Multipl Skleroz` da Serum Vitamin D, Ferritin, Folat ve
Transkript
Multipl Skleroz` da Serum Vitamin D, Ferritin, Folat ve
AJANS 2016; 4(2): 69-72 ORIGINAL ARTICLE Multipl Skleroz’ da Serum Vitamin D, Ferritin, Folat ve Vitamin B12 Seviyeleri Serum Vitamin D, Ferritin, Folat and Vitamin B12 levels in Multiple Sclerosis Y. Turkel1, M. Alpua1,, E. Dag1 Received: 26 January 2016 / Accepted: 06 April 2016 / Published online: 15 June 2016 ©Copyright 2016 by AKONDER ÖZET Amaç: Bu çalışmada multipl skleroz hastalarında eşlik edebilecek vitamin eksikliği sıklığını tespit etmek amaçlanmıştır. Metod: Bu çalışmaya multipl skleroz tanısı almış 61 hasta alındı. Tüm hastaların laboratuar sonuçları retrospektif olarak tespit edildi. Bulgular: Hastaların ortalama yaşı 39’du. Hastaların %49,2’sinde d vitamini eksikliği, %34,4’ünde demir eksikliği, %1,6’sında folik asit eksikliği ve %16’sında B12 vitamini eksikliği saptandı. Sonuç: Çalışmamızda multipl skleroz hastalarında vitamin d, demir, folik asit ve vitamin B12 eksikliği sıklıkları literatürle uyumlu olarak saptanmıştır. Multipl skleroz hastalarında sıklıkla bu gibi eksiklikler olabileceği akılda tutulmalı bu eksikliklerin önlenmesi veya erken teşhis ve tedavisi sağlanmalıdır. Anahtar kelimeler: Multipl skleroz, vitamin d, ferritin, folat, vitamin B12 ABSTRACT Aim: This study aimed to investigate the prevalence of vitamin deficiencies that may accompany multiple sclerosis patients. Method: 61 multiple sclerosis patients have taken in this study. Laboratory test results of all patients were identified retrospectively. Results: The mean age of the patients was 39. 49.2% vitamin D deficiency, 34.4% iron deficiency, 1.6% folic acid deficiency and 16% vitamin B12 deficiency was found in our patients. Conclusion: In our study frequency of vitamin D, iron, folic acid and vitamin B12 deficiencies with MS patients were determined as compatible with the literature. Should be kept in mind that such vitamin deficiencies can be common in MS patients and prevention ,early detection and treatment of this deficiencies should be performed. Keywords: Multiple sclerosis, vitamin d, ferritin, folate, vitamin B12 Giriş Multipl skleroz (MS), fiziksel özürlülüğe sebep olan, genç nüfusu etkileyen, klinik ataklar ve remisyonlarla seyreden kronik otoimmün bir hastalıktır (1). Hastalık seyri boyunca beyin ve medulla spinalis boyunca çeşitli bölgelerin Kırıkkale University, Medicine Faculty, Department of Neurology, Kırıkkale e-mail: dr.muratalpua@yahoo.com 1 etkilenmesi sonucu çok çeşitli semptom ve bulgular ortaya çıkar. Klinik semptomların ortaya çıkışı genelde 20-40 yaşları arasındadır ve kadınlarda daha sık gözlenmektedir (3). Hastalığın etyolojisinde hem genetik ve hem de çevresel faktörler rol oynamaktadır. Hastalık beyaz ırkta en çok gözlenirken sarı ırkta en düşük seviyede görülmektedir. Monozigotik konkordans daha fazladır (4). Çevresel faktörler arasında düşük D vitamini düzeyi, soğuk iklim kuşaklarında 69 AJANS 2016; 4(2): 69-72 Y. Turkel et al. yaşamak, sigara içmek gibi faktörler mevcuttur. MS tanısı ayrıntılı öykü, nörolojik muayene ve manyetik rezonans (MR) incelemesi sonucunda düşünülür ve zaman zaman da beyin omurilik sıvısı incelemesi ve uyarılmış potansiyeller de kullanılır. Tanı da Mc Donald kriterlerinin de önemi büyüktür (5). 2010 yılında tekrar gözden geçirilmiş bu kriterlere göre tek MR ile zamanda ve mekanda dağılım gösterilerek MS tanısı konulabilmektedir. MS’ de tedavi denince akla akut atak tedavisi, hastalık modifiye edici tedaviler ve semptomatik tedaviler akla gelmektedir. Hastalık ataklarını ve özürlülüğü engelleyici tedavi seçenekleri gün geçtikçe artmakta ve gelecek için umut vermekte- arasında olup ortalama yaş 39’ du. Hastaların laboratuar tahlil sonuçları hastanede mevcut kullanılan bilgi işlem sisteminden geriye doğru taranarak tespit edildi. Özgeçmişinde herhangi bir sistemik hastalığı olan hastalar çalışma dışı bırakıldı. dir. Beta-interferonlar, glatiramer asetat, mitoksantron, natalizumab, alemtuzumab, rituksimab şu haliyle MS tedavi seçeneği olan parenteral tedavi seçenekleridir. Son yıllarda bu parenteral tedavi seçeneklerine alternatif olarak sunulan oral ajanlarla ilgili birçok çalışma yürütülmektedir. Bu oral ajanlar fingolimod , kladribin , teriflunomid, laquinimod ve dimetil fumarattır (6). Multipl sklerozda genel popülasyonda olduğu gibi çeşitli vitamin eksiklikleri eşlik edebilmekte ve bunların da hastalık progresyonuna etki edebileceği bilinmektedir (7). Bu açıdan MS hastalarının takibinde vitamin ve mineral eksikliklerinin rutin kontrol edilmesi de önerilmektedir. Biz de Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim dalımızda takip ettiğimiz MS hastalarındaki vitamin eksikliği sıklığını tespit ederek bu konuya vurgu yapmak istedik. Hastanemizde kullanılan D vitamini referans aralığı 25-80ng/ml’ydi. Çalışmaya alınan 61 hastanın 30’unda D vitamini eksikliği saptandı. Bu 30 hastanın 23’ ü kadın ve 7’ si erkekti. Demir eksikliği tanısında kullanılan kan ferritin düzeylerinin hastanemizde referans aralığı 30-400 ng/ ml’dir. Takipli MS hastalarımızda demir eksikliği sıklığı %34,4 olarak saptandı. Demir eksikliği saptanan 21 hastanın tamamı kadındı. Biyokimya laboratuvarında kullanılan folik asit referans aralığı 3,1-17,5 ng/ml’ dir. MS hastalarımızdan yalnızca 1 kadın hastada folik asit eksikliği mevcuttu ve folik asit eksikliği sıklığı %1,6 olarak saptandı. B12 eksikliği açısından 300pg/ml altındaki değerler anlamlı kabul edildi. 200pg/ml’ nin altındaki değerler mutlak B12 eksikliği açısından referans alındı. 24 kadın ve 5 erkek MS hastasında B12 eksikliği açısından anlamlı laboratuar bulguları saptandı. 10 hastada mutlak B12 eksikliği saptandı. Materyal ve Metod Çalışmaya 2014-2015 yıllarında Nöroloji polikliniğimizde takip edilen 61 multipl skleroz hastası dahil edildi. Hastalarımızın 17’ si erkek, 44’ü kadındı. Hepsi hastalık modifiye edici ajan ya da immünsupresif tedavi almaktaydı. Yaşları 20-60 70 İstatiksel analiz Bu çalışmanın tüm istatiksel analizleri SPSS 16.0 versiyonu paket programı kullanılarak yapıldı. Çalışma verileri değerlendirilirken tanımlayıcı istatiksel yöntemlerin yanı sıra ki-kare testi de kullanıldı. Sonuçlar Tartışma Bu çalışmada polikliniğimizde takip edilen MS hastalarında serum vitamin d, B12, folat ve ferritin düzeylerine bakarak serumda eksikliklerini tespit Multiple Sclerosis and Laboratory Changes AJANS 2016; 4(2): 69-72 etmeyi amaçladık. Buradaki amacımız eşlik edebilecek vitamin ve mineral eksikliklerinin hastalığın ortaya çıkardığı morbiditeyi arttırabileceğini akılda tutmamızın önemini vurgulamaktır. B12 eksikliğine bağlı gelişen nörolojik bulgular periferik ve optik sinirler, medulla spinalisin lateral, posterior kolonları ve beyinle ilişkilidir. İlginç olarak hematolojik ve nörolojik bulgular sıklıkla korele değildir (8). B12 eksikliği ile ilişkili nörolojik bulgular arasında paresteziler, yürümedenge bozuklukları, kognitif semptomlar en sık görülenleridir. Genel popülasyonda B12 eksikliği sıklığı %1-16 aralığında tespit edilmiştir. Çeşitli çalışmalarda MS hastalarında B12 eksikliği sıklığı benzer şekilde bulunmuştur (9). Bizim Sağlık ve Beslenme İncelemesi Taramasında(NHANES) erişkin nüfusta vitamin d eksikliği prevalansı %41.6 olarak saptanmıştır. Vitamin D eksikliği ile ilişkili nörolojik bulgular arasında en sık kas güçsüzlüğü ve unutkanlık yer almaktadır. Ayrıca son zamanlarda yapılan çalışmalar düşük serum vitamin d düzeylerinin MS hastalığı aktivasyonunda ve progresyonunda tetikleyici bir faktör olduğunu da göstermiştir (13). Kliniğimizde takipli MS hastalarımızda da %49,2 oranında d vitamini eksikliği saptandı. Literatürle kıyaslandığında hastalarımızda d vitamini eksikliği sıklığının daha yüksek saptanmasını çalışmaya alınan kadın hasta sayısının fazla oluşuna bağladık. çalışmamızda da literatürle benzer şekilde takipli MS hastalarımızda %16 sıklıkta B12 vitamin eksikliği saptandı. Folik asit eksikliği ile ilişkili nörolojik tablolar için de ise kognitif bozukluk ve demans yer almaktadır. Ulusal Sağlık ve Beslenme İncelemesi Taraması (NHANES) verilerine göre folik asit eksikliği prevalansı %0.5 olarak tespit edilmiştir (10). Yakın zamanda yapılmış bir çalışmada serum folat düzeylerinin MS hastalarında kontrollere kıyasla daha düşük olduğu tespit edilmiştir (11). Kliniğimizde takip edilen MS hastalarında literatürle uyumlu olarak %1,6 oranında folik asit eksikliği saptanmıştır. NHANES verilerine göre erişkin nüfusun %1-2 ‘sinde demir eksikliği anemisi mevcuttur. Yakın zamanda yapılan bir çalışmada MS hastalarında demir eksikliği anemisi sıklığının %39’a kadar çıkabileceğini göstermiştir (12). Başağrısı, huzursuz bacak sendromu, bilişsel bozukluklar ve vertigo ise demir eksikliği ile ilişkili nörolojik bulgulardır ve MS hastalarında yaşam kalitesi üzerine olumsuz etkilerde bulunabilirler. Literatürle uyumlu olarak takip ettiğimiz MS hastalarında da %34,4 oranında demir eksikliği saptandı. 2005-2006 yılları arasında yapılan Ulusal Sonuç olarak; MS hastalığı gibi ataklarla ve progresyonla giden ciddi dizabilitelere yol açabilen bir hastalıkta eşlik edebilecek vitamin ve mineral eksikliklerinin gelişiminin engellenmesi ya da tespit edilen bu eksikliklerin uygun şekilde tedavi edilmesi hastaların özellikle yaşam kaliteleri açısından çok önemli olduğu akılda tutulmalı ve rutin muayenelerde her zaman akılda bulundurulmalıdır. Kaynaklar 1. Aronson KJ. Quality of life among persons with multiple sclerosis and their caregivers. Neurology 1997;48:74-80. 2. Compston N, McAlpine D. Some aspects of the natural history of disseminated sclerosis. Q J Med 1952;21:135-167. 3. Türkbörü Ü et al. Prevalence of multiple sclerosis:door to door survey in Maltepe,İstanbul,Turkey.Neuroepidemology 2006;27:17-21. 4. Hansen et al. Risk for mulitple sclerosis in dizygotic and monozygotic twins.Mult Scler.2005;11(5):500-3. 5. Hawkes CH, Giovannoni G. The McDonald Criteria for Multiple Sclerosis: time for clarification. Mult Scler. 2010 May;16(5):566-75. 71 AJANS 2016; 4(2): 69-72 6. Alpua M. Multipl Sklerozda Oral Tedavi Seçenekleri. KÜ Tıp Fak Derg 2014; 16(3): 28-32. 7. Smolders J. Vitamin d and multiple sclerosis: correlation ,and controversy. Autoimmune Dis. 2010 Oct 5;2011:629538. 8. Nachum-Biala Y, Troen AM. B-vitamins for neuroprotection: narrowing the evidence gap. Biofactors. 2012 Mar-Apr. 38(2):145-50. 9. Najafi MR et al. Vitamin B12 deficiency and multiple sclerosis: is there any association?. Int J Prev Med. 2012 Apr;3(4):286-9. 10. Pfeiffer CM, Caudill SP, Gunter EW, Osterloh J, Sampson EJ. Biochemical indicators of B vitamin status in the US population after folic acid fortification: results from the National Health and Nutrition Examination Survey 1999-2000. Am J Clin Nutr. 2005 Aug. 82(2):442-50. 11. Moghaddasi M et al. Homocysteine, vitamin B12 and folate levels in Iranian patients with Multiple Sclerosis: a case control study. Clin Neurol Neurosurg. 2013 Sep;115(9):1802-5. 12. Rodrigo L, Hernández-Lahoz C, Fuentes D, et al: Prevalence of celiac disease in multiple sclerosis. BMC Neurol 2011;11:31. 13. Ascherio A, Munger KL, White R, Köchert K, Simon KC, Polman CH, et al. Vitamin D as an early predictor of multiple sclerosis activity and progression. JAMA Neurol. 2014;71(3):306-14. 72 Y. Turkel et al.