki alarak anlarnh bulunrnustur (Sd: 2, l: 6.762, p<0.05). tarklihklan akul turu degi:;; Tabla 6'da ders dl~1 akul spar etkinliklerine ogrenci katrhrmru engelleyen fakt6rlere yonelik ogretmen qoruslerinin akul turune gore dagillmi yer almaktadir, Tabla 6. Okul spar etkinliklerine ogrenci katrhrrum engelleyen taktorler. Devlet Lisesi Ozel Lise Taplam * N % Faktorler n % n % 90.9 100 94.0 542 91.5 386 64.0 1. Ogretmenlerin isteksiztiqi 442 2. Basansiz alma karkusu 311 63.9 75 64.1 3. Ara9, qerec, salon yeterslzliqi 225 46.3 47 40.1 272 45.1 4. Ders yukunun fazlalallgl 173 35.6 73 62.4 246 40.8 5. Velilerin ilgisizligi 158 32.5 31 26.5 189 31.3 6. Oniversiteye hazrrhk kurslan 143 29.4 41 35.0 184 30.5 7. Okul ybnetiminin ilgisizligi 134 27.5 17 14.5 151 25.0 87 17.9 6 5.1 93 15.4 66 13.6 17 14.5 8. Basanrun odullendiri'rnernesi 9. Okulun spar kulturunun eksikligi 83 r Taplam 1739 . n Birden fazla secenek isaretlendiqi i<;in yuzdeler: n: 486, n: 117 ve 407 2146 .13.4 N: 603 uzerinden almrrusnr, Tabla 6'da ogretmenler ders dis: akul spar etkinliklerine ogrenci katrhrmru engelleyen fak tbrlerin birinci sirasmda, "dgretmenlerin isteksizligi''ni, ikinci srrada ise; "derslerden besensiz alma korkusu''nun geldigini qosterrnislerdir. Devlet okullannda ucuncu sirada "erec-qerec ve salon yetersizligi" qosterilirken, ozel akullarda bu stray: "dgrencilerin ders yuklerinin fazlallgl" alrrustrr. Tabla 7'de akul turu deqiskenine gore, ders drs: akul spar etkinliklerine bgretmenlerin ka numm: engelleyen taktorlenn neler olduquna ybnelik bgretmen qoruslerinin stralamast veril rnistir. 18 Pehlivan Tablo 7. Okul spor etkinliklerine bgretmenlerin katthrruru engelleyen faktorler Oevlet Lisesi Ozel Lise Toplam Faktorler n n % N % % * 1. Ara9, qerec ve tesis yetersizliql 324 66.6 60 51.3 384 63.7 2. Ders yukunun fazlaligl 213 43.8 63 53.8 276 45.7 3. Okul ybnetiminin ilgisizligi 163 33.5 39 33.9 202 33.4 4. Spor kulturu yetersizligi 173 35.6 22 18.8 195 32.3 5. Genel motivasyon yetersizligi 129 26.5 39 33.3 168 27.8 6. Ueretlerin yetersizliqi 134 27.6 32 27.3 166 27.5 7. Ybnetieilerin alan drs: oluslan 97 19.9 23 19.6 120 19.9 8. Basanrun odutlendirilrnernesi 97 19.5 22 188 119 19.7 9. Ogretmenin ilgisizligi 81 16.6 29 24.8 110 18.2 Toplam 1411 329 1740 (*) Birden lazla sec;enek isaretlendiqi ic;in yuzdeler: n: 486, n 117, N: 603 uzorinden ahnrrust.r. Tablo 7'de ders drs: okul spor etkinliklerine bgretmenlerin katthrruru engelleyen faktbrlerin basrnda; devlet okullarrnda "erec-qerec ve tesis yetersiz/igi" gelirken bu faktbr bzel liselerde ikinei stray: alrnaktadrr. Ozel okullarda birinei srrada ise "ogretmen/erin ders ytJk/erinin faz/aiJ gl" gelmektedir. Bu faktbr devlet okullannda ikinei sirada qosterilrnistir. Toplam olarak ucuncu srrada "okui yonetiminlr: i/gisiz/igi" oldugu bulunrnustur. Okullararas: spor yansrnalanna katnan bgreneilerin sorunlarirun birinci sirasmda: "diger ders/erden oesenstz o/ma korkusu" (% 32.5), ikinci sirada: "diger ogretmen/erin o/umsuz tu tumu" (% 24.7), ucuncu sirada: "devemsizhk sotunu" (% 17.6) ve dorduncu srrsda da; "okui vonetimlnin i/gisiz ka/I$I" (% 10.8), besinci sirada: "velilerin o/umsuz tutumien" (% 9.4), altm el sirada; "sakatlanma ve tedavi sorunu" (% 4.9) bulunrnustur. Okul turu bakirrundan bu dagl 11m istatistiksel olarak anlarnh bu'unrnarrustrr (Sd: 5, X2 : 6.679, p>0.05). Bu istatistiki sonuc her iki grupta bulunan bgretmenlerin qoruslerinde ortaklik oiduqu biciminde yorumlanabilir. 3. Oers OJ!?I Okul Spor Faaliyetlerinin Orglitlenmesine Yonelik Bulgular Okul sporundan beklentileri karsrlarnada bgretmenler; "Okul Spor Kollan" uyqulamasrru % 51.2 oraruyla "yetersiz", % 28.3 oranryla "cote az yeter/i" ve % 20.5 oramyla da "yeterli" oldu gu qorusundedirler. Bu daqrhrn okul turu bakrrrundan istatistiki olarak anlarnu bulunmarmstrr (Sd: 2, X2: 5.707, p>0.05). Her iki gruptaki bgretmenler ayru gbru$u paylastrklan anlasrlrnak tadrr. 19 Ders Dtst Okul Spor Etkinlikleri Tablo 8'de arastrrrnaya katrlan ogretmenlerin okullanndakl yetenekli ogrencilerin kendileri ni qelistirrneleri icin nasil bir uygulama yaptrklanna yonelik bulgular verilrnistir. Tablo 8. Yetenekli ogrenciler icin yapilan uygulama bicirni. Devlet Lisesi Ozel Lise Toplam Uygulama blciml n % n % N % Spor kulubune qonderiyor 341 70.2 65 55.6 406 67.3 Okul takimlannda tutuyor 105 21.6 43 36.7 148 24.6 Herhangi bir uygulama yaprruyor 40 8.2 9 7.7 49 8.1 Toplam 486 80.6 117 19.4 603 100.0 Sd: 2, X2 : 11.838, p<O.05 Tablo 8 'de okullarda yetenekli ogrencilerin qelisirni icin ogretmenlerin top lam olarak % 67.3'u bu ogrencileri "emeior spor kulUplerine gonderdigini", % 24.6'sl "okul tetamtennae tut tuqunu", ve % 8.1 'i de "herhangi bit uygulama yapmadlgml" ifade etrnislerdir, Ogretmenlerin bu dusunceleri caustrklan okul turu bakrrrundan istatistiki olarak anlarnh bulunrnustur, Okul to ru bakirrundan ogretmenlerin Iarkh uygulamalar yaptrklan dusunulebilir. Ogretmenlerin % 55.9'u okul-kulup i;;birliginin "nic" yaprlrnadrqrru, % 18.2'si "biraz" yapildr glnl ve % 25.9'u da "co« fazla" yaprldrqrru belirtrnislerdir, Bu bulgulara gore ogretmen qorusle ri arasrndaki Iarkuhk okul turu bakrrrundan istatistiksel olarak anlarnh bulunrnarrustif'(Sd: 4, X2: 6.095, p>0.05). Her iki okul turundeki ogretmenler ayrn gorO;;u paylasrnaktadntar. Toplam olarak okul-kulup i;;birligini engelleyen taktorler srrasryia; 1. "KulUplerde etiyepiy« onem veritmeyisi" (% 63.7); 2. "Kuluplerde beden egitimi ogretmenlerinin gore v yapmaY/~/" (% 61.8); 3. "Koordinasyon eksikligi" (% 46.4); 4. "KulUp yonetici ve entrenotterln isteksizligi" (% 40.0); 5. "Tesvitc ve motivasyon eksikligi" (% 36.0); 6. "Yasal yaptmmlann otmeyiss"(% 19.4) ve 7. "Spor koltennm ilgisizligi" (% 13.9) oldugu bulunmustur. Tablo 9'da arastrrrnaya katilan ogretmenlerin okul spor etkinliklerinin "Okul Spar Kulupleri Federasyon ve Konfederasyon" bicirninde yeniden orqutlenrnesine yonelik qoruslerine iliskin bulgular yer almaktadir. 20 Pehlivan Tabla 9. Okul sporunun "Okul Spor Kulupleri-Federasyon ve Konfederasyon" bicirninde yeniden orqutlenrnesine ilif?kin bgretmen qoruslerl Devlet Lisesi % N 50.2 54 46.1 406 674 42.6 53 45.3 148 24.5 35 7.2 10 8.6 49 8.1 486 80.6 117 194 603 100.0 Cok katrhyor 144 Katrhyor 207 Cok az katrhyor Toplam x2 : 0.702, Toplarn % % Sd: 2, Ozel Lise n n Ogretmen goruli'leri p>0.05 Tablo 9'da bgretmenlerin toplam olarak % 674'u okul spor etkinliklerinin "Okul Spar Ku luplerl-Federasyon ve Kanfederasyan" bicirnlnde orqutlenrnesi gerektigi qorusune "cok katJIdl[JlnJ", % 24.5'i bu gbruf?e "katJldlgmt"ve % 8.1 'j de "90kaz katt/dlglnJ"belirtmif?lerdir. Okul turu acismdan bu daqihrn istatistiki olarak anlamh bulunrnarrustrr (Sd: 2, X 2: 0.702, p>0.05). Arasurrnaya katilan bgretmenlere gbre okul spor kulupleri blcirnindeki bir orqutlenrne rno deli ilk aln sirada su taydalan saqlayacaktrr: 1. "Okul ybneticileri ve veliler sporun icine ceki lecektir" (% 47.9); 2. "Ogrenci katihrm saqlanacaktir'' (% 42.9); 3. "Ogrenciler kendi kuluple rinde kendi bgretmenleri taratindan egitilecektir" (% 384); 4. "Ogrenci-bgretmen-veli-ybnetici iletislmi saqlanacaktir'' (% 35.8); 5. "Okutlann olanaklan verimli kullamlacaktrr" (% 29.0); 6. "Performans sporu ic;;in kaynak akirm htzlanacaktrr" (% 28.8). Tablo 10'da ders drs: sportif etkinliklere katihmda bgrenci sayrsiru artirmak icin nelerin ya pumas: qerektiqlne ybnelik bgretmen qoruslerinin daglllmi okul turune gbre verilmistir, Tabla 10. Spora bgrenci katrhrruru artrrrnak icin neler yaprlmah. Resmi Lise Ogretmen Goruli'leri n % Ozel Lise Toplarn n % N * % 1. Basarih bgrencileri odullendirmek 322 66.2 63 53.8 385 63.8 2. Spor alanlanru c;;ogaltmak 314 64.6 58 49.5 372 61.7 3. Organizasyonlann sayrsiru arttrrnak 233 47.9 75 64.1 308 51.0 4. Yen; bir orqutlsnme modeli olusturrnak 186 38.3 48 41.0 234 38.8 32.7 52 444 211 35.0 5. Yarismalan "tek arnac" olmaktan cikarrnak 159 21 Ders Dis: Okul Spot Etkinlikleri 6. Ogretmenleri odullendirmek 7. Ogretmen sayisirn artrrrnak 102 21.0 22 18.8 55 11.3 13 11.1 124 20.5 68 11.2 . 48 9.8 11 9.4 59 8. Her yansrnada yeni oyunculara yer vermek 1419 Toplam n Birden tazla secenek isaretlendiqi iCin yuzdeler: n: 486, n: 117 ve 342 9.8 1761 N: 603 uzerinden annm.snr. Tablo 1O'da ogretmenlere gore ders drs: sportif etkinliklere daha lazla ogrencinin katihrru ru saglamak icin birinci strada "ba$an/I ogrenci/erin oduliendirlimest" (% 63.8); ikinci sirada "spor yaptlabi/ir a/an/ann r;:oga/t//mas/" (% 61.7); uCfuncu srrada ise "okullererest ve oku/ icl spor organizasyon/annm seytsmu: ertmlmest" (% 51) aglrlikll olarak belirtilmistir. Bu siralarna okul tUru bakirrundan ise farkhlrk qosterrnektedir. Tablo 11'de arastrrrnaya katuan ogretmenlerin, ulke genelinde her yrl okullar bir hafta bo yunca tatil edilerek "19 Mayrs Ataturk'u Anma, Genglik ve Spor $enlikleri" duzenlenmesi one risine yonelik goru~leri yer alrnaktadrr, Tablo 11. Ogretmenlerin, Olke genelinde her yrl okullar bir hafta boyunca tatil edilerek "19 Mayrs Ataturk'u Anma, Genglik ve Spor $enlikleri" duzenlenrnesi onerisine yonelik Resmi Lise goru~leri. Ozel Lise Toplam Ogretmen G6ru~leri Sayl % Sayl % Sayl % 1. Tamamen katrhyor 380 78.2 88 75.2 468 77.6 2. Kararsiz 36 7.4 10 8.6 46 7.6 3. Hig katrlrruyor 70 144 19 16.2 89 14.8 Toplam 486 80.6 117 194 603 100.0 Sd 2, x2 : 0.438, p>OO5 Tabla 11'de beden egitimi ogretmenleri % 77.6 oraruyla "her yll okullar bir hafta bayunca tatil edilerek once il ve sonra bolqe duzeyinde "19 Mayrs AtatUrk'u Anma, Genc;lik ve Spor ;>enlikleri" duz entenrnesi onerisine "tememen kat//dlg/m" belirtrnislerdir. Bu oneriye "hir;: kat// medtkienm" bildirenlerin oraru ise % 14.8 olarak bulunrnustur. Bu oneriye verilen yan.tlar okul turu bakrrrnndan istatistiksel olarak anlarnh butunrnarmstrr. 22 Pehlivan TARTI$MA GOnOmOz egitiminde okul programlan icerik ve zaman acismdan yetersiz kalrnaktadrr. Ders drs: etkinliklerin amaci bu eksikligi tamamlamaya yardrrnci olabilecek niteliktedir (Nixon and Jewett, 1974: 273). Egitimin devam eden bir surec olougu dikkate allndrgrnda, ders drs: etkinliklerin onerni de anlasilrms olacaktir. KOltOr aktanrru, kendini ifade etmenin yarusira co cuk ve gencin genel egitiminde onernli yeri olan oyunun (Huizinga, 1995: 233; Suits, 1995: 100), ders saatleri icerisinde cocuk ve qenclerin ihtiyacianru karsilayabilecek durumda olma dlglndan, bu etkinligi dersin drsma tasrrrnak zoruntuluqu doqrnaktadrr. Beden egitimi ogret menlerinin bu konuda qorus birligine sahip olduklan anlastlrnaktadtr, Ders drs: okul spor etkinliklerinin yurutulrnesinde arac-qerec, tesis ve personel bakirrun dan ozel tiselerin devlet liselerinden daha fazla olanaqa sahip olduklan qorulrnektedir (Tablo 2). Ancak, bu fazlallgln istenen duzeyde olmadlgl anlasrlrnaktadrr (SOmer, 1983: 37). Devlet liselerinin spor tesisi eksikliginin ihmal yuzunden olduqu kabul edilse de, ozel liselerde cocu gun egitiminden ate, ozendirici bir unsur olarak bile okullann yaprrrumn planlanrnasmda spor tesisine yer verilrneyisl, cocuqun egitiminde sport if etkinliklerin bneminin kavrarulrnadiqrru ve ozel okullarm egitimden cok ticari bir kayq: ta~ldrgl sbylenebilir. Ogretmenlerin deviet ve ozel okulda cahsryor olmalan, okul sporunun egitimsel arnaclan na yonellk qoruslerinde bir tarkhbk yaratrnarmstrr. Aynca, beden egitimi ogretmenleri, bugOn yapilan ders drs: okul spor etkinliklerinin de "qostermeli« almaktan oteye bir anlam testmedt gl" dusuncesindedirier (Tablo 4). Yani, yaprlan ders dis: etkinliklerin olmasi gerektigi blcirnde ve coskuda olrnadiqr anlasurnaktadrr. "Performans", sporun doqasmda olan bir durumdur. An cak, ders drs: okul spor etkinliklerini sadece "yensme" olarak alqilarnak ve organize etmek, kazanmak it;:in egitsel baz: tutum ve davraruslardan uzaklasrnayi beraberinde getirmektedir (Maffulli, 1992: 561; Orhun, 1992: 413). Bu nedenle, Tablo 5'de de gbrOldOgO gibi ogretmen ler, ders drs: spor etkinliklerinden ust dOzeyde verim elde edebilmek it;:in yansrnayla birlikte senlik ve turnuvalar bicirnindeki organizasyonlann daha egitsel olabileceqi gbrO~Qndedirler. Robbins'in (1990: 34) Kanada orneqmde belirttiqi gibi; okul spor programlan"oyun, dans, rek reasyon, macera ve kulturel i~birligi" gibi alanlarda, yansmaya tazla ozen qostermeden solen biciminde yapuryor olmasi, bizim bulduqumuz bu bulguyu desteklemektedir. Egitimde ve basanda motivasyon vazqecilrnez bir etmendir (Woolfolk, 1998: 227). Sura dan hareketle, ders dl~1 okul spor etkinliklerine bgrenci katrhrruru engelleyen etmenlerin basm da "ogretmenlerin isteksizligi''nin gelmesi (Tablo 6), onlann motivasyonlannda onernli bir ek sikligin var olduqunu gostermektedir. Ogretmenlerin kauhrruru engelleyen etmenlerin basmda "arar;:-gerer;: ve malzeme eksikligi''nin gbsterilmesi (Tablo 7), ogretmenin cosku ve isteqinin azalrnasma etki edecsqi bilinse de, bgretmenlerin "odQl/endirilmeleri" dururnunda, bu etkinlik leri daha kapsarnh bicirnde ve ozvertyle surdurebilecekleri gOt;:, inane ve istekte olduklanru sbyleyebiliriz. 23 Ders Dtst Okul Spar Etkinlikleri Sporun qelisrnesi kuluplesrne ile orantrhdrr (Aicinena, 1992: 61). Okullannda yetenekli ve basarih olan ogrencilerin qelisimi icin ogretmenlerin % 76.3'0 bu ogrencileri spor kulOplerine gonderdigini belirtrnis olrnaian (Tablo 8), sporun kalkmrnasmda kuluplerin onernli birer kurum olduquna olan inanclanndandrr. Ancak, spor kulOplerinin buqunku yonetirn bicirnl ve olanak lan bu gereksinmeye yarut verecek durumda qorulrnernektedir (Bilir, 1987). Beden egitimi og retmenleri buyuk coqunlukla, buqunku orqutlenrne bicirniyle bu etkinliklerin belirlenen amaca uygun bicimde yaprlabileceqine manrnamaktadrrlar (Tablo 3). Ayru zamanda ogretmenler, okul-kulup i~birliginifl de istenen dOzeyde olrnadrqrn: ve qelistirilrnesi qerektiqi yonunde gorO~ bildirrnislerdir. Bu bulgu Ozmen'in (1976) ortaya koyduqu "aile-okul-kulup'' ucqenin: destekler niteliktedir. Bu baqlarnda, okul sporunun yeniden "Okul Spor KulOpleri-Federasyon ve Konfe derasyon" bicirninde orqutlenrnesi (Tablo 9), ogretmenler taranndan bu eksikligi ortadan kal diraoilecek en uygun orqutlenrne modeli olarak qorulrnektedir. GOnOmOz uyqularnalanyla cocuqun genel egitiminde spordan daha tazla yararlarulabilrne si lcln cocuqun ilgi, istek ve yeteneklerini dikkate almak gerekmektedir (Jewett, 1995). Bu ne den Ie cocuk ve qencleri spora cekrnek icin okullar bir hafta boyunca tatil edilerek, sadece per formansa yonelik deqil, butun cocuklann ve okullann katrhrruyla festival havasi icerislnde spor senlikleri dOzenlenmesinin daha anlarnh ve egitsel olacaqi inancrndayrz. Ogretmenlerin bu oneriye buyuk oranda steak bakrnalan (Tablo 11), buqun yaprlanlann ogrenciye istendik dav rarustan kazandrrrnada yetersiz kaldiqmdan delay: olduqu soylenebilir, SONUc; VE ONERiLER Sonuc olarak; ogretmenler, buqunku okul sporunun isteyisinden memnun deqillerdir. Ken dilerine yetki, sorumluluk ve olanak verildiqinde daha basanli cahsrnalar yapabilecekleri soy lenebilir. Bunun icinde, ogretmenlerin karar sureclerine katrlrrruna ozen qosterilmesi ve moti ve edilmeleri onern tasimaktadrr. Okul sporunun "Okul Spor KulOpleri" bicirnlnde yeniden or gOtlenmesi ve bu orqut aracrhqryla fazla sayida ogrencinin spora katrltrm sonucu,<?grencilerin genel egitimlerinin yarusrra, performans sporu icin altyapi olusturulablleceqlne ogretmenlerin inandrklan ve bunu da basarabiiecek istek ve qucte olduklan sonucuna varrnaktayrz. Bulgular aracrlrqryla olusrnus olan bu yarq: sonucunda "Okul Spor Kulupleri" bicirninde yeni bir model onerlsi arastirmaci taratmdan qellstlrilrneye cahsilmrstrr. Bu bulgular 1~lglnda a~agldaki oneri lerde bulunulabilinir: 1. Ders dl~1 okul sporunda, ogrencinin kisilik qelisirni ve ileri yaslarda spor yapma ahs kanllgl edinmesi temel arnac olarak belirlenmeli ve ogretmenler de bu amac: qercek lestirecek bicirnde yetistirilmelidir. 2. Ders drst okul spor etkinlikleri sadece yansmaya yonelik degil, bununla birlikte senlik, turnuva, solen v.b bicnninde organize edilmelidir. 3. Yoneticiler, okul spor etkinliklerine fazla sayida ogrenci katrhrmru saqlarnak icin; ogret 24 Pehlivan menleri bdOllendirmeli, cosku ve istek yaratrnau, spor yaptlabilir alanlan gogaltmall, or ganizasyon sayrsiru arnrrnah, bgrencilerin, derslerden ve Oniversite sinavlannda basa r1SIZ olma korkusunu yenmeleri yonunde bnlemler alrnahdirtar. 4. Ders dl~1 spar etkinliklerine bgretmen katrhrruru saqlarnak icin: okullarin arac-qerec ve tesis bakrrmndan donatrlmasi, okul ybneticilerinin belirlenmesinde ders dl~1 etkinlikle rin egitsel bnemini kavrarrus kisilerden olusmasma bzen gbsterilmeli ve okul ybneti minde beden egitimi bgretmenlerine yer verilmelidir. 5. Okullarda bgretmen basansuun olcutu: sadece yansrnalarda derece almak degil, ayn: zamanda ders drs: spor etkinliklerine katrlan bgrenci sayisrna gbre olrnalidrr. 6. Sportif yartsmalara katrlan bgrencileri okul ybnetimi tesvik edip bdOllendirmeli, diger brans bgretmenleri bu bgrencilere sevgi ve ilgi gbsterilmeli, bgrencilerin sportif etkin liklere katrldrklanndan dolayi "kaynlan ogrenci"durumuna dusurulrnernesine bzen qos terilmelidir. 7. Sadece yrlda bir kere yansrna bigimindeki okul spar orqanizasyonlan yeterli olmamak tadrr. Bu nedenle, yansrnay: da kapsayacak bicirnde Olke genelinde her yrl okullar bir hatta tatil edilerek, once il ve sonra bblge dOzeyinde "19 Mayls Atatiirk'ij Anma, Gen{:lik ve Spor $enlikleri" dOzenlenmesi icin gerekli yasal dOzenlemeler yapilmah dir. 8. Dernekler kanununda gerekli yasal dOzenleme yapilarak baqrrnsiz bir Spor KulOpleri Kanunu cikartrlrnah ve "Okul Spar Kullipleri" kurulrnasi yolu acrlrnahdrr. Ogretmen lerden elde edilen qorusler doqrultusunda arastrrmaci taratmdan tasarlanan okul spar kulupleri ve brgOtlermesine iliskln model onerisi asaqida yer almaktadrr. DERS DI$I OKUL SPaR ETKiNLiKLERiNiN YENiDEN ORGUTLENMEsiNE YONELiK MODEL ONERisi "Okul Spor Kuliipleri" 1. Gerek{:e Okullann gorevi; icinde banndtrdlgl bireylerin yeteneklerini sonuna kadar kullanabilmeleri tcin, ilgi duyulan alanlarda gerekli onemi veretmekur. Cocuk ve gencin hareket ve oyun ihti yecmt kerstleme« etnectyte bugQnkQ ediyt« okutulan "Beden Egitimi Dersi" bu imiyec, kar$lla mada yetersiz keknelaed«. Yetersiz oIan Beden Egitimi dersinde doyuma utesemeyen ogren ci, ders distnde olusturulen spor organizasyonlanna katllmak istemektedir. Okul Spor Kollan Yonetmeliqi'ne (Resmi Gazete, 1991) gore yeptlen bu organizasyonlar ogrencilerin beklenti lerini kar$llayamaml$tlr. 9QnkQ, Okul Spor Kollan ozetk bir yepiy« sahip olmadlgl gibi, okul larda cosku ve katlllml da saglayamaml$tlr. Aynca, ders dismae yepiten sportif etkinlikler; 25 Ders DI~1 Okul Spor Etkinlikleri okullereres) yensmeier performansa yonelik okiuqunden, ogrenei seyis! ve program ir;erigi bekutnnden da smlrll kelmekted«. Diger tarattan, ulke kaynaklannm verimli kuuenmu ecismden "0kul Spor Kuliiptert" bir;i minde bir orqutlenmenin daha etkili olaeagl du~unulmuktedir. Soyte ki; ulke sporunun geli~ mesinde kaynak olarak qoruten her seviyedeki okullardan spor kutiiptenne "yetenekli" ve "yeterli" sporeu ekutn buqime kadar saglanamam/~ ve bu ak/~ teseduitete tnrekttmisttr. Bu nun nedeni ise; spor kutuptetindekl entrenor ve yoneticilerin nitelik ve nieelik olarak yetersiz, program ir;eriginin duzevsiz ve kulUplerin maddi kaynak sorunu icerisinde butunmetendtr. Ay m zamanda, yogun bir kit/eyi icinae benndiren okullara sporun qoturutmesi, agreneiyi tesvik etmek bekimmden onemli oldugu kadar, spor egitiminin daha ehliyetli ki~iler tarafmdan yetnt mest ecistnden da onemlidir. Gerek utk» sporunun kelkinmes, icin yetenek secin» ve geli~tirilmesi, gerekse okut oinen cilerlnin genel egitimlerine yerdimci olunmest emectyie, onteri spor ortamlarma cekmek beki mtnden ders d/~1 okul spor etkinliklerinin kepsemlt bir bicimde yeniden orqintenmesi ve yuru tulmes! gerekmektedir. Buqiine kadar bircok bllimsel tooientide okul sporundan yeteri kadar yererterulsmedtqi ve yeniden orquttenmesi gerektigi konusu qimdetne getirilmesine ragmen, kepsemtt bir ceusme yepttemenusttr. Bu ltniyect kar~llamak emeciyts, okul sporuna yonelik otusturulen "0kul Spor Kutiipteri" btclmindel« bit orqintenme modelinin bu intiyec, kersne yaeagl tnencmdeytz. 2. Ama9 Ortaogretim kurumlannda genr;lik r;agl oze/ligi ulke sporunun kalkmmasma yoneti« olarak; ders testyen agreneilerin genel egitimlerine ve d/~1 okul spor etkinliklerinden ustun verim el de edebilmek ve ogrenei ketttuntm erttrtnek, okul sporunu ozerk ve yasal bir statUye kevustur mak; agrenei, agretmen, veli ve yonetici i1eti~imini saglamak ve otilen sporun icine cekmek, ulke kaynaklannm okul ve okut sporu icin tiercenmestrn saglamak, bu modelin genet emecttu otusturmektedtr. _, Ozel amaclar: Okullann varolan keynekterttu saha, salon, erec-qerecini verimli kullanmak. Beden egitimi ogretmenlerinden yonetici, enirenor, aetusmen ve uzman olarak faydalanmak ve onlara ek gelir saglamak. Yetenekli agreneilerin spor egitimlerini kendi ogretmenleri ile all~/k olduklan okul ortammda yeptumek. Okul yoneticiterinl ve agrenei velilerinl zorunlu olarak sporun icine r;ekmek. Fazla saylda ogreneiyi spora cekine«, onlann bu yolla genel egitimlerini saglamak. Yeni maddi kaynaklar yaratmaya zorlamak Mahalli idareleri ve yerel yonetlmleri Okul Spor KulUpleri araeillg/yla okula cektnek. Okul sporuna devlet destegi saglamak. 26 Pehlivatl Performans (elit) sporu icin kaynak ak/~/m tnrtendmne« ve etttrmek. Okul sporunu sadece "yensme" anlaY/~mdan uzektestumek. 3. Kapsam "Okul Spar Kutupteri" blclmlndekl bir orqunenme modeli; sadece ortaogretim (lise ve den gi) duzeyindeki okulten ve bu okullarda bulunan ogrenci, ogretmen, veli ve okul yoneticileri ile mahalli yonetlciteri kepsemekted«. 4. Yasal Statiisii Mevcut yasal duruma gore spar kulubu kurma 2098 seytt, Dernekler Kanunu'nun 57. mad desine gore olmaktadtr (Resmi Gazete, 1983). ilk once spar kulUplerinin kutulusu bu yasa kapsammdan pkartllarak, haztrlanacak alan "Spor Kutiiptert Kanunu" dogrultusunda yonet melik olusturutetek "Okul Spar Kulupteri" de bu kanun kapsammda yasal stetiiye kevustutui mehdtr. 5. Gorevleri 1. Okullarda butiin ogrencilerin katllabilecegi spar orqenizesyontemn programlamak ve diueniemek. 2. Yetenek tespiti yaparak, yetenekli ve ilgili ogrencilerin Okut Spar KulOpleri'nde qetlsimterini planlamak ve onlan yontenalrme« lcln gerekli ki~i ve kurulustene i~birl;g; yapmak. 6. Organ/an Okul Spar KulUpleri su organlardan otusur; 1. Genel Kurul, 2. Yonetitn Kurulu, 3. Denetleme Kurulu, 4. Detusme Kurulu Bu organlann gore V, yetki ve sorumiuluklen yasa koyucu taraftndan yonetmelikle diizen lenir. 7. Teskttettenmsst Bu model $ekil 1'de goruldugu gibi "Okul Spor Kuli.ipleri-Federasyon ve Konfederas yon" biciminde te~kilatlanacak ve orquuenecektlr. Her okul bir "Kulup" biciminde edienouu«. Her il "Federasyon" ve merkezi Ankara'da olmak uzere "Okul Sporlan Konfederasyonu" oius tutuiur. KulOp-Federasyon ve Konfederasyon'un organlan secimle oiusturulur. Aynca, Te~ki lat Semesmde da goruldugu gibi okul sporunu ilgilendiren bez, kurum ve kurulu~/ar da bu olu sumde temsil edilmekte ve kararlara keuun» uygun qorinmektedir. 8. Sporcu Ak/~1 ve Organizasyonlar $ekil 2 'de gosterildigi gibi Okul Spar Kuiuplett kendi icinde lig usutu eseslenne bagll ole 27 Ders Dl:jl Okul Spor Etkinlikleri I ~ Denetleme K. ~ KONFEDERASYON GENEL KURULU I Darusrna K. Yiinetim Kurulu ( Baskan ) IOkul Spar KulOp III MEB I Fed. Temsileisi (3) Temsileisi (1) I ~tmatbr Spar uluplen Konf. GSGM )1 Temsileisi (1) emsileisi (1) FEDERASYON GENEL KURULU I Kulb. II,Mi"i Egtim Temsileisi (3) Mud. Tems I II Genclik ve Spar II MOd. Temsileisi (1) (1) I I Ogrenei Velisi (2) I IOKUL SPOR KULUBU GENEL KURULU Yiinetim Kurulu ( Baskan ) I II Okul I Ybnetieisi (1) I II I Mahalf Y'I Tems (1) I Ogrenei veusi (2) I I Spor Egitim, Bilimeisi (1) I I I Beden Egitimi Ogretmeni (2) ernsilcisl I ( Baskan ) I nrrncrsi I Yiinetim Kurulu /OkUI Spor II Spar Egitimi,ll TMOK (1~ I B l ' . (2) T ... II I Spar Dall Kaptanlan Ternstlcisi (2) I $ekil 1. Okul Spar Kutupleri-Federasyon ve Kanfederasyan Teskilat $emasl rak ur;: esemet, olacak bicimae organize oleceklerdtr. Bunlar $ekil 2 'de garuldugu gibi yUkan dan a$agJYa; "1. Okul Kiimesi", "2. Okul Kumes;" ve "3. Okul Kutnesi" bicitnindedtr. Oaha son ra emetor spor kumeleri ve ligler, en ucte da milli tekunter olacak bicitnde sporcu akl$1 sagla necekttr. Bir ust kumeye ctkme alr;:ut(j; Okul Spor KulUbu'nun okullerereei vensmeterde elde etti{ji besenye baglldlr Bu kUlUpler, amatdr spor kuiupleriyle paralellik qosterecek, Okul Spor KUlUbunde oyna yan bir sporcu eym zamanda emetor spor kulupterinde de oynayabilecektir Sporcunun anu kesilmeyecektir Okulunu bitiren sporcu agrencinin okul kUlUbuyle ili$kisini kesmede kendi is tegi esestu. 28 Pehlivan Milli 1. Ug 2. Lig 3. Lig 1. Am at or Kiimc 2. Am ator KUnze 3. Amator Kiime $ekil 2. Sporcu Akl:;; $emasl ve Okul Kurnelerinin Olusturulmast 9. Kuliip Kurma O/fLitter! Her akul kutup kurabilir. Ancak, alt yetns! ve oleneklen yeterli almayanlar "Okutler Ligi"nde ust kumeye ctkmede zarluk cekebuiner. Spar kufQbu kurmayan akullar arganizasyanlara ke ttlamaz. 10.0yelik Okul Spar Kulupleri'ne a akulda celisen butim ogretmenler, istekli veliler, spar delt kaptan Ian esl! uye alabilirler. Okulun butun Ogrencileri dagal uye alarak kabul edilecek ve aidat ode yeceklerdir. Bu kanu; ilgili yonetmelikle duzenlenmetidir. 29 Ders Dtst Okul Spor Etkinlikleri KAYNAKLAR Aicinena, S. (1992). Youth sport readiness: a predictive model for success. The Physical Educator. 49 (2), Spring, pp. 58-66. Alemdar, O. (1991). Cocuk ve spor. Turk-Alman Dlyalcqunda Spor Ahlakl ve Spor Felsefesine Yeni Yaklasrrnlar, (Ed: Atilla Erdemli). istanbul: Maya Matbaacrlik ve Yaymcilrk Ltd. $ti. Binbasroqlu, C. (1986). Ders dl~1 etkinliklerin niteligi, bnemi ve degeri. <;:agda~ Egitim Dergisi. 14, 28-32. Bucher, C A. (1987). Management of Physical Education and Athletic programs. (9th Ed). To ronto: Times Mirror / Mosby College Publishing Cobanoclu, Y (1992). Cocuk egitiminde spor olgusunun tarihsel qelisimi. Egitim Bilimleri Dergisi. (Beden Egitimi ve Spor Ozel Sayrsi). 1 (1): 19-21. DiE. (1994) Milli Egitim istatistikleri "Orgun Egitim 1991-1992". Basbakanlik, DiE Yaymlan No: 1681. Ankara: DiE Matbaasi. Erturk, S. (1986). Egitimde Program Gellstlrrne. (5. Baskl). Ankara: Meteksan Ltd. $ti. Gunduz, [\' (1988). Ortaoqretirn kurumlannda beden aqitim] ve spor etkinliklerini nasil daha verimli ve i~levsel duruma getirebiliriz. Ortaogretim Kurumlannda Beden Egitimi ve Sorunlan. Ankara: TED Yaymlan No: 6. $afak Matbaacrlrk, 219-224. Huizinga, J. (1995). Homo Ludens 'Oyunun Toplumsal lslevl Ozerine Bir Deneme". istanbul: Ay nntl Yaymlan. ip~iroglu, N. (1990). ya9da~ egitimden ne anhyoruz. Yaratrci Toplum Yolunda <;:agda~ Egitim. yag das Yasarru Destekleme Derneqi Yaymlan No: 1. istanbul: Dogan Ofset. Jewett, A.E., Balin, L. L, Ennis, C D. (1995). The Curriculum Process in Physical Education. (2th. Ed.). WCB. C. Brown and Benchmark, Wisconsin: A Times Mirror Company. KI~lall, A. T. (1989). Demokrasi egitiminde oneriler. Demokrasi lctn Egitim. Ankara: TED Yayrnlan No:13. $afak Matbaacihk. KOlfyigit, F. (1992). Okul ilfi ve dl~1 sportif egitim ortarruna Bursa birimi itibariyle istatistiki acidan ba kll? I. Egitim Kururnlannda Beden Egitimi ve Spor Sempozyumu. Ankara: Milli Egitim Bastrnevi. 19 21 Aralrk, 273-279. KOSGEB. (1992). Turkiye imalat Sanayinin iller Bazinda Sektorel Gostergeleri. (Ed: B. Mutlu Gokcesu; Servet KOlfak). Ankara. Maffulli, N. (1992). The growing child in sport. British Medical Bulletin, Vol: 48, No: 3, pp. 561-68. Muratll, S, Bulbul, H. (1992). Temel egitimde spor organizasyonu Ozerins yeni model arastrrrnasr. Spor Bilimleri II. Ulusal Kongresi Bildirileri. Ankara: Hacettepe Universitesi, Spor Bilimleri ve Tekno lojisi Yuksekokulu Yayrru, No: 3. Onlar Ajans ve Matbaacihk. 20-22 Kaslm. 93-98. Nixon, John E. (1974). An Introduction to Physical Education. (Eighth Ed.). Toronto: W. B. Sa uders Company. Orhun, A. (1992) Fair play okul sporunda bir egitim ilkesidir. Spor Bilimleri II. Ulusal Kongresi Bil 30 Pe11livan dirileri "20-22 Kasun 1992". Ankara: H. U. Spor Bilimleri ve Teknolojisi YLiksek Okulu Yaym No: 3, ss: 410-5. Ozcanoqlu, A. B. (1993). Ortaoqretirnde Okul Spor Faaliyetlerine Katillmin Ogrencilerin Akademik Basarrlan Uzerindeki Etkileri. Yayrrnianrnarrus Yuksek Lisans Tezi. Gazi Universitesi. Sagllk Bilimler Ens titusu. OzrneriO (1976). C;agda~ Sporda Egitim Oc;geni. (Belirsiz). Pehlivan, Z. (1992). Ders dl~1 spor taaliyetlerinde beden egitimi ogretmeninin yeri ve onerni. I. Egi tim Kurumlannda Beden Egitimi ve Spor Sempozyumu. Ankara: Milli Egitim Basunevi. 19-21 Arahk. 249-55. Hesrni Gazete. (1983). Dernekler Kanunu. Kanun No: 2098, Tarih: 7.10.1983, Sayi: 18184. Resmi Gazete. (1989). ilk6gretim ve Orta6gretim Kurumlanndaki Ogrencilerin Ders DI~I Egitim ve Ogretim Faaliyetleri Hakkinda Y6netmelik. Tarih: 8 kasun 1989, Sayi: 20336, ss. 24-8. Hesrni Gazete. (1991). Okul Spor Kollan Yonetmellql. Tarih: 1 Nisan 1991, Sayr: 20832. Resmi Gazete. (1992). Kalkrnmada Oncelikli Yoreler Yonetmeliql, Tarih: 16 Ekirn 1992, Sayi: 21377, ss: 12. Robbins, S. G. (1990). Physical education in Canadian schools. Journal of Physical Education, Recreation and Dance. Vol: 63, No: 2, pp. 34-38. Salk, L. (1990). Bebeklikten Yeti~kinlige C;ocugun Duygusal Sorunlan. Remzi Kitabevi. (4. Bas kr). istanbul: Evrim Matbaacrhk Ltd. $ti. Suits, B. (1995). C;ekirge "Oyun, Yasarn ve Otopya". istanbul: Aynnt: Yayinlan Surnbuloqlu, K ve Surnbuloqlu, V. (1993). Biyoistatistik. Ankara: Ozdemir Yaymcihk Ltd. $ti. Surner, R. (1983). Futbolumuzdaki spor. Spor Yorum. 1983(5), s: 31. Vans, F. (1988). Egitimde Program Gellstlrrne (Teori ve Teknikler). Ankara: Ankara Universitesi Egitim FakLiltesi Yaym No: 157. Ankara Universitesi Basimevi. Woolfolk, A. E. (1998). Educational Psychology. (7th Ed). USA Boston: Allyn and Bacon. Yavuzer, H. (1992). C;ocuk Psikolojisi. Hernzi Kitabevi. Ankara: Evrim Matbaacihk Ltd. $ti. 31