K›y› - Silva Bingaz
Transkript
K›y› - Silva Bingaz
AGOS 21 25 MAYIS 2007 ‹nsan› midesinden yakalayan foto¤raflarla en temele geri dönüfl... • Niye foto¤raf çekiyorsun? S. B‹NGAZ - Önümdeki kutular› açmak çok hofluma gidiyor. Karfl›ma ç›kacak herfleyden, daha do¤rusu aç›lma an›nda acayip bir heyecan yafl›yorum. Foto¤raf çekme an›nda da öyle. Bir tür aflk duygusu asl›nda. UL‹SfotoFest uluslararas› kurumlar›n da deste¤iyle bafllad›. Festival kapsam›nda, “K›y›” konusuyla • Bir derdin var herhalde anlatmak istedi¤in.... S. B‹NGAZ - Asl›nda anlat›labilece¤ine inand›¤›m, mutsuzlu¤un daha derin bir fley oldu¤unu düflünüyorum. Mutluluk bir sonuç, sonucu açman›n bir anlam› yok. Mutsuzluk daha derin. Daha karmafl›k. Bu karmafl›kl›¤› göstermek, asl›nda bir tür rahats›z edicili¤i göstermek, korkunçlu¤u göstermek. ‹yi bir foto¤raf dizisinin içinde korkunç olan›n, rahats›z edici olan›n varolmamas› söz konusu de¤il benim için. 2002’den beri yaklafl›k bin makara foto¤raf çekmifl olan Silva Bingaz’›n da foto¤raflar› sergileniyor TAL‹N SUC‹YAN ‹ stanbul geçti¤imiz hafta yeni bir festivale ev sahipli¤i yapmaya bafllad›. Dünyan›n çeflitli ülkelerinden foto¤rafç›lar›n sergilerinin yap›ld›¤›, filmlerin gösterildi¤i, panellerin düzenlendi¤i UL‹SfotoFest uluslararas› kurumlar›n da destekleriyle bafllad›. “Kente foto¤raf ya¤›yor” slogan›n› tafl›yan UL‹SfotoFest kapsam›nda ele al›nan konular aras›nda, kent ve kentlileflme ile dünyan›n gittikçe büyüyen sorunu “Su” da var. Festival kapsam›nda, “K›y›” konusuyla 2002’den beri yaklafl›k bin makara foto¤raf çekmifl olan Silva Bingaz’›n da foto¤raflar› sergileniyor. Bingaz’›n deniz k›y›s›yla bafllay›p, varoluflun hafifli¤inin ve a¤›rl›¤›n›n k›y›s›ndaki foto¤raflara evrilen yolculu¤unda biz de Silva Bingaz’›n durdu¤u k›y›ya do¤ru bir yolculuk yapt›k. • Nas›l bafllad› “K›y›” projesi ve nereye do¤ru evrildi? S. B‹NGAZ - 2001’de Yeflilköy sahilinde su birikintilerinden ve denizden insan yans›malar› çekiyordum. Yeflilköy’de de¤iflen imar plan› ve buna ba¤l› olarak kaybedilen eski bahçe ve binalar›n verdi¤i hüzünle yere bakarak yürümeye bafllam›flt›m. Bu yeni imar plan›, doldurularak yarat›lan yeni bir deniz k›y›s› getirmiflti. Yeni düzenle Yeflilköy metropole dahil olmufltu ve çevre semtlerden insanlar ak›n ak›n gelerek bu yeniden yarat›lm›fl k›y›y› doldurmaya bafllad›lar. Ben de 2002’den itibaren bu insanlar› çekmeye bafllad›m. Amac›m yarat›lm›fl liman› ikinci defa ters yüz etmekti. ‹lk üç y›l sadece Yeflilköy’de çektim, daha sonra baflka deniz k›y›lar›nda da çekimler yapt›m. Böy- lece “k›y›” bir Yeflilköy k›y› hikayesi olmaktan ç›kt›. Süreç içersinde k›y›y› soyutlamaya ve onu varoluflun k›y›s› haline dönüfltürmeye bafllad›m. Art›k mekansal k›s›tlamalar›n anlam› yoktu, varoluflun en basit, en temel ve içgüdüsel açmazlar›n› sorgularken... • Varoluflun en temel, en içgüdüsel açmazlar› neler? S. B‹NGAZ - En basit varolufl biçimleri beraberinde açmazlar› getiriyor. Do¤al olarak kabul ettigimiz birçok açmaz var. Mesela iki ayr› cinsiyetin birbirleri karfl›s›nda kendilerini var etme mücadelesi. ‹nsan›n paylaflma duygusunun zay›fl›¤›, ölümün var oldu¤unu bilmemize ra¤men ölümsüzlük duygusu içinde yaflamam›z. Herfleyden önemlisi mutluluk ve mutsuzluk açmaz› var. Mutlulu¤un baflar›yla özdeflleflmifl olmas› bir açmaz. Özellikle de kad›n erkek iliflkilerinin de merkezi bu. ‹steklerin gerçekleflmesiyle özdeflleflen bir fley mutluluk, karn›n ac›k›r yemek yersin, cinsellik ihtiyac›n vard›r giderirsin. Hayatta en basit isteklerin dahi tek bafl›na gerçeklefltirilir olamamas› açmazlar› do¤uruyor. • Bunun “K›y›” ile ba¤lant›s› ne? S. B‹NGAZ - Ben k›y›y› en son haliyle flekillendirirken en temel içgüdüsel varolufl biçimlerinden yola ç›kt›m. Hayvanlar›n, kad›nlar›n ve erkeklerin varolufl biçimi. Deniz k›y›s›nda çekim yapmam da buna yard›mc› oluyordu, çünkü çok daha do¤al bir ortam, insanlar›n daha rahat, daha ç›plak oldu¤u, k›yafetlerin, statükolar›n daha az oldu¤u bir ortam. O yüzden de daha temel bir noktaya inebiliyorsun. Erkekleri çekmek ilginç geldi bana, çünkü ver- • Rahats›z etmeyi anlad›m da, niye korkunç olmal›? S. B‹NGAZ - Korkutucu olmayan bir foto¤raf›n rahats›z edici olabilece¤ini düflünebiliyor musun? Tabular mutsuzlu¤un en derin kuyusuyken... Sistemin yaratt›¤› yaln›zlaflma duygusu... Gösterilmek istenmeyen fleyler rahats›z edicidir. • K›y› foto¤raflar›n› nerelerde çektin? S. B‹NGAZ - Yeflilköy, Asos, Gökçeada, Marsilya, Gökova, Burgazada... Mesela, Gökçeada Pandora’n›n kutusu gibiydi asl›nda, çok a¤›rd›. Onun için sadece tek kare koydum sergiye. • Niye? S. B‹NGAZ - Gökçeada’y› biliyordum ama orada yaflananlar›n bu kadar a¤›r oldu¤unu bilmiyordum. Üstelik oraya tatile gitmifltim. ‹nsanlar bir taraftan e¤leniyorlar, ama ayn› zamanda sa¤da solda y›k›k dökük binalar, terk edilmifl evler, köyler... On bin kiflinin yaflad›¤› aday› aç›k cezaevi yapmak... Mahkumlar orada yaflayanlara sald›rd›¤› halde engellememek.... En korkuncu, gidip yemek yiyece¤imiz bir yer vard›, ö¤rendik ki sonradan, oran›n sahibi bir mahkummufl. Acayip ürktüm, ancak Dostoyevski kitaplar›nda olabilecek bir kahraman›n açmazlar›n› yaflad›m. Ben de iflin içine girmifl de yararlanmaya kalkm›fl›m gibi hissetmeye bafllad›m. Art›k al›flverifl yaparken bile adan›n yerlisi olup olmad›klar›n› soruyordum. Çok huzursuzdum. Oradan sergiye dahil etti¤im tek foto¤rafta kesilmifl bir koyununun ba¤›rsaklar› var ve kan foto¤rafa estetik katan bir ince dal›n üzerine ak›yor, t›pk› insanlar›n oradan direk gönderilmeyip, bu göndermenin aç›k cezaevi fikriyle süslenerek gerçeklefltirilmesi gibi... dikleri tepki sadece bir kad›n›n onlar›n foto¤raf›n› çekmesiyle ilgiliydi. Do¤a onlar› yumuflatm›flt›. Kendi statükolar› içinden bakm›yorlard› kad›na. • K›y›’dan önce kad›nlar› çekiyordun.... S. B‹NGAZ - Evet, “k›y›”ya kadar kad›nlar› çekiyordum. Erkekleri de görmek istedi¤im gibi çektim. Yine feminist bir bak›fl aç›s› var. Kuflanm›fll›klar›yla, güçleriyle de¤il, en basit çekicilikleriyle, hayvani duygular›yla çekmek istedim onlar›. Daha sevgi dolu, arzu duyan, bekleyen erkekler.... • Önce kad›nlar vard› fo- to¤raflar›nda, sonra erkekler oldu. Bu süreç kad›nlarla çekti¤in foto¤raflar› da etkiledi mi sonradan? S. B‹NGAZ - K›y› çal›flmas›nda özellikle Türkiye’de kad›nlar daha ulafl›lmas› zordu. Kad›nlar› çekerken erkeklere göre daha çok zorland›m. Kad›nlar›n do¤al olamad›klar›n› keflfettim. Güneflin alt›nda bile model gibi durmak istiyorlard›. Onlar modern zaman›n kad›nlar›yd›. Erkekler daha çok geçmiflten gelen bir fleyi simgeliyorlard› sanki. • En çok neyin k›y›s›nda hissediyosun flu s›ralar? Yaflad›¤›m›z toplumsal de¤iflim ya da senin kiflisel de¤iflimin ba¤lam›nda... S. B‹NGAZ - Hayat ayaklar›m›z›n alt›ndan çok h›zl› kay›yor Türkiye’de. Asl›nda yerlefliklik duygular›m›n çok güçlü olmas›na ra¤men hep göçer gibi yaflamak zorunda kalaca¤›m hissi flu aralar kendimi k›y›s›nda hisseti¤im fley. “K›y›”ya ilk bafllad›¤›m zaman, inan›l- Kimilerince “yaflayan efsane” olarak kabul edilen ‹sveç’li foto¤rafç› Anders Petersen, UL‹SfotoFest’in konu¤u. Petersen’e, Bingaz’›n foto¤raflar›n›n izledi¤i evrimi nas›l de¤erlendirdi¤ini sorduk. Petersen’e göre onun foto¤raflar› o kadar inand›r›c› ki, insan› tam midesinden yakal›yor. Hiçbir soruya cevap vermeyen, en temele geri dönmüfl, bir insan olarak kimli¤ini sorgulayan foto¤raflar. maz yerlefliklik duygum vard›. Hep Yeflilköy’de yaflayaca¤›m, ayn› mekanlardan, ayn› sokaklardan geçece¤im gibi bir duygu... Fakat sonra, foto¤rafç›l›¤a devam edeceksem bir miktar göçer olman›n kaç›n›lmaz oldu¤unu da gördüm. Siyasi geliflmelerin etkisi de çok belirgin... Ülkedeki siyasi ortam sahip oldu¤um yerleflikli¤i kaybetme duygusu veriyor bana... Eskiden buradaki tabelam as›l›yken (Silva Bingaz ayn› zamanda difl hekimi, muayenehanesinin tabelas›ndan bahsediyor), endifle duymuyordum, flimdi duyuyorum. Bizlerin bundan 50 sene sonra burada var olup olamayaca¤›m›z› sorarak bak›yorum etraf›ma. Ailem, akrabalar›m, sohbetler, bir yan›yla herfleyin oldu¤u bir hayat, ama bir yandan da “Bir sene sonra, bu ›fl›lt›l› bahar› tekrar yaflayacak m›y›z burada?” diye düflünüyorum. Evin orada olacak m› olmayacak m›, iflyerini aç›k tutabilecek misin ya da söyledi¤in bir sözden dolay› bafl›na bir fley gelecek mi gelmeyecek mi? Sürekli insanlar›n üzerinde kriz bask›s› var bugünlerde... Türkiye’nin bat›s›ndan oldu¤unda, siyasi otoriteyle uyumlu oldu¤unda herhalde kendini en stabil, en rahat hisseden kesimden olursun. • Sergide bir de bafls›z kad›n foto¤raf› var... S. B‹NGAZ - Evet, foto¤rafta tam kad›n cinsel organ›n›n oldu¤u yerde aç›lm›fl gelincikler var. Kad›n cinselli¤ini ifade eden bir foto¤raf. Bafls›z olmas›n›n amac› kad›n›n cinsel varolufl biçimini ortaya ç›karmakt›. Baflka flekilde de yorumlanabilir ama benim akl›mdaki bafls›zl›k, kad›n›n kendini var etmeye çal›fl›rken, cinselli¤ini yakalamaya çal›fl›rken beynini kullanmamas› anlam›na gelmiyor, sadece kendini gizlemeye çal›fl›yor, bafl›n› kendi içine çekiyor. Asl›nda bana göre bu haliyle de soru dolu olmas› hofluma gitti. Burgaz Ada’da çektim o foto¤raf›. Ada’n›n yanm›fl bölgesinde. Silva Bingaz’›n “Modern Zamanlar›n Eva’s›” ve Irakl› mülteci bir kad›n›n foto¤raflar›ndan oluflan “Beyan Projesi” Polonya’da bir festivalde, di¤er Avrupal› genç foto¤rafç›larla birlikte sergilenmeye bafll›yor. Sergi oradan Paris’e ve ‹spanya’ya, Seville’e gidecek.