BBeştepe Ma OR BURDU © ahallesi Alp Telefo RMAN VE UR
Transkript
BBeştepe Ma OR BURDU © ahallesi Alp Telefo RMAN VE UR
T.C. RMAN VE SU İŞLER Rİ BAKANL LIĞI OR BURDU UR GÖLÜ ALT HAV VZASI EYL LEM PLAN NI 2015-2019 AN NKARA – 2015 2 T.C. Orm man ve Su İşşleri Bakanlığı Su Yönetiimi Genel Müdürlüğü M ü B Beştepe Maahallesi Alp parslan Türrkeş Caddessi No: 71 - Yenimahall Y le / ANKAR RA Telefo on 0 312 2077 50 00 • Fa aks 0 312 20 07 51 87 http://w www.orman nsu.gov.tr 1 YÖNETİCİ ÖZETİ .......................................................................................................................3 1. GİRİŞ ....................................................................................................................................5 2. BURDUR GÖLÜ JEOLOJİSİ- HİDROJEOLOJİSİ – TEKTONİĞİ .................................10 3. BURDUR GÖLÜ HAVZASININ MEVCUT DURUMU ..................................................14 3.1. Genel Durum .............................................................................................................14 3.2. Yerleşim Yerleri........................................................................................................14 3.3. Su Kaynakları............................................................................................................15 3.3.1. Burdur Gölü: .........................................................................................................18 3.3.2. Havzadaki Diğer Göller ........................................................................................19 3.4. 4. Ziraat ve Hayvancılık Faaliyetleri ............................................................................21 3.4.1. Organik Tarım Uygulamaları ................................................................................25 3.4.2. Çevre Amaçlı Tarım Arazilerini Koruma (Çatak) Programı (2014-2018) ..........26 ÇEVRE ALTYAPILARI ....................................................................................................28 4.1. Kentsel Atıksu Altyapısı ...........................................................................................29 4.1.1. 4.2. Burdur Belediyesi Atıksu Arıtma Tesisi ...............................................................31 Endüstriyel Atıksu Altyapısı .....................................................................................32 4.2.1. Organize Sanayi Bölgeleri Atıksu Altyapısı Durumu ...........................................34 4.2.1.1. Isparta Süleyman Demirel OSB Atıksu Altyapısı Durumu ...............................34 4.2.1.2. Burdur OSB Atıksu Altyapısı Durumu .............................................................37 4.3. Katı Atık Yönetimi Altyapısı ....................................................................................37 4.3.1. Evsel Katı Atık Bertaraf Durumu..........................................................................37 4.3.2. Tehlikeli Atık Bertaraf Durumu ............................................................................39 5. SU KALİTESİ .....................................................................................................................42 6. HAVZADAKİ BASKI ETKİLERİN ANALİZİ .................................................................46 6.1. Kentsel Kirlilik..........................................................................................................46 6.2. Sanayi Kaynaklı Kirlilik ...........................................................................................46 6.3. Katı Atık Kaynaklı Kirlilik .......................................................................................47 6.4. Yayılı Yüklerden Kaynaklanan Kirlilik: ...................................................................48 7. İZLEME ve DENETİM ......................................................................................................52 8. BURDUR GÖLÜ SU SEVİYESİNDEKİ MEVCUT DURUM .........................................56 9. BURDUR GÖLÜ SU BÜTÇESİ HESABI .........................................................................63 10. BURDUR GÖLÜ SEVİYE DEĞİŞİMİNE DAİR MUHTEMEL SENARYOLAR .......85 11. BURDUR GÖLÜ SULAK ALAN YÖNETİM PLANI (2014-2018) ...........................102 13. BURDUR GÖLÜ ALT HAVZASI EYLEM PLANI İŞ PROGRAMI..........................105 2 YÖNETİCİ ÖZETİ Burdur ve Isparta ili sınırları içerisinde yer alan, göller bölgesinde bulunan Burdur Gölü ülkemizin 135 uluslararası öneme sahip sulak alanından biridir. Son yıllarda su seviyesinde ciddi miktarlardaki düşüşleri nedeniyle tehdit altında olan göldeki bu düşüşün sebeplerinin araştırılması maksadı ile “Burdur Gölü Alt Havzası Eylem Planı” hazırlanmıştır. Hazırlanan ”Burdur Gölü Alt Havzası Eylem Planı” kapsamında, göle olan baskı ve etkiler ile havzanın genel durumu değerlendirilerek belirlenen eylemlerin; Orman ve Su İşleri Bakanlığı (OSİB) koordinasyonunda; mesul bakanlık, kurum ve kuruluşlar tarafından, hassasiyetle ve bütün imkânlar seferber edilerek disiplinli bir şekilde uygulanması için aşağıdaki tedbirlerin alınması uygun görülmüştür. 1. Evsel Atıksu Arıtma Tesisleri (AAT) ile Evsel Atıksu Altyapı Sistemlerinin (AAS) tamamlanması ve iyileştirilmesi, ilgili Belediyeler tarafından yapılacaktır. Uygulamanın takibi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇŞB) tarafından yürütülecektir. 2. Münferit sanayilerin AAT ve AAS’lerinin tamamlanması ve mümkün olduğu ölçüde müşterek sanayi AAT’ye bağlanması ile Organize Sanayi Bölgesi (OSB) sanayi AAT / ön AAT ve AAS’lerinin tamamlanması ve iyileştirilmesi çalışmaları, İlgili Sanayi ve OSB İdareleri tarafından gerçekleştirilecektir. Uygulamanın takibi ÇŞB, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (BSTB) ve OSİB tarafından yürütülecektir. 3. Katı atık bertaraf tesislerinin kurulup işletilmesi, mevcut katı atık düzensiz depolama sahalarının rehabilitasyonu, tıbbi atıkların yönetimi Görev, yetki ve sorumluluklarına göre Büyükşehir Belediyeleri, İl Belediyeleri, İlçe Belediyeleri veya Katı Atık Birlikleri tarafından, tehlikeli ve özel atıkların yönetimi atığı üreten sanayi kuruluşları tarafından, Madencilik atıklarının yönetimi, sektörel bazda yönetim planlarının hazırlanarak uygulanması ÇŞB ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) tarafından gerçekleştirilecektir. 4. Zirai ve hayvancılık faaliyetleri kaynaklı kirlilik kontrolü ile ziraat ve hayvancılık kaynaklı envanter, eğitim ve bilinçlendirme programlarının geliştirilmesi GTHB tarafından, evsel AAT çamurunun ziraatta kullanımına yönelik çalışmalar ise ÇŞB tarafından sağlanacaktır. 5. Havzadaki ağaçlandırma, erozyon, çığ ve sel kontrolü çalışmaları Orman Genel Müdürlüğü (OGM) tarafından, mera ıslah çalışmaları da GTHB tarafından yapılacaktır. 6. Taşocakları ve maden sahalarının rehabilitasyonu çalışmaları Sanayi kuruluşları tarafından yapılacak olup, uygulamanın takibi ÇŞB, ETKB ve OSİB tarafından yürütülecektir. Burdur İli Terk Edilmiş Maden Sahalarının Yönetimi Eylem Planı çalışmaları Orman Genel Müdürlüğü (OGM) ve Çölleşme ve Erozyonla Mücadele (ÇEM) Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilecektir. 7. Havza su kalitesinin izlenmesi programlarının hazırlanması OSİB tarafından, yer üstü ve yeraltı suları kalitesi izleme çalışmaları DSİ tarafından, arıtılmış atıksuların yeniden kullanılmasına yönelik çalışmaların yapılması ÇŞB ve OSİB tarafından, yürütülecektir. Atıksu altyapı sistemlerine deşarj edilen atıksuların yönetimi ÇŞB tarafından, deşarj edilen atıksular için uygun alıcı ortam standartlarının belirlenmesi OSİB tarafından, alıcı ortamlar bazlı deşarj standartlarının oluşturulması ÇŞB tarafından yapılacaktır. 3 8. Burdur Gölü Yönetim Planı’nın uygulanmasına yönelik izleme çalışmaları OSİB tarafından yürütülecektir. 9. Burdur Havzası Master Planı’nın hazırlanması ve su bütçesinin çıkarılması, yeraltı suyu kullanımının kontrol altına alınması çalışmaları, mevcut Sulama yapılarının rehabilite (modernize) edilmesi ve yeni yapılan sulama sistemlerinin modern sistemler şeklinde yapılması çalışmaları DSİ tarafından zirai desteklerin daha az su tüketimi sağlayacak şekilde teşvik edilmesi çalışmaları GTHB tarafından gerçekleştirilecektir. Söz konusu eylem planının uygulanması sürecinde ihtiyaç duyulacak her türlü bilginin temini, Eylem Planının izlenerek sonuçlarının değerlendirilmesi ve bu kapsamda bilgilendirme, işbirliği ve koordinasyon toplantılarının düzenlenerek uygulamaların yakından takibi Orman ve Su İşleri Bakanlığınca gerçekleştirilecektir. Bununla birlikte, gerektiğinde Eylem Planında değişiklik ve güncelleme yapılması ile ihtiyaç halinde yeni strateji, program ve eylem planları hazırlanarak uygulamaya konulması görevleri Orman ve Su İşleri Bakanlığının koordinasyonunda yürütülecektir. 4 1. GİRİŞ Burdur Gölü Havzası sınırları içinde; 5 adet il (Burdur, Denizli, Afyonkarahisar, Isparta ve Antalya) arazisi bulunmaktadır. Burdur Gölü Havzası Isparta ilinin Keçiborlu, Atabey, Gönen; Burdur İlinin Merkez, Karamanlı, Kemer, Tefenni, Yeşilova; Denizli İl’inin Çardak, Afyonkarahisar İlinin Evciler, Başmakçı ve Dazkırı İlçelerini kapsamaktadır. Burdur Gölü Havzası‘na Antalya‘nın yaklaşık 5409 ha‘lık alanı girmekte, ancak bu alanda yerleşim yeri bulunmamaktadır. Burdur Gölü, 20680 ha’lık alanıyla Türkiye’nin yedinci büyük gölüdür. Göl adını Burdur ilinden almıştır ve kent merkezine ortalama 3 km uzaklıkta bulunmaktadır. Göller havzası toplam olarak 627378 ha alanı kaplamaktadır. Burdur Gölü Havzası ve Burdur Gölü Alt Havzasına ait haritalar Şekil 1 ve 2’de görülmektedir. Göl su sıcaklığı 5-27 °C arasında değişmektedir. 1989 yılından 2014 yılına kadar yapılan ölçümlerde gölün PH’ı 8,88 ile 9,0 arasında değişmekte olup, Klorofil-a ya göre 50,7 değerine ve 2 m den küçük secci diski ölçümlerine göre göl mezotrofik - ötrofikdir. Gölün Toplam Organik Karbon seviyesi ortalama 22 ile 25 mg/L olarak ölçülmüştür. Uzunluğu 30 – 40 km civarındadır ve yüzölçümü, 150 km2dir. Göl suları acı-tuzlu, arsenikli ve yüksek alkalinlidir. Göl, kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan oluk şeklindeki tektonik çöküntünün sularla dolması sonucu oluşmuştur. Burdur Gölü suyu; içme, evsel, endüstriyel ve ziraai kullanıma uygun değildir. Suyundaki yüksek sodyum, sülfat ve klorür içeriği nedeniyle bitki türü çeşitliliği azdır ve sadece birkaç balık türü yaşamaktadır. Tuzluluk oranı yüksek olup, Burdur Dişli Sazancığı buna adapte olmuştur. Göl seviyesi yağışlı geçen kış mevsimi boyunca yükselmekte yazın ise buharlaşma nedeniyle düşmektedir. Ortalama derinliği 44 metre olan gölün en derin yeri ise 80 metre civarındadır. Gölün normal şartlarda maksimum su depolama hacmi 7.408 milyon mᶾ olup, bugünkü su miktarı 4355,5 milyon mᶾ’ tür. Göl yağmur suları, yeraltından sızmalar ve bir kısmı mevsimsel akan akarsularla ile beslenmektedir. Gölü besleyen ana kaynaklar: Bozçay, Suludere ve Keçiborlu deresidir. Göl uluslararası öneme sahip sulak alan olup Ramsar Alanı olarak tescillenmiştir. 5 Şekil 1: Burdur Gölü Havzası Şekil 2: Burdur Gölü Alt Havzası 6 Şekil 3: Burdur Gölü Alt Havzası Fiziki Haritası Şekil 4: Burdur Gölü Alt Havzası Arazi Kullanım Durumu 7 Burdur Gölü’nde meydana gelen su çekilmesinin önlenmesi ve havzanın su kalitesini kirlenme risklerine karşı korumak üzere gerekli eylem planlarının hazırlanması çok büyük önem taşımaktadır. Bu sebeple Burdur Gölü Alt Havzası bu raporda ayrıntılı olarak incelenmiş olup, aşağıda; Havzanın Su Kaynakları, Yapıları, Arıtmalar, Deşarjlar ve Arazi Kullanımı görülmekte ve havzada su kalitesi ile miktarının iyileştirilmesi, çevrenin korunması ve geliştirilmesi için yapılması öngörülen ve planlanan eylemler sıralanmaktadır. Aşağıda özetlenen eylemlerin hayata geçirilmesi bütün ilgili kurum ve kuruluşların sürekli işbirliği ve koordinasyon içerisinde olması ve eşgüdümlü çalışmasına bağlıdır. 1. Evsel atıksuların kontrolü 2. Sanayi atıksularının kontrolü Burdur OSB ve tekil sanayilerin AAT / ön arıtma tesisi kurulumlarının tamamlanması 3. Katı ve tehlikeli atıkların kontrolü Atık Azaltımı, Kaynağında Ayırma ve Geri Dönüşüm Projelerinin Hazırlanması Katı Atık İşleme, Geri Kazanım ve Bertaraf Tesisleri Mevcut Düzensiz Depolama Sahalarının Islahı Tehlikeli ve Özel Atıkların Yönetimi Uygulamaları Tıbbi Atıkların Yönetimi Uygulamaları Madencilik Atıklarının Yönetimi, Sektörel Bazda Yönetim Planlarının Hazırlanarak Uygulanması 4. Yayılı kaynak kirliliği kontrolü Zirai ve hayvancılık kaynaklı kirliliğin yönetimi, Gübre ve pestisit satışlarının kontrol altına alınması Organik tarım-iyi tarım uygulamalarının yaygınlaştırılması 5. Ağaçlandırma, erozyon sel ve çığ kontrolü 6. Taşocakları ve maden sahalarının rehabilitasyonu ve Maden Sahaları Yönetimi Eylem Planı 7. Su kalitesinin izlenmesi, denetim ve yaptırım 8. Burdur Gölü Yönetim Planının uygulanmasına yönelik izleme çalışmaları 9. Burdur Gölü su dengesinin kontrol altına alınması Burdur Havzası Master Planının hazırlanması ve su bütçesinin çıkarılması Buharlaşma miktarlarının azaltılması için çalışma yapılması 8 Yeraltı suyu kullanımının kontrol altına alınması Burdur Gölü Havzası YAS planlama hidrojeolojik etüt raporunun hazırlanması Belgesiz kuyuların envanterlerinin çıkarılması Havzadaki kuyuların tahsis ve kullanım durumlarının belirlenerek havza için değerlendirme yapılması Havzadaki belgesiz kuyular ile ilgili kanunda öngörülen koşulların yerine getirilmesi ve havzanın emniyetli yeraltı suyu durumu da değerlendirilerek belgelendirilmesi için Bakanlar Kurulu Kararı Çıkarılması Ziraatta kullanılacak suyun tasarrufunun sağlanması Mevcut Sulama sistemlerinin rehabilite (modernize) edilmesi Yeni yapılan sulama sistemlerinin modern sistemler şeklinde yapılması Ziraai Desteklerin Daha Az Su Tüketimini teşvik etmesi 9 2. B BURDUR GÖLÜ G JEO OLOJİSİ- H EOLOJİSİ – TEKTON NİĞİ HİDROJE Burdur yakınlarındda, 12 Mayıss 1971 tarihhinde 6,2 bü üyüklüğünde bir deprem m meydana gelmiştir. Deprem min merkezii Burdur Gölünün G yakklaşık 15 km k güneybaatısındadır. Depremin meydana geldiği Mayıs ayınnda ölçülen Burdur B Göllü su kotu 857,53 8 m'dirr. Bu tarihteen itibaren günümüze g kadar geeçen süredee gölün su seeviyesi topllam 16 m. azalma a gösteermiştir. Burdur gölünün kuuzeydoğu, doğu d ve güüneydoğusunda geniş bir b alanda ggeçirimli - gözenekli akifer oortamı temsiil eden alüvyon ve yam maç molozu gibi birimleer, gölün güüney ve gün neydoğusu boyuncaa geniş alanlarda geçirimsiz özellikte filişfasiyeesindeki bbirimler, kuzey k ve kuzeybaatısında ise, yarı geçirimli kongloomera birim mleri ile geççirimsiz özeellikteki ofi fiyolit türü kayaçlaar ve filişler bulunmaktaadır. Şekil 5: Burdur Göölü ve çevreesi jeoloji haaritası 10 Gölden su kaçaklarına sebep olabilecek karstik akiferler olan kireçtaşları ise, gölün doğusunda, göl kıyısından oldukça uzak bölgelerde ve küçük alanlarda yüzeylemektedir. Bu açıklamalara göre, bölgede göl alanından su kaçaklarına yol açabilecek hidrojeolojik bir unsur gözlenmemektedir. Şekil 6: Burdur Gölünün uzaydan çekilmiş fotoğrafı 11 Şekil 7: Burdur Gölü G Alt Havzasının H Pliyosen’d den Günüm müze Morffolojik ve Tektonik Dönggüsü Burdur fay zonu üzerinde son s yüzyıl içinde olu uşan depreemlerin dağğılımı ve konumları k incelenddiğinde aktiivitenin oldu ukça yoğunn ve etkili olduğu gözleenmektedir. 1971 yılınd da Burdur gölününn doğusundda bulunan 1971 yılınnda meydan na gelen 6,2 şiddetinddeki deprem min gölün morfoloojik yapısındda değişimler oluşturduuğu tahmin edilmekted dir. Şekil 8: Burdur Göölünün uzay ydan çekilm miş fotoğrafıı Burdur gölü seviyeesindeki değ ğişimlere faarklı bir açıd dan yaklaşm mak amacıyyla, bölgedee gözlenen aktif tektonizmanıın etkisi deeğerlendirilm miştir.1972 yılında 19 971 yılına göre buharrlaşma ve 12 yağış veerilerinde annormal bir değişiklik d oolmamasınaa rağmen, gö öl seviyesinnin yaklaşık k bir metre düştüğüü ve bu duruuma deprem min neden ollabileceği düşünülmüşt d tür. Şekil 9: Burdur Gööl havzasınıı oluşturan ttektonik yap pılar(Şentürrk,2003) Sonuç oolarak Burddur Gölü seeviye azalm masının tekto onik harekeetlerle doğruudan bir iliişkisi olup olmadığğının sismollojik çalışm malar yapılarrak açıklığaa kavuşturulması gerekttiği düşünüllmektedir. İklim ddeğişikliklerri, yeraltı su uyu çekimii ve gölü besleyen b kollar üzerinee yapılan göletler g ve barajlarr nedeniyle göl g seviyesiinin azalmaasının neden nleri üzerind de durulmallıdır. Burdur Gölü ile ilgili i olarak k jeoteknikk çalışma yapılarak y fay f kırıklarıının tespit edilip su o n araştırılmaası gerektiğii düşünülmeektedir. kayıplarrının bu neddenle olup olmadığının Söz konnusu durum mun araştırıılması amaccıyla 22.10 0.2014 tarih hinde Bakannlığımız ’da SYGM, DSİ Geenel Müdürrlüklerinin ve 18. Böölge Müdürrlüklerinin ilgili i birim mleri ve MT TA Genel Müdürlüüğünün kaatılımıyla gerçekleştiri g ilen, Burdu ur Gölü’nü ün su seviiyesindeki düşümün sebeplerrinin ele allındığı toplaantıda MTA A Genel Müdürlüğü M tarafından t B Burdur Göllü içinden geçen aaktif bir fay hattının olm madığı ancaak kuzey vee güneyindeen geçen fayyların mevccut olduğu ve eldekki veriler ışığında ı Bu urdur Gölü zemininden n aktif faylara bağlı ssu kaybının n olmadığı ifade eddilmiştir. Ayrıca MTA Geneel Müdürlüğ ğü Göl havzzasındaki mevcut m karstik yapılarınn seviyesin nin Burdur Gölü suu seviyesindden fazla olduğunu o doolayısıyla karstik k yapıılardan su kkaçışının sö öz konusu olmadığğını ifade ettmiştir. 13 3. BURDUR GÖLÜ HAVZASININ MEVCUT DURUMU 3.1. Genel Durum Burdur Gölü Havzası‘nda sularla dolu çöküntü çanakları, vadiler, mağaralar, inler ve dehlizler bölgenin doğal oluşumları arasındadır. Yöre, bu doğal oluşuma bağlı olarak aynı zamanda “Göller Bölgesi “adını da almaktadır. Havza, batıda Eşeler, Maymun Dağları, doğuda Kestel, Çatak Dağları, güneyde Rahat, Koru Dağları, kuzeyde ise Boz ve Akdağların su ayırım çizgileri arasında yer almaktadır. Burdur Gölü Alt Havzası içerisinde Burdur Gölüne ilave olarak Karataş Gölü de yer almaktadır. Burdur Gölü Havzası‘nın yıllık ortalama yağış yüksekliği 446 mm; yıllık ortalama akışı ise 7,94 m3/s dir. Havzadaki akışın yağışa iştirak oranı % 0,14‘ dür. 3.2. Yerleşim Yerleri Burdur Gölü Havzası‘nda Antalya, Burdur, Denizli ve Isparta illeri yer almaktadır. . Bu illerin havza sınırları içerisinde kalan alanlarının büyüklükleri Tablo 1'de verilmektedir. Burdur Gölü Alt Havzası sınırları içerisinde Burdur, Isparta, Antalya ve Afyonkarahisar illerinin toprakları yer almakta olup, Göl Havzası içerisinde Antalya ve Afyonkarahisar iline ait bir yerleşim yeri merkezi bulunmamaktadır. Burdur Gölü Alt Havzasının toplam alanı 379687 ha’dır. Burdur Gölü Havzası içerisinde yer alan illerin göller ve göl havzaları içerisindeki alansal dağılımlarını gösterir grafikler Şekil 10 ve 11’de görülmektedir. Tablo 1: Burdur Gölü Havzasında Yer Alan İller ve Havza İçindeki Alanları İLLER GÖLLER İLİN HAVZASININ TOPLAM GÖLLER ORTALAMA İLLERE ALAN HAVZASI RAKIM (m) GÖRE (ha) İÇİNDEKİ DAĞILIMI ALANI (ha) (%) İLİN GÖL HAVZASI İÇİNDEKİ ALANI (ha) BURDUR 1000 688300 345660 55,1 261163 DENİZLİ 428 1186800 51257 8,2 0 ISPARTA 1050 893300 123974 19,8 109362 AFYONKARAHİSAR 1020 1392700 101437 16,2 73 39 2072300 5049 0,8 9089 ANTALYA 14 Şekil 10: Burdur Gölü Havzasında Yer Alan İllerin Alansal Dağılımı 8% 16% 1% Afyonkarahisar 20% Antalya Burdur Isparta Denizli 55% Şekil 11: Burdur Gölü Havzasında Yer Alan İllerin Alansal Dağılımı 0.02% 2.4% 28.8% Afyonkarahisar Antalya Burdur Isparta 68.8% Burdur Gölü Havzasında yer alan yerleşim yeri sayısı 28 adet olup, söz konusu yerleşim yerlerinin tamamı belediye teşkilatına sahiptir. 3.3. Su Kaynakları Burdur Gölü Havzasında yer alan göllerin birçoğu karstik kökenlidir. Tablo 2’de havzada bulunan doğal göller yer almaktadır. Havzada büyük akarsular yoktur. Havzada yer alan göllerin birçoğu karstik kökenlidir. Burdur Gölü Havzası ve Gölün havzasının topografya ve su kaynaklarını gösterir harita Şekil 12 ve 13 ‘de verilmiştir. 15 Şekil 12: Burdur Gölü Havzası Topografya ve Su Kaynakları Şekil 13: Burdur Gölü Alt Havzası Topografya ve Su Kaynakları 16 Şekil 14: Burdur Gölü Alt Havzası Akarsu ve Göller Haritası 17 Tablo 2: Burdur Gölü Havzasında Bulunan Doğal Göller ALANI (ha) STATÜ HASSAS ALANLAR PROJESİNDEKİ DURUM Burdur Gölü * 20680 RAMSAR, Yaban Hayatı Koruma Sahası HA Salda Gölü 4428 Sulak Alan HA Tuzla Gölü 83 Sulak Alan HA DOĞAL GÖLLER Acıgöl Kocagöl 2571 8 Yarışlı Gölü * 1597 Sulak Alan HA Karataş Gölü * 513 Sulak Alan, Yaban Hayatı Koruma Alanı HA Göllüce Gölü 14 Beylerli Gölü 26194 Yaban Hayatı Geliştirme Sahası * Burdur Göller Göl havzası içerisinde de almaktadır. 3.3.1. Burdur Gölü: Burdur Gölü, göller bölgesi göllerinden olup, Burdur ve Isparta illeri arasında yer almaktadır. Ortalama göl alanı 20680 ha, rakımı 857 metredir. Burdur Gölü, Türkiye‘nin en derin göllerinden biri olup, yapı olarak tektonik ve ötrofikasyon açısından oligotrofik karakterdedir. Burdur Gölü‘nün 3420 ha’ı Isparta, 17260 ha’ı Burdur il sınırları içerisinde yer almaktadır. Burdur Gölü, Söğüt dağı ile Suludere - Yayladağ kütleleri arasında, kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan oluk şeklindeki tektonik çöküntünün sularla dolması sonucu oluşmuştur. Batısında ve kuzeyinde nümilitikflişler, doğusunda neojen kalkerler, güney ve güneybatısında serpantin ve gabro gibi bazik ve ultrabazik kayaçlardan oluşmuş yüksek kütleler yer almaktadır. Küçük bir kapalı havzada yer alan ve göle güneybatıdan giriş yapan Bozçay ile birlikte birkaç küçük dereyle beslenmektedir. Burdur Gölünü besleyen derelerin önemli bir kısmı yazın kurumaktadır. Göl seviyesinin değişimleri klimatik ve tektonik nedenlere bağlı olarak oluşmaktadır. Göl seviyesi her yıl yağışlı mevsimlerde yükselmekte, yaz aylarında ise buharlaşma nedeniyle düşmektedir. Gölün beslenmesinde doğrudan yağışın oranı yaklaşık olarak % 40, akarsularla gelen suyun oranı yaklaşık % 55, diğer kaynakların oranı ise yaklaşık olarak %5‘tir (Kaynak Burdur Havzası Eylem Planı-108). 18 Burdur Gölü‘nün dışa akışıı olmamasıı nedeniylee suları olldukça tuzlludur. Göl suyunun bileşimiinde yüksekk oranda tuzzun yanı sırra arsenik de bulunmak ktadır. Gölüün tuzluk deeğerleri ile ilgili yaapılan çalışm malar Eylem m Planının Su Kalitessi başlığı altında görülm lmektedir. Bu B özellik nedeniyyle gölde endemik e tü ürler bulunm nmaktadır. Endemik E tü ürlerle ilgiili olarak literatürde l ―Aphaaniusanatoliiaesureyanu usǁ olarak bilinen ve Ülkem mizde ―A A.burduricussǁ olarak adlandırrılan balık türü yaşam maktadır. G Gölde teşhiis edilen fitoplankton f n örneklerin nden 18‘i Bacillarriophyta, 16'sı 1 Chlorrophyta, 7'ssi Cyanophyta ve Chrysophyta C a, Euglanaaphyta ve Dinophyyta şubeleriine ait birer cins olmakk üzere 41 cins tespit ed dilmiştir. Bunun yyanında göll çevresi, haalk arasındaa ― angıt ― olarak adllandırılan ddik kuyruklaara önemli bir barrınma ve yaşam y alan nı durumunndadır. Billhassa kış aylarında bu canlın nın dünya popülassyonunun enn az % 60‘ı göl çevresinnde barınm maktadır. Suyunddaki yüksek sodyum, sü ülfat, arseniik ve klorürr içeriği ned deniyle bitki ki türü çeşitlliliği azdır ve sadecce birkaç baalık türü yaşşamaktadır.. Gölün bbatı kesimii boyunca uzanan u fay (kırık) hatttı nedeniylle, bu kesim mde kıyı çiizgisi çok dardır vve bölgelerdde göl bird den derinleşşir. Güney ve kuzeydee ise alüvyoonların biriikmesiyle, sazlarlaa kaplı tuzluu bataklık gö örünümündeeki kıyı ovaaları ve deltaa oluşumu bbaşlamıştır. 3.3.2. H Havzadakii Diğer Göller 3.3.2.1. Salda Gölü: G Salda G Gölü, ormannla kaplı tep peler, kayalıık araziler ve v küçük alü üvyal ovalaarla çevrili hafif h tuzlu tektonikk bir göl olup yüzölçü ümü 4427,55 ha‘dır. Göle G 1989 yılında y Doğğal Sit Alanı statüsü verilmişştir. Suyunuun temizliğii ve turkuazz rengiyle oluşan güzel manzaranın ın yanı sıra güneybatı ve güneeydoğu kıyıılarında yer alan küçükk kumsallar alanın rekrreatif amaçllı kullanımıına olanak sağlamaaktadır. Şekil 155: Salda Gölü G 19 Göl kenarında 10'a yakın turistik tesis bulunmaktadır. Göl çevresindeki yerleşimlerin atıksuları Gölü besleyen derelere verilmekte ve gölde kirliliğe neden olmaktadır. Havzada yer alan tarım alanların sulanmasında Gölü besleyen derelerin suları kullanılmaktadır. 3.3.2.2. Acıgöl: Denizli ili Çardak İlçesi’nde yer alan gölün yüzölçümü 2571 ha‘dır. Sığ bir tektonik göl olan Acıgöl dağlardan gelen yüzeysel akımlarla, kaynak sularıyla ve doğudan Başmakçı tarafından gelen Kocaçay‘ın sularıyla beslenir. Acıgöl, Tuz Gölü‘nden sonra Türkiye‘nin ikinci en tuzlu gölüdür. Başmakçı tarafındaki ovada yoğun olarak tarım yapılmaktadır. Gölün çevresinde özellikle doğu ve kuzeydoğu kıyılarında hayvan otlatılmaktadır. Göl çevresindeki yerleşimlerin atıksuları gölde kirliliğe neden olmaktadır. 1981‘de Çaltı Gölü ve Acıgöl arasında bir tahliye kanalı inşa edilmiş, Değirmen Deresi üzerine küçük bir baraj yapılmıştır. Bunun sonucunda Kurugöl tamamıyla kurumuştur. 3.3.2.3. Yarışlı Gölü: Burdur Gölü‘nün güneybatısında yer alan ve yüzölçümü 1597 ha olan, ondan küçük tepelerle ayrılan, sodyum fosfat, sodyum klorür ve sodyum sülfat konsantrasyonu yüksek sığ bir göldür. Gölün su seviyesi yıl boyunca büyük değişiklikler göstermektedir. Yaz aylarında büyük ölçüde kuruyan göl çevresinde geniş, tuzcul bataklıklar ve çamur düzlükleri bulunmaktadır. Tatlısu kaynaklarının göle ulaştığı yerlerde sınırlı bir bitki örtüsü gelişmiştir. Gölün çok fakir bir sucul yaşam ortamı olduğu, sadece ekonomik değeri olmayan bir tür balığın (dişli sazancık) yaşadığı bilinmektedir. Gölün koruma statüsü bulunmamaktadır. Göl, batı ve kuzeyinde tarım alanlarıyla çevrilidir Bu alanlarda genellikle hububat ve afyon ekimi yapılmaktadır. DSİ Genel Müdürlüğü‘nün Yarışlı Gölü‘nü Burdur Gölü‘ne boşaltmayı amaçlayan eski bir projesi, toprak kalitesinin düşüklüğü nedeniyle iptal edilmiştir. Göl çevresindeki doğal bitki örtüsü tarım alanlarına dönüştürülerek ortadan kaldırılmaktadır. Göl çevresindeki tarım alanlarında uygun yöntemlerle tarım yapılmamasından kaynaklanan rüzgar ve su erozyonu problemi mevcuttur. Gölü besleyen tatlı su kaynakları ziraai amaçlı sulamada kullanılmakta ve bu durum sulama mevsiminde göle tatlı su girişinin azalmasına ve gölün küçülmesine neden olmaktadır. 3.3.2.4. Karataş Gölü: Burdur ilinin güneyinde, Tefenni Ovasının kuzeydoğusunda yer alır. Gölün yüzölçümü 513 ha‘dır. Sığ bir tatlı su gölüdür. Özellikle batı kısmında yoğun sazlıkların bulunduğu sulak alan, güney kısmında DSİ tarafından yapılan seddelerle kısmen bir baraj gölüne dönüştürülmüştür. Alanın kuzeybatısını kuşatan dağlardan beslenen göl, suyunu Burdur Gölü‘nü besleyen ana kaynaklardan biri olan Bozçay‘a boşaltır. Habitat olarak tatlı su gölü, sazlık alanlar ile sulu ve kuru tarım alanları ile çevrilidir. Tarımın yanı sıra, gölde ticari olarak balıkçılık yapılmaktadır. Gölün en büyük sorunu yağış azlığına ve gölü besleyen kaynakların kurumasına bağlı olarak, 20 su seviyesindeki yetersizliktir. Karataş Gölü 2006 yılında Yaban Hayatı Geliştirme Sahası olarak ilan edilmiştir. Karataş Gölü, üst kratese döneminin kalkerli tabakalarından ibarettir. Karataş gölü ve çevresi aluviyal toprakların üzerinde teşekkül etmiştir. Toprak, yer yer ağır balçık ve killi bir yapıya sahiptir. Toprakta kil oranı yüksektir. Karataş Gölü‘nü besleyen en önemli akarsu Hüyükköy içinden geçen su kanalları ile akan Sarıdere‘dir. 3.4. Ziraat ve Hayvancılık Faaliyetleri Gölün bütün yakın çevresi ziraata açılmıştır. Bu alanların % 10‘u yeraltı suyuyla sulanır. Gölün bütün yakın çevresi ziraata açılmıştır. Bu alanların % 10' u yeraltı suyuyla sulanır. Başlıca ürünler, hububat, üzüm, meyve, sebze, badem, şekerpancarı, susam, haşhaş ve kendirdir. Yöreye özgü diğer bir zirai etkinlik gülcülüktür. Gülün çok değerli yağı parfüm ve besin endüstrisinde kullanılır. Kuzey ve kuzeydoğuda gül tarlaları yaygındır. Burdur kentinin kuzeydoğusu başta olmak üzere, çok yerde geniş kavaklıklar vardır. Burdur ve Isparta illerinin arazi varlığı dağılımları ve illerde üretilen önemli ürünlere ilişkin bilgiler Tablo 3,4,5 ve 6 da görülmektedir. Tablo 3: Burdur İli Arazi Varlığı Dağılımı NİTELİK ALAN (ha) ORANI (%) Orman Alanı 325.601 45.63 Zirai Arazi 209.828 29.41 Ziraata Elverişsiz Alan 139.500 19.55 Su Satıhları 29.693 4.16 Çayır Mera Arazisi 8.878 1.25 713.500 100.0 MİKTARI (ha) ORANI (%) Zirai Arazi 251.282 28,13 Orman Arazisi 372.597 41,71 Çayır Mera Arazisi 17.503 1,96 Su Yüzeyi (göl, gölet baraj) 70.156 7,85 Diğer Arazi 181.769 20,35 Toplam 893.307 100 Toplam Tablo 4: Isparta İli Arazi Varlığı Dağılımı ARAZİNİN CİNSİ 21 Tablo 5: Isparta İlinde Üretilen Önemli Ürünler Ürün Üretilen Alan (dekar) Üretim Miktarı (ton) Elma 223.648 646.266 Yağ Gülü 20.487 8.382 Kiraz 52.454 21.364 Kayısı 19.572 12.141 Lavanta 1.750 240 25 6 Üretilen Alan (dekar) Üretim Miktarı (ton) Tahıllar 931.429 296.717 Baklagiller 105.556 9.323 Yem Bitkileri 210.557 594.169 6.620 12.357 137.440 164413 AÇIKTA SEBZE 55.721 164.896 ÖRTÜALTI SEBZE 3.072 33.782 1.135.000 72.229 Kekik Tablo 6: Burdur İlinde Üretilen Önemli Ürünler Ürün TARLA BİTKİLERİ Yumru Bitkiler Endüstri Bitkileri MEYVE (ağaç) Burdur ve Isparta illerinin Burdur Gölü Alt Havzasında yer alan ilçelerinde bulunan küçükbaş ve büyükbaş hayvan sayıları Tablo 7’de verilmiştir. 22 Tablo 7: Burdur ve Isparta İlleri Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Sayıları İl Burdur Isparta Toplam İlçe Merkez Karamanlı Kemer Tefenni Toplam Keçiborlu Atabey Gönen Toplam Küçükbaş Hayvan (adet) 129 035 23 615 24 579 56 670 233 899 29 728 17 049 23 334 70 111 304 010 Büyükbaş Hayvan (adet) 90038 14446 10981 10567 126032 11396 5193 4357 20946 146978 GTHB tarafından “Ziraai Kaynaklı Nitrat Kirliliğine Karşı Suların Korunması Yönetmeliği” gereğince; Gübrelerin toprağa uygulanmasının uygun olmadığı dönemlerin belirlenmesi, Eğimli arazilere gübre uygulama yöntem ve koşullarının belirlenmesi, Suyla doymuş, sele maruz kalmış, donmuş veya karla kaplı toprağa gübre uygulama koşullarının tespit edilmesi, Su kaynaklarına yakın topraklara gübre uygulama koşullarının belirlenmesi, Depolanmış hayvan gübresi ve silaj gibi bitki materyallerinden kaynaklanan sızıntı sularının, yüzey akışı ve yeraltına sızma şeklinde sularda meydana getirebileceği kirliliği önlemeyi amaçlayan depolama ünitelerinin niteliği ve kapasitesinin belirlenerek inşası, Kimyasal ve hayvansal gübrelerin doğru uygulama miktarlarının belirlenerek, toprağa homojen bir şekilde dağılımının sağlanması, böylece topraktan yıkanarak suya karışacak miktarların kabul edilebilir düzeyde kalmasını sağlayacak uygulama yöntemlerinin belirlenmesi, Ekim nöbeti sistemi ile çok yıllık ve tek yıllık bitkilere ayrılan alanların oranlarını dikkate alacak şekilde ziraai alanların yönetimi, Yağışlı dönemlerde, nitratın topraktan yıkanarak su kirliliğine neden olmasını engelleyecek şekilde toprak yüzeyinde minimum miktardaki bitki örtüsünün bulundurulması, Gübreleme planlarının ziraai işletme düzeyinde yapılarak kullanılan gübrelerin kaydının tutulması, Sulama sistemlerin bulunduğu bölgelerde, yüzey akışlarından ve suyun bitki kök sisteminin altına inmesinden meydana gelen su kirliliğinin önlenmesi çalışmaları yürütülecektir. 23 Sularda ziraai faaliyetlerden kaynaklanan kirliliğin tespiti ve önlenmesine dair GTHB’nin çalışmaları aşağıda listelidir: Ziraai faaliyetlerden kaynaklanan kirliliğin tespiti amacıyla oluşturulan yaklaşık 3000 istasyondan oluşan nitrat izleme ağı ile izleme çalışmaları yürütülmektedir Elde edilen sonuçların Nitrat Bilgi Sistemine (NİBİS) gerçek zamanlı olarak girişi yapılmaktadır. İzleme sonuçlarına bağlı olarak Nitrata Hassas Bölgeler (NHB) belirlenerek 2015 yılı sonunda ilan edilecektir. Nitrata Hassas Bölgelerde ziraai faaliyetlerden kaynaklanan kirliliğin önlenmesine yönelik tedbirleri içeren “İyi Tarım Uygulamaları Kodu” taslağı hazırlanmış, taslak üzerinde çalışmalar devam etmekte olup 2015 yılı içerisinde yayımlanacaktır. Ziraai kaynaklı kirliliğin azaltılması ve önlenmesine yönelik uygulanacak tedbirlerin desteklemelerle ilişkilendirilmesi için gerekli yasal düzenlemeler yapılacaktır. Ziraai kaynaklı kirlilik ve kirliliği önlemeye yönelik İyi Tarım Uygulamaları Kodları konusunda yazılı ve görsel medya vasıtasıyla çiftçi ve kamuoyu farkındalığı oluşturulacaktır. Nitrata hassas bölgelerde uygulanmak üzere iyi tarım uygulamaları kodu çerçevesinde ziraai eylem planları hazırlanacaktır. Hayvansal Atıkların Yönetimi maksadıyla GTHB tarafından yürütülecek faaliyetler aşağıda listelidir: Gübrelerin toprağa uygulanmasının uygun olmadığı dönemler belirlenecektir. Bu dönemlerde hayvansal gübrenin toprağa uygulanması önlenecektir. Hayvansal gübrenin toprağa uygulanmasının yasak olduğu dönemlerde uygun şartlarda depolanması sağlanacaktır. Eğimli, suyla doymuş, sele maruz kalmış, donmuş veya karla kaplı topraklar ile su kaynaklarına yakın topraklara gübre uygulama yöntem ve koşulları belirlenecektir. Depolanmış hayvan gübresi ve silaj gibi bitki materyallerinden kaynaklanan sızıntı sularının, yüzey akışı ve yeraltına sızma şeklinde sularda meydana getirebileceği kirliliği önlemeyi amaçlayan depolama ünitelerinin inşaa kriterleri ve kapasiteleri belirlenecektir. Nitrata hassas bölgelerde İyi Tarım Uygulamaları Kodunda belirlenecek azot miktarından fazla azot üreten hayvancılık işletmelerinin gübreyi uygun depolaması için gübre depolama ünitelerini yapması ve gübreleme planları hazırlaması zorunlu hale getirilecektir. 24 3.4.1. Organik Tarım Uygulamaları Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından 2015 yılında organik tarım yapan üreticilere genel ziraai desteklere ilave meyve-sebze'de 70 TL/da, tarla bitkilerinde 10 TL/da destekleme verilecek olup organik hayvancılık, arıcılık ve su ürünleri üretimi yapan üreticilere türler bazında yapılacak destekleme ödemeleri Tablo 8’de görülmektedir. Tablo 8: 2014 yılı organik hayvancılık desteklemeleri Sıra No Desteklemeler Destek Miktarı 1 Organik Tarım (Anaç Sığır, Manda) 150 TL/baş 2 Organik Tarım (Buzağı) 50 TL/baş 3 Organik Tarım (Anaç koyun, keçi) 10 TL/baş 4 Organik Tarım (Arılı kovan) 5 TL/kovan 5 Organik Tarım (Alabalık) 0,35 TL/kg 6 Organik Tarım 0,45 TL/kg Organik Tarım Uygulamalarının Burdur, Isparta ve Afyonkarahisar illerinde yıllara sari destek miktarları sırasıyla Tablo 9, 10 ve 11’de verilmiştir. Tablo 9: Burdur İline Yıllar İtibarıyla Organik Tarım Destek Ödemesi Yıllar 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 İşletme Sayısı 57 44 24 21 39 30 46 22 22 Desteklenen Alan (da) Destek Tutarı (TL) 1.082 150 84 488 1.353 854 1.276 438 1.849 3.247 450 421 8.789 27.058 21.348 31.903 4.383 76.740 25 Tablo 10: Isparta İline Yıllar İtibarıyla Organik Tarım Destek Ödemesi Yıllar İşletme Sayısı 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 15 20 32 64 55 92 135 86 90 Desteklenen Alan (da) 574 551 1.473 1.623 978 2.047 4.083 2.664 2.394 Destek Tutarı (TL) 1.722 1.653 7.365 29.217 19.551 51.167 102.084 68.897 121.113 Tablo 11: Afyonkarahisar İline Yıllar İtibarıyla Organik Tarım Destek Ödemesi Yıllar İşletme Sayısı 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 102 11 10 74 59 117 166 156 130 Desteklenen Alan (da) 1.057 702 608 1.779 2.438 4.214 9.211 7.536 7.347 Destek Tutarı (TL) 3.171 2.106 3.041 32.026 48.758 105.345 230.274 115.164 172.409 3.4.2. Çevre Amaçlı Tarım Arazilerini Koruma (Çatak) Programı (2014-2018) Programın Amacı; Yoğun ziraai faaliyet yapılan, erozyon, toprak ve su kirliliği bulunan, sulama suyu sıkıntısı bulunan, doğal dengenin bozulmaya başladığı alanlarda; toprak ve su kalitesinin artırılması, yenilenebilir doğal kaynakların sürdürülebilirliği, erozyonun önlenmesi ve bitkisel üretimdeki olumsuzlukların giderilmesine yönelik örnek kültürel tedbirlerin alınması amaçlanmaktadır. ÇATAK Programı destekleme kategorileri; I. KATEGORİ (30 TL/da): Minimum Toprak İşlemeli Tarım, Üretim maliyetlerinin düşürülmesi, çevreye duyarlı üretimin yapılması, toprağın yapısının iyileştirilmesi, işletmelerin rekabet gücünün arttırılması, erozyonun önlenmesi veya azaltılması, topraktaki organik madde miktarının arttırılması, anız yangınlarının önlenmesi vb. 26 II. KATEGORİ Engellenmesi, (60 TL/da): Toprak ve Su Yapısının Korunması ile Erozyonun Setleme, canlı veya cansız perdeleme, taş toplama, drenaj, jips uygulaması, kireç uygulaması, kükürt uygulaması, malçlama, ahır yada çiftlik gübresi uygulaması, aşırı otlatmanın engellenmesi ve çok yıllık buğdaygil veya yonca hariç baklagiller ile alanı kaplama uygulamaları III. KATEGORİ (135 TL/da): Çevre Dostu Tarım Teknikleri ve Kültürel Uygulamalar; Uygun sulama teknikleri, çevreye duyarlı bir şekilde kontrollü ilaç ve gübre kullanımı, Organik Tarım ve İyi Tarım Uygulamaları Isparta ili 2006, Burdur ili 2010 ve Afyonkarahisar ili ise 2014 yılından itibaren ÇATAK Programı kapsamındadır. 2010-2014 yılları arasında Program kapsamında 137 üreticiye 2.247 da alan için 283.844 TL destekleme ödemesi yapılmıştır. Burdur ilinde III. kategori uygulamaları olarak tanımladığımız Çevre Dostu Tarım Teknikleri ve Kültürel Uygulamalardan uygun basınçlı sulama tekniklerinin kullanımı ile su israfını ve su erozyonunu önlemek, çevreye duyarlı bir şekilde kontrollü ilaç ve gübre kullanarak su kaynaklarının kirlenmesinin engellenmesine yönelik çalışmalar ve II. kategori uygulamalarından taş toplama, çiftlik gübresi uygulamaları ve canlı perdeleme yapılmış, ancak Organik Tarım Uygulamaları gerçekleştirilmemiştir Önümüzdeki yıllarda Minimum Toprak İşlemeli Tarım Uygulamalarının gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Burdur ilinde ÇATAK Projesi kapsamında yapılan yıllara sari ödeme miktarları, üretici sayıları Tablo 12’de görülmektedir. Tablo 12: UYGULAMA YILI 2010 2011 2012 2013 2014 TOPLAM Burdur İlinin ÇATAK Uygulama Sonuçları ÜRETİCİ SAYISI ALAN MİKTARI (da) 2 16 24 38 57 137 188 333 488 507 731 2.247 27 ÖDEME MİKTARI (TL) 25.455 44.922 65.932 60.336 87.199 283.844 4. ÇEVRE ALTYAPILARI Şekil 16: Burdur Gölü Alt Havzası Çevre Altyapıları Mevcut Durum Haritası 28 4.1. Kentsel Atıksu Altyapısı Burdur Gölü Havzası'nda bulunan kentsel atıksu arıtma tesisleri ile ilgili bilgiler Tablo 13’de verilmektedir. Tablo 13: Burdur Gölü Havzası Kentsel Atıksu Arıtma Tesisleri İl Adı BURDUR Belediye Merkez AAT Durumu VAR Nüfus (2014) 99.333 BURDUR Karamanlı YOK 8.079 BURDUR Kemer İNŞAAT AŞAMASINDA 3.594 BURDUR Tefenni YOK 10.290 İşletmeye Alma Tarihi 2011 Kapasite (m3/g) 34.848 Arıtma Teknolojisi Fiziksel+ Biyolojik Değerlendirme İleri Arıtma Proje ihalesi için İller Bankası tarafından 09.02.2015 tarihinde yapılmış olup, 2015 yılı sonuna kadar tamamlanması, 2016 yılı başında da yapım ihalesinin yapılması planlanmaktadır. 2016 yılı içerisinde 7500 kişilik ÇŞB tip projesinin ihale edilmesi planlanıyor. Doğal Arıtma 29 İnşaatı %50 bitti. ISPARTA Atabey YOK 5.593 ISPARTA Gönen İNŞAAT AŞAMASINDA 7.649 Fiziksel+ Biyolojik Kaba bitti. ISPARTA Merkez/ Kuleönü 2636 Doğal Arıtma 2011 yılında devreye alınmıştır. VAR ISPARTA Keçiborlu YOK 14.329 ISPARTA Keçiborlu/ Senir VAR 14.329 inşaatı 7500 Kişilik biyolojik arıtma projesi revizesi yapılmış olup İller Bankası tarafından 2016 yılı içerisinde ihale edilmesi planlanmaktadır. Doğal Arıtma Havzadaki mevcut kentsel atıksu arıtma tesislerinin, planlanan kentsel atıksu arıtma tesislerinin yerleşimleri ve deşarj noktaları Şekil 16’da planlamalar ise Şekil 17’de görülmektedir. 30 Şekil 17: Burdur Gölü Alt Havzası Kentsel Atıksu Altyapısı Planlama 4.1.1. Burdur Belediyesi Atıksu Arıtma Tesisi Mevcut Tesis sadece karbon giderimi yapmakta olup Azot ve Fosfor giderimi yapan yeni bir tesis için İller bankası tarafından proje ihalesine çıkılmak üzere hazırlıklar yapılmaktadır. 31 Tablo 14: Burdur Belediyesi AAT Bilgileri Hizmet Verilen Nüfus 75000 Kullanılabilecek Kapasite 1473 m3/saat Kullanılan Kapasite max 850 m3/saat Kullanılan Kapasite (min) 700 m3/saat Tesiste Mevcut Üniteler Izgara Ünitesi, Anaerobik havuzlar, Yüzeysel Havalandırmalı Fakültatif Havuzlar ve Stabilizasyon Havuzları Tesisin Yüzey Alanı 200 000 m2 Çıkış Suyu (2014 yılı ortalaması) Analiz Sonuçları pH : 8,2 KOİ : 110,61 mg/L BOİ : 32,64 mg/lL AKM : 29,54 mg/L 4.2. Endüstriyel Atıksu Altyapısı Burdur Gölü Havzası'nda sanayi çok fazla gelişmemiş olmasına rağmen, içerisinde 4 adet OSB ve bazı tekil endüstriler bulunmaktadır. Bunlar, Isparta Süleyman Demirel OSB, Burdur OSB, Çardak OSB, Dazkırı OSB ve havza içerisine dağılmış tekil endüstrilerdir. Çardak OSB’de OSB Yönetimi mevcut olmakla birlikte bünyesinde 1 adet atıksu üretmeyen firma faaliyette olup başka kurulu tesis yoktur. Dazkırı OSB ise imar planında görülmekte olup henüz hiçbir kurulu tesisi yoktur. Bunların yanında Isparta İl’inde bulunan Gülyağı işletmeleri yılda yaklaşık 30 - 35 gün çalışmakta, proses sonucu oluşan atıksuların sızdırmasız havuzlarda biriktirmektedirler. Havza içerisinde ayrıca Burdur Şeker Fabrikası bulunmaktadır. Burdur Gölü Alt Havzasındaki Endüstriyel Atıksu Arıtma Tesisleri Yerleşimi Şekil 16’da görülmektedir. 32 Tablo 15: Burdur Gölü Alt Havzası OSB’ ler ve Atıksu Arıtma Tesisleri İl Adı İşletme Adı AAT Durumu İşletmeye Alma Tarihi Kapasite (m3/gün) Arıtma Teknolojisi Atıksular Burdur Belediyesi AAT ye verilmektedir. BURDUR Burdur OSB YOK BURDUR Yılmaz et gıda VAR Mezbahana BURDUR Burdur Şeker Fabrikası Isparta Süleyman ISPARTA Demirel OSB Değerlendirme VAR Fiziksel, Kimyasal, Biyolojik, İleri Arıtma VAR 33 Atık Su Arıtma Tesisi faaliyettedir. Atık Su Arıtma Tesisinden çıkan atık suyun deşarjı ile ilgili Isparta Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'nden 25/02/2014 tarihinde "Çevre İzin Belgesi" alınmıştır. 4.2.1. Organize Sanayi Bölgeleri Atıksu Altyapısı Durumu Burdur Gölü Havzası içerisinde mevcutta yalnızca Isparta Süleyman Demirel OSB ve Burdur OSB, bünyesinde atıksu üretilmekte olup sadece Isparta Süleyman Demirel OSB'nin AAT'si bulunmaktadır. 4.2.1.1. Isparta Süleyman Demirel OSB Atıksu Altyapısı Durumu Tesisin proje kapasitesi 8000 m3/gün ve hali hazırda kullanılabilecek kapasitesi 4000 m3/gün olup mevcut kullanılan kapasitesi 2500 m3/gündür. Tesiste faal halde Fiziksel Arıtma Ünitesi, Kimyasal Arıtma Ünitesi ve Biyolojik Arıtma Ünitesi çalıştırılmakta olup İleri Arıtma Ünitesi de mevcuttur. Fiziksel Arıtma Ünitesi: Kanalizasyon şebekesi ile toplanan atıksu, arıtma tesisimizin B101 nolu Giriş Terfi istasyonuna alınır. Terfi İstasyonundan terfi pompaları ile tesise gönderilen atıksu önce kaba ızgaralardan geçirilir. 50 mm’den büyük katı maddelerden ayıklanan atıksu daha sonra ince ızgaralardan geçirilerek 5 mm ‘den büyük katı maddelerden uzaklaştırılır. Kum-yağ tutucu bölümünden geçirilen atıksu parschall savağından dengeleme havuzuna alınır. Dengeleme havuzunda debi ve kirlilik homojen hale getirilerek; kimyasal üniteye dalgıç pompalar ile terfi edilir. Kimyasal üniteye alınan atıksu hızlı karıştırıcı bölümünde FeCl3, kireç ve anyonikpoli elektroliti ilave edilerek yavaş karıştırıcı bölümüne geçirilir. Yavaş karıştırıcı ünitesinden çökelen çamur, cazibe ile alınarak çamur karışım havuzuna verilir. Üst su ise savak sistemi ile toplanarak biyolojik arıtmaya tabi tutulmak üzere havalandırma havuzlarına gönderilir. Biyolojik üniteye alınan atık suya; oksijen verilerek kirliliği oluşturan karbonlu bileşiklerin mikroorganizmalar tarafından parçalanarak H2O ve CO2 ‘e dönüşümü sağlanır. Bu ünite aeratörler kullanılarak çalıştırılmaktadır. Havalandırma havuzunda oluşan aktif çamur çökeltilmek üzere son çökeltme havuzuna alınır. Son çökeltme havuzunda gravite ile çökelerek kirliliğin sudan ayrılması sağlanır. Havalandırma havuzlarında mikroorganizma dengesini sağlamak amacıyla gerekli miktarda bakteri tutularak geri devir haznesinde biriktirilir. Son çökeltme havuzlarının yüzeyinde bulunan üst su ise savak sistemi ile toplanarak alıcı ortama deşarj edilir. 34 Tablo 16: Isparta Süleyman Demirel OSB Faaliyetteki Firmalar SIRA NO FABRİKALAR ÜRETİM 1 Asya Mobilya İnş. Ltd. Şti Mobilya 2 Beşler Kuruyemiş A.Ş. 3 Caner Medikal A.Ş. 4 Çağlar İnş. Ve Tic. San. A.Ş. Ahşap 5 Çanakoğlu Metal İşleme San. Tic. Ltd. Şti. Metal 6 Çiftçi Kardeşler Ahşap 7 Çıraklar Tekstil Ve Otomotiv San. Tic. Ltd. Şti. Tekstil 8 Diri İplik Diriliş İplik San. Ve Tic. A.Ş. Tekstil 9 DiriteksDirlişTeks. San. Ve Tic. A.Ş. Tekstil 10 Nrg İnşaat Ahşap 11 Erkoteks Erkoçlar Tekstil A.Ş. Tekstil 12 Esendir Sanayi Metal 13 Gözde Kereste Ahşap 14 Hassel Ltd. Şti. Metal 15 lyaş Isparta Yatırım Ve Gıda Tic. A.Ş. Gıda 16 Kalekim Kimyevi Madde San. Ve Tic. A.Ş. Taş Toprak 17 Kartaş Ltd. Şti. Taş Toprak Gıda Mobilya 35 Tablo 17: Isparta Süleyman Demirel OSBAAT Çıkış Arıtılmış Su Değerleri BİRİM ÖLÇÜLEN DEĞER SKKY TABLO19 SINIR DEĞER ( 2 Saatlik Kompozit) Kimyasal Oksijen İhtiyacı, KOI mg/L 100 400 Askıda Katı Madde, AKM mg/L 26 200 Toplam Kjeldahl Azotu, TKN mg/L 4,9 20 Yağ ve Gres mg/L 6,6 20 - 7,95 6-9 Toplam Fosfor, TP mg/L 0,69 2 Toplam Krom (Cr) mg/L <0,01 2 Krom VI (Cr+6) mg/L <0,01 0,5 Kurşun (Pb) mg/L <0,01 2 Toplam Siyanür (CN-) mg/L <0,002 1 Kadmiyum (Cd) mg/L <0,01 0,1 Demir (Fe) mg/L 0,094 10 Florür (F-) mg/L 0,987 15 Bakır (Cu) mg/L <0,01 2 Çinko (Zn) mg/L 0,011 5 Civa (Hg) mg/L <0,001 0,05 (24 saatlik sınır değer) Sülfat (SO4-2) mg/L 288,4 1500 PARAMETRE pH 36 4.2.1.2. Burdur OSB Atıksu Altyapısı Durumu Burdur OSB'nin kanalizasyon sistemi ayrık sistem olarak yapılmıştır. Yağmur suyu dere yataklarına gitmektedir. Mevcut durumda arıtma tesisi bulunmamaktadır. Bölgedeki atıksular Burdur Belediyesi kanalizasyonuna deşarj edilmektedir. Atıksuların Burdur Belediyesi kanalizasyonuna 1 veya 2 yıllığına verilmeye devam edilmesi için Belediye ile Burdur OSB arasında protokol imzalanması planlanmaktadır. Tablo 18: Burdur OSB'de Tahsisi Yapılan Parsellerin Sektörel Dağılımı SEKTÖR NO SEKTÖR TOPLAM 1 Gıda Sanayi 12 4 Doku. ve Giy. San. 3 5 Orman Ürünleri San. 9 10 Plastik San. 3 13 Petrol Ürünleri San. 1 16 Pişmiş Kil ve Çimento 8 18 Demir ve Çelik San. 10 20 Madeni Eşya San. 2 22 Tarım Alet ve San. 4 23 Meslek Bilim Ölçü Kant. 1 OSB'de yer alan kuruluşların ayrı ayrı debileri bilinmemektedir. Toplam debi 800-900 m3/gün civarındadır. OSB'nin katı atıkları belediye tarafından toplanmaktadır. OSB'nde AAT yapılması planlanmaktadır ancak bununla ilgili bir tarih verilememektedir. Arıtma tesisi için yer kamulaştırılma çalışmaları devam etmektedir. 4.3. Katı Atık Yönetimi Altyapısı Havzadaki katı atık depolama alanlarının yerleşimi Şekil 16’da görülmektedir. 4.3.1. Evsel Katı Atık Bertaraf Durumu Havza içerisinde sadece Isparta - Koçtepe' de Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi bulunmakta, Burdur'da ise Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi yapılmakta olup inşaatın %85’i tamamlamıştır. 37 Burdur G Gölü Havzaası içerisind deki yerleşim m yerlerind de katı atıklların bertaraafı amacıylla 2 adet belediye birliği ve 2 adet Büyük kşehir Beleddiyesi mevccuttur. Bu birlikler b ve bbirliklere baağlı olan belediyellerin bilgilerri Tablo 19’’da ve Şekill 18’de verilmiştir. Şekil 18: Burdur Göölü Havzasıı Katı Atık B Bertaraf Du urumu 38 Tablo 19: Burdur Gölü Havzası Belediye Katı Atık Birlikleri Birlik Adı Üye Belediyeler Burdur Belediyeler Birliği Burdur Merkez, Ağlasun, 180747 Altınyayla, Bucak, Çavdır, Çeltikçi, Gölhisar, Karamanlı, Kemer ve Yeşilova İlçe Belediyeleri ile Kızılkaya, Kocaaliler ve Söğüt Belde Belediyelrine hizmet vermektedir. 82500 261646 Isparta, Aksu, Atabey, Eğirdir, Gönen, Keçiborlu, Senirkent, Sütçüler, Uluborlu, Savköy, Kuleönü, Güneykent, Senir belediyelerinin katılımıyla kurulmuştur. 127855 Göller Bölgesi Belediyeler Birliği Birlik Nüfusu Belediye Son Durum Atıkları Tıbbi Atıklar Miktarı Belediye Atıkları (Ton/ Yıl) İnşaat çalışmaları %80 oranında tamamlanmış durumda olup ödenek olmadığından tesis inşaatı durdurulmuştur. Sözleşme ile Isparta bulunan çevre lisanslı bir firmaya veriliyor.. Aralık 2006 Tıbbi atık yılında sterilizasyon işletmeye tesisi 2009 alınmıştır. yılında devreye alınmıştır. 4.3.2. Tehlikeli Atık Bertaraf Durumu Burdur ilinde ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü. Geçici GFB/çevre lisanslı firma listesinde 44 adet tesis kayıtlı görünmekte olup tehlikeli atık bertarafı yapan tek tesis As Çimento Sanayi ve Ticaret A.Ş. olarak görünüyor. As Çimento Sanayi ve Ticaret A.Ş.atığını beraberinde yakma tesisinde yakıyor. Burdur ilinde 2013 yılına ait 1650 ton tehlikeli atık beyanı bulunmaktadır. Burdur ilinde 2014 ve 2015 yıllarında Geçici Faaliyet Belgesi düzenlenen firmalara ait bilgiler Tablo 20’da verilmiştir. 39 Tablo 20: Burdur ilinde 2014 ve 2015 yıllarında Geçici Faaliyet Belgesi düzenlenen firmalar SIRA NO 1 2 FİRMA ADI İLETİŞİM BİLGİLERİ TESİSİN İLİ ACZ KİMYA SAKARCA NAKLİYE ENERJİ MAH. 80 OTOMOTİV PETROL ADA 152 SANAYİ VE PARSEL TİCARET LİMİTED NO:39/1 ŞİRKETİ BURDUR tel:55449435 AĞLASUN ŞUBESİ 74 fax:24873122 11 Çamlıca VNN ÇEVRE VE Mahallesi ENERJİ Organize TEKNOLOJİLERİ Sanayi PETROL Bölgesi 1754. MÜHENDİSLİK sokak no:14 PLASTİK KİMYA Bucak/BURD İNŞAAT HURDA UR TAŞIMACILIK tel:54323762 TARIM MAKİNA 10 SANAYİ VE TİCARET LİMİTED fax:24831712 11 ŞİRKETİ-BUCAK ŞUBESİ BURDUR LİSTE EK-1 / EK-2 EK-1 BURDUR EK-1 İZİN ATIK GFB LİSANS KODL DÜZ. KONULARI ARI TARİHİ Tehlikeli Atık Atık 19.02.2015 Geri Kodları Kazanım, Tehlikesiz Atık Geri Kazanım Hava Emisyon, Atık Yakma ve Beraber Yakma Atık 24.11.2014 Kodları GFB SON GEÇELİLİ K TARİHİ 19.02.2016 24.11.2015 Burdur ilinde yer alan krom sahalarına ait bilgiler Tablo 21’de görülmektedir. Firma adı bilinmiyor olarak verilen sahalar muhtemelen madencilik faaliyetleri bitmiş ve terkedilmiş maden sahalarına ait olup, rehabilitasyon çalışmasının yapılıp yapılmadığı bilenmemektedir. Tablo 21: Burdur ilinde yer alan krom sahalarına ait bilgiler 1 2 3 4 5 6 7 8 ADRES Burdur Tefenni Beyköy Burdur Tefenni Burdur Karamanlı Burdur Yeşilova Niyazlar Burdur Yeşilova Salda Burdur Yeşilova Salda Burdur Beşkavak Burdur tefenni FİRMA ADI Bilinmiyor Bilinmiyor Bilinmiyor Bilinmiyor Bilinmiyor Bilinmiyor Montan Madencilik Global Madencilik MADEN CİNSİ Krom Krom Krom Krom Krom Krom Krom Krom Burdur Gölü Havzasında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılan denetim sayıları Tablo 22’de verilmektedir. 40 Tablo 22: Denetim Sayıları 2012 2014 2013 İL Denetim Sayısı (Adet) İdari Yaptırım Miktarı (TL) Denetim Sayısı (Adet) İdari Yaptırım Miktarı (TL) Denetim Sayısı (Adet) İdari Yaptırım Miktarı (TL) BURDUR 142 0 160 307.950 158 0 DENİZLİ 0 0 4 0 10 0 AFYONKARAHİSAR 0 0 3 0 10 169 ISPARTA 0 0 0 0 80 28.147 TOPLAM 142 0 167 307.950 258 28.316 41 5. SU KALİTESİ DSİ Genel Müdürlüğünce Gölde 1989 ve 2014 yıllarında yapılan ölçümler neticesinde tuzluluk grafikleri oluşturulmuştur. 1989 yılında Tuzluluk değerleri ölçülmemiş olmakla beraber, Toplam Çözünmüş Katı Madde değerlerinde bakıldığında 1989 yılından günümüze kadar belirli bir artış olduğu görülmektedir. Söz konusu artış, göl su miktarının azalması sebebi ile normal olarak görülmektedir. Tablo 23: Burdur Gölü Tuzluluk ve Toplam Çözünmüş Katı Madde Değerleri Tarih Tuzluluk Tarih TÇKM (mg/L) 06.07.1989 - 06.07.1989 22577 15.12.2014 21,5 06.07.1989 23873 15.12.2014 21,8 06.07.1989 22397 15.12.2014 19,3 Ortalama 06.07.1989 22949,0 15.12.2014 20,6 15.12.2014 25461,2 Ortalama 15.12.2014 20,8 15.12.2014 26264,9 15.12.2014 25132,5 15.12.2014 26202,9 Ortalama 15.12.2014 25765,4 42 Şekil 19: Toplam Çözünmüş Katı Madde Değişimi Toplam Çözünmüş Katı Madde (mg/L) TOPLAM ÇÖZÜNMÜŞ KATI MADDE DEĞİŞİMİ 26000 25500 25000 24500 24000 23500 23000 22500 22000 21500 1989 2014 Tarih Şekil 20: Burdur Gölü Alt Havzası EC (Tuzluluk) Dağılım Haritası 43 Ülkemizde 30.11.2012 tarihli ve 28483 sayılı Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliğinde Kıta İçi Yerüsüt Su Kaynaklarının Sınıflarına Göre Kalite Kriterleri Tablo 5’ e göre yapılmaktadır. 30.11.2012 tarihli ve 28483 sayılı Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği Tablo 5’e göre; Sınıf I - Yüksek kaliteli su, Sınıf II - Az kirlenmiş su, Sınıf III - Kirlenmiş su, Sınıf IV - Çok kirlenmiş su, statüsündedir. DSİ Genel Müdürlüğü tarafından havzadaki yüzeysel su kaynaklarında yer alan Tablo 24’de İstasyon no ve adları belirtilen 4 izleme istasyonunda 2007- 2014 yılları arasında yapılan ölçüm sonuçlarından değerlendirmeler yapılmıştır. Bu parametrelerin yıllık ortalamaları alınarak sınıflandırmaları Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliğine göre yapılmıştır. Tablo 24: İstasyon Adları İstasyon No İstasyon Adı 10-18-00-001 BURDUR ÖNCESİ 10-18-00-006 BURDUR ÇAYI-SEHIR ÖNCESİ 10-18-00-003 BÜGDÜZ ÇAYI-SULUDERE MEVKİİ 10-18-00-004 BOZÇAY-YAZIKÖY MEVKİİ 44 ÇAYI-BURDUR GÖLÜ Şekil 21: Burdur Gölü Alt Havzasındaki DSİ’ye Ait İzleme Noktalarının Haritada Gösterimi Ortofosfat (o-PO4) değerinin uzun yıllar ortalaması grafiğine bakıldığında 4 istasyondaki ölçümlerin 3. Sınıf olduğu görülmektedir. Şekil 22: Ortofosfat (o-PO4) Konsantrasyonu Değişimi I. Sınıf II. Sınıf III. Sınıf IV. Sınıf 45 6. HAVZADAKİ BASKI ETKİLERİN ANALİZİ 6.1. Kentsel Kirlilik 2013 Yılı TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Veri tabanı ve Atıksu Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği (20.03.2010/27527 sayılı RG) kullanılarak, havzada yer alan iller için evsel atıksu oluşum miktarları, KOİ, BOİ, AKM, TP ve TN Yükleri hesaplanmıştır. Atıksu Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği (20.03.2010/27527 sayılı RG) esaslarına göre hesaplanan havada kentsel kirleticilerden kaynaklanan toplam kirletici yükleri Tablo 25’de verilmiştir. Tablo 25: Burdur Gölü Havzasında Oluşan Kirlilik Yükleri KOİ (kg/gün) BOİ (kg/gün) Evsel 12090 Endüstriyel 1414 Katı Atık 149 KİRLİLİK YÜKLERİ TN (kg/gün) TP (kg/gün) 7008 960 155 536 25 3 37 0,4 Faaliyette olan Burdur AAT ile işletmeye alınacak olan Burdur Kemer AAT ve Isparta Gönen AAT nin havzanın evsel atıksu probleminin çözümüne yeterli olmayacağı öngörülmekte olup AAT olmayan diğer Belediyelerin AAT kurulum çalışmalarının hızlandırılması gerekmektedir. 6.2. Sanayi Kaynaklı Kirlilik Havzada oluşan ve alıcı ortama deşarj edilen endüstriyel atıksuların tamamı Burdur Havzası içinde kalmaktadır. Havzada endüstriyel kirleticilerden kaynaklanan toplam kirlilik yükleri illere bağlı olarak hesaplanmış olup hesap detayları Tablo 26’da verilmiştir. 46 Tablo 26: Endüstriyel Debi ve Kirletici Yüklerinin İllere Bağlı Dağılımı İLLER Atıksu miktarı (m3/yıl) Kirlilik Yükleri (ton/yıl) KOİ BOİ AKM TN TP Burdur 811030 776 388 670 12 1 Isparta 366770 173 86 90 8,30 0,54 Afyonkarahisar 313170 456 60 283 4 1,88 Denizli 40150 8,67 2,41 3,37 0,42 0,03 1531120 1414 536 1047 24,6 3,1 TOPLAM Üretilen endüstriyel kirlilik yüklerinin 2010 yılı için havzaya ulaşan kısımları sırası ile KOİ 1414 ton/yıl, AKM 1046 ton/yıl, TN 25 ton/yıl ve TP ise 3 ton/yıl olarak hesaplanmıştır. Tablo 26’dan de görüldüğü gibi en yüksek debi Burdur ilinden kaynaklanmaktadır. En yüksek KOİ yükünün ise sırasıyla Burdur ve Afyonkarahisar illerinden kaynaklandığı görülmektedir. 6.3. Katı Atık Kaynaklı Kirlilik Burdur Gölü Havzası’nda düzensiz depolama alanlarından kaynaklanan noktasal sızıntı suyu yükleri öngörülen değerler Tablo 27’ de düzenli depolama alanlarından kaynaklanan noktasal sızıntı suyu yükleri öngörülen değerler Tablo 28’de, katı atık sızıntı sularından kaynaklanan noktasal kirletici yüklerin yıllara göre değerleri Tablo 29’da özetlenmiştir. Tablo 27: Düzensiz Depolama Sızıntı Suyu Ortalama Kirletici Konsantrasyonları Konsantrasyon (mg/L) 2010-2030 2030-2040 KOİ 2500 250 BOİ 750 75 TN 200 20 TP 5 0,5 (Kaynak: Havza Koruma Eylem Planlarının Hazırlanması, Burdur Havzası, 2010) 47 Tablo 28: Düzenli Depolama Sızıntı Suyu Ortalama Kirletici Konsantrasyonları Konsantrasyon (mg/L) 2010-2030 2030-2040 KOİ 2000 500 TN 500 100 TP 10 1 (Kaynak: Havza Koruma Eylem Planlarının Hazırlanması, Burdur Havzası, 2010) Tablo 29: Burdur Gölü Havzası için Katı Atık Sızıntı Suyundan Kaynaklanan Noktasal Kirletici Yükleri Yıllar Ortalama sızıntı suyu debisi (m3/yıl) Ortalama sızıntı suyu debisi (m3/ay) KOİ (ton/yıl) 2010 2020 2030 2040 37284 78497 89513 89513 3107 6541 7459 7459 149 276 320 263 TN TP (ton/yıl) (ton/yıl) 37 58 69 64 0,373 0,659 0,769 0,656 (Kaynak: Havza Koruma Eylem Planlarının Hazırlanması, Burdur Havzası, 2010) 6.4. Yayılı Yüklerden Kaynaklanan Kirlilik: Burdur Gölü Havzası'nda, toplam yayılı kirleticilerde, TN yükü açısından 2822 ton/yıl, TP yükü açısından ise 340 ton/yıl olarak belirlenmiştir. Havzadaki baskılara bakıldığı zaman en büyük payın ziraai gübre kullanımına ait olduğu görülmektedir. Gereğinden fazla gübre kullanımı, hem yeraltı sularını kirletmekte hem de önemli ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Diğer yandan, bitkinin ihtiyacı olan miktardan daha az gübre verildiğinde ise, yeterince ürün alınamamakta ve ekonomik kayıplar yaşanmaktadır. Bu olumsuzlukların giderilmesi için; toprak analizine dayalı olarak toprağın gübre ihtiyacının belirlenmesi ve ekilecek bitki çeşidi de göz önüne alınmak suretiyle gübreleme yapılması büyük önem taşımaktadır. Burdur Gölü Havzasına ait TN ve TP yük dağılımları Şekil 23, Şekil 24 ve Şekil 25’de verilmektedir. 48 Şekil 23: Burdur Gölü Alt Havzası Yayılı Yük (Toplam N) Dağılımı Şekil 24: Burdur Gölü Alt Havzası Yayılı Yük (Toplam P) Dağılımı 49 Şekil 25: Burdur Gölü G Havzası Yayılı Tooplam Azott (TN) ve To oplam Fosfo for (TP) Dağ ğılımı Burdur G Gölü Havzassı’ndaki ken ntsel yerleş imlerden, endüstriyel e tesislerden t ve düzenli katı atık depolarınndan kaynakklanan nok ktasal kirliliik yükleri ile yayılı kiirlilik yükleeri kıyaslan ndığında, beklendiğği üzere nooktasal kirlliliğin topl am içerisin nde daha küçük k bir ppaya sahip p olduğu görülmekktedir. 20100 yılı için no oktasal yükklerin oranı Toplam N parametresi p i bazında Toplam T P parametreesi bazında %12'dir. Gölün troofik durumuunun belirleenmesinde çeşitli Troffik sınıfland dırma indekksleri ve Caarlson’un Trofik Duurum Indekksi (TSI) kulllanılmıştır. Tablo 30: Carlson İnndeksi M Mezotrofik Ötrofik D Durum Suu orttaDurum Sığ Göllerin Oligotroffik beerraklıkta, Anoksik su,hipolim mnionları TROFİK Berrak yaazın hipolimnio on DURUMU U hipolimnioon bazen anoksik hiipolimnionun n beklenir, hep oksijeenli olabilir annoksik olm mamakrofitlerr ihhtimali sorun olabiilir. yüükselir TSI < 30 30 - 40 40 - 50 50 – 60 Cyanobbacteria Hipeertrofik alg baskın, Durrum Işık kökenlii sınırrlayıcı köpürm me ve birin ncil makrofi fit üretiim sorunlarrı 60 – 770 70 0 – 80 Türkiye’dde Havza Bazında B Hasssas Alanlaarın ve Su Kalitesi K Hed deflerinin B Belirlenmesi Projesi Kapsamınnda Elde Edilen E Değeerlere göre Burdur Gö ölü Havzasıı Kirlilik Y Yükleri Tabllo 31’de verilmiştiir. 50 Alg A k köpükleri, ç çok az m makrofit > 80 Tablo 31: Burdur Gölü Havzası Kirlilik Yükleri Kentsel Kirlilik Yükü (ton/yıl) TN 133 TP 25 Endüstriyel Kirlilik Yükü (ton/yıl) TN 12 TP 0,8 Toplam Noktasal Kirlilik Yükü (ton/yıl) TN 145 TP 26 Yayılı Kirlilik Yükü (ton/yıl) TN 323 51 TP 39 CARLSON INDEKSİ TN 44 TP CHL-A 55 51 Hassaslık Durumu Mezotrofik Ötrofik 7. İZLEME ve DENETİM Burdur Gölünün su miktarının olduğu kadar su kalitesinin de korunması büyük önem arz ettiğinden burada yapılacak olan bütün evsel atıksu arıtma tesislerinin işletme ve bakımlarının çok iyi yapılması, aynı zamanda yapılan deşarjların standartlara uygunluğunun da iyi bir izleme ve denetim ağıyla kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu durumun ülkemizde, özellikle küçük nüfuslu yerlerde hem işletme ve bakım için kalifiye eleman bulunamaması hem de denetim ve yaptırımın yeterli düzeyde gerçekleştirilememe riskinin yüksek olmasından dolayı bir problem yaratabileceği düşünülmektedir. Buna ilaveten, hem tekil hem de organize sanayi bölgesinden kaynaklanacak endüstriyel atıksuların arıtımı, öngörülen evsel AAT hizmet bölgeleri dışında tamamen endüstrilerin sorumluluğunda olup, bu da endüstriyel atıksu arıtma tesislerinin veriminin ve sürekliliğinin kontrolünü daha da zorlaştıracaktır. Netice olarak, evsel ve endüstriyel AAT’ lerinden yapılacak deşarjlar, bu tesislerde gerekli seviyede arıtma olmaması durumunda, Göle ulaşarak göl su kalitesini bozması açısından muhtemel bir risk unsuru olacaktır. Burdur Gölü Havzası 27.06.2009 tarih ve 27271 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Hassas ve Az Hassas Su Alanları Tebliği”’nde “Hassas Havza” olarak ilan edilmiş olduğundan havza içinde yer alan Atıksu Arıtma Tesislerinin Tebliğin Ek-IV Tablo 2’de yer alan ileri arıtıma ilişkin deşarj limitlerini sağlaması gerekmektedir. Burdur Gölü Havzasında yer alan su kütlesi, su tipleri ve izleme noktalarına ait sayısal bilgiler bilgiler Tablo 32 ve 33’de yerleşimleri ise Şekil 26 ve 27’de görülmektedir. Burdur Gölü Havzasına ait bilgiler parantez içlerinde verilmiştir. Tablo 32: Burdur Gölü Havzası Su Kütlesi ve Tipleri Nehir Suyu Kütlesi Nehir Suyu Tipi Göl Suyu Kütlesi Göl Suyu Tipi 7 7 7 4 52 Tablo 33: Burdur Gölü Havzası İzleme Noktaları Nehir Göl Geçiş Kıyı Toplam Ön (Gözetimsel) 7 7 (5) - - 14 (12) Rutin (Operasyonel) 7 2 (1) - - 9 (8) Korunan Alan - 6 - - 6 TOPLAM 29 Şekil 26: Havzadaki Su Kütleleri 53 Şekil 27: Havzadaki Su Tipleri Bu kapsamda Burdur Gölü Havzasında bulunan ön (gözetimsel) izleme noktalarının ve rutin (Operasyonel) izleme noktalarının yerleşimleri Şekil 28 ve 29’da görülmektedir. Şekil 28: Havzadaki Ön (Gözetimsel) İzleme Noktaları 54 Şekil 29: Havzadaki Operasyonel) İzleme Noktaları 55 8. BURDUR GÖLÜ SU SEVİYESİNDEKİ MEVCUT DURUM Burdur Gölü’nün su seviye rasatları 01.12.1959 tarihinden bu yana DSİ 18. Bölge Müdürlüğü tarafından yapılmakta olup ilk ölçümde göl su seviyesi 851,32 metre olarak ölçülmüştür. Bugünkü seviye (01.11.2015) 841,87 metredir. 1970 yılı Mayıs ayında göl su seviyesi 857,62 metre ile en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Bu tarihten günümüze kadar göl su seviyesinde yaklaşık 16 metrelik bir düşüş yaşanmıştır. Burdur Gölü Havzasında 1974 yılında Karataş Depolaması ve 1975 yılında Karamanlı Barajı işletmeye alınmış olup havzada DSİ’ye ait toplam 8 adet depolama tesisi işletmededir. DSİ dışında Mülga KHGM’ ne ait de depolamalar bulunmaktadır. Burdur Gölü’nde maksimum su seviyesine ulaştığı tarihten (1970), 1982 yılına kadar yaklaşık 2,66 metrelik bir düşüş meydana gelmiş olup1984 yılından itibaren ise hızlı bir düşüş meydana gelmiştir. Burdur Gölü Havzasındaki diğer göller olan Yarışlı ve Salda Gölü membaında DSİ tarafından işletmeye alınan kayda değer bir proje bulunmamasına rağmen son 35-40 yılda Burdur Gölü’ne benzer şekilde çekilme olduğu bilinmektedir. Şekil 30: 1960-2014 Yılları Arası Burdur Gölü Yıllık Ortalama Seviye Ölçümleri (m) Yıllık Ortalama Seviye Değişimi 860 858 856 KOTLAR (m) 854 852 850 848 846 844 842 840 1950 1960 1970 1980 1990 YILLAR 56 2000 2010 2020 Tablo 34: Burdur Yıllık Ortalama Seviye Değişimleri (M) YIL SEVİYE YIL SEVİYE YIL SEVİYE 1960 851,93 1979 854,40 1997 847,60 1961 852,36 1980 855,05 1998 847,37 1962 852,11 1981 855,24 1999 847,16 1963 852,38 1982 854,96 2000 846,51 1964 852,39 1983 854,87 2001 845,86 1965 853,06 1984 855,14 2002 845,64 1966 853,88 1985 855,05 2003 845,78 1967 854,48 1986 854,64 2004 846,41 1968 855,47 1987 854,11 2005 846,00 1970 857,62 1988 853,72 2006 845,50 1971 857,53 1989 852,97 2007 845,01 1972 857,32 1990 852,10 2008 844,30 1973 856,86 1991 851,40 2009 843,79 1974 856,24 1992 850,64 2010 843,59 1975 855,66 1993 849,92 2011 843,35 1976 855,35 1994 849,34 2012 842,99 1977 854,93 1995 848,78 2013 842,59 1978 854,59 1996 848,13 2014 842,05 57 Şekil 31: m3) 1961-2013 Yılları Arası Burdu dur Gölü Yııllık Ortalama Hacim Ölçümleri (milyon 58 Tablo 35: Burdur Göölü Su Hacm mi Değişimi mi-Ortalama Çekilme Miktarları M BURDUR R GÖLÜ SU HACMİ DE EĞİŞİMİ(19 960-2014) 1960-20144 Ortalama Çekilme Su Yılı Aylar K Kot ((m) Haccim (hm m³) an Ala (km m²) 1960 Aralık 8551,32 60662,5 5,5 205 2014 Kasım 8441,57 43555,5 (1960 Yıllı Hacmi2014 4 Yılı Hacmi)/Y Yıl Sayısı = (6062,55-4355,5)/55 = 31 milyon m m³ = (7272,44-4355,5)/45 = 64 milyon m m³ = (5028,33-4355,5)/ 10 0 = 67 milyon m m³ 145,,71 1970-20144Ortalama Çekilme Su Yılı Aylar K Kot ((m) Haccim (hm m³) 1970 Ekim 8556,92 72772,4 2014 Kasım 8441,57 43555,5 an Ala (km m²) 234,,78 145,,71 (1970 Yıllı Hacmi2014 4 Yılı Hacmi)/Y Yıl Sayısı Yıl Ortalama a Çekilme Son On Y Su Yılı Aylar K Kot ((m) Haccim (hm m³) 2005 Ekim 8445,87 50228,3 2014 Kasım 8441,57 43555,5 Ala an (km m²) 170,,22 145,,71 (2005 Yıllı Hacmi2014 4 Yılı Hacmi)/Y Yıl Sayısı 59 Tablo 36: Burdur Göölü Su Hacm mi Değişimi mi Özeti Y Su Yılı Maksim mum Su Depolaama Hacm mi Bugünnkü Su Mikktarı 19770 Y Su Yılı 20114 Aylar Koot (m m) Haciim (hm m3) Alaan (km m2) Ekiim Kassım Araalık 856,,92 856,,86 856,,89 7272 2,4 7259 9,2 7265 5,8 234,8 234,6 234,7 Ocak 857,,16 7325 5,2 235,7 Şub bat Maart Nissan May yıs Haziiran Temm muz Ağustos 857,,28 857,,41 857,,55 857,,62 857,,57 857,,50 857,,35 7351 1,6 7380 0,2 7411 7426 6,4 7415 5,4 740 00 736 67 236,1 236,6 234,1 237,3 237,2 236,9 236,4 Eyllül 857,,16 7325 5,2 235,7 Ayllar Koot (m m) Haciim (hm m 3) Ala an (km m 2) m Ekim 841,,61 4361 1,5 145,8 Kasım m 841,,57 4355 5,5 145,7 7,4 millyar m³ 4,4 miilyar m³ Burdur G Gölü Havzassında ilk deevreye 19744 yılında işlletmeye açıılan ilk depoolama olan n Karataş Depolam ması sonrası devreye allınan tesisleer ve bu tesislerin Burrdur Gölü SSeviye Düşşümü ile olan ilgissi incelenmiiştir. Şekil 32’’de Burdur Gölü’nün yıllara göree ortalama seviye ölçü ümleri ve ssu alma yap pıları ile yüzeysel değişim graafikleri göstterilmektedi dir. 60 Şekil 32: Burdur Göölü Yıllara Göre G Seviyee Değişimleeri ve Su Allma Yapılarrı Burdru G Gölünün yüzzey alanı son n 50 yılda 660 km2, son 45 yılda (1970-2015) ise 85 km2 azalmıştırr. ometrisi (Kaaynak: DSİ 18. Bölge Müd. M Batim metri Çalışm ması) Şekil 33: Burdur Göölü nün Geo 61 Şekil 34: 1975-2002 Yılları Arası Burdur Gölü Kıyı Çizgisi Değişimi Şekil 35: Burdur Gölü nün Geometrisi (Yan Kesit) Şekil 36: Burdur Gölü nün Geometrisi (Üst Kesit) 62 9. BURDUR GÖLÜ SU BÜTÇESİ HESABI 2013 yılında Su Yönetimi Genel Müdürlüğünce Burdur Gölü Su bütçesi hesap çalışması yapılmış olup bu çalışma 2014 Aralık ayında Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafından güncellenmiştir. Bu çalışmaya göre; Burdur Gölü membaında yer alan ve gölü etkileyen tüm faktörler göz önüne alınarak son 10 yıldaki çekilme miktarının ortalaması= 64 milyon mᶾ dür. Bu çekilmeye karşılık olarak son 10 yılda göle giren ve çıkan su miktarları hesaplanarak bu su kaybına neden olabilecek nedenler ortaya konulmaya çalışılmıştır. DSİ 18. Bölge Müdürlüğü akım gözlem istasyonları verilerine göre, Burdur Gölüne alt havzalarından temin edilebilecek yıllık ortalama su miktarı 126 milyon mᶾ olarak tespit edilmiştir. 63 Tablo 37: Gölü Bozçay Yazıköy AGİ Uzun Yıllar Toplam Akım Verileri SU YILI TOPLAM AKIM (milyon m3) SU YILI TOPLAM AKIM (milyon m3) SU YILI TOPLAM AKIM (milyon m3) 1970 92,523 1986 36,72 2002 16,64 1971 81,57 1987 24,62 2003 45,31 1972 43,16 1988 23,68 2004 59,91 1973 32,83 1989 2005 12,82 1974 27,85 1990 2006 5,73 1975 9,90 1991 7,86 2007 10,36 1976 19,33 1992 2,15 2008 3,46 1977 14,80 1993 2009 6,00 1978 36,45 1994 2010 1979 52,08 1995 2011 1980 115,55 1996 1981 82,89 1997 1982 27,39 1998 9,81 2014 1983 53,24 1999 10,63 Toplam 1143,58 1984 82,41 2000 Ortalama 32,67 1985 69,00 2001 Yıl sayısı 35 5,03 0,50 64 2012 13,21 2013 8,16 Şekil 37: Burdur Gölü Gözlenen Seviye ve Bozçay AGİ (Göle Giriş) Akımları 140.000 858.000 856.000 120.000 854.000 Burdur Gölü seviyesi Akım (Milyon m3) 100.000 852.000 80.000 848.000 60.000 Seviye(m) 850.000 846.000 40.000 Bozçay AGİ giriş akımları 844.000 842.000 840.000 1965 20.000 y = ‐1.2318x + 2480.8 1970 1975 1980 1985 1990 1995 65 2000 2005 2010 2015 0.000 2020 Tablo 38: Burdur Gölü Büğdüz Deresi Suludere AGİ Uzun Yıllar Toplam Akım Verileri SU YILI TOPLAM AKIM (milyon m3) SU YILI 1970 1986 17,45 2002 1971 1987 24,61 2003 1972 1988 22,02 2004 53,47 1973 1989 11,03 2005 18,04 1974 1990 2006 3,31 1975 1991 11,60 2007 5,64 1976 1992 9,17 2008 3,56 1977 1993 60,89 2009 5,84 1978 1994 19,13 2010 15,76 SU YILI TOPLAM AKIM (milyon m3) TOPLAM AKIM (milyon m3) 1979 40,11 1995 27,29 2011 13,22 1980 74,41 1996 18,58 2012 9,31 1981 37,76 1997 0,00 2013 12,76 1982 41,83 1998 53,31 2014 1983 55,85 1999 28,01 Toplam 793,25 1984 53,72 2000 9,00 Ortalama 24,79 1985 30,54 2001 6,05 Yıl sayısı 32 66 Tablo 39: Kavacık Deresi Uzun Yıllar Toplam Akım Verileri SU YILI TOPLAM AKIM (milyon m3) SU YILI TOPLAM AKIM (milyon m3) SU YILI TOPLAM AKIM (milyon m3) 1999 5,67 2005 3,57 2011 9,29 2000 2,01 2006 2,51 2012 9,62 2001 1,22 2007 3,25 2013 5,48 2002 9,32 2008 2,07 2014 3,69 2003 13,21 2009 7,34 Toplam 99,25 2004 10,32 2010 10,68 Ortalama 6,20 Yıl sayısı 16 67 Şekkil 38: Burdur Gölü Akım Gözllem ve Meteorolloji İstasyonları 68 Şekil 39 ve Tablo 40’da 1970 - 2014 yılları arasındaki Burdur Gölü Yağış-Buharlaşma ve Göl Seviyesi arasındaki ilişki görülmektedir. Tablo 40: Burdur Gölü yağış-buharlaşma ve göl su seviyesi arasındaki ilişki (1970-2014) BURDUR GÖLÜ YAĞIŞ-BUHARLAŞMA VE GÖL SU SEVİYESİ ARASINDAKİ İLİŞKİ (1970-2014) YILLAR Yağış Miktarı(mm) Buharlaşma Miktarı(mm) Göl Su Seviyesi(m) 1970 286,60 1248,52 856,92 1971 422,20 1133,6 857,05 1972 320,10 1224,6 857,2 1973 269,50 1285 856,82 1974 374,10 1296,2 856,24 1975 445,40 1093,9 855,66 1976 457,90 1127,3 855,07 1977 287,20 1168,2 854,88 1978 460,50 1144,4 854,3 1979 571,10 1183,3 853,97 1980 422,60 1218,8 854,00 1981 434,50 846,3 854,64 1982 378,80 1084,4 854,79 1983 445,70 964,3 854,56 1984 405,40 1037,6 854,46 1985 477,20 1190,3 854,74 1986 316,10 1151,9 854,43 1987 451,30 1132,3 854,11 69 BURDUR GÖLÜ YAĞIŞ-BUHARLAŞMA VE GÖL SU SEVİYESİ ARASINDAKİ İLİŞKİ (1970-2014) YILLAR Yağış Buharlaşma Miktarı(mm) Göl Su Seviyesi(m) 1988 415,30 1126,1 853,6 1989 288,00 1190,8 853,09 1990 303,20 1030,3 852,29 1991 463,70 1126,2 851,52 1992 280,90 1206 850,84 1993 377,40 1247,3 850,09 1994 450,60 1336,4 849,36 1995 363,50 1224,5 848,76 1996 455,30 1186,7 848,22 1997 516,40 1133,3 847,68 1998 535,70 1248 847,09 1999 310,70 1054,6 846,95 2000 444,90 1141,5 846,55 2001 547,60 1252 845,97 2002 501,00 1093,9 845,25 2003 594,20 1214,3 845,2 2004 439,70 1276,7 845,38 2005 417,90 1197,2 845,87 2006 472,10 1209,5 845,5 2007 368,30 1547,6 844,95 2008 276,40 1477,4 844,33 70 BUR RDUR GÖLÜ YAĞIŞ Ş-BUHARL LAŞMA VE E GÖL SU U SEVİYESSİ ARASIN NDAKİ İLİİŞKİ (1970--2014) YILLA AR Y Yağış Buharlaaşma Mikta arı(mm) Göl SSu Seviyesii(m) 20099 5229,70 1139,2 843,66 20100 4227,00 1183,1 843,29 20111 4336,60 1084 843,12 20122 2002,00 1455 842,87 20133 1666,00 1294,3 842,47 20144 1119,40 841,57 Şekil 399: 1970-2014 yılları arrasında göl seviyesi ile yağış ve bu uharlaşma aarasındaki illişki YAĞIŞ ve BUHARLAŞMA (mm) 1800.00 858 8 1600.00 1970‐201 14 YILLARI AR RASI GÖL SEVİYESİ İLE YA AĞIŞ‐BUHARRLAŞMA ARA ASINDAKİ İLİŞKİ 856 6 1400.00 854 4 852 2 1200.00 y = 3.2256x ‐ 5237.2 850 0 1000.00 800.00 Azalmatrendi 848 8 846 6 600.00 844 4 400.00 y = ‐0 0.5122x + 14118.7 200.00 842 2 0.00 840 0 YILLLAR 71 Şekil 40: Burdur MGM Yağış Değerleri Tablo 41’de ifade edildiği üzere Burdur Gölü’nü besleyen alt havzalardaki su yapıları ile yıllık toplam 28,4 milyon mᶾ sulama suyu şebekelere verilmektedir. Tablo 41: Burdur Gölünü besleyen alt havzalardaki depolama yapıları ile sulama şebekelerine verilen yıllık ortalama su miktarları SULAMADA KULLANILAN SU MİKTARI ORTALAMASI (hm³) SULAMA ADI KARATAŞ 11,90 KARAMANLI 11,00 BELENLİ 1,98 BADEMLİ 1,57 TEFENNİ 1,16 BAĞARASI 0,75 TOPLAM 28,40 72 Aşağıdaki Tablo 42, Tablo 43 ve Tablo 44’de Burdur Gölü Havzasında Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’ne ait İşletmede olan, yatırım programında yer alan ve planlanan tesislere ait bilgilere ve Şekil 41’de ise bu tesislerin yerleşimlerine yer verilmiştir. Tablo 42: İşletmede Olan DSİ’ye Ait Depolama Tesisleri İŞLETMEYE AÇILAN NO SULAMA TESİSİ AKTİF HACİM (hm³) 1 Karataş Depolaması 65,3 61 6490 1974 856,24 2 Karamanlı Barajı 24,6 23,5 3747 1975 855,66 3 Bağarası Göleti 0,8 0,7 125 4 Belenli Göleti 2,02 1,9 544 1991 851,52 5 Tefenni Göleti 1,2 1 166 6 Atabey Göleti 2,8 1,1 350 1993 850,09 7 Bademli Barajı 7 6,6 507 1999 846,95 8 Karaçal Barajı 63,5 51 5876 2010 843,29 TOPLAM 167,2 146,9 17805 73 SULAMA İŞLETMEYE ALANI AÇILIŞ (ha) TARİHİ BURDUR GÖLÜ SEVİYESİ (m) TOPLAM HACMİ (hm³) Tablo 43: Yatırım Programında Yer Alan DSİ’ye Ait Projeler AŞAMASI SULAMA ALANI (ha) DEPOLAMA HACMİ (milyon m³) İnşaat 328 2,07 NO ADI 1 Burdur Merkez Göleti ve Sul. 2 Burdur Tefenni Çaylı Göleti ve Sulaması İnşaat 418 2,65 3 Burdur Merkez Göleti ve Sul. İnşaat 309 1,15 4 Isparta Gönen Gölbaşı Göleti ve Sul. İnşaat 68 0,63 5 Burdur Kemer Kayı Göleti ve Sul. İnşaat 284 1,53 6 Isparta Eğirdir Göleti ve Sul. İnşaat 288 1,46 7 Isparta Keçiborlu Güneykent Göleti ve Sul. İnşaat 96 0,46 1791 9,95 Büğdüz Aziziye Bademli TOPLAM 74 Tablo 44: DSİ’ye Ait Planlanan Projeler NO ADI AŞAMASI 1 Burdur Tefenni Yaylaköy Göleti ve Sul. 2 SULAMA ALANI DEPOLAMA HACMİ (milyon m³) (ha) Proje 170 1,10 Burdur Merkez Cinbilli Göleti ve Sul. Planlama 80 0,73 3 Burdur Merkez Karakent Göleti ve Sul. Planlama 6,37 milyon m³ İçmesuyu+ 200 ha 8,28 4 Burdur Tefenni Sazak Göleti Planlama ve Sulaması 277 1,03 5 Burdur Merkez Akçay Barajı 2,30 milyon m³ İçmesuyu 3,39 727 14,53 Planlama TOPLAM Burdur Gölü Havzasında Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne ait Göletlere ait bilgiler Tablo 45’de, Yerüstü sulamalarına ait bilgiler ise Tablo 46’da verilmektedir. 75 Şekil 41: Burdur Gölü Alt Havzasında işletmede olan, yatırım programında yer alan ve planlanan tesislerin yerleşimi 76 Tablo 45: Burdur Gölü Alt Havzası Mülga KHGM Göletleri SIRA NO ADI İLİ İLÇESİ YILI AKARSUYU HAVZA GÖLET MİN. YÜK. ALAN (m) (ha) MAX. ALAN (ha) FAYDALI DEP. HACMİ (hm³) SULAMA ALANI Net (ha) 1 Kemer Merkez Göleti Burdur-Kemer 1980 Akpınar Burdur Göller 14,00 1,50 8,60 0,431 54 2 Merkez İğdeli Göleti Burdur-Merkez 1985 Tosyurt deresi Burdur Göller 16,60 1,30 11,00 0,595 86 3 Merkez Gökçebağ Göleti Burdur-Merkez 1989 Boğaz deresi Burdur Göller 23,70 1,80 12,70 1,193 168 4 Merkez Askeriye Göleti Burdur-Merkez 1994 Değirmen dere Burdur Göller 25,40 2,60 11,80 1,090 139 5 Tefenni Hasanpaşa Göleti Burdur-Tefenni 1996 Kayı Pınarı deresi Burdur Göller 20,50 2,30 27,90 1,700 330 6 Kemer Akpınar Göleti Burdur-Kemer 1996 Akpınar Burdur Göller 28,00 2,20 16,30 1,572 230 7 8 Merkez Kozluca Göleti Kemer Elmacık Göleti Burdur-Merkez Burdur-Kemer 2003 1998 Burdur Göller Burdur Göller 23,50 24,00 3,20 4,80 16,80 26,40 1,505 2,511 425 351 9 Gönen Kızılcık (Çatak) Isparta-Gönen 2001 Burdur Göller 36,00 3,67 9,65 1,450 270 10 11 12 13 Gönen Merkez Kavak Gönen Merkez Kızıldere Gönen-Güneykent-Uludere Gönen-Güneykent-Uzundere Isparta-Gönen Isparta-Gönen Isparta-Gönen Isparta-Gönen 2003 1999 1996 1991 Kozluca Elmacık Belkavak ve Karap. Kavak deresi Kızıldere Uludere Uzundere Burdur Göller Burdur Göller Burdur Göller Burdur Göller 30,00 26,00 25,50 26,50 3,50 1,10 3,10 6,20 17,50 8,40 11,00 18,50 1,500 0,443 0,740 1,430 225 90 87 208 14 Keçiborlu Merkez Isparta-Keçiborlu 1990 Kalburcu d. Burdur Göller 32,00 18,20 52,70 4,720 1 300 20,880 3 963 TOPLAM 77 Tablo 46: Burdur Gölü Alt Havzası YÜS, Halk Sulamaları SU KAYNAĞI SULAMA SAHASI (ha) TOPLAM SU (hm3) 1975 Kaynak 3 997 21,4 Burdur-Merkez 1975 Kaynak 411 2,2 Burdur-Merkez 1975 Kaynak 1 752 9,4 Burdur-Karamanlı 1975 Kaynak 641 3,6 Merkez, Belenli, Kayı, Yakalar YÜS Burdur-Kemer 1975 Kaynak 1 047 5,6 Bayramlar, Ece, Sazak, Yaylaköy, Hasanpaşal YÜS Burdur-Tefenni 1975 Kaynak 611 3,4 8 459 45,6 SIRA NO İLİ İLÇESİ YILI 1 Merkez, Akyaka, Akyayla, Başmakçı, Cimbili, Çendik, Düğer, Gökpınar, Günalan, Güneyyayla, İlyas, Kartalpınar, Kavacık, Kuruçay, Soğanlı, Suludere, Taşkapı, Yaylabel Burdur-Merkez 2 Büğdüz, Bayındır, Kayaaltı 3 Aziziye, Boğaziçi, Bozlar, Hacılar, Karaçal, Kozluca, Yazıköy, Yarıköy 4 Merkez, Kayalı, Kılavuzlar, Kılcan, Manca YÜS 5 6 ADI TOPLAM 78 Sulamaya verilen suyun %15 ile 20 si oranında bir miktarının geri dönüş yapmakta olduğu bilinmekle birlikte su bütçesi hesaplanırken güvenli tarafta kalarak sulamaya verilen rakamların %15’inin geri döndüğü varsayılmıştır. Tablo 47: Burdur Gölü Havzası Su Tüketimleri İcmali MEVCUT KULLANIMLAR (hm3/yıl) SU TÜKETİMLERİ DSİ Sulamaları 24,14 KHGM Gölet sulamaları 17,75 YÜS sulamaları 38,75 İçme suyu 5,78 TOPLAM 86,42 YAS KULLANIMLARI 61 Burdur Gölü Alt Havzası YAS Kullanım rezervi 106,4 hm3/yıl, işletme rezervi 89,5 hm3/yıldır. Tablo 48: Havzadaki YAS Tahsisi Miktarları Tahsis Miktarı (hm3/yıl) Tahsis YAS Sulama Kooperatifleri 20,9 Belgeli Kuyular(Şahıs) 22,1 TOPLAM 43,0 Burdur Gölü Alt Havzasında DSİ tarafından kullanma belgesi verilmiş 769 adet şahıs kuyusu bulunmakta olup, 92 adet YAS kooperatif kuyuları dahil edildiğinde havzadaki kuyu toplamı 861 adettir. Burdur Gölü Havzasında 1500 adet belgesiz kuyu bulunduğu tahmin edilmektedir. Belgesiz kuyulardan yeraltı suyu çekim miktarı ise 18.0 Milyon m3/yıl civarındadır. 79 Tablo 49: Burdur Gölü Havzası YAS Sulama Kooperatifleri SIRA KOOPERATİF ADI No KUYU SAYISI (Adet) YILLIK TAHSİS (m³) SULAMA ALANI (ha) 1 BURDUR MERKEZ ASKERİYE 6 769.000 250 2 BURDUR MERKEZ GÖKÇEBAĞ 8 1.439.000 337 3 BURDUR MERKEZ KIŞLA 5 877.000 100 4 BURDUR MERKEZ MERKEZ (BAĞARASI) 13 2.862.000 442 5 BURDUR MERKEZ ÇENDİK 3 670.000 95 6 BURDUR MERKEZ AKYAKA 3 450.000 80 7 BURDUR MERKEZ KARAKENT 8 1.778.000 290 8 BURDUR MERKEZ İLYAS 2 378.000 50 9 BURDUR MERKEZ KUMLUCA 2 566.000 43 10 ISPARTA KEÇİBORLU ARDIÇLI 3 389.000 100 11 ISPARTA KEÇİBORLU SENİR 18 6.179.000 870 12 ISPARTA KEÇİBORLU KILINÇ 12 1.726.000 445 13 ISPARTA GÖNEN GÜMÜŞGÜN 6 1.355.000 260 14 ISPARTA GÖNEN GÖLBAŞI 3 1.437.000 190 YAS Sulama Kooperatifleri 92 20,8 Milyon m3 3.552 Belgeli Kuyular(Şahıs) 769 22,1 Milyon m3 Belgesiz kuyulardan 1 500 18 Milyon m3 TOPLAM 2 361 61 Milyon m3 80 Şekil 42: Gözleenen Göl Seeviyesi ve H Hacmi Bu miktaarda bir sıızmanın sebeplerindenn birinin yer y altı suy yu çekimleerindeki olaabileceği düşünülm mektedir. Ancak A DSİ Genel Müüdürlüğü tarrafından Gölün kuzeyybatısında yer y alan Burdur G Gölüne en yakın y 18705 5 No’ lu K Keçiborlu – Senir Kuyu usuna ait 19976 ve 201 14 yılları arası yeraaltı suyu seeviye değişimine bakılldığında, yeeraltı su seviyesinin 8853-857 m arasında değiştiği görülmektee olup ciddi bir seviye ddeğişimi olm madığı belirrtilmiştir. 81 Şekil 43: Burduur Gölü Hav vzası EŞ YA AS Seviye Haritası H Şekil 44: 187055 No’ lu Keeçiborlu – Seenir Kuyusu u yerleşimi 82 Şekil 45: 18705 No’ lu Keçiborlu – Senir Kuyusuna ait 1976 ve 2014 yılları arası yeraltı suyu seviye değişim grafiği BURDUR GÖLÜ ÇEVRESİ YERALTISUYU AYLIK SEVİYE GRAFİKLERİ 860 859 Zemine Göre Seviye(m) 858 857 856 855 854 853 2014/1 2013/1 2012/1 2011/1 2010/1 2009/1 2008/1 2007/1 2006/1 2005/1 2004/1 2003/1 2002/1 2001/1 99/1 2000/1 98/1 97/1 96/1 95/1 94/1 93/1 92/1 91/1 90/1 89/1 88/1 87/1 86/1 85/1 84/1 83/1 82/1 81/1 80/1 79/1 78/1 77/1 76/1 852 Zaman(yıl/ay) 18705-KEÇİBORLU SENİR Şekil 46: Burdur Gölü çevresindeki yeraltı suyu aylık su kotları grafikleri BURDUR GÖLÜ ÇEVRESİNDEKİ YERALTISUYU AYLIK SU KOTLARI GRAFİKLERİ 960 Zemine Göre Seviye(m) 940 920 900 880 860 2014/1 2013/1 2012/1 2011/1 2010/1 2009/1 2008/1 2007/1 2006/1 2005/1 2004/1 2003/1 2002/1 2001/1 99/1 2000/1 98/1 97/1 96/1 95/1 94/1 93/1 92/1 91/1 90/1 89/1 88/1 87/1 86/1 85/1 84/1 83/1 82/1 81/1 80/1 79/1 78/1 77/1 76/1 75/1 74/1 840 Zaman(yıl/ay) 15024-KEÇİBORLU MERKEZ 18705-KEÇİBORLU SENİR 10840-KEÇİBORLU KILIÇ Şekil 47: Burdur Gölü ile 18705 Kuyusu Yeraltısuyu Aylık Seviye Grafiği BURDUR GÖLÜ ile 18705 KUYUSU YERALTISUYU AYLIK SEVİYE GRAFİĞİ 860.00 858.00 854.00 852.00 850.00 848.00 846.00 844.00 842.00 Zaman(yıl/ay) BURDUR GÖLÜ 18705-KEÇİBORLU SENİR 83 2014/1 2013/1 2012/1 2011/1 2010/1 2009/1 2008/1 2007/1 2006/1 2005/1 2004/1 2003/1 2002/1 2001/1 99/1 2000/1 98/1 97/1 96/1 95/1 94/1 93/1 92/1 91/1 90/1 89/1 88/1 87/1 86/1 85/1 84/1 83/1 82/1 81/1 80/1 79/1 78/1 77/1 76/1 75/1 840.00 74/1 Zemine Göre Seviye(m) 856.00 DSİ Gennel Müdürlüüğü tarafınd dan Ocak 22105 ‘de yapılan y çalışmalar çerççevesinde genel su bütçesi aşşağıdaki, gibi hesaplan nmıştır. mi değişimii = 126– 86--181,5+85––7,5 Göl hacm = -64 hm m3/yıl 84 10. BURDUR GÖLÜ SEVİYE DEĞİŞİMİNE DAİR MUHTEMEL SENARYOLAR Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafından Burdur Gölündeki seviye düşümüne dair muhtemel senaryoların belirlenmesine yönelik bir çalışma 2015 yılı ocak ayında yürütülmüş olup elde edilen senaryolar ve 2040 yılı muhtemel su seviyesi durumları aşağıda özetlenmiştir. Tablo 50: Burdur Gölü Seviye Değişimlerine Ait Senaryolar Senaryo 1 2 3 4 a Mevcut Durum Tüketimlerine Göre b Mevcut Durum Tüketimlerine Göre (İşletmedeki sulamaların rehabilitasyonu tamamlanmış) c Mevcut Durum Tüketimlerine Göre (Rehabilitasyon + Ürün deseni değişimi) a İnşaat Halindeki Tesislerin Devreye Girmesine Göre b İnşaat Halindeki Tesislerin Devreye Girmesine Göre (İşletmedeki sulamaların rehabilitasyonu tamamlanmış) c İnşaat Halindeki Tesislerin Devreye Girmesine Göre (Rehabilitasyon + Ürün deseni değişimi) a Mutasavver Projelerin Devreye Girmesine Göre b Mutasavver Projelerin Devreye Girmesine Göre (İşletmedeki sulamaların rehabilitasyonu tamamlanmış) c Mutasavver Projelerin Devreye Girmesine Göre (Rehabilitasyon + Ürün deseni değişimi) a Tüm Yüzeysel Sulamaların İptali b YAS Sulamalarının İptali (Yüzeysel sulamalar Senaryo 2c’ye göre devam) c Tüm Yüzeysel Sulamalar + YAS İptali 85 Alternatiif 1a: Şekil 48: Senarryo 1a: Mev vcut Durum m Tüketimlerine Göre Göl G Seviyessi ve Hacmii Mevcut işletmedeki sulamaların s aynen devaam etmesi, ilave i bir sullama olmam ması hali Şekil 49: Senarryo 1a: Batım metrik Görüünüm 86 Alternatiif 1b: Şekil 50: Senarryo 1b: Sen naryo 1b: M Mevcut işletm medeki sulaamaların ayynen devam m etmesi, ilaave bir sulaama olmamaası, sulamalların rehabillitasyonunu un tamamlannması hali Şekil 51: Senarryo 1b: Batımetrik Görüünüm 87 Alternatiif 1c: Şekil 52: Senarryo 1c: Meevcut işletm medeki sulaamaların ay ynen devam m etmesi, ilave i bir suulama olmaaması, sulam maların rehhabilitasyon nunun tamaamlanması ve ürün deeseninde deeğişikliğinee gidilmesi hali h Şekil 53: Senarryo 1c: Batım metrik Görüünüm 88 Alternatiif 2a: Şekil 54: Senaryo 2a: 2 Mevcut tesislere il ave olarak inşa halind deki tesislerrin devreye girmesi hali Şekil 55: Senarryo 2a: Batım metrik Görüünüm 89 Alternatiif 2b: Şekil 56: Senarryo 2b: Meevcut tesisllere ilave olarak inşaa halindeki tesislerin devreye giirmesi, sulam maların reh habilitasyonu nunun tamam mlanması haali Şekil 57: Senarryo 2b: Batımetrik Görüünüm 90 Alternatiif 2c: Şekil 58: Senarryo 2c: Meevcut tesisllere ilave olarak inşaa halindeki tesislerin devreye giirmesi, sulaamaların reehabilitasyoonunun tam mamlanmasıı, ürün desseninde deeğişikliği giidilmesi halli Şekil 59: Senarryo 2c: Batım metrik Görüünüm 91 Alternatiif 3a: Şekil 60: Senarryo 3a: Mev vcut tesislerr ve inşa haalindeki tessislere ilavee olarak mu utasavver teesislerin devvreye girmesi hali Şekil 61: Senarryo 3a: Batım metrik Görüünüm 92 Alternatiif 3b: Şekil 62: Senarryo 3b: Mev vcut tesislerr ve inşa haalindeki tessislere ilavee olarak mu utasavver teesislerin devvreye girmesi, sulamalaarın rehabiliitasyonunun n tamamlanm nması hali Şekil 63: Senarryo 3b: Batımetrik Görüünüm 93 Alternatiif 3c: Şekil 64: Senarryo 3c: Mev vcut tesislerr ve inşa haalindeki tessislere ilavee olarak mu utasavver teesislerin deevreye girm mesi, sulam maların rehaabilitasyonu unun tamam mlanması ve ürün deeseninde deeğişikliğe giidilmesi hal i Şekil 65: Senarryo 3c: Batım metrik Görüünüm 94 Alternatiif 4a: Şekil 66: Senarryo 4a: Tüm m yerüstü suulamalarının n iptal edilm mesi hali Şekil 67: Senarryo 4a: Batım metrik Görüünüm 95 Alternatiif 4b: Şekil 68: Senarryo 4b: YA AS sulamalaarının iptal edilmesi, mevcut m yüzzey suyu teesislerine ilaave olarak inşa halind deki tesislerrin devreyee girmesi, sulamaların rehabilitasy yonunun taamamlanmaası, ürün desseninde değğişikliği gidiilmesi hali Şekil 69: Senarryo 4b: Batımetrik Görüünüm 96 Alternatiif 4c: Şekil 70: Senarryo 4c: Yeerüstü ve yeraltı sulaamalarının iptal edilm mesi, sulam maya su çeekilmemesi hali Şekil 71: Senarryo 4c: Batım metrik Görüünüm 97 Tüm Alternatifler Şekil 72: Tüm Senaryolara S a Göre Göl Seviyesi Deeğişimleri Şekil 73: Tüm Senaryolar Batımetrik Görünüm S 98 Gölün denge durumuna ulaşması halinde her bir senaryo için göl seviyesi alanı ve hacminin ne durumda olacağı aşağıda verilmiştir. Tablo 51: Göl Seviyesi ve Hacim Denge Durumları No a Senaryo Mevcut Durum Tüketimlerine Göre Göl Seviyesi Göl Alanı Göl Hacmi (m) (m2) (M. m3) 809,1 71,46 991,7 825,1 101,42 2 364,3 835 123,16 3432 9 791,7 28,03 131,1 806,8 66,46 836,8 822,3 93,5 2 061 790,2 23,79 94,6 804,7 61,72 705,7 817 84,67 1 608 852,9 215,5 6 415,5 841,6 147,07 4230 860,5 245 8737 Mevcut Durum Tüketimlerine Göre b 1 (İşletmedeki sulamaların rehabilitasyonu tamamlanmış) Mevcut Durum Tüketimlerine Göre c (Rehabilitasyon + Ürün deseni değiştirilmiş) a İnşaat Halindeki Tesislerin Devreye Girmesine Göre İnşaat Halindeki Tesislerin Devreye Girmesine Göre b (İşletmedeki sulamaların rehabilitasyonu tamamlanmış) 2 İnşaat Halindeki Tesislerin Devreye Girmesine Göre c (Rehabilitasyon + Ürün deseni değiştirilmiş) a Mutasavver Projelerin Devreye Girmesine Göre Mutasavver Projelerin Devreye Girmesine Göre b 3 (İşletmedeki sulamaların rehabilitasyonu tamamlanmış) Mutasavver Projelerin Devreye Girmesine Göre c (Rehabilitasyon + Ürün deseni değişimi) a Tüm Yüzeysel Sulamaların İptali YAS Sulamalarının İptali 4 b (Yüzeysel sulamalar Senaryo 2c’ye göre devam) c Tüm Yüzeysel Sulamalar + YAS İptali 99 Senaryolardan Alternatif 2b yi ele alacak olursak ; • Göl Talveg Kotu : 782,38 m • Senaryo 2b- Seviye değişimi : 841,76-806,8 = 34,96 m , 116 yıl olarak hesaplanmaktadır. Sonuçlar: Senaryo-1 • Mevcut işletmedeki sulamaların aynen devam etmesi, ilave bir sulama olmaması halinde 25 yıl sonra göl seviyesinin bu günküne göre 7,14 m düşmesi, göl yüzey alanının ise 25.34 km2 azalması öngörülmektedir. • Mevcut işletmedeki sulamaların aynen devam etmesi, ilave bir sulama olmaması, sulamaların rehabilitasyonunun tamamlanması halinde 25 yıl sonra göl seviyesinin bu günküne göre 4,18 m düşmesi, göl yüzey alanının ise 16,15 km2 azalması öngörülmektedir. • Mevcut işletmedeki sulamaların aynen devam etmesi, ilave bir sulama olmaması, sulamaların rehabilitasyonunun tamamlanması ve ürün deseninde değişikliğine gidilmesi halinde 25 yıl sonra göl seviyesinin bu günküne göre 2 m düşmesi, göl yüzey alanının ise 8,21 km2 azalması öngörülmektedir. Senaryo-2 • Mevcut tesislere ilave olarak inşa halindeki tesislerin devreye girmesi halinde 25 yıl sonra göl seviyesinin bu günküne göre 11,85 m düşmesi, göl yüzey alanının ise 38,12 km2 azalması öngörülmektedir. • Mevcut tesislere ilave olarak inşa halindeki tesislerin devreye girmesi, sulamaların rehabilitasyonunun tamamlanması halinde 25 yıl sonra göl seviyesinin bu günküne göre 7,53 m düşmesi, göl yüzey alanının ise 26,8 km2 azalması öngörülmektedir. • Mevcut tesislere ilave olarak inşa halindeki tesislerin devreye girmesi, sulamaların rehabilitasyonunun tamamlanması, ürün deseninde değişikliği gidilmesi halinde 25 yıl sonra göl seviyesinin bu günküne göre 4,63 m düşmesi, göl yüzey alanının ise 17,68 km2 azalması öngörülmektedir. Senaryo-3 • Mevcut tesisler ve inşa halindeki tesislere ilave olarak mutasavver tesislerin devreye girmesi halinde 25 yıl sonra göl seviyesinin bu günküne göre 12,36 m düşmesi, göl yüzey alanının ise 39,33 km2 azalması öngörülmektedir. • Mevcut tesisler ve inşa halindeki tesislere ilave olarak mutasavver tesislerin devreye girmesi, sulamaların rehabilitasyonunun tamamlanması halinde 25 yıl sonra göl seviyesinin bu günküne göre 7,88 m düşmesi, göl yüzey alanının ise 27,09 km2 azalması öngörülmektedir. 100 • Mevcut tesisler ve inşa halindeki tesislere ilave olarak mutasavver tesislerin devreye girmesi, sulamaların rehabilitasyonunun tamamlanması ve ürün deseninde değişikliğe gidilmesi halinde 25 yıl sonra göl seviyesinin bu günküne göre 5,32 m düşmesi, göl yüzey alanının ise 19,97 km2 azalması öngörülmektedir. Senaryo-4 • Bütün yüzeysel sulamaların iptali halinde 25 yıl sonra göl seviyesinin bu günküne göre 7,88 m artması, göl yüzey alanının ise 29,24 km2 artması öngörülmektedir • YAS sulamalarının iptal edilmesi ve yüzeysel sulamaların rehabilitasyonunun tamamlanması ve ürün desenlerinde değişikliğe gidilmesi halinde göl seviyesinin bu günküne göre 0,27 m artması, göl yüzey alanının ise 1,16 km2 artması öngörülmektedir. • Bütün yüzeysel ve YAS sulamaların iptal edilmesi halinde 25 yıl sonra göl seviyesinin bu günküne göre 9,79 m artması, göl yüzey alanının ise 61,22 km2 artması öngörülmektedir. Tüm Senaryolar • • • • Burdur Gölünde mevcut şartlar devam ettiği sürece göl seviyesinde düşüş kaçınılmaz olmaktadır. Göl havzasındaki en büyük su kullanımı sulamada olmaktadır. Su kayıpları fazla olan iptidai tüm sulamaların modernize edilmesi halinde bir miktar su tasarrufu sağlanabilir. Ancak, bu durumda bile göl seviyesindeki düşme, dengeye gelinceye kadar devam edecektir. Sulamaların modernize edilmesinin yanında mevcut ürün deseninde değişikliğe gidilerek az su tüketen ürünlerin yetiştirilmesi teşvik edilmelidir. Burdur gölünden en önemli su kaybı buharlaşmadan oluşmaktadır. Gerek baraj rezervuarlarında, gerekse göl yüzeyinden buharlaşmanın azaltılması için gerekli araştırma ve geliştirme çalışmaları yapılmalıdır. 101 11. BURDURGÖLÜSULAKALANYÖNETİMPLANI(2014‐2018) Burdur Gölü Yönetim Planı revizyonu kapsamında 4 ideal hedef, bunların altında 12 uygulama hedefi ve toplamda 54 faaliyet belirlenmiştir. Tablo 52: Burdur Gölü Yönetim Planı İdeal Hedef Uygulama Hedefi İDEAL HEDEF 1: Burdur Gölü alt havzasında doğal yaşam alanların sürdürülebilir yönetiminin sağlanması. UYGULAMA HEDEFİ 1: Burdur Gölü su seviyesindeki düşüşün durdurulması. UYGULAMA HEDEFİ 2: Burdur Gölü ve çevresinde biyolojik çeşitliliğin devamlılığının sağlanması. UYGULAMA HEDEFİ 3: Burdur Gölü alt havzasında su kirliliğinin önlenmesi. UYGULAMA HEDEFİ 4: Burdur Gölü alt havzasında yöre halkının doğa koruma bilinç düzeyinin artırılması. İDEAL HEDEF 2: Burdur Gölü alt havzasında etkin su yönetimini sağlamak için tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin sürdürülebilirlik ve koruma‐ kullanma dengesi içinde geliştirilmesi. İDEAL HEDEF 3: Burdur Gölü ve çevresinin Türkiye’de sürdürülebilir turizm uygulamalarında örnek alanlardan biri olması ve yöre halkına alternatif geçim kaynakları oluşturulması. İDEAL HEDEF 4: Burdur Gölü Ramsar Alanı’nın katılımcı esaslı etkin yönetiminin sağlanması. Faaliyet Sayısı 4 2 4 5 UYGULAMA HEDEFİ 5: Burdur Gölü alt havzasında düzenli bilimsel çalışmaların yapılmasının desteklenmesi ve izleme, değerlendirme sistemi kurulmasının sağlanması. 9 UYGULAMA HEDEFİ 1: Burdur Gölü alt havzasında tarımda akılcı su kullanımının sağlanması. 5 UYGULAMA HEDEFİ 2: Burdur Gölü alt havzasında geleneksel ve iyi tarım ve hayvancılık uygulamalarının desteklenmesi. 2 UYGULAMA HEDEFİ 1: Burdur Gölü ve çevresini ziyaret eden turist sayısının artırılması. 7 UYGULAMA HEDEFİ 2: Burdur Gölü ve çevresini ziyaret eden turistlerin ziyaret memnuniyetinin artırılması. 5 UYGULAMA HEDEFİ 1: Burdur Gölü Revize Yönetim Planı’nın katılımcı esaslı olarak uygulanması için etkin yönetişimin sağlanması. UYGULAMA HEDEFİ 2: Planın etkin uygulanması için Burdur Merkez Şefliğinin kapasitesinin geliştirilmesi. UYGULAMA HEDEFİ 3: Burdur Gölü Entegre Havza Yönetimi’ne geçilmesi için gerekli adımların atılması. 102 5 3 3 12. HAVZADAALINMASIGEREKLİTEDBİRLER DSİ Genel Müdürlüğünce hazırlanacak olan Burdur Gölü Havzası YAS Planlama Hidrojeolojik Etüt Raporu ile yeraltı suyu çekimlerinin etkisinin araştırılması, Burdur Havzası Master Planının Hazırlanması ve su bütçesinin çıkarılması, Araştırmaların sonunda elde edilen veriler ışığında göl su seviyesi düşüşüne sebep olan etkenlerin belirlenmesi, Muhtemel sebeplere yönelik çözüm önerilerinin belirlenmesi, Havzada katı atık ile ilgili izleme ve denetim çalışmalarının yapılması, katı atıkların havzaya olan baskı ve etkilerinin araştırılması, Burdur Merkez İlçesi'nde 2011 yılında yapımı tamamlanan Merkez Atıksu Arıtma Tesisinin mevcut durumdaki havalandırmalı stabilizasyon havuzları teknolojisinin Burdur Gölü Havzası'nın hassas havza olmasından dolayı proje nüfusuna göre ileri arıtmaya dönüştürülerek Azot ve Fosfor giderimi yapılması (Havza Koruma Eylem Planlarının Hazırlanması Projesi Burdur Havzası, TÜBİTAK, MAM, 2010), Öncelikli olarak göl civarında ardından gölü besleyen kollar üzerinde yer alan yerleşim yerlerinde ziraai kirliliğin önlenmesi çalışmalarının yaygınlaştırılması, İyi Tarım Uygulamalarının yaygınlaştırılması, Pestisit kullanımının sınırlandırılması çalışmalarının arttırılması, Gübre kullanımının kontrol edilmesi çalışmalarının yaygınlaştırılması Hayvansal atık yönetim çalışmalarının yaygınlaştırılarak havzada üretilen hayvansal atıkların katı ve sıvı kısımlarının ayrı toplanması, kompostlaştırma, toprakta kullanımı ve geri dönüşüm alternatiflerinin araştırılması, Burdur OSB'nin mevzuatta belirtilen deşarj standartlarına sağlaması için gerekli düzenlemelerin (AAT inşaatı, çevre izin belgesi alınması vb.) yapılması, Havzada bulunan tüm tekil sanayilerin mevzuatta belirtilen deşarj standartlarına uymaları için gerekli düzenlemelerin (AAT inşaatı, çevre izin belgesi alınması vb.) yapılması, Isparta Süleyman Demirel OSB AAT’ sinin deşarj standartlarının takibinin yapılması, 2872 sayılı Çevre Kanunu Geçici 4 üncü madde kapsamında nüfusu 10000‘in altında olan belediyeler ile nüfusu 2000 in üzerinde olan yerleşim yerlerinin mevzuata uygun olarak 2017 yılının 6. ayına kadar AAT’ lerin yapılması gerekmekte olduğundan yerleşimlerin hassas alan statüsü kazanmalarına göre veya mevcut arıtma sistemlerinin nüfusa bağlı olarak gerekli ise revizyonlarının mevzuatta verilen sürelerde yapılması, 103 Yeraltı ve yüzeysel sularının akım ve kalitesinin izlenmesi, arıtılmış atıksuların yeniden kullanımı, ziraai amaçlı su kullanımı azaltma çalışmaları izleme ve denetimleri çalışmalarının yapılması, Havzada faaliyette olan ve yapılması planlanan depolama tesislerinin envanter çalışmalarının DSİ Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanmakta olan Burdur Havzası Master Plan Raporu kapsamında 2016 yılı sonuna kadar yapılması, DKMP Genel Müdürlüğü’nce 2008-2012 yılları arasında hazırlanan “Burdur Gölü Yönetim Planı’nın gözden geçirilmesi, yenilenmesi ve uygulamaya geçirilmesi, Havzada kısa vadede katı ve tehlikeli atık yönetimi açısından atık azaltımı, kaynağında ayırma ve geri dönüşüm sisteminin benimsenerek takip edilmesi, Planlanan AAT’ lerin yakın gelecekte kurulması ve işletilmesine paralel olarak bir yandan atıksular arıtılırken, diğer bir yandan tesislerden son ürün olarak çıkan arıtma çamurlarının yeniden kullanımının araştırılması, Arıtılmış Atıksuların Yeniden Kullanılmasına Yönelik Çalışmaların Yapılması havzada alınabilecek tedbirler arasında sayılabilir. 104 13. BURDURGÖLÜALTHAVZASIEYLEMPLANIİŞPROGRAMI EYLEM NO 1 1.1 1.1.1 1.2 1.2.1 BURDUR GÖLÜ ALT HAVZASI EYLEM PLANI EYLEM 1. EVSEL ATIKSULARIN KONTROLÜ Belediyeler (N>100.000) Burdur/Merkez Atıksu Arıtma Tesisi (AAT) Revizyonunun Tamamlanması (Prosesin İleri Arıtmaya Dönüştürülmesi) Belediyeler (10.000>N>2.000) Burdur/Karamanlı (ÇŞB'den 7500 kişilik tip atıksu arıtma tesisi projesi alınmıştır) YILLAR SORUMLU İLGİLİ 2015 - 2016 İlgili Belediye ÇŞB, OSİB 2015 - 2017 İlgili Belediye ÇŞB, OSİB 1.2.2 Burdur/Tefenni Atıksu Arıtma Tesisi 2015 – 2019 İlgili Belediye ÇŞB, OSİB 1.2.3 Burdur/Yeşilova (Biyolojik atıksu arıtma tesisi projeleri hazırlanmış, ihalesi yapılmamıştır) 2015 – 2017 İlgili Belediye ÇŞB, OSİB 1.2.4 Burdur/Kemer (Doğal Arıtma yapılmakta olup inşaatın %50si tamamlanmıştır) 2015 - 2016 İlgili Belediye ÇŞB, OSİB 1.2.5 Isparta/Atabey (ÇŞB'den 5000 kişilik tip atıksu arıtma tesisi projesi alınmış, ihalesi yapılmamıştır) 2015 - 2017 İlgili Belediye ÇŞB, OSİB 1.2.6 Isparta/Gönen (Fiziksel + biyolojik arıtma yapılmakta olup kaba inşaatı tamamlanmıştır) 2015 - 2017 İlgili Belediye ÇŞB, OSİB 1.2.7 Isparta/Keçiborlu (ÇŞB'den 7500 kişilik tip atıksu arıtma tesisi projesi alınmış, kanalizasyon sistemi ile birlikte ihalesinin yapılma hazırlıkları devam ediyor) 2015 - 2017 İlgili Belediye ÇŞB, OSİB 1.2.8 Isparta/Keçiborlu/Senir Atıksu Arıtma Tesisi (Tesis faaliyettedir) 2015 - 2019 ÇŞB OSİB 1.2.9 Isparta/Merkez/Kuleönü (Doğal Arıtma Tesisi 2011 yılında faaliyete geçmiştir. Kanalizasyon inşaatı devam etmektedir) 2015 - 2019 ÇŞB OSİB 105 EYLEM NO 2 BURDUR GÖLÜ ALT HAVZASI EYLEM PLANI YILLAR SORUMLU İLGİLİ EYLEM 2. SANAYİ ATIKSULARIN KONTROLÜ 2.1 Burdur OSB Atıksu Altyapı ve Arıtma /Ön Arıtma Durumlarının Tespiti 2015 - 2016 OSB Yönetimi BSTB, ÇŞB, OSİB 2.2 Isparta Süleyman Demirel OSB Atıksu Arıtma Tesisinin Denetimi (Tesis Faaliyettedir) 2015 - 2019 ÇŞB OSİB 2.3 Tekil Sanayi Atıksu Altyapı ve Arıtma /Ön Arıtmaların Envanteri ve Mevcutların Denetimi 2015 - 2019 İlgili Sanayi Kuruluşları, OSB Yönetimi BSTB, ÇŞB, OSİB 2015 - 2019 ÇŞB OSİB 2015 - 2019 İlgili Belediyeler, Katı Atık Birlikleri ÇŞB 2015-2019 ÇŞB OSİB 2015 - 2016 Katı Atık Birliği, ÇŞB 2015 - 2019 Görev, yetki ve sorumluluklarına göre Büyükşehir Belediyeleri, İl Belediyeleri, İlçe Belediyeleri veya Katı Atık Birlikleri ÇŞB 2.4 3 3.1 3.2 3.2.1 3.2.2 3.3 Burdur Şeker Fabrikası Arıtma Denetimi (Tesis Faaliyettedir) EYLEM 3. KATI ve TEHLİKELİ ATIKLARIN KONTROLÜ Atık Azaltımı, Kaynağında Ayırma ve Geri Dönüşüm Projelerinin Hazırlanması Katı Atık İşleme, Geri Kazanım ve Bertaraf Tesisleri BEL-BİR (Göller Bölgesi Belediyeler Birliği) Katı Atık Birliği (Keçiborlu, Gönen, Atabey İlçe ve Belde Belediyeleri)’nin Katı Atık Düzenli Depolama Tesisinin Denetimi (Tesis mevcuttur) Burdur Katı Atık Birliği (Burdur Merkez, Karamanlı, Kemer, Tefenni, Yeşilova İlçe ve Belde Belediyeleri) Katı Atık Düzenli Depolama Tesisinin İnşaatının Tamamlanması Mevcut Düzensiz Depolama Sahalarının Rehabilitasyonu 106 EYLEM NO BURDUR GÖLÜ ALT HAVZASI EYLEM PLANI YILLAR SORUMLU İLGİLİ 3.4 Tehlikeli ve Özel Atıkların Yönetimi Uygulamaları 2015 - 2019 Atığı Üreten Sanayi Kuruluşları ÇŞB ÇŞB 3.5 Tıbbi Atıkların Yönetimi Uygulamaları 2015 - 2019 Görev, yetki ve sorumluluklarına göre Büyükşehir Belediyeleri, İl Belediyeleri, İlçe Belediyeleri veya Katı Atık Birlikleri 3.6 Madencilik Atıklarının Yönetimi, Sektörel Bazda Yönetim Planlarının Hazırlanarak Uygulanması 2015 - 2019 ÇŞB, ETKB Sanayi Kuruluşları, İlgili OSB'ler 4 4.1 EYLEM 4. YAYILI KAYNAK KİRLİLİĞİ KONTROLÜ Zirai Kaynaklı Kirlilik Yönetimi 4.1.1 Envanter, Eğitim ve Bilinçlendirme Çalışmalarının Yapılması 2016 - 2019 GTHB OSİB 4.1.2 Gübre ve Pestisit Satışlarının Kontrol Altına Alınması 2015 -2019 GTHB OSİB 4.1.3 Organik Tarım-İyi Tarım Uygulamalarının Yapılması 2015 - 2019 GTHB OSİB 4.1.4 Evsel AAT Çamurunun Tarımda Kullanımına Yönelik Çalışmaların Yapılması 2017 - 2019 ÇŞB GTHB, OSİB 2015 - 2019 GTHB ÇŞB, OSİB 4.2 4.2.1 Hayvancılık Faaliyetlerinden Kaynaklanan Kirlilik Yönetimi Envanter, Eğitim ve Bilinçlendirme Çalışmalarının Yapılması 107 EYLEM NO BURDUR GÖLÜ ALT HAVZASI EYLEM PLANI YILLAR SORUMLU İLGİLİ 4.2.2 Hayvansal Atık Yönetim Stratejilerinin Belirlenmesi 2017 - 2019 GTHB ÇŞB, OSİB 4.2.3 Hayvansal Atıkların Katı ve Sıvı Kısımlarının Ayrı Toplanması, Kompostlaştırma, Toprakta Kullanımı ve Geri Dönüşüm Çalışmaları 2017 - 2019 GTHB ÇŞB, OSİB 4.2.4 Hayvansal Atıkların Bertarafı ve Denetlenmesi 2017 - 2019 GTHB ÇŞB, OSİB 4.2.5 Yatırım-Destek-Teşvik Programlarının Geliştirilmesi 2017 - 2019 GTHB ÇŞB, OSİB 5 EYLEM 5. AĞAÇLANDIRMA, EROZYON, SEL VE ÇIĞ KONTROLÜ 5.1 Etüt ve Projelendirme Çalışmalarının Yapılması 2015 - 2019 OGM OSİB, DSİ 5.2 Ağaçlandırma ve Rehabilitasyon Çalışmalarının Yapılması 2015 - 2019 OGM OSİB, DSİ 5.3 Erozyon, Sel ve Çığ Kontrolü Çalışmalarının Yapılması 2015 - 2019 OGM OSİB, DSİ 5.4 Mera Islah Çalışmalarının Yapılması 2015 - 2019 GTHB OSİB, DSİ 6 EYLEM 6. TAŞOCAKLARI VE MADEN SAHALARININ REHABİLİTASYONU VE MADEN SAHALARI YÖNETİMİ EYLEM PLANI 6.1 Taş Ocakları ve Maden Sahalarının Rehabilitasyonunun Yapılması 2015 - 2019 Sanayi Kuruluşları OSİB, ETKB, ÇŞB 6.2 "Burdur İli Terk Edilmiş Maden Sahalarının Yönetimi Eylem Planı"nın Hazırlanması * 2015 - 2019 OGM, ÇEM ÇŞB, Sanayi Kuruluşları 108 EYLEM NO 7 7.1 BURDUR GÖLÜ ALT HAVZASI EYLEM PLANI YILLAR SORUMLU İLGİLİ EYLEM 7. SU KALİTESİNİN İZLENMESİ, DENETİM VE YAPTIRIM FAALİYETLERİ Havza Su Kalitesi İzleme Çalışmaları 7.1.1 Su Kalitesi İzleme Programlarının Hazırlanması 2015 - 2016 OSİB DSİ 7.1.2 Yerüstü ve Yeraltı Suları Su Kalitesi İzleme Çalışmalarının Yapılması 2015 - 2019 DSİ OSİB, Arıtılmış Atıksuların Yeniden Kullanılmasına Yönelik Çalışmaların Yapılması 2015 - 2018 ÇŞB, OSİB 7.2 7.3 Atıksu Altyapı Sistemlerine Deşarj Edilen Atıksuların Yönetimi 7.4 Alıcı Ortama Deşarj Edilen Atıksuların Yönetimi 7.4.1 7.4.2 8 Deşarj Edilen Atıksular için Uygun Alıcı Ortamı Standartlarının Belirlenmesi 2015 - 2019 ÇŞB İlgili Belediyeler, Sanayi Kuruluşları, İlgili OSB'ler, OSİB 2015-2016 OSİB ÇŞB, GTHB, İlgili Belediyeler İlgili Belediyeler, Sanayi Kuruluşları, İlgili OSB'ler, OSİB Alıcı Ortamlar Bazlı Deşarj Standartlarının Oluşturulması 2015 - 2019 ÇŞB EYLEM 8. BURDUR GÖLÜ YÖNETİM PLANININ UYGULANMASINA YÖNELİK İZLEME ÇALIŞMALARININ YAPILMASI 2015 - 2019 OSİB 109 EYLEM NO 9 9.1 BURDUR GÖLÜ ALT HAVZASI EYLEM PLANI SORUMLU İLGİLİ 2015-2016 DSİ OSİB 2015 - 2016 DSİ OSİB EYLEM 9. BURDUR GÖLÜ SU DENGESİNİN KONTROL ALTINA ALINMASI Burdur Havzası Master Planının Hazırlanması ve Su Bütçesinin Çıkarılması 9.1.1 Buharlaşma Miktarlarının Azaltılması için Çalışmaların Yapılması 9.2 Yeraltı Suyu Kullanımının Kontrol Altına Alınması Burdur Gölü Havzası YAS Planlama Hidrojeolojik Etüt Raporunun Hazırlanması 9.2.1 YILLAR 9.2.2 Belgesiz Kuyuların Envanterlerinin Çıkarılması 2015 - 2016 DSİ OSİB 9.2.3 Havzadaki Kuyuların Tahsis ve Kullanım Durumlarının Belirlenerek Havza İçin Değerlendirme Yapılması 2015 - 2016 DSİ OSİB 9.2.4 Havzadaki Belgesiz Kuyular İle İlgili Kanunda Öngörülen Şartların Yerine Getirilmesi ve Havzanın Emniyetli Yeraltı Suyu Durumu da Değerlendirilerek Belgelendirilmesi için Bakanlar Kurulu Kararı Çıkarılması DSİ OSİB 9.3 2015 – 2019 Tarımda Kullanılacak Suyun Tasarrufunun Sağlanması 9.3.1 Mevcut Sulama Sistemlerinin Rehabilite (Modernize) Edilmesi 2015 – 2019 DSİ OSİB, GTHB 9.3.2 Yeni Yapılan Sulama Yapılarının Modern Sistemler Şeklinde Yapılması 2015 – 2019 DSİ GTHB, OSİB 9.3.3 Ziraai Desteklerin Daha Az Su Tüketimi Sağlayacak Şekilde Teşvik Edilmesi 2015 – 2019 GTHB OSİB * ÇEM Genel Müdürlüğü tarafından bu sene için Burdur İl’inin planlamada yer almadığı, ancak talimat verilmesi durumunda Burdur İl’inde yer alan 1 2 adet maden sahasının 2015 yılı içerisinde çalışılabileceği ifade edilmiştir. 110 OSİB: Orman ve Su İşleri Bakanlığı ÇŞB: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı GTHB: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı OSB: Organize Sanayi Bölgesi BSTB: Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ETKB: Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı OGM: Orman Genel Müdürlüğü DSİ: Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 111