Stratejiste Bilişsel Yaklaşım
Transkript
Stratejiste Bilişsel Yaklaşım
Teorik olarak Bilişsel Harita, bireyin çevreyi anlamada kullandığı kavram ve kavramlar arası ilişkilerin içsel temsilidir. 1 Ampirik olarak bilişsel haritalama metodu, bireyin bilişsel haritasına ulaşma ve bunu görsel olarak ortaya koymak amacıyla kullanılan bir tekniktir. Dolayısı ile bilişsel haritalama metotları bireyin örtük olarak barındırdığı inanç sistemlerinin yapı ve içeriğini temsil eden ve çevre ile ilişkisinde bireyin yerini belirleyen görsel temsillerdir. Genel yaklaşım, belirli bir problem alanı ile ilgili ana kavram ve ilişkilerini bireylerin ifadelerinden çıkartmak ve görsel olarak resmetmektir. 2 Bilgi yükü ile karşılaşan karar vericiler genellikle geriye dönük anlamlandırma süreci ile veriyi neden-sonuca dayalı olarak örgütler ve basitleştirirler. 3 Neden-sonuç ilişkileri, karar problemlerini en iyi açıklama ve anlama yöntemlerindendir. Ayrıca, alternatif karar eylemleri arasından seçim, neden-sonuca dayalı ilişkileri içerir. 4 Neden-sonuçların anlaşılması, bir konunun çerçevesini çizmesi ve bunu izleyen yorum ve eylemleri etkilemesi ile stratejik konu teşhisinde önemlidir. 5 Dolayısıyla, stratejik karar vermede bireylerin bilişsel temsillerinin araştırılmasında kullanılan en yaygın yöntemlerden bir tanesi neden-sonuç haritaları olmuştur. 6 Bilişsel haritalama yönteminin uygulama alanının temelini politik seçkinlerin bilişsel haritalarının çalışıldığı Axelrod’un “Kararın Yapısı” çalışması oluşturmuştur. 7 1976 tarihli bu çalışma batı yazınında 35 yılın üzerinde çalışılan bir alanın doğmasına neden olmakla beraber bilindiği kadarı ile Türkiye’de bir CEO’nun yatırım kararları ile ilgili bir haritalama çalışması yapılmadığı bilgisi bana ulaşmıştır. Dolayısı ile bendeniz’in bilişsel haritasının çıkarılması bu yönü ile bir ilk olma özelliği taşıyacak gibi gözüküyor. Benim bilişsel haritam Basamaklı Mülakat Tekniği kullanılarak çizilecektir. Bu teknik, klinik psikoloji alanında insanların kavram ve inançlarını basit ve sistematik olarak kişisel yapılarındaki üst kavramları ortaya koyacak şekilde modelleme amacıyla geliştirilmiştir. Basamaklama özellikle hiyerarşik yapıların ortaya konulmasına yönelik araştırmalarda önerilmektedir. 8 Ayrıca araçlar ve sonuçlar arasındaki ilişkilerin araştırılmasında en sık kullanılan metotlardan birisi olma özelliğini taşımaktadır. 9 1 Jacky A. Swan, "Exploring Knowledge and Cognitions in Decisions About Technological Innovation: Mapping Managerial Cognitions", Human Relations, Vol 48, No 11, 1995, s.1257 2 Swan, a.g.e., s.1257 3 Ed Bukszar, Jr. “Strategic Bias: The Impact Of Cognitive Biases On Strategy”, Canadian Journal of Administrative Sciences, Vol 16, No 2, 1999, s. 107 4 Brahim Chaib-draa, “Causal Maps: Theory, Implementation, And Practical Applications In Multiagent Environments”, IEEE Transactions On Knowledge And Data Engineering, Vol 14, No 6, 2002, s. 1202 5 Jane E. Dutton, Liam Fahey, V.K. Narayanan, “Toward Understanding Strategic Issue Diagnosis”, Strategic Management Journal, Vol 4, No 4, 1983, s. 316 6 Gerard P. Hodgkinson, A. John Maule, Nicola J. Bown, "Causal Cognitive Mapping In The Organizational Strategy Field: A Comparison Of Alternative Elicitation Procedures", Organizational Research Methods, Vol 7, No 1, January 2004, s. 3-4 7 Robert Axelrod, ( e.d. ), Structure of Decision, New Jersey: Princeton University Press, 1976 8 Tania Modesto Veludo-de-Oliveira, Ana Akemi Ikeda, Marcos Cortez Campomar, “Discussing Laddering Application By The Means-End Chain Theory”, The Qualitative Report, Vol 11, No 4, 2006, s. 626 9 Günter Botschen, Andrea Hemetsberger, “Diagnosing Means-End Structures To Determine The Degree Of Potential Marketing Program Standardization”, Journal of Business Research, Vol 42, 1998, s. 152 Basamaklı mülakat yöntemi Kelly’nin Kişisel Yapı Teorisi’ne (K.K.Y.T.) dayanarak geliştirilmiştir. 10 Basamaklama, K.K.Y.T’ye dayanmasıyla, bilişsel haritalama yöntemi ile de uyumlu bir mülakat yöntemidir. Bilişsel harita oluşturmada basamaklı mülakat yöntemi, kavramdan aşağıya doğru basamak oluşturmak için “nasıl”, yukarıya doğru basamak oluşturmak için ise “niçin” sorularını kullanır. 11 Basamaklı mülakat yönteminin en önemli yararı, ham verinin araştırmacı yerine deneğin bilişsel yapısı ve süreçleri tarafından yönlendirilmesidir. Ayrıca, basamaklı mülakat yöntemi teori temelli olmasıyla da geleneksel mülakat yöntemlerine üstünlük sağlamaktadır. 12 Ben de böylece kendi düşünsel sistemini keşfetme, sorgulama, var olan boşlukları görme ve farkındalığımı artırma süreci yaşayacağım. Ayrıca bu harita ders kitaplarında öğretilen yatırım kararlarının ötesinde, gerçek hayatta bir stratejistin yatırım yapma/yapmama ayrımını nasıl yaptığını görselleştirmesi ile değerli bir kaynaktır. Dragon’s Den Türkiye’de yer alan diğer Dragonların bilişsel haritaları da çıkarılabilirse karşılaştırmalı bir analiz bu kaynağı zenginleştireceği gibi yatırımcıların kendi haritalarını diğerleri ile karşılaştırarak olası boşlukları doldurmalarına yardımcı olacaktır. 10 Humphrey Bourne, Mark Jenkins, “Eliciting Managers’ Personal Values: An Adaptation Of The Laddering Interview Method”, Organizational Research Methods, Vol 8, No 4, 2005, s. 411 11 John M. Bryson, Fran Ackermann, Colin Eden, Charles B. Finn, Visible Thinking, West Sussex: John Wiley & Sons Ltd, 2004, s. 118 12 Klaus G. Grunert, Elin Sorensen, “Perceived And Actual Key Success Factors: A Study Of The Yoghurt Market In Denmark, Germany And The United Kingdom”, The Aarhus School of Business, Working Paper No 40, 1996, s. 9