büyük ünlü uyumu
Transkript
büyük ünlü uyumu
Ad: ............................................ Soyad: ............................................ S›n›f/Nu.: ............... / .................... OKUMA ANLAMA ANLATIM Aşağıdaki şiiri 2 defa okuyunuz. Soruları cevaplayınız. ÇOCUKLAR KARDEŞ OLDU MU Daha bir ballanır uyku, Çocuklar kardeş oldu mu. Barışır artık kurt, kuzu, Çocuklar kardeş oldu mu. Düşler denizine doğru, Mutluluk, bir yelken açar. Her yürek bir altın pınar, Çocuklar kardeş oldu mu. Daha bir ışıldar akarsu, Çocuklar kardeş oldu mu. Kucaklaşır batıya doğru, Çocuklar kardeş oldu mu. Ne açlık kalır, ne korku, Korudaki fidanlar gibi, Sevip sevip birbirini Çocuklar kardeş oldu mu. Tahsin SARAÇ 1 Çocuklar kardeş olunca kimler barışır? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 2 Düşler denizine doğru yelken açan nedir? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 3 Akarsu nereye doğru akar? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 4 Şiirin ana duygusu nedir? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 5 ALFABETİK SIRALAMA - HARF - SÖZCÜK Aşağıdaki kutulara alfabemizi yazınız. Sesli harflerin evini sarı; sessiz harflerin evini kırmızı renge boyayınız. Aşağıdaki harflerden önce ve sonra gelen harfleri yazınız. l c m k r e b s f o h n Aşağıdaki sözcükleri hecelerine ayırarak yan taraftaki kutucuğa yazınız. SÖZCÜK HECELERİ SÖZCÜK çiçeklik ilköğretim şekerleme sırtlamak ayakkabıcı ayarlamak Türkçe baterist HECELERİ Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1 Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde ünlülerin tamamı incedir? A. üreteç B. kaplumbağa C. koyunlar D. kaplıcalar 2 Öğretmeni Ali’ye “Hangi arkadaşının ismindeki ünlülerin hepsi kalın ünlüdür?” sorusunu soruyor. Ali, aşağıdakilerden hangisini söylerse soruyu doğru cevaplamış olur? A. Mehtap B. Batuhan C. Emre D. Nilay 3 Aşağıdaki öğrenciler adlarının alfabetik sırasına göre sıralara oturacaklardır. Buna göre en ön sırada kim oturur? A. B. Adnan Adem C. Ayla 6 D. Aliye Ad: ............................................ Soyad: ............................................ S›n›f/Nu.: ............... / .................... OKUMA ANLAMA ANLATIM Aşağıdaki metni 2 defa okuyunuz. Soruları cevaplayınız. ÇOCUK KALBİ Bütün bir yaz tatilini geçirdiğim ormanları ve dağları düşününce okul bana küçük ve sıkıntılı bir yer gibi görünüyordu. Üçüncü sınıftaki öğretmenimden ayrıldığıma da üzülüyordum. O ne kadar iyi kalpliydi. Hep bizimle birlikte gülümserdi. Boyu kısa olduğundan bize bir arkadaşımız gibi gelirdi. Kahverengiye çalan saçlarıyla artık onu göremeyeceğimi düşünmek bana dokunuyordu. Yeni öğretmenimiz iri yarı... Alnının ortasında derin bir kırışıklık ve kır saçları var, sesi de kalın. Kalbimizden geçenleri okuyacakmış gibi durmadan gözünü bize dikiyor, hiç gülmeyerek bakıyor. İçimden kendi kendime söyleniyor ve “Daha birinci gün...” diyordum. Tatile daha dokuz ay var. Önümüzde ne kadar çok sınavlar, uzun çalışmalar ve yoğunluklar bulunuyor. Artık okulda her zaman güleç yüzlü, neşe kaynağı iyi kalpli öğretmenim yok ki... Yeni öğretmenimiz hepimizi ayrı ayrı gözden geçirdi. Yazı yazdırırken sıralar arasında gezinmeye başladı. Yüzü kızarmış ve küçük kabarcıklarla kaplanmış bir çocuğu görünce yazma işini kesti. Çocuğu elleri arasına alıp ateşini yoklayarak ona nesi olduğunu soruyordu ki bir çocuk sıranın üzerine çıkarak arkasından soytarılık yapmaya başladı. Öğretmen hızla geri döndüğünde çocuk hemen yerine oturmuş, başını önüne eğmişti. Öğretmen, elini başına koydu: “Bir daha yapmayınız!” dedi ve bununla yetindi. Yerine dönüp yazı dersini kaldığı yerden sürdürdü. Edmondo De Amicis (Edmond dö Amisi) Çocuk Kalbi 1 Çocuk, yaz tatilini nerede geçiriyor? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 2 Çocuk, kimden ayrılıyor? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 3 Çocuk yeni öğretmenini nasıl tanıtıyor? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 4 Çocuk, eski öğretmenini niçin özlüyor? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 5 Öğretmen yazma işini neden kesiyor? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 6 Öğretmen, soytarılık yapan çocuğu görünce ne yapıyor? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 7 ALFABETİK SIRALAMA Aşağıdaki sözcüklerin sıralanışına dikkat ediniz. matara maymun makara makara maymun matara Sözcüklerin ilk iki harfi aynı olduğundan sözlük sıralaması üçüncü harf dikkate alınarak yapılır. Aşağıdaki sözcükleri sözlük sırasına göre sıralayınız. 1 2 3 4 5 gitar gemi penguen bilgisayar zımba zaman mert makina mektup kalem 6 7 8 9 10 Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri, uygun sözcüklerle tamamlayınız. dil _Dillerin kurallarını inceleyen bilim dalına ...................... denir. _ İnsanlar arasında anlaşma sağlayan her türlü ses ve işaret- alfa be lere ...................... denir. _ Türkçe ...................... dilleri ailesindendir. ses Ural Altay _ Türkçe ...................... bir dildir. hece _ Türkçede ...................... ses vardır. _ Harflerin düzenli bir biçimde sıralanmış şekline ...................... denir. eklemeli dilbi lgisi _ Ünlü harfler tek başlarına ...................... olabilirler. _ Bir dilin en küçük parçası ......................’tir. yirmi dokuz Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1 Aşağıdaki sözcüklerden hangisi sözlükte diğerlerinden önce gelir? A. resim B. resmen C. resmi D. resmiyet 3 Aşağıdakilerden hangisi sözlükte diğerlerinden sonra yer alır? A. çiçek B. çiğdem C. çipura D. çim 2 Hangi seçenekteki sözcüklerin sözlük sıralaması doğrudur? A. pastırma-patates-portakal-pilav B. patates-portakal-pilav-pastırma C. pilav-portakal-patates-pastırma D. pastırma-patates-pilav-portakal 4 Hangi seçenekteki sözcüklerin sözlük sırası doğrudur? A. sefer-sepet-sevgi-seyir B. sepet-sefer-seyir-sevgi C. sefer-sevgi-seyir-sepet D. sefer-sepet-seyir-sevgi 8 Ad: ............................................ Soyad: ............................................ S›n›f/Nu.: ............... / .................... OKUMA ANLAMA ANLATIM Aşağıdaki metni 2 defa okuyunuz. Soruları cevaplayınız. KANARYAM Babam, bir gün eve geldiğinde arkasında bir şey saklıyordu. — Bil bakalım, sana ne aldım, dedi. — Saat mi aldın babacığım, diye bağırdım heyecanla. — Bilemedin, dedi. Arkasına sakladığı kafesi gösterdi. İçinde sapsarı bir kanarya vardı. Kafesi aldım, evin en güzel köşesine yerleştirdim. Her şeyi unutup izlemeye başladım. Ancak bir derdim vardı: Kanaryam ötmüyordu. Günler sonra kanaryam öttü. Ötmediği günler kaygılanmış, dilsiz bir kuş sanmıştım. Artık döne döne ötüyordu. Dünyanın en güzel şarkıları çınlayıp duruyordu evimizde. Okuldan gelir gelmez yanına koşuyordum. Bir ad buldum ona: Sarı Kız. Okul yorgunluğumu gidermek için mi güzel ötüyordu? O, ötmeye başlayınca kırların, ağaçların, suların sesi evimize doluyor. Çenemi iki elimin arasına alıp Sarı Kız’ı dinliyorum. Onu dinlerken bulutların üstünde koşuyorum. Ayaklarım yere değmiyor. Evde miyim, sonsuz bir boşlukta mı? Benimle birlikte evimiz kırlara doğru uçuyor. Mehmet GÜLER Uçurtmam Bulutlardan Yüce 1 Çocuğun babası, kafesi nerede saklıyor? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 2 Çocuk kanaryayı görünce ne yapıyor? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 3 Kanarya ne zaman ötmeye başlıyor? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 4 Çocuk, kanaryanın ötmediği günlerde niçin kaygılanıyor? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 5 Kanarya ötmeye başlayınca çocuk kendisini nasıl hissediyor? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 9 BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU Aşağıdaki sözcüklerin büyük ünlü uyumuna uygun olup olmadığını tablodaki ilgili bölümde (x) işareti ile işaretleyiniz. Ünlüler Sözcükler Hepsi Kalın Ünlü Hepsi İnce Ünlü Ünlü Uyumuna Karışık Uygun Uygun değil bisiklet masa a-a 8 telefon bağlama keman piyano i-a-o 8 asansör çerçeve e-e-e 8 otobüs Türkçe Aşağıdaki cümlelerde büyük ünlü uyumuna uymayan sözcüklerin altını çiziniz. Büyük ünlü uyumuna uyan sözcüklerin tavuğunu kırmızıya, uymayanlarınkini mavi renge boyayınız. Sabahleyin öter horoz. Haylaz Ali, kümese girdi. Gıt gıt gıdak, diye öter. Sessiz olun tavuklar. Kimse almaz civcivleri. Aşağıdaki metni okuyunuz. Metinde büyük ünlü uyumuna uymayan sözcükleri kutuya yazınız. Mavi topum patlamıştı. O anda limon ağacına bir kelebek kondu. İşte hikâyem tam burada başladı. Gökyüzünden ayıramadım gözlerimi. Taa ki yanıma siyah kedi gelene kadar. Hemen sandalyenin üzerine çıktım. Annemi çağırdım. A. Dirhem Demirci 10 1 2 3 4 5 6 Ad: ............................................ Soyad: ............................................ S›n›f/Nu.: ............... / .................... OKUMA ANLAMA ANLATIM Aşağıdaki metni 2 defa okuyunuz. Soruları cevaplayınız. YAVRU KURT Gri yavru kurt, yaşamının ilk dört haftasını daha çok uyuyarak geçirdi. Gözleri uzun süre açılmadı ama açıldığında kardeşlerinden çok daha keskin görüyordu. Bir aylık olunca uyku süresini azaltıp içgüdüleriyle yaşadığı ortamı tanımaya başladı. Gri yavru kurt erkekti. Her hâliyle kardeşlerinden farklı görünüyordu. Duruşuyla, bakışıyla, davranışıyla diğer yavrulardan üstün özelliklere sahip olduğu açıkça belli oluyordu. Sevginin, güvenliğin, beslenmenin kaynağı olan annesini koklayıp dokunarak tanımıştı. Anne sütünden kesildiğinde eti tanıdı. Babası Tek Göz’ün getirdiği eti büyük bir iştahla yiyordu. Baba Tek Göz, yavrularına ve eşine et sağlayabilmek amacıyla sık sık ava çıkıyordu. Yakaladığı bir tavşan ya da sincapla mağaraya döndüğünde yavrular bayram ediyordu. Avsız döndüğünde ise ağlayıp inleyerek sızlanıyordu. Son zamanlarda baba kurdun av bulması olanaksız oldu; çünkü kıtlık zamanıydı. Tek Göz perişan durumdaydı. İçgüdüleri sayesinde, yavrularını beslemesi gerektiğini bilmesine karşın yapabileceği fazla bir şey yoktu. Yavrularının çoğu açlığa dayanamayarak ölmüştü. Yalnızca Gri yavru kurt ile bir dişi kardeşi hayatta kalmıştı. Tek Göz, bir gün avlanmaya çıktı; ne yazık ki bir daha geri dönmedi. Bunun üzerine yiyecek bulma sorumluluğu tamamen anneye yüklendi. Anne kurt, sağ kalan iki yavrusunu ayakta tutabilmek için yoğun bir savaşa girişti. Gri yavru kurt, bu arada açlık komasıyla da tanıştı. Tam ölmek üzere olduğunu hissettiği günlerde annesinin getirdiği bir parça etle kendine geliyordu. Jack LONDON (Beyaz Diş) 1 Gri yavru kurt yaşamının ilk dört haftasını nasıl geçiriyor? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 2 Gri yavru kurdu kardeşlerinden ayıran özellik nedir? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 3 Gri yavru kurt eti ne zaman tanıyor? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 11 4 Gri yavru kurdun babası kimdir? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 5 Baba kurdun av bulması neden olanaksız hâle geliyor? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 6 Tek Göz, nereye gidince bir daha dönemiyor? ........................................................................................................................................................................................................................................................................... BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU Aşağıdaki sözcüklerden, büyük ünlü uyumu kuralına aykırı olanları bularak işaretleyiniz. incecik klavye tuzluk sabahleyin aslan yurt trafik yazarken yeşilimtrak hanımeli sırt Aşağıdaki resimlere uygun birer cümle kurunuz. Cümleyi oluşturan sözcüklerdeki sesli harflerin kalınlık-incelik uyumuna uymasına dikkat ediniz. ............................................................... ............................................................... ............................................................... ............................................................... ............................................................... ............................................................... ............................................................... ............................................................... Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1 Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin ünlüleri kalınlık incelik uyumuna uymaz? A. kamyon B. bisiklet C. otobüs D. araba 2 “Zaman, tarihin derinliklerinde saklıdır.” cümlesinde büyük ünlü uyumuna uymayan kaç sözcük vardır? A. I B. II C. III D. IV 3 Barışıyla, savaşıyla Küçüğüyle, büyüğüyle Kentlisiyle, köylüsüyle Dünya bizim evimiz Nurcan YARIMEL Yukarıdaki şiirde büyük ünlü uyumu kuralına uymayan kelime hangi mısrada vardır? A. I B. II C. III D. IV 12