caramai
Transkript
caramai
>>> KLAVYE HAKKINDA B‹LMEN‹Z GEREKEN HERfiEY TEMEL B‹LG‹LER KLAVYE HAKKINDA B‹LMEN‹Z GEREKEN HERfiEY Bir klavye üzerinde yüzden fazla tufl mevcuttur, bunlardan birço¤u çeflitli yaz› karakterleridir. Fakat ayn› zamanda anlam› ço¤u kifli için meçhul olan birçok tufl da mevcuttur. ‹ki tip tufl ön plana ç›kar. Bu iki farkl› tip tufltan ilk tür “evrensel” denen tufllard›r ve bunlar›n ifllevi istisnas›z tüm programlarda ayn›d›r. Bu tür tufllar genellikle yaz› imlecini hareket ettirmeye ve yaz› silmeye yönelik olanlard›r. Bunlara bir örnek olarak DELETE (Del) tuflunu gösterebiliriz. Di¤er tufl grubuna ise “özel” tufllar denir ve bunlar›n farkl› programlarda de¤iflik ifllevleri bulunur. Bunlara verilebilecek iyi bir örnek ise (F1 tuflu d›fl›nda kalan) fonksiyon tufllar›d›r. Ne var ki bu ikinci gruptaki tufllar›n kullan›m› programlar aras›ndaki uyumlulu¤un art›r›lmas› sayesinde gün geçtikçe azalmakta ve böylece kullan›c›lar›n ifli de kolaylaflmaktad›r. Mesela bu sayede Windows alt›nda çal›flan ço¤u program›n temel kontrol tufllar› ayn› iflleve sahip hale gelmifltir ki bu büyük bir kolayl›kt›r. Üçüncü tür tufllara ise “k›sayol” tufllar› denir. Bunlar baz› tufllara ayn› anda basmak suretiyle elde edilen kombinasyonlard›r, mesela CTRL + A ya da CTRL + SHIFT + DEL gibi. K›sayol tufl kombinasyonlar› bir programla çal›flmay› kolaylaflt›rmak üzere kullan›l›rlar. Mesela ekranda görülen tüm yaz›y› ayn› anda seçmenizi sa¤layan k›sayol tufllar›n› biliyorsan›z, o zaman bu ifllemi klavyeden uzun uzun u¤raflarak yapman›za gerek kalmaz. Bu k›sayol tufllar› her programda farkl› flekillerde çal›fl›r ancak, ne var ki bunlar›n anlamlar› da yavafl yavafl uyumlu hale getirilmektedir. En az›ndan belli türlerdeki programlarda kullan›lan k›sayol tufllar› afla¤› yukar› benzer ifllevlere sahiptirler, mesela hemen tüm belli bafll› kelime ifllem programlar›nda CTRL + A tufllar›na ayn› anda basarak ekrandaki tüm yaz›y› seçebilirsiniz. Fonksiyon tufllar› Windows 98 tufllar› Yön tufllar› Rakam tufllar› EVRENSEL TUfiLAR YAZIYI S‹LMEK Bu tip tufllardan klavyenizde iki tane bulunur, bunlar DELETE ve BACKSPACE tufllar›d›r. DELETE Bu tufl klavyede DELETE ya da DEL fleklinde gösterilir, bir yaz› içinde imlecin sa¤›nda yeralan karakterleri silmek için kullan›l›r. Mesela ekranda ROCKET kelimesinin görülmekte oldu¤unu ve imlecin de O ve C harfleri aras›nda bulundu¤unu düflünelim. DELETE tufluna bast›¤›n›z zaman C harfi silinecek ve kelime ROKET haline gelecektir. HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● TEMEL B‹LG‹LER 15 <<< TEMEL B‹LG‹LER KLAVYE HAKKINDA B‹LMEN‹Z GEREKEN HERfiEY BACKSPACE Bu tufl farkl› klavye modellerinde de¤iflik flekillerde iflaretlenmifl olabilir. Baz› klavyelerde BACK ya da BACKSPACE olarak belirtilirken, baz› klavyelerde ise sadece sola do¤ru bir ok iflaretiyle gösterilir. Bu tufl da ekranda görülen yaz› karakterlerini silmek için kullan›l›r. Ancak daha önce anlat›lan DELETE tuflunun aksine, BACKSPACE tuflu imlecin solunda bulunan karakterleri siler. Önceki örne¤i hat›rlay›n! ‹mleç yine ROCKET kelimesinde O ve C harfleri aras›ndayken BACKSPACE tufluna bast›¤›n›zda bir öncekinden farkl› olarak O harfi silinecek, sonuçta RCKET gibi manas›z bir harfler toplulu¤ui ortaya ç›kacakt›r. *< ‹PUCU > Klavyede CTRL + A tufllar›na ayn› anda basarak ekrandaki tüm metni seçmeniz mümkündür. Ancak iki tufla da tam olarak ayn› zamanda basman›z gerekmez, CTRL tuflunu bas›l› tutarken A tufluna basman›z yeterlidir. Bu koflul genellikle benzer tüm durumlar için geçerlidir. >>> HOME Bu tufl imleci ekranda görülen sat›r›n en bafl›na tafl›maya yarar, bazen bu ilk sat›r ya da en bafltaki madde de olabilir. “HOME” tuflu genellikle yaz› metinleri üzerinde çal›fl›rken kullan›l›r. END “END” tuflu klavyede genellikle HOME tuflunun hemen alt›nda yeral›r. Uygulamada ise HOME tuflunun tam tersi iflleve sahiptir, imleci bulundu¤u sat›r›n en sonuna tafl›r. PAGE UP, PAGE DOWN Klavyeye bakt›¤›n›zda PAGE UP ve PAGE DOWN olarak iflaretlenmifl iki adet tufl göreceksiniz, bunlar genellikle kelime ifllem programlar›nda kullan›lan tufllard›r. Ekranda birden fazla sayfa büyüklü¤ünde bir metin bulundu¤unda bu tufllar iflinizi bir hayli kolaylaflt›rabilir. PAGE UP (Pg Up) tufluna bast›¤›n›zda yan›p sönen metin imleci tam olarak bir sayfa yukar› tafl›n›r ve böylece bir üst sayfa ekranda görüntülenmifl olur. PAGE DOWN (Pg Dn) tuflu ise bunun tam tersi iflleve sahiptir, bu tufla bast›¤›n›zda yaz› imleci bir sayfa afla¤› tafl›n›r ve böylece bir alt sayfadaki metin ekrana gelir. *< ‹PUCU > Baz› programlarda, mesela kelime ifllem yaz›l›mlar›nda, Insert tuflunu panoda bulunan bir nesneyi metine “yap›flt›rmak” için kullanabilirsiniz. >>> 16 HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● TEMEL B‹LG‹LER I <INFO > ‹mleç kontrol tufllar› genellikle kelime ifllem programlar›nda kullan›l›rlar ve yaz›m imlecini ekranda hareket ettirmeye yararlar. ‹mleç yön tufllar›, Home, End, PageUp, PageDown bu gruba dahil olan tufllard›r. >>> INSERT Bu tufl klavyenizde Ins ya da Insert fleklinde gösterilmifltir. INSERT ço¤u programda herhangi bir fonksiyona sahip de¤ildir, genellikle sadece kelime ifllem programlar›nda kullan›l›r. Bir kelime ifllem program›nda bu tufla bas›ld›¤›nda “Üzerine Yazma” modu aktif hale getirilir. Bu durumdayken klavyeden girilen her yeni karakter normal bir biçimde yaz›ya eklenir. Ancak e¤er imleç bir kelimenin üzerinde duruyorsa o zaman yaz›lan yerdeki karakterler yeni yaz›lanlarla de¤ifltirilir, böylece ekranda görülen metinde de¤ifliklikler yap›lm›fl olur. Insert tufluna bas›lmad›¤›nda ya da tekrar bas›ld›¤›nda normal yazma durumunda kal›n›r, bu durumda girilen karakterler e¤er o sat›rda baflka bir karakter varsa üzerine de¤il yan›na yaz›l›r. >>> KLAVYE HAKKINDA B‹LMEN‹Z GEREKEN HERfiEY TEMEL B‹LG‹LER SHIFT SHIFT tuflundan klavyenizde sa¤ ve solda olmak üzere iki adet mevcuttur. Bu tufl SHIFT olarak iflaretlenmifl olabilece¤i gibi sadece yukar› do¤ru bir ok iflaretiyle de belirtilmifl olabilir. SHIFT tek bafl›na hiçbir iflleve sahip de¤ildir, e¤er sadece SHIFT tufluna basarsan›z hiçbir tepki alamazs›n›z. Bunun nedeni Shift tuflunun gerçek ifllevinin di¤er tufllar›n fonksiyonuna etki etmek olmas›d›r. Bu tufla bas›l› tutuldu¤u sürece aktif hale geçer, b›rak›ld›¤›nda tekrar etkisini yitirir. Bu tufla bast›¤›n›z zaman klavyedeki di¤er tufllar tafl›d›klar› ikinci ifllevi ortaya koyarlar, harfler büyük yaz›l›r, ayr›ca özel karakterleri yazmak mümkün olur. Mesela “?” ya da “/” özel karakterlerini yazabilmek için iliflkili tufllara SHIFT eflli¤inde basmak gerekir. Buradaki ›fl›k “Caps Lock” tuflunun çal›fl›r durumda olup olmad›¤›n› gösterir CAPS LOCK Bu tufl klavyenizde CAPS LOCK olarak belirtilmifltir, ifllevi ise harflerin büyük yaz›labilmesini sa¤lamakt›r. Ancak SHIFT tuflunun aksine bu tuflu devaml› olarak bas›l› tutman›z gerekmez, bir defa basman›z yeterlidir. Buna bast›¤›n›zda klavyenizin sa¤ üst taraf›nda bulunan ilgili led lambas› yanarak size tuflun aktif hale geçti¤ini bildirir, kapatmak için tekrar basmak yeterlidir. Bu tufl aktif oldu¤u sürece yazd›¤›n›z tüm harfler büyük harf olarak bas›lacakt›r. Ancak e¤er bu esnada SHIFT tufluna basarak yazarsan›z ters etki yarat›lacak ve harfler tekrar küçük yaz›lacakt›r. ESC ESC ya da ESCAPE olarak iflaretlenmifl bu tufla ESCAPE tuflu denir. Görevi ise belirli durumlarda menülerden ç›kmak, masaüstünde aç›k bulunan pencereleri kapatmak ya da bir program›n çal›flmas›na son vermektir. ENTER Klavyenizde bulunan en büyük tufl olan ENTER duruma göre de¤iflen ifllevlere sahiptir. Bu ifllevlerden en çok kullan›lan› belirli bir durumu ya da de¤eri onaylamakt›r. Mesela ekranda sizden herhangi bir konuda onay isteyen bir pencere aç›ld›¤›nda yapman›z beklenen fl›klardan birini seçip ENTER tufluyla seçiminizi onaylamakt›r. Bu tuflun bir baflka önemli ifllevi ise kelime ifllem programlar›nda bir metin yazarken paragraf› sona erdirmek ve yeni bir paragraf açmakt›r. Baz› insanlar her cümlenin sonunda ENTER tufluna basarlar ki bu büyük bir yanl›flt›r. CTRL Bu tufl klavyenizde CTRL ya da CONTROL olarak iflaretlenmifl olabilir ve bundan iki tane mevcuttur, ancak ikisinin de ifllevi ayn›d›r. Kendi bafl›na herhangi bir etkisi bulunmayan CTRL tuflu genellikle önceden de bahsetti¤imiz k›sayol tufl gruplar›n›n uygulanmas›nda kullan›l›r. TAB Klavyenizde TAB ya da karfl›l›kl› iki ok iflaretiyle gösterilmifl olan bu tuflun birkaç önemli ifllevi vard›r. Bunlardan ilki Windows iflletim sistemindeyken çeflitli simgeler, nesneler, menüler aras›nda dolaflabilmenize imkan sa¤lamakt›r. Bir di¤er ifllevi kelime ifllem programlar›nda yaz›m imlecini belli miktarda sa¤a do¤ru kayd›rmakt›r, bu miktar önceden ayarlanabilir. Yine baflka bir ifllevi de hesap tablosu programlar›nda hücreler aras›nda dolaflabilmenizi sa¤lamakt›r. TAB tufluna basarak hücreler aras›nda ileri do¤ru gidebilir, TAB ve SHIFT tufllar›na ayn› anda bast›¤›n›zda ise geriye dönebilirsiniz. *< ‹PUCU > Günümüzde kullan›lan geliflmifl kelime ifllem yaz›l›mlar› sat›r sonlar›n› kendiliklerinden belirleyebilecek yap›dad›rlar. Bu yüzden ENTER tuflunu sadece paragraflar› bitirmek için kullanman›z yeterlidir. HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● >>> TEMEL B‹LG‹LER 17 <<< TEMEL B‹LG‹LER KLAVYE HAKKINDA B‹LMEN‹Z GEREKEN HERfiEY ALT Bu tufltan klavyenizde iki tane bulunur, genellikle sa¤ tarafta olan Alt Gr fleklinde gösterilir ve etkisi CTRL + ALT kombinasyonuna eflittir. Normal ALT tuflu ço¤u programda standart menünün aç›lmas›nda kullan›l›r, daha sonra yön tufllar›n› kullanarak bu menüde dolaflmak mümkündür. Alt bundan baflka k›sayol tufl kombinasyonlar›nda da kullan›l›r. Alt Gr tuflu ise nispeten az kullan›lan özel karakterlerin yaz›lmas›n› sa¤lar. Mesela genellikle elektronik posta adreslerinde kullan›lan @ sembolünü yazabilmek için Alt Gr ile birlikte Q tufluna basmak gereklidir. < < < F1 tufluna bas›ld›¤›nda “Yard›m” menüsü aç›l›r. F1 Belki de hemen tüm programlarda ayn› iflleve sahip olan tek tufl F1 tufludur. Bu tufl yard›m menüsünü harekete geçirir. Yine Windows iflletim sistemi içinde herhangi bir yerde bu tufla bast›¤›n›zda yard›m ekran› belirecektir. ÖZEL WINDOWS 98 TUfiLARI Özellikle son zamanlarda üretilen klavyelerin hemen hepsinde bulunan özel tufllardan biri BAfiLAT menüsünü açmaya yarayan bu tufltur. Bu sayede Bafllat tufluna basarak menüleri açmak daha kolay ve h›zl› bir hale gelir. E¤er klavyenizde bu tufl mevcut de¤ilse o zaman ayn› etkiyi CTRL + ALT + Escape tufllar›na birlikte basarak elde edebilirsiniz. Yine son zamanlarda üretilen klavyelerde bulunan özel Windows tufllar›ndan biri de yanda görülen ve normalde sa¤ fare tufluyla aç›lan menüleri çal›flt›ran tufltur. Özellikle kelime ifllem program› gibi yaz›l›mlarla çal›fl›rken sa¤ tufl menülerini h›zl› bir flekilde aç›p oradan gerekli de¤ifliklikleri yapabilmenize imkan tan›r. < < < 18 HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● TEMEL B‹LG‹LER Di¤er özel Windows tuflu sayesinde sa¤ tufl menülerini açabilirsiniz. < < < PRINT SCREEN Bu tuflun ne ifle yarad›¤› ilk bak›flta pek anlafl›lmaz, e¤er bu tufla basarsan›z herhangi bir etkisini göremezsiniz. Ancak e¤er panoyu (Clipboard) kontrol ederseniz orada bir resim dosyas› bulursunuz. Print Screen tuflunu kullanarak herhangi bir resmi “yakalayabilir” ve panoya kaydedebilirsiniz. Bu resmi de Paint gibi herhangi bir resim iflleme program› kullanarak istedi¤iniz flekilde iflleyebilirsiniz. Klavyede bulunan di¤er fonksiyon tufllar›na gelince, maalesef bunlar›n genellikle hangi ifllere yarad›¤›n› kesin olarak söylemek pek mümkün de¤ildir. Pek ço¤u programdan programa de¤iflen ifllevlere sahiptirler. Son zamanlarda fonksiyon tufllar›n›n ifllevlerini belirgin bir hale getirmek için çal›flmalar yap›lm›flsa da baz› Windows programlar› haricinde bu çaba pek sonuç getirmemifltir. Mesela pek çok dosya yönetim program›nda F2 tuflu dosya ad›n›n de¤ifltirilebilmesini sa¤lar. “Windows” tufluna bast›¤›n›zda Bafllat menüsünün aç›ld›¤›n› göreceksiniz. >>> TEMEL B‹LG‹LER YAZILIM TÜRLER‹ YAZILIM TÜRLER‹ Bilgisayar›n›za hayat veren gerçek unsur, üzerinde çal›flt›rd›¤›n›z yaz›l›mlard›r. Bu yaz›l›mlar sayesinde hayal etti¤iniz pek çok fleyi gerçeklefltirebilir ve bilgisayar›n›z› verimli bir biçimde kullanabilirsiniz. Uygun yaz›l›mlarla bilgisayar›n›zda film bile çekebilirsiniz. < < < < < < Ofis 97 oldukça popüler bir ofis iflletim programlar› pakedidir. Günümüzde en yayg›n olan iflletim sistemi Microsoft yap›m› Windows 98’dir. Hemen her kiflisel bilgisayarda kullan›lmakta olan bu sistem genellikle ço¤u üretici taraf›ndan standart doBir dosya yönetim program› olan Servant nan›ma dahil edilmekte- Salamander, tipik bir Freeware programd›r. dir. Bu aç›dan günümüz kullan›c›lar› oldukça flansl› say›l›rlar, çünkü Windows hem kullan›fll› hem de yayg›n bir iflletim sistemidir. Bilgisayar›n›zla do¤ru bir biçimINFO de iletiflim kurabilmeniz sa¤l›kl› bir çal›flma yürütebilmeniz aç›s›nFREEWARE YAZILIMLAR dan çok önemlidir. Bunu yapabilÜCRETS‹ZD‹R mek içinse öncelikle bilgisayar›n›Freeware ad› verilen türden yaz›l›mlar piyaz›n sizinle ayn› dili konufluyor olsada özellikle Internet üzerinde ücretsiz mas› gereklidir. Bu yüzden bir bilolarak sunulurlar. Bunlar› ne yüklerken ne gisayar sat›n al›rken öncelikle iflde kullan›rken ücret ödemeniz gerekmez. letim sistemi ve di¤er temel yaz›l›mlar›n kendi dilinizde haz›rlan< < < Bilgisayar›n›zla do¤ru bir biçimde anlaflabilmek için çok temel bir programa ihtiyac›n›z vard›r, bu programa basitçe “iflletim sistemi” denir. ‹flletim sisteminiz bilgisayar›n›z› açt›¤›n›z andan itibaren ekranda belirerek sizden gelecek komutlar› beklemeye bafllar. Fare ve klavyeniz arac›l›¤›yla sizden ald›¤› komutlar› uygulamaya koyan iflletim sistemi, emirlerinizi yerine getirebilmek için bilgisayar›n›zda kurulmufl olan di¤er programlarla iletiflim kurar ve onlar› çal›flt›r›r. Sisteminizde kurulu olan programlar ekranda küçük sembollerle temsil edilirler. Bu resimler genellikle ilgili olduklar› program›n yeteneklerini ça¤r›flt›ran görünümlere sahiptirler. Mesela çeflitli film dosyalar›n› açabilmenizi sa¤layan bir program›n masaüstündeki simgesi film fleridi fleklinde olabilir. Ayn› flekilde resim yapmak için kulland›¤›n›z bir program›n simgesi resim f›rças› fleklinde, elektronik posta al›p göndermek için kulland›¤›n›z bir baflka program›n simgesi de mektup fleklinde olabilir. Bunun amac› ça¤r›fl›m yoluyla kullan›c›n›n neyin ne ifle yarad›¤›n› hat›rlamas›n› sa¤lamak ve iflini kolaylaflt›rmakt›r. I < > >>> *< ‹PUCU > YEN‹ B‹R B‹LG‹SAYAR VE ‹fiLET‹M S‹STEM‹ Yeni bir bilgisayar al›rken beraberinde verilen iflletim sisteminin kullan›c› lisans› bulunmas›na dikkat edin ve bunu dikkatle okuyun. Asla iflletim sistemi olmayan bir bilgisayar sat›n almay›n, çünkü bu haliyle çal›flt›rman›z mümkün olmayacakt›r. Ayr›ca korsan kopya iflletim sistemi olan bir bilgisayar› sat›n almaktan da kesinlikle kaç›n›n. >>> HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● TEMEL B‹LG‹LER 19 <<< YAZILIM TÜRLER‹ < < < Winzip en popüler Shareware yaz›l›mlardan biridir. I <INFO > BETA YAZILIM NED‹R? Bazen piyasada “BETA” tabir edilen yaz›l›mlara da rastlamak mümkündür. Beta yaz›l›mlar, üzerinde çal›fl›lan bir program›n test amac›yla haz›rlanm›fl versiyonudur. Bunlar›n kullan›m amac› henüz tamamlanmam›fl bir program› farkl› donan›mlarla test etmek, böylece olas› hatalar› ürün piyasaya sürülmeden önce bulup düzeltebilmektir. >>> m›fl olmas›na dikkat etmelisiniz. Neyse ki Windows ve di¤er belli bafll› programlar›n Türkçe versiyonlar› piyasada bulunmaktad›r. Tabii bilgisayar›n›za ‹ngilizce ve di¤er yabanc› dillerde haz›rlanm›fl programlar da kurabilir, çal›flt›rabilirsiniz. Ancak e¤er yabanc› diliniz yeterince güçlü de¤ilse o zaman çal›flmalar›n›z esnas›nda büyük zorluklar çekebilirsiniz. *< ‹PUCU > >>> Programlama yaz›l›mlar› SHAREWARE BEDAVA DE⁄‹LD‹R Shareware yaz›l›mlar ço¤u kiflinin düflündü¤ünün aksine tamamen ücretsiz de¤ildirler. Genellikle k›sa bir deneme süresinden sonra genellikle en karmafl›k ve en büyük yaz›l›mlard›r. yaz›l›m size kullan›m hakk›n›z›n bitti¤ini hat›rlat›r. Bundan sonra ancak telif hakk›n› gerekti¤i gibi ödeyerek yaz›l›m›n tam kulla- >>> n›m hakk›n› alabilirsiniz. 20 HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● TEMEL B‹LG‹LER Bu tür bir program kullanarak tebrik ve posta kartlar› bile üretebilirsiniz. < < < YAZILIM TÜRLER‹ Piyasada s›radan bir kullan›c›n›n ilgisine sunulan birkaç farkl› tür yaz›l›m bulunmaktad›r. ‹lk tür, al›flk›n oldu¤umuz gibi bilgisayar ve ilgili fleylerin sat›ld›¤› ma¤azalardan belli bir ücret karfl›l›¤› temin edilen yaz›l›mlard›r. Genelde ofis, tasar›m, muhasebe, oyun ve benzeri yaz›l›mlar› bu flekilde edinebiliriz, ancak bunlar›n fiyatlar› genellikle ürünün ciddiyetiyle do¤ru orant›l› olarak yükselir çünkü, gelifltirme maliyetleri ço¤unlukla bir hayli yüksektir. Bu tür al›flverifllerde özellikle ürünün kullan›c› belgesini kontrol etmeyi ve korsan kopya olmad›¤›ndan emin olmay› unutmay›n! Unutmay›n, Tüm ciddi yaz›l›m üreticileri programlar›na teknik destek sa¤lamaktad›r. Baz› yaz›l›m üreticileri ise programlar›n›n deneme sürümlerini piyasaya ç›kararak ürünün potansiyel müflteriler taraf›ndan denenmesi için f›rsat sa¤larlar. Bu tür deneme sürümleri genellikle k›sa bir kullan›m süresine sahiptirler, daha sonra çal›flmay› keserler, e¤er iflinize yar›yorsa tam sürümünü sat›n alman›z gerekir. Bunun d›fl›nda “Shareware” ad› verilen bir baflka yaz›l›m türü de piyasada çok yayg›n olarak bulunur. Genellikle Internet üzerinde bolca bulunan bu tür yaz›l›mlar size özelliklerinin bir k›sm›n›n kullanma iznini verecek flekilde haz›rlanm›fllard›r. Bu tür yaz›l›mlar büyük firmalardan ziyade bir ya da birkaç programc›dan oluflan gruplar›n ürünleridir. E¤er yaz›l›m› inceler ve be¤enirseniz program› gelifltiren kifliye belirli bir bedel ödeyerek tam kullan›m sa¤layacak flifreyi ya da ek veri paketlerini al›rs›n›z. Bu yaz›l›m türleri içinde en ilginç olan› ise flüphesiz “Freeware” tabir edilen ve tamamen ücretsiz olan yaz›l›mlard›r. Bu tür yaz›l›mlar›n programc›lar› kullan›c›lardan kesinlikle herhangi bir telif ücreti talep etmezler ve ürünlerinin tam sürüm versiyonlar›n› herkesin serbest kullan›m›na sunarlar. Bu s›n›fa giren yaz›l›mlar özellikle Internet üzerinde sunulduklar›ndan eriflilmesi oldukça kolayd›r ve kullan›c›ya herhangi bir yük getirmezler. OR‹J‹NAL YAZILIMLARI NASIL TANIYACAKSINIZ? Orijinal yaz›l›mlar› korsan kopyalardan ay›rmak asl›nda oldukça kolayd›r. Öncelikle orijinal yaz›l›mlar kendi özel karton kutular›n›n içinde sat›fla sunulurlar. Kutunun üzerinde yaz›l›m›n içeri¤ini ve çal›flmak için ihtiyaç duydu¤u temel sistem özelliklerini belirten metinler bulunur. Ayr›ca yine kutunun üzerinde ürünün yasal bir kaynaktan geldi¤ini gösteren özel etiketler ve iflaretler bulunur. Kutunun içinde ise yaz›l›m› içeren kay›t ortam› mevcuttur, bu genellikle bir ya da daha fazla CD-ROM olur. Bunun haricinde yaz›l›m›n kullan›m k›lavuzlar›, garanti belgesi, sat›fl anlaflmas› ve üreticinin dahil etmeyi uygun gördü¤ü di¤er malzemeler bulunur. Burada garanti ve sat›fl belgeleri özellikle önemlidir, kulland›¤›n›z yaz›l›m›n orijinal oldu¤unu esas bunlar kan›tlar. >>> TEMEL B‹LG‹LER >>> TAR‹H VE SAAT WINDOWS TAR‹H VE SAAT Bilgisayar›n›z›n tarih ve saat ayarlar›n› do¤ru olarak yapman›z önemlidir. Bunu Denetim Masas› panelinizdeki Tarih/Saat ayarlar› menüsünden yapabilirsiniz. Tarih/Saat ayarlar› menüsüne ulaflabilmek için öncelikle görev çubu¤undaki Bafllat tufluna bas›n, buradan Ayarlar seçene¤inin alt›ndaki Denetim Masas› fl›kk›na t›klay›n. Denetim Masas› penceresi aç›ld›¤›nda orada Tarih/Saat ayarlar› simgesini göreceksiniz, buna sol fare tufluyla çift t›klad›¤›n›zda ilgili ayar paneline ulaflabilirsiniz. Tarih/Saat ayarlar› panelinden bilgisayar›n›z›n zaman ve saat dilimi ayarlar›n› yapman›z mümkündür. Her iki ayar da bilgisayar›n›z›n çal›flmas›nda önemli rol oynarlar. Bu bölümde esas olarakbunlar› nas›l de¤ifltirece¤inizi anlataca¤›z. Ancak öncelikle bu ayarlar›n ne ifle yarad›klar›n› ve neden önemli olduklar›n› görelim. ya da üzerinde de¤ifliklik yap›l›rsa bu bilgi de yine künyeye ifllenir. MeINFO sela yazmakta oldu¤unuz bir mektubun en son fleklini görmek isteDO⁄RU ZAMAN AYARI ÇOK di¤inizde tarih bilgisinin önemi ön ÖNEML‹D‹R plana ç›kar, girilen tarihi kontrol Elektronik posta programlar› gibi birçok ederek birçok mektup içinden en önemli yaz›l›m›n hatas›z çal›flabilmesi için son hangisi üzerinde çal›flmakta zaman ayarlar›n›n do¤ru olmas› gereklidir. oldu¤unuzu kolayl›kla tesbit edebilirsiniz. Bunun d›fl›nda tarih ve saat Windows görev çubu¤u üzerinde de görüntülenmektedir, bu sayede çal›fl›rken zamandan da haberiniz olur. I < > >>> TAR‹H VE SAAT AYARLARINI YAPMAK Tarih ve Saat ayarlar› panelinde iki seçenek bulunur; Tarih seçene¤inden gün, ay ve y›l ayar›n› yapabilirsiniz, Zaman ayar› ise saati ayarlaman›za imkan tan›r. Tarih/saat simgesi TAR‹H/SAAT AYARLARI B‹R B‹LG‹SAYARDA NE ‹fiE YARAR? Tarih ve saat, bilgisayar›n›zdaki dosyalar›n tan›nmas› ve tan›mlanmas› için kullan›lan önemli verilerden ikisidir. Yeni bir dosya oluflturuldu¤unda o anki tarih ve saat tan›m künyesine girilir, ayr›ca bu dosyaya ne zaman eriflilirse Tarih/Saat <<< Windows 98 masaüstünde zaman göstergesi görev çubu¤unun sa¤ alt köflesinde yeral›r. HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● WINDOWS 9 <<< WINDOWS TAR‹H VE SAAT < < < du¤unuz bölgeye uygun saat dilimini do¤ru olarak seçebilmenize imkan tan›r. O an bulundu¤unuz saat dilimini dünya haritas›n›n üzerindeki k›s›mda bulunan listeden seçerek de¤ifltirebilirsiniz. E¤er s›k s›k yabanc› ülkelere seyahat ediyor ve bilgisayar›n›z› da beraberinizde götürüyorsan›z, o zaman her gitti¤iniz ülkede saat ayar›n› tekrar de¤ifltirmeniz gerekmemektedir. Tüm yapman›z gereken bu panelden uygun saat dilimini seçmektir, do¤ru saat kendili¤inden ayarlanacakt›r. Ayr›ca bilgisayar›n›z yaz saati uygulamas›n› da kendili¤inden ayarlayabilir, yapman›z gereken Tarih/Saat ayar panelinde bulunan “Gün ›fl›Buradan zaman ve tarih ayarlar›n›z› de¤ifltirebilirsiniz. ¤›ndan yararlanma de¤iflimlerinde saati otomatik olarak INFO ayarla” seçene¤ini iflaretlemekteYÖRESEL AYARLAR dir. Böylece sisteWindows 98 içinde bulunan Yöresel Ayarminiz yaz saati lar menüsü sadece do¤ru zaman ve tarih uygulamalar›n› ayarlar›n› yapman›z› sa¤lamakla kalmaz, otomatik olarak bunlar›n yan› s›ra oldukça ilginç seçenekler gerçeklefltirecek, de sunar. Buradan zaman›n çok farkl› flekilayr›ca bir mesajlerde gösterilmesini sa¤lamak mümkündür. la da sizi bu koAyr›ca e¤er yabanc› döviz kurlar›n› s›k kulnuda uyaracakt›r. lan›yorsan›z yine buradan uygun parasal Tarih/Saat ayarsembolün seçilmesini sa¤layabilirsiniz. lar› bilgisayarlarBaz› programlar ifllerini do¤ru yapabilmek için zaman la çal›fl›rken ayarlar›na ihtiyaç duyarlar. önemli oldu¤unBurada zaman› ayarlamak için yapman›z gereken, dan s›k s›k do¤ru yuvarlak saat kadran› alt›nda bulunan göstergedeoldu¤unun kontki hanelere fare ile t›klamak ve do¤ru zaman› rol edilmesi gereyandaki afla¤›-yukar› oklar› yard›m›yla girmektir. kir. Yine ayn› flekilde Tarih k›sm›ndaki ayarlar› da de¤ifltirebilirsiniz, gereken ayarlar› yap›p bitirdikten sonra bu yeni de¤erlerin geçerli olmas› için tüm yapman›z gereken ayar tablosunun en alt›nda ye>>> Yöresel ralan “Uygula” dü¤mesine t›klamakt›r. Bundan ayarlar özellikle sonra sisteminiz, saati girdi¤iniz yeni de¤erleri çok s›k seyahat kullanarak çal›flmaya bafllayacakt›r. edenler için ol- I < > < < < >>> >>> SAAT D‹L‹M‹ Dünyam›z ‹ngiltere’deki Greenwich Gözlemevi merkez al›narak farkl› yöresel saat dilimlerine bölünmüfltür. Bilgisayar›n›zdaki Tarih ve Saat ayarlar› k›sm›nda yeralan Saat Dilimi seçene¤i bulun- 10 HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● WINDOWS dukça önemlidir. >>> B‹R MEKTUP YAZMAK PROJELER B‹R MEKTUP YAZMAK Bilgisayar üzerinde en s›k yap›lan ifllerden biri metin belgeleri oluflturmak ve düzenlemektir. Windows bu ifl için oldukça uygun bir yaz›l›m içermektedir. Windows iflletim sistemi içinde bulunan Wordpad adl› yaz›l›m özellikle metin belgeleri oluflturmak ve düzenlemek için haz›rlanm›flt›r. Temel bir kelime ifllem program›nda olmas› gereken hemen tüm özelliklere sahip olan Wordpad, MS Word kadar detayl› ve yetenekli de¤ildir, ancak oldukça kullan›fll›d›r. fiimdi bu program› kullanarak basit bir mektubu nas›l yazabilece¤inizi anlataca¤›z. *< ‹PUCU > B‹LG‹SAYARDA YAZMANIN FAYDALARI Bilgisayarda yaz› yazman›n sa¤lad›¤› en büyük kolayl›klardan biri de yaz›m hatalar› konusunda endiflelenmenize gerek olmamas›d›r. Kelime ifllem yaz›l›mlar›n›n büyük bir k›sm› otomatik olarak yaz›m denetimi yapabilirler ve sizi bunlar hakk›nda uyar›rlar, böylece çeflitli düzeltmeler yapmak kolaylafl›r. Üzerinde çal›flmay› bitirdi¤iniz belgeyi kaydettikten sonra yaz›c› yard›m›yla ka¤›da basabilir, üstelik bunu istedi¤iniz kadar çok tekrarlayabilirsiniz. >>> Fare imlecini bir tufl üzerine getirdi¤iniz zaman birkaç saniye içinde fonksiyonunu görüntüleyecektir. 1. ADIM - PROGRAMI ÇALIfiTIRMAK Her zaman yapt›¤›n›z gibi öncelikle Bafllat tufluna t›klayarak buradaki menüye girin. Buradan önce Programlar, sonra da Donat›lar alt menülerini aç›n ve orada bulunan Wordpad seçene¤ine t›klayarak yaz›l›m› çal›flt›r›n. Wordpad her W›ndows yaz›l›m›nda oldu¤u gibi kendi özel penceresi içinde çal›flmaya bafllayacak ve ekranda belirecektir. 2. ADIM - YAZIM Bir bilgisayarda yaz› yazmakla herhangi bir daktiloda yazmak aras›nda hemen hiç fark yoktur denebilir. AnINFO cak iflleyiflte baz› önemli de¤ifliklikler vard›r, öncelikle yazarken sat›r Ekran›n üzerindeki yan›p sönen ince çizsonlar›n›za dikkat etmek zorunda giyi farkettiniz mi? Buna imleç ad› verilir. de¤ilsiniz, bilgisayar önceden belirKlavyeden yazd›¤›n›z metin bu imlecin lenmifl ka¤›t boyutuna göre sat›r›n bulundu¤u yerden itibaren yaz›lmaya nerede sona erdi¤ini hesaplay›p bir bafllayacakt›r. sonraki sat›ra otomatik olarak geçer. Bu durum hiç ara vermeden yazmaya devam edebilmenize imkan tan›r, Enter tufluna sadece üzerinde çal›flmakta oldu¤unuz paragraf› bitirmek istedi¤inizde basman›z yeterlidir. Ço¤u insan buna dikkat etmemekte ve sat›r sonlar›nda gereksiz yere Enter tufluna basmaktad›r, bu yaz›m esnas›nda s›k yap›lan önemli bir hatad›r. I < > >>> Standart menü Araç çubu¤u HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● PROJELER 15 <<< B‹R MEKTUP YAZMAK 3. ADIM - DÜZENLEME Normal bir daktiloda yaz› yazarken çok dikkatli olmak gerekir, çünkü yaz›m hatalar›n› düzeltmek imkans›zd›r. Ne var ki bilgisayar için ayn› fley geçerli de¤ildir, üzerinde çal›flmakta oldu¤unuz bir belge üzerinde rahatl›kla de¤ifliklikler yapabilir ve hatalar› düzeltebilirsiniz. Delete ve Backspace tufllar›yla hatalar› silebilir, Insert tuflu yard›m›yla yaz›lm›fl olan›n üzerine tekrar yazabilirsiniz. Metin üzerinde yön tufllar›n› kullanarak imleci istedi¤iniz yere rahatl›kla getirebilirsiniz, daha h›zl› gezinmek içinse fare ile metinde istedi¤iniz noktaya bir defa t›klaman›z yeterlidir. *< ‹PUCU > MET‹N PARÇALARINI HIZLI BLOKLAMAK Modern kelime ifllem programlar› metin k›s›mlar›n› h›zl› bir biçimde blok olarak seçebilmenizi sa¤layacak flekilde tasarlan›rlar. Herhangi bir kelimeye çift t›klad›¤›n›zda tüm kelime seçilecektir. E¤er kelimeye arka arkaya üç kez t›klarsan›z o zaman kelimenin içinde bulundu¤u tüm paragraf›n seçilmesini sa¤lars›n›z. >>> 5. ADIM - YAZICIDAN ÇIKIfi ALINMASI E¤er bilgisayar›n›za bir yaz›c› ba¤l›ysa o zaman haz›rlad›¤›n›z belgeyi ka¤›t üzerine dökebilirsiniz. Bunu yapmak için öncelikle ekran›n üst k›sm›nda bulunan araç çubu¤undaki “Yazd›r” tuflunu bulun, bu tufl genellikle üzerinde bulunan bir yaz›c› resmiyle simgelenir. Tabii yaz›c›n›z›n do¤ru ba¤lanm›fl ve çal›flmaya haz›r durumda olmas› gerekiyor, aksi halde hata mesajlar›yla kar‹PUCU fl›laflabilirsiniz ve yazd›rma ifllemi gerçekleflemez. Yazd›rma komutunu verdikten sonra biraz beklemeSON HAREKET‹ GER‹ ALMAK niz gerekebilir, baz› yaz›c›lar haEkran›n üst k›sm›nda bulunan araç çuburekete geçmek için biraz zamana ¤unda “Geri Al” tuflu bulunur. Bu tufl yard›m›yla son yapt›¤›n›z hareketi geri alabiihtiyaç duyarlar. Yazd›rma ifllemi lirsiniz, mesela bir silme ifllemini iptal edebittikten sonra yine araç çubu¤unbilirsiniz. Ayn› etkiyi CRTL + Z tufllar›na daki “Dosya” seçene¤inden aç›lan birlikte basarak da elde edebilirsiniz. menüdeki “Ç›k›fl” fl›kk› yard›m›yla program› kapatabilirsiniz. *< > >>> 16 HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● PROJELER 4. ADIM - SEÇ‹M YAPMAK Baz› durumlarda oldukça büyük bir metin parças› üzerinde de¤ifliklik yapman›z gerekebilir. Böyle durumlarda tüm bir sözcü¤ün hatta paragraf›n üzerine yenisini yazmak mümkündür. Yapman›z gereken üzerinde de¤ifliklik yapmak istedi¤iniz parçay› blok olarak seçmektir, bundan sonra yapt›¤›n›z tüm de¤ifliklikler bu k›sm› bir bütün olarak etkileyecektir. Bir metin parças›n› blok halinde seçebilmek için öncelikle yaz› imlecini fare yard›m›yla seçilecek k›sm›n bafllang›c›na getirin. Daha sonra sol fare tufluna bas›l› tutarak imleci sürüklemeye bafllay›n, imleci geçirdi¤iniz bölgelerdeki metin parçalar› seçilecektir. Bu sürükleme ifllemini belirledi¤iniz metin parças›n›n sonuna varana dek devam ettirin, sona vard›¤›n›zda sol fare tuflunu b›rak›n. Seçti¤iniz k›sm›n renginin de¤iflti¤ini göreceksiniz, art›k yapaca¤›n›z her de¤ifliklik bütün bu k›sm› etkileyecektir. Dikkatli olman›z gereken bir nokta var! E¤er bir metin parças› seçiliyken klavyeden herhangi bir fley yazmaya bafllarsan›z, tüm seçili k›s›m silinecek ve yerine yeni yazd›¤›n›z karakterler bas›lacakt›r. Mesela böyle bir durumda “a” harfine basarsan›z büyüklü¤ü hiç dikkate al›nmadan tüm seçili metin parças› silinir ve yerine “a” harfi bas›l›r. >>> PROJELER >>> PAINT - FAYDALI B‹R UYGULAMA PROJELER FAYDALI B‹R UYGULAMA: PAINT Daha önce bilgisayar›n a¤›rl›kl› olarak metin düzenleme ifllerinde kullan›ld›¤›n› söylemifltik, ancak yetenekleri bununla s›n›rl› de¤ildir. Bilgisayar›n›z› baflka ifllerde, mesela resim yapmakta da kullanabilirsiniz. Standart menü Resim yapmak insano¤lunun bilinen en eski u¤rafllar›ndan biridir, hemen herkes en az›ndan çocuklu¤unda resimle biraz olsun ilgilenmifltir. Durum böyle olunca Windows iflletim sisteminin de bir resim program› içermesine flafl›rmamak gerekir. Bu bölümde Paint adl› bu uygulaman›n nas›l kullan›laca¤›na bakaca¤›z. Tabii bafllang›çta yapaca¤›m›z resimler pek sanat eserine benzemeyebilir, ancak zaten burada amac›m›z öncelikli olarak bir Windows uygulamas›n›n nas›l çal›flt›r›laca¤›n› görmek ve belki biraz da fare al›flt›rmas› yapmak. Seçili araç 2. ADIM Araç çubu¤u ARAÇ ÇUBU⁄U Art›k uygulama çal›flt›r›ld›¤›na göre resim yapmaya bafllayabiliriz, imleci çal›flma alan› üzerinde herhangi bir noktaya götürün ve sol fare tufluna bas›l› tutarak gezdirin. Seçili araç için Alan›n sol taraf›nda bulunan araç çubu¤u çizimde yard›m kullanmak için farkl› araçlar seçebilmenize imkan sa¤lar. Burada bulunan tufllar›n üzerindeki resimler tufllar›n ifllevini aç›klamaktad›r, mesela kalem tuflu ince çizgiler, f›rça tuflu kal›n çizgiler çizmenize, sprey tuflu ise boya püskürtme efekti elde etmenize yarar. E¤er tufllardan herhangi birinin ne ifle yarad›¤›n› anlamakta zorlan›rsan›z, o zaman imleci birkaç saniye tuflun üzerinde tutun ama t›klamay›n, küçük bir yard›m penceresi aç›lacakt›r. Ayr›ca çal›flma penceresinin alt k›sm›nda da küçük bir aç›klama belirir. 1. ADIM - UYGULAMANIN BAfiLATILMASI fiu ana dek yapt›¤›m›z di¤er al›flt›rmalarda bir Windows uygulamas›n›n nas›l çal›flt›r›laca¤›n› görmüfltük, Paint için de durum farkl› de¤il. Öncelikle Bafllat tufluna t›klay›n, aç›lan menüden Progamlar, oradan Donat›lar fl›kk›n› seçin. Paint uygulamas›n› Donat›lar fl›kk›n›n alt›nda bulacaks›n›z, buna sol fare tufluyla t›klay›p uygulamay› çal›flt›r›n. Paint tipik bir Windows uygu>>> Windows lamas›d›r, kendine ait özel bir pencere uygulamalar› içinde ekranda belirecek ve çal›flmaya genelde bu flebafllayacakt›r. E¤er pencerenin boyunu kilde çal›flt›r›l›r. be¤enmezseniz bunu istedi¤iniz gibi ayarlayabilirsiniz. Ekranda imlecinizi pencerenin kenar›na götürün, imleç çift yönlü ok iflaretine dönüfltü¤ünde ise sol tufla bas›l› tutarak fareyi hareket ettirin. Böylece pencere boyutunu ayarlad›ktan sonra imlecinizi ekranda Paint çal›flma penceresinin üzerine do¤ru götürün, imlecin bu pencere üzerindeyken farkl› bir flekil ald›¤›n› göreceksiniz. Bunun anlam› imlecin bu alanda farkl› ifllevler tafl›d›¤›d›r. I <INFO > UYGULAMALARI HIZLI ÇALIfiTIRAB‹LMEK Windows alt›nda uygulamalar› Bafllat tuflundan çal›flt›rmak flart de¤ildir. Çok s›k kulland›¤›n›z programlar›n k›sayollar›n› masaüstüne atarsan›z bunlara eriflmeniz kolaylafl›r. Mesela Paint için masaüstünde bir k›sayol simgesi oluflturursan›z, buna çift t›klayarak program› hemen >>> çal›flt›rabilirsiniz. HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● PROJELER 17 <<< PAINT - FAYDALI B‹R UYGULAMA 3. ADIM - RENK SEÇ‹M‹ Çal›flma alan›n›n alt k›sm›nda renk paletini göreceksiniz, buradan çizimde kullanmak istedi¤iniz rengi seçmeniz mümkündür. ‹mleci buradaki renklerden herhangi birinin üzerine getirin ve sol fare tufluna Ön ve arka plan renkleri t›klay›n, art›k yapt›¤›n›z çizimler seçilen renkte olacakt›r. Bu t›pk› gerçekten resim yaparken f›rçan›z› farkl› boyalara bat›rmak gibidir. Renk paleti Paint nispeten basit bir çizim program› oldu¤undan çok fazla renk seçene¤i sunmamaktad›r, ancak çok daha geliflmifl ve detayl› di¤er çizim programlar› genifl bir renk yelpazesinde kendi özel renk tonlar›n›z› yaratman›za bile imkan tan›rlar. 4. ADIM - DÜZENLEME Boya ve ka¤›tla resim çal›fl›rken yap›lan hatalar› düzeltmek çok zor, hatta bazen imkans›zd›r. Ancak bilgisayar üzerinde bu durum büyük bir sorun say›lmaz, rahatl›kla resimKaydet dialog de istedi¤iniz düzeltmeleri yapenceresi pabilirsiniz. Çal›flma alan›n›n üst k›sm›nda bulunan seçenekKayd›rma lerden “Düzen” fl›kk›na t›klaçubu¤u y›n, aç›lan menüden “Geri Al” seçene¤ine t›klad›¤›n›zda resim üzerinde son yap›lan ifllem her neyse iptal edilecektir. Ayn› etkiyi k›sa yoldan CTRL + Z Kaydedilecek dosya Son olarak kaydet tufllar›na birlikte basarak da ad›n› buraya yaz›n tufluna bas›n elde edebilirsiniz. Baz› durumlarda Paint ile açt›¤›n›z ya da kendi haz›rlad›¤›n›z bir resim dosyas› ek6. ADIM - YAZICIDAN ÇIKIfi ALINMASI randaki çal›flma alaE¤er bilgisayar›n›za ba¤l› ve bask›ya haz›r ‹PUCU n›ndan daha büyük odurumda bir yaz›c› varsa o zaman labilir. Bu gibi duhaz›rlad›¤›n›z resmi ka¤›t üzerine rumlarda resim aç›dökebilirsiniz. Çal›flma penceresinin YAPTI⁄INIZ RES‹M NE ‹fi‹N‹ZE lacak ancak tam anüst k›sm›ndaki “Dosya” seçene¤inde YARAYACAK? lam›yla ekrana s›¤bulunan “Yazd›r” komutu size bunu fiu an için bilgisayarda resimler yapmak mayacakt›r, fakat çayapma imkan› sunmaktad›r. Ancak faydas›z bir u¤rafl gibi görünebilir, ancak l›flma penceresinin asl›nda el becerinizi art›rmakta, Windows dikkat etmeniz gereken bir nokta yan›nda ve alt›nda ile çal›flmaya al›flmakta ve hoflça vakit gevar, o da yaz›c›n›z›n resim basmaya çirmektesiniz. Ayr›ca zaman içinde ortaya kayd›rma çubuklar› uygun olmas›d›r. Eski tür nokta vuç›kacak güzel resimleri pek çok iflte kullabelirecektir. Bu çurufllu yaz›c›lar genellikle sadece menabilirsiniz. Mesela masaüstüne kaplamak buklar vas›tas›yla tin basmaya elverifllidir. Di¤er yaz›c› için güzel bir manzara resmi yapabilirsiniz, resmi istedi¤iniz fletipleriyse e¤er renkli de¤illerse karikatür bantlar haz›rlayabilirsiniz. kilde kayd›rarak göresminizi sadece gri tonlarda rebilirsiniz. basabilirler. 4:98 ‹mleç pozisyonu Nesne boyutu 5. ADIM - DOSYAYI KAYDETMEK Resim üzerindeki çal›flman›z sonuçland›¤›nda art›k bunu kaydetme zaman› gelmifltir. Bunu yapmak için ekran›n üst k›sm›nda bulunan “Dosya” seçene¤ine t›klay›n ve menüye ulafl›n. Burada “Kaydet” ve “Farkl› Kaydet” fleklinde iki seçenek bulunmaktad›r. Bunlardan herhangi birine t›klad›¤›n›zda karfl›n›za bir dialog kutusu ç›kacakt›r. “Kaydet” seçene¤i do¤rudan önceden belirlenmifl noktaya kaydetmenizi sa¤lar, “Farkl› Kaydet” seçene¤iyse dosyay› kaydetmeden önce dizinin de¤ifltirilmesine imkan tan›r. Her iki koflulda da dosyay› henüz ilk defa kaydetmekte oldu¤unuz için program size resmi hangi isimle ve nereye kaydetmek istedi¤inizi soracakt›r. Daha sonra kolayca yerini bulabilmek için dosyan›z› uygun bir klasörün alt›na ve kolayca akl›n›zda kalacak bir isimle kaydetmenizi öneririz. 215x31 *< > >>> 18 HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● PROJELER >>> PROJELER >>> WEB ÜZER‹NDEK‹ ‹LG‹NÇ S‹TELER F‹LMLERDEK‹ ‹LG‹NÇ HATALAR http://www.movie-mistakes.com Titanik filminde baflroldeki Rose isimli karakterin genç halinde göz renginin yeflil, yafll› halinde de mavi oldu¤una dikkat etmifl miydiniz? Ya da Star Wars Bölüm 1’de Pod yar›fllar›nda arkadaki izleyici kalabal›¤› aras›nda Indiana Jones giyimli birinin oldu¤unu biliyor muydunuz? Bu ve bunun gi- bi filmlerde yer alan kaç›rd›¤›n›z ilginç sahneleri ya da çekim hatalar›n› ö¤renmek istiyorsan›z bu siteyi mutlaka ziyaret etmeniz gerekiyor. Sitede her geçen gün yenilenen ve artan 1000’in üzerinde filmde yer alan 4250’ye yak›n film hatas› yer al›yor. Ayr›ca siteden filmler ile ilgili linklere ve haberlere ulaflmak da mümkün oluyor. TOP25 link’ine t›klad›¤›n›zda en fazla hataya sahip 25 filme ulaflabiliyorsunuz. T.C. KÜLTÜR BAKANLI⁄ININ RESM‹ S‹TES‹ http://www.kultur.gov.tr E¤er sanat ile çok ilgiliyseniz ya da sadece o haftal›k kültürel faliyetler hakk›nda bilgi almak istiyorsan›z arad›¤›n›z› fazlas›yla bulabilece¤iniz bu site, tam da Kültür Bakanl›¤›n›n ad›na yarafl›r bir kalitede haz›rlanm›fl. Dört ana ba¤lant›y› kullanarak kültür bakanl›¤› hakk›nda bilgi almak, Devlet INTERNET Opera ve Balesi, Devlet tiyatrolar›, senfoni orkestralar› programlar›, sergiler, yar›flmalar, yurtd›fl› etkinlikleri program›na ulaflabilmenin yan›nda il il tüm Türkiye için genel bilgilere ve turistlik yerlere ulaflmak da mümkün. Bunun yan›nda Türkiye’nin flaheserleri, el ve plastik sanatlar, halk ozanlar› ve mimarisi, geleneksel kültürler ve Türk mutfak kültürü gibi bafll›klar da site içinde yer al›yor. TÜRKÇE B‹R ARAMA MOTORU http://www.netbul.com Internet üzerinde nereye bakaca¤›n›z› bilmeden arad›¤›n›z› bulabilmeniz hemen hemen mümkün de¤ildir. Adresi bilmiyorsan›z istedi¤inize ulaflabilmek için sizi yönlendirecek bir siteye baflvurman›z gerekir. Yurtd›fl›nda örne¤ine çok rastlad›¤›m›z bu tür sitelerin Türkiye’deki örneklerinden biri olan Netbul’da özellikle Türkçe içerikli siteler konusunda arad›¤›n›z› bulabilmenize yard›mc› olabiliyor. Arad›klar›n›za anahtar kelimeleri girerek ulaflabilece¤iniz gibi, al›flverifl, bilgisayar, e¤lence, bilim-teknik, e¤itim, sa¤l›k ve medya gibi ana bafll›klar alt›nda s›ralanm›fl bölümlerden de istedi¤inize kolayl›kla eriflebiliyorsunuz. Ayr›ca siteden ekonomi, politika, spor ve magazin konular›nda güncel haberlere ulaflmak da mümkün. BURAYA BAKMADAN MÜZ‹K CD’S‹ ALMAYIN http://www.cdnow.com Türü ne olursa olsun hemen herkes mutlaka müzik dinler ve yeni ç›kacak her albüm de sab›rs›zl›kla beklenir. Ancak ço¤u zaman oldukça yüksek olan kaset ve CD fiyatlar› nedeniyle de bu albümleri körü körüne sat›n almak pek mümkün olamamaktad›r. Bu durumda bir albümün iyi olup olmad›¤›n› denemek için müzik dükkanlar›na gidip e¤er varsa CD standlar›ndan dinleyebilirsiniz ya da hiç evinizden ç›kmadan Internet’e ba¤lanarak bu adrese girdi¤inizde bir albümü profesyonellerin kaleminden de- HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● INTERNET 19 <<< WEB ÜZER‹NDEK‹ ‹LG‹NÇ S‹TELER ¤erlendirebilir ve CD’den k›sa parçalara ulaflabilirsiniz. Sadece yabanc› albümlerin yer ald›¤› bu siteden isterseniz kredi kart›n›z› kullanarak siparifl verip CD’nin kap›n›za kadar ulaflmas›n› sa¤layabilirsiniz. SADECE E⁄LENMEK ‹Ç‹N... http://www.kahkaha.com Internet üzerinde en çok ziyaret edilen içeriklerin bafl›nda e¤lence sayfalar› gelir. Her türden f›kra, karikatür ve e¤lenceli içeri¤e sahip bu tür siteler içinde ço¤u kurt Internet sörfçüsünün bildi¤i bu adres de bu konuda Türkçe içeri¤e sahip en baflar›l› sitelerden birisi. Oldukça fl›k tasar›ma sahip sitede yer alan ba¤lant›lardan birbirinden ilginç yaz›lara, filmlere, seslere ve resimlere ulaflman›z mümkün oluyor. F›kralar›n yan›nda Cüneyt Ark›n ve Kemal Sunal filmlerinin komik bölümlerinden al›nt› ses dosyalar› ile birbirinden ilginç k›sa filmler de yer al›yor. Ancak bu filmleri seyretmek için bilgisayar›n›zda Real Player adl› yaz›l›m›n yüklü olmas› gerekiyor. Site kullan›c›lar›na @kahkaha.com ile biten posta adresi de veriyor. EVDEN ÇIKMADAN ALIfiVER‹fi ‹MKANI http://www.infoshop.com.tr E¤er siz de al›flverifli çok seviyor ancak sadece üflengeçlikten gezip ilginç ürünler bulup alam›yorsan›z Internet üzerindeki sanal al›flverifl siteleri yard›m›n›za koflacakt›r. Yeni yeni yayg›nlaflmaya bafllayan bu tür sitelerin ülkemizde de örnekleri aç›lmaya bafllad›. Ürün yelpazesindeki geniflli¤i ile dikkat çeken bu Türkçe site de hemen her konuda istemifl oldu¤unuz ürünü kap›n›za kadar teslim edebiliyor. Üstelik bilgisayar, oyuncak, DVD ve VCD filmler, kitap müzik ve ofis malzemeleri gibi her geçen gün artan kategoriler aras›nda seçece¤iniz ürünler belirli bir ücreti aflt›¤› zaman kargo ücreti de talep edilmiyor. Bilgisayar ürünleri a¤›rl›kl› siteden kredi kar›n›z› kullanarak ya da havale yoluyla istedi¤iniz ürüne bir günde ulaflabiliyorsunuz. 20 HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● INTERNET POKEMON ÇILGINLI⁄INA S‹ZDE KATILIN http://www.pokemon.com ‹flte dünya üzerinde ç›lg›nl›k yaratan Japon çizgi filmin Official Web sitesi. E¤er siz de bu yarat›klar› sevimli buluyorsan›z mutlaka sitelerine bir göz at›n. Pokemon’lar ile ilgili en son aktiviteleri ve haberleri bulabilece¤iniz Web sitesinde Pokemon kartlar› ile ilgili bilgi de alabilirsiniz. Cartoons ba¤lant›s›ndan çizgi filminin en son gelecek bölümünde neler olaca¤›n› ö¤renebilece¤iniz gibi Goods ba¤lant›s›ndan da bu ç›lg›nl›¤›n yaratt›¤› sektörde ilginç Pokemon ürünlerini inceleyebilir ve sat›n alabilirsiniz. Download bölümünü kullanarak ise hem Windows hem de Macintosh için masaüstü temalar›n› bilgisayar›n›za indirmeniz de mümkün olmakta. Pokemon’lar ile bilmek istedi¤iniz her fley bu sitede yer al›yor. KAL‹TEL‹ B‹R SANAL OYUN S‹TES‹ http://www.trgamer.com Dünya üzerinde en çok kazand›ran sektörlerden biri haline gelmeye bafllayan yay›nc›l›k sektörünün elektronik kolu olan elektronik yay›nc›l›k üzerine sitelerin say›s› her geçen gün art›yor. Bunlar içinden, yine bir baflka popüler konu olan oyun üzerine yay›n yapan sitelerin say›s› ise az›msamayacak derecede fazla. Trgamer da bu konuda iyi bir E-zine olarak nitelendirilebilir. Sitede en yeni oyunlar hakk›nda incelemeler, eski ve yeni oyunlar üzerine Download sayfalar›, çeflitli yaz›lar›n bulundu¤u serbest köfle, 3D Thunder ve EGM ve monitör gibi bölümler, Internet’te oyun oynayabilmek için Online Gaming üzerine yaz›lar bulunuyor. >>> INTERNET >>> E-POSTA HAKKINDA HERfiEY INTERNET E-POSTA HAKKINDA HERfiEY Toplumun haberleflme ihtiyaçlar› artt›kça daha h›zl› ve kaliteli haberleflme kanallar› bulmak önemli bir hale gelir. Elektronik posta bu ihtiyac› karfl›layabilecek kapasitede bir seçenektir. E-POSTA NED‹R? Elektronik Posta tüm dünyada Internet erifliminin yayg›nlaflmas›yla birlikte gittikçe önem kazanmaya bafllayan bir iletiflim formudur. Teknik olarak bilgisayar arac›l›¤›yla Internet üzerinden belgelerin dijital sinyaller halinde gönderilmesi prensibiyle çal›fl›r. Bu belgeler ya bilgisayar üzerinde haz›rlanm›fl ve kaydedilmifl, ya da bir taray›c› yard›m›yla bilgisayara aktar›lm›fl verilerden oluflurlar. Burada kulland›¤›m›z “belge” tan›m› asl›nda çok genifl bir tan›mlamad›r, çünkü bir elektronik posta yard›m›yla rahatl›kla herhangi bir yaz›l› metini oldu¤u gibi, ses, resim ya da film göndermek de mümkündür. Elektronik posta günümüzde özellikle büyük flirketlerin çal›flanlar› aras›ndaki veri trafi¤ine yard›mc› olmakta, ayr›ca uzak yörelerdeki insanlar›n haberleflme seçeneklerini art›rmaktad›r. FAYDALARI VE ZAYIF YÖNLER‹ Elektronik postan›n en önemli özelli¤i süratli bir iletiflim yöntemi olmas›d›r. Sayfalar dolusu mektubun dünyan›n öbür ucuna ulaflmas› neredeyse saniyelerle ölçülen bir zaman zarf›nda gerçekleflir, ayr›ca yine cevab› almak için günlerce beklemeniz gerekmez. Bir baflka önemli unsur da maliyetlerin hemen hemen s›f›ra yak›n olmas›d›r. Elektronik posta göndermek için kimseye bir ücret ödemeniz gerekmez, tüm masraf›n›z genelde Internet’e ba¤lanmak için yapt›¤›n›zla s›n›rl›d›r. I <INFO > “E-POSTA” PROGRAMLARI Elektronik posta uygulamalar›nda kullanabilece¤iniz belli bafll› yaz›l›mlardan birkaç›: > Outlook > Outlook Express > Netscape Navigator > Pegasus Mail >>> Postay› göndermek için bu tufla basmal›s›n›z Buraya al›c›n›n E-posta adresini yazmal›s›n›z Buraya yazaca¤›n›z k›sa metin, postan›z›n içere¤ini özetleyen bafll›kt›r E-postan›z›na ekleyece¤iniz dosyalar bu bölümde görüntülenir Mesaj›n›z› bu bölüme yazmal›s›n›z Bu araçlar› kullanarak “Word”deki gibi metni iste¤inize göre düzenleyebilirsiniz HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● INTERNET 21 <<< INTERNET E-POSTA HAKKINDA HERfiEY ¤i kesin de¤ildir, nas›l yap›laca¤›n› bilen biri rahatl›kla tüm elektronik mektuplar›n›za müdahale edebilir, içeriklerini görebilir. Bu yüzden içeri¤i önemli ve gizlilik gerektiren belgelerinizi, mesela mali konulardaki önemli dökümanlar›n›z› bu yöntemle iletmeniz tavsiye edilmez. Her ne kadar bu konu için gelifltirilmifl flifreleme programlar› mevcutsa da bunlar›n getirdi¤i çözümler de nispeten k›s›tl›d›r. < < < I < > >>> <<< E-posta ile gelen metin ve resimlerin yaz›c›dan ç›k›fllar›n› almak da mümkündür. 22 HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● INTERNET Internet üzerinde ücretsiz e-posta servisi veren birçok site bulmak mümkündür. < < < Mektubunuzu dünyan›n neresine gönderdi¤iniz hiç farketmez, sonuç olarak Internet üzerinden eriflim sa¤lad›¤›n›z için ödenen bedel asla de¤iflmez. Elektronik postan›n bir di¤er büyük avantaj› da gönderdi¤iniz elektronik mektuplara herhangi bir türden dosyay› ekleyebilme imkan›na sahip olman›zd›r. Bu flekilde mektubunuzun yan›na bir INFO Word belgesi, bir ses kayd› ya da film klibi ekleyerek beraberinde gönderebilirsiniz. Mektubu alan Elektronik posta yard›m›yla; beraberinde gönderdi¤iniz dosya> Metin lar›n varl›¤› hakk›nda uyar›lacak > Resim ve böylece bunlar› kendi bilgisa> Ses yar›na kaydederek daha sonra > Film dosyalar›n› haz›rlad›¤›n›z e-mektuplara iliflonlara eriflme ya da üzerlerinde tirerek rahatl›kla gönderebilir ve alabilirsiçal›flma imkan› bulacakt›r. Ancak niz. tüm bu iyi yanlar›na karfl› elektronik postan›n bir de çok önemli bir zay›f noktas› vard›r. Internet üzerinden bu yöntemle gönderilen belgelerin güvenli- Outlook e-posta programlar› aras›nda en popüler olan›d›r, MS Windows iflletim sisteminin standart bir parças›d›r. AT(@) SEMBOLÜNÜN ANLAMI NED‹R? Elektronik posta göndermek ve almak için nelere ihtiyac›n›z var? Öncelikle tabii ki bir bilgisayar ve Internet erifliminiz olmal›. Bundan baflka özellikle bu ifl için tasarlanm›fl yaz›l›mlar›n sisteminizde kurulmufl olmas› gerekli, bu programlar›n nas›l ifllediklerine daha sonra detayl› olarak de¤inece¤iz. Bunlar›n haricinde e-posta al›p gönderebilmek için gerekli olan bir di¤er önemli unsur da e-posta adresine sahip olman›zd›r. Bir elektronik posta adresi size gelen ve sizden giden mesaj paketlerinin nereye iletilece¤ini gösterir. Genellikle Internet servis sa¤lay›c›s› firmalar eriflim paketlerine bir adet e-posta adresini de ücretsiz olarak dahil ederler, eriflim pakedinizi sat›n al›rken bu konuyu sorabilirsiniz. Ancak e¤er eriflim pakedine dahil de¤ilse o zaman ya firman›zdan istemeniz, ya da Internet üzerinde ücretsiz e-posta hizmeti veren sitelerden bir tane edinmeniz gerekecektir. Ço¤unlukla e-posta kutular›n›n kapasitesi 2 MB ile s›n›rl›d›r, bu miktar ço¤u kullan›c› için yeterli olacakt›r. E¤er isterseniz birden fazla e-posta adresine de sahip olabilirsiniz, özellikle bilgisayar›n›zda birden fazla kifli çal›fl›yorsa bu oldukça faydal› olacakt›r. >>> E-POSTA HAKKINDA HERfiEY INTERNET Eski mesajlar›n kaydedildi¤i klasör Yeni E-posta mesaj› Yeni kullan›c› arama penceresi K›sa mesaj gönderme penceresi Mektup arkadafllar› penceresi < < < Pegasus Mail e-posta için haz›rlanm›fl ücretsiz yaz›l›mlara iyi bir örnektir. ELEKTRON‹K POSTA PROGRAMLARI Bilgisayar›n›zda elektronik mektuplar haz›rlamak ve yollamak için özel olarak haz›rlanm›fl yaz›l›mlara ihtiyac›n›z olacakt›r. Piyasada kullanabilece¤iniz birçok yaz›l›m mevcuttur ve bunlar ço¤unlukla ücretsiz olarak temin edilebilirler. Bu yaz›l›mlar›n herbiri farkl› özelliklere ve yard›mc› ifllevlere sahiptir, ancak temelde yapt›klar› ifl ve kullan›lan komutlar hemen hemen ayn›d›r. Bu yaz›l›mlardan en yayg›n› Outlook Express olup, standart olarak Windows 98 iflletim sisteminin bir parças›d›r. < < < Peki Internet üzerinden elektronik posta al›p gönderebilmenizi sa¤layan bu adres neye benzer? Asl›nda bu adres kullanan bilgisayar›n nerede bulundu¤una ba¤l› olarak bir hayli de¤iflik olabilir. Bu adresin yaz›lmas›nda @ sembolü önemli bir role sahiptir, adresin iki önemli k›sm›n› birbirinden ay›r›r. Bu adresin ilk k›sm›nda kime ait oldu¤unu belirten karakterler yeral›r. Bu parça do¤rudan isim ve soyad›n›z› temsil eden karakterlerden oluflabilir, mesela “MKARS” gibi. Bazen de isim yerine belirli bir kod kullan›labilir, “MK007” gibi. Adresin ikinci k›sm›nda ise elektronik posta kutusunu bar›nd›ran bilgisayar›n yerini belirten kod bulunmaktad›r. Mesela Level dergisi editörlerinden birine e-posta göndermek istedi¤inizde kullanaca¤›n›z bilgisayar adresi “LEVEL.COM.TR” olacakt›r, mesela “SAKKOL@LEVEL.COM.TR” gibi. Dizüstü bilgisayar›n›zda da e-posta hiz- metlerinden faydalanabilirsiniz. I <INFO > Posta klasörleri E-POSTANIN FAYDALARI: > Dünyan›n hemen heryerine son derece h›zl› posta gönderebilme imkan› vard›r. penceresi > Elektronik postan›za herhangi bir dosya- Mesaj okuma penceresi y› ilifltirip beraberinde gönderebilirsiniz. > Çal›flmalar›n›zda ka¤›t sarfiyat› kesinlikle s›f›rd›r. Gelen mesaj listesi Netscape Navigator browser program› eposta için özel bir bölüme sahiptir. > Kullan›m kolayl›¤› yüksektir, mesela yeni mesaj geldi¤inde sesli olarak uyar›l›rs›n›z. >>> HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● INTERNET 23 <<< E-POSTA HAKKINDA HERfiEY * < ‹PUCU > PROGRAM KOMUTLARI Yaz›l›mlar farkl› firmalar›n olsa bile kullan›lan komutlar hemen hemen ayn›d›r, programlardan birini kullanmay› ö¤renmeniz genellikle yeterlidir. ÜCRETS‹Z E-POSTA SERV‹SLER‹ Afla¤›da ücretsiz e-posta servisi sa¤layan belli bafll› firmalar›n Web adreslerini bulabilirsiniz: > WWW.HOTMAIL.COM > ALTAVISTA.INAME.COM > EMAIL.ANGELFIRE.COM > WWW.CARAMAIL.COM > WWW.LYCOSEMAIL.COM > WWW.PLANET-MAIL.COM >>> > WWW.MYNET.COM.TR B‹R ELEKTRON‹K MEKTUP NASIL GÖRÜNÜR? fiimdi de bir elektronik mektubun görünüm olarak neye benzedi- postalar›n›z› WEBTV arac›l›¤› ile de okuyabilirsiniz. >>>Modern mobil telefonlar eposta servisinden yararlanma imkan› sunabilmektedir. HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● INTERNET Microsoft firmas›n›n da e-posta servisi bulunmaktad›r. Outlook d›fl›nda çok kullan›lan bir di¤er elektronik posta yaz›l›m› da Netscape Navigator browser program› içinde bulunan özel posta bölümüdür. Bu k›s›mda her türlü e-posta ihtiyac›n›z› karfl›layacak seçenekler mevcuttur. Bundan baflka MS Ofis yaz›l›m pakedinin içinde Outlook isimli özel bir eposta yaz›l›m› da mevcuttur. Bu yaz›l›m oldukça genifl bir seçenek yelpazesine sahiptir, ancak tabii ki MS Ofis pakedinin bir parças› oldu¤undan ücretsiz de¤ildir. <<< Elektronik 24 < < < < < < Ücretsiz hizmet veren pek çok e-posta servisinden biri. ¤ine bakaca¤›z. Her ne kadar farkl› firmalar›n yaz›l›mlar›n›n genel görünümleri de¤ifliklikler gösterse de, temelde kullan›lan komutlar ve ifllevleri hemen hemen ayn›d›r. Basit olarak mektubu adres ve içerik olarak iki k›s›ma ay›rabiliriz. Adres k›sm›na mektubu alacak kiflinin elektronik posta adresini girmeniz gereklidir, sizin adresiniz ise genellikle otomatik olarak mektuba eklenecektir. Giden kiflinin adresini girdikten sonra afla¤›daki mektup k›sm›na geçerek metni yazmaya bafllayabilirsiniz. Bunu yapmak için fareyle ekrandaki büyük bofl sayfaya t›klaman›z yeterlidir, imleç buraya tafl›nacak ve yazmaya haz›r olacakt›r. Ayr›ca genellikle adres ve metin bölümleri aras›nda kalan k›s›ma mektubun içeri¤i hakk›nda birkaç kelimelik bir mesaj da girebilirsiniz, böylelikle alan kifli tüm mektuplar› tek tek açmadan, sadece bafll›klara bakarak arad›¤› metine çabucak ulaflabilir. >>> INTERNET >>> NED‹R fiU DVD? MULTIMEDIA VE E⁄LENCE NED‹R fiU DVD? CD-ROM ilk ç›kt›¤› andan itibaren bilgisayar ve müzik dünyas›n›n ayr›lmaz bir parças› haline geldi. Üzerlerine büyük miktarda bilgi çok kaliteli bir biçimde kaydedilebilmekte. Disket, kaset ve plak gibi kay›t ortamlar›n›n yerini almas› kaç›n›lmaz. Ne var ki günümüzde ayn› unutulma tehlikesi CD-ROM için geçerlidir. Gün geçtikçe DVD-ROM kay›t ortam› olarak yayg›nlaflmakta ve hatta vazgeçilmez olmaktad›r, CD-ROM’un yerini almas› kaç›n›lmazd›r. DVD-ROM yeni bir bulufl de¤ildir, ancak piyasada kendini kan›tlamas› ve yayg›nlaflmas› zaman alm›flt›r, CD-ROM’un yerini tamamen almas› için ise biraz daha zaman geçmesi gerekecektir. ‹lk bafllarda öncelikli olarak video filmler için bir kay›t ortam› olarak düflünülen DVD-ROM’lar›n do¤rudan video kasetlerin yerini almas› planlan›yordu. Ancak günümüzde bu kay›t ortam›n›n bilgisayar ve müzik sektörlerinde de gayet verimli olarak kullan›labilece¤i art›k kabul edilmifltir. <<< Tipik bir DVD çözücü kart›, bilgisayar›n iç k›sm›na yerlefltirilir. < < < DVD-ROM SÜRÜCÜLER DVD-ROM diskleri kullanabilmek için özel cihazlara ihtiyaç vard›r. DVD-ROM sürücü tabir edilen bu ayg›tlar görünüm ve ifllev olarak al›fl›lm›fl CDROM sürücülere çok benzerler. Bilgisayar kasas›n›n ön yüzündeki bofl yuvalardan birine yerlefltirilerek kullan›lan bu cihazlar her tür DVD-ROM diskini okuyabilirler, üzerlerinde müzik, film ya da program kaydedilmifl olmas› önemli de¤ildir. Bu tür sürücü ayg›tlar ayn› zamanda geriye uyumlu olacak flekilde tasarlanm›flt›r, yani sadece DVD-ROM de¤il, ayn› zamanda CD-ROM’lar› da okuyabilirler. Yani bir DVD-ROM sürücü sat›n ald›¤›n›zda art›k ayr›ca bir CD-ROM sürücüye ihti- yac›n›z kalmaz. Bu derece genifl bir kullan›m alan›na sahip oldu¤undan yak›nda tüm bilgisayarlarda DVDROM sürücüler standart olarak kullan›lacakt›r. Bugün için DVD-ROM’lar›n ve sürücülerinin en büyük dezavantaj› normal CDROM’lara nazaran daha pahal› olmalar›d›r, ancak k›sa bir süre sonra bu yenilik tamamen yay›ld›¤›nda durum da de¤iflecektir. Bir bilgisayar haricinde, DVD-ROM üzerine kaydedilmifl müzikleri dinleyebilmek ve filmleri seyredebilmek için DVD çalar cihazlardan faydalanabilirDVD üzerine kaydedilmifl filmler yüksek siniz. Bu cihazlar al›fl›lm›fl kalitelidirler. video çalar ayg›tlar›na benzerler, bir TV ya da müzik setine ba¤lanarak INFO kullan›l›rlar. I F‹LM ENDÜSTR‹S‹ VE DVD-ROM Özellikle film endüstrisi aç›s›ndan DVD her geçen gün daha da büyük önem kazanmakta, daha çok yenili¤e sahne olmaktad›r. Sadece yeni yap›lan filmler de¤il, ayn› zamanda klasikler de DVD-ROM üzerinde piyasaya sunulmaktad›r. Mesela 4.7 GB kapasiteye sahip standart bir DVD-ROM üzerinde saatlerle ölçülebilen uzunlukta bir film son derece kaliteli olarak kaydedilebilmektedir. < > DVD VE B‹LG‹SAYARINIZ Bilgisayar dünyas›nda DVD-ROM çeflitli yaz›l›mlar›n kaydedilmesinde ve saklanmas›nda kullan›l›r. Asl›nda bu ifl için CD-ROM henüz yeterli say›labilecek kapasiteye sahiptir, ancak yaz›l›m dünyas›ndaki geliflmeler h›zla bu kay›t ortam›n›n s›n›rlar›n› zorlamaktad›r. Özellikle multimedya ansiklopediler ve yeni nesil bilgisayar oyunlar› standart bir CD-ROM’un s›n›rlar›n› zorlamaktad›r. Bu yüzden yavafl yavafl DVDROM’un sa¤lad›¤› yüksek kapasiteli kay›t ortam›na olan ihtiyaç artmaktad›r. HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● >>> MULT‹MED‹A VE E⁄LENCE 7 <<< MULTIMEDIA VE E⁄LENCE NED‹R fiU DVD? < < < DVD filmlerin büyük bir k›sm› Amerika’da üretilmektedir, ancak Avrupa’da da DVD pazar› gittikça büyümekte, haliyle ülkemize gelen DVD ürünlerin çeflidi de gün geçtikçe artmaktad›r. DVD filmlerin henüz pahal› olduklar› do¤rudur ve bu du‹çsel DVD-Rom rum sadece ülkemiz için de¤il, tüm sürücüler, standart dünyada da böyledir. Fakat yak›n zaCD-Rom sürücülerle ayn› manda DVD’nin yay›lmas›yla bu dubüyüklük ve rum de¤iflecek gibi görünmektedir. görünümdedirler. DVD-ROM üzerinde piyasaya sürülen filmlerin kalite ve yetenekleri inan›lmaz boyutlarda‹PUCU d›r. Bu kay›t ortam› çok yüksek kapasiteli Günümüzde DVD sürücüler dizüstü bilgisayarlara da rahatl›kla DVD’nin en büyük avantaj› çok yüksek veri oldu¤undan birçok se- tak›labilmektedir. tafl›ma kapasitesine sahip olmas›d›r. S›raçenek sunabilmektedir, dan bir CD-ROM sadece 650 MB veri demesela bir film sekiz polayabilirken, bu rakam DVD-ROM söz gereklidir, bunun için de film çekim aflamas›nda farkl› dilde seslendirilmifl olarak konusu oldu¤unda 4,7 GB, 8,5 GB, 9,4 GB farkl› kamera aç›lar›ndan görüntülenmifl olmal›izleyiciye sunulabilmektedir. Üsteya da 17 GB’ye kadar ç›kabilmektedir. Bu lik farkl› dil deste¤ini film esnas›n- d›r. Bu flekilde haz›rlanm›fl filmleri seyrederken yüksek kapasiteye ulaflabilmek için bir da hiç ara vermeden devreye soka- sadece bir tufla basarak kamera aç›lar›n› de¤ifltiDVD’nin her iki yüzü de kullan›labilir, ayr›bilirsiniz. Seslendirmenin yan› s›ra rebilirsiniz. Piyasaya ç›kan her DVD film bu özelca her yüzde iki ya da daha fazla depolama alt yaz›lar da farkl› dil deste¤i içe- li¤i kullanacak flekilde çekilmemektedir, daha zikatman› bulunur. Son zamanlarda baz› firyade spor karfl›laflmalar›n›n kaydedilmesinde çok rebilmektedir, ço¤u film dünya gemalar çok daha yüksek, mesela 1 TB ya da uygulanan bir yöntemdir. daha üzeri kapasiteli DVD’ler üzerinde çanelinde yayg›n olarak konuflulan l›flmaktad›rlar. Baz› DVD filmler ise etkileflimli olarak çekildilleri destekleyecek biçimde hamektedir, bunun anlam› filmin senaryosunun ne z›rlanmaktad›r. DVD filmlerin bir baflka ilginç özelli¤i de olayla- yönde ilerleyece¤ine seyircinin karar verebilece¤ir› dilerseniz farkl› kamera aç›lar›ndan seyredebil- dir. Filmin belli noktalar›nda izleyici seçimler yapmakta, konu da bu seçim do¤rultusunda geliflmenize imkan tan›malar›d›r. Ancak tabii film mektedir, sonuçta film seyrettikçe de¤iflen bir yakayd›n›n buna uygun biçimde haz›rlanm›fl olmas› p›ya sahip olur. Tabii buna DVD-ROM’un yüksek veri depolama kapasitesinin imkan tan›d›¤›n› unutmamak gerekli, bu tür filmleri standart DVD VE CD ARASINDAK‹ FARK NED‹R? CD-ROM üzerinde piyasaya sürmek pek mümkün ‹lk bak›flta DVD ve CD de¤ildir. aras›nda ç›plak gözle görü- *< > < < < >>> birbirlerinin hemen hemen < < < ayn›d›rlar. Ne var ki DVD çok daha yüksek veri depolama kapasitesine sahiptir, bunu baflarmak için de CD Evde kullan›lmak üze- re tasarlanm›fl bir DVD çalar. ile ayn› büyüklükteki kay›t ortam›na bilgi çok daha yo¤un bir biçimde yaz›l›r. Ayr›ca diskin her iki yan› <<<Veriler DVD üzerine normalden daha yo¤un bir biçimde kaydedilir. Burda gördü¤ünüz delikler asl›nda “bil- ve birden fazla kay›t katman› kullan›labilir. 8 HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ginin” ta kendisidir. ● MULT‹MED‹A VE E⁄LENCE DVD TÜRLER‹ DVD’leri üç ana kategoriye ay›rabiliriz; DVDROM, DVD-video ve DVD-audio. DVD-ROM tabir edilen tür bilgisayar verilerinin depolanmas› ve saklanmas› için kullan›l›rlar. DVD-video filmler için haz›rlanm›fl olup eskinin video kasetlerinin yerini alm›flt›r. DVD-audio ise nispeten az rastlanan bir tür olup müzik ve ses kay›tlar›n›n depolanmas›nda kullan›l›r. Her ne kadar DVD üzerine kaydedilen müzikler herhangi bir ortamdan çok daha kaliteli sonuçlar verse de, henüz di¤er türler kadar yo¤un kabul görmemifltir. >>> nebilir bir fark mevcut de¤ildir, renk ve flekil olarak >>> C HARF‹ SÖZLÜK C-D: CLIPART Bilgisayarla çal›fl›rken kimi zaman iflinize renk ve anlam katabilmek için çeflitli simgeler, resimler kullanman›z gerekir. Bir web sayfas›, yaz›l› metin ya da resim içinde kullanabilece¤iniz bu tür küçük simgelere “Clipart” ad› verilir. Clipart resimleri kendiniz haz›rlayabilir, ya da baflka bir kaynaktan haz›r alarak kullanabilirsiniz. Bu tür uygulamalar için özel olarak haz›rlanm›fl her türden say›s›z Clipart içeren kitapl›k yaz›l›mlar› piyasada mevcuttur. CMYK Bask› ifllerinde kullan›lan renk koduna verilen isimdir. Üç temel rengin kullan›lmas›yla siyah dahil her tür renk elde edilebilir, bask› ifllemlerinde de bu yöntem uygulanmaktad›r. Ancak genellikle daha zengin bir çeflitlilik elde edebilmek için fazladan siyah renk bu üçlüye kat›larak kullan›labilir. CMYK renk kodu sadece dergi ve kiK taplar›n bas›lmas›nda de¤il, ayn› zamanda ofislerde kullan›lan renkli bask› cihazlar›n›n çal›flmas›nda da kullan›lan formatt›r. COM Bu kelime bilgisayar dünya- s›nda iki farkl› noktada karfl›n›za ç›kacakt›r, iki farkl› anlam› mevcuttur: 1- Bilgisayar›n d›flsal donan›mlarla haberleflmek için kulland›¤› ba¤lant› noktalar›na verilen isimdir, bu donan›mlar genellikle fare ve modem türü ayg›tlard›r. Standart bir PC üzerinde COM1 ve COM2 olmak üzere iki adet COM ba¤lant› noktas› bulunur. Ancak gerekirse bir geniflleme kart› yard›m›yla bilgisayara fazladan COM ba¤lant› noktalar› da eklenebilir. 2- COM ayn› zamanda çal›flt›r›labilir türde bir dosya ad› uzant›s›d›r. Özellikle eski programlama yöntemlerinde bu uzant›ya sahip dosyalara s›kça rastlan›rd›. CorelDRAW Corel firmas› taraf›ndan PC’ler için gelifltirilen oldukça popüler bir grafik yaz›l›m›d›r. Ancak Corel ad› sadece bu yaz›l›ma mahsus de¤ildir, bu C firman›n farkl› amaçl› M pek çok grafik yaz›l›m› Y mevcuttur. COURIER Özellikle metin editörlerinde s›kça rastlanan bir font tipine verilen isimdir. Bu font türünde tüm karakterler ayn› geniflli¤e sahiptirler. CAPSLOCK Bu klavyenizde bulunan özel tufllardan biridir. Bir defa bas›lmas› devreye girmesi için yeterlidir ve devrede oldu¤u klavyede bulunan kendi özel ›fl›¤›n›n yanmas›ndan anlafl›labilir. Bu tufl devredeyken bas›lan harfler büyük olarak, e¤er tufl devre d›fl› b›rak›l›rsa yine küçük yaz›l›rlar. CTRL Bu tufl önceden “kontrol ka- rakterleri” denilen karakterlerin yaz›lmas›nda kullan›l›rd›. Ancak günümüzde daha ziyade ALT tuflu gibi kullan›lmakta, k›sayol tufl kombinasyonlar›n›n çal›flt›r›lmas›nda faydalan›lmaktad›r. COAXIAL KABLO S›radan çift hatl› bir kablo özellikle veri tafl›ma iflinde kullan›ld›¤›nda, etraftan gelen manyetik etkiler nedeniyle veri kaybetmeye çok yatk›n- HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● SÖZLÜK 7 <<< C-D HARFLERI d›r. Bu yüzden özellikle yerel bilgisayar a¤lar›n›n (LAN) kurulmas›nda Coaxial tabir edilen kablo türü kullan›l›r. Bu tür kablolarda veri tafl›yan ilk iletken hat kablonun merkezine yerlefltirilir ve etraf›nda kal›n bir yal›tkan bulunur. Bunun üzerine de ikinci hat t›pk› bir örgü gibi örülerek yerlefltirilir, bu flekilde her iki veri hatt› için de bir manyetik alan korumas› elde edilmifl olur. CLIPBOARD(Pano) Clipboard tabir edilen uygulama Windows alt›nda belirli yaz›l›mlarla çal›fl›rken özel komutlar kullanarak seçilen nesneleri geçici olarak haf›zada depolaman›za imkan tan›r. Daha sonra haf›zada depolanan nesneleri seçti¤iniz uygun bir çal›flma ortam›na aktarabilirsiniz. Bu ifl için belirli komutlar kullan›l›r, bunlar “Kes”, “Kopyala” ve “Yap›flt›r” olup her zaman ayn› ifli görürler. Bu flekilde uygun ortamlar aras›nda h›zla veri ak- tar›m› yapmak mümkündür, mesela iki Word belgesi aras›nda bu flekilde bir metin parças›n› h›zla aktarabilirsiniz. CHIP Minik bir silikon plaka üzerine milyonlarca transistör ve diyodun yerlefltirilmesiyle elde 8 HERKES ‹Ç‹N B‹LG‹SAYAR ● edilen entegre devreye verilen isimdir. Genellikle detaylar› ç›plak gözle seçilemeyecek kadar küçük bir yap›ya sahip olan bu entegre devreler plastik ya da seramik bir kaplaman›n içine yerlefltirilerek d›fl etkenlerden korunurlar. DAT ‹ngilizce “Digital Audio Tape” kelimelerinin k›saltmas›d›r. Bir band›n içine verilerin manyetik olarak kaydedilmesi prensibiyle çal›fl›r, ancak al›fl›lm›fl kaset formunun aksine analog de¤il dijital veri iflleme yöntemi kullan›l›r. DOSYA B‹Ç‹M‹ Veriler türlü depolama ortamlar›na aktar›l›rken farkl› isimler alt›nda yaz›l›rlar, farkl› türden programlar verileri farkl› isimlerle okuyup yazarlar. Bu yöntem teknik aç›dan “dosya biçimi” ad›yla an›l›r. Bir dosyan›n hangi biçimle yaz›ld›¤›n› anlaman›n en temel yolu dosya uzant›s›na bakmakt›r. Afla¤›da dosya uzant›s› ve en yayg›n dosya uzant›s› tipleri ele al›nm›flt›r. DOSYA UZANTISI Bir dosyan›n uzant›s› o dosyan›n türünü tan›mlayan üç karakterlik bir koddur. Afla¤›da s›k karfl›lafl›lan dosya uzant›- SÖZLÜK lar› ve bunlar› kullanan yaz›l›mlardan baz›lar› verilmifltir: TXT - Metin (Not Defteri) DOC - Döküman (Word) XLS - Tablo (Excel) DBF - Veritaban› (dBase, FoxPro) MDB - Veritaban› (Access) PPT - Sunum (Powerpoint) HLP - Yard›m dosyas› BMP, GIF, TIF, PCX - Bitmap resim dosyalar› CDR - Vektör resim (Corel Draw) HTM, HTML - Internet sayfalar› D‹SK FORMATLAMAK Bir disk ya da disket üzerine veri depolanabilmesi için önce uygun bir biçimde haz›rlanmal›d›r, bu iflleme “formatlamak” denir. Formatlama ifllemi Windows menülerinde “Biçimlendirmek” olarak an›l›r. Bu ifllem disk ve disketler üzerindeki bütün verileri sildi¤inden uygulanmas›nda dikkatli olmak gereklidir. Bu ifllemden geçen disk ve disketlerin üzerindeki tüm veri silinir, kay›t ortam› uygun büyüklükte k›s›mlara ayr›l›r, hatal› yüzey k›s›mlar› kullan›m d›fl› b›rak›lmak üzere iflaretlenir. DONANIM “Donan›m” tabiri bilgisayar›n fiziksel parçalar›n› tan›mlamak için kullan›lan bir ifadedir. Bu parçalar›n bir araya gelmesiyle bilgisayar›n bütünlü¤ü oluflturulur ve iflleyifl bu sayede mümkün olur. Tüm gerekli fiziksel parçalara sahip olan bir bilgisayar ayr›ca çal›flmak için “yaz›l›mlara” ihtiyaç duyar. DEFAULT (Varsay›lan) “Default” ‹ngilizce bir kelimedir, bilgisayar dünyas›nda ise belli bir ifllem için bafllang›çta kabul edilen de¤er anlam›nda kullan›l›r. “Default” kelimesinin karfl›l›¤› Windows iflletim sisteminin Türkçe versiyonunda “varsay›lan” olarak geçer. >>> SÖZLÜK