Havadan İlaçlama Uygulamalarına Genel Bir Bakış
Transkript
Havadan İlaçlama Uygulamalarına Genel Bir Bakış
433 Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş Havadan İlaçlama Uygulamalarına Genel Bir Bakış M. Murat TURGUT(1), İbrahim TOBİ(2), Fatih BARUTÇU(3) (1) Dicle Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Makinaları Bölümü, Diyarbakır (2) Harran Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Makinaları Bölümü, Şanlıurfa (3) Zirai Üretim İşletmesi ve Personel Eğitim Merkezi Müdürlüğü, Adana e-posta: turgut_mm@dicle.edu.tr Özet: Hava araçları, dünyada ve Türkiye’ de uzun yıllar pestisit uygulamalarında kullanılmıştır. Pestisitlerin havadan uygulanması özellikle ilaç sürüklenmesi yüzünden çevre kirliliğine neden olması sebebiyle birçok ülkede sınırlandırılmış veya yasaklanmıştır. Bu çalışmada dünyada ve ülkemizde havadan ilaçlama uygulamaları ile Türkiye’ de bu konuda getirilen yasağa ilişkin kamuoyunun yaklaşımı üzerine genel bir bakış sunulmuştur. Anahtar kelimeler: Havadan İlaçlama Uygulamaları, Türkiye A General Look to Aerial Application Abstract: Air vechiles were used in pesticide application in the world and in Turkey for many years. Pesticide application was limited or forbiden in many countries, especially for pesticide drift causing environmental pollution. In this study a general look is presented about the aerial application in the world and in our country and approach of the puplic opinion about forbidding the aerial application in Turkey. Key words: Agricultural aviation, Turkey GİRİŞ tarımda, "zamanında ve çok iş yapma" ilkesine uyum Tarımda pestisit uygulamaları ekonomik olması, sağlanmaktadır. Çünkü alçaktan uçan bir uçak, tarla ve çabuk ve kesin sonuç vermesi sebebiyle, diğer bitki koşullarına bağlı kalmaksızın çok kısa zamanda, ülkelerde öncelikle büyük bir alanı tarayabilmektedir. Uçağın bu özelliği, yöntemidir. tarımsal havacılığın gelişmesinde temel nedenlerden olduğu gibi, bir kimyasal başvurulan ülkemizde de mücadele Kimyasal mücadelede, yer aletlerinin yanı sıra hava biri olmuştur (Deligönül, 2000). araçları da kullanılmaktadır. 1976 yılından bu yana Uçakla yapılan pestisit uygulamaları LV ve ULV tarımsal havacılık; "Tarım, Orman, Hayvancılık ve Halk hacimsel uygulama normlarında gerçekleştirilmektedir. sağlığını ilgilendiren biyolojik kaynakların korunması ve Dünyada uçakla yapılan ilk ULV uygulaması II. Dünya kullanılması amacı ile uçak, helikopter ve otojiroların Savaşı sonrasında Dr. Grun ve Prof. Yeo tarafından çöl kullanılmasını amaçlayan, inceleyen araştırmaya dayalı çekirgelerine karşı yapılmıştır. Ülkemizde ise ilk ULV uygulamalı bir bilim dalıdır" şeklinde tanımlanmaktadır uygulaması, 1970’ li yıllarda Güneydoğu Anadolu (Deligönül, 2000). Bölgesi’ nde ki tahıl ekili alanlarda süneye karşı Özellikle; koşullarda tarım ve makinalarının ekonomik olmadığı çalışamadığı büyük boyutlu alanlarda, uçak ve helikopterlerin kullanılması ile başlatılmıştır (Deligönül ve Bozdoğan, 2000). Helikopterler de; kalkış ve inişlerde pist gereksinimine ihtiyaç duymaması, engebeli ve eğimli 434 Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş arazilerde uygulama kolaylığı sağlaması, yüksek tohumlar serpilmektedir. İngiltere'de olduğu gibi yağışlı manevra kabiliyeti, uygulama alanlarında bulunabilecek iklimlerde tahıl ekimi ve ıslak tarlalarda da çeltik ekimi telefon ve elektrik direkleri, ağaçlar gibi engellerin havadan yapılmaktadır (Deligönül, 2000). bulunduğu yerlerde bile rahat ilaçlama yapabilmesi Avusturya, Danimarka, Estonya, Hollanda ve nedeniyle havadan ilaçlama uygulamalarında rağbet Slovenya’ da havadan ilaçlama uygulamaları tamamen görmüştür. Tarımda helikopter kullanımı ilk kez 1946 yasaklanmıştır (Anonim, 2006e). yılında gerçekleşmiştir. Helikopterler 1950’ li yıllardan itibaren havadan yapılan uygulamalarda yaygın bir şekilde kullanılmıştır (Bozdoğan, 2006). Ülkemizde 1995-2001 yılları arasında tarımsal mücadele helikopteri bulunmadığı belirtilmiştir (Anonim, 2001a). Havadan ilaçlama uygulamaları son yıllarda, çevre, insan ve hayvan sağlığına olumsuz etkilere neden olduğu iddiasıyla Birçok ülkede sınırlandırılmış cazibesini havadan yitirmeye ilaçlama veya yasaklanmıştır. başlamıştır. uygulamaları Ülkemizde de Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü' nün 26.05.2006 tarihli, 250.10.02.10/ ZM.Ol.7-683 sayılı genelgesi ile havadan zirai ilaç ve gübre uygulamaları yasaklanmıştır. Türkiye’ de Havadan İlaçlama Uygulamaları Ülkemizde havadan ilaçlama uygulamaları geniş alanlarda tek tip ürün deseninin yer aldığı üretim bölgelerinde, epidemi yaratma olasılığı bulunan pamukta yeşil kurt, yaprak kurdu, beyaz sinek ve kırmızı örümcek, mısırda koçan kurdu ve mısır sap kurdu, hububatta süne ve zeytinde zeytin sineğine yönelik olarak, 35 yılı aşkın süredir kullanılan bir ilaçlama tekniğidir (Anonim, 2006a). Ülkemizde ayrıca çeltikte ilaçlama ve gübreleme, patateste ilaçlama ve yaprak gübrelemesi, mercimekte yabancı ot ilaçlaması ve bostanda zararlılara karşı ilaçlama tarımsal havacılık uygulamaları arasında bulunmuştur. Ülkemizde Dünyada Havadan İlaçlama Uygulamaları 1961 yılında, tarımsal havacılık uygulamalarında çalışan şirket sayısı, 6 adet ve bu Tarımsal havacılık uygulamaları çeşitli ülkelerde şirketlerin ellerindeki uçak sayısı toplam 12 adet iken, değişik amaçlar için yapılmaktadır. Uçakla ilaçlama, 1971 yılında şirket sayısı 22 adete ve uçak sayısı 110 Fransa' da muz ve üzüm ilaçlamalarında, İspanya' da adete yükselmiştir. 1990 yılında ise şirket sayısı 30 üzüm ilaçlamalarında uygulanmaktadır. Yunanistan' da adete ulaşırken, toplam uçak sayısı da 80 adete en son zeytin ağaçlarında da yasaklanarak sadece düşmüştür (Deligönül, 2000). 2004 yılında Türkiye’ de orman ve çeltik alanlarıyla sınırlandırılmıştır. mevcut zirai mücadele uçağı sayısı 58 adet olarak Kıbrıs, Belçika ve İtalya’ da yer aletleriyle mücadele yapılamayan olarak Türkiye'de ilk kez 1950 yılında, Türk Hava Kurumu spektrumlu tarafından, "Magister-130" uçağı ve "Kaman-225" kimyasallar yerine çevresel zararları olmayan biyolojik helikopteri ile pamuk yeşil kurduna karşı toz DDT ilacı preparatlar ve ilaçlar kullanılmaktadır (Anonim, 2006e). uygulanmıştır. kullanılmaktadır. bazı Bu ürünlerde alanlarda kısmi belirtilmiştir (Anonim, 2004b). geniş Aynı yıllarda süne savaşına da Tarımsal mücadele uçakları ile Yeni Zelanda ve başlanmıştır. Devlet eliyle yürütülen uçakla süne Avustralya gibi ülkelerde, büyük baş hayvan sürülerine, savaşı, 1955 yılında 25 000 ha iken 1970 yılında 250 acil durumlarda ilaçlı yemler havadan verilmektedir. 000 ha' a yükselmiştir. Değişik yıllarda süneye karşı Texas' da, çayır-mera alanları oluşturmak ve ormanlık alanları geliştirmek amacı ile özel peletlenmiş mücadele yapılan alanların yaklaşık %90’ ının uçakla 435 Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş gerçekleştirildiği bilinmektedir (Bozdoğan ve ark., 2004) . arasında uçakla ve yer aletleriyle ilaçlanan alanlar Çizelge Türkiye’ de süne mücadelesi yapılan en önemli 1’ de görülmektedir. Ülkemizde süne mücadelesinde 2000-2003 yıllarında kullanılan ilaç bölgelerden biri Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ dir. Bu miktarları Çizelge 2’ de verilmiştir. Çizelgede bölge içinde GAP kapsamına giren illerde büyük görüldüğü gibi kullanılan ilaçların yaklaşık %90’ ı ULV alanlarda süne mücadelesi yapılmaktadır (Sağlam ve formulasyonlu ilaçlardır. Karahan, 1995). Süne mücadelesinde Türkiye’ de, GAP Bölgesi’ nde ve Diyarbakır’ da 2000-2003 yılları Çizelge 1. Süne mücadelesinde Türkiye’ de, GAP Bölgesi’nde ve Diyarbakır’ da 2000-2003 yılları arasında uçakla ve yer aletleriyle ilaçlanan alan (da) (Anonim, 2001b; Anonim, 2002; Anonim, 2003; Anonim, 2004a) Uçak (da) Yer Aletleri (da) Yıllar Türkiye GAP Bölgesi Diyarbakır Türkiye GAP Bölgesi Diyarbakır 2000 7 333 648 6 372 819 1 781 520 696 974 477 033 26 000 2001 9 293 939 5 641 180 1 534 400 1 827 348 781 033 33 633 2002 9 095 454 6 353 114 2 115 800 5 827 468 565 432 102 958 2003 8 430 704 8 013 762 2 636 666 10 398 227 1 091 987 189 041 Çizelge 2. Ülkemizde süne mücadelesinde 2000-2003 yıllarında kullanılan ilaç miktarları ( kg-L) (Anonim, 2001b; Anonim, 2002; Anonim, 2003; Anonim, 2004a) İlacın Adı ( kg-L) Yıllar 2002 2000 2001 Alphacypermethrin 10 ULV 100 000 400 554 600 2003 - Alphacypermethrin 100 EC 50 294 29 726 109 232 113 612 Cypermethrin 25 EC - 35 195 20 Deltamethrin 120 EC 177 4 7 789 169 - 4 645 150 - 24 644 9 847 230 - 8 245 94 243 215 950 1 138 150 Fenitrohion 3 Toz Fenitrohion 550 EC Zetacypermethrin 100 EC - Zetacypermethrin 8 ULV 766 518 560 092 Toz - 4 465 150 - EC 54 547 119 118 130 071 144 726 ULV 866 518 560 492 770 550 1 138 150 TOPLAM 921 065 684 075 900 771 1 282 876 Havadan İlaçlamanın Sakıncaları ezme, kırma gibi zararların verilmemesi gibi avantajları Havadan yapılan ilaçlama uygulamalarının; geniş olmasına rağmen pek çok dezavantajı da alanların kısa sürede ilaçlanabilmesi, yeni sulanmış yada bulunmaktadır. Bunları aşağıdaki şekilde sıralamak yüksek mümkündür: boylu bitkilerin bulunduğu alanlara yer aletleriyle girilememesi, ürüne yer aletleriyle verilen 436 Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş - Ülkemizde kullanılan zirai mücadele ilaçları - Havadan yapılan ilaçlamalarda ipek içerisindeki hiçbir üründe uçak ile ilaçlama tavsiyesi böcekleri, balarıları ve bitki tozlanmasında önemli bulunmamaktadır. Bu nedenle yer aletleriyle yapılan rol oynayan yararlı böcekler daha fazla zarar ilaçlama uygulamalarındaki etkinlik oranının, uçakla görmektedir. mücadelede tutturulması zordur. - Havadan yapılan - ilaçlamalarda, Uçaklar, ilaçlanacak tarlalar içindeki yerel hedefe ilaçlamalara uygun değildir. Örneğin, süne ve kımılda ulaşıncaya kadar ilaç kaybı ve sürüklenme özelliği daha zaman zaman ihtiyaç duyulan kısmi ilaçlamalar ancak fazla olmaktadır. Araştırmalara göre; en uygun hava yer aletleri ile yapılabilir (Deligönül, 2000). koşullarında yapılan ilaçlamalarda bile, kayıp oranının Ülkemizde havadan ilaçlama uygulamalarına en az %15-20 dolayında olduğu saptanmıştır bunun getirilen yasaktan sonra ilaçlama uygulamalarında sonucunda da doğal denge ve çevre daha fazla özellikle kuyruk milinden hareketini alan pülverizatörler etkilenmektedir (Deligönül, 2000). olmak üzere yer araçlarına yönelimin daha fazla olacağı - Uçak ilaçlamaları, başta pilotlar, flamacılar ve açıktır. Türkiye’ de 1996-2004 yılları arasında kullanılan ilaçları hazırlayanlar olmak üzere, insan sağlığını daha tarımsal fazla etkilemektedir. - Pestisitlerin hava yoluyla uygulanmalarında çok dikkatli olunması gerekmektedir. Pestisitler savaş uygulama ekipmanlarının sayısal değişimi ve bir ilaçlama ekipmanına düşen alan Çizelge 3’ te verilmiştir. Çizelge havadaki toz partiküllerine bağlanarak kilometrelerce 3 incelendiğinde, tarımsal savaş uzaklara gidebilmektedir. Havadaki diğer kimyasallarla uygulamalarında kullanılan uçak sayısında bir azalma birleşerek ikincil kirleticiler oluşturabilir. Bu bilinmeyen olmasına rağmen yer ekipmanlarından pülverizatör çok tehlikeli kimyasalların canlıların ve insanların sayılarında artış ve bir pülverizatöre düşen tarım etkilenmesine neden olabilir. alanında azalma olduğu görülmektedir (Tobi ve ark., 2005). Çizelge 3. 1998-2004 yılları arasında kullanılan tarımsal savaş uygulama ekipmanlarının sayısal değişimi ve 1 ilaçlama ekipmanına düşen alan (ha) (Tobi ve ark., 2005; Anonim, 2004b) Ekipman adı 1998 1 alet makinaya düşen alan(ha) 2000 1 alet makinaya düşen alan(ha) 2003 1 alet makinaya düşen alan(ha) 2004 1 alet makineye düşen alan(ha) Tarımsal ilaç. Uçağı 54 500 000 49 551 020 57 456 381 58 465 517 Sırt Pülv. 555 647 48.59 572 661 47.14 580 927 44.7 580 547 46.5 Kuyruk mili. har.Pülv. 202 101 133.59 216 525 124.69 229 497 113.3 239 126 112.9 Atamizör 98 623 273.76 98 924 272.93 103 812 250.5 100 823 267.79 Kamuoyunun Konuya İlişkin Yaklaşımı havadan ilaçlamaya uygun olmadığı ve havadan Tarım ve Köyişleri Bakanlığı; aşırı ilaç kullanımına ilaçlamaya alternatif olabilecek mücadele araçlarının neden olduğu için çevre sağlığını olumsuz yönde yaygınlaştığı gerekçesiyle yayınladığı bir genelge ile etkilediği, ülkemizde kullanımda olan zirai mücadele havadan ilaçlarının Zirai Mücadele Teknik Talimatları’ na göre yasaklamıştır (Anonim, 2006e). zirai ilaç ve gübre uygulamalarını 437 Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş Ülkemizde havadan ilaçlamanın yasaklanması TARTIŞMA ve SONUÇ konusunda meslek odalarından, uçakla zirai mücadele İnsan sağlığının ön plana çıktığı ve çevre bilincinin yapan şirketlerden ve çiftçilerden değişik tepkiler giderek artmaya gelmiştir. politika ve T.M.M.O.B. Ziraat Mühendisleri Odası tarafından yapılan açıklamada, havadan ilaçlama mümkün başladığı stratejiyi aynı günümüzde, şekilde görülmemektedir. mevcut sürdürmemiz Havadan ilaçlamalar yasağının Entegre Mücadele ilkelerine de aykırı olabilmektedir. kaldırılarak konu ile ilgili gerekli hazırlıkları yapmak Entegre Mücadelede zararlı yönetimi esas alınıp, üzere bir geçiş süresi tanınması; havadan ilaçlamaya kimyasal mücadele söz konusu olduğunda seçici yönelik etkin düzenlemelerin gerçekleştirilmesi ve tüm pestisitler bunların katılımcı bir yaklaşımla yaşama geçirilmek zararlı yönetiminde Entegre Mücadele ilkelerine uygun üzere taraflarla ortak çalışılması belirtilmiştir (Anonim, olmayan 2006a). Havadan uygulamalar ile kimyasalların kullanımı kullanılmaktadır. kimyasallar Derneği dolaylı ve (UZMİDER) tarafından yapılan açıklamada, uçakla ilaçlı sağlığı, doğa mücadelenin olabilmektedir. Uçakla Zirai Mücadele alternatifinin İşletmeciler olmadığı, tarımsal da dolaysız ve Hava devreye olarak çevre uygulamaları ile girebilecektir. artabilmekte; insan açısından kirliliğe neden mücadelede kullanılan uçakların başka uygulamalarda Türkiye'de yapılan tarımsal havacılık çalışmalarına kullanılamayacağı, yaklaşık 20 milyon dolarlık bir ilişkin çeşitli örnekler incelendiğinde, ancak birkaçı için yatırımın boşa gittiği ve sektördeki 45 pilot ve 250 uygulama esaslarını gösteren teknik talimatnamelerin personelin açıkta kaldığı belirtilmiştir (Anonim, 2006d). hazırlandığı görülür. Pamukta zararlı, tahılda yabancı ot Havacılık şirketleri sahiplerinin ortak görüşleri ise, çevre kirliliğine uçakla ilaçlamanın değil, dozaj kontrolünün yapılmamasının neden olduğu ve önemli olanın bu kontrolün yapılması olduğu yönündedir. Şirket sahipleri, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından görevlendirilecek ziraat mühendisleri tarafından hangi ilacın, hangi dozajda ve nereye atıldığı gibi kontrollerin yapılması halinde çevre kirliliğinin önüne geçileceğini savunmaktadırlar (Anonim, 2006c). Çiftçiler ise herhangi bir geçiş süresi tanımadan Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından alınan ve uygulamaya konulan yöntemler geliştirip bu kararın alternatif yaygınlaştırılıncaya yeni kadar ertelenmesini istemektedirler. Bazı durumlara çok dar zamanda çok geniş alanların ilaçlanması gerektiğinde bunun yer araçlarıyla yapılmasının zor olduğu, özellikle sulama yapılmış tarlalara yer araçlarıyla girilemeyeceği görüşündedirler. Çiftçiler, alternatif ilaçlama araçları ve yöntemleri konusunda da bilgi, eğitim ve deneyim eksikliğine sahiptir (Anonim, 2006b). ve yine tahılda süne savaşına ilişkin teknik talimatnameler vardır. Ancak, bunlar da yeterince denetlenememektedir (Deligönül, 2000). Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’ nın almış olduğu havadan ilaçlama yasağına alternatif yöntemler olarak pülverizatörlerin, yüksek çatılı ve ince tekerlekli traktörler ile birlikte kullanılması ve bunların seçimi, satın alınması ve kullanımı konularında çiftçilere teknik bilgi ve becerinin kazandırılması önemlidir. Çiftçilerin eğitim sorununun çözümü uzun dönemi kapsadığından kaliteli ekipmanların piyasaya sunulmasını sağlayan bir sertifikasyon sistemine geçilebilir. Ancak, bu çeşit ekipmanlar uluslar arası standartlara göre ayarlanırsa sertifikasyon sistemi uygulanabilir (Tobi ve ark., 2005). Tarımsal mücadelede bütün kimyasal mücadelelerin, daha az çevre kirliliğine sebep olan ve ayrıca daha etkili tarımsal mücadele aletleri ile yapılması; ayrıca daha ileri aşama olarak, kimyasal ilaçların tavsiye kullanımının edilen azaltılması konularda biyolojik bakımından, mücadele 438 Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş uygulamalarının yaygınlaştırılması, doğal biyolojik mücadeleyi destekleyecek tedbirlerin alınması, bu stratejik planların hazırlanması ülkemiz yararına olacaktır. yönde uygulamaların benimsenmesi ve uzun vadeli KAYNAKLAR Anonim, 2001a. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı web sayfası http://www.tarim.gov.tr/uretim/istatistikler/aletmakina/ma kine_sayisi.htm , Erişim: Ocak 2007. Anonim, 2006d. http://www.gidasanayii.com/modules.php?name=News&file= article&sid=9137 , Erişim: Ocak 2007. Anonim, 2001b. 2000 yılı Bitki Koruma Programı ve Uygulama Prensipleri. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü. S: 39-40, Ankara. Anonim, 2006e. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Yazılı Soru Önergesi, No: 7/16756, Ankara. http://www2.tbmm.gov.tr/d22/7/7-16756c.pdf , Anonim, 2002. 2001 yılı Bitki Koruma Programı ve Uygulama Erişim: Şubat 2007. Prensipleri. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü. S: 37-38, Ankara. Anonim, 2003. 2002 yılı Bitki Koruma Programı ve Uygulama Prensipleri. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü. S: 38-39, Ankara. Bozdoğan, A. M.,Sağlam, R., Deligönül, F. 2004. Türkiye’ de Uçakla Süne Mücadelesi. Tarımsal Mekanizasyon 22. Ulusal Kongresi Bildiri Kitabı. 8-10 Eylül 2004, Aydın. S: 185-193. Anonim, 2004a. 2003 yılı Bitki Koruma Programı ve Uygulama Bozdoğan, A. M., 2006. Helikopterin Tarımda Kullanımı. Prensipleri. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Tarımsal Mekanizasyon 23. Ulusal Kongresi Bildiri Kitabı. Kontrol Genel Müdürlüğü. S: 30-31, Ankara. 6-8 Eylül 2006, Çanakkale. S: 241-248. Anonim, 2004b. Türkiye İstatistik Kurumu web sayfası. http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=305 , Erişim: Ocak 2007. Deligönül, F., 2000. Tarımsal Havacılık. Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, s 37-40. Adana. Deligönül, F., Bozdoğan, Uygulamalarında Anonim, 2006a. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası web Damla A. M., Dağılımı, 2000. Kalıntı Uçakla Miktarı ULV ve Sürüklenme Uzaklığının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. sayfası. Havadan İlaçlamanın Yasaklanmasına Dair Basın Tarımsal Mekanizasyon 19. Ulusal Kongresi Bildiri Kitabı. Açıklaması. 1-2 Haziran 2000, Erzurum. S: 219-224. http://www.zmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=4035&ti pi=2&sube=20 , Erişim: Ocak 2007. Sağlam, R., Karahan, Y., 1995. GAP Bölgesinde Süne Mücadelesi ve Tarım Uçaklarının Kullanımı. Tarımsal Mekanizasyon 16. Ulusal Kongresi Bildiri Kitabı. 5-7 Eylül Anonim,2006b. Adana Ticaret Odası Gazetesi. Sayı: 2087 1995, Bursa. S: 548-556. http://www.adanato.org.tr/TR/Gazeteler/ATOGazete.aspx?ID =34 , Erişim: Şubat 2007. Tobi, İ., Sağlam, R., Bozdoğan, A. M., 2005. Türkiye’ de Tarımda Pestisit Uygulamaları. IV. GAP Tarım Kongresi. Anonim, 2006c. http://www2.vatanim.com.tr/root.vatan?exec=vatanimbolges el_detay&hkat=1&hid=12642 , Erişim: Ocak 2007. 21-23 Eylül 2005, S: 1501-1508, Şanlıurfa.