SANAYİ DE KULLANILAN BAZI ASİTLER 1

SANAYİ DE KULLANILAN BAZI ASİTLER
1-Sülfürik Asit ( H2SO4) : Geleneksel ismi zaç yağıdır. Yoğun, kıvamlı, renksiz ya da hafif sarımtrak renkli
bir sıvıdır. Güçlü bir mineral asididir. Suda her konsantrasyonda çözünebilir. Oda koşullarında sıvı haldedir.
Soy metaller dışındaki tüm metaller ile tepkimeye girer. Korozif bir maddedir. Kendi arasında da tepkimeye
+
girdiği için dumanlı asit olarak da bilinir. 2 tane H iyonu verdiği için diprotik ( iki hidrojenli ) asittir.
Higroskopik yani su çekici bir maddedir. Kuvvetli bir asittir.
Kullanım alanları: • Gübre • Pigment • Boyar madde • Patlayıcı madde • İlaçlama • İnorganik tuz • Petrol
arıtım • Çeşitli pil yapımı • Metalurji, deterjan, su arıtımında kullanılan sentetik reçine, petrol katalizörü, böcek
ilacı, antifriz işlerinde kullanılır. Boya, sprey boya, matbaa mürekkebi, boyalı kumaş, kağıt, selofan, asetat, akü
gibi bir çok maddenin imalatında sülfürik astitten yararlanılır.
Sağlığa zararları ve kullanılırken dikkat edilmesi gerekenler: Gözler ile teması tehlikelidir. Derişik sülfürik asit gayet
kaşındırıcı olup deride şiddetli yanıklar meydana getirir. Temas halindeki bölge göz duşu veya seyreltik baz ile
yıkanmalıdır. Su ile yıkandığı takdirde ısı açığa çıkacaktır ve asıl yanmayı bu olay gerçekleştirecektir. Temas edilen yerde
renk açılımı ve iz bırakıcı yaralar oluşur.
Korozif madde: Etkileştiği maddeleri aşındıran, onların korozyana uğramasına neden olan maddelere denir.
2- Nitrik Asit ( HNO3 ) : Halk arasında kezzap olarak bilinir. Kuvvetli bir asittir. Korozif bir mineral asittir.
Renksiz ve saydam bir maddedir. Kullanım alanı çok yaygın olan nitrik asit, sıvı halde berrak, sarımtırak bir
maddedir. Suda ısı vererek (ekzotermik) çözünür. Derişik hale getirilirse çözelti dumanlı nitrik asit denir.
Kuvvetli bir yükseltgeyicidir.
Kullanım alanları: • Gübre imalatı • Metal sektörü • Boya sanayi • Patlayıcı maddeler sanayi ( dinamit, TNT )
• pH dengeleme • Arıtım, temizlik malzemesi gibi işlerinde kullanılır.
Sağlığa zararları ve kullanılırken dikkat edilmesi gerekenler: Bütün vücut için tahriş edici madde özelliğindedir.
Teması ve yutulması durumunda ciddi zararları olan korozif bir maddedir. Gaz ve buharı solunmamalıdır. Solunması
durumunda kişi açık havaya çıkarılmalıdır.
Katalizör : Bir tepkimeyi hızlandırmak ya da yavaşlatmak amacıyla kullanılan maddelere denir.
3- Hidroklorik asit ( HCI ) : Halk arasında tuz ruhu olarak bilinir. Oda sıcaklığında ve normal basınçta gaz
hâlinde bulunan kimyasal bir bileşiktir. Suda çözünmesi ekzotermiktir. Sulu çözeltisi berrak, renksizdir.
Simyacı Cabir Bin Hayyan tarafından keşfedilmiştir. Mide asidinde bulunur. Korozif bir mineral asittir.
Kullanım alanları: • Çeliğin dekapajı (çeliğin temizlenmesi) • Organik bileşiklerin oluşturulması (PVC gibi) (
kapı ve pencere profilleri, bina cephe kaplaması, boru ve teçhizat malzemeleri, elektrik kabloları ) • İnorganik
maddelerin sanayi dallarında üretimi ( Tuz üretimi ve artımı, piller ) • pH dengesinin sağlanması ( gıda, ilaç,
içme suyu gibi pH dengelemede ) • Deri işlemeciliği • Ev temizliği • İnşaat sanayisi • Gıda sektöründe katkı
maddelerinin yapımı • Vitaminlerin üretim aşaması, petrol üretiminde, sert suların yumuşatılmasında işlerinde
kullanılır.
Galvanizleme : Bazı metallerin çinko metaliyle kaplanmasına denir.
Sağlığa zararları ve kullanılırken dikkat edilmesi gerekenler: Hidroklorik asit, cilde ve göze bulaştırılmamaya özen
gösterilmesi gereken kuvvetli bir asittir. Göz, cilt ve solunum yolları için çok ciddi korozif madde özelliğindedir. Söz
konusu bölgelere temasında tahrişe neden olacağından çok dikkat etmekte fayda vardır. Gaz ya da buhara maruz kalınırsa,
hemen öksürme, boğaz ve burunda yanma, nefes darlığı, şaşkınlık, halsizlik ve yutma güçlüğüne neden olabilir. Soluyan
kişiler temiz havaya çıkartılmalıdır, Cilt ile temasında yara izi bırakarak yeni hücre oluşumuna ve renk kayıplarına neden
olur. Temas halinde bölge bol su ile yıkanmalıdır.
4- Asetik Asit ( CH3COOH) : Halk arasında sirke ruhu olarak adlandırılır. Sistematik adı Etanoik asit
(Asetik asit) dir. Sirkeye ekşi tadını ve keskin kokusunu veren, renksiz ve saydam bir organik asittir. Suda
çözünür ve oda koşullarında sıvı haldedir. Suda her oranda çözünebilen organik asittir. Zayıf bir asittir.
Kullanım alanları: • Sanayide çoğu kimyasalın üretiminde ham madde olarak • Sirke üretiminde • Çözücü
olarak • Gıda sanayinde tampon olarak • Çaydanlıkların kireçten arındırılmasında • Parlak yüzeydeki madeni
birikmeleri temizlemede • Deri endüstrisinde • Tekstil sektöründe • İlaç sektöründe • Kozmetik ürünlerde, (
(PET), Asetik anhidrit ve asetik ester üretimi ile tekstilde, fotoğraf filmlerinde, mürekkep ve boya imalatında
yararlanılır ve işlerinde kullanılır.
Sağlığa zararları ve kullanılırken dikkat edilmesi gerekenler: Yoğun asetik asit cildi yakar, göze kalıcı zarar verir ve
ciltte kabarıklar oluşmasına neden olur. Bu etkilerden korunmak için nitril koruma eldivenleri giyilir. %25'den daha
yoğun asetik asit, keskin kokusu ve yakıcı buharından dolayı laboratuvarda kullanılması zordur, çeker ocak altında
kullanılmalıdır. Sindirim sistemine zarar verebilir.
5- Fosforik Asit ( H3PO4 ) : Oda sıcaklığında, normal basınçlarda renksiz, saydam, uçucu olmayan, şurup
gibi kıvamlı sıvı halde bulunan mineral bir asittir. Suda çözünür. Zayıf bir asittir. Kullanım alanları: •
Fosfatlı gübrelerin yapımı ( Amonyak ile nötralleşme tepkimesi sonucu (NH4)3PO4 gübresi ) • İlaç endüstrisi
Sinek ilacı üretimi • Yağ sanayi • İstenmeyen katalizörlerin temizlenmesi, Gıda sanayi, Diş hekimliğinde çürük
dişlerin tedavisinde, kozmetikte pH düzenleyici, deterjan üretimi, yarı iletken üretimi, • Alüminyum işleme •
Yüzey temizleme ve düzeltme ( Pasların giderilmesi ) • Deri tabaklama ve parlatma • Kabartma tozlarında •
Asit düzenleyici olarak • Koladaki asitliği sağlama işlerinde, HCI, HBr, HI gibi asitlerin üretilmesinde ( Örn
tepk.: NaCI(k) + H3PO4(s)  NaH2PO4 (k) + HCI (g) ) kullanılır. Sağlığa zararları ve kullanılırken dikkat edilmesi
gerekenler: Göz, cilt ve solunum yolları için çok ciddi yanıklara neden olan korozif madde özelliğindedir. Buharı
kesinlikle solunmamalıdır. Cilde temas ettiğinde su ile yıkanmalıdır. Göze temas ettirilmemelidir.
SANAYİ DE KULLANILAN BAZI BAZLAR
1-Kalsiyum Hidroksit ( Ca(OH)2 ) : CaO Sönmemiş kireç de denir. Geniş bir kullanım alanı bulunan
kimyasal bir bileşiktir. Beyaz renkli, aşındırıcı özellikte olan bazik bir katıdır. Sanayide kireç taşlarını (CaCO 3)
yüksek sıcaklıkta eriterek karbondioksit (CO2) uzaklaştırılması ile elde edilir. Suyla reaksiyona girerse
oksitlenir ve kalsiyum hidroksiti (Ca(OH)2) oluşturur.CaCO3 ısı  CaO + CO2 sonra CaO + H2O  Ca(OH)2
oluşur. Çok fazla üretilmesi, ucuz olması, kolay ulaşabilir olması nedeniyle çok kullanılır.
Kullanım alanları: Su arıtımı, pH düzenleyici, kağıt üretimi, Gıda sanayi (şeker üretimi, alkollü ve alkolsüz
içeceklerin hazırlanması, mısır ekmeğinin yapılması, hazır gıdalarda katkı maddesi ), • İnşaatlarda ( bina ve
odaların badana yapılması, kireç, çimento, alçı yapımında ), • Kimya endüstrisinde (çeşitli kimyasalların
üretilmesi), • Ziraatta, Otoyollarda (yollara dökülen plastik temelli malzemelerin iyileştirilmesi), denizaltı da
CO2 gazının tutulması, Atmosferdeki sera etkisini azaltmak için CO2 gazının tutulması, metal üretilmesi, petrol
üretimi, deri sanayisinde, dezenfektan etkisi olduğundan mikrop öldürücü gibi işlerinde kullanılır.
Sağlığa zararları ve kullanılırken dikkat edilmesi gerekenler: Tahriş edici özelliğinden dolayı kireç, gözlere ve deri
dokularına zarar verdiğinden taşınması, depolanması ve eklenmesi sırasında gerekli önlemler alınmalıdır.
2- Sodyum Hidroksit ( NaOH ) : Sanayide kostik soda ya da suda kostik olarak bilinir. Beyaz renkli, nem
çekici bir maddedir. Suda tamamen kolaylıkla çözünür, yumuşak, kaygan ve sabun hissi
veren bir çözelti oluşturur. Kuvvetli bir bazdır.
Kullanım alanları: • Endüstride birçok kimyasal maddenin yapımında • Asit nötralizasyonunda • Su arıtımında
• İyon değiştirici reçine yastıklarında • Gıda sektöründe ( Alkolsüz içecek üretilmesi, gıdalara katılan karamel
rengi, çikolata ve kakao imalatı gibi işlemlerde ) • Deterjan ve sabun yapımında ( Sabun, yağ asitlerinin sodyum
tuzudur ) • İlaç sektöründe • Tekstilde • Kâğıt hamuru yapımında ( sodyum sülfit bileşiğiyle selüloz liflerini
birbirinden ayırmada ) • Boyalarda • Döküm ve metal işlemede ( Alüminyum oksitten Al metali üretilmesi ) •
Tarımsal kimyasal sektörde • Petrol rafinerilerinde, Laboratuvarda CO2, SO2 gibi gazların yakalanması, organik
bileşiklerin sentezlenmesi, dondurmanın kıvamlı hale gelmesi, tıkanan lavaboların açılması işlerinde kullanılır.
Sağlığa zararları ve kullanılırken dikkat edilmesi gerekenler: Sodyum hidroksit çok kuvvetli bir bazdır ve ciddi
yanıklara neden olur. Göze ya da cilde teması halinde, temas eden bölge bol ve temiz su ile en az 15 dakika yıkanmalıdır.
Eğer giysilere bulaşmışsa, giysiler en kısa sürede çıkartılmalıdır. Taşıma ve kullanımı sırasında kimyasal madde gözlüğü,
koruyucu başlık, lastik veya PVC eldiven, iş elbisesi mutlaka kullanılmalıdır.
3- Potasyum Hidroksit ( KOH ) : Sanayide kostik potas olarak bilinir. Oda sıcaklığında beyaz renkli bir
katıdır. Suda çok iyi çözünür ve tamamen iyonlarına ayrıştığı için kuvvetli bir bazdır. Akkor derecede uçucu
olan, suda ısı açığa çıkararak çözünen, beyaz renkte katı maddedir. Potasyum klorürden elde edilir.
Kullanım alanları: • Endüstride arap sabunu üretimi • Pillerde elektrolit olarak ( Ni-Cd, MnO2-Zn pilleri) •
Gübre yapımında • Tarımda asidik toprakların pH derecesini dengelemede • Tarım ilaçlarının yapımında • Tıpta
• Kâğıt yapımında • Temizlik ürünlerinin üretiminde • Bazı hayvan ilaçlarının yapımında, Laboratuvarda CO2
gibi gazların tutulmasında, bitkisel yağlardan biyodizel üretilmesinde, petrol rafinasyonunda işlerinde kullanılır.
Sağlığa zararları ve kullanılırken dikkat edilmesi gerekenler: Yutulması zararlıdır. Şiddetli yanmalara neden olur.
Solunması durumunda temiz hava almalı, göze, cilde temas edildiğinde bol su ile yıkanmalıdır.
4- Amonyak ( NH3) : Renksiz, kendine özgü keskin kokulu, zehirli ve aşındırıcıdır. Oda sıcaklığında gaz
hâldedir. Düşük sıcaklıklarda alevlenme özelliği vardır. Normal sıcaklıkta basınç altında kolayca sıvılaşabilmektedir. Zayıf bir bazdır.
Kullanım alanları: • Boyalarda • Parfümlerde • Temizlik malzemelerinde • Patlayıcılarda • Gübre yapımında •
Sanayide ( Buzdolabı, klima gibi soğutucu sistemlerin üretimi ) gibi • O2 ile tepkimeye girerek Nitrik asidin
üretiminde • Ürede ( Organik ve inorganik bileşiğin sentezi ) • Plastiklerde, mikroorganizmalarla fermantasyon
ile N2 gazı üretimi, tekstilde kumaşın ilk yıkanmasında, zeplin türü balonların uçurulmasında, meşe ağacının
renginin değiştirilmesi, sentetik elyaf üretilmesinde, ilaç endüstrisinde, bir çok azotlu bileşiğin elde edilmesinde
işlerinde kullanılır.
Sağlığa zararları ve kullanılırken dikkat edilmesi gerekenler: Solunması halinde sağlığa zararlıdır. Yanıklara neden
olur. Gözleri, cildi, solunum sistemini tahriş eder. Bu yüzden gaz, duman ve buharı solunmamalı, göz ve cilt ile
temasından kaçınılmalıdır. Temas ederse bol su ile yıkanmalıdır. Amonyak ile çalışırken koruyucu eldiven, giysi, gözlük
ve maske kullanılmalıdır.
2/2