amatör futbolcularda müsabaka dönem nde yapılan 7 haftalık futbol
Transkript
amatör futbolcularda müsabaka dönem nde yapılan 7 haftalık futbol
Dursun GÜLER Amatör Futbolcularda Müsabaka Döneminde Yapılan 7 Haftalık Futbol… AMATÖR FUTBOLCULARDA MÜSABAKA DÖNEMİNDE YAPILAN 7 HAFTALIK FUTBOL ANTRENMANLARININ BAZI FİZİKSEL VE FİZYOLOJİK PARAMETRELERE ETKİSİ Dursun GÜLER * ÖZET Bu çalışmanın amacı, müsabaka döneminde yapılan 7 haftalık futbol antrenmanlarının bazı fiziksel ve fizyolojik parametrelere etkisinin araştırılmasıdır. Araştırmaya, Burdur Bölgesi I. Süper Amatör Futbol Liginde yarışmalara katılan Burdur Özel İdaresi Köy Hizmetleri Gençlik Spor Kulübü futbolcularından yaş ortalaması 21,2 ±1,7 yıl olan toplam 9 sağlıklı sporcu gönüllü katıldı. Sporculara; vücut ağırlığı, boy uzunluğu, Vücut yağ düzeyi, esneklik, kas kuvveti ve dayanıklılığı, sürat, anaerobik güç, aerobik dayanıklılığı belirleyebilecek ölçüm yöntemleri uygulandı. Verilerin analizinde ise, yapılan müsabaka antrenmanları öncesi ve sonrası tüm değişkenlere ait ortalamalar arasında fark olup olmadığı, nanparametrik test olan Wilcoxon Eşleştirilmiş İki Örnek Testiyle belirlendi. Futbolcuların müsabaka dönemi antrenmanları öncesi ve sonrası, sırasıyla, vücut ağırlığı ortalamaları 69,7 ±7,5 kg ve 69,5 ±7,2 kg; VKİ ortalamaları 22,0 ±1,9 ve 21,9 ±1,8; esneklik ortalamaları 30,9 ±5,5 cm ve 30,2 ±5,7 cm; mekik çekme ortalamaları 51,4 ±5,3 ve 53,4 ±5,6; barfikste kol çekme ortalamaları 7,9 ±3,1 ve 9,7 ±2,1; dikey sıçrama ortalamaları 56,4 ±4,6 cm ve 56,4 ±7,4 cm; anaerobik güç ortalamaları 115,9 ±14,0 kg-m/sn ve 115,8 ±15,6 kgm/sn; 30 m sürat koşusu ortalamaları 4,39 ±0,1 sn ve 4,35 ±0,1 sn; dayanıklılık koşusu ortalamaları ise 9,52 ±0,6 dk ve 9,34 ±0,3 dk olarak belirlendi. Tüm parametrelerin birinci ve ikinci ölçümleri arasında istatistiki açıdan anlamlı bir fark (P > 0,05) görülmedi. Sonuçta, müsabaka döneminde yapılan 7 haftalık futbol antrenmanlarının, futbolcuların vücut ağırlığı, vücut yağ düzeyi, kas kuvveti ve dayanıklılığı, esnekliği, anaerobik gücü ve aerobik dayanıklılığına etkisi olmamıştır. Anahtar Sözcükler: Futbol, Müsabaka Dönemi, Fiziksel ve Fizyolojik Parametreler. ABSTRACT The aim of this study is to investigate the influence of a 7-week football training during the competitions on some physical and physiologic parameters. The participants are 9 healthy volunteer sportsmen, whose mean age is 21,2 ± 1,7 and who are footballers in Burdur Özel İdaresi and Köy Hizmetleri Sports Clubs which compete in st Burdur Region 1 Amateur Football League. Measurement methods that are used to identify body weight, height, body fat level, flexibility, muscle strength and muscle endurance, speed, anaerobic strength, aerobic endureance were applied to the sportsmen. Data were analyzed to find out whether there is a difference between the means obtained by pre and post training tests, calculating the results via nonparametric Wilcoxon Paired Two-Sample Test. The pre and post training means were measured as, respectively, body weight means 69,7 ±7,5 kg and 69,5 ±7,2 kg; VKİ means 22,0 ±1,9 and 21,9 ±1,8; flexibility means 30,9 ±5,5 cm and 30,2 ±5,7 cm; sit up (flexed leg) means 51,4 ±5,3 and 53,4 ±5,6; means of pull up 7,9 ±3,1 and 9,7 ±2,1; vertical jumping means 56,4 ±4,6 cm and 56,4 ±7,4 cm; anaerobic power means 115,9 ±14,0 kg-m/sn and 115,8 ±15,6 kg-m/sn; 30 meters speed running means 4,39 ±0,1 sec. and 4,35 ±0,1 sec. and endurance running means 9,52 ±0,6 min. and 9,34 ±0,3 min. No significant differences are observed between the pre and post measurements in all of the parameters (P > 0,05). As a rusult, it is observed that a 7-week football training during the competitions has had no effect on the body weight, body fat level, muscle strength and endurance, flexibility anaerobic strength and aerobic endurance of the footballers. Keywords: Football, Competition Period, Physical and Physiological parameters. * Yrd.Doç. Dr. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Beden Eğitimi ve Spor Bölümü BURDUR 44 Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Amatör Futbolcularda Müsabaka Döneminde Yapılan 7 Haftalık Futbol… Dursun GÜLER 1. GİRİŞ Müsabaka evresi, biyomotor yetilerin ve psikolojik etmenlerin spor dalının özelliklerine yönelik geliştirilmesi, teknik özelliklerin ve taktik davranışların pekiştirilerek yerleştirilmesi, genel fiziksel hazırlığın korunması, sporcuların kuramsal bilgi düzeylerinin geliştirilmesi ve deneyim kazandırılması amacını güden bir antrenman periyodudur ve fiziksel hazırlık bu dönemde sporcunun verimliliğinin dayandığı temel olarak görülmektedir (Bompa 2001). Bu dönemde antrenmanlar kondisyonel amaçtan çok teknik ve taktik çalışmalardan oluşur, ancak, kodisyonel düzeydeki düşüşlere dikkat edilmelidir (Taşkıran 2000). Futbol, aerobik ve anaerobik eforların dönüşümlü olarak kullanıldığı kuvvet, sürat, esneklik, çeviklik, gerek kardiyovasküler gerekse kassal dayanıklılık ve koordinatif yetenekler gibi motorik becerilerin performansa birlikte etki ettiği yüksek derecede bir spor dalıdır (Eniseler 1994, Polat 1996). Ayrıca antrenman, dolayısıyla futbol antrenmanı planlı bir şekilde vücut performans yeterliliğinin gelişimine yönelik tüm önlemleri kapsar (Özkara 1994). Futbol oyununda çeşitli psikolojik, zihinsel, fizyolojik, teknik ve taktik özelliklerin gelişiminin yanında, motorik özelliklerin gelişimine de ihtiyaç duyulur (Eniseler ve Ark. 1996). Sürat, kuvvet, çeviklik, esneklik, kassal ve kardiyovasküler-kardiyorespiratuvar dayanıklılık, denge ve koordinasyon gibi motorik özelliklerin performansı etkilediği futbol dalında, antrenmanların spesifik olduğu kadar bilimsel temellere de dayandırılması esas olmalıdır (Topkaya ve Tekin 1996). Fiziksel kondisyon, teknik ve taktik performans, futbol gibi takım sporlarındaki performans ölçümü için çok önemli değişkenlerdir. Bu nedenle futbol oyununun çok kompleks bir oyun olmasından, bu önemli değişkenleri araştırmak çok zordur (Rosch 2000). Futbolcular, futbolun fizyolojik gereksinimlerinin üstesinden gelmek için bir kaç fitnes bileşenlerinin karşısında yetenekli olabilirler ve alandaki fitnes testlerinin kullanımı amatör ve elit (profesyonel) düzeydeki futbol oyuncularının, performansı için, yeteneklerinin incelenmesinde yardımcı olur (Svensson and Drust 2005). Bu çalışmanın amacı, müsabaka döneminde yapılan 7 haftalık yoğun futbol antrenmanlarının bazı fiziksel ve fizyolojik parametrelere etkisinin araştırılmasıdır. 2. MATERYAL ve YÖNTEM 2.1. Denekler Araştırmaya, Burdur Bölgesi I. Süper Amatör Futbol Liginde yarışmalara katılan Burdur Özel İdaresi Köy Hizmetleri Gençlik Spor Kulübü futbolcularından yaş ortalaması 21,2 ±1,7 olan toplam 9 sağlıklı sporcu gönüllü katıldı. Antrenmanlara 15-20 sporcu katılmasına karşın ölçümlere (özellikle ikinci ölçüm) 9 kişi katıldı. Verilerin Toplanması Araştırmada kullanılan veriler aşağıda yazılı olan ölçüm yöntemi ve testler kullanılarak sağlandı: 2.2.1. Boy Uzunluğu ve Vücut Ağırlığı Ölçümü Sporcuların vücut ağırlığı ölçümleri, hassaslık derecesi 0,01 kg olan ağırlık ölçerle, boy ölçümleri ise hassaslık derecesi 0,01 m olan boy ölçerle yapıldı (Bostancı ve Ark. 2004). Vücut yağ düzeyinin belirlenmesinde VKİ (Vücut Kitle İndeksi) kullanıldı ve Futbolculara 2 yönelik VKİ değerleri, “VKİ = Vücut Ağırlığı (kg) / Boy Uzunluğu (m) ” formülü ile hesaplandı. 2.2.2. Esneklik Ölçümü Futbolcuların esneklik ölçümleri otur-eriş testiyle yapıldı ve test için otur-eriş sehpası kullanıldı (Tamer 2000). Ölçümden önce çocuklara ölçümün nasıl yapılacağı öğretildi. Test iki defa tekrar edildi ve yüksek olan ölçüm sonucu bilgi formuna kayıt edildi. 2.2.3. Kas Kuvveti ve Dayanıklılığı Ölçümleri Sporculara kuvvet ve kuvvette devamlılığın ölçülmesi amacıyla 1 dk süreyle bükülü bacak mekik çekme (Johnson and Nelson 1974, Morrow et al. 2000) ile bir barda (yaklaşık 2,5 Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 45 Dursun GÜLER Amatör Futbolcularda Müsabaka Döneminde Yapılan 7 Haftalık Futbol… cm. çapında) dinlenmeksizin çekilebildiği kadar barfikste kol çekme testi uygulandı (Bağırgan 1990, Johnson and Nelson 1974) ve testlerin nasıl yapılacağı çocuklara testten önce öğretildi. Ayrıca havada kalma süresine göre sıçrama yüksekliğini ölçebilen Bosco testi ile dikey sıçrama ölçümü de yapıldı (Tamer 2000). Sporculara testten önce bilgi verildi, iki ölçüm yapıldı ve en yüksek değer bilgi formuna işlendi. Maksimal Anaerobik Gücün hesaplanmasında Lewis formülü kullanıldı: P = √4,9 x Vücut Ağırlığı (kg) x √Sıçrama Yüksekliği (m) = kg-m/sn (Tamer 2000). 2.2.4. Sürat ölçümü Süratin belirlenmesinde 30 m sürat testi uygulandı (Eniseler ve Ark. 1996, Bostancı ve Ark. 2004). Test, 30 m’lik bir mesafe belirlenerek başlangıç çizgisinden sporcuların alçak çıkışlarıyla yapıldı ve casio marka kronometre ile ölçüm alındı. İki ölçüm yapıldı ve en iyi sonuç bilgi formuna kayıt edildi. 2.2.5. Aerobik Dayanıklılık Ölçümü Futbolcuların aerobik dayanıklılıkları 1,5 mil (2400 m.) koş-yürü testi ile değerlendirildi ve testten önce çocuklara gerekli bilgiler verildi (Zorba 2001). Casio marka kronometre ile ölçüm alındı. Ölçüm ve test sıralaması vücut ağırlığı ölçümü, boy uzunluğu ölçümü, otur-eriş testi, dikey sıçrama testi, mekik testi, barfiks testi, 30 m sürat testi ve 1,5 mil (2400 m) koş-yürü testi şeklinde uygulandı. Sporculara Sağlanan İmkanlar ve Antrenman Planı Çalışmalar süresince futbolculara sağlanan imkanlar ve müsabaka periyodunun birinci devresinde uygulanan antrenman programı ayrıntılı olarak aşağıda açıklandı: 2.3.1. Sporculara Sağlanan İmkanlar Sporcuların tümü üniversite öğrencisiydi ve antrenmanlarda düzenli yaşam ve beslenme programı yapılmadı. Yalnızca sözlü olarak “dengeli beslenmenize ve yaşamınıza dikkat edin” gibi telkinlerde bulunuldu. Ayrıca çalışmaların dört haftalık süresi Ramazan Ayına denk geldi ve ölçüme katılan sporcuların çoğunluğu oruçluydu. Kulüpten sporculara yeterli şekilde maddi (ayni ve nakdi) ve manevi destek sağlanmadı. Bazı maçlardan sonra futbolculara bir öğün yemek verildi. Kulüp yönetiminden futbolcuların motivasyonunun sağlanmasına yönelik davranışlar gösterilmedi. Hazırlık antrenmanları ve kamp da düzenlenmedi. Sporcular üzerindeki gözlemler dengeli beslenme ve düzenli yaşam alışkanlığının olmadığını gösterdi. 2.3.2. Antrenman Planı Takıma hazırlık dönemi antrenmanları yaptırılmadı. Çalışmaya müsabaka döneminden 7-10 gün önce başlandı ve bu süre içerisinde ilk ölçümler yapıldı. Çalışmalar çift devreli Süper Amatör Futbol Liginin ilk yarısında uygulandı ve ilk yarının sonunda ikinci ölçümler yapıldı. Bu süre içerisinde futbolcular haftada ortalama 5 antrenman olmak üzere toplam 30-35 antrenman ve 7 maç yaptılar. Günlük antrenmanlar ortalama 90-100 dk arasındaydı. Futbolculara aşağıda belirtilen antrenman içeriği uygulandı: - Her hafta Salı ve Perşembe günleri çabuk kuvvet antrenmanı uygulandı. Her çabuk kuvvet çalışmalarına 1000 m koşu ve açma-germe çalışmalarıyla başlandı. Tüm hareket uygulamaları maksimal kuvvetin % 50-55’i yoğunluğunda ve patlayıcı olarak 15 sn süreli ve 2 seri halinde yaptırıldı. Antrenman içeriğinde: Ağırlıklarla olmak üzere, yarım squat, bacaklar bükülü yerdeki ağırlığı kaldırma (deadlift), benç-pres (bank üzerinde sırt üstü yatar pozisyonda), bükülü bacak mekik çekme, sırt üstü yatar pozisyonda bacaklarla öne makas hareketleri; kendi ağırlıklarıyla yerinde koşu, eller ensede diz üstünde öne-geriye eğilip doğrulma (kalça eklemi ekstansiyonda) ve yaklaşık 60 cm yüksekliğindeki kasaya çift ayak sıçrayıp tek ayak üzerinde kasaya basma ve yere çift ayak düşme (her sıçramada kasaya farklı ayak basar) hareketleri uygulandı. - Diğer günlerde ise futbol oyununa yönelik teknik-taktik, sürat ve koordinasyon çalışmaları yaptırıldı. Tüm çalışmalarda toplar kullanıldı ve her çalışmanın başında topsuz ve toplu ısınma, son 20-30 dk’sında maç yaptırıldı. 46 Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Amatör Futbolcularda Müsabaka Döneminde Yapılan 7 Haftalık Futbol… Dursun GÜLER 2.4. Verilerin Analizi Çalışmada değerlendirilen tüm değişkenlerin Ortalama ve Standart Sapmaları alındı; müsabaka döneminde yapılan müsabaka antrenmanları öncesi ve sonrası tüm değişkenlere ait ortalamalar arasında fark olup olmadığı, nanparametrik test olan Wilcoxon Eşleştirilmiş İki Örnek Testiyle belirlendi. 3. BULGULAR Çalışmaya ait tüm bulgular Tablo 1 ve Tablo 2’de verildi: Tablo 1. Sporcuların Yaş ve Boy Uzunluğu Ortalamaları Değişkenler n X ±Sd Minimum Yaş (yıl) 9 21,2 ±1,7 19 Boy Uzunluğu 9 1,78 ±0,0 1,74 (m) Maksimum 25 1,85 Tablo 1’de görüldüğü gibi, sporcuların yaş ve boy uzunluğu vücut ağırlığı ortalamaları, sırasıyla, 21,2 ±1,7 yıl ve 1,78 ±0,0 m olarak tespit edildi. Tablo 2. Sporcuların Müsabaka Dönemi Antrenmanları Öncesi ve Sonrası Motorik Parametreleri ve Wilcoxon Testi Sonuçları Değişkenler Vücut Ağırlığı VKİ (Vücut Kitle İndeksi) Esneklik (cm) Mekik Çekme (Tekrar Sayısı) Barfikste Kol Çekme (Tekrar Sayısı) Dikey Sıçrama (cm) Maksimal Anaerobik Güç (kg-m/sn) 30 m Sürat Koşusu (sn) Aerobik Dayanıklılık Koşusu (dk) N 9 9 8 9 7 7 7 7 8 Antrenman Öncesi (X ±Sd) 69,7 ±7,5 22,0 ±1,9 30,9 ±5,5 51,4 ±5,3 7,9 ±3,1 56,4 ±4,6 115,9 ±14,0 4,39 ±0,1 9,52 ±0,6 Antrenman Sonrası (X ±Sd) 69,5 ±7,2 21,9 ±1,8 30,2 ±5,7 53,4 ±5,6 9,7 ±2,1 56,4 ±7,4 115,8 ±15,6 4,35 ±0,1 9,34 ±0,3 Z 0,42 0,42 0,94 1,38 1,77 0,17 0,34 0,85 1,44 P 0,68 0,68 0,35 0,17 0,08 0,87 0,74 0,40 0,15 *P < 0,05 Futbolcuların müsabaka dönemi antrenmanları öncesi ve sonrası, sırasıyla, vücut ağırlığı ortalamaları 69,7 ±7,5 ve 69,5 ±7,2; VKİ ortalamaları 22,0 ±1,9 ve 21,9 ±1,8; esneklik ortalamaları 30,9 ±5,5 cm ve 30,2 ±5,7 cm; mekik çekme ortalamaları 51,4 ±5,3 ve 53,4 ±5,6; barfikste kol çekme ortalamaları 7,9 ±3,1 ve 9,7 ±2,1; dikey sıçrama ortalamaları 56,4 ±4,6 cm ve 56,4 ±7,4 cm; anaerobik güç ortalamaları 115,9 ±14,0 kg-m/sn ve 115,8 ±15,6 kg-m/sn; 30 m sürat koşusu ortalamaları 4,39 ±0,1 sn ve 4,35 ±0,1 sn; dayanıklılık koşusu ortalamaları ise 9,52 ±0,6 dk ve 9,34 ±0,3 dk olarak belirlendi. Tüm parametrelerin birinci ve ikinci ölçümleri arasında istatistiki açıdan anlamlı bir fark (P > 0,05) görülmedi (Tablo 2). 4. TARTIŞMA VE SONUÇ Futbol takımlarının farklı özelliklerinin değerlendirildiği, sınırlı sayıda olsa da, ulusal ve uluslar arası değişik çalışmalar bulunmasına (Açıkada ve Ark 1996, Açıkada ve Ark. 1998, Berg et al. 1985, Bostancı ve Ark. 2004, D’Hooghe 2000, Dupont et al. 2004, Eniseler 1994, Eniseler 1995, Eniseler ve Ark. 1996, Günay ve Ark. 1995, Kartal ve Günay 1994, McMillan et al. 2005, Müniroğlu ve Ark. 1999, Özkara 1994, Özkara 1995, Özkara 1999, Polat 1996, Rosch et al. 2000, Svensson and Drust 2005, Topkaya ve Tekin 1996, Wisloff et al. 1998) karşın, özellikle müsabaka dönemi antrenmanlarının etkilerine yönelik çalışmalara ne ulusal ne de uluslararası çalışmalarda rastlanılamamıştır. Dolayısıyla bu çalışmada tartışma ve değerlendirme, değişkenlere ilişkin bilimsel temellere dayandırılarak yapılmaya çalışılacaktır. Spor branşlarında düzenli ve yüklenme şiddeti bilimsel temellere dayanan çalışmalar ile kas kuvveti ve dayanıklılığı, sürati ve esnekliği arttırılmakta, vücut kompozisyonu da düzenlenmektedir. Ayrıca kuvvetten yoksun bir kas sistemiyle optimal bir sürat oluşturulamazken, aerobik dayanıklılığın da spor disiplinleri içerisinde önemi inkar edilemez Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 47 Dursun GÜLER Amatör Futbolcularda Müsabaka Döneminde Yapılan 7 Haftalık Futbol… (Kartal ve Günay 1994). Dolayısıyla yapılan tüm antrenmanların sporcularda fiziksel ve fizyolojik yetenekleri arttırabileceği düşünülmektedir. Sporcuların ideal vücut ağırlığının belirlenmesinde en uygun yöntem vücut yağ oranının belirlenmesidir. Ancak vücut yağ oranının belirlenemediği durumlarda ideal ağırlığın saptanmasında ve vücut yağ düzeyinin tahmininde VKİ (Vücut Kitle İndeksi) en pratik yöntemlerden bir tanesidir. Vücut ağırlığını oluşturan en önemli etkenlerden bir tanesi de vücuttaki yağ dokusudur. Çok fazla vücut ağırlığı veya vücut yağ dokusu fiziksel performansı olumsuz etkileyen önemli parametrelerdendir ve vücut yağ düzeyi düşük olanların yüksek olanlara oranla daha yüksek performans gösterdikleri çalışma sonuçlarıyla bildirilmektedir (Ersoy 2004). Yedi haftalık müsabaka dönemi antrenmanlarının etkisinin araştırıldığı bu çalışmada vücut ağırlığı ve VKİ’nde bir değişikliğe sebep olmadığı, Vücut ağırlığı ve VKİ!nin, adı geçen sıraya göre, birinci ölçüm (69,7 kg ve 22,0) ve ikinci ölçüm (69,5 kg ve 21,9) sonuçlarının benzer (P > 0,05) olduğu gözlenmiştir. Ancak her iki parametrenin ölçüm sonuçlarının sağlık ve sporcu performansına uygun olduğu söylenebilir (Ersoy 2004, Kaplan ve Ünlü 1999, Müniroğlu ve Ark. 1999) Futbolda pek çok teknik hareketlerin gerçekleştirilmesinde esneklik önemli avantajlar sağlamaktadır. Sürat ve çabukluğu yüksek düzeydeki takımlara ancak sürati, çabukluğu, kuvveti, esnekliği ve fiziksel yapısı gelişmiş futbolcular ile karşı konulabilmektedir (Kuvvetli ve Müniroğlu 1998). Dolayısıyla futbolda esnekliğin geliştirilmesi kuvvet, sürat, koordinasyon gibi motor becerilerin gelişimine katkıda bulunduğu gibi sakatlanmaları da önleyici etkilerde bulunur (Bompa 2001). Esnekliğin gelişmesine bağlı yararların etkinliğine rağmen, yapılan müsabaka antrenmanları çalışmaya katılan sporcuların esneklik ortalamalarına (birinci ölçüm: 30,9 cm, ikinci ölçüm: 30,2 cm) anlamlı bir etki (P > 0,05) göstermemiştir. Aslında her müsabaka ve antrenmanlarda esneklik çalışmaklarına yer verilmişti, ancak, her ölçümde fiziksel ısınmaya yer verilmesine rağmen, birinci ölçümlerin Ekim ayında ikincisinin Aralık ayında yapılmasının, hava sıcaklığına bağlı etkisi olabilir. Bununla birlikte, haftada üç defa futbol oyununun esneklik değerlerinde değişiklik yapmadığının tespit edildiği (Berg et al. 1985) göz önüne alındığında, sonucun normal olduğu düşünülebilir. Kuvvet temel bir özelliktir ve güç performansını etkiler (Sevim 1995, Wisloff et al. 1998). Ayrıca ekstremitelerdeki yüksek düzeylerdeki maksimal kuvvet tendon ve ligamentlerin devingenliği ve kuvveti ile kasların enine kesit alanlarını arttırarak futboldaki yaralanmaları önleyebilir (Gür 1998, Wisloff et al. 1998). Futbolda çeşitli özelliklerin gelişimine ve başarıya etkisi olan kas kuvveti ve dayanıklılığının geliştirilmesi son derece önemlidir. Ancak, bu çalışma sonucu beklenen gelişmeyi gösterememiş; müsabaka antrenmanlarının mekik çekme (ön test: 51,4 adet, son test: 53,4) barfikste kol çekme (ön test: 7,9 adet, son test: 9,7 adet) ve dikey sıçrama (ön test: 56,4 cm, son test: 56,4 cm) değerlerine anlamlı etki (P > 0,05) etmediği gözlenmiştir. Ortaya çıkan bu sonucun başka sebeplerden mi, yoksa kuvvette iyi bir artış için yapılacak antrenmanların en az sekiz hafta süreyle, haftada üç gün ve % 60-90 şiddetinde uygulanması gerektiğinden mi (Kartal ve Günay 1994, Sevim 1995) olduğu sorusu akla gelmektedir. Çünkü bu çalışmada antrenmanlar yedi hafta süreyle, haftada iki gün olarak uygulanmıştır. Elit düzey futbolcular 90 dk’lık bir oyun boyunca, anaerobik eşiğe kapalı orta yoğunlukta 10 km civarında koşarlar. Bu dayanıklılık konteksi içerisinde birçok patlayıcı aktiviteler gereklidir; sıçrama, tekmeleme, tutma-çekme, yön değiştirme, hızlı koşu, hız değiştirme ve savunma baskısına karşı topun kontrol ve dengesini sürdürmek için güçlü kas kasılmalarını sürdürmek buna dahildir (Wisloff et al. 1998). Müsabaka döneminde yapılan antrenmanının etkisinin araştırıldığı bu çalışmada ise aerobik dayanıklılık koşusu ön (9:52 dk) ve son (9:34 dk) test değerlerinde anlamlı bir gelişim (P > 0,05) tespit edilememiştir. Oysa gelişmiş maxVO2, topla bağlantılı olarak oluşturulan sürat miktarı ve kat edilen mesafeye göre futbol performansını arttırabileceği; oksijen kullanımında, interval koşular kullanılarak büyük gelişme gösterilebileceği; benzer fizyolojik gelişmenin, antrenmanlarda futbol topu kullanılarak elde edilebileceği; ayrıca, düzenli futbol antrenmanı ile birlikte özel olarak dizayn edilmiş bir dribling parkurunda futbol topuyla yapılan yüksek yoğunluklu 4 dk interval bir dribling çalışmasının futbol oyuncularında max VO2’yi arttırmak için etkili olabileceği ve bunun kuvvet ile sıçrama yeteneği ve sürat performansı üzerinde engelleyici olmadığı bildirilmiştir (McMillan et al. 2005). Bununla birlikte haftada üç defa futbol oyununun kardiyorespiratuvar fitnes değerlerinde değişiklik 48 Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Amatör Futbolcularda Müsabaka Döneminde Yapılan 7 Haftalık Futbol… Dursun GÜLER yapmadığı da tespit edilmiştir (Berg et al. 1985). Yukarıdaki araştırma sonucunun bu çalışmayla paralellik göstermekte olduğu, ancak, diğer literatür bilgileriyle göstermemekte olduğu göze çarpmaktadır. Futbola özgü sprintin geliştirilmesinde, futbol oyununun kendisine yönelik uyaranları kullanılarak, bu uyaranlara karşı tepki zamanının kısaltılmaya çalışılması, en az fiziksel yeterliliğin geliştirilmesi kadar önemlidir (Eniseler 1995). Sprint özelliği yüksek olan oyuncuların, futbol maçlarında rakibi durdurma, topa sahip olmaya erişme, topu koruma ve gole gitme gibi becerilerde önemli ve etkili bir role sahip oldukları bilinmektedir. Yine futbolda sonucu etkileyen birçok durumun yüksek derecedeki bir sprint anında veya sonrasında çıktığı da belirtilmektedir (Eniseler ve Ark. 1996, Müniroğlu ve Ark. 1999). Futbolda önemli bir yeri olmasına karşın, futbolcuların sürat değerlerinde ilk (4:39 sn) ve son (4:35 sn) ölçümleri arasında bir fark (P > 0,05) bulunamamıştır. Bunda ölçümlerin, imkansızlıktan dolayı, kronometre ile gerçekleştirilmesinin büyük oranda etkisi olabilir. Daha güvenilir şekilde fotosel kullanılarak ölçüm yapılabilseydi sonuç değişebilir miydi bilinmiyor. Futbolda ani hızlanmalar, yön değiştirmeler, ani duruşlar, kafa toplarına çıkışlar, kalecilerin birçok hareketleri, ayak vuruşları gibi hareketler anaerobik enerji süreçleri ile ilgilidir (Polat 1996). Kas grupları veya ilgili kaslardaki kasılma güç yeteneği arttırılarak, süratlilik, yön değiştirme, hız artımı gibi futbola özgü becerilerde sürat ve hızlanma (ivme) geliştirilebilir (Wisloff et al. 1998). Ancak bu çalışmada, müsabaka döneminin birinci yarısında yapılan antrenmanların, anaerobik sürçleri yansıtan becerilerden sürat (ön test: 4:39 sn, son test: 4:35 sn) dikey sıçrama (ön test: 56,4 cm, son test: 56,4 cm) ve anaerobik güç (ön test: 115,9 kgm/sn, son test: 115,8 kg-m/sn) değerlerine istatistiksel anlamda etkisi gözlenmemiştir (P > 0,05). Dolayısıyla ortaya çıkan tüm sonuçlar literatür bilgileriyle pek paralellik göstermemektedir. Futbol oyununda, oyunun devamı sırasında motorik ve teknik hareketlerdeki kalitenin yükseltilmesinde ve birçok spontan durumda fiziksel özelliklerin önemli katkıları bulunmaktadır. Buna karşılık fiziksel özellikler organizmanın uyum yeteneği ve verimlilik derecesine göre değişmekte olup; bu özellikler özde var olup, öğrenilmez, ancak geliştirilebilirler (Müniroğlu ve Ark. 1999). Duppont et al. (2004) da sezon periyodu boyunca yapılan yüksek yoğunluktaki interval antrenmanlarla fiziksel kalitenin arttırılabileceğini bildirmişlerdir. Bu çalışmada müsabaka döneminde yapılan antrenmanların fiziksel ve fizyolojik özellikleri geliştirmediği (P > 0,05, Tablo 2) görülmüş, bunun da antrenman planlamasının ayrıntılı bir şekilde yapılmadığı ve futbol sporu koşullarına uygun olmadığından kaynaklanabileceği düşünülmüştür. Çünkü, doğru antrenman planlaması, yüklenme-dinlenme ilişkisi, sporcunun beslenmesi ve sağlığı sporda performansı etkileyen önemli faktörlerdendir (İşleğen 1994). Müsabaka dönemi sporcu açısından stresin en yoğun görüldüğü bir dönemdir. Sporcuların müsabaka ve antrenmanlarda ortaya koyabileceği performans antrenman, motivasyon, teknik-taktik hazırlık gibi faktörlerin yanında yeterli ve dengeli beslenmelerine de bağlıdır (Yaman 2000). Performansın yüksek olması yalnızca beslenmeye bağlı olmamakla birlikte futbol, yüksek şiddetli, hem kuvveti hem de dayanıklılığı gerektiren kesintili bir aktivite olduğu için hazırlanacak olan dengeli beslenme programının uzun bir zaman dilimini kapsaması zorunludur (D’Hooghe 2000, Günay ve Ark. 1995). Bu sonuçlar ve literatür bilgilerinden hareketle, antrenmanlarda düzenli yaşam ve beslenme programı yapılmaması, çalışmaların dört haftalık süresinin Ramazan Ayına denk gelmesi ve ölçüme katılan sporcuların çoğunluğu oruçlu olması, kulüpten sporculara yeterli şekilde maddi ve manevi destek sağlanmaması, kulüp yönetiminden futbolcuların motivasyonuna yönelik girişimlerin olmaması gibi durumlar, antrenmanların etkisini olumsuz olarak etkilemiş olabilir. Bununla birlikte, antrenman verimliliği sporcunun, dolayısıyla da futbolcunun psikolojik yapısıyla doğrudan ilişkili olup; motivasyonun sağlanması ve gerekli performansın kazanılmasında sporcunun kişilik yapısı, inancı ve kararlılığı, ilgi ve isteği, algılama düzeyi, grup dinamiği gibi özellikler de son derece önemlidir (İşleğen 1994, Özkara 1994). Yine müsabaka döneminde yoğun bir yüklenmeye sporcunun uyumu, yüklenme, dinlenme ve rejenerasyon ilişkisine, antrenman azaltımı düşüncesinin futbolcu ve futbolun taleplerine uygun olmasına, beslenme ve yaşam biçimi gibi faktörlerin planlanmasına bağlıdır (Polat 1996). Diğer taraftan, müsabaka sezonu öncesi sağlıklı bir hazırlık döneminin olmadığı amatör futbol çalışmalarındaki sporcuların kazanılmış özelliklerinin üst seviyelere ulaşmamış olması, geriye dönüşü kolaylaştıran bir etken olmaktadır (Topkaya ve Tekin 1996). Özkara (1999), Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 49 Dursun GÜLER Amatör Futbolcularda Müsabaka Döneminde Yapılan 7 Haftalık Futbol… Futbolda Antrenman Planlaması ve Hazırlık Dönemi isimli çalışmasında, futbol bir takım sporu olduğundan, sayıları bazen 30’u bulan bir takımı antrene etmek ve yeni bir sezona hazırlamak pek kolay değildir. Bu nedenle bir takımın başarılı olması için spor bilimlerindeki gelişmeler de dikkate alınarak futbola özgü çalışmalarla iyi bir hazırlık dönemi geçirilmesinin çok önemli olduğunu bildirmiştir. Doğrusu sezon içerisinde yapılan antrenmanlar ve hazırlık dönemi antrenmanlarının etkisinin incelenmesine yönelik çalışmalarda, vücut ağırlığı, nabız, kan basıncı, anaerobik güç, aerobik güç, sürat, aerobik dayanıklılık, vücut yağ yüzdesi, bir kısım parametrelerde gelişmeler kayıt edilmiştir (Açıkada ve Ark. 1996, Akova ve Ark. 1998, Bostancı ve Ark. 2004, Duppont et al. 2004, Kartal ve Günay 1994, McMillan et al. 2005). Bu sonuçlarda gösteriyor ki, antrenmanlar en ince ayrıntısına kadar planlanmalı; hazırlık, müsabaka ve geçiş periyoduyla birlikte bir bütün olarak ele alınıp, gereğine uygun şekilde aksatılmadan gerçekleştirilmeli ve değerlendirilmelidir. Çalışmada ulaşılan tüm bulgulardan hareketle, müsabaka döneminde yapılan 7 haftalık futbol antrenmanlarının, futbolcuların vücut ağırlığı, vücut yağ düzeyi, kas kuvveti ve dayanıklılığı, esnekliği, anaerobik gücü ve aerobik dayanıklılığına etkisinin olmadığı sonucuna varılmıştır. KAYNAKÇA Açıkada, C., Özkara, A., Hazır, T., Aşçı, A., Turnagöl, H., Tınazcı, C. ve Ergen, E. (1996). “Bir Futbol Takımında Sezon Öncesi Hazırlık Antrenmanlarının Bir Kısım Kuvvet ve Dayanıklılık Özellikleri Üzerine Etkisi”, Spor Bilimleri Dergisi, 7 (1), 24-32. Açıkada, C., Hazır, T., Aşçı, A., Turnagöl, H. ve Özkara, A. (1998). “Bir İkinci Lig Futbol Takımının Sezon Öncesi Hazırlık Döneminde Fiziksel ve Fizyolojik Profili”, Spor Bilimleri Dergisi, 9 (1), 3-14. Akova, B., Gür, H., Akkurt, S., Pündük, Z. ve Küçükoğlu, S. (1998). “Elit Profesyonel Futbolcuların Bazı Fiziksel Özelliklerinin Sezon Öncesi ve Sonrası Görünümü”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2, 4-8. Bağırgan, T. (1990). Hentbolde Antrenman, Ankara: Bağırgan Yayımevi. Berg, K.E., LaVoie, J.C. and Latin, R.W. (1985). “Physiological Training Effects of Playing Youth Soccer”, Med Sci Sports Exerc. Dec;17 (6), 656-660. Bompa, T.O. (2001). Antrenman Kuramı ve Yöntemi, Çev: İ. keskin ve A.B. Tuner, Ankara: Bağırgan Yayımevi. Bostancı, Ö., Taşmektepligil, Y. ve Ayyıldız, M. (2004). “Amatör Futbolcularda Hazırlık Periyodunun Fiziksel ve Fizyolojik Parametrelere Etkileri”, Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, IX (2), 43-58. D’Hooghe, M. (2000). Futbol ve Beslenme, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1, 24-30. Dupont, G., Akakpo, K. and Berthoin, S. (2004). “The Effect of İn-Season, High-İntensity İnterval Training in Soccer Players”, J Strength Cond. Res. Aug;18 (3), 584-589. Eniseler, N. (1994). “Futbolu Etkileyen Fizyolojik Faktörler”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1, 10-12. Eniseler, N. (1995). “Futbolda Süratin Görünümü”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1, 3-5. Eniseler, N., Çamlıyer, H. ve Göde, O. (1996). “Çeşitli Lig Seviyelerine ve Bu Liglerde Futbol Oynayan Oyuncuların Oynadıkları Mevkilere Göre 30 m Mesafe İçindeki Sprint Derecelerinin Karşılaştırılması”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2, 3-8. Ersoy, G. (2004). Egzersiz ve Spor Yapanlar İçin Beslenme (Sorular ve Cevapları ile Açıklamalı Sözlük), Geliştirilmiş 3. Baskı, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Günay, M., Cicioğlu, İ., Çimen, O. ve Erol, A.E. (1995). “Futbolda Yüksek Performans Açısından Beslenmenin Önemi”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3, 29-31. Gür, H. (1998). “Futbolcuların Kas Kuvveti Özellikleri: Başarıdaki Yeri ve Önemi”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1, 10-18. İşleğen, Ç. (1994). “Sporda Toparlanma ve Etkileyen Faktörler”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1, 16-18. Johnson, B.L., Nelson, J.K. (1974). Practical Measurements for Evaluation in Physical Education, Second Edition, USA: Burgess Publishing Company. Kartal, R. ve Günay, M. (1994). “Sezon Öncesi Yapılan Hazırlık Antrenmanlarının Futbolcuların Bazı Fizyolojik Parametrelerine Etkisi”, Spor Bilimleri Dergisi, 5 (3), 24-31. 50 Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Amatör Futbolcularda Müsabaka Döneminde Yapılan 7 Haftalık Futbol… Dursun GÜLER Kaplan, T. ve Ünlü, E. (1999). “Amatör Futbolcularda Anaerobik Güç Tespitine Yönelik Bir Norm Çalışması”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1, 25-28. Kuvvetli, B. ve Müniroğlu, S. (1998). “Üç Farklı Ligde Mücadele Eden Profesyonel Futbol Takımlarının 14-16 Yaş Grubu Futbolcularının Sürat, Kuvvet ve Esneklik Özelliklerinin İncelenmesi”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3, 27-32. McMillan, K., Helgerud, J., Macdonald R. and Hoff, J. (2005). “Physiological Adaptations to Soccer Specific Endurance Training in Professional Youth Soccer Players”, Br. J. Sports Med., 39, 273-277, Morrow, J.R., Jackson, A.W., Dısch, J.G., Mood, D.P. (2000). Measurement and Evaluation in Human Performance, Second Edition, Usa: Human Kinetics. Müniroğlu, S., Atıl, M., Erongun, D. ve Marancı, B. (1999). “Futbol Takımlarının Fiziksel Özelliklerinin Başarılı Olmalarına Etkilerinin İncelenmesi”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2, 21-25. Özkara, A. (1994). “Antrenman Bilimi ve Futbol”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1, 5-9. Özkara, A. (1995). “Antrenman Bilimi ve Futbol (II)”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1, 1011. Özkara, A. (1999). “Futbolda Antrenman Planlaması ve Hazırlık Dönemi”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1, 6-10. Polat, C. (1996). “Futbol Fizyolojisi ve Antrenman”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1, 1218. Rosch, D., Hodgson, R., Peterson, T.L., Graf-Baumann, T., Junge, A., Chomiak, J. and Dvorak, J. (2000). “Assessment and Evaluation of Football Performance”, Am J Sports Med.,28 (5 Suppl), 29-39. Sevim, Y. (1995). Antrenman Bilgisi, Ankara: Gazi Büro Kitabevi. Svensson, M. and Drust, B. (2005). “Testing Soccer Players”, J Sports Sci. Jun;23 (6), 601618. Tamer, K. (2000). Sporda Fiziksel-Fizyolojik Performansın Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi, Geliştirilmiş 2. Baskı, Ankara; Bağırgan Yayımevi. Taşkıran, Y. (2000). “Spor Oyunlarında Antrenman Planlamaları”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1, 4-11. Topkaya, İ. ve Tekin, T.A. (1996). “Amatör Futbol Takımı Antrenmanlarının Antrenman İlkeleri Açısından Gözlenmesi (TFF Amatör Çalıştırıcı Kursları Üzerine Bir Ön Araştırma)”, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3, 24-26. Wisloff, U., Helgerud, J. and Hoff, J. (1998). “Strength And Endurance Of Elite Soccer Players”, Med Sci Sports Exerc. Mar; 30 (3), 462-467. Yaman, F. (2000). “Müsabaka Dönemi Spor Beslenmesi”, Atletizm Bilim ve Teknoloji Dergisi, 39 (3), 11-18. Zorba, E. (2001). Fiziksel Uygunluk, Muğla: Gazi Kitabevi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 51