41-00 VÇK Genel Giriş
Transkript
41-00 VÇK Genel Giriş
İlk yayın: 2012 Haziran www.guven-kutay.ch VİNÇTE ÇELİK KONSTRÜKSİYON GENEL GİRİŞ ve ÖZET 41_00 M. Güven KUTAY Son yayın: 1 Ağustos 2014 0 Semboller ve 4 Kaynaklar paragraflarındaki veriler, bütün “Vinçte Çelik Konstrüksiyon” fasikülleri için geçerlidir. Daha detaylı bilgi edinmek isterseniz. “Krenlerde Çelik Konstrüksiyonlar, Cilt I ve Cilt II, MMO/2008/483, Serpil KURT – Remzi ASLAN – Güven KUTAY “ kitaplarına bakınız. Satın almanızı öneririm. Kitap kitaptır. Hemde çok ucuz. 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch DİKKAT: Bu çalışma iyi niyetle ve bugünün teknik imkanlarına göre yapılmıştır. Bu çalışmadaki bilgilerin yanlış kullanılmasından doğacak her türlü maddi ve manevi zarar için sorumluluk kullanana aittir. Bu çalışmadaki bilgileri kullananlara, kullandıkları yerdeki şartları iyi değerlendirip buradaki verilerin yeterli olup olmadığına karar vermeleri ve gerekirse daha detaylı hesap yapmaları önerilir. Eğer herhangi bir düzeltme, tamamlama veya bir arzunuz olursa, hiç çekinmeden bizimle temasa geçebilirsiniz. İÇİNDEKİLER 0 1 2 3 4 5 6 Semboller................................................................................................................................................... 4 Çelik Konstrüksiyona Giriş ....................................................................................................................... 7 1.1 Genel bilgiler ..................................................................................................................................... 7 1.2 Değerlerin grafik olarak gösterilmesi ................................................................................................ 8 1.3 Vincin Yükleme Hali “YüHa” ............................................................................................................ 9 1.3.1 I. Hal: Rüzgar kuvveti olmayan normal işletmeler, “Hhali” ................................................... 9 1.3.2 II. Hal: Şiddetli rüzgar kuvvetinin bulunduğu kabul edilen işletmeler, “HZhali”................... 9 1.3.3 III. Hal: Çok özel etkiler altında çalışan işletmeler, “HShali” ................................................ 9 1.4 Malzemenin statik değerleri ............................................................................................................ 10 1.5 Vincin Yükleme grubu “Yügr”......................................................................................................... 10 1.6 Gerekli sehim................................................................................................................................... 11 1.6.1 Vinçin tahrik grubu “Tagr “....................................................................................................... 12 1.6.2 Çentik Grupları “Çegr”............................................................................................................. 12 1.7 Malzemenin dinamik değerleri........................................................................................................ 13 1.7.1 Kaldırma yükü katsayısı "K" .................................................................................................. 15 1.7.2 Kirişin öz ağırlık katsayısı "K " ............................................................................................. 15 1.7.3 Yükleme grubu katsayısı "kB " ................................................................................................ 15 1.8 Rüzgar kuvveti................................................................................................................................. 15 1.8.1 Rüzgar basıncı ......................................................................................................................... 15 1.8.2 Taşınan yükün rüzgar kuvveti ................................................................................................. 16 1.9 Rüzgar kuvvetinin hesabı ................................................................................................................ 16 1.9.1 Yüzey oranı: ............................................................................................................................ 17 1.9.2 Uzaklık oranı ........................................................................................................................... 18 1.9.3 Kesit oranı ............................................................................................................................... 18 1.9.4 Rüzgar yönüne dik arka arkaya duran yüzeyler....................................................................... 18 1.9.5 Rüzgar kuvvetinin hesaplanması ............................................................................................. 18 1.9.6 Kafes kontrüksiyon kuleler...................................................................................................... 19 1.9.7 Rüzgar yönüne eğik olan yüzeyler .......................................................................................... 19 1.9.7.1 Tek tek parçalar veya çerçeveler ......................................................................................... 19 1.9.7.2 Kafes kiriş veya kafes kuleler.............................................................................................. 19 Özet.......................................................................................................................................................... 20 2.1 Kirişte gerilimler ............................................................................................................................. 20 2.2 DIN 18 800'e göre buruşma hesabı özet.......................................................................................... 22 2.3 DIN 4114'e göre buruşma hesabı özet............................................................................................. 23 2.4 Ters sehim ....................................................................................................................................... 24 2.5 Burkulma ......................................................................................................................................... 25 2.5.1 -yöntemi ................................................................................................................................ 25 Temel bilgiler .......................................................................................................................................... 28 3.1 Tek kirişli monoray vinç, temel bilgiler .......................................................................................... 28 3.2 Çift kirişli gezer köprü vinci, temel bilgiler .................................................................................... 29 3.3 Portal vinç, temel bilgiler ................................................................................................................ 30 Tablolar.................................................................................................................................................... 31 Semboller ve Sözlük................................................................................................................................ 34 5.1 Semboller ve birimleri ............................................................... Fehler! Textmarke nicht definiert. 5.2 Sözlük ........................................................................................ Fehler! Textmarke nicht definiert. Kaynaklar ................................................................................................................................................ 41 6.1 Literatür ........................................................................................................................................... 41 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch 7 6.2 Standartlar........................................................................................................................................ 42 Konu İndeksi ........................................................................................................................................... 44 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch 0 Semboller Sembol A0 ADik Ak AKB AOr Atop b bKB bOr bPer bTek c E e emax F FA FC+A Fq FTD FTD2 FTY FY f fA fger fKi ftop fTers fY GA GY GPer GKi g H HaAy HüAy h hOr hP hPer I Ix Iy Iyger Iz KaSı kB kf kTol Birim cm2 cm2 cm2 cm2 cm2 cm2 cm cm cm cm cm 1 kg/cm2 cm cm kg kg kg kg kg kg kg kg cm cm cm cm cm cm cm kg kg kg kg m/s2 cm cm cm cm cm cm cm cm4 cm4 cm4 cm4 cm4 1 1 1 1 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc Açıklama Yan levha alanı Dik kuvveti taşıyan kesit alanı Kirişin kesilme etkisindeki alanı Köşebent alanı Ortalama kiriş alanı Toplam kiriş alanı Genişlik, indeksine göre Köşebent kenar boyu Ortalama kiriş genişliği Perde genişliği Tekerlekler flanş mesafesi için katsayı Elastiklik modülü Nötr ekseni kenar mesafesi y-y eksenine göre eylemsizlik dairesi yarı çapı Kuvvet, indeksine göre Araba ağırlık kuvveti Ceraskal ile arabanın öz ağırlık kuvveti Birim ağırlık kuvveti Dik tekerlek kuvveti İki tekerleği etkileyen dik kuvvet Yatay tekerlek kuvveti Kaldırma yükü kuvveti, Vincin taşıma kapasitesi Sehim, indeksine göre Arabanın öz ağırlık sehimi Kabul edilen gerekli sehim Kirişin öz ağırlık sehimi Toplam sehim Ters sehim Yükün ağırlık sehimi Arabanın ağırlığı Vincin kaldırma kapasitesi Perde ağırlığı Kiriş ağırlığı Yer çekimi ivmesi Kaldırma yüksekliği Ayak alt yüksekliği Ayak üst yüksekliği Yükseklik, indeksine göre Ortalama yükseklik Perde alt kuşak mesafesi Perde yüksekliği Eylemsizlik (Atalet) momenti, indeksine göre x-x eksenine göre eylemsizlik momenti y-y eksenine göre eylemsizlik momenti Kiriş profilinin y-y için gerekli atalet momenti z-z eksenine göre eylemsizlik momenti Kaldırma sınıfı DIN 15018 Yükleme grubu katsayısı Sehim oranı katsayısı Malzeme toleransları faktörü www.guven-kutay.ch Sembol k k k k LF LK LPer LAR LAT LFmin LFP LKo LPL LPR LaAy LüAy M Meğ Mt m1 nTek q qK qP Re Rm S SBger SBuHe sK TaGr t tger tPer umax vA vK vV W Wt Wx Wz Wy xS YüGr YüHa yS yZ 1 Ü M Dü K Birim 1 1 1 1 cm cm cm cm cm cm cm cm cm cm cm cm kg.cm kg.cm kg.cm cm 1 kg/cm kg/cm kg/cm kg/cm2 kg/cm2 1 1 1 cm 1 cm cm cm cm m/dak m/dak m/dak cm3 cm3 cm3 cm3 cm3 cm 1 1 cm cm 1 1 1 1 1 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc Açıklama ‘ ya göre normal gerilme azaltma katsayısı ‘ ya göre kayma gerilmesi azaltma katsayısı için buruşma azaltma katsayısı için buruşma azaltma katsayısı Kuvvetin kuşak kenarına olan mesafesi Kiriş açıklığı, Vinç ray açıklığı, hesapsal kiriş boyu İki perde arası mesafesi Araba ray açıklığı Araba tekerlek açıklığı Yükün raya en yakın mesafesi Yükün portafodaki maksimum mesafesi Ayak konsol mesafesi Sol portafo boyu Sağ portafo boyu Ayağın alt açıklığı Ayağın üst açıklığı Moment, indeksine göre Eğilme momenti Torsiyon momenti, burulma momenti Tekerlek kuşak arası mesafesi Tekerlek sayısı Birim ağırlığı Kirişin birim ağırlığı Platformun birim ağırlığı Akma mukavemeti Kopma mukavemeti Emniyet katsayısı, indeksine göre Gerekli buruşma emniyet katsayısı Hesapsal buruşma emniyet katsayısı Dikme kalınlığı Tahrik grubu DIN 15020 Levha kalınlığı, indeksine göre Gerekli ortalama levha kalınlığı Perde kalınlığı z-z eksenine göre eylemsizlik dairesi yarıçapı Araba yürüme hızı Kaldırma hızı Vinç yürüme hızı Mukavemet momenti, indeksine göre Burulma mukavemet momenti x-x eksenine göre mukavemet momenti z-z eksenine göre mukavemet momenti y-y eksenine göre mukavemet momenti x-x eksenine göre nötr ekseni koordinatı Yükleme grubu Yükleme hali y-y eksenine göre nötr ekseni koordinatı z-z eksenine göre nötr ekseni koordinatı Yan levhada iki perde arası mesafesinin levha yüksekliğine oranı Üst kuşak levhasında iki perde arası mesafesinin levha genişliğine oranı Kısmi emniyet katsayısı Boyuna gerilim düzeltme faktörü Öz ağırlık faktörü www.guven-kutay.ch Sembol Bu D F P PÜ P PÜ 1 2 3 4 5 A b()EM bEM Bu Bui ç()EM ç()EM çEM D()EM D()EM egI egII egIII Ekx Eky EM K kar max min Sbu x y Y EM k max min t Or top K Birim 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 kg/cm3 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 1 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc Açıklama Sınır değerler oranı, indeksine göre Buruşma sınır değerler oranı Devamlı mukavemet sınır değerler oranı Yükleme kuvvetleri sınır değerler oranı Narinlik derecesi Yan levhalarda normal gerilme narinlik derecesi Üst kuşak normal gerilme narinlik derecesi Yan levhalarda kayma gerilmesi narinlik derecesi Üst kuşak kayma gerilmesi narinlik derecesi Poisson sayısı Özgül ağırlık, indeksine göre Kirişin kendi ağırlığından ileri gelen gerilme Arabanın kendi ağırlığından ileri gelen gerilme Kaldırma yükünden ileri gelen gerilme Eylemsizlik kuvvetlerinden ileri gelen gerilme Araba kasılmasından ileri gelen gerilme Öz ağırlık gerilmesi Kapaya () göre emniyetli bası mukavemeti Emniyetli bası mukavemeti Buruşma gerilmesi İdeal buruşma gerilmesi = -1 için emniyetli çeki mukavemeti Kapaya () göre emniyetli çeki mukavemeti Emniyetli çeki mukavemeti = -1 için devamlı emniyet mukavemeti için devamlı emniyet mukavemeti Kirişteki normal eğilme gerilimi Kirişteki enine gerilim Kirişteki boyuna gerilim Kirişte x-yönündeki ek gerilim Kirişte y-yönündeki ek gerilim Emniyetli mukavemet Kasılma gerilmesi Karşılaştırma gerilmesi maksimum normal gerilme, en büyük normal gerilme minimum normal gerilme, en küçük normal gerilme Normal buruşma sınır gerilmesi Kirişte x-yönünde (boyuna) normal gerilimler Kirişte y-yönünde (enine) normal gerilimler Kaldırma yükü gerilmesi Kayma gerilmesi, indeksine göre Emniyetli kayma mukavemeti Kesme gerilmesi maksimum kayma gerilmesi, en büyük kayma gerilmesi minimum kayma gerilmesi, en küçük kayma gerilmesi Burulma gerilmesi, torsiyon gerilmesi Ortalama burulma veya torsiyon gerilmesi Toplam kayma gerilmesi Kaldırma yükü katsayısı, Titreşim katsayısı www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona 1 Giriş + Özet 7 Çelik Konstrüksiyona Giriş Vinçlerde çelik konstrüksiyonun hesabını bilinçli yapabilmek için şu temel değerlerin bilinmesi gereklidir. Hernekadar bu günün tekniğinde kuvvet birimi "N" Newton, alan birimi "mm2" milimetrekare ve gerilim/mukavemet birimi "MPa" Megapaskal olarak kullanılıyorsada memleketimizde halen vinç sanayinde kuvvet birimi "kg" kilogram, alan birimi "cm2" santimetrekare ve gerilim (mukavemet) birimi "kg/cm2" kilogram/santimetrekare kullanıldığından, kişilerin kafalarını karıştırmamak için buradada bu birimler kullanılacaktır. Arzu edenler birimleri istedikleri değerlerle kullanabilir. Bir vincin çelik konstrüksiyonuna başlarken şu bilgiler bilinmeli veya kabul edilmelidir. 1.1 Genel bilgiler Tablo 1, Genel bilgiler Monoray vinçler için özel bilgiler 1. Vincin çalıştığı yer ve saat Müşteri verisi 2. Vincin kaldırma kapasitesi Müşteri verisi GY = t 3. Kaldırma hızı Müşteri verisi vK = m/dak 4. Kaldırma yüksekliği Müşteri verisi H= m 5. Vincin ray açıklığı, kiriş boyu Müşteri verisi LK = m 6. Köprü yürüme hızı Müşteri verisi vV= m/dak 7. Arabanın ağırlığı Verilere göre seçim GA= kg 8. Araba yürüme hızı Müşteri verisi vA= m/dak 9. Araba tekerlek aks açıklığı Verilere göre seçim LAT= m 10. Araba tekerlek sayısı Verilere göre seçim nTek= 1 11. Sehim oranı katsayısı Verilere göre seçim kf= 1 12. Vincin yükleme hali YüHa = 1 13. Vincin kaldırma sınıfı DIN 15018 KaSı = 1 14. Vincin yükleme grubu DIN 15018 YüGr = 1 15. Vincin tahrik grubu DIN 15020 TaGr = 1 16. Çentik grubu Çift kiriş vinçler için özel bilgiler 17. Araba tekerlek ray açıklığı 18. Yükün raya en yakın mesafesi Portal vinçler için özel bilgiler h= ÇeGr = Verilere göre seçim LAR= cm Verilere göre seçim LFmin = cm 19. Portafoda maksimum yük mesafesi Verilere göre seçim LFP = cm 20. Ayağın üst açıklığı Verilere göre seçim LüAy = cm 21. Ayağın alt açıklığı Verilere göre seçim LaAy = cm 22. Vincin sol portafo boyu Müşteri verisi LPL = cm 23. Vincin sağ portafo boyu Müşteri verisi LPL = cm 24. Ayak kıvrım yüksekliği Verilere göre seçim hkAy= cm 25. Ayak alt yüksekliği Verilere göre seçim HaAy= cm 26. Ayak üst yüksekliği Verilere göre seçim HüAy= cm 27. Ayak konsol mesafesi Verilere göre seçim LKo= cm Özel şartlar: 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona 8 1.2 Giriş + Özet Değerlerin grafik olarak gösterilmesi x y x y z z Şekil 1, DIN 18800 T1 (1990-11) e göre kirişin yönleri Yukarıda Şekil 1 ile çelik konstrüksiyonda profillere göre koordinat eksenleri verilmiştir. y v Vy z w Vz y v Vy x u N z w Vz x u N My My MX MX Mz Mz Şekil 2, DIN 18800 T1 (1990-11) e göre tanımlamalar Tanımı Tanımı Tanımı x x-ekseni koordinatı y y-ekseni koordinatı z z-ekseni koordinatı u x-ekseni kayması, sehimi v y-ekseni kayması, sehimi w z-ekseni kayması, sehimi N x-yönünde normal kuvvet Vy y-yönünde normal kuvvet Vz z-yönünde normal kuvvet Mx hesaplanan düzleme x-yönünde dik moment My hesaplanan düzleme y-yönünde dik moment Mz hesaplanan düzleme z-yönünde dik moment Yukarıda Şekil 2 ve tablosu ile çelik konstrüksiyonda kullanılan verilerin sembol ve tanımlamaları gösterilmiştir. Dikkat: Kiriş hesaplarını yaparken dikkat edilecek noktalar: 1. Monoray kirişte nötr ekseni alt kuşağa yakındır ve maksimum gerilim “max” üst kuşaktadır. 2. 2. Çift kirişte nötr ekseni üst kuşağa yakındır ve maksimum gerilim “max” alt kuşaktadır. 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona Giriş + Özet 9 Sayfa 7 ve Tablo 1 ile verilen genel bilgiler bulunduktan sonra konstrüksiyonun yapılacağı malzeme seçilir. Çelik konstrüksiyon malzemesi genelde St37-2 dir. Bu malzeme hem ucuz hemde kaynak konstrüksiyona en yatkın malzemedir. St37-2 için kullanılan kaynak elektrotlarıda her yerde ve en ucuz şekilde bulunur. Özel hallerde St52-3 malzemesi kullanılır. Çok özel hallerde daha başka malzemelerinde kullanılmasına karşın, burada yalnız bu iki malzemenin değerleri verilecektir. Malzeme değerlerini seçebilmek için vincin “Yükleme Hali” nin seçilmesi gerekir. 1.3 Vincin Yükleme Hali “YüHa” Avrupa Kaldırma Araçları İmalatçıları Birliği “F.E.M.” e göre yükleme Halleri vinçlerde çelik konstrüksiyon hesapları yapılırken üç işletme halinin bulunduğu kabul edilir. : Yükleme Hali H; Daha çok kapalı yerlerde yani atölye, depo ve benzeri yerlerde çalışan vinçlerdir. Bu hal rüzgar ve kar etkisinde olmayan vinçlerdir. Bu hesaplarda etki kuvvetlerinin tamamen bilinmemesinden dolayı yükleme grubuna göre, kB faktörü kullanılır. Yükleme Hali HZ;Daha çok açık sahada rüzgar ve kar etkisinde olan vinçlerdir. Yükleme hali H ya rüzgar, kar ve bakım elemanları ile takımlarının kuvvetlerinin ilavesi ile hesaplar yapılır. Yükleme Hali HS; Çok özel etkiler altında çalışan vinçlerdir. Genelde atölye vinçleri için “I. Hal” geçerlidir. Burada verilen detaylı açıklamalar, portal ve liman vinçlerinde de uygulanır. 1.3.1 I. Hal: Rüzgar kuvveti olmayan normal işletmeler, “Hhali” Bu işletme hali rüzgar etkisinde olmayan vinçlerin hesaplanmasında kullanılır. Daha çok kapalı yerlerde yani atölye, depo ve benzeri yerlerde çalışan vinçlerde şu gerilmeler hesaplanır: Statik yüklerden oluşan gerilmeler. Bunlar vinçin çelik konstrüksiyonunun, arabanın vb. Öz ağırlıklarından ve araba kasılmasından oluşan 1 , 2 ve 5 diye adlandırılan gerilmelerdir. Statik yüke çevrilmiş dinamik yükten oluşan gerilmeler. Bunlar kaldırma yükü katsayısı ile büyütülmüş kaldırma yükünden ve atalet kuvvetlerinden oluşan 3 ve 4 gerilmeleridir. Böylece tanımlanan bu gerilmeler, bilinenlerin tam olamaması veya akla gelmeyen herhangi bir etkiyi de hesaba katmış olmak için yükleme grubuna göre, kB faktörü (katsayısı) ile çapılarak konstrüksiyondaki gerilme büyüklüğü aşağıdaki gibi hesaplanır. top1 k B 1 2 K (3 4 ) 5 F1 1.3.2 II. Hal: Şiddetli rüzgar kuvvetinin bulunduğu kabul edilen işletmeler, “HZhali” Burada I. Hal deki hesaba rüzgardan oluşan gerilmede eklenir. top 2 top1 Rü F2 Dikkat edilmesi gereken bir nokta, rüzgar etkisi altında hareket ve frenleme zamanlarının daha uzun olmasından ötürü, ivme ve fren kuvvetlerinin I. Hal den daha büyük olmalarıdır. 1.3.3 III. Hal: Çok özel etkiler altında çalışan işletmeler, “HShali” Çok özel etkileri şu şekilde sıralıyabiliriz: İşletmenin çalışmadığı (paydoslarda) rüzgar (fırtına) etkisindeki vinçler, İşletmede hızla tamponlara çarpan vinçler, Teslimat esnasında, dinamik veya statik yüklemelerde % 10 veya daha fazla yükle, denenecek vinçler. 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona 10 Giriş + Özet Malzemenin statik değerleri 1.4 Tablo 2, Malzemenin statik mekanik değerleri Malzemenin tanımı Kopma mukavemeti değeri Akma mukavemeti değeri Elastiklik Modülü Poisson sayısı Özgül ağırlığı Sembol Standartı Mal. No: Rm 16 mm kg /cm2 Re 16 mm kg/cm2 Edyn kg/cm2 St - kg/m3 St 37-2 DIN 17 100 1.0037 3’400 2’350 2’100’000 0,3 7’850 St 52-3 DIN 17 100 1.0570 4’900 3’550 2’100’000 0,3 7’850 Tablo 3, Statik Emniyetli mukavemet değeri Emniyetli mukavemet değeriçEM Akma mukavemet değeri Re 16 mm I. Hal II. Hal III. Hal kg /cm2 kg /cm2 kg /cm2 kg /cm2 St 37 (Fe 360 ; E 24) 2’350 1’600 1’800 2’150 St 44 (Fe 430 ; E 26) 2’550 1’750 1’950 2’400 St 52 (Fe 510 ; E 36) 3’550 2’400 2’700 3’250 Malzeme Tablo 4, Statik Emniyetli mukavemet değeri Yükleme hali H σçEM kg/cm2 1’600 Emniyetli basma mukavemeti değerleri σbEM kg/cm2 1’400 HZ 1’800 1’600 1’040 H 2’400 2’100 1’380 HZ 2’700 2’400 1’560 Malzeme cinsi ve zorlannması Sembol Normu St 37-2 DIN 17 100 St 52-3 DIN 17 100 Emniyetli karşılaştırma mukavemeti değerleri Emniyetli çekme mukavemeti değerleri Emniyetli kayma mukavemeti değerleri em kg/cm2 920 Buruşma hesaplarında “ σbEM “ değeri kullanılmalıdır. 1.5 Vincin Yükleme grubu “Yügr” Tablo 5, Vinç elemanlarının ve vincin yükleme grubunun saptanması Yükleme sayısı N1 N2 sınıfı Vincin ömrü 2.104< NG <2.105 2.105< NG <6.105 boyunca gerilme Seyrek kullanma, Devamlı, fakat yineleme sayısı uzun molalı işletme molalı işletme NG Gerilme durumu N3 N4 6.105< NG <2.106 Devamlı ve molasız işletme NG > 2.106 Molasız ve ağır şartlı işletme Vinç veya elemanlarının yükleme durumu S0 çok hafif B1 B2 B3 B4 S1 hafif B2 B3 B4 B5 S2 orta B3 B4 B5 B6 S3 ağır B4 B5 B6 B6 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona Giriş + Özet 11 Tablo 6, Vinç yükleme grupları ve kaldırma sınıfları No Vinç tanımı 1 Kaldırma sınıfı Yükleme grubu El ile tahrik edilen vinçler H1 B1, B2 2 Montaj vinçleri H1, H2 B1, B2 3 Santralda makina binasındaki vinçler H1 B2, B3 Aralıklı işletme H2 B4 Devamlı işletme H3, H4 B5, B6 H2, H3 B3, B4 H3, H4 B5, B6 4 İşletme şekli 5 Depo vinçleri, Traversli vinçler, Hurda deposu vinçleri 6 Atölye vinçleri 7 Köprülü vinçler, Demir hurda depo vinçleri 8 Döküm ve dökümhane vinçleri H2, H3 B5, B6 9 Ocak vinçleri H3, H4 B6 10 Döküm ve çelik ocak vinçleri H4 B6 11 Dövme ve dövme işlerinde kullanılan vinçler H4 B5, B6 Kancalı işletme H2 B4, B5 Kepçeli, magnetli H3, H4 B5, B6 H1 B3, B4 Kancalı H2 B3, B4 Kancalı H2 B4, B5 Kepçeli, magnetli H3, H4 B5, B6 H1 B2, B3 Kancalı H2 B3, B4 Kepçeli, magnetli H3, H4 B4, B5 H1 B3 Kancalı H1, H2 B2, B3 Kancalı H2 B3, B4 Kepçeli, magnetli H3, H4 B4, B5 H2 B4 Kancalı H2 B3, B4 Kepçeli, magnetli H3, H4 B4, B5 H1 B1, B2 12 Liman, portal, yarıportal arabalı veya döner vinçler 13 14 Hareketli veya sabit band vinçleri 15 Dok vinçleri 16 Kepçeli, magnetli Liman, döner, yüzer vinçler 17 18 Ağır yük ve yüzer vinçler 19 Gemi vinçleri 20 21 İnşaat kule vinçleri 22 Montaj ve dikme vinçleri 23 Raylı döner vinçler 24 25 Demiryolu vinçleri 26 Mobil ve oto vinçler 27 28 Ağır yük mobil ve oto vinçleri 1.6 Gerekli sehim Vinç kirişinin gerekli sehimi, kiriş boyunun gerekli sehim oranına bölünmesiyle bulunur ve hesaplanan sehim bu değerden küçük olmalıdır. fger L K / k f f hes F3 Tablo 7 ile verilen sehim oranı katsayısı "kf" bir öneridir, konstrüktör tecrübelerine ve standartlara göre istediği katsayıyı seçer. Genelde burada verilen sehim oranı tutulduğunda, kirişin rezonas kontrolüne gerek yoktur. Bu değerlerden daha düşük değerler kullanıldığında, teslim zamanında ölçülen sehim ile rezonans kontrolünün yapılması gerekir. Atölye vinçleri için gerekli sehim genelde fger = LK / 1000 olarak alınır. Diğer durumlar için pratikte önerilen kf-katsayısı Tablo 8 ile gösterilmiştir. 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona 12 Giriş + Özet Tablo 7, Vinç kaldırma sınıfları ve yükleme grupları Nr kf-katsayısı Kaldırma sınıfı Yükleme grubu 1 000 H1 B2 1 000 H1 B2 1 000 H2 B2 seyrek çalışan 1 350 H2 B4 devamlı çalışan 1 500 H3 B5 seyrek çalışan 1 350 H2 B3 devamlı çalışan 1 500 H3 B4 seyrek çalışan 1 500 H2 B5 devamlı çalışan 1 500 H3 B6 Vinçin çalıştığı yer Elektrik santralı makina dairesi vinci ve ceraskallı vinçler seyrek çalışan Montaj vinci devamlı çalışan 1 2 3 4 Depo ve mermerci vinci 5 6 Atölye vinci 7 8 Dökümhane vinci 9 Tablo 8, Pratikte önerilen kf-katsayısı Vinç tahrik şekli kf 800 El ile tahrik edilen vinçler Elektirikle ve el ile karışık tahrik edilen vinçler 800 – 1000 Elektrikle tahrik edilen, tahrik grubu 2m e kadar vinçler 1000 – 1200 Elektrikle tahrik edilen, tahrik grubu 2m den büyük vinçler 1200 – 1500 Genelde bir istek yoksa 1000 alınır ve kafes kirişlerde Iyger için 1600-1800 kabul edilir. 1.6.1 Vinçin tahrik grubu “Tagr “ Tablo 9, Vinçin tahrik grubu Zorlanma tanımlaması Sınıfı Yük dağılımı Günlük çalışma saati (senelik gözlemeye göre) <0,125 0,125 0,250 0,250 0,500 0,500 1,000 12 24 48 816 Devamlı küçük yükler nadiren 1Em 1Em 1Dm 1Cm 1Bm 1Am 2m 3m diğerleri Tam, orta ve Orta küçük yük aynı 1Em 1Dm 1Cm 1Bm 1Am 2m 3m 4m oranda Hemen hemen Ağır devamlı tam 1Dm 1Cm 1Bm 1Am 2m 3m 4m 5m yük Örnek; Bir portal vinçin yüklenmesi “Tam, orta ve küçük yük aynı oranda” ve günlük çalışma 12 h kabul edilirse, Vinçin tahrik grubu “Tagr = 1Am” seçilir. Hafif 1.6.2 Çentik Grupları “Çegr” Monorayda çentik grubu K2 Grubu K3 Grubu K4 Grubu >16 4m 5m 5m saatide Şekil 3, Malzemeye kaynak ağızı açılarak,çift taraflı kaynak Şekil 4, Malzemeye kaynak ağızı açılarak, normal kalitede en az yan plaka kalınlığını verecek kadar yarım V kaynak dikişi yapılır. Görüldüğü gibi dörtköşe destek çubuğu konulur. Kök kaynağı var kabul edilir. t t t t Şekil 3 Şekil 4 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc t Şekil 5 Şekil 5, Malzemeye kaynak ağızı açılarak, normal kalitede yarım V kaynak dikişi yapılır. Kök kaynağı yok kabul edilir. www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona Giriş + Özet 13 Çift kirişte çentik grubu K2 Grubu K3 Grubu Şekil 6, Kaynak dikişi, malzemeye kaynak ağzı açılarak özel kalitede Kdikişi yapılmıştır. Şekil 7, Kaynak dikişi, malzemeye kaynak ağzı açılarak normal kalitede Kdikişi yapılmıştır. K4 Grubu Şekil 8, Kaynak dikişi malzemeye kaynak ağızı açılarak normal kalitede yarım V-dikişi yapılmıştır. Şekil 9, Kaynak dikişi malzemeye kaynak ağızı açılarak normal kalitede çift köşe dikişi yapılmıştır. 1.7 Malzemenin dinamik değerleri Herhangi “” değerine göre, çeşitli çentik etkisinin çeşitli demir konstrüksiyon malzemesine ve çeşitli vinç grubuna göre DIN 15018 de emniyetli dinamik işletme gerilmesi D()EM belirlenmiştir. Tablo 10, Yükleme durumu ve çentik grubuna bağlı kaynaklı malzemenin değişken mukavemet değeri DIN 15018 Tablo 16 dan aktarma, "W" değeri kg/cm2 olarak Çentik K0 K1 Yükleme K2 K3 K0 K4 K1 St 37 + St 44 K2 K3 K4 St 52 B1 1'800 1'800 1'800 1'800 1'527 2'700 2'700 2'700 2'540 1'527 B2 1'800 1'800 1'800 1'800 1'080 2'700 2'700 2'520 1'800 1'080 B3 1'800 1'800 1'782 1'273 764 2'736 2'121 1'782 1'273 764 B4 1'680 1'500 1'260 900 540 1'680 1'500 1'260 900 540 B5 1'188 1'061 891 636 382 1'188 1'061 891 636 382 B6 840 750 630 450 270 840 750 630 450 270 St37, St44 ve St52 malzemelerinin kaynaksız durumda mukavemet değerleri değişiktir. Fakat kaynaklı durumda Tablo 10 ile verilen değerler bu üç malzeme için geçerlidir. Sürekli dinamik emniyetli gerilme değerleri sınır değerler oranı "" ya bağımlı olarak hesaplanır. Çentik grubu K0 ve K1 kaynaksız malzeme için, diğer değerler kaynaklı konstrüksiyon için geçerlidir. Dalgalı zorlama eksi tarafta 1 < 1 < 0 için sürekli dinamik emniyetli gerilme: Çeki mukavemet değeri Bası mukavemet değeri 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc DçEM1 W 5 3 2 1 F4 2 1 1 F5 DbEM1 W www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona 14 Giriş + Özet Tam dalgalı zorlama 0 = 0 için sürekli dinamik emniyetli gerilimi: Çeki ve Bası mukavemet değeri: 5 DEM 0 W 1,66 W 3 F6 Dç(0)EM R m m S ax Dç(0)EM D(-1)EM ax m D(-1)EM or max min Db(0)EM D(-1)EM m ax S m ax R m Db(0)EM Şekil 10, σD(-1)EM değerleri ile σD(κ)EM değerleri arasındaki bağlantı diyagramı Dalgalı zorlama artı tarafta 0 < 2 < 1 için sürekli dinamik emniyetli gerilme: DçEM 2 Çeki mukavemet değeri DçEM 0 1 1 DçEM0 2 0,75 R m DbEM 2 1,2 DçEM 2 Bası mukavemet değeri F7 F8 Statik değişmeyen zorlama 3 = +1 için sürekli dinamik emniyetli gerilme: DbEM 1 0,75 R m DçEM DbEM W Rm kg/cm2 kg/cm2 kg/cm2 1 kg/cm2 F9 Devamlı çeki emniyetli mukavemet değeri, indeksine göre Devamlı bası emniyetli mukavemet değeri, indeksine göre Yükleme durumu ve çentik grubuna bağlı değişken mukavemet değeri Sınır değerler oranı, indeksine göre Malzemenin kopma mukavemet değeri Böylelikle hesap konusu kirişteki çentik etkisi ve kirişteki dalgalı gerilme, sınır değerler oranı 'ya göre sürekli dinamik emniyet gerilmeleri belirlenmiş olur. Gerilme karşılaştırmaları çeki değerleri ile yapılır. Çünkü uygulamada görüldüğü gibi, çatlaklar sonucu kopma çeki tarafından başlar. 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona Giriş + Özet 15 1.7.1 Kaldırma yükü katsayısı "K" Kaldırma yükü katsayısı "K" kaldırma sınıfı ve kaldırma hızına bağlı olarak Tablo 11 ile belirlenir. Tablo 11 Kaldırma yükü katsayısı "K" Kaldırma yükü katsayısı ψK Kaldırma sınıfı H1 H2 H3 H4 vK 90 m/dak 1,1 + 0,0022 . vK 1,2 + 0,0044 . vK 1,3 + 0,0066 . vK 1,4 + 0,0088 . vK vK > 90 m/dak 1,3 1,6 1,9 2,2 1.7.2 Kirişin öz ağırlık katsayısı "K " Kirişin öz ağırlık katsayısı "K " vinçin hareket hızına bağlı olarak Tablo 12 ile belirlenir. Tablo 12, Öz ağırlık katsayısı "K " Hareket hızı vV m/dak olarak Öz ağırlık katsayısı Hareket yolu Yürüyüş darbeli, ray engebeli veya araları boşluklu ise Yürüyüş darbesiz, ray düzgün, ray araları kaynatılmış ve işlenmiş ise K vV 60 vV 90 1,1 60 < vV 200 90 < vV 300 1,2 200 vV 300 vV 1,2 1.7.3 Yükleme grubu katsayısı "kB " Tablo 13, Yükleme grubu katsayısı "kB" Yüklenme grubu kB-katsayısı 1.8 B1 B2 B3 B4 B5 B6 1,00 1,02 1,05 1,08 1,11... 1,14 1,17 ... 1,20 Rüzgar kuvveti 1.8.1 Rüzgar basıncı Vinçin işletme anındaki rüzgar basıncının hesabını basitleştirmek için bazı kabuller yapılır. Rüzgar hızını sabit ve herhangi bir yönden yatay olarak estiğini kabul edelim. Bu kabullere göre rüzgar basıncı şu büyüklükte olur: q Rü 0,613 v 2Rü qRü vRü N/m2 m/s F 10 Rüzgarın dinamik özgül basıncı Rüzgarın kabul edilen hesapsal hızı Rüzgarın işletmedeki hesapsal dinamik basıncı, tahmini olarak Tablo 14 ile bulunur. Tablo 14, Rüzgarın işletmedeki hesapsal dinamik basıncı qRü Vinç tipi Dinamik basınç qRü N/mm2 vRü m/s Çok hafif rüzgar etkisinde çalışan Vinçler. Montaj Vinçleri v. b. 125 14 50 Açık sahada çalışan normal Vinçler 250 20 75 Çok kuvvetli rüzgar etkisinde çalışan vinçler. * 500 28 100 * Rüzgar hızı vRü km/h Burada rüzgar hakkında tam bilgi alınarak hesapların yapılması önerilir. Zaten bu tablodaki değerler F 10 ile hesaplanmıştır. 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona 16 Giriş + Özet 1.8.2 Taşınan yükün rüzgar kuvveti Konstrüksiyonun yanısıra taşınacak yükün de rüzgar etkisinde kaldığı dikkate alınarak rüzgar kuvveti bulunup hesaplara dahil edilmelidir. Taşınan yükün rüzgar kuvveti. FRüY 2,5 A Y q Rü N/m2 m2 N/m2 FRüY AY qRü F 11 Rüzgarın yükte oluşturduğu kuvvet Yükün rüzgara karşı alanı. Genel olarak bir tona 0,5 m2 alınır Rüzgarın dinamik özgül basıncı Bu hesaplar, eğer vinç yük nakli veya yükleme-boşaltma tesisi için sürekli çalışmak üzere özel olarak imal edilecekse yapılır. Normal çalışan vinçlerde bu kuvvet dikkate alınmaz. Çünkü kuvvetli rüzgar altında genelde vinç çalıştırılmaz. Rüzgar kuvvetinin işletmenin durduğu zamanlardaki(paydoslarda) etkisi için, vinçin bulunduğu yerdeki rüzgar ve vinçin konumu hakkında detaylı bilgi edinip hesapları buna göre yapmak en doğru yoldur. Özellikle geceleri (işletme paydos ettiğinde) rüzgar (fırtına) etkisine karşı vinçin raylar üzerinde sabit kalması sağlanmalıdır. Vinçin yerden yüksekliği de rüzgardan oluşan kuvvetlere etki eden faktörlerden biridir. Bu faktörün büyüklüğü, tecrübeler sonucu elde edilen değerlere göre düzenlenmiş Tablo 15 ile bulunur. Tablo 15, Molalarda rüzgarın, vinçin yerden yüksekliğine göre hesapsal dinamik basıncı " qRü" Vinçin yerden yüksekliği m 0 ... 20 20 ... 100 100 < Rüzgar hızı vRü m/s vRü km/h 36 50 42 75 46 100 Rüzgar basınçı qRü N/mm2 800 1100 1300 1.9 Rüzgar kuvvetinin hesabı Açık sahada çalışan vinçlerde rüzgar kuvveti şu şekilde hesaplanır: FRü A q Rü k Rü FRü A qRü kRü N m2 N/m2 [] F 12 Rüzgar kuvveti Parçanın rüzgardan etkilenen cephe alanı Rüzgarın dinamik özgül basıncı Rüzgar için şekil faktörü Sistemin toplam rüzgar kuvveti, o sistemi oluşturan parçaların rüzgar kuvvetlerinin toplamına eşittir. Sistemin mukavemet ve denge hesapları, toplam rüzgar kuvveti de hesaba katılarak yapılmalıdır. Yukarıdaki F 12 ifadede qRü nün deşeri F 10 ile bulunur. A ve kRü değerleri ise aşağıdaki açıklamalara göre şu şekilde hesaplanır. Rüzgar için şekil faktörü kRü , aerodinamik narinlik derecesi ile parçanın şekline bağlıdır. Bundan dolayı sistemin toplam rüzgar kuvveti doğrudan hesaplanamaz. Parçaların tek tek aerodinamik narinlik derecesi ve parçanın şekli için rüzgar kuvvetleri hesaplanır. Bundan sonra gerekli olan rüzgar kuvvetleri toplanarak hesaplar yapılır. L D L b L b b Rüzgar L d Şekil 11, Profillerin aerodinamik narinlik derecesi Şekil 11 ile görülen aerodinamik narinlik derecesi A = L/b veya A = L/D ile hesaplanır. 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona Giriş + Özet 17 b1 L1 b3 L 3 L2 B b2 L Şekil 12, Kafes konstrüksiyonun aerodinamik narinlik derecesi 1.9.1 Yüzey oranı: Şekil 12 ile görülen yüzey oranı, parçaların toplam hakiki alanı/Sistemin sınır alanı = (Li x bi) / (L.B) şeklinde tanımlanır. Kafes konstrüksiyonda tek tek parçaların boyu parçaların teorik eksenlerinin kesişme noktalarının uzaklığıdır. Aşağıda tablolarda Tablo 16 ve Tablo 17 ile verilen değerler tecrübelere dayanan temel (ana) büyüklüklerdir. Özel hallerde rüzgar tünelinde yapılan deneyler sonucu elde edilen değerler daha sağlıklıdır. Rüzgar için şekil faktörü, parçaların veya sistemin aerodinamik narinlik derecesine bağlı olarak seçilir. Tablo 16, Tek parçalar için rüzgar şekil faktörü "kRü" Aerodinamik narinlik derecesi L/b veya L/D * Tanımlama ≤5 10 20 30 40 50 > 50 1,15 1,15 1,30 1,40 1,45 1,50 1,60 Kare, 356 mm kadar 1,40 1,45 1,50 1,55 1,55 1,55 1,60 Dörtköşe, <254x457 mm 1,05 1,05 1,20 1,30 1,40 1,50 1,60 1,30 1,35 1,60 1,65 1,70 1,80 1,80 D . vRü < 6 m2/s 0,60 0,70 0,80 0,85 0,90 0,90 0,90 D . vRü ≥ 6 m2/s 0,60 0,65 0,70 0,70 0,75 0,80 0,80 b/d ≥ 2 1,55 1,75 1,40 2,10 2,20 b/d ≥ 1 1,40 1,55 1,75 1,85 1,90 b/d ≥ 0,5 1,00 1,20 1,30 1,35 1,40 b/d ≥ 0,25 0,80 0,90 0,90 1,00 1,00 Standart profiller (haddelenmiş) Köşeli profiller Farklı kesitte parçalar Yuvarlak profiller Kutu profiller, Kare >356 mm Dörtköşe, >254x457 mm b Rüzgar d * Aerodinamik narinlik derecesi profiller için Şekil 11, kafes kirişler için Şekil 12 ve yan yana veya arka arkaya gelen profiller için Şekil 13 ve kafes kirişler için Şekil 14 ile verilen ölçülere göre belirlenir. 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona 18 Giriş + Özet Tablo 17, Çeşitli sistemler için rüzgar şekil faktörü "kRü" Tanımlama Rüzgar etkisindeki yüzey düz profiller Tek kafes profil Yuvarlak D . vRü < 6 m2/s profiller D . vRü ≥ 6 m2/s Makina, operatör vb. kabinler Dörtköşe kapalı kutu gibi yerde veya sabit asılı kRü 1,70 1,10 0,80 1,10 R üzgar b b R üzgar a d d a Şekil 13, Aerodinamik narinlik derecesi için profillerin mesafe orantıları Rüzgar B B Rüzgar L L a 2.a Şekil 14, Aerodinamik narinlik derecesi için kafes konstrüksiyonun mesafe orantıları 1.9.2 Uzaklık oranı Şekil 13 ve Şekil 14 ile uzaklık oranı = a/b veya a/B büyüklüğündedir. Burada a değeri en kısa mesafe değeri olarak kabul edilir. 1.9.3 Kesit oranı Kutu profillerde kesit oranı, Rüzgara karşı profil genişliği / Rüzgara paralel profil derinliği = b/d 1.9.4 Rüzgar yönüne dik arka arkaya duran yüzeyler Rüzgar yönüne dik arka arkaya duran yüzeylerde rüzgar kuvvetini hesaplamak için gerekli kapatma faktörü ““ yı Tablo 18 ile uzaklık ve yüzey oranlarına bağlı olarak bulabiliriz. Tablo 18, Kapatma faktörü "" Uzaklık oranı a/b veya a/B 0,1 0,5 0,75 1,0 0,92 2,0 0,95 4,0 1,00 5,0 1,00 6,0 1,00 0,2 0,40 0,75 0,80 0,88 0,95 1,00 Yüzey oranı (Li x bi) / (L.B) 0,3 0,4 0,32 0,21 0,59 0,43 0,63 0,50 0,76 0,66 0,88 0,81 1,00 1,00 0,5 0,15 0,25 0,33 0,55 0,75 1,00 ≥ 0,6 0,10 0,10 0,20 0,45 0,68 1,00 Rüzgar yönüne dik arka arkaya aynı aralıkla sıralanmış parçaların hepsi arkasındaki parçanın etki alanını biraz kapatacaktır. Bu kapatma etkisi 9. parçaya kadar gittikçe küçülür, fakat 9. aralıktan sonra kapatma faktörü sabit kalır. 1.9.5 Rüzgar kuvvetinin hesaplanması 2 nci parça için F1 A q Rü k Rü F2 A q Rü k Rü “n” ninci parça için (n = 3 den 8 e kadar) Fn ( n 1) .A.q Rü .k Rü 9 uncu ve daha sonraki parçalar için F9 8 A q Rü k Rü 1 inci parça için 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona Böylece toplam kuvvet: 9 a kadar parçalı sistemde: Giriş + Özet 19 Ftop 1 2 3 ... n 1 A q Rü k Rü FRü top A q Rü k Rü 1 n 1 F 13 Ftop 1 2 3 ... 8 n 9 8 A q Rü k Rü 9 dan fazla parçalı sistemde: 1 9 Ftop A q Rü k Rü n 9 8 1 FRü top A qRü kRü N m2 N/m2 [] [] F 14 Toplam rüzgar kuvveti Parçanın rüzgardan etkilenen cephe alanı Rüzgarın dinamik özgül basıncı Rüzgar için şekil faktörü Kapatma faktörü Kapatma faktörü n nin değeri 0,1 den küçük alınmaz. n nin değeri 0,1 den küçük bulunsa bile 0,1 olarak değerlendirilir. 1.9.6 Kafes kontrüksiyon kuleler Kafes kontrüksiyon kulelerde rüzgar tarafının yüzey alanı aşağıdaki şekil faktörüyle “kŞe”büyültülür: Kule düz yüzeyli profillerden ise : Kule yuvarlak profillerden ise : kŞe = 1,7.(1+) D . vRü < 6 m2/s kŞe = 1,1.(1+) D . vRü ≥ 6 m2/s kŞe = 1,4 Kapatma faktörü Tablo 18 ile bulunur. Kare kesitli kulenin max rüzgar kuvveti, eğer rüzgar köşegen yönünde eserse oluşur. Bu durumda pratikte, normal bir yüze etki eden kuvvetin 1,2 misli alınarak hesap yapılır. 1.9.7 1.9.7.1 Rüzgar yönüne eğik olan yüzeyler Tek tek parçalar veya çerçeveler Eğer rüzgar yüzeylere açısı eğikliğinde esiyorsa (derece olarak ≤ 90° alınır); FEg A q Rü k Rü sin 2 F 15 1.9.7.2 Kafes kiriş veya kafes kuleler Eğer rüzgar yüzeylere açısı eğikliğinde esiyorsa ( ≤ 90° alınır); FEg A q Rü k Rü K 2 F 16 50 1,7 A iz / A F 17 K2 Düzeltme faktörü K2 FEg A qRü kRü K2 iz N m2 N/m2 [] [] m2 Eğik yüzeydeki rüzgar kuvveti Parçanın rüzgardan etkilenen cephe alanı Rüzgarın dinamik özgül basıncı Rüzgar için şekil faktörü Düzeltme faktörü Parçanın rüzgara dik izdüşüm alanı Düzeltme faktörü K2 nin sınır değeri vardır. K2 0,35 den küçük ve 1,0 den büyük olamaz. Eğer hesaplarda K2 < 0,35 bulunduysa K2 = 0,35 veya K2 > 1,0 bulunmuşsa K2 = 1,0 alınır. 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona 20 2 Giriş + Özet Özet 2.1 Kirişte gerilimler Tablo 19, Normal gerilim hesabı Gerekli sehim Tekerlek kuvvetleri Gerekli eylemsizlik momenti Atalet kuvvetlerinden oluşan gerilim Araba kasılmasından oluşan gerilim Kirişteki normal eğilme gerilimi Max ve min normal eğilme gerilimi f ger L K / k f f ger L K / k f FTD 2 0,5 K FY K FC A I yger t ger f hes Bir Tekerlek FTD 2 L K L TA 3 L2K L K L TA 2 48 E f ger 5 FTD EM FTD 2 L K LTA 3 L2K L K LTA 2 48 E I y Kirişin ağırlığından oluşan gerilim Arabanın toplam ağırlığından oluşan gerilim Yükün ağırlığından oluşan gerilim Çift kiriş İki Tekerlek Gerekli alt kuşak kalınlığı Hesaplanan sehim Monoray kiriş 1 F TD 0,25 K FY K FA I yger f hes FTD (LK LTA ) 3 L2K L K LTA 2 48 E fger FTD L K L TA 3 L2K L K L TA 2 48 E I y K q K L2K 8 Wy 1 FA 2 L K LTA 2 16 L K Wy 2 FA 2 L K LTA 2 32 L K Wy 3 FY 2 L K L TA 2 16 L K Wy 3 FY 2 L K LTA 2 32 L K Wy 5 alt Kirişte xyönünde (boyuna) gerilim Kirişte yyönünde (enine) gerilim LK F K q K q P L K A Wz 2 0,05 LTA 5 (FA FY ) Wz 4 0,075 FTD L TA 5 Wz üst k B 1 2 K 3 4 5 üst e1 e2 max k B 1 2 K 3 4 5 min 1 2 min 1 2 x alt Ekx y Eky Ek ve Kayma gerilimi hesabı Tablo 20 ve Tablo 21 de görülmektedir. Toplam karşılaştırma gerilimi Karşılaştırma gerilimi karAlt 2x 2y x y 3 2max karÜst 2üst 3 2max karAlt veya karÜst değerlerinden hangisi büyükse karşılaşma gerilimi için alınır. 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc K q K q P L2K 8 Wy 2 L 4 0,075 K K q K L K FC A Wz www.guven-kutay.ch kar 2max 3 2max Çelik Konstrüksiyona Giriş + Özet 21 Tablo 20, Monoray kirişte ek gerilim hesabı Paralel kuşaklı profil IPB ve Kutu kiriş Eğik kuşaklı profil NPI c x 0 0,05 0,58 0,148 e(3,015 ) c x 0 0,981 1,479 1,120 e(1,322 ) cx1 2,23 1,49 1,390 e( 18,33 ) cx1 1,810 1,150 1,060 e( 7,700 ) cx 2 0,73 1,58 2,910 e( 6,0 ) cx 2 1,990 2,810 0,840 e( 4,690 ) c y 0 2,11 1,977 0,0076 e(6,53 ) c y 0 1,096 1,095 0,192 e( 6,0 ) c y1 10,108 7,408 10,108 e( 1,364 ) c y1 3,965 4,835 3,965 e( 2,675 ) cy2 0 cy2 0 x-yönünde (boyuna) gerilimler y-yönünde (enine) gerilimler Fx 0 c x 0 Fmax Fx1 c x1 Fmax Fx 2 c x 2 Fmax t 02 t12 Fy0 c y 0 Fmax Fy1 c y1 Fmax Fy 2 c y 2 t 22 t 02 t12 Fmax t 22 0 Eky 0,75 yi Ekx 0,75 xi Tablo 21, Kayma gerilimi hesabı Monoray kiriş t Torsiyon gerilimi Or Kesme gerilimi 4 FDT m1 h Or A Kuş t FTD 2 2 FTD A Dik A Dik FY k B FA 4 t2 h2 top t k 1 2 m1 max 2 FTD A Dik h Or A Kuş 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc ( y 4 0,2 z 5 ) (FA FY ) 4 t 2 ( y 2 y 4 ) (z1 z3 ) k top Or t Toplam kayma gerilimi Kayma gerilimi Çift kiriş max www.guven-kutay.ch FY k B FA y 4 0,2 z 5 1 4 t2 ( y 2 y 4 ) (z1 z 3 ) h 2 Çelik Konstrüksiyona 22 2.2 Giriş + Özet DIN 18 800'e göre buruşma hesabı özet Bölgenin kenarlar oranı a i / bi Bölgedeki zorlama değerleri min Bölgedeki sınır değerler oranı min / max Euler gerilimi; Son bölgede çeki basıdan çok büyük olduğundan burada genişlik "b" yerine ideal genişlik bi = 2 bB (bası genişliği) alınır. Bu yalnız normal gerilim hesabında kullanılır. Kaymada değil. Normal gerilim buruşma katsayısı L Pe = . h2 üst üst h2 = L Pe / h 2 altüst altüst max ve 2 E t e 2 b 12 (1 ) 2 1 k 4 1 0 k 0 1 k 7,636 6,264 10 2 1 k 23,9 8,4 1,1 4 Kayma gerilimi buruşma katsayısı k 5,34 İdeal normal buruşma gerilimi Pi k e İdeal kayma buruşma gerilimi Pi k e Düzeltilmiş akma mukavemeti R eH R e / 1,1 Normal gerilim için narinlik derecesi P R eH Pi Kayma gerilimi için narinlik derecesi P R eH Pi 3 2 Bölge ve toplam plaka c 1,25 0,25 1,25 Bölge parçası c 1,25 0,12 1,25 Bölge düzeltme faktörü Normal gerilim düzeltme faktörü 1 0,22 c 2 1 P P Kayma gerilimi düzeltme faktörü Normal gerilim üs katsayısı e1 1 4 Kayma gerilimi üs katsayısı e3 1 2 Aynı anda normal ve kayma gerilimi ile zorlanmada kontrol 3 max 1 3 max 1 R R eH eH Bölgedeki zorlaması değerleri;max bası ve max kayma 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch 0,84 1 P e e Çelik Konstrüksiyona 2.3 Giriş + Özet 23 DIN 4114'e göre buruşma hesabı özet Bölgenin kenarlar oranı a i / bi Bölgedeki zorlama değerleri min Bölgedeki sınır değerler oranı min / max Euler gerilimi; Son bölgede çeki basıdan çok büyük olduğundan burada genişlik "b" yerine ideal genişlik bi = 2 bB (bası genişliği) alınır. Bu yalnız normal gerilim hesabında kullanılır. Kaymada değil. Normal gerilim buruşma katsayısı L Pe = . h2 üst üst h2 = L Pe / h 2 altüst altüst max ve 2 E t e 2 b 12 (1 ) 1 k 4 1 0 k 0 1 k 7,636 6,264 10 2 1 k 23,9 8,4 1,1 4 Kayma gerilimi buruşma katsayısı k 5,34 İdeal buruşma normal gerilimi Ki k e İdeal buruşma kayma gerilimi Ki k e Yan plakada ideal buruşma gerilimi VKi 1 < +1 Üst kuşakta ideal buruşma gerilimi VKi = +1 Gerçek buruşma gerilimi 2 σVK 2 kar 2 3 üst max 1 üst 4 Ki Ki Ki 4 2 kar 2 üst üst max 2 Ki 2 Ki Ki 2 bak Tablo 22 Bölgedeki karşılaştırma gerilimi. Bölgedeki max ve min gerilimlerle. kar 2max 32max Hesapsal emniyet katsayısı SHes Takviyesiz tam plaka (Yan veya üst, yükleme durumu H) SBger 1,71 0,180 1 Takviyelerle ayrılmış bölgeler (Yan veya üst, yükleme durumu H) SBger 1,50 0,075 1 Kontrol SEHes 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch VK kar SBger SHes 1 Çelik Konstrüksiyona 24 Giriş + Özet Tablo 22, İdeal buruşma karşılaştırma gerilimlerine göre gerçek buruşma gerilimleri (DIN 4114 B 1, sayfa 18, Tablo 7 den aktarma) 2.4 σVK kg/cm2 σVKi kg/cm2 St 37 < 1570 σVK kg/cm2 St 52-3 σVKi kg/cm2 St 37 St 52-3 σVKi σVKi 3600 2280 3203 1920 1920 σVKi 3800 2291 3248 2000 1983 σVKi 4000 2300 3284 2100 2036 σVKi 4200 2308 3313 2200 2077 σVKi 4400 2315 3338 2300 2109 σVKi 4600 2321 3359 2400 2136 σVKi 4800 2326 3378 2500 2158 σVKi 5000 2331 3394 2600 2178 σVKi 5500 2340 3428 2700 2194 σVKi 6000 2347 3450 2800 2209 σVKi 6500 2353 3469 2880 2218 2880 7000 2358 3484 2900 2221 2899 8000 2366 3506 3000 2233 2974 10000 2374 3532 3200 2252 3077 20000 2389 3574 3400 2267 3149 2400 3600 Ters sehim Yan boşluk değeri Kirişin ağırlık sehimi Arabanın ağırlık sehimi Monoray kiriş Çift kiriş LCA 0,5 (LK LTA ) LCA 0,5 (LK LTA ) f Ki 5 L4K q K 384 E dyn I y FC A LCA (3 L2K 4 L2CA ) fA 48 E dyn I y Yükün ağırlık sehimi Toplam sehim Ters sehim 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc fY FY LCA (3 L2K 4 L2CA ) 48 E dyn I y f Ki 5 L4K (q K qSP ) 384 Edyn I y FA LCA (3 L2K 4 L2CA ) fA 96 E dyn I y fY FY LCA (3 L2K 4 L2CA ) 96 E dyn I y f top f Ki f A f Y f top f Ki f A f Y fTers f Ki f A 0,5 f Y fTers f Ki f A 0,5 f Y www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona 2.5 Giriş + Özet 25 Burkulma 2.5.1 -yöntemi Basma zorlamasında bulunan çubukların burkulma kontrolleri özel "-yöntemi"yle yapılır. Bu yöntemde normal basma hesabı " katsayısı" ile katlanıp sanki normal basma kontrolü yapılıyormuş gibi hesap edilir. Fb max ÇEM A F 18 N/mm2 Çubuktaki burkulma gerilimi yönteminde burkulma katsayısı Fbmax N Çubuğu etkileyen eksenel maksimum basma kuvveti 2 A mm Çubuğun enine kesit alanı ÇEM N/mm2 Çubuk malzemesinin emniyetli çekme mukavemeti Buradaki değerleri detaylı açıklayalım; Çubuğu etkileyen eksenel maksimum kuvvet "Fmax" Bu kuvvet çubuğu etkileyen statik kuvvet değildir. Dinamik katsayıları, kaldırma yükü katsayısı "H", Öz ağırlık katsayısı "A" ve Yükleme grubu katsayısı "kB" dikkate alınarak hesaplanmış maksimum dinamik kuvvettir. Çubuğun enine kesit alanı "A" Çeki çubuğunda delik veya kesit daralması varsa bu alanların durumuna göre en küçük alan hesaplanıp kesit alanı olarak alınır. Basma çubuğunda delikler dikkate alınmadan profilin tam alanı kesit alanı olarak kabul edilir. Çubuk malzemesinin emniyetli çekme mukavemet değeri "ÇEM" Çubuğun çeki veya basmaya zorlanması ayrıcalık doğurmaz. Çubuğun malzemesi ve zorlanma durumuna göre emniyetli çekme mukavemeti kabul edilir. Burkulma katsayısı "" Burkulma katsayısı "" malzeme ve narinlik derecesi ile bağıntılıdır. St 37 malzemesi için burkulma katsayısı "" Tablo 23 ile, St 52 malzemesi için burkulma katsayısı "" Tablo 24 ile bulunur. Genelde kafes konstrüksiyonda kullanılan profil malzemeleri St 37 veya St52 dir. Burkulma katsayısını bulmak için narinlik derecesininde bilinmesi gerekir. Narinlik derecesi "" ; Lbk imin 1 mm mm L bk i min F 19 Narinlik derecesi Burkulma boyu Atalet (eylemsizlik) minimum yarıçapı Atalet (eylemsizlik) minimum yarıçapı "imin" ; i min J A 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc mm4 mm2 J A Kesitteki atalet momenti Kesit alanı www.guven-kutay.ch F 20 Çelik Konstrüksiyona 26 Giriş + Özet Tablo 23, Narinliğe göre St 37 plaka ve profiller için burkulma katsayısı omega "" 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 200 210 220 230 240 250 0 1,04 1,08 1,14 1,21 1,30 1,41 1,55 1,71 1,90 2,11 2,43 2,85 3,31 3,80 4,32 4,88 5,47 6,10 6,75 7,45 8,17 8,93 9,73 10,55 1 1,04 1,09 1,14 1,22 1,31 1,42 1,56 1,73 1,92 2,14 2,47 2,90 3,36 3,85 4,38 4,94 5,53 6,16 6,82 7,52 8,25 9,01 9,81 2 1,04 1,09 1,15 1,23 1,32 1,44 1,58 1,74 1,94 2,16 2,51 2,94 3,41 3,90 4,43 5,00 5,59 6,23 6,89 7,59 8,32 9,09 9,89 3 1,05 1,10 1,16 1,23 1,33 1,45 1,59 1,76 1,96 2,18 2,55 2,99 3,45 3,95 4,49 5,05 5,66 6,29 6,96 7,66 8,40 9,17 9,97 4 1,05 1,10 1,16 1,24 1,34 1,46 1,61 1,78 1,98 2,21 2,60 3,03 3,50 4,00 4,54 5,11 5,72 6,36 7,03 7,73 8,47 9,25 10,05 5 1,06 1,11 1,17 1,25 1,35 1,48 1,62 1,80 2,00 2,23 2,64 3,08 3,55 4,06 4,60 5,17 5,78 6,42 7,10 7,81 8,55 9,33 10,14 6 1,06 1,11 1,18 1,26 1,36 1,49 1,64 1,82 2,02 2,27 2,68 3,12 3,60 4,11 4,65 5,23 5,84 6,49 7,17 7,88 8,63 9,41 10,22 7 1,07 1,12 1,19 1,27 1,37 1,50 1,66 1,84 2,05 2,31 2,72 3,17 3,65 4,16 4,71 5,29 5,91 6,55 7,24 7,95 8,70 9,49 10,30 8 1,07 1,13 1,19 1,28 1,39 1,52 1,68 1,86 2,07 2,35 2,77 3,22 3,70 4,22 4,77 5,35 5,07 6,62 7,31 8,03 8,78 9,57 10,39 9 1,08 1,13 1,20 1,29 1,40 1,53 1,69 1,88 2,09 2,39 2,81 3,26 3,75 4,27 4,82 5,41 6,03 6,69 7,38 8,10 8,86 9,65 10,47 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 200 210 220 230 240 250 Ara değerler için fazla uğraşılmaz ve bir sonraki değer alınır. Narinlik derecesi 20 den küçükse = 1 alınır. Tablo 23 a), Narinliğe göre St 37 malzemeli borular için burkulma katsayısı omega "" 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 0 1,00 1,03 1,07 1,12 1,19 1,28 1,39 1,53 1,70 2,05 1 1,00 1,03 1,07 1,13 1,20 1,29 1,40 1,54 1,73 2,08 2 1,00 1,04 1,08 1,13 1,20 1,30 1,41 1,56 1,76 2,12 3 1,00 1,04 1,08 1,14 1,21 1,31 1,42 1,58 1,79 2,16 4 1,01 1,04 1,09 1,15 1,22 1,32 1,44 1,59 1,83 2,20 5 1,01 1,05 1,09 1,15 1,23 1,33 1,46 1,61 1,83 2,20 6 1,01 1,05 1,10 1,16 1,24 1,34 1,47 1,63 1,90 7 1,02 1,05 1,10 1,17 1,25 1,35 1,48 1,64 1,94 8 1,02 1,06 1,11 1,17 1,26 1,36 1,50 1,66 1,97 9 1,02 1,06 1,11 1,18 1,27 1,37 1,51 1,68 2,01 Tablo 23 a) tablosu çapı et kalınlığının en az altı katı olan borular için (d 6.s) geçerlidir. Narinlik sayısı > 115 için Tablo 23 ile verilen değerler alınır. 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 Çelik Konstrüksiyona Giriş + Özet 27 Tablo 24, Narinliğe göre St 52 plaka ve profiller için burkulma katsayısı omega "" 0 1 2 3 4 5 6 7 8 20 1,06 1,06 1,07 1,07 1,08 1,08 1,09 1,09 1,10 30 1,11 1,12 1,12 1,13 1,14 1,15 1,15 1,16 1,17 40 1,19 1,19 1,20 1,21 1,22 1,23 1,24 1,25 1,26 50 1,28 1,30 1,31 1,32 1,33 1,35 1,36 1,37 1,39 60 1,41 1,43 1,44 1,46 1,48 1,49 1,51 1,53 1,54 70 1,58 1,60 1,62 1,64 1,66 1,68 1,70 1,72 1,74 80 1,79 1,81 1,83 1,86 1,88 1,91 1,93 1,95 1,98 90 2,01 2,10 2,14 2,19 2,24 2,29 2,33 2,38 2,43 100 2,53 2,58 2,64 2,69 2,74 2,79 2,85 2,90 2,95 110 3,06 3,12 3,18 3,23 3,29 3,35 3,41 3,47 3,53 120 3,65 3,71 3,77 3,83 3,89 3,96 4,02 4,09 4,15 130 4,28 4,35 4,41 4,48 4,55 4,62 4,69 4,75 4,82 140 4,96 5,04 5,11 5,18 5,25 5,33 5,40 5,47 5,55 150 5,70 5,78 5,85 5,93 6,01 6,09 6,16 6,24 6,32 160 6,48 6,57 6,65 6,73 6,81 6,90 6,98 7,06 7,15 170 7,32 7,41 7,49 7,58 7,67 7,76 7,85 7,94 8,03 180 8,21 8,30 8,39 8,48 8,58 8,67 8,76 8,86 8,95 190 9,14 9,24 9,34 9,44 9,53 9,63 9,73 9,83 9,93 200 10,13 10,23 10,34 10,44 10,54 10,65 10,75 10,85 10,96 210 11,17 11,28 11,38 11,49 11,60 11,71 11,82 11,93 12,04 220 12,26 12,37 12,48 12,60 12,71 12,82 12,94 13,05 13,17 230 13,40 13,52 13,63 13,75 13,87 13,99 14,11 14,23 14,35 240 14,59 14,71 14,83 14,96 15,08 15,20 15,33 15,45 15,58 250 15,83 9 1,11 1,18 1,27 1,40 1,56 1,77 2,01 2,48 3,01 3,59 4,22 4,89 5,62 6,40 7,23 8,12 9,05 10,03 11,06 12,15 13,28 14,47 15,71 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 200 210 220 230 240 250 Tablo 24 a), Narinliğe göre St 52 malzemeli borular için burkulma katsayısı omega "" 20 30 40 50 60 70 80 90 0 1,02 1,05 1,11 1,18 1,28 1,42 1,62 2,05 1 1,02 1,06 1,11 1,19 1,30 1,44 1,66 2 1,02 1,06 1,12 1,20 1,31 1,46 1,71 3 1,03 1,07 1,13 1,21 1,32 1,47 1,75 4 1,03 1,07 1,13 1,22 1,33 1,49 1,79 5 1,03 1,08 1,14 1,23 1,35 1,51 1,83 6 1,04 1,08 1,15 1,24 1,36 1,53 1,88 7 1,04 1,09 1,16 1,25 1,38 1,55 1,92 8 1,05 1,10 1,16 1,26 1,39 1,57 1,97 9 1,05 1,10 1,17 1,27 1,41 1,59 2,01 20 30 40 50 60 70 80 90 Tablo 24 a) çapı et kalınlığının en az altı katı olan borular için (d 6.s) geçerlidir. Narinlik sayısı > 90 için Tablo 24 ile verilen değerler alınır. 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona 28 3 Giriş + Özet Temel bilgiler Tek kirişli monoray vinç, temel bilgiler 3.1 LTV h X LTA Y C Y H LK Şekil 15, Tek kirişli monoray vinç 1. Vincin çalıştığı yer ve saat 2. Vincin kaldırma kapasitesi GY = t 3. Kaldırma hızı vK = m/dak 4. Kaldırma yüksekliği H= m 5. Vincin ray açıklığı, kiriş boyu LK = m 6. Köprü yürüme hızı vV= m/dak 7. Arabanın ağırlığı GA= kg 8. Araba yürüme hızı vA= m/dak 9. Araba tekerlek aks açıklığı LTA= m 10. Araba tekerlek sayısı nTek= 1 11. Sehim oranı katsayısı kf= 1 12. Vincin yükleme hali YüHa = 13. Vincin kaldırma sınıfı DIN 15018 KaSı = 14. Vincin yükleme grubu DIN 15018 YüGr = 15. Vincin tahrik grubu DIN 15020 TaGr = 16. Kirişin çentik grubu ÇeGr = h= Özel şartlar: 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona Giriş + Özet 29 Çift kirişli gezer köprü vinci, temel bilgiler 3.2 LRA LTA LK LTV Ray ortasından ray ortasına Şekil 16, Çift kirişli gezer köprü vinci 1. Vincin çalıştığı yer ve saat 2. Vincin kaldırma kapasitesi GY = t 3. Kaldırma hızı vK = m/dak 4. Kaldırma yüksekliği H= m 5. Vincin ray açıklığı, kiriş boyu LK = m 6. Köprü yürüme hızı vV= m/dak 7. Arabanın ağırlığı GA= kg 8. Araba yürüme hızı vA= m/dak 9. Araba tekerlek aks açıklığı LAT = m 10. Araba tekerlek sayısı nTek= 1 11. Sehim oranı katsayısı kf= 1 12. Vincin yükleme hali YüHa = 13. Vincin kaldırma sınıfı DIN 15018 KaSı = 14. Vincin yükleme grubu DIN 15018 YüGr = 15. Vincin tahrik grubu DIN 15020 TaGr = 16. Araba tekerlek ray açıklığı LAR = m 17. Yükün raya en yakın mesafesi LFmin = m 18. Kirişin çentik grubu ÇeGr = h= Özel şartlar: 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona 30 Portal vinç, temel bilgiler LP LK LTA vA LPE LRFP vK 5 1 H KA GY vH H LLFP LA LP 2 3.3 Giriş + Özet Şekil 17, Portal vinç 1. Vincin çalıştığı yer ve saat 2. Vincin kaldırma kapasitesi GY = t 3. Kaldırma hızı vK = m/dak 4. Kaldırma yüksekliği H= m 5. Vincin ray açıklığı, kiriş boyu LK = m 6. Vincin (köprünün) yürüme hızı vV= m/dak 7. Arabanın ağırlığı GA= kg 8. Araba yürüme hızı vA= m/dak 9. Araba tekerlek aks açıklığı LAT= m 10. Araba tekerlek sayısı nTek= 1 11. Sehim oranı katsayısı kf= 1 12. Vincin yükleme hali YüHa = 13. Vincin kaldırma sınıfı DIN 15018 KaSı = 14. Vincin yükleme grubu DIN 15018 YüGr = 15. Vincin tahrik grubu DIN 15020 TaGr = 16. Kirişin çentik grubu ÇeGr = 17. Araba tekerlek ray açıklığı LAR= m 18. Portafoda maksimum yük mesafesi LFP = m 19. Ayağın üst açıklığı LüAy = m 20. Ayağın alt açıklığı LaAy = m 21. Vincin sol portafo boyu LPL = m 22. Vincin sağ portafo boyu LPL = m 23. Ayak kıvrım yüksekliği hkAy= m 24. Ayak alt yüksekliği HaAy= m 25. Ayak üst yüksekliği HüAy= m 26. Ayak konsol mesafesi LKo= m h= Burada hernekadar portal vinç açık havada rüzgar altında çalışacak ve rüzgar etkisi hesaplarda bulunacaksada vinçin yükleme halini emniyeti arttırmak için HZ hali yerine "Yükleme Hali H" ve II. Hal yerine "I. Hal" i kabul edilir. Özel şartlar: 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona 4 Giriş + Özet 31 Tablolar Tablo 25, Standart I-Profili, NPI Sıcak haddelenmiş standart normal I-Profilinin ölçülerine göre belirtilmesi şu şekilde yapılır: z R2 R1 y h y S t 14% z b/4 h = 200 Malzeme St 37-2 Malzeme numarası DIN’e göre 1.0037 I-Profilinin tanımı: I-Profili DIN 1025 – St 37-2 – I200 b veya I-Profili DIN 1025 – 1.0037 – I200 Şekil 18 Standart I-Profili Kısa tanımı Profilin yüksekliği mm olarak Ana boyutlar Kesit alanı Ağırlığı Eğilme eksenine göre atalet ve mukavemet momentleri h mm b mm s mm t mm R1 mm R2 mm A cm2 mI kg/cm Iy cm4 yy Wy cm3 iy cm Iz cm4 zz Wz cm3 iz cm 80 80 42 3,9 5,9 3,9 2,3 7,57 5,94 77,8 19,5 3,20 6,29 3,00 0,91 100 100 50 4,5 6,8 4,5 2,7 10,6 8,34 171 34,2 4,01 12,2 4,88 1,07 120 120 58 5,1 7,7 5,1 3,1 14,2 11,1 328 54,7 4,81 21,5 7,41 1,23 140 140 66 5,7 8,6 5,7 3,4 18,2 14,3 573 81,9 5,61 35,2 10,7 1,40 160 160 74 6,3 9,5 6,3 3,8 22,8 17,9 935 117 6,40 54,7 14,8 1,55 180 180 82 6,9 10,4 6,9 4,1 27,9 21,9 1 450 161 7,20 81,3 19,8 1,71 200 200 90 7,5 11,3 7,5 4,5 33,4 26,2 2 140 214 8,00 117 26,0 1,87 220 220 98 8,1 12,2 8,1 4,9 39,5 31,1 3 060 278 8,80 162 33,1 2,02 240 240 106 8,7 13,1 8,7 5,2 46,1 36,2 4 250 354 9,59 221 41,7 2,20 260 260 113 9,4 14,1 9,4 5,6 53,3 41,9 5 740 442 10,4 288 51,0 2,32 280 280 119 10,1 15,2 10,1 6,1 61,0 47,9 7 590 542 11,1 364 61,2 2,45 300 300 125 10,8 16,2 10,8 6,5 69,0 54,2 9 800 653 11,9 451 72,2 2,56 320 320 131 11,5 17,3 11,5 6,9 77,7 61,0 12 510 782 12,7 555 84,7 2,67 340 340 137 12,2 18,3 12,2 7,3 86,7 68,0 15 700 923 13,5 674 98,4 2,80 360 360 143 13,0 19,5 13,0 7,8 97,0 76,1 19 610 1 090 14,2 818 114 2,90 380 380 149 13,7 20,5 13,7 8,2 107 84,0 24 010 1 260 15,0 975 131 3,02 400 400 155 14,4 21,6 14,4 8,6 118 92,4 29 210 1 460 15,7 1 160 149 3,13 425 425 163 15,3 23,0 15,3 9,2 132 104 36 970 1 740 16,7 1 440 176 3,30 450 450 170 16,2 24,3 16,2 9,7 147 115 45 850 2 040 17,7 1 730 203 3,43 475 475 178 17,1 25,6 17,1 10,3 163 128 56 480 2 380 18,6 2 090 235 3,60 500 500 185 18,0 27,0 18,0 10,8 179 141 68 740 2 750 19,6 2 480 268 3,72 550 550 200 19,0 30,0 19,0 11,9 212 166 99 180 3 610 21,6 3 490 349 4,02 600 600 215 21,6 32,4 21,6 13,0 254 199 139 000 4 630 23,4 4 670 434 4,30 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona 32 Giriş + Özet Tablo 26, Geniş kuşaklı (flanşlı) standart IPB profili z Sıcak haddelenmiş standart geniş kuşaklı (başlıklı) IProfilinin ölçülerine göre belirtilmesi şu şekilde yapılır: R1 Üst kuşak y h = 200 Malzeme St 37-2 Malzeme numarası DIN’e göre 1.0037 IPB-Profilinin tanımı: z I-Profili DIN 1025 – St 37-2 – IPB200 veya I-Profili DIN 1025 – 1.0037 – IPB200 b Şekil 19, Geniş kuşaklı standart IPB-Profili Kısa tanımı Profilin yüksekliği mm olarak S t Alt kuşak y h R2 Ana boyutlar Kesit alanı Ağırlığı Eğilme eksenine göre atalet ve mukavemet momentleri h mm b mm s mm t mm R1 mm A cm2 mI kg/m Iy cm4 yy Wy cm3 iy cm Iz cm4 zz Wz cm3 iz cm 100 100 100 6,0 10,0 12 26 20,4 450 89,9 4,16 167 33,5 2,53 120 120 120 6,5 11,0 12 34 26,7 864 144 5,04 318 52,9 3,06 140 140 140 7,0 12,0 12 43 33,7 1 510 216 5,93 550 78,5 3,58 160 160 160 8,0 13,0 15 54,3 42,6 2 490 311 6,78 889 111 4,05 180 180 180 8,5 14,0 15 65,3 51,2 3 830 426 7,66 1 360 151 4,57 200 200 200 9,0 15,0 18 78,1 61,3 5 700 570 8,54 2 000 200 5,07 220 220 220 9,5 16,0 18 91 71,5 8 090 736 9,43 2 840 258 5,59 240 240 240 10,0 17,0 21 106 83,2 11 260 938 10,3 3 920 327 6,08 260 260 260 10,0 17,5 24 118 93 14 920 1 150 11,2 5 130 395 6,58 280 280 280 10,5 18,0 24 131 103 19 270 1 380 12,1 6 590 471 7,09 300 300 300 11,0 19,0 27 149 117 25 170 1 680 13,0 8 560 571 7,58 320 320 320 11,5 20,5 27 161 127 30 820 1 930 13,8 9 240 616 7,57 340 340 300 12,0 21,5 27 171 134 36 660 2 160 14,6 9 690 646 7,53 360 360 300 12,5 22,5 27 181 142 43 190 2 400 15,5 10 140 676 7,49 400 400 300 13,5 24,0 27 198 155 57 680 2 880 17,1 10 820 721 7,40 450 450 300 14,0 26,0 27 218 171 79 890 3 550 19,1 11 720 781 7,33 500 500 300 14,5 28,0 27 239 187 107 200 4 290 21,2 12 620 842 7,27 550 550 300 15,0 29,0 27 254 199 136 700 4 970 23,2 13 080 872 7,17 600 600 300 15,5 30,0 27 270 212 171 000 5 700 25,2 13 530 902 7,08 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona Giriş + Özet 33 Tablo 27, Standart kutu kirişler t1 hR bR t2 h t2 bB t1 hP bB b Şekil 20, Standart kutu kiriş K3 Grubu Tablo 27 a) Standart kutu kirişlerin geometrik boyutları Kirişin boyutları Kiriş tipi b h bB Ray(bxh) t1 mm mm mm mm mm SKK01 290 490 30 40x40 6 SKK02 290 490 30 40x40 8 SKK03 290 690 30 40x40 6 SKK04 290 690 30 40x40 8 SKK05 290 690 30 40x40 10 SKK06 490 690 30 40x40 6 SKK07 490 690 30 40x40 8 SKK08 490 690 30 40x40 10 SKK09 490 690 30 40x40 10 SKK10 490 990 30 40x40 6 SKK11 490 990 30 40x40 8 SKK12 490 990 30 40x40 10 K4 Grubu t2 mm 6 6 6 6 6 6 6 6 8 6 6 6 Tablo 27 b) Standart kutu kirişlerin mekanik değerleri Kirişin mekanik değerleri Kiriş tipi Ix Iy Wx Wy 106 mm4 106 mm4 103 mm3 103 mm3 SKK01 432 115 1 487 716 SKK02 509 123 1 761 775 SKK03 944 146 2 387 922 SKK04 1 092 154 2 770 981 SKK05 1 241 162 3 156 1 040 SKK06 1 238 554 3 187 2 081 SKK07 1 486 594 3 843 2 251 SKK08 1 736 634 4 503 2 419 SKK09 1 847 754 4 840 2 901 SKK10 2 827 717 5 196 2 734 SKK11 3 331 758 6 146 2 904 SKK12 3 831 797 7 080 3 071 Platform birim yükü olarak 30 ile 40 kg/m arasında bir değer kabul edilir 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch Am mm2 111 104 112 548 155 904 156 352 156 800 295 104 295 952 296 800 295 400 422 304 423 152 424 000 A0 mm2 2 940 2 940 4 140 4 140 4 140 4 140 4 140 4 140 5 520 5 940 5 940 5 940 qK kg/m 91 100 111 121 130 134 150 166 188 166 182 198 Çelik Konstrüksiyona 34 5 Giriş + Özet Sözlük Türkçe %0,2’lik akma sınırı 1. Tekerleğin A tarafına mesafesi A Tarafı Açısal hız Aerodinamik narinlik derecesi Ağırlık Ağırlık merkezi Ağırlık merkezi ile kenar mesafesi Ağırlık merkezinin X-değeri, indeksine göre Ağırlık merkezinin Y- değeri, indeksine göre Akma mukavemeti Akma sınırı Alan, indeksine göre Alışımsız çelik döküm Alt akma gerilmesi Amortisör yeteneği Ana Ana kiriş Araba Araba rayı Araba rayı açıklığı Araba tekerleği sıkışma yatay kuvveti Araba tekerleği yatay kuvveti Araba tekerlek açıklığı Araba yürüme hızı Arabanın ağırlığı Arabanın kendi ağırlığından ileri gelen gerilme Arabanın öz ağırlık kuvveti Arabanın öz ağırlık sehimi Atalet momenti Aynı kalınlıkta Azami kuvvet, maksimum kuvvet Azami yük, maksimum yük B Tarafı Bakım platform korkuluğu Bakım platformu Basınç zorlaması Basma dayanımı (mukavemeti) Basma etkisiyle şekil değiştirme Basma gerilmesi Basmada akma sınırı Bileşik kuvvet Bilinen değerler Bir kirişin toplam ağırlık kuvveti Birim ağırlığı Birim ağırlık kuvveti Birim, ölçü birimi Boy, mesafe Burkulma / flambaj gerilmesi Burkulma dayanımı (mukavemeti) Burkulma yükü Burulma 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc Almanca 0,2%-Grenze, f Abstand des ersten Rades von der Seite A Seite A, f Winkelgeschwindigkeit, f Aerodynamischer Schlankheitsgrad, m Gewicht, n Schwerpunkt, m Abstand zwischen Schwerpunkt und Kante X-Wert des Schwerpunktes, je nach Index Y-Wert des Schwerpunktes, je nach Index Streckfestigkeit, f Fliessgrenze, f Fläche, f , je nach Index unlegierter Stahlguss, m untere Streckgrenze, f Dämpfungsfähigkeit, f haupt Haupträger, m Katze, f Katzenschiene, f Katzschienenabstand, m Katzradklemmkraft, f Rad-Querkraft, f Katzachsenabstand, m Katzfahrgeschwindigkeit, f Eigengewicht der Katze Spannung von Eigengewicht der Katze Katzgewichtskraft, f Durchbiegung von Eigengewicht der Katze Trägheitsmoment, n gleichdick Maximumkraft, f Maximumlast, f Seite B , f Laufsteggeländer, n Laufsteg, m Druckbeanspruchung, f Druckfestigkeit, f Druckverformung, f Druckspannung, f Druck-Streckgrenze, f resultierende Kraft, f bekannte Daten, f Trägergewichtskraft, f Einheitsgewicht, n Einheitgewichtskraft, f Einheit, f Länge, f Knickspannung, f Knickfestigkeit, f Knicklast, f Torsion, f www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona Türkçe Burulma gerilmesi, torsiyon gerilmesi Burulma mukavemet momenti Burulma mukavemeti Burulma veya döndürme momenti Buruşma gerilmesi Cidar basıncı, alan (yüzey, satıh) basıncı Çalışma oranı (% olarak) Çalıştığı yer Çap Çatlak, yarık Çekme gerilmesi Çekme mukavemeti Çelik Çelik halat Çentik değişkeni Çentik faktörü Çentik, yarık Dalgalı basma dayanımı (mukavemeti) Dalgalı çekme mukavemeti Dalgalı devamlı eğilme dayanımı (mukavemeti) Dalgalı eğilme dayanımı (mukavemeti) Dayanma süresi (Ömür) Değişken basma dayanımı (mukavemeti) Değişken çekme gerilmesi Değişken çekme mukavemeti Değişken devamlı eğilme dayanımı (mukavemeti) Değişken devamlı kesme dayanımı (mukavemeti) Değişken eğilme dayanımı (mukavemeti) Değişken kesme dayanımı (mukavemeti) Değişmez, sabit Denkleme (eşitleme) eğrisi devamlı Devamlı (yorulmadan) kopma tehlikesi Devamlı basma dayanımı (mukavemeti) Devamlı burulma mukavemeti gerilmesi Devamlı çatlak Devamlı dayanma Devamlı degişken / burulma mukavemeti Devamlı deney Devamlı eğilme dayanımı (mukavemeti) Devamlı kesme dayanımı (mukavemeti) Devamlı mukavemet Devamlı mukavemet alanı Devamlı mukavemet değeri Devamlı mukavemet diyagramı Devamlı mukavemet oranı Devamlı titreşim deneyi Devamlı titreşim kopması Devamlı titreşim mukavemeti Devamlı titreşim zorlaması Dik, düşey Dikme kalınlığı Dişli kutusu Döner mafsal, oynar eklem, bağlantı mafsalı 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc Giriş + Özet Almanca Torsionsspannung, f Torsionswiderstandsmoment, n Torsionsfestigkeit, f Drehmoment, n Beulspannung, f Flächenpressung, f Einschaltdauer, f Einsatzort, m Durchmesser, m Anriss, m Zugspannung, f Zugfestigkeit, f Stahl, Drahtseil, n Kerbfaktor, m / Kerbzahl, f Kerbfaktor, m / Kerbzahl, f Kerbe, f Druck-Schwellbereich, m Zugschwelfestigkeit, f Biegedauerfestigkeit im Schwellbereich Biegeschwellfestigkeit, f Lebensdauer, f Druckwechselfestigkeit, f Zugwechselspannung, f Zugwechselfestigkeit, f Biegungs- DauerschwingfestIgkeit, f Abscherdauerwechselfestigkeit, f Biegewechselfestigkeit, f Abscherwechselfestigkeit, f konstant Ausgleichskurve, f stetig Dauerbruchgefahr, f Druckdauerfestigkeit, f Torsiondauerfestigkeit, f Daueranriss, m Dauerhaltbarkeit, f Torsiondauerwechselfestigkeit, f Dauerversuch, m Biegedauerfestigkeit, f Abscherdauerfestigkeit, f Dauerfestigkeit, f Bereich der Dauerfestigkeit Dauerfestigkeitswert, m Dauerfestigkeits- Schaubild, n Dauerfestigkeitsverhältnis, n Dauerschwingversuch, m Dauerschwingbruch, m Dauerschwingfestigkeit, f Dauerschwingbeanspruchung, f vertikal Stegdicke, f / Pfostendicke, f Getriebe, n Drehgelenk, n www.guven-kutay.ch 35 36 Çelik Konstrüksiyona Türkçe Dönme açısı, salınım açısı Dönme hızı Dönme veya döndürme momenti Dönüş yönü, dönme yönü Düşünceler Eğilme dayanımı (mukavemeti) Eğilme momenti Eğme kuvveti Eğme şekli Elastik şekil değiştirme Elastik uzama Elastiklik modülü Emniyet katsayısı Emniyetli basma mukavemeti Emniyetli çekme mukavemeti Emniyetli mukavemet değeri En büyük En fazla, maksimum, azami En küçük Etkileme kısmı (Zorlanma alan) Genişlik Gerekli buruşma emniyet katsayısı gerekli sehim Gerilme gerilme dayanımı (mukavemeti) Gerilme düzeltme faktörü Gerilme özelliği Gerilme, uzama, genişleme, esneme Hareket mekanizması Hertz gerilmesi Hertz yüzey basıncı Hız Isı Isı Isı emniyeti İmalat bilgileri, imalat doneleri İmalat çeliği İmalat hatası İmalat hatasından doğan sapmalar İmpuls, darbe, itki, hız kudreti, tahrik İş sayısı, yükleme sayısı İşlem İşlem, süreç İşleme hatası, fabrikasyon hatası İşleme kademesi İşletme peryodları İvme kabiliyet, ehliyet, hüner Kaldırma hızı Kaldırma ivmesi Kaldırma sınıfı DIN 15018 Kaldırma yüksekliği Kaldırma yükü gerilmesi Kaldırma yükü katsayısı, Titreşim katsayısı 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc Giriş + Özet Almanca Drehwinkel, m Drehgeschwindigkeit, f Drehmoment, n Drehrichtung, f Bemerkungen, f Biegefestigkeit, f Biegemoment, n Biegekraft, f Biegeformung, f elastische Formänderung, f elastische Dehnung, f Elastizitätsmodul, n Sicherheitsfaktor, m zulässige Druckfestigkeit, f zulässige Zugfestigkeit, f zulässige Spannung, f Maximum, n maximum Minimum, n Beanspruchungsbereich, m Breite, f erforderliche Beulsicherheitsfaktor, m erforderliche Durchbiegung, f Spannung, f Dehngrenze, f Spannungskorrekturfaktor, m Dehnbarkeit, f Dehnung, f Anlaßeinrichtung, f Hertz’sche Spannung, f Hertz’sche Spannung, f Geschwindigkeit, f Temperatur, f Wärme, f Temperatursicherheit, f Herstellungsdaten, f Baustahl, m Fabrikationsfehler, f herstellungsbedingte Abweichung, f Impuls, m Lastspiel, n Behandlung, f Prozess, m Bearbeitungsfehler, f Bearbeitungsstufe, f Betriebsperiode, f Beschleunigung, f Fähigkeit, f Hubgeschwindigkeit, f Hubbeschleunigung, f Hubklasse, f Hubhöhe, f Hubkraftspannung, f Schwingbeiwert, m www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona Türkçe Kalıcı uzama Kalite Kalite sınıfı Kancanın A tarafına mesafesi Kancanın B tarafına mesafesi Kapatma faktörü Kapaya () göre emniyetli bası mukavemeti Kapaya () göre emniyetli çekme mukavemeti Karbonunu almak, karbondan arıtmak Karşılaştırma gerilmesi Kasılma gerilmesi Kayma gerilmesi Kayma modülü Kayma yüzey Kayma, kaymak Kesme dayanımı (mukavemeti) Kesme gerilmesi Kılavuz silindir Kırma, zorla yarma, huruç Kısaltma usulü Kısmen, özet kiriş Kiriş ağırlığı Kiriş birim ağırlığı Kiriş rayı Kirişin kendi ağırlığından ileri gelen gerilme Kirişin kesilme etkisindeki alanı Kirişin öz ağırlık sehimi Kirişteki boyuna gerilim Kirişteki eğilme gerilimi Kirişteki enine gerilim Kollektif gerilme (Toplam gerilme) Konsol (çıkma) Kontrol, denetim Kopma alanı kopma büzülmesi kopma dayanımı (mukavemeti) kopma uzaması Kopma yükleme sayısı kopma, kırık, kesit Kutu, sandık, mahfaza Kuvvet Kuvvet mesafesi Kütle Kütle kuvveti Levha kalınlığı maksimum Malzeme Malzeme numarası Mesnet kuvvetleri minimum Moment Montaj Mukavemet hesapları 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc Giriş + Özet Almanca bleibende Dehnung , f Qualität, f Qualitätsklasse, f Lasthakenabstand von der Seite A Lasthakenabstand von der Seite B Abschirmbeiwert, m zulässige Druckfestigkeit, f nach () zulässige Zugfestigkeit, f nach () entkohlen Vergleichsspannung, f Schräglaufspannung, f Schubspannung, f Gleitmodul, n Gleitebene, f Gleiten, m, gleiten Abscherfestigkeit, f Abscherspannung, f Führungszylinder, m Durchbruch, m Abkürzungsverfahren, n Auszug, m Träger, m / Balken, m Trägergewicht, n Einheitsgewicht des Trägers Trägerschiene, f Eigengewichtsspannung des Trägers Schubfläche des Trägers Eigengewichtsbiegung des Trägers Längsspannung des Trägers Biegespannung des Trägers Querspannung des Trägers Kollektivspannung, f Konsole, f Kontrolle, f Bruchfläche, f Brucheinschnürung, f Bruchfestigkeit, f Bruchdehnung, f Bruchlastspielzahl, f Bruch, m Kasten, m Kraft, f Kraftabstand, m Masse, f Massenkraft, f Blechdicke, f Maximum, n Werkstoff, m, Material, n Werkstoffnummer, f Auflage-Kräfte, f Minimum, n Moment, n Montage, f Festigkeitsberechnungen, f www.guven-kutay.ch 37 38 Çelik Konstrüksiyona Türkçe Mukavemet momenti Mukavemet verileri Narinlik derecesi Normal gerilme Normal işletme koşullarında Orantısız uzama, esneme Ölçülendirme Öz ağırlık gerilmesi Öz ağırlık katsayısı Özellik Özgül ağırlık Parlatma Plaka, levha Platform ağırlığı kuvveti Platform birim ağırlığı Poisson's sayısı Portal vinçde oynak ayak ağırlık kuvveti Portal vinçde sabit ayak ağırlık kuvveti Radyal kuvvet Redüktör Rüzgar basıncı Rüzgar etkisindeki alan Rüzgar hızı Rüzgar kuvveti Rüzgar şekil faktörü Salınım, göstergenin oynaması Saniye Sapma Sayı, adet, rakkam, numara Seçim Seçim kriterleri Sehim Sembol Sınır değerler oranı Sınır yükü Simetrik Sistem Soğukluk Sönümleme (azaltma, bastırma) (gürültüyü, sesi, titreşimi yumuşatma) Sönümleme yeteneği Sönümleme, kısma, kesme, azaltma Standart Statik, durağan Sürekli Sürekli darbe mukavemeti Sürekli darbeli çalışma Sürekli yükleme sonucu kopma Sürekli yükleme sonucu kopmanın başlaması Sürekli yükleme sonucu oluşan çatlak Sürtünme Sürtünme açısı 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc Giriş + Özet Almanca Widerstandsmoment Festigkeitsdaten, f Schlankheitsgrad, m Normalspannung, f Im normalen Betriebsyustand nichtproportionale Dehnung, f Dimensionierung, f Eigengewichtspannung, f Eigengewichtsfaktor, m Eigenschaft, f spezifisches Gewicht Polieren, n Platte, f Platformgewichtskraft, f Einheitsmasse des Laufsteges Poissonzahl, f Eigengewicht des beweglichen Fusses des Portalkrans Eigengewicht des nicht beweglichen Fusses des Portalkrans Radialkraft, f Getriebe, n Winddruck, m Windangriffsfläche, f Windgeschwindigkeit, f Wındkraft, f Formbeiwert, m, Formfaktor des Windes Ausschlag, m Sekunde, f Abmass, n Zahl, f Auswahl, f Auswahlkriterien, f Durchbiegung, f Symbol, n Grenzwertverhältnisfaktor, m Grenzlast, f symetrisch System, n Kälte, f Dämpfen, n , (abschwächen, unterdrücken, mildernLärm, Ton, Schwingung) Dämpfungsfähigkeit, f Dämpfung, f Standard, m statik stetig, dauer Dauerschlagfestigkeit, f Dauerschlagarbeit, f Dauerbruch, m Dauerbruchbeginn, m Daueranriss, m Reibung, f Reibungswinkel, m www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona Türkçe Şekil değiştirme Şekil faktörü, çentik faktörü Şekil mukavemeti Tahrik grubu (DIN 15020) Takometre, devir ölçer, devir sayacı Tambur Tasarım, proje, inşaat, yapı Tek tek deney Tekerlek Tekerlek dikey kuvveti Tekerlek sayısı Ters sehim Titreşim deneyi Tolerans, sapma Toleranslar Torsiyon momenti Uzama ölçü aleti Uzama, esneme Üst akma gerilmesi (sınırı) Üst gerilme sınır çizgisi Vinç Vinç ray açıklığı veya Hesapsal kiriş boyu Vinç rayı Vinç tekerlek açıklığı Vinç yürüme hızı x-eksenine göre gerekli kesit atalet momenti x-eksenine göre kesit atalet momenti x-eksenine göre mukavemet momenti Yayılı yük boyu y-eksenine göre gerekli kesit atalet momenti y-eksenine göre kesit atalet momenti y-eksenine göre mukavemet momenti Yer çekimi Yer çekimi ivmesi Yer çekimi ivmesi, ISO ya göre, 9,80665 m/s2 Yoğunluk Yol verici, starter Yol verme düzeni Yol verme tertibatı Yorulma kopması Yuvarlaklık Yük Yük ağırlığı Yük kancası Yük kuvveti Yükleme durumu Yükleme grubu Yükleme grubu katsayısı Yükleme hali Yükleme kısımı Yükleme sayısı Yükleme sayısı sınırı Yükleme sonuçları Yükleme süresi 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc Giriş + Özet 39 Almanca Gestaltänderung, f Formzahl, f Gestaltfestigkeit, f Triebswerkgruppe, f Drehzahlmesser, Trommel, f Konstruktion, f Einzelversuch, m Rad, n Radkraft, f Radanzahl, f Rückbiegung, f Ausschwingversuch, m Toleranz, f Toleranzen, f Torsionsmoment, n Dehnungsmesser, m Dehnung, f obere Streckgrenze, f Grenzlinie der Oberspannung Kran, m Spannweite des Krans Kranbahnschiene, f Kranachsenabstand, m Kranfahrgeschwindigkeit, f erforderliches Tragheitsmoment bezug auf x-Achse Trägheitsmoment, n, bezug auf x-Achse Widerstandsmoment, n, bezug auf x-Achse Länge der Streckenlast erforderliches Tragheitsmoment bezug auf y-Achse Trägheitsmoment, n, bezug auf y-Achse Widerstandsmoment, n, bezug auf y-Achse Schwerkraft, f Schwerkraftbeschleunigung, f Erdbeschleunigung, f, Dichte, f Anlasser, m Anlaßeinrichtung, f Anlaßeinrichtung, f Ermüdungsbruch, m Ausrundung, f Last, f Hubgewicht, n Lasthaken, m Hubgewichtskarft, f Beanspruchungsart, f Belastungsgruppe, f Erhöhungsbeiwert, m Belastungsfall, m / Lastfall, m Belastungsbereich, m Lastspielzahl, f, Belastungszahl, f Grenzlastspielzahl, f Belastungsfolgen, f Belastungsdauer, f www.guven-kutay.ch 40 Çelik Konstrüksiyona Türkçe Yükseklik Yükten ileri gelen tekerlek kuvveti Yükün ağırlık sehimi Yükün kütlesi z-eksenine göre kesit atalet momenti z-eksenine göre mukavemet momenti Zincir Zorla kırılma Zorlama, zorlanma 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc Giriş + Özet Almanca Höhe, f Radkraft von Hubgewicht Durchbiegung der Last Masse der Last Trägheitsmoment, n, bezug auf z-Achse Widerstandsmoment, n, bezug auf z-Achse Kette, f Gewaltbruch, m Beanspruchung, f www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona 6 6.1 Giriş + Özet 41 Kaynaklar Literatür 1. Berg, D. von Krane und Kranbahnen Berechnung, Konstruktion, Ausführung B.G. Teubner Stuttgart, 2. Auflage 2. DIN-Taschenbuch DIN-Taschenbuch 44, Normen über Hebezeuge Beuth Verlag GmbH, Berlin, Köln 3. Dubbel Taschenbuch für den Maschinenbau, 17. Auflage W.Beitz und K.H. KüttnerSpringer Verlag 4. Ernst, H. Die Hebezeuge, Bemasungsgrundlagen Bauteile Antriebe – 8.Auflage 1973 – Vieweg Verlag, Braunschweig 5. F.E.M. Federation Europeenne de la Manutention Berechnungsgrundlagen für Krane 3.Ausgabe 1987 6. Hanover, H.O. Reichwald, R. Lokale Biegebeanspruchung von Träger-Unterflanschen, Fördern und Heben 32 (1982) Nr. 6 + Nr. 8 7. İnan, M. Cisimlerin Mukavemeti, Ofset Matbaacılık Ltd. Şti. 8. Kindman, R. / Kraus, M. / Niebuhr, H.J. Stahlbau Kompakt, 2. Auflage Bemessungshilfen, Profiltabellen 2008 Verlag Stahleisen GmbH, Düsseldorf 9. Kutay, M.G. Makinacının Rehberi Birsen Yayınevi, İstanbul, ISBN 975-511-342-8 10. Kutay, M.G. Mukavemet Değerleri M.M.O. İstanbul, Yayın No.MMO/2004/353 11. Kutay, M.G. Ders Notları Berner Fachhochschule, Bern/İsviçre 12. Piechatzek, E. / Kaufmann, E-M. Stahlbau, 3. Auflage, nach DIN 18800 (1990) Formeln und Tabellen, Vieweg Verlag, September 2005 13. Stahl im Hochbau, 13. Auflage Stahl im Hochbau Handbuch für die Anwendung von Stahl im Hoch- und Tiefbau, Verlag Stahleisen mbH, Düsseldorf 14. Stahl im Hochbau, 15. Auflage Stahl im Hochbau Anwenderhandbuch 15. Auflage/Band 1 Verlag Stahleisen mbH, Düsseldorf 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona 42 Giriş + Özet 15. Serpil KURT / Güven KUTAY / Remzi ASLAN Krenlerde Çelik Konstrüksiyonlar I.Cilt, Dolu Kesitli Kirişler, Başlıklar, Tekerlekler MMO/2008/483 16. Serpil KURT / Güven KUTAY / Remzi ASLAN Krenlerde Çelik Konstrüksiyonlar II.Cilt, Portal Krenler, Kren Yolları, Burkulma MMO/2008/483 17. Timoshenko, S. Cisimlerin Mukavemeti, Kısım I ve II, Tercümesi M. İnan ve S. Sönmez, Ankara Matbaası, İstanbul 18. VDI-Richtlinien VDI 2388, Empfehlungen für bauliche Planung im Förderund Lagerwesen; Brückenkrane (Laufkrane) 19. Zebisch,H.-J. Fördertechnik 1 Kamprath-Reihe, Vogel-Buchverlag, Würzburg 6.2 Standartlar 1. DIN 536 B 1 Kranschienen Form A (mit Fussflansch), Masse, statische Werte, Stahlsorten 2. DIN 536 B 2 Kranschienen Form F (flach), Masse, statische Werte, Stahlsorten 3. DIN 1 055 T4 Lastannahme im Hochbau, Verkehrslasten-Windlast 4. DIN 1 055 T5 Lastannahme im Hochbau, Verkehrslasten-Schneelast 5. DIN 4114 Blatt 1 Stabilitätsfälle (Knickung, Kippung, Beulung) Berechnungsgrundlagen, Vorschriften 6. DIN 4114 Blatt 2 7. DIN 4132 8. DIN 4132 Beiblatt 1 9. DIN 15 018 T1 10. DIN 15 020 11. DIN 15 018 T2 12. DIN 18 800 T1 13. DIN 18 800 T2 14. DIN 18 800 T3 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc 4.74 2.74 11.90 Stahlbau Stabilitätsfälle (Knickung, Kippung, Beulung) Berechnungsgrundlagen, Richtlinien Kranbahnen Stahltragwerke Grundsätze für Berechnung, bauliche Durchbildung und Ausführung Kranbahnen Stahltragwerke Grundsätze für Berechnung, bauliche Durchbildung und Ausführung Erläuterungen Krane, Grundsätze für Stahltragwerke Berechnung Hebezeuge, Grundsätze für Seiltriebe, Berechnung und Ausführung Krane, Grundsätze für die bauliche Durchbiegung und Ausführung Stahlbauten, Bemessung und Konstruktion 11.90 Stahlbauten, Stabilitätsfälle, Knicken von Stäben und Stabwerken 11.90 Stahlbauten, Stabilitätsfälle, Plattenbeulen www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona 15. DIN 18 800 T4 16. DIN 18 800 T7 17. DIN 18 801 18. DIN 18 808 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc Giriş + Özet 43 11.90 Stahlbauten, Stabilitätsfälle, Schalenbeulen 11.90 Stahlbauten, Herstellen, Eignungsnachweise zum Schweissen 9.83 Stahlhochbau, Bemessung, Konstruktion, Herstellung 11.90 Stahlbauten, Tragwerke aus Hohlprofilen unter vorwiegend ruhender Beanspruchung www.guven-kutay.ch Çelik Konstrüksiyona 44 7 Giriş + Özet Konu İndeksi A N Aerodinamik narinlik derecesi................................... 16 NPI-Profili.................................................................. 31 Ç O Çentik Grubu ............................................................. 12 Çentik Grupları "Çegr" ............................................... 14 Öz ağırlık katsayısı “ K “ .......................................... 15 F Rüzgar basıncı............................................................ 15 Rüzgar hızı ................................................................. 15 Rüzgar kuvveti ..................................................... 15, 16 Rüzgar şekil faktörü “kRü” ......................................... 17 F.E.M........................................................................... 9 G Geniş kuşaklı standart IPB profili ............................... 32 Gerekli sehim............................................................. 11 H H-Hali .......................................................................... 9 HS-Hali........................................................................ 9 HZ-Hali........................................................................ 9 R S Sehim oranı katsayısı ”kf”.......................................... 11 Standart I-Profili, NPI................................................. 31 Statik Emniyetli mukavemet değeri ” σçEM ”.............. 10 V Vinçin tahrik grubu..................................................... 11 Vincin yükleme grubu................................................ 10 I I. Hal ............................................................................ 9 II. Hal........................................................................... 9 III. Hal ......................................................................... 9 IPB profili .................................................................. 32 K Kaldırma yükü katsayısı "K"................................... 15 Kapatma faktörü ““ ................................................. 18 Koordinat eksenleri...................................................... 8 Koordinat eksenlerinde tanımlamalar .......................... 8 M Y Yükleme grubu katsayısı "kB".................................... 15 Yükleme Hali H ........................................................... 9 Yükleme Hali HS......................................................... 9 Yükleme Hali HZ......................................................... 9 Yüzey orantısı ............................................................ 17 katsayısı.................................................................. 25 -yöntemiyle ............................................................. 25 Malzemenin mekanik değerleri ................................. 10 41_00_cel-kons_giris+ozet.doc www.guven-kutay.ch