Shingle, OSB ve Tarih
Transkript
Shingle, OSB ve Tarih
teknik Faruk B‹LAL / ‹nfl. Müh. Himerpa A.fi. Girifl fiing›l, OSB ve Tarih Çat›lar›m›z›n klasik çifti fiing›l ve OSB’dir. fiing›l ilk olarak çat› kaplamas› olarak ahflaptan yap›lmaya bafllanm›fl . Daha sonra metal ve bitümden fling›l çat› kaplamalar› üretilmifltir. Bitümden yap›lan fling›l malzemesi üç fleyden oluflur bitüm, camtülü ve arduaz. Bu çat› kaplamas›n›n alt›ndaki zemini oluflturan OSB ise önceleri mobilya , kap› derken sonra da yap›n›n çeflitli yerlerinde kullan›lmaya bafllan›lm›flt›r. Bu yaz› bu malzemelerin tarihi geliflimini özetlemeye çal›flacakt›r. Bitüm Bitüm ‹.Ö. 625 y›l›nda Babilliler taraf›ndan yol yap›m›nda kullan›ld›. Babil'de su erozyonuna karfl› bina tu¤lalar› üretiminde bitüm ba¤lay›c› olarak kullan›l›yordu. Tu¤lalar› örerken kulland›klar› harca ba¤lay›c› olarak bitüm kat›l›yordu. Bebek Hz.Musa'n›n Nil nehrine b›rak›ld›¤› sepeti de suya karfl› bitüm koruyordu. Romal›lar su depolar›n›, baraj tafllar› aras›n›, kanalizasyonlar›n› hep bitümle yal›t›yorlard›. Babil Kral Nebu›çadnezzari zaman›nda F›rat nehrindeki köprülerin suyun içindeki ahflap ayaklar› da bitümle yal›t›l›yordu. 1595’de Ahflap fiing›l paketleniyor. 29 firmas›ndan F.C. Overby sing›l üzerine arduaz yerlefltirmeyi gerçeklefltirdi. Camelyaf (fibrocam) Camelyaf (fibrocam) , ilk eski m›s›rl›larda vazo yap›m›nda kullan›lm›fl.1836'da Dobus Bonnel ilk camelyaf patenti alm›fl.1893'de Edward Drummond Libbey esnek kumafl formunda camelyaf'›n makine ile üretimini gerçeklefltirdi. 1938'de Owens-Corning firmas›ndan Russell Games Slayter camelyaf'›n günümüzde kullan›lan halini gelifltirdi. OSB Ahflap fiing›l üstünde bitüm... yeni dünya’y› keflfeden Avrupal›lar dan Sir Walyer Raleigh Trinidad adas›n›n (Venezuella) asfalt›yla tan›flt›. Ve bunu gemilerinin yal›t›lmas›nda kullanmaya bafllad›lar. Babil Kulesi ve Zift ad›na ilk kez Kutsal Kitaplarda Tevrat'›n Tekvin k›sm›n›n ikinci bölümünde rastlar›z. "Ve bütün dünyan›n dili bir ve sözü birdi. Ve vaki oldu ki, Do¤uya göçtükleri zaman fiinar Diyar›’nda (SÜMER) bir ova buldular. Ve birbirlerine dediler: Gelin, kerpiç yapal›m ve onlar› iyice piflirelim ve onlar›n tafl yerine kerpiçleri ve harç yerine ziftleri vard›. Ve dediler: Bütün yeryüzü üzerine da¤›tmayal›m diye gelin kendimize bir flehir ve bafl› göklere eriflecek bir kule infla edelim ve kendimize nam yapal›m". Tarihte kayd› geçmemekle birlikte ancak halk efsanelerinde nesilden nesile aktar›lana göre Babil fiehri meflhur avc› Nemrut'un Krall›¤›n› kurmufl oldu¤u bir yerdir. Müslüman geleneklerine göre Peygamber ‹brahim ile u¤raflan ve onu atefle f›rlat›p öldürmek isteyen hain ve müstebit kral budur. Kutsal kitaptaki bu kulenin asl›nda bir Sümer Ziggurat '› oldu¤u genel olarak kabul edilmifltir. (1) OSB’nin atas› plywood’dur. Öncelikle onu k›saca anlatal›m. Arkeologlar M›s›r firavunlar›n›n mezarlar›nda ilk lamine edilmifl ahflab› buldular. Bundan yüzlerce y›l önce Çinliler, mobilya için ahflap ve yap›flt›r›c› kullan›yordu. ‹ngiliz ve Frans›zlar ahflab›n plywood fleklindeki kullan›m›na 17. ve 18. yüzy›llarda baflland›¤›n› kaydederler. Tarihçiler Çarl›k Rusyas›ndan günümüze çok iyi flekilde ulaflm›fl plywood formlar›nddan bahsederler. Erken dönemlerde plywoodun dekorasyon, ev eflyalar›, kabin, kap› gibi kullan›m alanlar› vard›. Yap›da plywood kullan›m› 20.yüzy›lda bafllar. fiing›l Samuel ve Cyrus Warren kardefller (1847) bitümü ilk çat›da su izolasyonu amaçl› kullan›m›n› buldular. Samuel Barrett Michael Ehret (1868) ise bu bitüm çat› sisteminin üstüne cüruf parçalar› atmay› keflfetti. Henry M. Reynolds (1903) ilk fling›l› elle keserek 20x40 cm ebatlar›nda üretti. 1914'de Flinkote OSB’nin ilk e¤ilme deneylerinden. 30 Plywood ilk üretim makinelerinden. ‹lk plywood patenti 1865’de John K. Mayo (New york’ta) taraf›ndan al›nm›flt›. 1905’de Gustav Carlson plywood boya f›rças›yla yap›flt›r›c› sürülerek iflkencelerle s›k›flt›rarak yapt›r›yor ve ad›na "3-ply veneer work" diyorlard›. Bu ürün ile kap›, kabin gibi fleyler üretiyorlard›. Elliott Bay Plywood firmas›ndan pazarlamac› Gus Bartells plywood’u otomobillerin içine soktu. Ve 1929’da 17 üretici 33,259,288 m2 (9.5 mm baz›nda) plywood satabiliyordu. 1934’de Kimyac› Dr. James Nevin suya dayan›kl› bir yap›flt›r›c› gelifltirdi. Ve o y›l Üreticiler ilk derneklerini kurdular. Böylelikle standardizasyon ve kalite ile sat›fllar artt›. 1938’de Amerika devletinin de yasalarla desteklemesiyle yap› endüstrisine girmeye bafllad›. 1944’de 30 üretici ile 130,060,000 m2 sat›ld›. 1954’e gelindi¤inde sat›fl miktar› 371,612,000 olmufltu. 1975 y›l›na gelindi¤inde bu rakam 1,486,400,000 m2’yi aflm›flt›. Plywood orijinal mühendislik ahflab› denmifltir. Bunun nedeni ise ahflap parçalar›n›n kesilip yap›flt›r›larak oluflturulan kom- Ahflaptan yap›lan ilk fling›llardan. Sonuç: ABD’de çat›larda y›lda 1,161,000,000 m2 ve her y›l 5,000,000 evin çat›s›nda fling›l kaplan›yor. Bu rakam Amerika'daki evlerin % 80'ini oluflturmaktad›r. Türkiye'de ise y›ll›k 40,000,000 m2'lik çat› kaplama pazar›ndan fling›l 2,500,000 m2'lik bir pay alabilmektedir. Amerika’da y›lda 11 milyon ton asfalt fling›l at›k olmaktad›r. Bunlar›n 10 milyon tonu çat› yenileme 1 milyon tonu da üretimdeki hatalardan dolay›d›r. (10) Kaliforniya eyaleti (nüfusu 35,000,000) 2005 tahmini çat› kaplama malzeme tüketimi (m2, rakamlar bin ile çarp›lacak) Ahflap fling›l uygulanm›fl bir çat›. pozit malzeme parçalar›n toplam›ndan oluflan ahflaptan daha kuvvetli, dayan›kl› ve e¤ilmeye, bükülmeye karfl› daha dirençli bir malzeme haline getirilmesinden dolay›d›r. Farkl› yönlerde lamine edilmifl ahflap kaplama tabakalar› ahflab›n yap›sal avantajlar›n› (OSB’nin her yönündeki parçaç›klar do¤rultusunda yükü da¤›tarak) mukavemetini gelifltirmifltir. 1970’lerin sonlar› 80’lerin bafllar›nda plywood yerini OSB’ye b›rakm›flt›r. OSB (yönlendirilmifl yonga levha) üç tabakadan oluflan yönlendirilmifl ahflap parçalardan oluflan bir levhad›r. Üst ve alt tabaka levhan›n boyu do¤rultusunda. orta k›sm› di¤er do¤rultuda yönlendirilmifltir. Panel üretimi boyutsal kararl›l›k ve yüksek mekanik performansa sahiptir. Yüksek rijidite, e¤ilme ve sehim direnci iyidir. Asfalt Ahflap Toprak Kiremit Beton Kiremit Elyafl› Beton Tafl Çelik Aluminyum Bak›r Membran Asfalt Plastikler (EPDM,Vinil) 9,503 1,204 4,266 13,694 141 74 322 0 35 175 92 Kaynaklar: 1- http://tr.wikipedia.org/wiki/Babil 2- http://www.apawood.org/level_b.cfm?content= srv_med_new_bkgd_plycen OSB teknolojisini Armin Elmendorf 1946’da buldu. Buna waferboard (çok ince parçalar dan oluflan levha) deyip 1965’de patentini ald›. (5) 1977’de Maloney 5cm en ve boyunda ince ahflap tabakalar›n› yap›flt›r›c› ile gelifligüzel da¤›l›mla yap›flt›rd›. Kubler 1980’de kullan›lmayan art›k parçalardan büyük levhalar yapmay› baflard›.(6) Avramidis 1989’da üç tabakal› yap› halinde OSB’yi mukavemetini etkisi olan yongalar›n da¤›l›m›n› gelifltirdi. (7) (8) 3- Asphalt Roofing Manufacturers Association (ARMA). 4- www.btmpolpan.com.tr 5- http://www.osbguide.com/osbhistory.html 6- http://www.epa.gov/ttn/chief/ap42/ch10/final/c10s06-1.pdf 7- http://sres.anu.edu.au/associated/fpt/osb/2.html 8- A-kronospan\Kronospan Luxembourg S_A.htm 9- http://www.asphaltroofing.org/about_history.html 10- http://www.ciwmb.ca.gov/ConDemo/Shingles/#Quantities 31