YÜK VE HIZ ENDEKSİ - tbr lastik kaplama
Transkript
YÜK VE HIZ ENDEKSİ - tbr lastik kaplama
LASTİKLERDE YÜK VE HIZ ENDEKSİ UYGULAMALARI Dünya ekonomisinde nakliye sektörü hızla gelişip büyürken, TBR lastiklerinden beklentilerde yükselmekte. Nakliye firmaları hangi sektörün taşımacılığını yaparlarsa yapsınlar artan rekabet şartlarında daha çok yükü daha kısa zamanda ve en düşük maliyetlerle taşımayı hedefliyor. Uzun yol taşımacıları treyler hacmini genişleterek daha büyük hacimlere sağlamaya çalışırken çareyi daha düşük yükseklikte dorse lastiklerinde arıyorlar. Hafriyat ve dekabaj firmaları kamyonların taşıma hacmini ve sefer sıklığını artırmak için tonaja, kesiğe daha dayanıklı lastiklere ihtiyaç duyuyor. Lastiklerden beklenen performans ölçütlerinden en önde gelen ilk iki unsur Hız ve Yük taşıma kapasitesi olarak belirlenebilir. Zira Lastiğin Hız ve Yük kapasitesi aracın çalışma şartlarına uygun değilse lastiğin ömrünü tamamlaması başka bir deyişle lastik çalışması dahi mümkün olmayacaktır. Lastiklerin sağlayacağı maksimum yük ve hava basıncı değerleri lastiklerin yanağında ebat bilgilerinin hemen arkasından koyulan işaretlerde belirtilir. Lastiklerin üzerinde iki farklı hız seviyesi için iki çeşit yük taşıma seviyesi tekli ve çiftli kullanımlar için ayrı bir alternatif olarak belirtilir. 154/150 M 154 ; Tekli kullanımda, 3750 Kg ( 8270 LBS ) yük taşıma kapasitesini 150 ; Eşli kullanımda, 3250 Kg ( 7385 LBS) yük taşıma kapasitesini M ; ise 130 Km/Saat sürat sınırını işaret etmektedir. 156 150 L Lastik için belirtilen yük/hız endeksine ek olarak alternatif bir yük endeksi de ayrıca bir daire içerisinde gösterilir. Yukarıdaki resimde yuvarlak içersinde alternatif kullanım belirtilmiştir. Burada dikkat edilmesi gereken husus hız endeksi azaltıldığında lastiklere daha yüksek bir taşıma kapasitesinin daha düşük bir sürat için yüklenebilmesidir. Yukarıdaki lastik için 156 Tekli kullanımda, 4000 Kg yük taşıma kapasitesini 150 Eşli kullanımda, 3250 Kg yük taşıma kapasitesini L ise 120 Km/Saat sürat sınırını işaret etmektedir. Lastik üreticisi tekli kullanımda, şayet hız 130 Km/Saat den 120 Km/Saatte düşürülürse çiftli kullanımda yük kapasitesinin 3750 Kg dan 4000 Kg çıkartılabileceğini belirtmiştir. Burada hemen aklımıza şöyle bir soru gelebilir. Tek başına 3750 Kg olarak gösterilen yük kapasitesi eşli kullanımlarda daha düşük, 3250 Kg olarak belirtiliyor? Veya Hız endeki düşürüldüğünde neden ekli kullanımın yük kapasitesi artırılmıyor? Her iki sorunun da cevabı aslında aynıdır. Eşli kullanılan lastikler yol ve sürüş şartlarından dolayı bazı zamanlar tek başlarına yükü göğüslemek zorunda kalır, yani çok kısa bir süre içinde olsa eşli lastiklerden sadece bir tanesi yere basar, işte bu zaman aralığında yere basan lastik tüm yükü taşır. Bu nedenle eşli kullanımların yük endeksi daha düşüktür ve alternatif hız endekinde de sabit tutulur. LASTİKLERDE YÜKÜ HAVA TAŞIR; Lastiklerin işaret edilen yük kapasitesini taşıya bilmesi için belirtilen şişirme basıncına muhakkak sahip olması gerekmektedir. Yukarıdaki örnek lastiğin üzerinde yazan maksimum yük ve hava basıncı açıklaması görülmektedir. 154; Tekli kullanımda, 3750 Kg ( 8270 LBS ) 120 PSI 150; Eşli kullanımda, 3250 Kg ( 7385 LBS) 120 PSI Aşağıda yük ve hız endeksi tablolarında yük ve hız endekslerinin karşılığı olan kg ve Km değerlerini inceleyebilirsiniz. YÜK ENDEKSİ ENDEKS YÜK ENDEKS (KG) HIZ ENDEKSİ YÜK ENDEKS (KG) YÜK SEMBOL HIZ (KM/S) (KG) 62 265 106 950 150 3350 A1 5 63 272 107 975 151 3450 A2 10 64 280 108 1000 152 3550 A3 15 65 290 109 1030 153 3650 A4 20 66 300 110 1060 154 3750 A5 25 67 307 111 1090 155 3875 A6 30 68 315 112 1120 156 4000 A7 35 69 325 113 1150 157 4125 A8 40 70 335 114 1180 158 4250 B 50 71 345 115 1215 159 4375 C 60 72 355 116 1250 160 4500 D 65 73 365 117 1285 161 4625 E 70 74 375 118 1320 162 4750 F 80 75 387 119 1360 163 4875 G 90 76 400 120 1400 164 5000 J 100 77 412 121 1450 165 5150 K 110 78 425 122 1500 166 5300 L 120 79 437 123 1550 167 5450 M 130 80 450 124 1600 168 5600 N 140 81 462 125 1650 169 5800 P 150 82 475 126 1700 170 6000 Q 160 83 487 127 1750 171 6150 R 170 84 500 128 1800 172 6300 S 180 85 515 129 1850 173 6500 T 190 86 530 130 1900 174 6700 H 210 87 545 131 1950 175 6900 V 240 88 560 132 200 176 7100 W 270 89 580 133 2060 177 7300 VR >210 90 600 134 2120 178 7500 ZR >240 91 615 135 2180 179 7750 92 630 136 2240 180 8000 93 650 137 2300 181 8250 94 670 138 2360 182 8500 95 690 139 2430 183 8750 96 710 140 2500 184 9000 97 730 141 2575 185 9250 98 750 142 2650 186 9500 99 775 143 2725 187 9750 100 800 144 2800 188 10000 101 825 145 2900 189 10300 102 850 146 3000 103 875 147 3075 104 900 148 3150 105 925 149 3250 Nakliye sektöründe rekabet kuralları en düşük maliyetlerle daha kısa zamanda daha çok yükü taşımak üzerine kurulduğundan genellikle lastikler taşıma kapasitelerinin üzerinde yük taşımak zorunda kalırlar. Özellikle Ağır nakliyat, hafriyat ve dekabaj taşımacılarının araçların yüklü kantar ağırlıklarından aks ve lastik başına düşen yükler hesaplandığında lastiğin yük kapasitesinin aşıldığı görülür. Hız ve Yük parametreleri lastik kapasitesine ters oranlı etki ettiğinden bu aşırı yük durumunda hızın azaltılması ve lastiklerdeki hava basıncının artırılması gerekir. Lastik şişirme basıncının %10 dan daha fazla şişirilmesi her zaman riski bir işlemdir. Lastiğin hava basıncının artırılması bir taraftan taşıma kapasitesini yükseltirken diğer taraftan lastiğin gümlemesine de sebep olacak bir tehlike oluşturur. Şayet çalışma şartları lastiklerin taşıma kapasitesi belirtilen yük/hız endekslerinin üzerinde bir kullanımı zorunlu kılıyorsa bu durumda lastiğin maximum yük taşıma kapasitesinin hangi hız Sınırında ve şişirme basıncında sağlanacağı teknik olarak hesaplanmalıdır. Uygulamanın şekline göre lastiklerin taşıma kapasitelerinin artırılmasında aşağıdaki kriterler uygulanır. Ancak bu işleme geçmeden hem belirmek gerekir ki TBR lastiklerine hava basma işlemi bir şişirme kafesi içerisinde yapılmalıdır. Lastik şişirilirken meydana gelen lastik gümlemeleri ölümcül kazalardır, hele ki lastiğe üreticinin belirttiği max şişirme basıncının üzerinde bir hava basılacaksa bu lastiğin şişirme esnasında gümleme riski iyice artmış olacaktır. Lastik şişirme basıncını artırıp hızı azaltarak yük taşıma kapasitesini artırmak zorunlu ise bu durumda 3 kurala kesinlikle uymak gerekir. 1- Yarı treyler ve treyler de 65 Km/saat üzerindeki hızlarda yük artışı uygulamayınız 2- 40 Km/saat e kadar eşli kullanım yük kapasitesi tekli kullanım yük kapasitesinin iki katıdır., 3-Tekerlek dingilleri şaseye süspansiyonsuz sabitlenmiş ise 40 Km nin üzerindeki hızlarda ek yüke izin verilmez. Lastiklerin yük taşıma kapasitelerinin şişirme basıncını artırarak ve aracın hızının azaltılarak ne ölçüde yükseltilebileceği aşağıdaki teknik tablodan incelene bilir. AĞIR VAISTA LASTİKLERİNDE TEKLİ KULLANIMDA HIZ VE BASINÇ VE YÜK KATSAYISI TABLOSU F=80 G=90 HIZ SEMBOLLERİ J=100 K=110 MAKSİMUM ARAÇ HIZI L=120 M=130 BASINÇ KATSAYISI 1 1 YÜK KATSAYISI 130 125 1 120 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1,02 1,02 1,02 1,02 115 1 1 110 105 1 1 100 95 1 1 90 85 1 1 80 1 1,04 1,04 1,04 1,04 1,04 1 75 1,03 1,06 1,06 1,06 1,06 1,06 1,01 70 1,05 1,07 1,07 1,07 1,07 1,07 1,02 65 (A) 1,08 1,09 1,09 1,09 1,09 1,09 1,04 60 1,10 1,10 1,10 1,10 1,10 1,10 1,06 55 1,11 1,11 1,11 1,11 1,11 1,11 1,07 50 1,12 1,12 1,12 1,12 1,12 1,12 1,08 45 1,13 1,13 1,13 1,13 1,13 1,13 1,09 40 (B) ( C ) 1,15 1,15 1,15 1,15 1,15 1,15 1,1 35 1,19 1,19 1,19 1,19 1,19 1,19 1,11 30 1,25 1,25 1,25 1,25 1,25 1,25 1,13 25 1,35 1,35 1,35 1,35 1,35 1,35 1,17 20 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,21 15 1,65 1,65 1,65 1,65 1,65 1,65 1,25 10 1,8 1,8 1,8 1,8 1,8 1,8 1,3 5 2,1 2,1 2,1 2,1 2,1 2,1 1,4 STATİK- 0 Km 2,85 2,85 2,85 2,85 2,85 2,85 1,4 A- Yarı treyler ve treyler de 65 Km/saat üzerindeki hızlarda yük artışı uygulamayınız B- 40 Km/saat e kadar çifli kullanım yük kapasitesi tekli kullanım yük kapasitesinin iki katıdır., Tekerlek dingilleri şaseye süspansiyonsuz sabitlenmi ise 40 Km nin üzerindeki hızlarda ek yüke izin verilmez. Yukarıdaki tablo incelendiğinde ortaya çıkan özet sonuç aşağıdaki gibi olacaktır. Öncelikle yukarıdaki tablonun tekli kullanım için olduğuna dikkat edilmelidir. 1-Aracın ortalama hızı 65 Km/h ye düşürüldüğünde ortalama %9 luk bir yük artışı lastik havalarında %5 lik bir artışla mümkün. 2-Araç hızı ortalama hızı 40 Km/h ye düşürüldüğünde ortalama %15 lik bir yük artışı lastik havalarında % 11 lik bir artışla mümkün. 3- Araç hızı ortalama hızı 5 Km/h ye düşürüldüğünde ortalama % 2,1 lik bir yük artışı lastik havalarında % 14 lik bir artışla mümkün. Yukarıdaki özet sonuçlarda da görüldüğü gibi lastiklerin üzerinde belirtile yük ve hız endeksleri çok özel durum ve uygulamalar dışında değiştirilememekte, araç hızı 40 Km/h düşürüldüğünde dahi yük kapasitesinin ancak %11 kadar artırılabildiği dikkat çekicidir. Bu hesaplamalar yapılırken aks başına düşen yük miktarları ve aşağıdaki kısıtlamalar göz önüne alınmalıdır. 1- Treyler ve yarı treylerde 65 Km/saat üzerinde yük artışı yapılamaz. 2- Süspansiyonsuz dingillerde 40 Km/saat üzerinde yük artışı yapılamaz., Bazı durumlarda araç 40 Km/saat in altıda seyrederken lastikler aksta eşli olarak kullanılacaktır. Böyle bir durunda lastiğin eşli yük kapasitesi tekli yük kapasitesinin 2 katı olarak hesaplanır.