Ankara Üniversitesi
Transkript
Ankara Üniversitesi
Türk Hızlandırıcı Merkezi Projesi: Hedefler, İlk Adım ve Yol Haritası Prof. Dr. Ömer Yavaş Ankara Üniversitesi 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 1 İçindekiler THM Projesinin Amacı Parçacık Hızlandırıcıları Türk Hızlandırıcı Merkezi (THM) Projesi Bölgesel SI Projeleri YUUP Aşaması Kızılötesi SEL (IR FEL) Sonuç 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 2 Amaç... Ülkemizde parçacık hızlandırıcılarını kullanarak temel ve uygulamalı bilimlerde araştırma-geliştirme (Ar-Ge) yapılmasını ve gerekli eğitim ortamını sağlayacak, ilgili alanlarda dünya ile bütünleşmiş ulusal boyutta bir hızlandırıcı merkezinin ilkini tasarlamak ve bir noktadan başlayarak hayata geçirmek. Böyle bir merkez ülkemizde hızlandırıcılara dayalı; Deneysel Parçacık Fiziği ve Nükleer Fizik araştırmalarının yanısıra, Sinkrotron Işınımı (SI), Serbest Elektron Lazeri (SEL), Nötron ve Müon demetleri ile araştırma ve geliştirme çalışmalarının yapılmasını mümkün kılacaktır. 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 3 Ülkemizin Öncelikli Araştırma Alanları (BTYK Kararları) İletişim teknolojileri* Esnek üretim ve otomasyon teknolojileri* Uzay ve savunma sanayii* Gen mühendisliği ve Biyoteknoloji* GAP ve enerji yatırımları* Çevre dostu teknolojiler* * THM SR ve FEL demetleri, nötron ve müon arenaları... 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 4 Parçacık Hızlandırıcıları Lineer Hızlandırıcılar (Linak) Dairesel Hızlandırıcılar - Betatron - Mikrotron - Siklotron - Sinkrotron - Depolama Halkası 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 5 Hızlandırıcı Teknolojileri Parçacık kaynakları RF mühendisliği Malzeme mühendisliği Süperiletken magnet ve kaviteler Soğutma teknolojileri Yüksek gradyenli alanlar Yüksek yoğunluklu demetler Düşük vakum teknolojileri Dedektör teknolojileri Magneto-optik 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 6 Hızlandırıcıların Kullanımı Parçacık Fiziği (YEF) Nükleer Fizik (NF) İkincil Demetler Nötron Kaynağı Sinkrotron Işınımı Serbest Elektron Lazeri İyon İmplantasyonu ~250 Alt Alan... 03.03.2008 UPHDYO-III Radyoterapi, Nükleer Tıp, Malzeme Bilimi Yarı İletkenler Gıda Mühendisliği Kimya Biyoloji Jeoloji Arkeoloji Savunma sanayii Maden Sanayii Enerji Üretimi (EA) Ö. Yavaş 7 Dünyadaki Hızlandırıcıların Dağılımı İyon İmplantasyonu ve Yüzey Modifikasyonu : 7000 Endüstriyel Uygulamalar : 1500 Radyoterapi : 5000 İzotop Üretimi : 200 Sinkrotron Işınımı ve FEL : 100 Parçacık Fiziği ve Nükleer Fizik : 120 Hadronterapi : Diğer : 1000 25 ~15.000 Parçacık Hızlandırıcısı 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 8 Global View of Accelerator Technology JLab High Gradient CERN JLab DESY/TESLA CESR TU Darmstadt KEK LANL FNAL Peking University ANL Center for Advanced Technology, Indore CEA Orsay Australian National University CEA Saclay 03.03.2008 INFN Genoa INFN Legnaro UPHDYO-III INFN Milan Ö. Yavaş 9 Dünyadaki Sinkrotron Işınımı Kaynaklarının Dağılımı 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 10 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 11 TÜRK HIZLANDIRICI MERKEZİ … 20 Yıllık Yolculuk … 1997-2001: Fizibilite 2002-2005: İçerik Tasarımı 2006-2010: Teknik Tasarım ve IR SEL Lab. (YUUP) 2010-2017: Parçacık Fabrikası, SI, SEL ve Proton Hızlandırıcısı Dünya Standartlarında İlk Türk Hızlandırıcı Merkezi Tamamlanmış Olacak! Turkic Accelerator Center (TAC) 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 12 Projenin Önceki Aşamaları I. Aşama: Fizibilite Raporu (FR) (1997-2000, 7 kişi) Parçacık Hızlandırıcıları:Türkiye’de Neler Yapılmalı (Ankara Ü. ve Gazi Ü.) Yürütücü: Prof. Dr. S. Sultansoy Doç. Dr. Ö. Yavaş http://bilge.science.ankara.edu.tr 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 13 Projenin Önceki Aşamaları II. Aşama: İçerik Tasarımı Raporu (İTR) 1. Türk Hızlandırıcı Merkezinin Genel Tasarımı (Ankara Ü. ve Gazi Ü.) (2002-2005, 18 Kişi) Yürütücü: Prof.Dr. S. Sultansoy 2. Sinkrotron Işınımı ve Serbest Elektron Lazeri Üretimi ve Kullanımı İçin Genel Tasarım (Ankara Ü.) (2003-2005, 12 Kişi) Yürütücü: Prof. Dr. Ö. Yavaş 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 14 Yol Haritası 1997-2001 : İlk Adım (Fizibilite) 2002-2005 : İkinci Adım (CDR) 2006-2010 : Üçüncü Adım (Test Lab.&TDR) TAC Test Lab. (IR FEL) TAC Teknik Tasarım Raporu (TDR) 2010-2017 : Son Adım (TAC’ın Kurulumu) 3. Nesil Sinkrotron Işınımı (SI) Tesisi 4. Nesil SASE Serbest Elektron Lazeri (SEL) Elektron-pozitron çarpıştırıcısı (Parçacık Fabrikası) 100 MeV ve 1 GeV enerjili proton hızlandırıcıları 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 15 TAC Kompleksinin Şematik Görünümü (Fizibilite Raporundan) 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 16 TAC Charm Fabrikası Parametreleri Parameter e--linac e+-ring Energy, GeV 1.00 3.56 Particles per bunch, 1010 0.55 11.00 β function at IP, cm 0.45 0.45 Normalized emittance, μm·rad 6.17 22.00 Bunch length, cm 0.10 0.45 Transverse size at IP, μm 3.76 3.76 Beam-beam tune shift - 0.056 Collision frequency, MHz 30 Luminosity (HD·L) 1.4 1034 cm-2s-1 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 17 TAC Charm Fabrikasının Yeri e+-e- Colliders: Past, Present and Future 37 L (cm-2 s-1) 10 -2 SUPER FACTORIES -1 L (cm sec ) 1036 KEK B and PEP II 1035 1034 DAFNE2 BEPCII 33 10 GLC KEK B PEP II TAC CESR FACTORIES CESRc LEP 32 DAFNE 10 DORIS 31 10 30 10 TRISTAN PETRA VEPP2000 BEPC VEPP4M SPEAR VEPP2M COLLIDERS ADONE E 29 10 cm 1 10 100 (GeV) 1000 E (GeV) 6 from D. Asner “Status of BES” (TAC is added) 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 18 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 19 THM Işınım Kaynakları • Sinkrotron Işınımı (3. nesil SI) • Serbest Elektron Lazeri (4. nesil SEL) 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 20 Işınım Kaynakları Average brilliance of X-ray sources 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 21 Işınım Kaynakları 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 22 Magnet Çeşitleri ve Spektrumları 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 23 THM Pozitron Sinkrotronu Horizontal plan view [X-Y plane] Horizontal plan view [X-Y plane] Örgü: DBA Grid size 1.2837 [m] Boy. (m) K (1/m2) ρ (m) Grid size 9.5000 [m] 03.03.2008 UPHDYO-III B (T) Q1 0.30 BD 2.40 Q2 0.40 -1.30 -15.44 Q3 0.40 1.24 14.72 Ö. Yavaş 1.10 B' (T/m) 13.06 12.22 0.972 24 THM Sinkrotron Işınımı 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 25 THM SI Parlaklıkları 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 26 Sinkrotron Işınımının Uygulama Alanları Foton Enerjisi (eV) Biyoloji/ Tip Kimya Fizik Teknoloji 0.1 Kızılötesi Biyokimya Katalizli Reaksiyonlar Katıların ElektronYapısı Spektroskopid e yeni metodlar 1 Görünür VUV ve X-ışını mikroskopisi Foto-kimya Yüzeylerin ve Arayüzlerin Özellikleri Yüksek performanslı optik 10 Morötesi Radyografi Atomik ve moleküler fizik Kalibrasyon ve Radyasyon Standartları 100 Vakum morötesi Akışkan yüzeylerde Kompleks biyomolekülleri n yapısının belirlenmesi Fotoelektron Spektroskopisi Zigzaglayıcı ve salındırıcı ışıması araştırması 03.03.2008 Işıma tahribatının incelenmesi UPHDYO-III Ö. Yavaş 27 Sinkrotron Işınımının Uygulama Alanları Foton Enerjisi (eV) Biyoloji/ Tp Kimya 1000 Yumuşak xışını X-ışını anjiyografisi Ve tomografisi İz Tomografi elementlerinin analizi Teknoloji Malzeme araştırması İnelastik xışını Saçılması 10000 Sert x-ışını 03.03.2008 Fizik UPHDYO-III Ö. Yavaş 28 Bölgemizdeki SI Projeleri SESAME (Ürdün) Synchrotron-light for Experimental Science and Applications in the Middle East 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 29 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 30 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 31 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 32 CANDLE (Ermenistan) Center for the Advancement of Natural Discoveries using Light Emission 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 33 CANDLE (Ermenistan) 3 Gev’lik Sinkrotron 216 m Çevre Üçüncü nesil 74 Deney istasyonu 2007 yılında çalışmaya başlaması planlanıyor Toplam maliyet: 48 milyon $ 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 34 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 35 THM SASE SEL ön rf-tabanca hızlandırıcı paketcik sıkıştırıcı salındırıcı Fotokatot Eğici magnet SEL demeti Deney Bölgesi Lineer Hızlandırıcı Planlanan Elektron Demet Enerjileri: sürücü lazer 03.03.2008 130 MeV ve 1 GeV UPHDYO-III Ö. Yavaş demet durdurucu 36 THM SASE SEL (1 GeV) Parametreleri Parametre Değer 7.7 Lazerin Dalgaboyu, λSEL (nm) Enerjisi, ESEL (eV) 160.5 1.8*10-3 ρ parametresi Doyum gücü, (GW) 2.1 Ortalama gücü, (kW) 21.8 Kazanç uzunluğu, Lg (m) 0.75 Akı, (Foton/s) 8.5*1020 Pik Akısı, (Foton/s) 1.5*1026 Parlaklık,(Foton/s/mrad2/0.1%bg) 7.0*1023 Pik parlaklık,(Foton/s/mrad2/0.1%bg) 1.2*1029 Aydınlık,(Foton/s/mm2/mrad2/0.1%bg) 1.3*1025 Pik Aydınlık,(Foton/s/mm2/mrad2/0.1%bg) 2.3*1030 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 37 THM PH (Proton Hızlandırıcısı) 100 MeV’lik Linac 1 GeV’lik PS Nötron Bölgesi - Fizik - Yer Bilimleri - Sıvı ve Amorf Sistemler - Polimer Bilimi - Mühendislik Uygulamaları 03.03.2008 Müon Bölgesi - Temel Müon Fiziği ve Yeni Teknolojiler - Müon-Katalizörlü Füzyon - μSR UPHDYO-III Ö. Yavaş 38 DPT YUUP Projesi Türk Hızlandırıcı Merkezinin Teknik Tasarımı ve Test Laboratuvarları 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 39 DPT YUUP Projesi : 2006-2010 : Ankara Üniversitesi : Prof. Dr. Ömer Yavaş : Gazi, Boğaziçi, İstanbul, Doğuş, Uludağ, Dumlupınar, Erciyes, Niğde, S. Demirel Üniversiteleri : 10 Üniversiteden Proje Ekibi 25’i Doktoralı 84 Araştırmacı Web Sayfası : http://bilge.science.ankara.edu.tr Süre Koordinatör Yürütücü Katılanlar 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 40 YUUP Proje Ekibi Ankara Üniversitesi (Koordinatör) (4, 14) 18* Gazi Üniversitesi (4 , 8) 12 İstanbul Üniversitesi (7, 8) 15 Boğaziçi Üniversitesi (1, 2) 3 Doğuş Üniversitesi (3, 1) 4 Uludağ Üniversitesi (2, 4) 6 Dumlupınar Üniversitesi (2, 4) 6 Erciyes Üniversitesi (1, 5) 6 Niğde Üniversitesi (1, 5) 6 S. Demirel Üniversitesi (3, 3) 6 *(Doktoralı, Öğrenci) TOPLAM (28, 54) 82 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 41 YUUP Projesinin Hedefleri A. Türk Hızlandırıcı Merkezinin Teknik Tasarım Raporunu (TTR) Yazmak* Sinkrotron Işınımı (SI) Serbest Elektron Lazeri (SEL) Parçacık Fabrikası (Charm Fabrikası) Proton Hızlandırıcısı (PH) * 2010’da 03.03.2008 tamamlanmış olacak. UPHDYO-III Ö. Yavaş 42 YUUP Projesinin Hedefleri B. Test Laboratuvarlarının Kurulması 15-45 MeV’lik elektron demetlerinden osilatör modda kızılötesi serbest elektron lazeri elde edilecek (3-190 mikronluk IR-FEL) Near Infrared (NIR) Middle Infrared (MIR) Far Infrared (FIR) 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 43 YUUP Projesinin Hedefleri C. Enstitüleşmek (Hızlandırıcı Teknolojileri Enstitüsü) 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 44 Bina İhtiyacı ve Plan İki Blok olarak planlandı (İdari ve Teknik) Ön Mimari çizimler tamamlandı Toplam 4400 m2 DPT onayı alındı Bütçesi ayrıldı (2007) Binaların Projelendirme İhalesi Yapıldı (Ağustos 07) Yapım İhalesi Yapılacak (Mart 2008) 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 45 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 47 THM IR SEL’in Yapısı 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 48 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 49 Elektron Demeti parametreleri Enerji (MeV) 15 - 40 Paketçik Yükü (pC) 80 Mikro Paketçik Süresi (ps) 1-10 Maksimum Tepe Akımı (A) 80 Mikro Paketçik tekrarlama frekansı (MHz) Ortalama Akım (mA) 13 (77ns) 1 Makro Atma Süresi (ms) 0,1/sürekli Makro Atma Tekrarlama Frekansı (Hz) 1-25 Normalize enine emittance (mm mrad) <20 Normalize boyuna emttance (keV ps) <140 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 50 1.Salındırıcı 2.Salındırıcı 9 3 0,1 – 0,275 0,1 – 0,35 Salındırıcı Açıklığı [cm] 5,5 – 9 1,6 – 3 Şiddet Çarpanı, K 0,8 – 2,3 0,3 – 1 Kutup Sayısı, N 40 50 Boyu [m] 3,6 1,5 Salındırıcı [cm] Periyodu Manyetik Alanı [ T ] 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 51 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 52 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 53 1.Salındırıcı (λu =9 cm) 2.Salındırıcı (λu =3 cm) 1 . h a r m o n i 15 MeV e- için D.B aralığı [μm] 70 – 190 18 – 27 20 MeV e- için D.B aralığı [μm] 40 – 107 11 – 15 25 MeV e- için D.B aralığı [μm] 26 – 68 6,98 – 10,5 k 35 MeV e- için D.B aralığı [μm] 14 – 35 4 – 5,2 40 MeV e- için D.B aralığı [μm] 10 – 27 2,6 – 4,43 3 . h a r m o n i 15 MeV e- için D.B aralığı [μm] 24 – 64 7,5 – 9,5 20 MeV e- için D.B aralığı [μm] 14 – 35 4,21 – 5.63 25 MeV e- için D.B aralığı [μm] 9 – 23 3,15 – 3.86 k 35 MeV e- için D.B aralığı [μm] 5,5 – 12 3,44 – 3.15 03.03.2008 40 MeV e- için D.B UPHDYO-III aralığı [μm] Ö. Yavaş 4 – 9,5 1,5 – 1,9 54 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 55 THM IR SEL’in Ana Parametreleri Dalga boyu aralığı Ortalama gücü Tepe güç değeri Atma enerjisi Akısı (foton/s/mrad/%0,1BG) Tepe Parlaklığı (foton/s/mm2/mrad/%0,1BG) 03.03.2008 UPHDYO-III : 2,6 – 190 μm : 0,1 – 25 W : ~10 – 50 MW : 0,01 – 2 μJ : >10^15 : >10^30 Ö. Yavaş 56 A.Ü. TEKNOLOJİ GEL. BÖL. Ankara Üniversitesi Virancık (50. Yıl) Kampüsü GÖLBAŞI Hızlandırıcı Teknolojileri Enstitüsü Ve Laboratuvar MÜH. FAK. 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 57 Dünyadan Bazı IR FEL Laboratuvarları iFEL (Osaka, Japan) Duke MK III (Duke, USA) FOM FELIX (Holland) SCA-FEL (Stanford, USA) LURE CLIO (Orsay, France) Jefferson FEL (USA) FEL-SUT (Tokyo, Japan) FELBE (Dresden, Germany) LANL AFEL (Los Alamos, USA) SDALINAC IR-FEL (Darmstadt) IHEP Beijing FEL (China) ISIR FEL (Osaka, Japan) JAERI (Japan) 03.03.2008 UPHDYO-III : 1-22 μm : 1.7-9.1 μm : 3.1-35 μm : 3-10 μm : 3-90 μm : 3.2 - 4.8 μm : 5 -16 μm : 3-150 μm : 4-8 μm : 6.6 - 7.8 μm : 5-25 μm : 21-126 μm : 17-30 μm Ö. Yavaş 58 Türk IR-FEL’in Dünyadaki yeri Türk IR-FEL 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 59 Hangi Hızlandırıcı, Hangi Alan? 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 60 MeV Enerjili Elektron Beam ile Araştırma (ELBE’den) 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 61 ELBE Rad. Lab. (FZR, Dresden) 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 62 FEL Part of ELBE Lab. 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 63 FEL@ELBE 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 64 Synergies for new science at FELs Synchrotron radiation Laser experiments FEL experiments experiments Accelerator Science & Particle Physics methodology 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 65 IR SEL’in Kullanılabileceği Ana Araştırma Alanları Nanoteknoloji Biyoteknoloji Yarı İletken teknolojisi Medikal Uygulamalar Optik Araştırmaları Foto Kimya, Foto Biyoloji, Foto Jeoloji 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 66 IR SEL’in Uygulamaları Doku reaksiyonlarının izlenmesi Kolesterol esterlerinin seçimli temizlenmesi Diş yüzeylerinin modifikasyonu Hücre düzeyinde mekanik stress indükleme Süper örgüler, kuantum noktaları, kuantum kuyuları ve kuantum hatları gibi kuantum yapılar üzerine, geleneksel yöntemlerle zor olan, temel fotonik araştırmalar yürütmek ve yeni fonksiyonel aygıtlar geliştirmek (nanoteknolojik araştırmalar) Yarıiletkenlerde foton işlemleri ile gap ayarları 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 67 IR SEL’in Uygulamaları • Atom ve Molekül Fiziği (Çoklu iyonlaşma, saçılma v.b.) • Radikallerin faz geçişleri ve eritilmeleri • Plazma spektroskopisi • Akıllı malzemelerde magnetik özellikleri • Yüzey ve arayüzey araştırmaları • Biyolojik ve kimyasal süreçlerin izlenmesi Polimerlerin yapısal ve dinamik özelliklerinin araştırılması UPHDYO-III 03.03.2008 Ö. Yavaş • 68 IR SEL’in Diğer Bazı Uygulamaları Protein dinamiğinin incelenmesi Yarıiletken yapılarda koherent geçiş yüzey ölçümleri GaAs-AlGaAs kuantum kuyularında üçüncü seviye lineer olmayan katsayıların ve elektron durulma zamanlarının gözlemlenmesi Elektrokimyasal arayüzlerdeki titreşim dinamiğinin karakterize edilmesi Moleküllerdeki titreşimsel enerji transferlerinin incelenmesi GaAs alt tabakaları arasındaki girişim üzerinde çalışılarak ikinci mertebe lineer olmayan iletim ve değerlik bantlı kuantum kuyularının hassas yapılarının ortaya çıkartılması Yarıiletken hetero-eklemlerin bant süreksizlikleri Yumuşak doku kesiklerinin çalışılması, istenmeyen dokuların temizlenmesi Beyin tümörü biyopsisi, oküler tedavi, fotodinamik terapi, kolesterol temizlenmesi Biyofiziksel, biyomoleküler ve biyomedikal araştırmalar Foto-termal etkilerle dokuların kesilmesi, foto-mekanik etkilerle sert dokuların kaldırılması Fotokimyasal etkilerle bir yüzeyin modifikasyonu Diş minesinin sertliğini ve aside karşı dayanıklılığını arttırmak Yüksek duyarlıklı örneklerde Foto Akustik Spektroskopi (PAS) SEL-PAS ile biyomedikal ve yar 03.03.2008 UPHDYO -III ıiletken Ö.ara Yavaşştırmaları 69 YUUP Çalıştayları I. YUUP Çalıştayı 12-13 Mayıs 2006, Ankara Üniversitesi http://bilge.science.ankara.edu.tr/tac/YUUP/Program1.html II. YUUP Çalıştayı 01-03.12.2006, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu http://bilge.science.ankara.edu.tr/tac/YUUP/Program2.htm III. YUUP Çalıştayı 11-12-13 Mayıs 2007, Ankara Üniversitesi 03.03.2008 http://bilge.science.ankara.edu.tr/tac/YUUP/Program3.htm UPHDYO-III Ö. Yavaş 70 YUUP Gelişim Raporları I. Altı Aylık Gelişim Raporu (Ağustos 2006) http://bilge.science.ankara.edu.tr/tac/YUUP/rapor1.doc II. Altı Aylık Gelişim Raporu (Şubat 2007) http://bilge.science.ankara.edu.tr/tac/YUUP/Rapor2.pdf III. Altı Aylık Gelişim Raporu (Ağustos 2007) http://bilge.science.ankara.edu.tr/tac/YUUP/Rapor3.pdf 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 71 Yurtdışı Protokoller Ankara Üniversitesi CERN (Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi) (Cenevre, İsviçre) www.cern.ch Protokol: 08/2005 – 08/2009 Ankara Üniversitesi FZD (Forschungzentrum Dresden) www.fzd.de Protokol: 01/2007 – 12/2011 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 72 Yurtdışı Protokoller Ankara Üniversitesi DESY (Deutsche Electronen Synchrotron, Hamburg) www.desy.de İş Birliği Anlaşması: 06/1996-06/2011 Protokol: 03/2007-12/2011 Ankara Üniversitesi BESSY (Berliner Elektronenspeicherring-Gesellschaft für Synchrotronstrahlung, Berlin) www.bessy.de Protokol: 03/2007 – 12/2011 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 73 Yurtdışı Protokoller Ankara Üniversitesi Osaka Üniversitesi & iFEL (Osaka, Japonya) www.osaka-u.ac.jp Planlanan protokol: 09/2007 – 12/2011 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 74 Ulusal Hızlandırıcı Kongreleri (UPHUK) ve Ulusal Hızlandırıcı ve Dedektör Yaz Okulları (UPHDYO) I. Ulusal Parçacık Hızlandırıcıları ve Uygulamaları Kongresi (UPHUK-I) 25-26 Ekim 2001, TAEK, ANKARA Proceedings: http://www.taek.gov.tr/uphuk1/ II. Ulusal Parçacık Hızlandırıcıları ve Uygulamaları Kongresi (UPHUK-II) 07-09 Haziran 2004, ATO, ANKARA Proceedings: http://www.taek.gov.tr/uphuk2/ I. TFD Ulusal Parçacık Hızlandırıcıları ve Dedektörleri Yaz Okulu (I. UPHDYO) 04-09 Temmuz 2005, Ankara Üniversitesi, ANKARA http://bilge.science.ankara.edu.tr/TAC/yazokulu.htm II. TFD Ulusal Parçacık Hızlandırıcıları ve Dedektörleri Yaz Okulu (II. UPHDYO) 18-24 Eylül 2006, Bodrum,Türkiye http://fizik.cu.edu.tr/tfd_okul/default.asp 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 75 III. UPHUK ve III. UPHDYO III. Ulusal Parçacık Hızlandırıcıları Kongresi (UPHUK-III) 17-19 Eylül 2007, Bodrum Bilim Kurulu Başkanı: Prof. Dr. A. Kenan ÇİFTÇİ (Ankara Ü. Fen Fak.) Düzenleyen Kuruluşlar: TAEK, Ankara Ü., İstanbul Ü., Y. Teknik Ü., Muğla Ü. http://homepage.uludag.edu.tr/~uphuk3/ III. Ulusal Parçacık Hızlandırıcıları ve Dedektörleri Yaz Okulu (UPHYO-III) 20-24 Eylül 2007, Bodrum Bilim Kurulu Başkanı: Prof. Dr. Ömer YAVAŞ (Ankara Üniv. Müh. Fak.) Düzenleyen Kuruluş: Türk Fizik Derneği Destekleyen Kuruluşlar: TAEK, TÜBİTAK, FMO, Ankara Ü., İstanbul Ü., Y. Teknik Ü., Muğla Ü. http://nuclear.istanbul.edu.tr/yazokulu 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 76 2010’a kadar neler başarılmalı… BTYK, Parçacık Fiziği, Nükleer Fizik ve Hızlandırıcı Teknolojilerini öncelikli alan olarak kabul etmeli… Hızlandırıcı Teknolojileri Enstitüsü kurulmalı… CERN’e Tam Üyelik gerçekleşmeli… TAEK Siklotron Projesi tamamlanmalı… TAEK Elektron Beam Projesi tamamlanmalı… YUUP IR FEL Projesi tamamlanmalı… THM Teknik Tasarım Raporu yazılmalı… Türk Cumhuriyetleri ve Bölgesel işbirliği… Diğer büyük merkezler ile (DESY, FNAL v.b.) ulusal işbirliği.. Başarılı ve ilgili gençlere burs ve kadro uygulaması… TAEK, TÜBİTAK, Üniversiteler ve Sanayi İşbirliği… 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 77 Hızlanmalıyız… Hızlandırmalıyız… Dünya (1940’lar) Proton demetleri : ~ MeV Elektron demetleri: ~ MeV Dünya (2010’lar) Proton Demetleri: ~ TeV Elektron Demetleri: ~ TeV Türkiye (2010’lar) TAEK Cyclotron Proton demeti: ~ 30 MeV THM Test Lab. (IR FEL) Elektron demeti : ~ 30 MeV THM Elektron, Pozitron, Proton Hızlandırıcıları: ~ GeV 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 78 Sonuç 21. yüzyılın jenerik teknolojilerinden sayılan Parçacık Hızlandırıcıları konusunda A.B.D’nin 1930’larda, AB’nin 1954’te (CERN), Almanya’nın 1959’da (DESY), Japonya’nın 1962’de (KEK) attığı ilk adımları ülkemiz bu projeleri başararak atmalıdır ve devamında başarılı olmalıdır. 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 79 Teşekkürler… http://bilge.science.ankara.edu.tr 03.03.2008 UPHDYO-III Ö. Yavaş 80